Upload
zandra
View
71
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
S trategiczn e p erspektyw y dla polskiego przemysłu chemicznego w procesie dynamicznych zmian w Europie. Artur Pielech Dyrektor Zarządzający , Roland Berger Strategy Consultants Sp. z o.o. Spis treści. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
1 I
Artur PielechDyrektor Zarządzający, Roland Berger Strategy Consultants Sp. z o.o.
Strategiczne perspektywy dla polskiego przemysłu chemicznego w procesie dynamicznych zmian w Europie
2 I
A. Obecna sytuacja w przemyśle chemicznym, Europa Środkowo-Wschodnia a WNP – szybko rozwijające się rynki, jednakże z nierozwiązanymi problemami
B. Wyzwania i perspektywy dla Polski – restrukturyzacja oraz ciągła optymalizacja biznesu w celu osiągnięcia długookresowej przewagi konkurencyjnej
Spis treści
3 I
A. Obecna sytuacja w przemyśle chemicznym, Europa Środkowo-Wschodnia a WNP – szybko rozwijające się rynki, jednakże z nierozwiązanymi problemami
4 I
Przemysł chemiczny w EŚW / WNP: Nadal mały rozmiar, ale wzrost 2.5x szybszy niż w Europie Zach.WZROST PRODUKCJI CHEMICZNEJ 2004-2014 [Ø % ROCZNIE]
> Popyt w wysokości 34,3 mld USD w Europie Wschodniej (z tego: WNP 10,8) są porównywalne do poziomu Irlandii, Hiszpanii czy Holandii
8,57,5
5,3 4,9 4,22,2 1,9 1,2
Indie Chiny EŚW WNP BliskiWschód
15 UE Japonia NAFTA
2,3 5,3 1,6 0,8 3,6 33,0 11,0 27,8 Udział w całości[%]
5 I
Outlook: Środek ciężkości światowego przemysłu chemicznego przesuwa się coraz bardziej na wschód
DALEKI WSCHÓD> Główne źródło popytu> Centrum produkcji dla
produktów specjalistycznych
EŚW / WNP> EŚW: Coraz bardziej
konkurencyjne miejsce produkcji
> WNP: Dostawca surowców
BLISKI WSCHÓD> Przyszły motor wzrostu
petrochemikaliów (szczególnie gaz ziemny / pochodne etylenu)
> Obszar EŚW/WNP: możliwości rozwoju rynku
‘STARA’ EUROPA> Nastawienie na produkty
specjalistyczne i ‘life sciences’ o dużej wartości dodanej i niskiej wrażliwości na koszty surowców/ koszty pracy
> Technologicznie zaawansowana i kosztowo zoptymalizowana produkcja
> Ochrona własności intelektualnej> Ograniczone zasoby naturalne
6 I
1
2
3
4
EŚW a WNP: Podstawowe różnice strukturalne produktów chemicznych– dobre perspektywy wzrostu
> EŚW i WNP – bardzo różne struktury rynku !!!
EŚW1) WNP2)
GRACZE / DZIAŁANIA
Lokalni / regionalni gracze wytwarzający chemikalia o dużej wartości dodanej
Duże prywatne przedsiębiorstwa gazowe/naftowe wytwarzające głównie petrochemikalia i produkty podstawowe
KONKUREN-CYJNOŚĆ
Lokalnie, ale jeszcze nie globalnie konkurencyjna produkcja
Niekonkurencyjne miejsca produkcji, ale konkurencyjne surowce
HANDEL Znaczny import chemikaliów o dużej/ średniej wartości, niski poziom eksportu
Znaczny eksport petrochemikaliów, wysoki import chemii użytkowej
STOPIEŃ PRYWATYZACJI
Dominacja przedsiębiorstw kontrolowanych przez państwo
W dużej mierze zakończona prywatyzacja rosyjskich firm (renacjonalizacja?)
7 I
Gracze / działania: Produkcja chemikaliów o dużej wartości dodanej w EŚW– WNP silna w surowcach
> Lokalni/regionalni gracze w EŚW i silni gracze surowcowi w WNP
EŚW WNP
> GRACZE: Duże firmy państwowe oraz silni, prywatni i lokalni/regionalni producenci chemikaliów– Najwięksi gracze na różnych poziomach
łańcucha wartości: CIECH, Zaklady Azotowe Puławy, Kędzierzyn, Tarnów, Police, Anwil, Unipetrol, Duslo, Novacke Chemicke Zavody, itp.
> DZIAŁALNOŚĆ: Produkcja dóbr podstawowych (opartych na surowcach krajowych i importowanych z Rosji)– Etylen: CZ, HU, PL, RO, BG, SL– Polietylen: HU, PL, CZ, HU– Azotan amoniaku: PL, SK, BG, RO
> GRACZE : Silne przedsiębiorstwa gazowe/naftowe i słabe MŚP– Duże przedsiębiorstwa gazowe/naftowe:
Jukos, Łukoil, Surgutneftegas– Niektóre firmy agrochemiczne: Azot,
Akron, PhosAgro, Eurockim, Uralkalii
> DZIAŁALNOŚĆ : Produkcja niskokosztowych dóbr przemysłowych (gaz, surowce i chemikalia energetyczne)– Rozproszone centra produkcji będące
pozostałością po ZSRR – Produkcja w WNP spadła o 60% na początku
lat 90-tych – obecnie znów na poziomie z 1990r. – Niekorzystne warunki logistyczne
8 I
Konkurencyjność: W EŚW na rynku wewnętrznym – w WNP niekonkurencyjna produkcja, ale surowce takEŚW WNP
> KONKURENCYJNOŚĆ : Zakłady produkcyjne są konkurencyjne (technologia, skala) – ale tylko na rynku wewnętrznym– Przykład (produkcja amoniaku w
Neochim, Bułgaria):- Wydajność firmy 200 kt- Śr. wydajność krajowa 160 kt- Śr. wydajność globalna 1,000 kt
> WYDAJNOŚĆ: Niska konkurencyjność w stosunku do przemysłu „piętnastki” UE – obrót na 1 zatrudnionego stanowi 30% poziomu „piętnastki” UE w 2003– Znaczny wzrost: powyżej 19% w 1995
> KONKURENCYJNOŚĆ : Niekonkurencyjne zakłady, ale konkurencyjne surowce– Przykład: metanol i pochodne (koszty gazu
ziemnego na Bliskim Wschodzie 60-75 cts / MBTU)
– Znacznie rozbudowane/ przerośnięte kombinaty i niezoptymalizowany geograficznie łańcuch produkcji
– Koszty logistyki
> WYDAJNOŚĆ: Niska konkurencyjność w stosunku do przemysłu 15 UE – obrót na 1 zatrudnionego ok. 3% poziomu 15 UE w 2003– Stagnacja a nawet spadek: w 1995 poziom
WNP wyniósł 4% wydajności ‘’piętnastki” UE
> EŚW powoli dogania wydajność 15 UE – nierozwiązane problemy WNP
9 I
Handel: Wysoki poziom importu w EŚW i WNP – w WNP znaczny eksport głównie dóbr przemysłowych
EŚW WNP
> WYSOKI IMPORT: 16,6 mld USD– Chemikalia specjalistyczne, polimery – Chemia użytkowa
> NISKI EKSPORT: 5,0 mld USD– Polimery – Produkty petrochemiczne
> POPYT WEWNĘTRZNY: 35,1 mld USD – Produkcja krajowa zaspokaja 53%
popytu krajowego
> WYSOKI IMPORT: 8,1 mld USD– Chemia użytkowa
> WYSOKI EKSPORT: 7,0 mld USD– Agrochemikalia / nawozy– Niskoprzetworzone chemikalia– Chemikalia produkowane na bazie gazu
> POPYT WEWNĘTRZNY : 11,9 mld USD– Produkcja krajowa zaspokaja 32%
popytu krajowego
> Wzrost wysoko przetworzonego importu w EŚW/WNP w bliskiej przyszłości - niewykluczone zastąpienia go inwestycjami bezpośrednimi
10 I
Stopień prywatyzacji: Większość głównych graczy w WNP jest prywatna– w EŚW nadal państwowaEŚW WNP
> STOPIEŃ PRYWATYZACJI: Na Węgrzech / Słowacji została zakończona prywatyzacja, w Polce państwo jest nadal głównym udziałowcem
> OSTATNIE WYDARZENIA– Polska: Grupa CIECH zostanie częściowo
sprywatyzowana na przełomie 2004/05 (IPO)– Czechy: Unipetrol sprzedał 63% to PKN –
ale oczekuje się znaczącej restrukturyzacji i dalszych przekształceń własnościowych
– OUTLOOK: Zachodzące procesy M&A z rosnącą aktywnością lokalnych/ regionalnych graczy
> STOPIEŃ PRYWATYZACJI: ponad 96% z 400 największych firm chemicznych w Rosji zostało sprywatyzowanych, w pozostałych krajach WNP proces prywatyzacji trwa
> OSTATNIE WYDARZENIA– Rosja: Joint ventures z zachodnimi
przedsiębiorstwami, np. Gazprom z Sibur i Niżnekamskneftekhim z BASF
– Procesy zachodzące z pozostałej części WNP: Niedawne zatwierdzenie programu prywatyzacji dużych przedsiębiorstw na Ukrainie
– OUTLOOK: Wkład technologii i know-how przedsiębiorstw zachodnich będzie wzrastał
> Prywatyzacja / restrukturyzacja jest nadal istotnym tematem w Polsce -
firmy z WNP są bardziej otwarte na partnerstwo / know-how
11 I
Możliwy przyszły rozwój wydarzeń w EŚW: Znaczące zmiany w strukturze przemysłu
ISTOTNE ZMIANY W EŚW
> Oczekiwane są znaczne zmiany w strukturze przemysłu– Pozostanie tylko niewiele konkurencyjnych
firm, pozostałe (nawet sprywatyzowane, ale niekonkurencyjne) prawdopodobnie upadną
– Niejasna rola przedsiębiorstw państwowych – duże, nadal państwowe firmy prawdopodobnie przetrwają (nawet jeśli prywatyzacja nie dojdzie do skutku)
> Sprywatyzowane firmy aktywne w restrukturyzacji /M&A, kontynuujące działalność głównie bez zach. partnerów - mogą stać się poważnymi konkurentami na rynku UE
> EŚW: firmy chemiczne muszą konkurować na rynkach UE
ISTOTNE ZMIANY W WNP
> Duże firmy naftowo-gazowe i zachodnie koncerny uzyskają przewagę nad MŚP– Wiele MŚP prawdopodobnie zniknie
(niskie zasoby finansowe, ograniczona siła marketingowa, brak B+R, niska konkurencyjność cenowa, itp.)
> Firmy bazujące na gazie i ropie oraz wybranych surowcach będą zwiększać swoją ofertę produktów chemicznych o bardziej przetworzone– Często we współpracy z zagranicznymi
partnerami– Otwarte na bezpośrednie inwestycje
zagraniczne
12 I
B. Wyzwania i perspektywy dla Polski – restrukturyzacja oraz ciągła optymalizacja biznesu w celu osiągnięcia długookresowej przewagi konkurencyjnej
13 I
Zakłady petro-chemiczne
Polska ma tradycyjnie silny przemysł paliwowy, chemiczny i petrochemiczny
> Wiele z pośród największych firm środkowoeuropejskich chemicznych i petrochemicznych znajduje się w Polsce
Zakłady chemiczne
Rafinerie
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
18
19
20
Gdańsk
Płock
Trzebina
Czechowice-Dziedzice
Jedlicze
Gorlice
Jasło
Rokita
Polifarb WrocławPolice
Fosfory
Puławy
Tarnów
Kędzierzyn
Zachem
Chorzów
Anwil
Dwory
Blachownia
1
Warszawa
2
34
56
7
8 9
10
11
12
1314
15
16
18
19
20
1717 Polifarb
Cieszyn
14 I
Produkcja w sektorze chemicznym: Produkty masowe stanowią większość w portfelu produkcyjnym
> Chemikalia specjalistyczne: mniej niż 15% całkowitej produkcji chemicznej w Polsce (sytuacja porównywalna z Rosją)
POLSKA 2003 – Σ10,1 mln t ROSJA 2003 – Σ 43,8 mln t
2.120
1.503
2.090
1.080
1.600
892
830
Udział produktów nisko przetworzonych [%] 86%
NawozyFarby,
lakiery
Petro-chemikalia
Amoniak
Soda
Mocznik
Pozostałe
3.06014.000
8.80011.100
2.8962.888
1.073
84%
Nawozy
Metanol
Amoniak
Pozostałe Kauczuk Lakiery, tworzywa sztuczne
Kwas siarkowy
Udział produktów nisko przetworzonych [%]
15 I
Obroty handlowe dla wybranych produktów: W eksporcie przeważają więc również produkty masowe…
489
10
577
840800200
4101,010
1.689
1.289
2.076
1.676
1.056
3.014
2.030
1.824
Produkcja Eksport Import Zużycie
5.756 3.2053.739 6.290
Nawozy
Farby, lakiery
Petrochemikalia
Soda
POLSKA 2002 [‘000 t]
> Obroty handlowe w Polsce: konieczność importu chemikaliów specjalistycznych
16 I
Porównanie cen: … jednakże ceny eksportowe są mniej atrakcyjne niż krajowe
> Ceny eksportowe nawozów sztucznych poniżej krajowego poziomu
64
100
Kraj Eksport
-36%
Nawozy azotoweNawozy potasowe
Nawozy fosforowe Mocznik
POZIOM CEN 2003 [CENY KRAJOWE = 100%; %]
66100
Kraj Eksport
-34%
52
100
Kraj Eksport
-48%
113100
Kraj Eksport
+13%
17 I
Wyniki finansowe spółek: Pomimo obecnej znakomitej sytuacji w polskim przemyśle chemicznym …
ZYSKI/STRATY NETTO 2002-2003 [MLN PLN]
-111
-6.3
18.9
-179.3
41.9
-40.1
85.3 75.960.5
13.4 12.8 2.7
ZA Puławy Ciech Anwil ZCh Police ZA Kędzierzyn ZA Tarnów
> Wszystkie najważniejsze polskie spółki chemiczne uzyskały pozytywne wyniki finansowe 2003
2002 2003
18 I
Przychody na pracownika: … wydajność pozostaje wciąż daleko w tyle poza europejskimi standardami
EU Polska
215
301327
4178 97
1995 2000 2003
WYDAJNOŚĆ [‘000 EUR/ pracownika, % 1995 = 100%]
> Wydajność polskiego sektora chemicznego: ok. 30% poziomu zachodnioeuropejskiego
100%100% 236%152%190%140%
19 I
Aby pozostać konkurencyjnym polski sektor chemi-czny musi skupić się na kilku czynnikach sukcesu
> Polski przemysł chemiczny: możliwości utrzymania / uzyskania przewagi konkurencyjnej
KLUCZOWE CZYNNIKI SUKCESU W POLSKIM PRZEMYŚLE CHEMICZNYM
> Koncentracja na dostępnych technologiach produkcyjnych, wykwalifikowana kadra prac.
> Konkurencyjna pozycja w Polsce i sąsiednich krajach EŚW – osiągalna przez:
– Produkty o niskim stopniu zależności od importowanych surowców (głównie gazu ziemnego i ropy naftowej)
– Produkty, których import nie opłaca się z powodów logistycznych
– Produkcję, która już osiągnęła masę krytyczną
> Produkty o wystarczająco wysokim popycie w krajach EŚW oraz atrakcyjnych stopach wzrostu
> Rozwój w oparciu o istniejące kontakty handlowe
20 I
Przykłady: Melamina, biel tytanowa oraz soda spełniają większość warunkówMELAMINA
> Już osiągnięta silna pozycja rynkowa, nawet na poziomie globalnym (zakłady produkcyjne w Puławach)
> Relatywnie wysokie stopy wzrostu
> Wystarczająco wysoki popyt w Europie Środkowo-Wschodniej
SODA
> Produkcja opiera się na krajowych surowcach
> Lider rynkowy w Europie Środkowo-Wschodniej (spółki Grupy Ciech)
> Wystarczająco wysoki popyt w Europie Środkowo-Wschodniej
BIEL TYTANOWA
> Już osiągnięta silna pozycja rynkowa (zakłady produkcyjne w Policach)1)
> Relatywnie wysokie stopy wzrostu, uzależnione od wzrostu PKB
> Wystarczająco wysoki popyt w Europie Środkowo-Wschodniej
> Polskie spółki chemiczne mają już silna pozycje na rynkach melaminy, bieli tytanowej oraz sody
1) Importowane surowce, ale doskonałe położenie z punktu widzenia logistyki
21 I
Last but not least: Rząd oraz same firmy chemiczne muszą przyczyniać się do niezbędnych zmian
ROLA RZĄDU ROLA FIRM CHEMICZNYCH
> Prywatyzacja
> Stworzenie warunków ramowych do rozwoju biznesu (bodźce dla inwestorów, wprowadzanie w życie ustawodawstwa UE, działania w celu zwalczania nieuczciwej konkurencji z dalekiego Wschodu, etc.)
> Wsparcie działań B+R spółek chemicznych (szczególnie chemikalia specjalistyczne)
> Restrukturyzacja
> Reorientacja strategiczna
> Ciągła optymalizacja kluczowych procesów (planowanie, produkcja, logistyka, sprzedaż & marketing)
> Rozwój działań B+R / kooperacja z wybranymi międzynarodowymi graczami
> Dalszy rozwój rynków chemicznych w Polsce: wyzwania zarówno dla rządu, jak i krajowych spółek chemicznych
22 I
Doświadczenie firm chemicznych zdobyte w byłej NRD: Nastawienie na wzmocnienie a nie przetrwaniePrywatyzacja i restrukturyzacja firm chemicznych w Niemczech Wsch. w latach 90tych
Obecna sytuacja w przemyśle chemicznym we Niemczech Wschodnich
> Sytuacja wyjściowa: byłe państwowe konglomeraty z nadwyżkami mocy produkcyjnych niekonkurencyjną strukturą produkcji oraz brakami organizacyjnymi i marketingowymi
> Ramy systemowe: na początku lat 90tych konkurenci z Niemiec Zachodnich i Europy weszli na rynek. Stworzyło im to doskonałe możliwości wykorzystania mocy produkcyjnych.
> Zachowana została jedynie podstawa działalność
> Duży udział inwestycji brownfield/greenfield w tym samym czasie
> Jednakże: wiele nieudanych działań ulepszających i renowacyjnych
> Wyniesione doświadczenia: – Prymat perspektywy rynkowej– tylko konkurencyjne firmy z konkurencyjną produkcją (przynajmniej na poziomie
europejskim, jeśli nie światowym) są zdolne przetrwać– Inwestycje powinny zostać ograniczone i nakierowane na osiągniecie celu– Należy skoncentrować wysiłki na najlepszych, społecznie akceptowane rozwiązania dla pozostałych
> Jednakże konieczność uwzględnienia polskiej specyfiki:– Stabilny i rosnący rynek o odpowiedniej wielkości– Przemysł chemiczny oparty na ropie naftowej a nie węglu– Bardziej wyważone procesy w dłuższym okresie czasu– Uwarunkowania logistyczne i struktury produkcji nie pozwalają na całkowite ‘przejęcie’ rynku
23 I
Konieczne dalsze kroki w restrukturyzacji polskiego przemysłu chemicznego
Wprowadzenie programów restrukturyzacji operacyjnej→ optymalizacja działań krótkoterminowych
Strategiczne nastawienie na wzmocnienie pozycji konkurencyjnej→ przygotowanie strategii prywatyzacyjnych
Czas
1 2
> Po opracowaniu strategii długoterminowej, muszą zostać wdrożone niezbędne programy optymalizacyjne
> Wprowadzenie nowych oraz kontynuacja obecnych programów restrukturyzacyjnych z naciskiem na:
− Wydzielenie/wyprzedaż aktywów nie należących do działalności podstawowej, aby poprawić płynność
− Dostosowaniu struktury kosztów w celu uniknięcia strat w przyszłości
> Stworzenie planu płynności i biznes planu – baza dla kontroli i zarządzania kolejnymi krokami
> Rozwój trwałej strategii dla spółek chemicznych
− Wdrażanie złożonych programów restrukturyzacyjnych w celu utrzymania pozycji rynkowej
− Optymalizacja portfela klientów i produktów (z perspektywy rynkowej)
> Opracowywanie odpowiednich struktur poprzez selekcję spółek lub pojedynczych działów produkcyjnych o największych szansach rozwoju
> Opracowanie społecznie akceptowalnej strategii wyjścia dla pozostałych (np. sprzedaż lub zamknięcie w długim okresie)