AK, HZN ve BKMustafa Hatipler

Mustafa HATPLER

AK, HZN ve BK

Yayn Ynetmeni Editr Kapak Tasarm Tasarm

: Bilal zbay : Zeynep zkan : Gkhan Ko : Yeliz Yldz

AK, HZN ve BK

Bask-Cilt:

Bayrak Matbaas

Tel: 0212 493 11 06

1. Bask: Haziran 2009 stanbul ISBN: 978-9944-469-23-4

Tm yayn haklar Lamureye aittir. Kaynak gsterilerek alnt yaplabilir.

Kitap Yaynclk San. Tic. A. . Merkez Mah. Karaolanolu Cad. Konut Sk. No: 9 Mahmutbey / Baclar - stanbul Tel: (0212) 447 33 37 pbx Faks: (0212) 447 33 89 www.lamurekitap.com-lamure@lamurekitap.com

Mustafa Hatipler24.11.1959 Edirnede dodu. lk ve orta renimini Edirnede tamamlad. Yksek renimini Bursa .T..A. letme Fakltesi Muhasebe-Vergi blmnde yapt. Serbest Ticaret Blgeleri tez konusuyla lisansst eitimini tamamlad. Halen Doktora tez aamasnda. Bursada 1981 ylnda, Edirnede 1983 ylnda balad mesleine S.M.M.M. olarak devam ediyor. Trkiye Beyzbol Federasyonu ynetim Kurulu yesidir. Edirne Ant Eserler Dernei ve Kzlay Sleolu Bakandr. Ayrca, stanbul Bayrampaa Belediye Bakanlnca kurulan Bayrampaa Balkan Kltr Merkezinin koordinatr olarak grev yapmaktadr. 1972 ylndan bu yana iir ve edebiyat dnyas iinde yer almakta. Yeni Devir, Yeni afak gazetelerinde yazlar yaynland. Bata Bursa Marmara Gazetesi olmak zere, Bat Postas, Vize Postas, Sonhaber, Edirne Haber, Hudut, Edirne, Vatanda, Kean nder isimli yerel gazetelerde ve birok yerel gazetede yaz ve makaleleri yaynland. Ayvakti, Kardelen, Oluum ve Ozan Aac dergilerinde yaz ve iirleri yaynland. Uzun sre ETSO dergisi ve ETSO gazetesinin Yaz leri mdrln ve genel yayn ynetmenliini yapt.

Yaynlanm Eserleri; Sosyo-Ekonomik Yapsyla Edirne (Ortak yazar grubu), Az Gelimi lkelerde Scak Para Ykm, Eitim ve Kalknma, Serbest Blgeler ve Avrupa Serbest Blgesi, Bosnalar Yeni Deil, Sevgisi Yetmiyor ieklerin, Ayrln lmn Dier Ad, Karagz ieim, Dbeyaz, Dbeyaz (Bulgarca), Tutsak, Haber Brak Rzgrlara, Ay Dt Geceden, Uzun nce Bir Yol, Gl izdik Gzbebeklerimize, Selanikten Edirneye nsan Ziyanl. 2004, 2005, 2006 ve 2007 ylnda Krcalide dzenlenen Balkan Yazarlar ve airler Konferansna, 2005 Mays aynda Sofyada dzenlenen Dnya Yazarlar ve airler Birlii Konferansna Trkiye adna katld. Sunumda bulundu. Trkiye Yazarlar Birlii yesidir. Trk Ktphaneciler Dernei Edirne ubesi Ynetim Kurulu yesi, TFAD yesi. Evli ve iki ocuk sahibidir. ngilizce ve Makedonca biliyor.

NDEKLERBK KMDR?............................................................................. 9 GR YERNE............................................................................ 13 1. BLM "LLE- NUMN" OLMAK ZERNEDR ............................ 17 GAZEL ........................................................................................ 20 2. BLM "HR-I ZAHMINDAN EKTM" ZERNEDR ............... 35 GAZEL ........................................................................................ 38 3. BLM "MHNET HCRANIM" ZERNEDR................................ 49 GAZEL ........................................................................................ 52 KAYNAKLAR ............................................................................. 64

9 Ak, Hzn ve Bk

BK KMDR?Divan iirinin be byk stadndan biri olarak kabul edilen (dierleri; Fuzuli, Nef i, Nedim, eyh Galib) Bk, XVI. asrda yaamtr. Devrinde Sultan-uara lakabyla anlan airin hreti daha sonraki asrlarda da devam etmi ve gnmze kadar gelmitir. Bk, manzumelerinin i ve d ahenginde Osmanl saltanatnn ihtiaml sesini, devrin btn airlerinden stn bir syleyile aksettirmee muvaffak olmutur 1 Bknin asl ad Mahmud Abdlbk dir. Fatih Camii mezzinlerinden Mehmed Efendinin oludur. 1526 ylnda doan Bk, fakir bir ailenin mensubu olmas dolaysyla, eitli ilerde bulunmu, fakat okuma ve renmeye kar iinde byk arzu ve heves tad iin medreselere devam imkan bulmu ve iyi bir tahsil grmtr. Medresede talebe iken iir sylemeye balayan Bk, henz 18-19 yanda iken stanbul airleri arasnda iyi bir mevki kazanm ve dikkati ekmitir. 1561 ylnda danimend 2, bir mddet sonra da mderris olan air, nce Silivriye, sonra stanbulda Murad Paa medresesine tayin edilmitir. Bknin en byk arzusu eyhlislamla ykselmek olmutur. Ancak eyhlislamla ykselmeden 1592 ylnda emeklilie sevk edilmitir. Bilhare hastalanarak yataa dm ve 1600 ylnda vefat etmitir.________________ 1 2 N. Sami Banarl, Resimli Trk Edebiyat, st., 1985, s. 582 stanbul Sahn- Seman medreselerinde oda sahibi olmaya hak kazanm renciye verilen unvan (MH).

10

Mustafa Hatipler

11 Ak, Hzn ve BkBknin Dvn okunduu topraklarda bir Bk Mektebi olumasna neden olacak kadar etkili olmutur. Kanuni Sultan Sleymana yazd Mersiyesi tpk Divan gibi lmsz bir eserdir.

Cenaze namazn devrin eyhlislam Sunullah Efendi kldrm ve cenaze namaznda, tabutuna kar, Kadrini seng-i musallada bilp ey Bk Durup el balayanlar karna yran saf saf beytini okumutur. Mezar Edirnekap dnda, Eype giden yolun kenarnda bulunmakta iken, daha sonra ieriye alnmtr. Bk nin balca eserleri unlardr; 1- Dvn 2- Meliml-Yakn 3- Fezill-Cihd 4- Mekke Tarihi 5- Hads-i Erban Tercmesi ok gen yanda hret kazanan, stadln kabul ettiren Bk, drt padiah devrinde deer ve itibarn muhafaza etmi, Fuzl gibi ok byk bir airle ada olmasna, devrinde byk airler yetimesine ramen, parltl ve ahenkli iiriyle btn bir XVI. asra hkim olmu, Sultan-uara olarak tannmtr. Gazel tarznn eriilmez stad ve divan iirimizin en zirvelerinden biri olarak kabul edilen Bknin, hreti Tanzimattan sonra da devam ederek, gnmze kadar gelmitir. Bugn de baz kaside ve gazelleri ve Kanuni iin yazd terkib-i bend eklindeki mersiyesi, edebiyatmzn en gzel manzumeleri olarak vasflandrlmaktadr. Bu almamzda kaynak olarak kullandmz Dvn, Bknin ve edebiyatmzn en ok okunan eserlerinden biridir. airini hret eden bu eser stanbuldan Hindistan a kadar son derece geni bir corafyada okunmu ve tannmtr.

MERSYEDENOlsun gamnda bencileyin zr-u b karr fk gezsin alayarak ebr-i nev bahr Tutsun cihn nle-i mrgn sbh- dem Gller yolunsun hu fign eylesn hezr Snbllerini mtem idp zsn alasun Dmne dksn ek-i fervn khsr Andka b-y hulkunu derdnle laleve Olsun dern- nfe-i mk-i Tetr tr Gl hasretinle yollara tutsun kulan Nergis gibi kymete dek eksin intizr Derylar etse lemi emi gher- fean Gelmez vucde sencileyin durr-i hvr Ey dil bu demde sensn olan bana hem nefes Gel ny gibi inleyelim bri zr zr. 3

________________ 3 smet Zeki Eyubolu, Bk, Kita Yaynlar, st., 1972, s. 185

13 Ak, Hzn ve Bk

GR YERNE

BK NN AK VE HZN VADSNDE NASIL BR YOLCULUK YAPILIR?"Bir ak, baka ak sndrebilir. Akta ne ykseklik, ne alaklk, ne de aklllk ve aklszlk vardr. Hafzlk, eyhlik, mritlik yoktur. Sadece aalanma, aalk ve rintlik vardr. nsann topran, ak ebnemi ile yourduklar iin alemde yzlerce fitne ve kargaalk peyda olur. Akn yzlerce neteri, ruhun damarlarna sokuldu ve oradan gnl ad verilen bir damla ald... Ak yle engin bir denizdir ki, ne kenar vardr, ne de ucu buca vardr..."Mevlana

Sevgiliye kavumak hasretiyle yanp tututuundan mdr bilinmez air yrei, ne zaman ve nasl patlayaca bilinmeyen yanardalar gibidir. yle ki bu patlaylardan lav yerine airin yreinin paracklar savrulur yeryzne. Bu patlamalar alr gtrr airi; kah yarin ayann bast bir toprak, kah yarin ayana den bir toz paras yapar. air bu volkan yrekle tutunamaz da; Bende Mecnun dan fuzn klk istidad var Ak- sadk menem Mecnunun ancak ad var 4 diyerek sevgisinin Mecnunun lmsz, dillere destan akndan daha ok olduunu syler. Bununla da yetinmez air; dalar ykar yol eyler. Ve hatta aknn bedelini, sevmenin bedelini demek iin; Bir eb ki haclegh- Hsrevi tezyin ettiler Hun- Ferhad- kn-y pay- irin ettiler 5 diyerek, kanndan sevgilinin ayana kna yapmalarna rza gsterir.________________ 4 5 Kenan Akyz, Sheyl Beken, Sedat Gnsel, Mujgan Cunbur, Fuzuli Divan, Aka Yaynlar, Ank., 1990, s. 167. Nevres. Nevres-i Kadim. Ayrca zzet Molla Divanndan; Berk-i glle andelib-i zar tekfin ettiler/Bir glistan beytini kabrinde telkin ettiler.

14

Mustafa Hatipler

15 Ak, Hzn ve BkDefalarca haykracaz; Selim-i Sani gibi; Biz Blbl-i muhrik demi ekvay firakz Ate kesilir gese saba glenimizden Bknin hzn vadisinde nasl bir yolculuk yapacaz? Bu yolculuu neyle yapacaz ve duraklarmz neresi olacak? Elbette bu sorularn cevab okuyann kendi hissiyatnda kalacak. Ama biz, nce, Onun sevgisini, kendini tarif ediini, sevgiliden istediklerini, yalvarmalarn ve alamalarn grelim hzn vadisinde. Sonra sevgilinin cevaplarn grelim ve en sonunda insanolunun deimez sonunun, vedalarn ve elvedalarn Bkdeki akisleriyle kalm bu hzn harmanndan. zerimizde hznn tun yelei, gzlerimizde gzyamz ve yreimizde unutulmu ikindilerin mahzun glgesi Bu bir yolculuk mu olacak yoksa bir yerde vahim bir yanl yaplmtr diye haykran gnmz airlerinin dev ismi Attila lhann dizelerinde; ne air kalm lkede ne iir divanlar unutulmu mesneviler parampara ey airlerin sultan ey Bk inanlmaz kafiyeler drp yldzlardan (mefl mefil ) ruhunla syleirim dedii gibi Bknin ruhuyla bir sylei mi olacak buna siz karar vereceksiniz. te Ak, ite Hzn ve ite Bk

Ksacas air yrei tam bir yangn yeridir. Klbe-i Ahzndr, te-i nirandr. Hzn harmandr air yrei. Akla, ileyle, sevgiyle birlikte hicran dveniyle dvlr. Cann da canann da susuz olduu hzn vadisidir air yrei. Hele hele bu yrek airliini ktada hissettirmi air Koca Bkye ait ise ondaki yangnlar sndrmek mmkn olmaz. Hele hele bu yrek, divan Hindistanda bile okunan o koca aire ait ise ondan kan lav paralar; sevgiyi, ak, hasreti, vuslat tayan lav paralar, 350-400 yllk bir zaman mkemmel stanbul ivesiyle bugnlerin tazeliine tar. Hem de kalplerimizin derinliklerinde muhteem rperiler meydana getirerek... Biz bu naciz satrlarla ve bu mecalsiz kelimelerle bu dev airin yazlamayacan bilenlerdeniz. Biliriz ki Bk gibi airler kolay yazlmaz ama hissedilir Ancak; Onun ak, ileyi ve alamay ele ald baz beyitleri ile Onun hzn vadisine girebilir, bir nebze olsun orada kalabiliriz umudundayz. Kitabmzn adn Ak, Hzn ve Bk koyuumuz bundan nk Bk, akn ve hznn airidir. Bizim onun ak ve hzn vadisine yolculuumuz bildik yolculuklarmzdan olmayacak phesiz. nk bu yolculukta yreimizi avularmza alarak yola devam edeceiz. nk bu yolculukta zaman zaman marur, zaman zaman madur olan ve hemen her halde sevgiliye sadece sevgi besleyen bir airin yreiyle birlikte olacak yreimiz. Belki Ondan daha fazla sevdiimizi dnerek gururlanacaz, belki sevemediimiz zamanlar hatrlayp hayflanacaz. Her halkarda airin yreini yreimizde hissedeceiz. Sevgi ve ak sri bir hastalk gibi yaylacak damarlarmza. Baka trl nasl ate kesilir gese saba glenimizden

1. BLM

"LLE- NUMN" OLMAK ZERNEDR

19 Ak, Hzn ve Bk

Kssa-i gussa-i zlfn ne draz eyleyelm Bk Zlfnn gam hikyesini ne uzun eyleyelim 6________________ 6 Muallim Naci, Osmanl airleri, (ev. Cemal Kurnaz), MEB yyn., st., 1985, s. 50

20

Mustafa Hatipler

21 Ak, Hzn ve Bk

GAZELMheyy oldu meclis skiy peymneler dnsn Bu bezm-i ruh-bahn evkna mestneler dnsn Dil cm- erb- ak- yr yle n it kim Felekler gm gm tsn bana humhneler dnsn Hayl-i em-i ruhsrn ko yansun hne-i dilde Perin ol ema yakub evkile pervneler dnsn Sen ayr ile devr itdn eh peymneyi dim Ser-i kyin dolanup k- dvneler dnsn Bu bezm-i dilkye mahrem olmaz Bky herkes Di gelsn ehl-i diller gelmesn bigneler dnsn.

Gnmz Trkesiyle:Ey sak meclis donand kadehler dnsn Cana can katan bu meclisin cokusu uruna esriyenler dnsn Ey gnl, yrin ak arab kadehini yle i ki Gkler gm gm tsn bann iinde flar dnsn Brak gnl evinde yanann hayali mumu yansn Pervaneler kanatlar cokuyla o mumda yansn dnsn Ey sultanm, sen kadehi yabanclarla dndrdn boyuna Kendinden gemi klarn da sokann banda dnsn Ey Bk,bu gnl ac meclise herkes gelemez, Syle, gnl iinden anlayan gelsin, anlamayanlar dnsn 7

________________ 7 Eyubolu, a.g.e., s. 165

22

Mustafa Hatipler

23 Ak, Hzn ve BkBiz yanarda dedik ancak Bk gelincik olduunu sylyor. Ak ateiyle yanm kavrulmu ve stelik de lde iek am bir gelincik. Lale-i duhteri... lale-i numn *...

"LLE- NUMN" OLMAK ZERNEDREzelden h- akn bende-i fermnyz cn Muhabbet mlknn sultn- li nyz cn Ey sevgili, ta ezelden beri ak padiahnn emir kuluyuz. Bu yzden de sevgi lkesinin anl sultanyz. Tezat sanatnn esiz gzellikteki bir rnei ile atyoruz admmz hzn vadisine. nce bende-i ferman olduunu fsldar kulamza air ve hemen ardndan sultn- ali n olduunu haykrr. Bk, ak padiahnn fermanl klesidir, muhabbet ve sevgi lkesinin ise anl anl sultandr. Adm adm yryelim airimizle birlikte ak ve hzn vadisinde. airimiz biraz daha anlatsn bize kim olduunu. Onu kendi anlattklaryla tanyalm. Sehb- ltfun bn tene dillerden diri etme Bu detin bar yanm lle-yi numnyz cn Ltuf bulutunun suyunu, yrei susuzluktan kavrulmulardan esirgeme ey sevgili, Biz bu ak lnn bar yank (lle-i numnyz) gelinciiyiz

Ak lnn lle-i numn olmak... lale-i numn... gelincik kenar krmz ortas siyah ak padiahnn ezelden klesi olmak, muhabbet mlknn yce anl sultan olmak ve llerin lle-i numn olmak... ve sonra yalvarmak sevgiliye; ltuf bulutunun suyunu susuzluktan kavrulmu, ak ateiyle yanm ve kpkrmz, kan renginde laleye dnm bu airden esirgemesin diye. Bu nasl yanmaktr ey Bk... Bk nin sevgiliden su talebinde bulunmas elbette sebepsiz deildir. Ayrca Onun gerek susuzluu sevgisinedir sevgilinin. Cn la lin eyler arz yr imek ister kanum Ya Rb ne vdidr bu kim cn tene, cnn tenedr Can, sevgilinin dudan ister, sevgili de kanm imek ister. Ya Rab, bu nasl vadidir ki can da canan da susuzdur. Bir istiare (dudak yerine ll kullanlarak), bir cinas (can-canan), bir de mrettep leffi ner (can llin eyler arzu-can tene; yar imek ister kanum-canan tene) ile sanatlarn topland bir beyit karlyor bizi. Bu nasl vadidir Bk, lde lle-i numn, vadide susuzluk... te Bk nin vadisinin zellii de budur.________________ * Lle-i Nu'mn; bir eit da llesi, yabani lale, da akay, gelincik.

24

Mustafa Hatipler

25 Ak, Hzn ve BkZahit bizi tan eyleme Hak ismin okur dilimiz Sakn efsane syleme Hazrete varr yolumuz

Bknin muhabbet lkesinin anl sultan olmas, Onun meydan melamette savamasn engellemez. Hatta O, sevgilinin yolunda savamay deil lm bile kmser... Tn m gam ldrse meydn- melmette beni Bu neberd-i ktr anc dilverler der "Gam beni melmet meydannda ldrse buna almaz. Bu bir ak savadr ve bu savata nice yiitler der (lr kalr)." Melmet meydannda gamdan lmek. stelik melmi olarak... Halkn karsnda kk olarak, alaltlm olarak, deersizlemi biri olarak "B seri p" (basz ve ayaksz) olarak... Yakas yrtk, ba-ayak plak olarak...Mezar tanda bile bir ta olmadan Belki bir smail Mauki, belki bir Irakzade Hasan Efendi gibi yani Hani Muhyinin; Saylmayz parma ile Tkenmeyiz krma ile Taramzdan sorma ile Kimse bilmez ahvalimiz diye tarif ettii ve iirinin banda da;

diye uyard sonrasnda da; Erenlerin oktur yolu Cmlesine dedik beli Gren bizi sanr deli Usludan yedir delimiz diye anlatt ve en sonunda da; Muhy-i sana ola himmet k isen cana minnet Cmle lemlere rahmet Saar u yoksul elimiz diye tarif ettii Melamilerden biri olarak, smail Mauki ve on iki mridi gibi Onlar ki sadece ktlk ve felaket yllarnda Sultanahmet meydannda grlr 8Kesik balar koltuk altlarndadr Gzleri bazen bir vaheti, bazen byk ve engin bir sruru ifade eder gibi darya frlamtr... Gecenin zifiri karanlk bir saatinde gk kaps alp uultulu________________ 8 "Baszlar Sultan", smail Kara, Osmanl Ansiklopedisi, Cilt 4, Aa Yaynclk, st., 1992, s. 148.

26

Mustafa Hatipler

27 Ak, Hzn ve BkAlamak... Alamak... O kadar ki llerin topra slansn... Alamak; nk bu ak savann en nemli silah gzyadr, alamaktr. Mecnundur Bk, llere der, l topra gzyana susamtr Onun. l topra aslnda hep suya susamtr amma onun bu hasreti suya deil an gzyanadr. Bir hsn-i talil ile Leyla ve Mecnun hikyesine gzel bir telmih yaplm olan bu beyitte Bk, Mecnundan beri an gzyayla slanm l topran slatmak arzusundadr. Belki de Mecnundan kendisine kadar gelmi gemi aklar aktan saymamaktadr. Bk sft virdin elem itdin gzm yan yem Kldn gerik-i bahr- gam derylara saldn beni Bk gibi ac ektirdin, gzyam denize dndrdn, znt ve gam denizlerinde bodun, deryalara saldn beni. Bu kadar alamaya bu kadar ac ekmeye karlk biraz sitem olmal. Bk hem kem talihine hem de sevgiliye sitemkrdr. Onun sitemi ayn zamanda halini arz anlamna da gelir. Gzyann bylesi elbette pek grlmemitir. Denizler kadar gzya ve hemen ardndan gam denizlerinde boulup deryalara atlmak... Bknin vadisinde yrmek elbette zor, elbette yrek paralaycdr. nk Onun gzya sadece deniz kadar olma vasfnda deildir, kana bulanm denizlere benzer. Giryeden cy-i sirikim subes oldu revn Yine Kulzm gibi cetti bu dery semt semt

bir sesle yukarya dizelerini aldmz Muhyinin cumhur ilahisini sylerler Zahit bizi tan eyleme Saylmayz parma ile Sesler gittike ykselir Ksa bir zaman sonra yalnz haykrlar duyulur Anadoludan, Rumeliden, amdan, skenderiyeden, Giritten btn baszlar gelir eyh Bedrettin, Sultan Mahmut Trbesinden ban kaldrp Sultanahmete doru revan olur Bu kez Allahuekber sesleri duyulur, mridan eyh efendiye ba keser, devran yavalar, ilahi hzzamda karar klar Hamd olsun felaket ve ktlk gemi olur te bu Melamiler gibidir air Bk. Mecnun gibi, Vamk gibi, Ferhat gibi aktan lmek ister Bk... nk yaamak; bu ak savanda yer almaktr. Zaten bu savata da nice yiitler lmekte deil midir? Hem belki de bu sava vuslatn, eb-i arusun lmde olaca uuruyla yaplan bir sava. Ayrca Bknin sevgisinde srarl olduu kadar ftursuz olduunu da gryoruz. Giryn o leyl-ve nola sahrya salsa Bkyi Mecnnun b- emine hak- beyban tenedr O Leylaya benzeyen gzel Bkyi alayarak llere salsa buna alr m? Mecnunun gzyana ln topra susamtr. Bk de ok az olan zihaflardan (Bkyi) biriyle karlatk bu beyitte. Anlyoruz ki ak savanda bir melmi olarak lmek de kafi gelmiyor Bkye. Alayarak llere dmek ve Mecnunun gzyana susam llerin scak ve kurak topran slatmak gerekir. Hem Mecnun gibi hem de Mecnun kadar...

28

Mustafa Hatipler

29 Ak, Hzn ve BkZevrk s gm- aknla yaum girdb Gark edptr sanem em-i ter-i dne dne. Ey put gibi gzel sevgili, aknn gamyla gzyalarmn girdab yal gzm kayk gibi dne dne batrmaktadr. Mbalaa, tebih ve muraat- nazir sanatlarndan oluan bir buket gibi bir beyit kyor nmze. Acmas, merhameti yoktur sevgilinin. O bir put parasdr. Hal byle olunca aire alamak kalyor vadinin derinliklerinde. Bk bu kez alamay bir girdap, gzn de o girdaba dm bir kayk olarak tarif eder bize. Alamaktan kr olmann en gzel ifadesi bu deil midir? Buna ramen Bk alamaktan korkmaz. Onun korkusu alamasnn sevgiliye zarar verecek bir hal almasndandr; Ann in varmazam ben kuyuna giryn olup Hk-i rahn korkaram cn gzmden ter der. Ey can, ey sevgili, senin kyne, mahallene, alayarak gelmeyiimin sebebi yolunun toprann gzyamla slanmasndan korktuum iindir. te alamann sevgiliye zarar vermesinden korkulan durum bu durumdur. airimiz gamdan dolay srekli aladndan gzyalarnn okluu nedeniyle sevgilinin yolunu slatmaktan ve bu ekilde ona zarar

Alamaktan rmaa dnen gzyam yer yer akt ve Kzldeniz gibi taraf taraf cotu. Bknin gzya akar, l topran slatr, sonra akar denizlere dnr sonra akar her tarafa tam Kzldenize dnr. Kzldenize dnmesi gzya sahibinin bar yank bir akayk olmasndandr. Ve phe yok ki bu gzya kanl gzyadr. airimizin hzn vadisi bylesine grkemli alamalarn olduu bir vadidir. Alamalarla birlikte vefasz sevgiliye sitemler de vardr. Aksa ekim dideden ol gevher-i nyp iin Ek seyl- seyl yem-i yem pr-i dr-i ehvr olur Gzyam o benzersiz inci olan sevgili iin aksa sel olur, sel deniz olur, deniz iri iri incilerle dolar Bknin vadisinde zaman zaman byle adeta aa gvdelerine yazlm gibi gzlerimize sevgili isimleri iliir. Bu bazen gevher-i nayp olur, bazen sanema olur, bazen "cevrib-i payan" olur. oka da cn olur, cnn olur... air alarsa byle olur onun gzyalar dt denizde bir inci olur. Burada divan edebiyatnn klasik yaklam olan gzya okluu yerini, pek deerli gzyana brakyor. Ak vadisinde akan en gzel rmak Bknin gzyalarndan oluan gzya rmaklardr. Bu rmaklar kh oalarak Kzldeniz misali her yan kaplar, kh gam denizi olur, kh benzersiz bir inci iin akarak birer inci tanesine dnr. Bazen de bu gzyalar bir girdap oluturur.

30

Mustafa Hatipler

31 Ak, Hzn ve BkBar ta ve toprak olan dalar bu ahn etkisiyle le dnr. ller ise bu ahn etkisiyle baa dnr, balar ise bir smbl bahesine dnr. Burada ah ate yadrc bulut deil, dalar deitiren, lleri baheletiren, baheleri de belki de bahelerin en gzeli bir smbl bahesi yapan bir b- hayat rzgrdr. air yreinin bir yangn yeri olduunu daha nce de yazmtk. te yangn yerinden kan o "ah"lar, sevgiliye duyulan ak ve fkenin tesiriyle, bazen b- hayat rzgar bazen de ate yadrc bir bulut oluyor. Beyite dnersek, beyitte geen sa, dzensiz, dank, uzun ve siyah haliyle an akln bandan alr, esir eder, perian eder. Bu sebeple Bk gamldr, inlemekte ve "ah" ekmektedir. Hani halk edebiyatmzda olan "bir ah eksem kar ki dalar yklr" dizerinde olduu gibi bir hal. Sevgilinin hasretiyle ekilen bu "ah"larn rzgar, esintisi, l, sevgiliye ait gzelliklerin yer ald bir baa dntrr. Bu bada akarsular (an gzyalar), iekler (gl) ve kular (blbl) vardr. Ah bu badan geerken ba smbl bahesine evirir. Smbl bahesi sevgilinin sandan baka bir yer deildir. Btn bunlar Bk'nin sevgisini anlatmaya yeter mi? Elbette yetmez. nk en evvela O, ok gzel bir insan sevmektedir. nk O; Zinhr eline yine virmen o kfirn Zir suretin grnce bt-perest olur Sakn o sevgilinin eline ayna vermeyin. O kendini aynada grrse, o gzelliin karsnda kendine tapan putperest olur.

vermekten korkar. Yoksa sevgilinin kyuna (kyne, yanna, yaknna) gitmek bir lahza bile olsa onun iklimini solumak her eye deerdir. Elbette sadece gzya yetmez. Feryad u figanlar da zaman zaman gzyann ardndan sevgilinin kapsna ular. Sz- knla kaan kim dilden hzr olur h dd u dud, ebr- ebr te-br olur Aknn ateiyle gnlden ne zaman ah ve inleyi olsa, o ah duman, duman da ate yadrc bulut olur. Ah yle bir feryd, yle bir inleme ki ta yrekten, gnlden, gnln derinliklerinden kyor. Ahn Osmanlca yazltaki eklini de gz nne alrsak ne denli bir inleyi olduu daha iyi anlalr. Tpk yazlndaki gibi ah gklere ykseliyor, duman oluyor. Duman bulut oluyor. Hem yle bir bulut ki ate yadryor. te Bk'nin vadisinde ak dilaverlerinin ah- feryad byle oluyor. Bu beyitte de Ah kelimesinin azdan kan buu ile ilikilendirilmesinde yine Bkye yakan bir hsn-i talil yaplm. Khtan gese gm- zlfnle hum sarsar Kh, det det, ba ba snblzr olur. Ahmn iddeti salarnn gamyla dadan gese da l olur, l ba olur, ba bir smbl bahesi olur. Bu vadinin gzyalar ve alamalar nasl farkl ise ahlar da inlemeleri de yle farkldr. Bu farkllk dalar le evirecek kadar gldr.

32

Mustafa Hatipler

33 Ak, Hzn ve BkBu kadarla da kalmaz koca airin yrei. Sevgilinin yanandan dudana doru szlr. Ve ak ak sevgiliye seslenir; Goncaya baksa lebnsz em-i Bk bir nazar

diyerek gzelliini anlatt bir insan sevmektedir. Byle grd, byle bildii ve byle hissettii bir sevgiliyi sevince elbette Bknin yreinde yangnlar olacak, volkanlar lav pskrecek Yansa d- snem zre hasret-i haddnle nr Nr nr nr hr u hr pr envr olur Yanann hasretiyle gsmn yaras zerinde ate yansa o ate nur, nur gne, gne nurlarla dolu olur. nsan yznn byk bir ksmn kapsadndan mdr bilinmez ama gzellikte yanan zerine ok sz sylendii bir gerektir. Rengi, parlakl gibi unsurlaryla dile getirilir hep. Bu yzden sevgilinin yana bazen kan krmz aan bir gldr, inleyen blbln kefeni gl yapradr, laledir, yrek yangnlar balatan araptr bazen, sudur susuz kalndnda, bazen de gnetir dnyay stan ve karanlklar aydnlatan aydr. yle bir sudur ki, suyun asli fonksiyonu olan atei sndrme ilevi bu suda yoktur. Onun yerine bu su, sevgilinin yana olan su; an yanan kalbinin ateine dtnde atei sndrmez arttrr. Bu suyun rengi ate rengidir ve yakcdr. airimiz koca Bk, bu beytinde akn ve hasretini ate eklinde ifade etmektedir. Ve bu ate onu yakmaktadr. stelik bu ate o kadar oktur ki sadece airin yreini yakmakla kalmaz ayn zamanda dt yeri aydnlatr. Aydnlatt iin oras bir k bir nur olur. Nur bu atein okluundan, atein ve n birletii gne olur. Bu gne, sevgilinin gzelliinin nurunu yayar. nk bu atein kayna sevgilinin yana ve gzelliidir.

Gonca berk berk har har hanerdar olur Bknin gz duda olmakszn goncaya bir baksa, gonca yaprak yaprak, diken diken hanerli olur. Hanerin ldrc bir silah olduunu belirtmeye gerek yok herhalde. te sevginin son noktas airimiz gerek gonca olarak sevgilinin dudan grr ve bilir. Onsuz bir baksa Bk, gonca gl olmaktan kar ve bir yaprak olur sadece. Yaprak olmakla kalmaz gonca sevgilinin duda olmaynca, yaprak diken olur, diken hanerli olur. Yani sevgiliyi vurur, ldrr. Yani Bk iin gonca ya sevgilinin dudadr ya da bir hanerdir. Koca Bk, bu akn sendeki akisleri bu kadar ar ve bu kadar derinlerde midir? Sevgilinin duda olmakszn goncaya baknda bile bir deiiklik, bir farkllk vardr. Bu farkllk sonunda haner yaras almaya kadar giden bir farkllktr. Eer bu hanerli darbe, bu sevgiyi anlatmaya yetmezse Bkde daha derini ve daha zorlusu da vardr; Ald dalar snemde k etdm girbnum Muhabbet gleninde alan glnr- rsnler Gsmde yaralar ald. Sevgi gl bahesinde alan narieini grsnler diye yakam paralayp atm.

34

Mustafa Hatipler

Alamalarn, inlemelerin kifayetsizliinin yaand bir beyitle kar karyayz. Bu beyitte gonca eer sevgilinin duda olmazsa nce yaprak, yapran diken sonra da dikenin hanerli olmasnn ardndan gelinen son nokta da Bk yakasn paralar. Ama bu paralama sebepsiz deildir. Neti stadmz; Dmen-i lfeti ak oldu giribn bile 9 diye kendini tarif ederken, Bk gl bahesi olan ve yaralardan nar ieine benzeyen gsn grsnler diye yakasn paralar. Bk stadmz, bu beyitte, yaka yrtlmasyla hsn-i ta'lil, da, glnra, sine, muhabbet glenine ve yaka yrtlmas, goncann almasna benzetilerek mevve leff ner sanatlarn yapmtr. Bk bu beyitle ayn zamanda bir ilke de imza atmtr. Glden daha krmz olduundan olsa gerek onun yerine narieini da (yara) kelimesiyle kullanmtr. Bu nasl sevdadr, bu nasl aktr ki Bknin gsnde yaralar aar ve air o kanl sinesi grlsn diye yakasn paralar.

2. BLM

"HR-I ZAHMINDAN EKTM" ZERNEDR

________________ 9 N. Halil Onan, zahl Divan iiri Antolojisi, MEB Yaynlar st., 1997, s. 336 "Har- firkatle Neati-i hazinin va hayf Damen-i lfeti ak oldu giriban bile"

37 Ak, Hzn ve Bk

Vallahi b- gnhum efendi bu bbda Bk Vallahi efendi, bu hususta, bu babda gnahszm 10

________________ 10 Muallim Naci, a.g.e., s. 50.

38

Mustafa Hatipler

39 Ak, Hzn ve Bk

Hazan GazeliNm- nine kalmad fasl- bahrdan Ddi emende berk-i diraht itibrdan Ecr- ba hrka- tecride girdiler Bd-i hazan emende el ald enrdan Her yaneden ayana altun akup gelir Ecr- b himmet umar cybrdan Sahn- emende durma salnsun sabyile zdedir nihl bugn berk- brdan Bk emende hayli peran imi varak Benzer ki bir ikyeti var rzgrdan.

"HR-I ZAHMINDAN NELER EKTM"Bk, sevmenin bedeli olarak, alamalardan, inlemelerden payn alr ve yaral gsn gstermek iin yakasn paralar. Artk hzn vadisinin ileyi kabul makamna doru elem ykl admlarla yryoruz. Admlarmz daha bir ar... nk sevgili btn feryat u figanmza kulan kapam, cevap dahi vermemitir. Vadimizin bu blgesinde amz Bknin, sevgiliye ynelttii sevda szlerinden sonra durumu kabule doru yneldiini greceiz. Vef ummaz cefdan yz evirmez Bk ktr

Gnmz Trkesiyle:Baharn ad san kalmad emende aa yapra gzden dt Ban aalar dnyadan el etek ektiler Sonbahar yelleri emende nardan el ald Ayana her yandan altn akp geliyor Ban aalar nardan yardm umuyor emen alannda rzgrla salnsn boyuna Artk fidann ne yemii var ne de yapra Bk, yapran emende durumu yrekler acs________________ 11 Eyubolu, a.g.e., s. 160

Niyz etmek ona cn yaraur sana istin Ey sevgili, Bk ktr; senden vefa ummaz, cefadan da yz evirmez. Yalvarmak ona, umursamazlk da sana yarar. imdi durumun tespiti ve kabul kalmtr Bkye. yle ya bunca alay, inleyi ve parampara bir gs yetmemise daha yaplacak ne kalm olabilir? Ne kalmtr, gkten ate yadrc bulut olan ahn aresizliinden sonra? Ne kalmtr dalar le, lleri baheye, smbl bahesine eviren ah sevgiliye bir ey yapamadktan sonra? Kald ki sevgilinin vefaszl, tok gzll, ihtiyaszl, nazlanmas da btn arl ile varln srdrmektedir. Sevgili vefaszdr.

yle benzer ki kaderden yaknyor

11

40

Mustafa Hatipler

41 Ak, Hzn ve BkGl bahesinde diken yarasndan neler ektiimi alayan blbln bahvanna sorun, o sylesin. Blbln bahvana tebih edildii, blbln tyle Bknin alamas ilikilendirilerek hsn-i ta'lil sanatnn yapld; blbl, har, glzar, baban gibi gl bahesiyle ilgili kelimeler kullanlarak tenasub sanatnn yapld sanat dolu bir beyitle yryoruz vadimizde. Bk, glzarda sevgiliye yaknlamak istediinde tpk blbl gibi ile ekmekte, yaknlaamamaktadr. Gln dikenleri nasl blbln gle ulamasn engelliyorsa, Bk'yi de dmanlar ve rakipleri engellemektedir. Bahvan ise gl bytendir. Onun bakcsdr. Bu yzden bahede olan her eyi bahvan bilmektedir. nk bahvan srekli glistanda olduundan gl de, blbl de en iyi bilendir. Buna ramen vuslat arzusu btn hzyla devam etmektedir. Zaten klar efsununa rm 13 eden arzu vuslat arzusu deil midir? Hayl-i em-i ruhsrun ko yansun hne-i dilde Yakup ol ema perrin evk ile pervneler dnsn Yanann mumunun hayali brak gnl evinde yansn. O mumda arzuyla kanatlarn yakp evk dnsn pervaneler.________________ 13 Yahya Kemal Beyatl, Kendi Gk Kubbemiz MEB Yaynlar st., 1989, s. 123 "Ey talih! lmden de beterdir bu karanlk; Ey ak! O gnller sana mal oldular artk; Ey vuslat! O aklar efsununa ram et! Ey tatl ve ulvi gece! Yllarca devam et!"

Mustanidir. Bknin hzn vadisinde gsndeki nar ieine benzeyen yaralar bilir ama (tegafl ile) bilmezden gelir. Bkye bunu kabullenmek der. Ona yaraan yalvarmaktr, yakarmaktr. Devir elinden Bkye gam ekme lem byledir Gl nasib-i hr hs, blbl giriftr kafes Ey Bk, zaman elinden gam ekme, bu lem byledir. Gl, diken ve pn nasibidir. Blbln nasibi ise kafeste kapatlmaktr. Aslnda bu hem teselli, hem de ikyet faslndandr. Blbl kafese konacak, nk suu gle k olmaktr. Gl ise diken ve plerin nasibi olacaktr, yani diken ve pe kalacaktr. O dikenler de blbln cierini deler paralar ve nihayetinde blbln deimez kaderi kafeste kalmaktr. Ziya Paann bir beytinde, Gller gler, figanla geer mr andelip Bimr ihtizarda, cret diler tabib. 12 demek suretiyle ifade ettii rol dalmnn deiik tezahrdr bu beyit. Bu durum Ziya Paada ayn rol dalmn kabul etmektir. Hr zahmndan neler ektiimi glzrda Babn- blbl-i giryne sylen sylesn________________ 12 Mehmet Kaplan, iir Tahlilleri 1., Dergah Yaynlar, st., 1994, s. 50.

42

Mustafa Hatipler

43 Ak, Hzn ve BkAnasr- erbaann kullanld ho bir beyitle yryoruz yolumuza. Eflak-hak tezad ve fskiye mazmunu iliiyor hemen gzmze. Bknin gnl yle yanar ki o yanla tpk atein yannda olduu gibi kvlcmlar kar. Onun iinin kvlcmlar ge ykselir, gkleri yakar ve gnei bulut gibi rter. Gzyalar an yanandan dne dne topraa der, yeter mi, tabii ki yetmez; k- haste diln niteki fns- hayl Nr- akunla yanuptur cieri dne dne Hasta gnll an cieri aknn ateiyle tpk hayal fanusu gibi dne dne yanmaktadr. Bk, baka beyitlerinde kendini musikara benzetirken bu beyitte hayal-i fenere benzetmektedir. Hem de yanmann en esaslsn tercih ettiini beyan ederek. Aknn ateiyle kh kebap gibi dne dne yanar, kh fanus- hayal gibi iten ie hem dner hem yanar. Bir baka adan ele alrsak Bk, gnln gkyzne benzeterek onun gibi dne dne yandn sylemektedir. Bister-i gamda gzm geceler uyku grmez Ederim subha dein nleleri dne dne Gam yatanda geceler boyunca gzme uyku girmez. Sabaha kadar bir o yana bir bu yana dne dne inler alarm.

Blbl, gl benzetmesinden sonra em-pervane benzetilmesini gryoruz. em, sevgiliyi sembolize eder, pervane ise a, yani Bkyi. Blbl, gsn parampara eden dikenlere ramen nasl gle ulamak iin har- zahma (diken yarasna) katlanyorsa pervaneler de mumun etrafnda dner, dner ve sonunda yanar. Bu yan aslnda blblnkinden daha srarl ve daha fedakrane bir yantr. Pervanede bir anlamda bir yok olu vardr. Sevgilinin yanann bir kere olsun grlmesi ekilecek btn aclara deer niteliktedir. Bk de bu bedeli demeye hazrdr. Bu beyit de dier birok beyit gibi sanat dolu bir beyittir. Gnl eve, yanak muma tebih edilmitir. Atele ilgili kelimelerin birou birlikte kullanlm ve mraat- nazir sanat yaplmtr. Ayrca beyit dikkatli okunduunda Bknin sevgiliye yapt teklifin zerafet ve gzellii ortaya kar. Sevgilinin yanan grmek ister Bk. Grnce sevgilinin yanann hayali gnle decek, aksedecek ve sonra bu hayalin etrafnda pervaneler dnp kendilerini yakarak yok edecekler. Btn bunlar vuslat arzunun akslamelleridir. Bk btn bunlardan sonra, sitemlerin yetersizliinden olsa gerek sesini daha gr bir ekilde karr. Hatta haykrr; kar eflke derunum ereri dne dne, Dklr hke yaum katreleri dne dne imin ateinin kvlcmlar dne dne gkyzne kar. Gzyamn damlalar dne dne topraa dklr.

44

Mustafa Hatipler

45 Ak, Hzn ve BkBknin bu perian hali bu kadar da deildir. O hal srarl ve bitimsiz bir sevginin rn olduu iin adeta acyla byr. Sinemde zahmum ire olan penpe-i fetil Ol ysemine dnd ki korlar karanfile Sinemin yaras iindeki fitil pamuu karanfil konan yasemine dnd. te Bknin sevgisinin bedeli budur. Yrek yarasdr. Hatta bu yrek yaralar yarann iindeki pamuu karanfil konan yasemine dndrecek kadar etkilidir. Yarann bykl ve kanl olduu herhalde pamuk karanfil ilikisinden anlamaktadr. Bk kendini tarife devam etmektedir; Devr elinden kse kse yuttuum kanlardr ol Katre katre damlayan gzden dem a dem iy gnl Gzden durmakszn damla damla kan kan devir elinden kse kse yuttuun kanlardr ey gnl. Bknin gzyalarnn neden Kulzm'e dnt imdi daha iyi anlalmaktadr. Devirden ikyet, zamandan ikyet, hem srekli aladn beyan hem de gzyalarnn kanl gzya olduunu beyan... Onun gzya bambaka bir dnyann kaplarnn almas demektir aslnda; Katre-i ekine yknd dey Bknin erh-i hakkak deliptir gheri dne dne

Gam yatanda yatmak... Gam yatanda bir o yana bir bu yana dnmek... Ancak skntl olanlar bilir bu yatn manasn. stelik Bk, sadece gam yatanda saa sola dnmez, dnerken de ah edip inlemektedir. te Bknin hzn vadisinin yldz olan bir beyit dt yolumuza. Bk gam yatanda sabaha kadar uykusuzdur. Bu uykusuzluk hali onu perian etmektedir. Subha dein sabah ne kadar uzun bir zaman parasdr. Bunu ancak bu derdi eken bilir, mehul airin; eb-i yeldy muvakkitle mneccim ne bilir Mbtely gma sor kim giceler ka saat beyt-i mehurunda olduu gibi. Sevgiliden ayr kalmay ve bundan dolay sabahlara kadar inlemeyi daha gzel ne anlatabilir ki? stelik gam yatanda, naz yatanda deil. Tolaaldan ruh emine dil-i sergete Yakt pervne sfat bl- peri dne dne Ba dnm gnl, yanann mumu evresinde dnmeye baladndan beri pervane gibi dne dne kanatlarn yakt. Pervanenin muma olan ak gibidir koca Bknin ak. Yanann mumunda dolat iin de ba dnm sergete olmutur. Ama aknn gerei olarak srarla etrafnda dne dne kanatlarn yakar. Yani bir faninin bir faniye verebilecei en kymetli varl olan cann takdim eder.

46

Mustafa Hatipler

47 Ak, Hzn ve BkSen Yusuf (A.S.) gibi izzet ve itibardasn. Bense Yakup (A.S.) gibi skntdaym. znt evi gibi olan kalbimi tenhalara saldn. diye sitem eder. Bu beyit, sadece kendini tarif deil, ayn zamanda iirde ahengin dier ad denecek kadar zarif bir beyittir. Bk, farkl bir yaklamla, Yakupun evini sylemi bize kendi yurdunu tarif ederken. Kucak dolusu sitem etmi sevgiliye. Kendini Yakupa benzetirken sevgiliyi de gzellik timsali Yusufa benzetmi. Hem gzellik timsali hem de izzet sahibi Yusufa. Bk bu hal zre iken bile yine sevgiliye zulmetmi olmak istemez. Onu merhamete davet ederken bile ona zarar gelmesin diye adeta yalvarr. Bk-i hasde htr incitme dostum Makbul olur duas sakn mbtellarn Dostum, gnl yaral Bk yi inletme, aman ha sakn ki aka tutulmularn duas kabul olur. Sevgide zirvenin bambaka ve pek gzel bir rnei ile ikinci blmn sonuna geldik. Hasde hatr olan Bk, aka tutulmu olduundan duasnn makbul olduunu dnr. Bu sebeple sevgilinin kendisini fazla incitmemesini temenni eder. Bu temenniyi yapmasnn sebebi de ola ki bu incinmeyle azndan kacak kt bir duann sevgiliye zarar vermesinden korkmasdr. Kendine olan zarar pek nemsemez, ciddiye almaz Bk. nk kendisi zaten bir mbtely bend-i kemend-i bel deil midir?

Bknin gzya damlasna benzedi diye felek hakkki (mhr vb. eyleri kazyan kimse) inciyi dne dne deler An alamas, o kadar oktur o kadar fazladr ki, felek hakkakna yol gsterir. Felek hakkak, an gzyalarnn dnerek aktn grnce, inciyi de o ekilde dnerek delmitir. Hzn vadisinin bu blmnde Bk, bunca alamaya ve gzyana ramen kendini sevgiliye anlatamamaktan rahatszdr. Bu sebepten olsa gerek kendini tarife devam etmektedir; Firkatinde tene-leb, htr peran, haste dil Kunc-i gamda bkes- bimr dirsen ide ben. Ayrlnda, duda kurumu gnl perian, kalbi gam kesinde kimsesiz ve hasta biri dersen ite ben te Bk'nin kendini tarifi bundan ibarettir. Ya vuslat ya firkat. Vuslat olursa her ey gzeldir phesiz. Ama vuslat gereklemez ve firkat gerekleirse o zaman durum gerekten ok vahim bir hal alr. Bk, dudaklar kurumu, gnl perian, kalbi yaral, gam kesinde kimsesiz ve hasta olarak yaamaya devam edecektir bundan byle. Bununla beraber ayn zamanda sitemkrdr airler Sultan'; Yusuf gibi izzetde sen, Yakub ve mihnette ben Dil skin-i beytl hazen tenhlara saldn beni.

3. BLM

"MHNET HCRANIM" ZERNEDR

51 Ak, Hzn ve Bk

Mddet-i devr-i felek bir demdr dem bir nefes Bk Felein devr mddeti bir andr, insan bir nefes 14

________________ 14 Muallim Naci, a.g.e., s. 48

52

Mustafa Hatipler

53 Ak, Hzn ve Bk

GAZELDil derdini gamnla dilefgr olan bilr Bmr hlini yine bmr olan bilr Akn gamyla srrn ek-i revnmn Gy-yi yr-u k- didr olan bilr sib-i rzgr glistan- dehrde Sen serv-i glizre hevdar olan bilr Can acsn haste-i derd-i firk olup Dildde-i nir- sitemkr olan bilr Sevd-yi zlf-i yr ile bk ne ektim Bend-i kemend-i aka giriftr olan bilr

Gnmz Trkesiyle:Gnl derdini acnla yrei yaralanan bilir Hastann halini yine hasta olan bilir Senin aknla zntden dktm gzyalarn Sevgiliye gnl verenle sevgili arayan bilir Dnya gllnde zaman elinden ekilen acy Ancak senin gibi gl yanakl sevgiliye tutulan bilir Can acsnn ne olduunu ayrlk derdiyle hastalanan Bir de sitem edici sevgiliye gnl balayan bilir Ey Bk, sevgilinin zlfne tutulup neler ektiimi Akn kemendine bir kez vurulan bilir15

________________ 15 Eyubolu, a.g.e., s. 170

54

Mustafa Hatipler

55 Ak, Hzn ve BkBu gzel dizelerle giriyoruz vadimize. lmn ayak sesleridir kulaklarmza kadar gelip bize uykularmz karan. Yani, Uyudun, uyanmadn olacak 17 diye kolayca tarif ettiimiz ey... lm...

DOYMAYAM MHNET HCRANA...Btn bu alamalar, inlemeler feryad u figanlar ve kadere, kem talihe sitemlerden sonra Bknin gnlne lm serinlii dmeye balar. Onun hzn vadisinin en can alc yerlerine doru adm atyoruz. Bu blgede bizi nce gnmzn airler Sultannn dizeleri karlar: Kaklr bir yerde kalr oyuncak, kurgular biter lm... O geldi mi ne var korkacak? korkular biter. Fikir, amaz artk beyinde kuyu; burgular biter Unuturuz hayat adl uykuyu, uykular biter. Biter, her ey biter; ses, ekil ve renk, kokular biter Kabir sualiyle kapanr kepenk, sorgular biter. 16________________ 16 Necip Fazl Ksakrek, ile, BD Yaynlar, st, 1995, s. 128.

lm muhakkak ve lm mutlak tek kapsdr lmszln lmle tantktan sonra anladm sadece bir kimlik belgesi olduunu yaamann 18 diye anlattmz ey... lm... Belki de; lm bir martnn dudanda sonsuz hatralar iine emmi bir denizin tuzudur 19 Bk iin de lm elbette yle kolay kolay arzu edilecek bir ey deildir. nk Onun gerekletiremedii hayalleri vardr, istekleri vardr, iddialar vardr. Ama sz konusu olan ey firkat olunca, ayrlk olunca durum deiir. Zaten yardan ayr olunca yaamann k iin ne nemi olabilir? Firkat-i yr kat zr- zebun etti beni Doymayam mihnet hicrna lem gibi gelr Yrin ayrl beni pek zayf ve gsz hale getirdi, sknt ve i acsna dayanamayp lesim gelir________________ 17 Asm Bezirci, C. Stk Taranc Otuzbe Ya, Can Yaynlar, st., 1994, s. 186. "Neylersin lm herkesin banda Uyudun uyanamadm olacak, Kimbilir nerde, nasl, ka yanda? Bir namazlk saltanatn olacak Taht misali o musalla tanda" 18 Erdem Beyazt, Risaleler, Akabe Yaynlar, st., 1993, s.62. 19 Mustafa zelik, Gle Yamura ve Bahara Selam, MEB Yaynlar, st., 1991, s.11.

56

Mustafa Hatipler

57 Ak, Hzn ve Bkhak gerekleirse hi deilse ararn glgesinin dt bir yere gmlmek ister ki bu kskanlk biraz olsun hafiflesin. Bu ayn zamanda sevgilinin boyunun srekli hatrlanmas bakmndan da sevgiliye olan hasretin giderilmesine yarayacaktr. Aslnda Bk, sevgilinin boyunun uzunluunu ve gzelliini kskanrken, ararn da; Servi hayrn eyledi zib hrm- kmetin Arar kld perin-dil merm- kmetin. 21 diye ne denli perian olduunu da hesaba katar m bilinmez. zntlerle ayrlklara lm temennileriyle yryoruz Bknin vadisinde. Bk sevgiliye kavumak arzusuyla tkettii, helak ettii mrnn sonlarna doru gelmektedir. Talepleri de yava yava deimeye, duruma uygun hal almaya balamtr; Civanlk lemi gitti ne vaktin dorulam Ya Rb ildm br- k- yr kaddm bkdi pir etti Genlik vakti gitti. Ya Rab, ne vakit dorulaym. Eildim, yrin aknn yk boynumu bkt ve beni ihtiyar etti Bk, iirlerinde maddi ak, zevk ve sefay terennm eden bir airdir aslnda. Ancak bu beyitten anlyoruz ki air dnya hayatnn geiciliini anlam ve sevgilinin aknn arl nedeniyle iki bklm olmutur.________________ 21 Muhammed Nur Doan, shak Efendi Divan' ndan Semeler, Kltr Bakanl Yaynlar, Ank., 1990, s. 124.

Mihnet ve hicran yle ar basar ki bu ayrlkta koca Bk lmeyi arzu eder hale gelir. inde saysz hrs gizleyen, nice emellere hayatlar baheden yaamak, firkat sz konusu olunca nemsiz bir meta haline geliyor. Bk lmeyi arzu ederken lmle ilgili taleplerini de syler; Ger lrsem kmet-i rekiyle ol servin Beni bir yire defneyleyiniz kim saye-i arar der Eer o servi boylu sevgilinin boyunun kskanl ile lrsem beni ararn glgesinin decei bir yere defneyleyiniz. Bknin lm talebi de byle olur. Servi boylu sevgilinin boyunun uzunluuna olan kskanlk onun defn yeriyle ilgili olarak zel arzusunu ortaya karr. Bu arzu Ar arn glgesine defndir. Ar'ar, bir eit da selvisidir. Bk bu selvinin glgesinin kabrine dmesini ister. Tpk Fuzl gibi, onun; Mezrum zre koyman mil eer kynda cn versem Koyun bir saye dsn kabrime ol serv-i kmetten 20 beytinde syledii gibi. Dier benzetmeler gibi (imad, selvi, tuba) arar da sevgilinin boyunu temsil eder. Uzun boylu sevgilinin kskanl zerine bir emr-i________________ 20 Abdulkadir Karahan, Fuzuli, Kltr Bakanl Yaynlar, Ank. 1989, s. 185

58

Mustafa Hatipler

59 Ak, Hzn ve BkDest-bus arzusyle ger lsem dostlar Kuze eylen topram sunun annla yre su 23 beyitinde olduu gibi, kuze olup (testi) yare iinde su sunulmak arzusu neyse Bk'de de bu byledir. Ak dertten, aktan zamann iftisinin zulmnden kurtulamayp topraa dnce, an topra etrafa koku saar, ondan kan yeillikler her daim sevgiliyi zikreder. Bir anlamda an sevgisinin onun topranda yetien yeillik srdrecektir. Bu ekilde de sevgi son bulmayacak ve srekli olacaktr. Dehre-i dehr-i deni ba- belada yaum Katre katre akdr mnendi tak eyler beni Alak dnyann bks bela banda gzyam tpk zm kt gibi yaparak damla damla aktr. Hzn vadisinin en tortulu, en acl yerindeyiz. Her trl belalarn her trl ktlklerin siperidir gs airin. Bazen de air bela banda bulur kendini. Bela bann bir zm kt olur. Bada zm ktnn kesildikten sonraki haliyle kendi alamasn e grr. Hem yle ok alar ki gzlerinden ya yerine kan akar. te bu kanl gzyalar araba benzer. Gzyalar arap olunca k da zm kt olur. ikyet alak dnyadandr onun bksndandr. ikayet edilenler zamandr, devirdir ve nihayet alak dnyadr. Zaten Bk, bu dnyada deerinin bilinmemesinden ikayetidir.________________ 23 Kenan Akyz vd., a.g.e., s. 32.

Dertli amz, vuslata erememenin acsyla servi boylu bir sevgiliye sahip olmasna ramen, dertten iki bklm olmu hilale dnmtr. air, yalanp boynunun bklmesini, sevgilinin ak ykne balamaktadr. Yine bir husn- talil dyor yolumuza. Zikrini dilden drmez sebze-i hakim kaan Dane-ve dihkn devran zir-i hak eyler beni. Devran iftisi beni tane gibi topran altna koyduunda, topramdan yetiecek yeillik sevgiliyi srekli anacaktr. Evet, lm adm adm yaklayor... Hayat senfonisinin sadasnn en yksek noktasna ulayoruz belki lmle... Ama k lm sevgiliye ulamak yolunda bir son olarak kabul etmez. Zaten lm de bir son deildir. lrse ten lr, canlar lesi deil 22 diye sylememi mi gnl ustamz? Sevginin srekliliini ve inadna sevgi, inadna ak boyutu gryoruz bu beyitte. yle ki lm bile bu sevday bitiremiyor. Devrin iftisi Bkyi topraa ektiinde o topraktan kacak yeillikler sevgilinin adn asla dilinden drmeyecektir. Fuzlnin;________________ 22 Sevgi-Ayvaz Gkdemir, Yunus Emre Gldeste, Kltr Bakanl Yy., Ank. , 1993, s.171 "Ten fanidir can lmez Gidenler geri gelmez lr ise ten lr Canlar lesi deil"

60

Mustafa Hatipler

61 Ak, Hzn ve Bkakn emrine canla bala uyacan syler. Her eye ramen akn fermanna can ile baldr. Zaten balln has olan can ile olan ballk deil midir? Kald ki Bk; Biz mtteka-y zerke-i caha dayanmazz Hakkn kemal-i ltfunadr istinadmz Biz mevki ve makamn altn ilemeli deneine dayanmayz. Dayanamz Allahn noksansz ve snrsz olan lutfunadr diyerek asl dayanlacak makam olarak Allahn snrsz ve sonsuz ltfunu gsterir. Allah dost anlaynn tezahrdr bu. Minnet Hudy devlet-i dny fen bulur Bk kalur sahife-i lemde adumuz. Dnya hayat zenginlii son bulur, geer gider. Allah a krler olsun ki bizim admz dnya sahifesinde sonsuza kadar kalr. Bk sznn tevriyeli kullanld bir beyittir bu beyit. Vadimizde son admlarmz atmaktayz artk. Btn skntlardan, vuslat arzularndan sonra ar bal bir izgiyle, bir istikametle yz yzeyiz. Ak, Hzn ve Bk bu yolculuumuzun ayrlmaz ls oldular.

Kadrn-i seng-i musallada bilp ey Bk Durup el balayalar karuna yrn saf saf Ey Bk, senin deerini dostlarn ancak musalla tanda anlayp karnda saf saf el balayarak saygyla duracaklar Koca Bk, bu gzel beytinde, hsn- ta' lil sanat yaparak cenaze namaz klarken cemaatin el balamasn sayg gsterisiyle zde hale getiriyor. Hatta yrann bile deerini ancak o zaman anlayabileceini sylyor. Bk, artk lmn ayak seslerini, bir rapsodinin ritmi gibi duymaktadr. Tevekkl belki de byle anlarda dev boyutuyla arz- endam eder insanolunun kalbine. Fermn- aka cn iledir inkydmz Hkm- kazaya zerre kadar yok inadmz Akn emrine, buyruuna canla bala uyarz. Kazann hkmne kar zerre kadar direncimiz yoktur. Kazann hkmne zerre kadar inat etmek mmkn olabilir mi? Onun hkmne kar kim durabilir ki? Ak da hkm kaza gibi deil midir? Aniden ve arplrcasna, stelik beklemeden... Ferman, hkm- kaza, can ile var-zerre kadar yok inkyadmz-yok inadmz; bir mrettep leff ner sanat kyor karmza bu sefer de. Bk, dnya bksndan, devrandan sevgilinin vefaszlndan ikayeti olmasna ramen hkm- kazaya kar inat etmeksizin

62

Mustafa Hatipler

63 Ak, Hzn ve BkOnun hzn vadisinde geldiimiz son noktada kulaklarmzn pasn silercesine duyduumuz Sultanu-uara Bknin sesidir. Mizmar okuyan Davut gibi gl sesiyle kyoruz onun ak ve hzn vadisinden... Biz Onun ruhuyla syleirken kalplerimize bilip de unuttuumuz rperilerin tazelii kk salyor... Bilmediimiz bir zamannda mrmzn uar bir gz seirmesiyle gnl kuyularna den aylarmz kyor o kuyulardan ve denizlerimizin stne eiliyor. Denizlerimiz kuzuluyor birden. Mrlts dudaklarmza, rlts kalbimize akyor son beytin; vzeyi bu leme Dvut gibi sal Bk kalan bu kubbede bir ho sada imi. Akn ve hznn zirvesi bu dizeler ile olur ancak. Bk'ye yakan da budur zaten. Biz de Bk gibi bitirelim sz; rdi sz gayete Bk ne dimek lzmdr 24

Dnyann iktidarn, zenginliini brakr bir kenara Bk. Makam ve zenginlik istemez artk. air olarak adnn dnya durduka durmas, bilinmesi ona yeter. Anlalamamann endiesi ama yanl yapyor olmamann gnl huzuru ile yazlan bir beyitle bakar yzmze Bk vadinin bu blgesinde; Meyden saf-y btn- humdur garaz hemen Erbb- zhir anlayamazlar muradmz araptan maksat hemen kpn iinin safldr, temizliidir. in mahiyetini hep dta grenler merammz anlayamazlar bizim te olaylar hep d yzyle grenlere; ak imi her ne var lemde ilim bir kl- kal imi diyen Fuzl gibi airleri bile anlayamayanlara bir sesleni Bk, hayatnn son demlerini yaamakta olduunu anlayacak kadar bilir dnyay. O yzden artk dnyann saltanatn bir kenara brakm ve ta iin banda olduu gibi her dem Yaratann snrsz ltfuna snmtr. air Bk, mahlas Bk olsa bile, asl ve yegane Bk olann Allah olduunu bilir ve buna sonsuz derecede inanr. Onun, O Rahman ve Rahim olann, O Hayyum ve Kayyum olann Bkliinin yannda her ey fanidir. O yzden her biri yaanm bir hayat hikyesini tayan mezar talarna kocaman kocaman yazlmaz m hvel Bk airimiz Bk de sahife-i lemde bk kalmak, hayrla anlmak istemektedir. Aslnda hayatn ho bir sadadan ibaret olduu haykrrcasna bize syleyen de odur.

________________ 24 Muallim Naci, a.g.e., s. 48.

64

Mustafa Hatipler

KAYNAKLARAbdlkadir Karahan: Fuzl, Kltr Bakanl Yaynlar, Ank, 1989. Asm Bezirci: C. Stk Taranc Otuz be Ya, Can Yaynlar, st. 1994. Cem Dilin: rneklerle Trk iir Bilgisi, Atatrk Kltr Dil ve Tarih Yksek Kurumu Yaynlar, Ankara, 1992. Erdem Beyazt: Risaleler, Akabe Yaynlar, st., 1993. Faruk K.Timurta : Bk Divanndan Semeler, Kltr Bak. Yaynlar, Yayn No 706, Ankara, 1987. Haluk pekten: Bk Hayat Sanat Eserleri, Aka Yaynlar, Yayn No 161, Ankara, 1997. smail Yerguz: Bk Yaam Sanat Yaptlar, Ergin Yaynclk, stanbul, 1997. smail Kara: Osmanl Ansiklopedisi, Cilt 4, Aa Yaynclk, stanbul, 1993. smet Zeki Eybolu : Bk, Kita Yaynlar, stanbul, 1972. Kenan Akyz, Sheyl Beken, Sedat Gnsel, Mujgan Cunbur: Fuzl Divan, Aka Yaynlar, Ank., 1990. Mehmet Kaplan: iir Tahlilleri 1, Dergh Yaynlar, stanbul, 1994. Muallim Naci: (ev.Cemal Kurnaz) Osmanl airleri, MEB yynl., st., 1995. Muhammed Nur Doan: shak Efendi Divanndan Semeler, Kltr Bakanl Yaynlar, Ank., 1990. Mustafa zelik: Gle Yamura ve Bahara Selam, MEB Yaynlar, st., 1991. Necip Fazl Ksakrek: ile, BD Yy., st, 1995. Necmettin Halil Onan: zahl Divan iiri Antolojisi, MEB Yaynlar, Yayn No 3080 stanbul, 1997. Nihat Sami Banarl: Resimli Trk Edebiyat, MEB Yaynlar, stanbul, 1985. Sevgi-Ayvaz Gkdemir: Yunus Emre Gldeste, Kltr Bakanl Yy., Ank. , 1993. Yahya Kemal Beyatl: Kendi Gk Kubbemiz MEB Yaynlar st. 1989.