103

ÖZETAmaç: Bu çal›flman›n amac› iskemik inme epidemiyolojisi ile ilgili verilere katk›da bulunmakt›. Gereçve Yöntem: Biz iskemik inme tan›s› alm›fl 99 olguyu inme risk faktörleri yönünden inceledik. Hastave kontrol grubu inme risk faktörleri aç›s›ndan karfl›laflt›r›ld›. Bulgular: Hipertansiyon (HT), atriyal fib-rilasyon (AF) ve sigara; iskemik inmeli olgularda risk faktörleri olarak kontrol grubuna göre istatistikselolarak anlaml› bulundu (P<0.05). Sonuç: Kontrol grubuyla karfl›laflt›r›ld›¤›nda iskemik inmeli hasta-larda diyabet ve dislipideminin anlaml› risk faktörü olmad›¤› görüldü (P>0.05).Anahtar kelimeler: Atrial fibrilasyon, dislipidemi, diyabet, hipertansiyon, iskemik inme, sigara Selçuk T›p Derg 2006: 22: 103-106

SUMMARYThe evaluation of risk factors in ischemic strokeAim: The aim of this study was to contribute to the data about the ischemic stroke epidemiology.Material and method: We analyzed 99 patients with ischemic stroke regarding the stroke risk fac-tors. The patients and the controls were compared in respect to stroke risk factors. Results:Hypertension, atrial fibrillation, and cigarette smoking was statistically significant as a risk factor inthe stroke group compared with the control group (P<0.05). Conclusion: Diabetes mellitus anddyslipidemia have not been found as significant risk factors in patients with stroke when comparedwith the control group (P>0.05).Key words: Atrial fibrillation, cigarette smoking, dyslipidemia, diabetes mellitus, hypertension,ischemic stroke,

‹SKEM‹K ‹NMEDE

R‹SK FAKTÖRLER‹N‹N DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹

Mehmet Gül1, Metin Bircan1, A.Sad›k Giriflgin1, Baflar Cander1, H.Hüseyin Kozak2

1Selçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi Acil T›p AD,

2Selçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi Nöroloji AD, KONYA

Yaz›flma Adresi : Dr. Mehmet GÜLSelçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi Acil T›p AD. Meram – KONYA (42080)e-posta: mehmetgul@selcuk.edu.tr

Gelifl Tarihi: 8.03.2006 Yay›na Kabul Tarihi: 26.05.2006

Not: Bu çal›flma 28 Nisan-01 May›s 2004 y›l›nda ‹zmir’de yap›lan II. Ulusal Serebrovasküler Hastal›klar Kongresi’ndebildiri olarak sunulmufltur.

‹skemik inme, tüm dünyada ölüm nedenleriaras›nda üçüncü s›radad›r ve önemli bir sa-katl›k sebebidir (1). Nörolojik Hastal›k ve ‹nmeUlusal Enstitüsü (NINDS) iskemik inme h›zl›tan› ve tedavisi hakk›nda bir konsensus kon-ferans› için 1997 y›l›nda bir araya gelerek,

acil hekimlerinin inmenin fizyopatolojik te-mellerini ve tedavi yaklafl›mlar›n› anlamas›n›nzorunlu hale geldi¤i karar›n› ald› (2).

Epidemiyolojik çal›flmalarla iskemik inmeyeneden olan risk faktörlerinin saptanmas› özel-

M. Gül, M. Bircan, A.S. Giriflgin, B. Cander, H.H. Kozak

Selçuk T›p Dergisi2006

104

likle koruyucu hekimlik aç›s›ndan önem tafl›-maktad›r. Primer iskemik inme korumas›ndaen önemli hedef iskemik inmeye yol açan burisk faktörlerinin de¤ifltirilmesidir (3). ‹leri yafl,erkek cinsiyet, ›rk ve genetik aç›kça kan›tlan-m›fl risk faktörleridir, ancak de¤ifltirilemezler(4). Belirlenmifl de¤ifltirilebilir risk faktörleriolarak hipertansiyon (HT), diyabet (DM), siga-ra, dislipidemi ve atriyal fibrilasyon (AF) say›-labilir (5-7). Di¤er olas› risk faktörleri alkol,oral kontraseptifler, migren, stres, yükselmiflhomosistein düzeyleri, infeksiyon (Chlamydiapneumoniae, Helicobacter pylori), Protein Cve S yetersizli¤i ve antifosfolipid antikorlar›nvarl›¤›d›r. Bu faktörlerin iskemik inme ile olas›ba¤lant›lar›, iskemik inme riskine etkileri yo-¤un bir flekilde araflt›r›lmaktad›r (8-12).

Türkiye’de iskemik inme prevelans› veya insi-dans›na ait sa¤l›kl› veriler yok denecek kadarazd›r. Ülkemizin iskemik inme epidemiyolojisiile ilgili verilerine katk›da bulunmak amac›ylabu çal›flma planland›.

GEREÇ VE YÖNTEM

Bu çal›flmada, farkl› flikayetlerle Selçuk Üniver-sitesi Meram T›p Fakültesi acil servisine01.01.2002 ve 31.12.2003 tarihleri aras›ndabaflvuran 99 iskemik inme olgusu ile yafl vecinsiyet oranlar› yönünden iskemik inmeli ol-gulara benzer özellikte, nörolojik flikayeti ol-mayan, acil servise baflka nedenlerle baflvur-mufl 104 hasta onaylar› al›narak kontrol gru-bu olarak seçildi. Çal›flmaya al›nan olgular is-kemik inme risk faktörleri yönünden de¤er-lendirildi. Bu risk faktörleri DM, sigara, dislipi-demi, HT ve AF’dir. DM anamnezleri olup,

ilaç kullananlar ve açl›k kan flekeri 120mg/dl’nin üstünde olan hastalar, öyküsündeHT olup ilaç tedavisi almayan ya da ilaç teda-visi ile TA’i regüle olmayanlar, dislipidemi içinplazma total kolesterolü 200 mg/dl üstünde,HDL kolesterolü 35 mg/dl alt›nda olanlar, si-gara içme (en az befl y›l, günde on tane veüstünde içenler), ve elektrokardiyografide(EKG) AF’si olan vakalar kaydedildi. Öyküsün-de HT tan›s› olup tansiyonu regüle seyredenolgular çal›flmadan ç›kar›ld›. Çal›flmaya al›nanolgular›n ve kontrol grubunun anamnezlerisorguland›, ayr›nt›l› nörolojik muayene bul-gular›, tam kan say›m›, PT-aPTT, rutin biyo-kimyasal testler ile, lipid paneli (total koleste-rol, HDL, LDL, VLDL, trigliserit) parametreleri,telekardiyogramlar›, EKG’leri ve akut dönembilgisayarl› beyin tomografileri (BBT) sonuçla-r› kaydedildi. Hastalar ve kontrol grubununBBT’leri uzman bir radyolog taraf›ndan yo-rumland›. ‹skemik inmeli olgular ve gönüllübireylerin de¤erleri daha önceden haz›rlan-m›fl olan formlara kaydedildi. Bu formlardakiveriler "SPSS 10.0" program›na girildi. ‹statis-tiksel analizler bu program vas›tas›yla yap›ld›.Olgular›n aritmetik ortalamalar› ve standartsapmalar›n›n karfl›laflt›r›lmas› t testi ile, risk fak-törleri yönünden karfl›laflt›r›lmas› ki-kare ile ya-p›ld›, p de¤erinin 0.05’den küçük olmas› ista-tistiksel olarak anlaml› kabul edildi.

BULGULAR

‹skemik inme tan›s› konulan 99 olgunun 68’ierkek (% 68.70), 31’i kad›n (% 31.30) ve or-talama yafl 65.88±10.42 idi. Kontrol grubuolarak seçilen 104 olgunun ise 76’s› erkek (%73), 28’i kad›n (% 27) ve ortalama yafl

‹skemik ‹nme (n=99) Kontrol (n=104)

HT (n,%) 79 (% 80) 32 (% 31) * DM (n,%) 32 (% 32) 36 (% 35)AF (n,%) 50 (% 51) 0 (% 0) * Sigara (n,%) 27 (% 28) 18 (% 17) * Dislipidemi (n,%) 16 (% 16) 12 (% 12)

HT: Hipertansiyon, DM: Diyabetes Mellitus, AF: Atriyal Fibrilasyon,

* 2 grup aras›nda istatistiksel olarak anlaml› fark bulunanlar p<0.05,

Tablo 1. 01.01.2002 ve 31.12.2003 tarihleri aras›nda Selçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi acil servisine baflvuran is-kemik inmeli olgularla ayn› tarihler aras›nda inme d›fl› nedenlerle baflvuran olgular›n risk faktörleri aç›s›ndan da¤›l›mlar›

‹skemik inmederisk faktörlerinin de¤erlendirilmesi

Cilt : 22Say› : 3

105

64.10±14.48 bulundu. Buna göre iskemikinmeli olgularla kontrol grubunun yafl ve cin-siyet da¤›l›mlar› aras›nda istatistiksel yöndenanlaml› farkl›l›k saptanmad› (P>0.05).

‹skemik inme tan›s› konulan olgular›n vekontrol grubundaki bireylerin iskemik inmeiçin bilinen klasik risk faktörleri yönünden da-¤›l›m› Tablo 1’de gösterilmifltir. Buna göre is-kemik inmeli olgularla gönüllü kontrol grububireyler aras›nda HT, AF ve sigara içimi aç›s›n-dan istatistiksel bir farkl›l›k saptan›rken(P<0.05), dislipidemi ve DM aç›s›ndan birfarkl›l›k saptanmad› (P>0.05).

TARTIfiMA

‹skemik inmenin epidemiyolojisini araflt›r›rkenco¤rafya, toplumlar›n kendine ait özellikleri(yafl, cinsiyet, ›rk gibi) önem kazanmaktad›r.Epidemiyolojik araflt›rmalarda, hastal›¤›n neoranda ölüme yol açt›¤›, insidans ve preve-lans› ve inme tiplerinin frekans›n›n de¤erlen-dirilmesi gerekmektedir (13). Yafl iskemik in-me ile ilgili en önemli risk faktörüdür. ‹skemikinme geçirenlerin yaklafl›k %70’i 65 yafl›nüzerindedir. ‹skemik inme insidans› 55 yafl›n-dan sonra her dekat için iki kat artar. ‹skemikinme insidans› erkeklerde kad›nlara göre1.25 kat fazlad›r. Ama kad›nlar›n yaflam süre-si erkeklerden uzun oldu¤u için iskemik inmenedenli mutlak ölüm say›s› kad›nlarda dahayüksektir (14). Bu çal›flmada iskemik inmeli ol-gular›n yafl ve cinsiyet oranlar› literatürleuyumlu idi.

HT iskemik inmede en önemli de¤ifltirilebilirrisk faktörüdür, sistolik ya da diastolik bas›nç-ta ya da ikisinde birden artman›n iskemik in-me riskiyle önemli iliflkisi vard›r (15). Birçokçal›flmada, hafif ve orta derecede HT dahil,herhangi bir düzeydeki kan bas›nc› yüksel-mesinin tedavisinin iskemik inme riskini azalt-t›¤› gösterilmifltir. HT’nun düzeyini 140/90mmHg’n›n alt›na düflürerek tedavi etme, is-kemik inme riskini azaltman›n en önemli yo-ludur (16). Bu çal›flmada da daha öncedenHT tan›s› ald›¤› halde tansiyonu regüle olma-m›fl iskemik inmeli olgular›n oranlar› kontrolgrubundaki tansiyonu regüle hipertansifleregöre anlaml› oranda yüksek bulundu. Bu so-nuç ise literatürle uyumlu idi.

Sigaran›n iskemik inmede ba¤›ms›z bir riskfaktörü oldu¤u iyice anlafl›lm›flt›r (17). ‹skemikinme riski, günlük içilen sigara say›s›yla iliflkiliolarak, doza ba¤›ml› bir biçimde artar. Siga-ray› b›rakman›n iskemik inmeden korunmadaoldukça yararl› oldu¤unu gösteren kan›tlarvard›r. Sigaray› b›rakt›ktan sonra 2.5 y›l içindeiskemik inme riski azal›r (18). Bu çal›flmada dasigara içimi iskemik inme ile iliflkili bulunmufl-tur.

Birçok kalp hastal›¤› artm›fl iskemik inme ris-kiyle iliflkilidir (19). Bunlar aras›nda, nonvalvü-ler atriyal fibrilasyon inmeyi önlemek ad›naen s›k çal›flma yap›land›r. Nonvalvüler atriyalfibrilasyon, iskemik inme için önemli bir ba-¤›ms›z risk faktörüdür (20). En s›k görülenuzam›fl aritmidir ve ABD’de 2.2 milyon kifliyietkilemektedir. Atriyal fibrilasyon prevelans›yaflla birlikte artar ve 65 yafl›n üstündeki kifli-lerin %6’s›nda vard›r (21). Witt BJ ve ar. Mi-yokard infarktüsünü takiben iskemik inme ris-kini daha iyi tan›mlamak için yapt›klar› meta-analiz’de AF’nun miyokard infarktüsündensonraki geliflen iskemik inme için pozitif birbelirleyici oldu¤unu bulmufllard›r (22). Bu ça-l›flmada da AF’nin iskemik inme ile anlaml› ilifl-kisi literatürle paralel olarak saptanm›flt›r.

Diyabet, iskemik inme için iyi bilinen bir ba-¤›ms›z faktördür (23). Diyabetin s›k› kontrolü-nün birçok diyabetik komplikasyonu azaltt›¤›gösterilmiflse de, günümüzde iskemik inmeriskine herhangi bir etkisi oldu¤una dair birkan›t yoktur. Bu çal›flmada da iskemik inmeile iliflkili bulunmam›flt›r.

Dislipideminin iskemik inme için bir risk faktö-rü olup olmad›¤› hala belirsizdir (24). Birçokçal›flma, koroner kalp hastal›¤› için de¤ifltirile-bilir bir risk faktörü oldu¤unu göstermifltir,ama epidemiyolojik de¤erlendirmeler dislipi-demi ve iskemik inme aras›nda kesin bir ba¤-lant› ortaya koymam›flt›r. Bu çal›flmada da dis-lipidemi iskemik inme ile iliflkili bulunmam›flt›r.

Sonuç olarak; iskemik inme mortalite ve mor-biditesini azaltmadaki en önemli tedavi stra-tejisi inmeyi önlemektir. Bu amaçla de¤ifltirile-bilir risk faktörlerinin azalt›lmas› hedeflenmeli-dir.

M. Gül, M. Bircan, A.S. Giriflgin, B. Cander, H.H. Kozak

Selçuk T›p Dergisi2006

106

KAYNAKLAR

1. Kumral E, Balk›r K. ‹nme epidemiyolojisi. Balkan S(Ed). Serebrovasküler Hastal›klar. Günefl Kitabevi Yay›n-lar›, Ankara, 2002. 38-48.

2. Lewandowski C, Barsan W. Treatment of acute isc-hemic stroke. Ann Emerg Med. 2001;37:202-16.

3. de Freitas GR, Bogousslavsky J. Primary stroke pre-vention. European Journal of Neurology. 2001;8:1-15.

4. Utku U, Çelik Y. ‹nmede etyoloji, s›n›fland›rma ve riskfaktörleri. Balkan S (Ed). Serebrovasküler Hastal›klar.Günefl Kitabevi Yay›nlar›, Ankara, 2002. 49-61.

5. Hervas A. Stroke risk factors. Population case-controlstudy in the Foral Community of Navarre. An Sist SanitNavar. 2005;28:325-34.

6. Benjamin EJ, Wolf PA, D’Agostino RB, Silbershatz H,Kannel WB, Levy D. Impact of atrial fibrillation on therisk of death: the Framingham Heart Study. Circulation1998;98:946-52.

7. Hearth Outcomes Prevention Evaluation Study In-vestigators. Effects of ramipril on cardiovascular andmicrovascular outcomes in people with diabetes melli-tus: results of the HOPE study and MICRO-HOPE subs-tudy. Lancet 2000;355:253-9.

8. Giles WH, Croft JB, Greenlund KJ, Ford ES, KittnerSJ. Total homocysteine concentration and the likeliho-od of nonfatal stroke: results from the Third NationalHealth and Nutrition Examination Survey, 1988-1994.Stroke 1998;29:2473-7.

9. Kitagawa Y. Antiphospholipid syndrome and stroke.Rinsho Shinkeigaku. 2005 ;45:852-5.

10. Ohene-Frempong K, Weiner SJ, Sleeper LA, MillerST, Embury S, Moohr JW, Wethers DL, Pegelow CH,Gill FM. Cerebrovascular accidents in sickle cell disease:rates and risk factors. Blood 1998;91:288-94.

11. Petitti DB, Sidney S, Quesenberry CP Jr, BernsteinA. Ischemic stroke and use of estrogen and estro-gen/progestogen as hormone replacement therapy.Stroke 1998;29:23-8.

12. Yamashita K, Ouchi K, Shirai M, Gondo T, Nakaza-wa T, Ito H. Distribution of Chlamydia pneumoniae in-fection in the atherosclerotic carotid artery. Stroke.1998;29:773-8.

13. Gil de Castro R, Gil-Nunez AC. Risk factors for isc-hemic stroke. Conventional risk factors Rev Neurol.2000;3:314-23.

14. Warlow CP. Epidemiology of stroke. Lancet1998;352:1-4.

15. Jensen MB, Yoo B, Clarke WR, Davis PH, Adams HRJr. Blood pressure as an independent prognostic factor inacute ischemic stroke. Can J Neurol Sci. 2006;33:34-8.

16. Willmot M, Leonardi-Bee J, Bath PM. High bloodpressure in acute stroke and subsequent outcome: asystematic review. Hypertension. 2004;43:18-24.

17. Ueshima H, Choudhury SR, Okayama A, Hayaka-wa T, Kita Y, Kadowaki T, Okamura T, Minowa M, Iimu-ra O. Cigarette smoking as a risk factor for stroke deathin Japan: NIPPON DATA80. Stroke. 2004;35:1836-41.

18. Wolf PA, D'Agostino RB, Kannel WB, Bonita R, Be-langer AJ. Cigarette smoking as a risk factor for stroke:The Framingham Study. JAMA. 1988;259:1025-9.

19. Elkind MS, Sacco RL. Stroke risk factors and strokeprevention. Semin Neurol. 1998;18:429-40.

20. Go AS, Reed GL, Hylek EM, Phillips KA, Liu L, Hena-ult LE, Selby JV, Singer DE. Factor V Leiden and risk ofischemic stroke in nonvalvular atrial fibrillation: the An-ticoagulation and Risk Factors in Atrial Fibrillation (AT-RIA) Study. J Thromb Thrombolysis. 2003;15:41-6.

21. Hart RG, Benavente O, McBride R, Pearce LA. Anti-thrombotic therapy to prevent stroke in patients withatrial fibrillation. A metaanalysis. Ann Intern Med.1999;131:492-501.

22. Witt BJ, Ballman KV, Brown RD Jr, Meverden RA,Jacobsen SJ, Roger VL. The incidence of stroke aftermyocardial infarction: a meta-analysis. Am J Med.2006 ;119:354-9

23. Pinto A, Tuttolomondo A, Di Raimondo D, Fernan-dez P, Licata G. Cerebrovascular risk factors and clini-cal classification of stroke. Semin Vasc Med.2004;4:287-303.

24. Landau VM. Is cholesterol a risk factor for stroke?Arch Neurol. 1999;56:1521-4.