Atmakatha Satra

SMA eBook આતભથા વતર Page 1

ગજયાતી વાહશતમ ભડ અન ભરકા બલન ટરસટ, સયત આમજજત ‘આતભકથા વતર’

સયતભા તા. ૪થી ૧૧ ડીવમફય, ૨૦૧૪ દયમભમાન મજાય. આઠ હદલવભા ૧૫

જાણીતી આતભકથાઓ મલ જાણીતા લકતાઓએ યજઆત કયી. જભા ૧૮ લષના

મલકન જીથી ભાડીન ૮૮ લષના નાનબાઈ જીન વભાલળ થત શત.

વાહશતમકાય શરી બગલતીકભાય ળભાષની આતભકથા ‘સયત મજ ઘામર ભમભ’ની

યજઆતથી ડ. યખાફન બટટ ળરઆત કયી અન તમાય ફાદ, ડ. લગીવ કહયમનની

‘ભાર સલપન’ મલ ડ. ળળીકાત ળાશ, રકષભણ ગમકલાદની ભયાઠી આતભકથા

‘ઉચલમા’ મલ યલીનદર ાયખ, ભશાન યગકભી જમળકય ‘સદયી’ની આતભકથા ‘થડા

આસ થડા ફર’ મલ કમરદલ શકર, હદગગજ અભબનતા હદરી કભાયની

આતભકથા ‘ધ વફસટવ એનદડ ધ ળડ’ મલ આચામષ હશયન ફી. દવાઈ, ભશાતભા


ગાધીની ‘વતમના પરમગ’ મલ નાનબાઈ નામક, ભશાન રખક ચરકાત ફકષીની

આતભકથા ‘ફકષીનાભા’ મલ કરમત ડ. દકષળ ઠાકય, જાણીતા રખક-તરકાય

ખળલત મવિઘ મલ પલષ આચામષ એ. એવ. કવરીલારા, ભશાન હશનદદી કમલ

શહયલળયામ ફચચનની ‘કયા ભલ , કયા માદ કર’ મલ પલષ આચામષ પરજઞાફન લળી,

જાણીતા જાફી-હશનદદી કલમમતરી અમતા પરીતભની આતભકથા ‘યવીદી ટીકીટ’ મલ

મામભની વમાવ, પરખય વાહશતમકાય ‘ભણીરાર નભબાઈ દવિલદીન આતભવતાત’ મલ

ડ. અમિન દવાઈ, પલષ યાષટટરમત અન ભશાન લજઞામનક ડ. અબદર કરાભની ‘ધ

મલિગવ ઓપ પામય’ મલ વાલષજમનક એજયકળન વવામટીના અધમકષ કશમ ભશતા,

આતયયાષટટરીમખમામત પરાપત શરન કરયની આતભકથા ‘સટયી ઓપ ભામ રાઈપ’ મલ

આચામાષ ભીતાફન લકીર, બાયતયતન હિકટય વભચન તદરકયની આતભકથા

‘પરમમિગ ઇટ ભામ લ’ મલ નયળ કાડીઆ અન ગજયાતી વાહશતમના જાણીતા

શાસમકાય મલનદ બટટની આતભકથા ‘એલા ય અભ એલા..’ મલ મલકન જીએ

યજઆત કયી. જાણીતી સકર ભરકા બલન, અડાજણ, સયતભા આ વતર જામય.

તની વાથવાથ આ વપતાશ દયમભમાન ળશયની ૧૧ ળાાઓભા ૭૦૦મલદયાથીઓ

ભાટ રખન, ભચતરકાભ, લકતતલ જલી મલમલધ સધાષઓ મજાઈ અન તના ઇનાભ

આ વતરભા યજયજ લશચામા.

આ ‘આતભકથા વતર’ભા જ યજઆત થઇ ત આ ઈ-બકભા વાભર છ. જ નથી વાભર

થઇ ળકી તની અરગ ઈ બક ણ છ. આ ઈ-બકવ સયત ભનજભનદટ એવમવએળન

િાયા વાહશતમ-જીલન યમવક ભાટ મનશલક આલાન આમજન છ. – નયળ કાડીઆ,

પરમખ, સયત ભનજભનદટ એવમવએળન. ભઈર: [email protected]


સયત મજ ધામર ભમભ - બગલતીકભાય ળભાષ

યજઆત: પરા. ડૉ. યખા બટટ

ળબદ જભન ભન

ઝાાવી જ નહશ,

ાળી, ભથયા,

વ ાદાલન,

તાજભશર અન

વલાાધધણ

સયત ણ છ.

ળબદ, વજૉ અન

સયત અભબનન છ.

ળબદ અન લા

જભના કદલત

છ, ઔતરજ છ

જભના ધતાઍ જીલનબય લદ દવાયા લાની આયાધના

યી ઍભ શી ળામ જભન ળબદના આળીલાાદ ભળમા

છ તલા ગજયાતી વાહશતમ હયદના ભતલા પરમઓ,

મધાનમ વાહશતમાય, તરાય બઔલતીકભાય ળભાા સયત

ભાટ અમલમ છ.. ઍટર સયત ઍજ બઔલતીકભાય

અન બઔલતીકભાય ઍજ સયત. શીયા ઉકઔ અન ાડ

ઉકઔના ાયણ જભ ધલશવભાા સયતની આઔલી ઐઓ

છ તભ વાહશતમના કષતર આઔવા પરદાન યી

બઔલતીબાઈઍ સયતન ધલશવ વાહશતમભાા ઍ આઔવા

સથાન અાવયા છ.

નભાદ વાહશતમ વબા દવાયા ાાચ લા દયધભમાન પરાધળત

થમરા આતભથા - જીલનચહયતરના સતન નભાદચાદર

આલાભાા આલ છ. ૨૦૦૪થી ૨૦૦૮ દયધભમાન

પરાધળત થમરા આતભથાના સતભાાથી

બઔલતીકભાય ળભાાની આતભથા ‘સયત મજ ધામર

ભધભ' નભાદ ચાદર ભાટ વાદઔી ાભી છ તમાય ફકભાાથી

ડૉ. બઔલતીકભાય ળભાાની વાધાભમ હદમસળી

જીલનમાતરાન તભની આતભથા દવાયા હયચમ

ભલીઍ.

નભાદની જભ જ વાહશતમના રઔબઔ દય કષતરન

બઔલતીબાઈઍ ઓડા છ. નભાદના લનભાાથી પરયણા

રઈન જ જાણ વાહશતમના ધલધલધ સલરપન આતભવાત

ન માા શમ! નભાદના જીલનભાા સયતના ધલધળષટ સથાન

શત ા તભ આ વજૉ ભાટ ણ સયતની ભધભ ફહ

ભશતલની છ. તભના ઉછયભાા, વમકતતતલ ધલાવભાા

સયતના ફહ ભટા પરદાન છ. તઐ ઇચછ છ ભારા

જીલન અન મતય સયતની ભધભ ય જ શમ. સયતના

ઋણ અદા યલા ભાટ જ તાની આતભથાન નભાદની

ાકતત ‘સયત મજ ધામર ભધભ’ ઍવા ળીા આી

સયતન અજરી ન આી શમ! નભાદ અન બઔલતીબાઈ

લચચ ઍ વદીના અતય ણ નભાદ ભાય ‘વશ નાઔહય',

‘લીય લાજ' ઍલી લના રઓન યભાાચ રાઔ છ.

ઔઔનચાફી ઇભાયતના દળાન યતી લઓત આણન

ામાની ઇટ દઓાતી નથી. બઔલતીબાઈ જવા ધલળા

વમકતતતલ જમાય આણી વભકષ આલ તમાય સલાબાધલ

જ તભના હદમની ઋજતા, સલબાલની ભતા,


રાઔણીળીરતા, વયતા અન વજૉનની વજૉળીરતા

તયપ જ આણા ધમાન ઓચામ ણ તની ાછ યશરા

તતલન ઍટર તભના વમકતતતલના ફીજ તયપ આણા

ધમાન ન જામ આ આતભથાભાા આ ફીજની લાત છ.

ફીજન વકષ ફનાલલા ભાટ ઉમઔભાા રલામરા

ઓાતયની લાત યી છ, જના દવાયા ઍ ધલધળષટ

વમકતતતલન ઉધાડ થમ છ. તાની આતભથા ધલળ

વજૉ શ છ, ‘આ આતભથાન ભાયી ળબદથા અન

નઔયથા તયી ઐઓાલલાની ભાયી ઈચછા, ફર

અભબઔભન ભ ઉલરઓ મો છ. લસતતઃ ઍ ફાન

યસયભાા ઐતપરત છ. ળબદન વમાવાઔ અન

સયતભાાના ભાયા ધનલાવ ધવલામના ભારા જીલન શનમલત

છ. ળબદ અન સયત જ ભન ટાવમ છ. ઉબમન ઋણ

સલીાય યલાન ઉકરભ ઍ આતભથા રઓન ાછ

ઓય જ.'

વજૉ તાની આતભથા નભાદન અાણ યી છ. વજૉ

ભાતર ઍભના કટાફના જ નથી, વભસત ગજયાતના છ.

તભના કયની દીલાર, યતી, ચી, ચનાની નથી ણ

સતની. વાહશતમના ળબદની ધલતાની, ઔીત, ઔઝરની

ફનરી છ. નભાદની નઔયી સયતભાા જનમા જીવમા અન

તમાા જ અધતભ શવાવ રલાની તભની જીલરણ અભબપવા

છ. આ ભામા અન ભભતલ રઓથી છટતાા નથી વજૉના

રભના ળસતર શજ વતજ છ. તભના ભચતતભાા નલા નલા

વજૉન વમાાય ઉબયામા જ ય છ. વજૉીમ - ચતનમ

અન ળાયીહય ભમાાદા લચચન તભન વાધા વતત

ચાલમા ય છ.

આ આતભથા રઓની ળબદથા, નઔયથા છ. ળબદ

અન સયત જ તાન ટાવમા છ તથી તન ઋણ

સલીાય યલાન આ ઉકરભ છ. આભ ત ‘વભમદવી'

અન ‘અસમાર' જલી નલરથાઐભાા રઓની

જીલનથાના આછા – કયાા છાાટણા દઓામ જ છ. રઓ

તાની જનભભધભ અન ભાભધભ સયતન આજ સધી

અધત ધનટતા અન ણા આતભીમતાથી ભાતર નીયખયા જ

નથી, વવયા છ અન સયત ણ રઓન અધલયત

વકનતાથી વવમા છ. રઓની સમધતની ધાય વતજ

શલાથી દય ાવાા ઉબમાા છ. તાન ળબદ વમાવાઔ

કાાથી ઉદૌ બવમ, ફાધામ, કડામ, ળી હયણીતીઍ

શોચમ નશી, મા મા સલરપ, પરાયભાા ધલશમો,

ધલસતમો, ળબદ વાથ ાભ ાડલાની હિન ભથાભણ

વાહશતમ અન તરાયતલના ળબદન અરઔ ાડલાની

વબાનતા અન તભાાથી નીજલા તભના દવદવધલધ ભબનન

ભબનન ળબદાનવ ાધાન આ વલાની થા ભાાડીન શી છ.

વજૉનના વાદબ ભચતતના તયાઔ, ભનવમાાયના આરઓન

ય છ.

વજૉ અઔત જીલનન ઉમઔ જરપય યત જ મો છ.

તાના વાહશતમ તરાય જીલનન પરઔટ યલાન

આળમ જ યાખમ છ. લીવભી વદીના લાાધાભાા જનભરા

આ વજૉ ઍલીવભી વદીના પરથભ ચયણ સધી સયતની મશબફતના ાયણ અશી જ સથામી યહયા છ. આ


સદીકા લવલાટ દયમાન આ ળશયભાા અભતલા

હયલતાન, કસથતમાતય આવમા તભના ધનટલતી વહકરમ

વાથી યહયા છ. આધધન ધલાવ વજૉન આનાદપરદ અન

અલવાદપરય ફાન રાઔ છ.

રઓની બીતય અતીતયાઔના ફીજાયણ ફાણ અન

હળયાલસથાભાા તભણ જમરા અન અનબલરા સયત

ય છ. દસતાલજાય ઇધતશાવાય તયી નશી, યાત

વજૉ તયી સયત અન વજૉ ફાન ઍરપ છ.

વાધધાના વાતાન શલાથી યઔ હયલતાનના વાકષી

ફનમા છ. ળાયીહય ધનફાતા અન વધલળ દરષષટ

દોફાલમના ાયણ કાય અલવાદભાા વયી જામ યાત

શાયી ન જામ તના ઉદાશયણ આ આતભથા છ. ધવધધધ-

પરધવધધધ યતાા મલમધનષિાન આદય યનાયન ર

વદૌ બાલના ભી છ. ળબદના આ ફાદાન બફ પરભ ભળમ

છ. તભણ ત જ હા છ, ‘ભ ત લ ળબદ આપમા,

મજન પરભ ભળમ છ અઢ વજૉન’ હા સયતની

ાશવાભધભ વાથ નદરસથાન છા. તભની વમકતત તયીની

ઐઓ, સયતના ભચતર અશી ભ છ. અધયા ભાવ જનભીન

ભયલા લાા જીલી ઔમરા વય અન ઋજ ભાતાના

અધતયભકષત ફા તયી ઉછયરા ઍરા ફા ફકન

નફી આઓન ાયણ જીલનબય વડા લટયની

ફાટરીના ાચ જલા જાડા ાચલાા ચશભા ફજરપ

ફની યહયા. બીર ભાનવ પરકધત, રધતાગરાધથ, રથી ભઢા

વાતાડનાય વજૉના જીલનભાા તની જમધતના આઔભન

હયલતાન રાલ છ. જીલનની ઓટાળભાાથી ભાધમા અન

જીલનના લાાધાભાા થયામરા અલવાદના અધાયાભાાથી

જીલનના ઉતતયાધાભાા આસથાની ઉજાવબયી સષષટ તયપની

ઔધતના આરઓન ય છ. વલપ શલ દવાયા તચછતાભાાથી

ઔોયલપરદ સથાન પરાપત યનાયની આ થા પરયણારપ

ફની યશળ.

આતભથાના આયાબભાા વજૉન છાાવિભાા લ દભકષણ

ગજયાત યધનલધવિટી દવાયા ૧૨ભી ભાચા ૨૦૦૦ના હદલવ

‘ડૉતટય એપ રટવા'ની દલી ઍનામત યલાભાા આલી;

ઍ પરવાઔના વાસભયણ દવાયા યલાભાા આવમ છ.

હયશરભવબય જીલન વાકાના હયણાભ સલરપ ભાનદ

દલી પરાધપતની આ કષણ, ઍવઍવવી ાવથી હડભરટની

ભાનદૌ દલીની પરાધપત સધીના ચાવ લાની વપયના

સભયણ વજૉન કયી લ છ. ૧૯૫૦, ૧૯૭૪, ૨૦૦૦

તરણ વાર તભના જીલનભાા ભશતતલની ફની યશી છ.

૩૧ભી ભ ૧૯૩૪ના યજ વજૉન જનભ. તભણ ત

વભમના સયતની લાત ધલઔત યી છ. નાભ તયપન

અણઔભ, ધતા-દાદા-દાદીના સલબાલન હયચમ

યાવમ છ. ધતાજી ધલળની ામભી બમગરાધથ, બીરતા

અન અધત ઋજતાના સલબાલન ઉલરઓ. ઍ વભમના

બરાહમણ અન સતરીઐની કસથધતના આરઓન ય છ.

ના જીલનની લાત, વમકતતભચતર ઍ વભમઔાાભાા

શોચાડ છ. ભાતા-ધતા ફાનના સલબાલ જદા છ. ફાઍ

તાના ધમયભાા રગન છી ઔ ણ મક નથી તની

લદના છ. લાકશવયીની ના કયભાાથી ઍનીફવનટ

યડના ભાનભાા ૧૯૪૧ભાા ઔમા. રઓન આ ભાન

પરતમ ળીળભશર જટર રઔાલ છ. ળાાના વાસભયણ,

અધનલામા અધનષટરપ ચશભાના ાયણ જનભરી

રધતાગરાધથન ઉલરઓ છ. ઔાલાન ળઓ ઍટર ધલસમ

જ વજૉ તરાય ન થમા શત ત ચકકવ ઔામ

ફનમા શત. ઍવા વજૉના ફાણના ભચતર ઉબય છ.


વો પરથભ વાહશતમાય જમધતનદર દલન ધનશાળમા. તભની

પરથભ નલરથા ‘આયતી અન અઔાયા'ની પરસતાલના ફ

લાય રઓી આી. ફશન-ફનલીઍ તભની ઍરતા દય

યલાભાા ફહ ભટ બાઔ બજવમ. ઍ લઓતના સયત

નયાઔાય જવા શત ા. નઔય ધનમજનની લાત યી છ.

ધવઔયાભ, વામર, ધવટી ફવ વધલિવની તફકકાલાય લાત

યી છ. આજ ત સયત વાણા લાશનનઔય ફની ઔયા છ

તન ણ ઉલરઓ છ.

અજ ાાની ઍ કષણ આ વાભલદી બરાહમણ જનઈના

તાતઐ તડી નાાખમા છી ૧૯૮૩ભાા જમાય

મજઞધલતન ભહશભા વભજામ તમાય ઈ જાતના

આડાફય ધલના તનીના વાાધનધમભાા પયી મજઞધલત

અાયા ત જ વાાજ તર ભહરન લધલળા ધલધધ વાનન

થમ.

વાઔીતના અન ભશાયથીઐના ામાકરભની લાત ણ

યી છ. લાડી પભમા અતઔાત ઔાધલાપભયા જમાા ફધા

ળાસતરીમ વાઔીતાય જ યશતા, ૧૯૩૮ના શરાલણી

ભણિભાના હદલવ શડી ડફી તના સભયણ, ભાના

આાણ, શર લઔય દવાયા સયતની ધતશાધવ

બવમતાન રઓ ખમાર આ છ. ૧૯૪૨ના ધલશવયધધન

વભમઔા તની અવય, ઔાાધીજી ય ઔીફાય થમ

તના વભાચાયથી રટા ય થમરી અવય, રના

ડવાન અનબલ યાલ છ. ઔાાધી શતમાના આકાતભાાથી

ધલતાની શરી કા ફટી. મોલનાના અન

વાસભયણ, રજભાા પરલળ ન ભલી ળકા તન

અપવવ, સયતના તશલાયના જરવા, તાના ભાનભાા

યાઓરા બાડતન તરાવ, લીર પી રીધા લઔય રડરા

વની લાત ણ રઓ યી છ.

ડલાજના ઔોયીળાયની તરી વાથ કટાફની વાયી છા

શલાના ાયણ નયી ન શલા છતાા લધલળા થયા.

૧૯૫૧ભાા ગજયાતધભતરભાા દષા ધલમ ાવમ પરધવધધ

થયા. રઓ નાટ, જતાા, નાટભાા અભબનમ યતા. ઍ

વભમ ઔીત, વાઔીત, નાટ, ભચતરની પરવધતતઐના વભાજભાા

ાઈ જ ભશતલ ન શત ા. રગન છી ણ ભાણી ન યનાય

તરન ભાતા-ધતાઍ ભશણાા - ટણાા ન ભામાા પરયણા

આી

"ધન યી ધણીભાાથી અકગન આયાધના તણ,

ચતાલી હા ળકા ભાટ તભ ત પરયણા દીધી.

ઍવા શી વજૉ ભાતા-ધતાન અજભર આ છ. રઓ

તાના રગનના ભાઔરાષટ જાત યચયા શત ા. તની ણ

વાતી શતા. રઓ ઔઔનધલશાયી, તનીના ઔ નકકય

ધયતી ય તની યાયાલાદી - ળાાળીર છતાા

કષભાળીર, સઓ-દઓની વાચી ધભાચાહયણી.

૧૯૫૩ભાા પરથભ લાતાા "વધલતા'ભાા છાઈ જન ાાચ

રપધમા યસાય ફ ભાવ છી ભળમ. ૧૯૫૮ભાા પરથભ

લાતાા વાગરશ "દી વ દી જર' પરધવધધ થમ. જન

દવદવબાી માફઈ યાજમ વયાયના ઍ શજાય રપધમાના

ાહયતધ પરાપત થયા. ૧૯૭૦ભાા માફઈના ધલ

વાભરનભાા બાઔ રીધ.

૧૯૫૪ભાા "ગજયાત ધભતર' દધનભાા નયી ભી. આઓન

વાચલલા અભમાવ છડય શત તન અનઔણા ષટ ડ

તલા વમલવામ વજૉ પરલશમા શતા. પરથભ છ ભાવ

ઔાય ન ભળમ. ૭૫ રપધમાથી ઔાય ળરપ થમ. ફ તરણ

ભહશનાભાા જ ૯૦ થમ. ૧૯૫૫ભાા પરથભ તાતરીરઓ

રખમ. લધ ઔાયની રારચ ણ તભન


ગજયાતધભતરથી દય ન યી ળ. ભનઔભતા ાભ અન

ભાળ ભતા રઓ રધતાગરાધથથી ફશાય આવમા.

યાજીમ ઉથરાથરના વભમભાા રઓ ગજયાત અન

દળના યાજાયણ ધલળ રઓતા. "ધનર' ઉનાભથી ૨૫

લા સધી દધન ટાય યાજીમ શાસમવમાઔની રઓી.

૧૯૫૭ભાા પરથભ તર વાતાન ૨૩ભાા લ ધતા ફનમા.

૧૯૬૦ભાા રપભચયા અન ૧૯૬૫ભાા યીના. ૨૭ભા લ

૧૯૬૧ભાા ટાઈપઈડના ાયણ મતય સધી શોચમા.

૧૯૬૭ભાા નલાવ બર ડાઉન, અધનદરા લઔય થયા છી

નલ જનભ થમ. ૧૯૬૮ભાા "હયતતા' નલરથાઍ

હડપરળનભાાથી ફશાય ાઢયા.

૧૯૫૬ભાા પરથભ નલરથા છી અઢાય લાભાા દવ

નલરથા રઓાઈ. ૧૯૮૭થી ૨૦૦૮ સધીભાા તરણ

નલરથા. ગજયાતી વાહશતમ હયદના વાસભયણ,

ચાદર, વનભાન વભાયાબના સભયણ આપમા છ. ચાદર

ભળમા ત વભમ સલજનની ફીભાયીઐ અન મતય થમા

ત ાયણ તના તયપ ધલતષણા થઈ જતી. "અસમાર'

નલરથાન નામ ધતર જ રઓના સલરપ.

સલબાલની યઓાઐ ણ ઉબયી આલી છ. આ નલરથા

આતભથાલત અન કટાફથાલત છ. આ નલરથાના

હશનદી બાાભાા બાાાતય થયા છ.

૧૯૭૭ભાા જાનયઆયીભાા ૮૦ લ ધતાના અલવાન થયા.

ફકન ભર નલચતન ચાદરન જમા છી તભના

સલાસમ સધય જ નશી. શકસટરભાા ભયણાવન

ધતાજીના મઓભાાથી લદના ભાતર અન યાણતત

શરની અજસતર ધાયા મતય મત લશતી યશી શતી.

રઓના ભ હદમ ય આધાત થમ. ભાતાના

ધળયના ળમાડનથી તઐ ધલળ ળ ઉદવદવગન થમા.

ધતાના મતય થતાા મતયનદરી ધલતા - લાતાાઐની

વયલાણી ફટી. "તરવીતર' જવા વનટ, "પરતીધત' જલી

લાતાા હશનદી, ભયાિીભાા ણ અનહદત થઈ. ધતાજીના

મતયથી વાભલદની ધલકા ણ ધલરાઈ ઔઈ. નલયાધતરભાા

ભાતાન વથલાય ણ છટી ઔમ. ભાતતલ અન

તનીતલની વબ વજૉના જીલનભાા થઈ શતી.

૨૦૦૦ના લાના પરથભ તરણ ભાવ ીધતિમઔ, સલીકધત -

યસકધતની દષષટઍ સભયણીમ ફની યહયા. નભચતા

યસાય - વતમધનષિ, મલમધનષિ તરાહયતાન ભાટ

લાજમીજીના શસત ઍનામત થમ. ગજયાત વયાયન

યસાય અન દભકષણ ગજયાત યધનલધવિટી તયપથી

હડભરટની દલી ણ ઍનામત થઈ. સયતન યાજભાઔા

ણ ધભળનય તભન અાણ મો.

ળાાારીન ધભતર, વાહશતમાય ધભતરના વાસભયણ ણ

આપમા છ. વાતાનના યવ, સલબાલ, તર-તરીઐ, ોતર,

દહશતર, તરલધ, જભાઈ દય ધલળ ભાહશતી આતા

રઓ તનીની ળાયીહય ીડાના ાયણ તાન

નજૉનભ થમ ઍવા ભાન છ. તનીની ઔાબીય ીડાના

ાયણ ભન, હદમ અન આતભાથી ૨૦૦૫ભાા તભની

રઔરઔ આલી ળકા તનીની ઔાબીય ફીભાયીભાા

તભના તનની વાથ રઓના ભન ફીભાય થઈ જામ છ,

ણ ધનટતા લધ છ.

૧૯૪૩, ૬૮, ૯૮, ૨૦૦૬ભાા તાીના ાણીઍ વજરી

તાયાજીના વાલદન વમતત થમા છ. આઓની વાયલાય

અથ થમરા જદા જદા ડૉતટયના અનબલ, ઈશવય

પરતમની શરધધા, નફી આઓ યના અતમાચાય, ધભાા

ાનાના ાના વડવડાટ લાાચી જલામ. જાઔતાા નશી

સતલાાચન, રઓન, દામાઐ સધી ધધભાય રખયા


પરલચન યતા લઓત શરતાઐના ફદર પતત અધાયટ

જ દઓામ છ તની લદના છ. લો શરા જમધતીઍ

યરી ફ આઔાશી ફાણા-તરાણા લાના આયષમ

બઔલળ. જીલનભાા ધલશવાવધાતની ધટના ફનળ.

ભયણચછા "ડથધલળ'ન ઉછયતા આવમા છ. આતભશતમાના

ધલચાયન લાયાલાય ાા છ. પરઔટ આસ અન મતત

શાસમ ફાનથી અરઔ ઍવા વતમ છ.

વજૉ તાની યલાનીના સયતની જની ઐઓ

ભલલા ઇચછ છ. તની વાથના વશજીલનના વાસભયણ,

ચપન લોથી જ ધયભાા વાથ યહયા તન બાલ શલ

અનબલામ છ. ત જ વશાયાના ભશતાજ શતા ણ

તનીન વશાય ફનમા જમાય અકષાઐ શનમળ થઈ

ઔઈ શમ, ઇચછાઐ ળભી જલા આલી શમ તમાય

ભનષમન જલાની દષષટ ફદરામ છ. સતના અત ફ

હયધળષટભાા દીયીઐ ધલળના રઓ છ.

અધય ભહશન જનભરાા, અધયી જજિદઔી જીલરા વજૉ

ધલળા ટ ય તાની જીલનથાન આરઓી છ. તના

ભટા બાઔના અળન ષિની ભમાાદા જાલીન આ

રઓભાા વભાધલષટ યલાન પરમતન મો છ.

થકકયણથી સલધનયીકષણ અન આતભ સધાયણાથી ામા

કસથયતા ાભી ળામ તલા યર ભડરરપ રઓ છ.

તરાયન છાજ તલી ધલળાતા, વાહશતમાયન ળબ તલી

ચાઈ અન ચાઈ ણ છ. ધલરતા, ગણલતતા અન ઇમતતા

ણ છ. બાા ય પરભતલ છ.

બઔલતીબાઈઍ આતભથાભાા ઍલી ઇચછા વમતત યી છ

નભાદ, જમતીનદર, ચનદરલદન જલા તાીતર અનમ

ળશયના સભળાન ધાટ ાચ ભશાભતભાા ધલરીન થમા

ભાય ત રપડ ભાય તાી ાાિ જમાા ભાયા ભાતા-ધતાના

મતદશ ણ ભચતાની જલાાઐન આધીન થમા શતા

અન જમાા વાહશતમ વજૉનભાા ભ અનધલધ સલરપ

મતયના આરઓન માા છ. ત ણ શજ નવા નવા વજૉન

યલાની ઇચછા થામ ઍ જ જીલાતતાની ધનળાની છ. શરી

બઔલતીબાઈન "ળતમૌ જીલમૌ ળયદમૌ 'ની શબચછા

આીઍ તભની રભ વ લા સધી નલવજૉન યતી યશ

ત જ અકષા વશ.

૦૦૦૦


‘આઈ ટ શલ અ ડરીભ’ – લઔીવ કહયમન

યજઆત: ડ. ળળીાાત ળાશ

ડૉ.

લઔીવ

કહયમન

ભયાદ

દલની

‘નટ ન

ધવકકા

નાાઓ

નદીભાા,

ધભમ

ભાયઔ

ચાર'

લાી હપરવપી અકષયળઃ ચહયતાથા યી દઓાડી. ઍભણ

અન આા ઐપય ઠયાલીન આણાદભાા ધાભ

નાાઓીન યશલાના વાદ ય. આણા ભરષટ નતાઐન

કહયમન વાશફના વાદઔીણા જીલનભાાથી ધણા ળીઓલા

ભી ળ. ઍભણ શયાભના વા ભલલા દી ઈ

ઓટાા ાભ ન મા, ચા શદૌ દા ભલલા ઈ

યાજાયણીઐની ઔચાી ન યી. અઠઠાલન લા યાા

મા છી ઍભણ વલાતર ભાનદ વલાઐ આી અન ઍ

રપધમાન ણ ઔાય બાડા-બથા ન રીધાા. તઐ

વાચા, પરઓય, યાષરલાદી ટતનકરટ શતાા.'

"ભારા સલપન' (મ અગરજીભાા I too have a dream) ળીા

શિ ડૉ. લઔીવ કહયમન તાની જીલનથાન જનતા

સધી શોચાડી છ. તઐ બભાયી ધયાલતા,

આતભઔોયલથી છરાતા, ધનયભબભાની, વય અન વીધા

વાદા ઇનવાન શતા. ધલશવબયભાા ડયી ધલાવના વોથી

ધલસતત ામાકરભ "ઐયળન પરડ'ના પરમજ ડૉ.

કહયમન ડયી ઉકઔભાા બાયતન ટચના સથાન

ળબામભાન ય. ઍભન આબા ધલશવ મગમ યીત જ "શવત

કરાાધતના' પરણતા તયી ઐઓ છ અન અનશદ આદય

આ છ. ડૉ. કહયમનના આ સટટભનટભાા ઍભની

જીલનદષષટ ઉજાઔય થામ છ, "ભ ધણી લઓત દાલ મો

છ ભાયા જીલનભાા ભન ઍ જ વાય ધલચાય આવમ,

વાચ ધલાવ ઍજ છ જમાય ર અન સતરીઐન ધલાવ

થામ. આ ધલચાય ભન ઍલ જડય હા નાના, ધયટા

ઔાભ આણાદભાા ઓડતના વલ તયી ચાવથી ણ

લધ લા ભાટ યહય છા. જન ફીજા લધ વાયી જજિદઔી

શતા તન ભાટ હા દી અશીના જીલન છડી ન ળક.

વશજ ણ ળાા ધલના હા શી ળકા છા અશી ઔારા

લો ભાયી જજિદઔીના બફ જ રાબતાા લો નીલડયાા

છ. આ ધલચાય ઉય હા લોથી વતત ફલમ છા અન

આળા યાઓી યહય છા ભાયી આ ધઔળન યલાન ર

અન સતરીઐ તાની ફનાલીન આઔ ાભ યળ. હા ઍ

ફાફત વદૌ બાઔી છા આ ડાયન ઝીરનાયાા ણ

ધણાા આલી ભળમાા છ.' કહયમનવાશફ ધલકાથી શતા


તમાયથી મતયમાનત ઍવા જીલન જીવમા જભાાથી ભરષટ

યાજાયણીઐ, તચછ શદૌ દા ભાટ વતતાધાયીઐના

ચયણસળા યતા ણ ન ળયભાતા ધળકષણળાસતરીઐન

અન તાની ાયહદીન આવભાન શોચાડલા ઇચછતા

નલી ઢીના યલાધભતરન પરયણા ભ.

તાના ોતર ધવધધાથાન ઍભણ ૨૦૦૫ભાા જ અદૌ ભત

તર રખમ શત તના થડા અળ ય નજય પયલ, "જ

તદૌ દન પરાભાભણતાથી હા, ત ભ ઓયઓય ભાયી

ાયહદીન બાયતના ઓડતની વલાભાા ઔાલાન ળ

આળમ યાઓર નશત. ઍ વભમ ઍલ આલી રાગમ

જમાય ભાયી ાવ વાદઔીના ફ જ ધલલ શતા,

ધાતળાસતરભાા હા ાયહદી ધડી ળક શત અન દાચ

ઈ ભટી ાનીભાા ભટા શદૌ દા સધી ણ શોચી

ળક શત. બાયતીમ વનાભાા ણ હા જડાઈ ળક શત

અન વાબલ છ ઍ જનયર તયી નવધ તત થમ શત.

અથલા ત છી હા અભહયા યશલા યલાના થમ શત

અન બફ ધનલાન અન વપ ઍનઆયઆઈ ણ ફની

ળક શત, છતાા આ ફધા ધલલભાાથી ઈન વાદ ન

માા, ાયણ ભાયા હદમના ડાણભાા ભાય ખમાર શત

આ ગજયાતના ઍ નઔય, આણાદભાા ાભ યીન હા શા

અથાવબય પરદાન અલશમ યી ળીળ. આણા દળની

પરઔધતભાા ભાયા પરદાન ભાટ જમાય જમાય ભન ઈનાભ -

અયાભ ભળમાા છ, ભ શાભળાા ઍ લાત ઉય જ બાય

મક છ ઍ ઇનાભ - અયાભ ભાયી જ નશી, ફર જ

ધણા ર વાથ યશીન ભન ાભ યલાન ધલળાધધાય

ભળમ તભની જ દયરપ ભર છ. આથી ણ લધ

બાયથી હા ઍભ શલા ઇચછા છા ભાયાા પરદાન ળક

ફનલા ાછ ઍ મભત મલમ પરતમની ભાયી ધનષિા

છ, ત મલમન વતત લઔી યશલાન ાયણ ઍ ફધા

ળક ફનયા છ. આ મલમ ભન ભાયાા ભાતા-ધતા દવાયા

ભળમાા છ, ભાયા ગર અન પરયણામધતિ જલા અશીના,

આણાદના ધતરભલનદાવ ટર દવાયા ભળમાા છ. ભ આ

મલમભાા પરાભાભણતા અન નમામ ધનષિા અઔ લાયાલાય

ઉલરઓ યર જ છ. ઍ લાત ભન સષટ થઈ ચી છ

પરાભાભણતા અન તભાા ણ વમકતતઔત પરાભાભણતાન

અથા ઍ છ તભ તભાયી જાત પરતમ પરાભાભણ યશળ

ત ફીજાઐ વાથ પરાભાભણ યશલા ભાટ ાઈ ફહ પરમતન

યલ ડત નથી.

ભન ફીજ ણ ઍ ફધાિ ભળમ, જ ભન ઓાતયી છ

ઍ લાય ત ા ણ જાણી રઈળ, જીલન ઍ

ધલળાધધાય છ અન તન લડપી નાાઓવા ઍ બફ ભટી

ભર છ. આ ધલળાધધાય જવા જીલન જીલલા ભાટ

તભાય તાની જલાફદાયીઐન ય સલીાય યલ જ

ધટ. તભાયાભાા યશરી ળકતતઐ અન ઓાધવમતન ણા

ઉમઔ શાભળા યલ અન ઈ યીત વાભાનમ જન

હશતભાા પરદાન યવા. જનહશતન મદૌ દ દયયજ તભાયી

વભકષ ઈન ઈ યીત જરપય સષટ થત યશળ. તભ

આવાવ નજય નાઓ ત તભ ધણા ાભ યલાના ફાી

છ ત જઈ ળળ, તભાયા ધભતરન તભાયી જરપય શળ,

તભાયા ધળકષ ઈ સલમાવલ ભાટ તાવ યતા શળ,

તભ જ વભાજભાા યશ છ ત ઈ પરદાન ભાટ તભાયી

યાશ જત શળ. આળા છ જભ ભન તની ળધ થઈ

ળી તભ તન ણ ઍ લાતની ળધ થઈ જળ

ધનષપતાન અથા ઍ નથી વપતા ન ભી. ફલ,

ધનષપતા ઍ છ તભ તભાયી ફન તટરી ળકતતથી

પરમતન ન માા. બર ઔભ ઍટરા નાના અળ ણ

જનહશત ભાટ ઈ પરદાન ન ય.


તા ણ ભાયી જભ ઍ વભજી જઈળ જીલનભાા ઔભ ત

લઓત ઔભ ત ષટ આલી ડી ળ છ, અન ધણા ઓરા

આલી જ ડતા શમ છ, છતાા, રના જીલનની કસથધત

અન તઐ તભાા ટરી બળી અથલા સઓ અનબલી ળ

છ ત ફ લચચ શા અનવાધાન શત ા નથી. આણાભાાના

ભટા બાઔના ર ઍલી વમકતત વાથ તાની તરના

ય છ જન ત તાનાથી લધ સઓી ભાન છ. ઈ વગા,

ઈ ઐઓાણલાી વમકતત, લધાય ત ફહ અજાણ

વમકતત વાથ. જ આણ વશજ લધ ધલચાયીન જઈશા ત

ખમાર આલી જામ છ આણ ત જ ાઈ છીઍ, જ

ાઈ આણી ાવ છ તની દય યી ળીશા, તન ભાણી

ળીશા, નહશ જ આણી ાવ નથી તન ભાટ તડપમા

યીશા.

૧૯૯૯ભાા જ ભશાન અન બવમ પરવાઔ ભન યાષરધતઍ

"દૌ ભ ધલભણ'ન ભઓતાફ ઍનામત મો તમાય ત ા ણ

ભાયી વાથ હદલશીભાા શત, ત પરવાઔ માદ છ ન? ત ત

ચાદરન તાયા ઔાભાા બયાવમ. તની વાથ બફ જ આદય

છતાા બમથી નજય નાાઓી અન બફ જ ધનદોતાલા

ભન છા શા તન ત ા ાવ યાઓી ળ? ત લઓત તાયાા

દાદી અન ભ તન જ ઉતતય આપમ શત ત માદ છ?

અરફતત, આ ચાદર જટર ભાય છ તટર જ તાય ણ

છ. યાત તાય ઍ લાતથી વાતષટ ન થઈ જવા જઈઍ

ત ા ભાયા ચાદર વાચલી યાઓ. તાયી વાભન ઍ ડાય

તાય ઝીરલાન છ અન તાની જ જજિદઔીભાા યરાા

ામો ભાટ આલા ચાદર ભલલાના છ, જીતલાના છ.

અન છલર, જ આણ પરભ યલા જટરા હશિભતલાા

શઈઍ, ફીજાના સઓભાા યાચલા જટરા ળકતતળાી

શઈઍ અન ઍ જાણી રલા જટરા ળાણા શઈઍ જઔતભાા ફધાાન યત ા થામ તવા ાઈ ન ાઈ છ જ, ત

આણ આણા જીલન વાણાતાથી જીવયા ઔણાળ.

ધવધધાથા, આ ફધા ધલચાય હા તન અન આણા

દળભાાના તાયી ઢીના રાઓ ફાન અાણ યલા

ચાહા છા. ઍ આળાથી ઍ લાાચમા છી તભ તભાયા

ધલશવભાા હશિભતલા આઔ ધળ, તભાયા વાદઔીના

ઍલા કષતરભાા થાકા ધલના પરવતત યશળ જભાાથી દળના

બરા ભાટ ાભ થતા શમ, ભાનલજાતના હશત ભાટ ાભ

થતા શમ. ઍટલા માદ યાઓ આભ યલાથી તભન જ

ઈ ભાન-અયાભ ભ ત જ ઍ વાયી યીત ધલતાલરા

જીલનના વાચા ઇનાભ છ.' ડૉ. કહયમન ાવ લી

ળાણણ બયરી જીલનદષષટ શતી તના આ તર ઉતકષટ

ઉદાશયણ છ. આલાા ટરાા માદઔાય ઉદાશયણ યજ રા

છા.

ડૉ. કહયમન હપભઝતવના ધલમ વાથ ફી.ઍવવી. થમા

છી ઇજનયી રજભાા દાઓર થમા. હડગરી ભળમા છી

ઍભણ ટાટા આમના ઍનડ સટીર ાનીભાા ગરજયઍટ

ઍપરનટીવ તયી જડાલાના વાદ ય. ઈ ણ ભશાન

ભાણવ તાની ાયહદીની ળરપઆત ત ભામરી ાભ

સલીાયીન જ યત શમ છ. કહયમનના ભાભા જશન

ભથાઈ લા નાણાભાતરી શતા. ઍભની બરાભણથી કહયમન

"હટસ'ભાા લટ ભાયી યહયા છ ઍલી અપલાઐથી દઃઓી

થઈન ઍભણ અનમ સથાન ઓવી જલાના મનાધવફ ઔણયા.

ઍભણ ભાભાન વાબાલી દીધા ‘ભાય અશી નથી યશવ ા.

શલ હા કહયમન નથી યહય, હા ભાતર ઉયી અભરદાયન

બાણજ જ યહય છા.'

તતારીન લડાપરધાન જલાશયરાર નશર ડયી વાકરની

મરાાતથી ઍટરા પરવનન થમા જતી લઓત ડૉ.

કહયમનન બટીન ફલમા, "કહયમન, હા ઍ લાત બફ જ પરવનન છા દળભાા તભાયા જલા ભાણવ છ, ઍલા


ભાણવ જ અળક રાઔતા શમ તન ણ ળક ફનાલ.'

કહયમન સષટલતતા શતા. ભરષટ અભરદાય વાભ અન

ભરષટ પરળાવન વાભ તભન તીવર ય શત, ઍભણ વલાતર

આકરભ ધભજાજ યાઓીન તાના ધાય યાવયા, ાયણ

તઐ નઓધળઓ ઈભાનદાય ઇનવાન શતા. ઍભના

ામાા દયમાન ડયી ઉકઔભાા ઍભણ કરાાધતાયી

હયલતાન આણમાા, જના થી ધલશવબયભાા ઍભના,

આણાદના અન દળના નાભ ગાજત ા થયા. તઐ પરઓય

ભાનલતાલાદી ણ શતા. ડયી વાથ વાામરા ઓડતન

અન ભાચાયીઐન લાયાલાય ઍભની વહદમતાન

હયચમ થત યહય.

યધનવપ ધભલ ાઉડય ફનાલલાન પરાનટ ઓડા ભાડીન

બટ આલાન ધનણામ મો તમાય ઍ પરવાઔ ફનમ.

યધનવપન વાદળ આવમ "અભ તભન "ડચ

લલભાધભલ ાઉડય પરાનટ' બટભાા આી યહયા છીઍ. '

ડૉ. કહયમનન આ ભાજય નશત ા, ાયણ ઍ ાનીની

ઐહપવ બાયતભાા નશતી. ડૉ. કહયમન લત ફર

વાદળ "યધનવપ' તયપ લશત મો, "અભન લલભા

ાઉડય પરાનટ નશી ણ "રાવાન અન ટબર'ન ધનય

ાઉડય પરાનટ બટભાા જઈઍ છ.' આ લાતથી યધનવપ

નાયાજ થયા. તભન ડ જલાફ આવમ, "યધનવપન ઍ

લાતની આદત નથી તભણ મ પરાનટ આલ ત

ઈ ફીજ ા સચલ. આભ યલાથી યધનવપ તયપથી

ભનાયી ભદદ યદ થઈ ળ છ.

હદલશીભાા દધના યળધનિઔ શત ા. જભની ાવ

ડી.ઍભ.ઍવ.ન ધભલ ાડા શમ તભન ફ રપધમ રીટય

દધ ભ. બલરા ફજાયભાા દધન બાલ રીટય ાાચ

રપધમા! ાડા ધાય તાન લીઆઈી વભજતા. ડીઍભઍવનાા દધ નદર ય રાાફી રાાફી રાઈન

રાઔતી. ગાડાઐ ભટા બાઔના દધ ત ચાલી ાડી

તમાા બરા રન જ ચા બાલ લચતા. ડૉ. કહયમન

તાની ભજબત ટીભ વાથ તરાટીન ડીઍભઍવભાા

વાટ ફરાલી દીધ, ભરષટાચાયીઐન લીણીલીણીન

શાાી ાઢયા. બાયતના ધનષપ પરળાવ ામયતા છડીન

ડૉ. કહયમનન અનવય ત વભગર બાયતભાા છ

અિલાહડમાભાા સલઔાન ઉતાયી ળામ.

ડૉ. કહયમન ‘અમર'ન રધપરમ અન વલાવમાી

ફનાલલા આકરભ યણનીધત અનાલી. "અમર'ન શરષિ

બરાનડ ફનાલલા જાશયાતની જલાફદાયી ઍડલટાાઈભઝિઔ

ઍનડ વલવ પરભળન ાની (ઍ.ઍવ.ી.)ન વોાઈ.

ઍભન સચના આલાભાા આલી સતનજી

"રવન'ન તના "પરીધભમય બરાનડ'ની કસથધતભાાથી

તઔડી મી "અમર'ન ટચ ય શોચાડ. ઍઍવીઍ

અમર ભાઓણન તની વદાફશાય અન તયત માદ યશી

જામ તલી ઍ જાશયાતની રાઈન આી, "અટયરી

ફટયરી અમર' જણ ફધા લા યડો તડયા અન

બાયતીમ જાશયઓફયના ઇધતશાવભાા વોથી લધ દીધાા

સધી ચારતી યશરી રાઈન તયી ત સથાન ાભી. ડૉ.

કહયમનભાા ઍ વપ ભફઝનવભન છાઈન ફિ શત,

જના દળાન "અમર'ન ઇધતશાવ તાવીઍ તમાય

લાયાલાય થામ છ.

લડાપરધાન રાર ફશાદય ળાસતરીઍ ાજયી ઔાભ

ઍતરીવભી ઐતટફય શ - ઓાણ - દાણ ધભશરણના

આધધન પરાનટના ઉદૌ ધાટન યલા વાભધત આી અન

ગજયાતના મખમભાતરી ફલાતયામ ભશતાન વાદળ

ભલમ, "ભાય ઓડા જજલરાના ઔાભડાના ઈ ઓડતન

તમાા યાતલાવ યલાની ઇચછા છ!' મખમભાતરીઍ આ વાદળ આણાદના મજભાન ડૉ. કહયમન તયપ લશત મો.


કહયમનવાશફ લત જલાફ ભલમ, "જ ઔાભડા સયકષા

ભાચાયીઐના ાપરાથી ધયાઈ જલાના શમ ત ત

ઔાભડા ભટીન રીવથાણા ફની જળ. જ લડાપરધાન

ઓયઓય ઔાભડાાન ભાણલા ઇચછતા શમ ત ઍભની

સયકષાના ાભ ભાયા ય છડવા ડળ. તઐ ભન

ભનની જભ આલલાના શમ ત હા આ જલાફદાયી

સલીારા!' તમાય છી જ ફનયા ત ડૉ. કહયમનના અન રાર

ફશાદયળાસતરીના ઔોયલ લધાયનાયી ધટના છ.

ડૉ. કહયમન ળાસતરીજીની ઐપય ધમાનથી વાાબી રીધા

છી હા, "તભાયી લાત સલીારા ત શરાા ભાયી ટરી

ળયત છ. શરી ળયત ઍ હા ઓડતન જ વલ

યશીળ, વયાયન નશી. ળાસતરીજીઍ આભ ફરલાના ાયણ

છા ત કહયમન યડા યઓાવયા, "વયાયના ભાચાયીઍ

તના ઉયીઐન બળ યાઓલા ડ છ, ઓડતના વલ

ભાતર ઓડતન જ બળ યાઓલાના શમ છ.' ડૉ. કહયમન

ફીજી ળયત યજ યી, "વયાય ધલાયા "આણાદ'ની ફીજી

આવધતતઐ ફનાલલાના શતથી જ ભાડ ધલબાઔ

યચામ તના મખમ ભથ હદલશી નશી, આણાદ જ યશળ.

ભાય આણાદભાા ( આનાદભાા!) જ યશવ ા છ. હદલશી આલવા

નથી.' લડા પરધાન ફાન ળયત ભાજય યાઓી!

ડૉ. કહયમનની જીલનથા પરતમ લાચન સળી જામ

તલી અન કહયમનવાશફનાા યાકરભ હદમન જીલી ર

ઍલાા છ. કહયમન વાશફના "સભયણ વાાધનધમ' યલા ઢીન

ઉનનધત તયપ રઈ જલાના ધનધભતત ફની ળ છ. તજધલ

ધયાલતા પરધતસધીઐ, ભરષટ અન ાલતયાાઓય વયાયી

અધધાયીઐ તથા યીઢા યાજાયણીઐન યી તાાતથી

માફર યલાની કહયમન વાશફન બફ વાયી પાલટ

શતી. વાજઔ અન વાધો વાભ તઐ "ધવિશ ઔજૉના' વાથ રડતા યહયા.

જલાશયરાર નશરની આણાદની મરાાત દયમાન

ઇષનદયાજી તભની વાથ શતાા. તઐ લડાપરધાન ફનમાા

તમાય છી ધતાજીન આદય ાભરા ડૉ. કહયમનન

તભણ ભરષટ ભાતરીઐ તથા અભરદાય વાભ યકષણ રા

ાડા. ડૉ. કહયમન તાની અનધત, વયાવય ઔરત

ભાાઔણીન તાફ ન થમા ઍટર જઔજીલનયાભ ડૉ.

કહયમનન ઍભના દથી શાાી ાઢલા ધાય. લડા

પરધાનના દયફાયભાા કહયમન વાશફ પહયમાદ નોધાલી

તયત ઇષનદયાજીઍ જઔજીલનયાભન આદળ આપમ,

"કહયમનન સલતાતર યીત ાભ યલા દ.' તમાય છી

કધભાતરી યાલ ભફયનદર ધવિધ ઇધતશાવના નયાલતાન ય.

કહયમનવાશફ પયીથી લડાપરધાનના દયલાજ ટયા

ભામાા. શરીભતી ઇષનદયાજીઍ કહયમનની વતાભણી યલા

ફદર કધભાતરીન તભના દ યથી શાાી ાઢયા!

ઈયભા (ઇધનસટટટ ઐપ રપયર ભનજભનટ)ની સથાના

યલાભાા ડૉ. કહયમન મખમ ધનધભતત ફનરા. તભણ

૧૯૬૦ભાા જીઈફીના ચયભન તયી ણ નતરદી

ાભઔીયી ફજાલરી. ૧૯૮૪ભાા ગજયાત ઍભગૌયલચય

યધનલધવિટીના કરધત તયી ઍભણ વલા આી શતી.

૧૯૮૨ભાા ાહસતાન તાના દળભાા "આણાદ'ની યચના

યલા ડૉ. કહયમનન તાન તમાા ધનભાતરણ ાિવયા.

૧૯૯૭ભાા શરીરાાની વયાય તભની વલા રઈન "હહયમા

ધભલ ઇનડસરીઝ' બી યી. લડાપરધાન યાજીલ ઔાાધી વાથ

ણ ડૉ. કહયમનના વાફાધ અતમાત ઉષભાણા યહયા.

રઔબઔ વભગર જીલન દયમાન તભણ તાના

આતભવભાનના બઔ ઈ વભાધાન સલીાય નશી.

હયણાભની યલા માા લઔય તભણ ભરષટ ભાણવન

બલરા ાડયા અન તભનાા ાલતયાા ધનષપ ફનાવમાા.


ડૉ. કહયમન ાચમાવી લાની ઉભય સધી ઈયભાના અન

જીવીઍભઍભઍપ (ગજયાત -ઐયહટલ ધભલ

ભાહટિઔ પડયળન)ના અધમકષદ વાચલી યાખયા. તભના

ફરનડ, હપરવપય ઍનડ ઔાઇડ ધતરભલનદાવ ટર

ઔોયલણા યીત ધનવતત થઈ ઔમા યાત ડૉ. કહયમન

તભન અનવમાા નશી અન ાચમાવીભાા લ ધલલાદ

લચચ ધયાઈન તભણ જીવીઍભઍભઍપના ચયભનદથી

ના-યાજીનામા આવા ડા. ધલદામ થતી લઓત આઓભાા

આસ અન હદમભાા લદના વાથ તભણ છલા, ‘ાાચ

દામાની પરાભાભણ અન વાધનષિ વલા છી શા હ ા આ

પરાયના વમલશાયન રામ છા?' ઈધતશાવ વાકષી છ, ધણી

વાસથાઐના સથા પરમઓન સથાધત હશતઍ બઔા

થઈન શાાી ાઢયા તમાય ઍ વોના હદમન ણ આજ

ભચતાય શત.

અત, ડૉ. કહયમનની ઐહપવભાા પરદધળિત ‘અમલમ'

ધલધાન:

છતાા ણ મ જ જાઐ, તભન ઍ યચનાતભ ાભ

વાાય યલાભાા લો રાઔ; ઍન નાળ ઍ જ યાતભાા

થામ, છતાા ણ ત ામા મ જ જાઐ. ર બર

તાશીન શમ, સલાથી શમ, છતાા ણ તભન પરભ યતા

જ યશ. આજ તભ જ વારા ાભ યળ, ત દાચ ાર

ભરાઈ જળ, છતાા ણ વાયા ાભ મ જ જાઐ. જ તભ

ઈ વારા ાભ યળ ત ર તભાય ભાથ ઈ છ

અન સલાથી શતન આય મળ. છતાા ણ વાયા ાભ

મ જ જાઐ. પરાભાભણ અન સષટલતતા ફનલાથી

તભન મશરી ડી ળ! છતાા ણ પરાભાભણ અન

સષટલતતા જ ફન. ધલશવન તભારા શરષિ અાણ ય

અન ભો ય રાત ઓાલ, છતાા ણ ધલશવન તભારા શરષિ જ અાણ યતા યશ. ભશાન ધલચાય ધયાલતા ભશાન

ભાણવન ણ નાનાભાા નાના ભઔજ, ધયાલતા નાનાભાા

નાના ભાણવ નષટ યી ળ છ. છતાા ણ તભ ભશાન

ધલચાય યતા જ યશ. જ નવા છ ત નવા ણ શમ, નલા

સલરપભાા જના ણ શમ, છતાા ણ નલા નલા પરમઔ

ચાલ જ યાઓ. ર શ ત છ ચડામરાઐની તભન

ભચિતા છ, ણ શીત ત, તઐ ણ ભાતર

પરબાલળાીન જ જ છ. છતાા ણ ઈન ઈ

ચડામરાઐની ભચિતા યતા જ યશ. ભશાન ધલચાય

શાભળા ભશાન લાસતધલતાભાા ન ણ રટામ, છતાા

ણ પરમતન યતા જ યશ. જ તભ વપ ફનળ, ત

તભન ધભતર ફનાલટી ભળ અન ળતરઐ વાચા, છતાા

ણ તભ વપતા ભલતા જ યશ.

લઔીવ કહયમનના જીલનન અા શા? આ યહય:

વા પરતમ ભારા લરણ અતમાત લાસતધલ અન

ઉમભઔતાલાદી યહા છ. ફહ ઐછા વા શમ તલી

કસથધત ધણી ઓયાફ શમ છ, ાયણ તભાયી ાવ યત ા

ઓાલાના ન શમ અન તભાયી ભઓન ણ તભ વાતી ન

ળ. યાત ઍ કસથધત ત ધણી જ લધ ઓયાફ શમ છ,

જમાય તભાયી ાવ ષ ધન શમ, ાયણ તનાથી

તભ ધનધિતરપ ભરષટ ફની જાલ છ. અભારા કટાફ

ઓયઓય પરભના આળીલાાદ ાયા શત ા, ાયણ અભાયી

ાવ ઍટરા જ વા યશતા, જટરી અભાય જરપય શતી.

- લઔીવ કહયમન


જમળકય ‘સદયી' ની આતભકથા ‘થડા આસ.. થડા ફર'

યજઆત: કમરદલ શકર

This is an Artistic performances Song of Life in

the Theatre and Theatre in the life…

જીલનભાા યાઔભધભ અન યાઔભધભભાા જીલનની ાભમ

બજલણીની આ લીયઔાથા છ, માતરા છ. જ ળરપ થામ છ

થડાા આસથી, પરાપત ય છ થડાા ફર અન આ

ઔાથામાતરા શોચ છ, થડા-કણાા આસઐન આણન

વાકષાતાય યાલલા સધી. આ વમતત થમ ત ભાયી

લાતન સથામી બાલ છ અન યશળ. તના દવાયા આણન

વોન જસવાનબલ થળ ત ત જમળાય નાભની

‘સાદયી'ના અભબનમ જીલન વાથ જીલન અન

અભબનમભાાથી વજાામરા યવ શળ. ભારા ાઈ જ નશી

ઇદભા ન ભભ...

આ આતભથા ઍ ધલયર ધટના છ આ યીત.. તાના

જીલન ભશાબાયત જમળાય ‘સાદયી' નાભના વમાવ

ફરતા જામ અન વભાબાઈ ટર અન હદનય

જમળાય બજ નાભના ફ ઔણળ ત રઓતા જામ. તન

અભમાવ યતા ઍ નાટના ભાણવ તયી ભન જ થયા

તન તભન વોન અનબલ યાલલા ભાટ તભન લના

યલાના હા છા.

લના ય આ ઍહત - ભન ઍષતટિઔ - ઍ

ાધતરમ અભબનમ હદલવ સધી તભના લીવનઔયના

કયના તરીજા ભા ચારત યહય શળ તમાય આ અભબનતા

- હદગદળાના લાભચ વા શળ? તઐ કાા થભમા

વડવડાટ ફલમા શળ? કાા મદ િય થમા શળ? કાા

બાલાદર બાલશીન થમા શળ! આભ લા લા સલરપ

તભના લાભચ પરઔટતા યહા શળ!

તઐ આભઔ ઊબા ઊબા શયતા પયતા શળ? ટફર,

બયળી, ઓાટરા ય ફિા શળ? ચશભા ટરી લાય શમાા


ાઢયા શળ? ફાયી ઉય ણી ટલી લાાા લીન ફાય

વાઓની લચચલચ ઊબા શળ? બીતન ટ રઈ ઍ

ઔ ધતરબાઔ ઊબા શળ! વા શળ આભઔ! વાજતલ ત

તભના વમકતતતલભાાથી વતત પરઔટતા યહા શળ. ાયણ..

જની અન નલી યાઔભધભના રઔબઔ ણી વદીના વતલ-

વતમ તભનાભાા વાઔાઈન જીલતા શત ા.

આશામાભાા ઍજ ધતીયા, પની શયણ વપદ ટી

ચશભા શળ. આ ફધી લનાઐ બઔી યીઍ ઍટર

તભની આતભથા ફટ રાઈટની ફશાય આલ વશજ યીત.

ણ અશી શવ ા ડ સતના ાનાની આયાય

આણન ભ છ, પરતમાધમત યધનટ થામ છ

‘સાદયી’, વશજ યીત. આભ થતાા તયત જ વભજામ

તઐ ‘સાદયી' ફનલા જ જનમા શતા. ત આ યીત..

ધલકરભ વાલત ૧૯૪૫ લદ ચોદવ તા. ૩૦-૧-

૧૮૮૯ના બધલાય ઔયજ વભમ તઐ જનમા. શરીભાી

બજભાા સપરધવધધ ઔામ ધતરબલનદાવના તર

ભધયદાવ અન તરલધ કષણાની કઓ..

ફીજી તયપ શરી માફઈ ગજયાતી નાટ ભાડીન તભના

જનભના તરણ ભહશના છી અકષમતધતમા ૩-૫-૧૮૮૯ન

જનભ થમ. નવા શલા નાટ વાકષય શરી ભભણરાર

નભબાઈ દવદવલદી યભચત ‘ાનતા' ઉયથી ‘કભરન ાનતા'

નાભ ફશાય ડા. આજ ભાડીભાા તભના જીલન રઔબઔ

જીલાયા શત ા.

દાદા ધતરભલનદાવ તભના રાડકા નાભ ાડા શત ા ‘ફટી

જાાબ'. દીયાન પરથભ નાભ દીયીના ભળયા શત ા ાયણ

તન જાાબ ફહ જ બાલતા શતા. કયભાા ફધાન વાઔીત

ઔથ ાથીભાા ભળયા શત ા.

ઍ પરવાઔ. જમળાયના ભવાભાા ફધા બઔા થમા શતા

લાળ ાણી તાલી યાતર ધતા ભધયદાવ ભશાધલ

પરભાનાદ કત ‘નાખમાન' ફધાન વાબાલતા શતા.

યાજાટ ઔમા છી ન દભમાધત કય જ ાઔરભાા

ચીથયશાર દળાભાા ભખમા તયસમા બટ છ, છલટ ઓાલા

ભાટ ન ભાછરા ડીન દભમાધતન યાાધલા આી લધ

ભાછરા ડલા જામ છ. વધત દભમાધતન લયદાન

શલાથી તના શાથભાા ભાછરા વજીલન થઈ નલજીલન

ાભી ાણીભાા ાછા ડ છ. ભખમ ન ળાા ય ન

ન દભમાધત જીલનજભાા છટા ડ. ન કય જ ાઔરભાા

દભમાધતન મીન ચાલમ જામ. ત બફ ડય છ ધતન

ળધ ન ધતાજી ડવા ઔામ છ.

લદબી લનભાા લરલર કય અધાયી યાત, બાધભની બમ

ાભ કણા, ઍરડી ય જાત.. લદબી લન.

અઔ ઝયડા ડયા કણા, લશ ળભણત ધાય

ધતાજીની રાકષભણ મદરા, બાલલાશી ઔામન, પરવાઔન

તાદાતમ વબય યજ યલાની વચટ ળરીન આઓના

બીના બણા..

‘શ ન શ ન’ ફરતી, ફીજ નહશ ઉચચાય. દાદાજીની

આ લાત વાાબીન નાન જમળાય ચીવ ાડી શીફ

શીફ યડલા ભાાડ, બફ યડ છ. ‘શ ન, શ ન’ની

ઉકતત યડાલ છ તન. લદનાના વભવાલદન. સતરી લદનાના..


ફીજ પરવાઔ.. ફય ઓાલા ભટી ફશનન ૧ વ ચમો.

ડામ. વજા થઈ કય ફશાય ાઢી ઊબ યાખમ.

રા સધી ઈ જત ા છત ા નથી, ભખમ તયસમ થામ

છ, ઈ ફરતા ફરાલતા નથી, ઉયથી લયવાદ ડ

છ. ફશન અન ભા જમા નથી ત ણ ભખમા છ ત

ાયણ લયવાદભાા આસ છાલી યડત ડામ. ફશન

છ, ‘ચયી ય છ ન યડ છ? ભઓ રાઔી છ?’ જમળાય

શ, ‘ના તભ ન ફાઍ ણ ભાય રીધ ઓાધ નથી ન

ઍટર..’ ાછ બડ. ફશન અન ભાના દઃઓના વાલદન

લી સતરી વાલદન.

તરીજ પરવાઔ અદૌ ભત છ.. ાયણ ફ ભશાન શકસતઐન ત

સળ છ. દાદાન શાથ ડી શહયિાદર નાટ જલા જામ

છ. લચાઈ ઔમ તથી વતમલાદી શહયિાદર સભળાનભાા ાભ

ય છ. ત તર યહશત અન તાયાભતીથી જદ છ.

યહશતન વા યડ છ, ત મતય ાભ છ. તાયાભતી ાવ

ભચતાના રાડા ભાટ વા નથી ન શહયિાદર અકગનદાશ

ભાટ ના ાડ છ. ઍન ફ નથી થત, તાયાભધત

લાાત ય છ. છલટ ભચતા વઔ છ ન ભા તાયાભધતના

લાાત ફધાન ધરજાલી દ છ. અન જમળાય પયી ઍ

લાય ચીવ ાડી ધરવ ધરવ યડ છ. વભવાલદન, પયી

સતરી વાલદન. દાદા શ આ ત નાટ છ. નાટ ય થતાા

ભાચ ય રઈ જામ ન યહશતન ડા ફદરત જઍ ન

અચયજ ાભ. ભચતાન વઔાલલાની માાધતર કધતરભ

યચના ફતાલ ન યહશત ધભતર ફન. વાથ જ જમળાયન

યહશત ફનલાના અબયઓા જાઔ. લો શરા આજ

નાટ ભશનદાવ ાવ ચયી બરાલી, ત જમળાયન

અભબનતા ફનલા અભબરાા યત ફનાવમ. નાટથી

શા ભ? ાઈ નશી. ણ ભ તમાય ઍવા ભ જીલન

રટ નાટભાાથી. ભશનદાવ યભચાદ ઔાાધીન ભળયા

બાલ જીલનના વતમ. શહયિાદર નાટ ઍન ભશાતભા

ફનાવમા ત ફીજાન (ભશાન અભબનતા) ‘સાદયી’. આલી

સતરી વાલદનાની ામાની અવય જમળાયન દાચ સતરી

ાતર અન સાદયી ફનલા તયપ ઓચી રઈ ઔઈ શમ?

ભન વભજાતા નથી, તભન વભજાયા?

જમળાયભાા અભબનતા નાટ ધલવાલલાભાા ળાાના

ધળકષન અમલમ પા ણ નાયાતભ યીત જ.

ઔભણતના ધલમની અણઆલડત. ગણાાયથી યભ ફ

ઔણી તરણ ાાચ ઔણી લી યીત થામ? કહડમાની

ઔઓણટટી નશી પાલ. તથી ળાાભાા ધલકાથીઐન જાત

જાતના શધથમાયથી ભાય ડ; વજા થામ ત ણ ત જઈ

ન ળ ન ભાય ઓભી ણ નશી ળ. આ જ ાયણ

ળાાઍ જલાના નાભ તાલના વાભ હનાય નાાભાા

બયાઈન ભાહદયભાા આલતા વાધ ફાલાની હદનચમાા જમા

યત ન વાધ ફનીઍ ત વા વારા ઍભ ધલચાયત.

ાટીભાા કહડમાન ફદર શાથી, કડા, નાટના ડદા

લઔય ભચતમાા યત. ઔાભભાા ઔધલિદ ચરાના ચભાા

યાભરીરા - બલાઈ આલતી ત જમળાય ભાટ ઉતવલના

હદલવ.. નાટની જાશયાત ભાટ પયતા ધલદન

અલાજ વાાબી ઍી ાણીની યજા ભાાઔી ળાાભાાથી

બાઔી છટત ન તની ાછ ાછ બટત.

નાટના ાતરન જઈ ાઈના ાઈ થઈ જતા.

યાભરીરાના ભાડ - તાબ વાભ ફવી અડડ જભાલી ફધી

તમાયી જમા યત. તમાય ળાા, કય, ભઓ, તયવ ફધા

ભરી જત. યાભરીરા જઈ ફીજ હદલવ ભા વાભ ફધધ

અભબનમ વાથ ફરી ફતાલત. દયાવયના ભા

ઇરાચીકભાયની લાતાાન બીત ભચતરની ણ અવય ઓયી.

અભબનમની આતહય તમાયીભાા ઔાભભાા આલતા ફહરપીઐન પા ણ ઓય જ. ત ર યજ યજ


નલા નલા રપ ધાયણ યતા, લળભાન ફરચાર લડ

જ ત ાતરન વજીલન યતા, તની તન બફ નલાઈ

રાઔતી ‘અય આ ઔઈ ાર ત શનભાન શત આજ

ભશાદલ થમ ત લી યીત?’ આભ ધનળા જમળાયન

દઓાના જલી રાઔતી. ચાય દીલાર લચચના ફાધધમાય

લાતાલયણના ધળકષણ તભનાભાા યવ જાગત યી નશી

ળકા. જન ભાટ દધનમા આઓી ધનળા તયી વજાાઈ

શમ તન ત આવા થામ ત વશજ છ. દધનમાભાા જ ફધ

થામ ત યી ફતાલલા જમળાય જનમા શતા.

દધનમાભાાથી ળીઓી દધનમાન ાછા આલા.

આ ફધાભાા ૧૮૯૮ના ચભાસા, જમળાયની ઉભય ૯

લાની થઈ છ. શધધ બાા અન વાઔીત લાયવાભાા

ભળમા શતા તથી નાટ યલા ભન ઇચછતા. તલાભાા

રતાની ાયવી નાટ ભાડીના ભનજય વઓાયાભ

છયાઐ રલા દરાબયાભન તમાા લીવનઔય આવમા.

જમળાય રઓ છ, ‘ભાય અલાજન દઓાલ તભન વાદ

ડયા. રતા રઈ જલા નકકી ય. કયના ધલયધન

વભજલા દય યામ ન થડાા છયાઐ વાથ

રતાની હદળાભાા માતરા ળરપ થઈ. માફઈ શોચી

વઓાયાભ ઍ ઉદા ઔીત ભઢ યલા આપયા ણ થયા

નશી તથી ફ-તરણ રાપા ભામાા, આ ભનભાા યશી ઔયા.

માફઈથી રતા જતા નાના ભાઔ અધાયા ફઔદાભાા

વઓાયાભન ઔાર જયદાય રાપ ભાયી દીધ ન ફીજ

દાડામ. રતતાભાા વાર ઓાલાના, શયલા-ઐઢલાના

ફાજ ય યહા, તમાા ણ ળીઓલલા ભાય ત વશજ શત ત

દવાયા જ નાટય ધળકષણ અાત ા. તથી ભન ફહ માઝાત.

ઉદા ળીખમા. ભાભર દાદાબાઈ યતનજી ઠાિી ફધાના

આદય ગર શતા. બફ બફ ભશનત યતા. ળરપઆતભાા

જના નાટભાા વાશરીઐના ાતરભાા તમાય યલાભાા

આવમા.

દાદાબાઈ જમળાયબાઈ ઉય બળ યશતા, ભધભા

ળીઓલલાભાા બફ રકષ આતા. તઐ નાની નાની

નટીની ભધભા બજલતા થમા. ઍ લઓત પાયવ-

ધભભાા ઍ સતરીની ભધભા તમાય યાલી. નાટના

ઔીતભાા મ તજૉાયના સલય, રમાયી, સકષભ બ ાચ

અન ધલયાભ વાચલલાના બફ જ આગરશી. પાયવભાા

લળભા વજી તમાય થતા દાદાબાઈઍ છા, ‘ભ

પાયવભાા હશિભતથી ાભ યળ ન?’ જલાફ: ‘ફાલા તભ

કય જાલ, તભ શળ ત હા ઔબયાઈ જઈળ.’

દાદા: ‘ઐ બદા આ નાનર હયમ ભન ાઢી મલા

ઇચછ ચ’. છી ત જલાના શી છાનાભાના ફધધા જયા ન

તભના ાભન બફ લઓાણયા.

તઐ નાટના પરમઔ યતા તારીભન લધ ભશતલ

આતા. તારીભભાા ભડા ડનાયન ઔાય ાી રતા

ઍલા હદગદળા. ‘તારીભની આ ધળસત ઓયઓય તદદન

મગમ શતી ન ફધી જ નાટ ભાડીભાા તના ારન

થતા.’ તભ તઐ ટાા છ.

‘રતત ગરઝયી’ભાા ઝયીના, ધવતભનઔયભાા નય આરભ,

ચતરા ફાલરીભાા ચતરા, ‘શાભાન’ભાા ભશધનઔાય, ‘બદા

દાદ’ભાા આફાન, ‘જાભ જશાન’ભાા ધાનીની ભધભાઐ

તભણ યી શતી. ઍ લાય ‘શાભાન’ભાા મઝપપયન ર

ાિ ધનષપ બજવમ. તમાા ફરલા, ઔાલાના, શરન ચરન

ભાતર માાધતર યીત ળીઓલાતી ણ તન ઉદદળ યશસમ

કાયમ ન ળીઓલાતા.


ભાફાથી દય, નશી ઔભ તવા લાતાલયણ. ન નશી ઔભ

તલા નાટ. ટરીમ લાય કય બાઔી જલાના ભન થતા.

છતાા ણ ફતરીવ ભહશના ાઢી નાખમા. યાત ધતાજીની

ભાાદઔીન તાય દફાલી યાખમ તમાય બફ ઓયાફ રાગયા,

અન ‘ાછ આલીળ’ શી ામભ ભાટ રતા છડા.

તમાય દાદાબાઈઍ ધનવધત લઓત ‘જમળાય બફ ભટ

ાાય ફનળ’ના બધલષમ બાઓલા ન રપા. ૧૦ ફકષીવ

આીન શલા આન દળ રાઓ ઔણજ ાયણ આટરા લ

માફઈભાા ધથમટય ફાાધલાના દવા ણ હા ચલી નથી

ળક.

લીવનઔય ાછા આવમા ણ બણલાભાા ભચતત ન રાગયા.

શરી દળી નાટ વભાજના મ સથાભાાના ઍ ‘વાઔીત

રીરાલતી'ના રઓન જમળાય બાઈના ફઆઍ તર

વમલશાય યી તભન શરી માફઈ ગજયાતી નાટ ભાડીભાા

૨૫ રપધમાના ભાધવ ઔાય દાઓર યાવમા. જમળાય

બાઈની યીકષા રલા તજ ભાડીના ન જમબાઈના

ભાભા ફારાર નામ આવમા શતા. તભણ ાવ માા ન

કયથી ન છટ શા ાડી. તભન ભલમા ણ ભાતાઍ ૩

ળયત યી. ૧. ભાયા જમળાયન ળિન યવડ જભાડલ.

૨. ફીજા નાટના છયાની વાઔતભાા ન યાઓલ. ૩.

બણલાની વમલસથા યી આલી. ૧૮-૫-૧૯૦૧ના

હદલવ વલાય ઔઈટી ધથમટયભાા જમળાયબાઈ પરલશમા.

તમાયથી ઔઈટી ધથમટય તભની વભગર ાયહદીના વીભા

ભચહન ફનયા.

ભાડીના આદય સથા દમાળાય લવનજી ભઔયનાયાઍ

ઔાલા હા, ત ‘શાભાન’ના ‘ભયા ઔભા તયાના સધનમ'

વાાબી તઐ બફ બળ થમા. તઐ ણ દાદાબાઈન

તમાા ાભ યી ચકા શતા. તથી હા ‘આણ ત ગરબાઈઐ છીઍ.’

અશી તારીભભાા ફધાઍ ફધા જ ાિ-ભધભા ાિસથ

યલાની. અલજીભાા ઈ ણ યી ળામ ભાટ. વલાય

દઢ રા તારીભ. ૧૦ ધભધનટ ધલયાભ છી વલા ફાય

સધી તારીભ ચાર. છી જભલા ધલ. અશી પરટય

ધભસટ બ ણ યાઓત. જથી જની જમાા ભર થઈ શમ

તમાા ત સધયતી જામ. ફધાની શાજયીભાા ભીસટ બ

લાચાતી તથી છીના પરમઔભાા ફધા સધયત ા જામ.

અન શલ આલ છ ‘વોબાગમ સાદયી'. જનાથી

જમળાયબાઈન ભફરદ ભળયા "સાદયી'. ધલ નાથયાભ

સાદયજી કત ‘વોબાગમ સાદયી'ન નલવયથી સધાયા

લધાયા યલા ધલશરી મળાય મરાણીઍ શાથભાા રીધા

શત ા. તભના આઔરા નાટ ‘ધલકરભ ચહયતર'ની પતશન

ધમાનભાા યાઓી નલ છય જમળાય શા યળ, ત

ધમાનભાા રઈ આાય આતા શતા. આ નાટની ફિી

તારીભથી જ જમબાઈની ઉદા રશજાલાી અન ાયવી

ળાશી ગજયાતી ફારાર સધાયી નાાઓી શતી. જ

તભની ઍલી બાા ઉચચાયણની ળયભ તઐ ત

અનબલતા શધધ ગજયાતીના ધળકષણના મભમા અશી

નાઓામા. ફીજ ા તભના ફીજા દયના ભાભા અન ાહડત

બાતઓાડના ટટધળષમ ાહડત લાડીરાર ધળલયાભ નામ

ભાડીભાા વાઔીત ધલબાઔ વાબાતા. તઐ જમબાઈના

વાઔીત ગર ફનમા, ત કટાફના અન અઔત સનશી ણ.

ા. લાડીરાર, જમબાઈના ઔાભાા ળબી ળ તલી

તયજ ફનાલતા અન તભના ઔાભાા યડતા, વાથ

સધયત ા ગજયાતી અન જમબાઈન લાાચન ળઓ. આ

ફધા બગા થઈ તભની જઞાનધાવા લધાયતા યહયા.

આજ ઔાાભાા તભના અભબનમ ગર, હદગદળા, ભાભા

ફારાર વાથ યજ વલાય ચાટી ય પયલા જતા.

ઍ હદલવ ફારાર આઓી યાત ઉજાઔય થમાની લાત


વાથ વયસલતીચાદર ધલળ ઉતાિા જઔાડતી લાત યી.

જમબાઈઍ વયસલતીચાદરના ૪ બાઔ ૧૨ લાની ઉભય

લાાચમા. લતતા અનમ લાાચન જણ ‘વોબાગમ સાદયી' ભાટ

‘સાદયી'ની ળધ યતા યી મકા. રી કમદ સાદયી.

કસભ સાદયી. ગણ સાદયી અન અર હળયી,

વોબાગમદલી, ભનાયાણી, ચાદરાલરી ભમા.. આ ફધા જ

ાતરઍ તભના ભન ઉય નાયીતલની કયી છા ાડી.

વોબાગમ સાદયીના ાતર ભાટ સાદયીની ળધભાા ત શતા

જ. ફધા જ ાતર ઐયડ ફાધ યી અયીવા વાભ ફવી

ભટથી અભબનમ તઐ લાાચતા. ત દવાયા ાતરના

હદમસથ બાલ વાથ જમબાઈ તાના બાલના વભતલ

પરાપત યલા પરમતન યતા. આ અભમાવ અદૌ ભત

હયણાભ વજયા. ઊબી તારીભ ળરપ થઈ. અશી ણ

ભધભાના શાદા ઉયછલલા જ ફતાલાત ા, ત ભી ણ

અભમાવ દય યી. આ તારીભ વચટ અન લધ

અભબનમકષભ શતી. છી યાઔીન તારીભ ળરપ થઈ. આ

ળતવીમયની ડસટીભના અન ભારતી ભાધલની

ભારતીન અભમાવ ણ થમ. અન છી જમબાઈ

‘સાદયી'ના ાતર મગમ યીત બજલતા થમા.

‘વોબાગમસાદયી' ધનતયવન હદલવ ફશાય ડા.

જમબાઈન અદયન ડય જત યહય. ળરપઆતના ઔીત ન

વાલાદથી જ રઍ તભન લધાલી રીધા શતા. છી

નાટના પરલાશભાા જમબાઈ અન પરકષ તણાલા રાગમા.

નાટ રા થતાા વોઍ બફ બફ લઓાણી લધાલી રીધા

શતા.

જમળાય રઓ છ, ‘વોબાગમસાદયી'ભાા ભશનરારા ણ

ભાયી જભજ પરથભ લાય ભાધલન અભબનમ યતા.’

તઐ ણ જમબાઈ વાથ ફશાય ડયા શતા. ઍ જ

નાટભાા ઍ વાથ ધલજમી નીલડનાય ફ નટ.

અભબનતા તયીના તભના વખમ આજીલન ટી યહા શત ા

અન વોથી ભશતલના, આ નાટની અભતલા વપતાઍ

જમબાઈન ‘સાદયી'ના ભફરપદ આપયા. ણ ત ધલળ

જમબાઈ ત જ ાઈ શલા ભાાઔ છ ત તભન ભઢ જ

વાાબીઍ ત આલ આલ જમબાઈ શ.

જમળાયઃ તભ કણા ફધા હા, ભ વાાબળયા. ભાય ભાતર

ભાયા ભનની લાત યલી છ ત જ રા. ‘ઍ અભબનતાના

જીલન ધલળ આટરી ઉતાિા ભન ઔદૌ ઔદૌ યી મ છ.

સલજન, ભાયા પરકષ વશારા, ભાય જ શવ ા છ ત આ

અન આટલા જ છ. ‘વોબાગમ સાદયીની' વપતા ાછ

ઈશવયીમ કા ણ કણીમ શળ ઍભ ભાના છા.

ઍ કષણ. જમાય આ જમળાય શરી લાય સતરીના

રા, ફડીવ, ચણીમા, વાડીન ળયીય ઉય રઔાડયા

તમાય ઍ ર ‘સાદયી' ફનત શમ ઍભ ભન રાગયા.

રપાાતય અલાાતય નશી. ભ ભાયાભાાથી ઍ સાદય

નલમોલનાન છટી ડતાા જઈ.. જનાભાાથી મોલન

નીતય છ, જ ર નથી. શા, ત ર નથી, ભાતર સતરી જ

છ. રજજજાભમી ઔયલી ગજયાતણ છ. જની છટાભાા સતરીના

રાલણમ ભશ છ, ત આઓભાાથી સતરી વશજ બાલ બયામ

છ. ઍ રશ, ઍ અભબનમ ઍ ાભણ ળયીયના અઔ

પરતમાઔભાા ભધય ઝણઝણાટી દા ય છ. કડીબય ભન

થયા હ ા ર નથી. હા સતરી છા - સતરી જ. ળરપઆતભાા સતરી


ફનતા ભન વશજ વાચ થમ શત યાત આ જ

પરહકરમાઍ જ ભન ભાયાભાા યશરા નટન વાાય થલાભાા

માયી આી છ. યાત આ અલસથાના કધતન ઝીરનાય

અન અનબલનાય પરકષ લઔા ન શત ત? ભાયા શજાય

રાઓ પરકષઍ ભન ‘સાદયી' ફનાવમ છ, ઍ લાતની

વઔલા નોધ રત યશીળ. દયદાન પરકષ લઔય હા ભાતર

ઍર અટર જમળાય જ યહય શત.’

‘યાઔભધભ' તરભાધવભાા વોબાગમ સાદયીની વપતા -

ધનષપતાની ાયાળીળી વભ અશલાર પરથભ અના

૮૧ભાા ાન આવમ શત. આ ‘ત વભમ ‘સાદયી' ઉય

આબા માફઈ ભયી પીટા તમાય ‘સાદયી'ઍ માફઈની સતરી

આરભભાા કષબ ઉતનન મો. ફયીઐની ચારલાની ઢફ

છફ ફદરાણી. ડાા શયલાની સટાઈર ફદરાણી.

ફાર ઐલાની ટાટી ફદરાણી. સાદયીઐના

શાલબાલ, યલતીઐના ળઓ અન તરપણીઐના નઓયાા

ફદરાણાા! માફઈની ભહશરાઐન રાની વાથ િણ,

વૌદમાની વાથ છણ, બબની વાથ રટ પરથભ જ

ઈઍ ળીઓવમ શમ ત તના ભાન આ આણી

જાજયભાન ‘સાદયી'ન કટ છ. ઓાનઔીભાા ઍટલા શી દઉ

ટરાા ચસત નીધતલાદીઐ છ, જઐન પહયમાદ છ

માફઈન લાિાલનાય ઔઈટીની સાદયી છ. જ ઍ

નીધતલાદીઐ ત જ ફડા ટઈસટથી ‘સાદયી'ન દય

દય નાટભાા નીયઓલાની ત જલા દતા નશતા.

યાઔભધભના આ જાતના ધલજમથી હા ભનભાા યભાાચ

વાત ન હયત અનબલત.’

‘વોબાગમ સાદયી' ઍ અઢ પરકષન ચાશ વાથ

અઔત સલજન ણ આપમા જમબાઈન. ત પજર હવન

ળિ, નયનદર ક. પજર હવન ત શીયાની લીટીથી રઈન અન બટ વઔાદ ઉયાાત છી યીત જમબાઈના નાભ

ધાધ યી અઢ ભાણી યી. તભાાથી તભની

ટાલાયીન બાઔ વતત તભન આતા યહયા. લધભાા

ઉમઔી ગરાથન ભચતર ભરતા. હશનદસતાનબયની

સતરીઐની રાકષભણતા, વૌદમા, પરઔટ યતા ભચતર

ચડીઐ ન અભમાવ ભાટ ઉમઔી ફનતાા. ‘ધ ટટરય'

અન ‘ધ સચ' વાપતાહશના જમબાઈ ભાટ રલાજભ બયી

દતા. યય - ઇગરાનડભાા બજલાતા ળતવીમય

ધલઔયના નાટના પટા, યીવય, ફધા ભલી ભરતા.

અગરજી નડતા ત દય ય નયનદરનાથ ક. ‘સાદયી'ન

જમબાઈન ભાય ઔટઅ ક ફાબની પરમવીન ભત

આલત, તથી ણ તઐ તભના પરળાવ ફનમા શતા.

તભણ ઍ અગરજી વારા ળીઓલી ળ તલા ધળકષની

વમલસથા યી. જન ઔાય તઐ જ ચલતા ન

જમબાઈના અગરજી ધળકષણ લધ ધલળા અભબનમના દવાય

ઓરલા ભદદ આવયા. છી ત ‘ધલકરભ ચહયતર'ભાા યાબા

દધલાી. ‘દાઔ શવયત’ભાા ળીયી ફરતી, જિ દાલા

ઈશ ભ ભયન ા આધળ યત શ, આજ ત શભન ન

દઓા રઔ વ ભયત શ; અફ ત મષશર િશયના,

દભબય શભાયા શ ઔમા, દભઓમ લ સફશ ા યળન,

ધવતાયા શ ઔમા..

અન ‘જઔર જઔાયી'ની રભરતાના ાતર બજલતા.

રભરતાના ાતરની વાઔીન તમાયીભાા જ ાતરાનભધત

ઍલી થઈ ઓયઓય આસની ધાય ઉભટી અન ફરાત ા

ફાધ થયા ન બયળી ય જમબાઈ ફવી ડયા. ફારાર

હા, ‘જ અવય તન અતમાય થઈ છ તજ અવય પરકષન

ણ થળ. તની શલ તાય ઓાતયી યાઓલી. આલી વચટ

અવય ઊબી યલી ઍજ નટના તાવમ છ. ળાબફાળ,

ચાર પયી ળરપ યીઍ..’


‘જઔર જઔાયી'ની ઉરધબધભાા રભરતાના ાતર

જમબાઈના સનશી ળિ ફાબબાઈના કટાફભાાથી ‘ગરાફ'

નાભની ફશનના વમકતતતલન દઓાલભાાથી જમબાઈઍ

નીજાવયા.. ત મહદી નટી ધભવ ઔશય, ાલવજી ઓટાઉ,

ફારીલાા, શયભવજી તાાતયા ફધાા જ વાચા-વાયા

પરવાળ ફનમા. ાલવજીઍ ત તભની ભાડીના

ાાયન હા, ‘તભના નાટ જજ, તભન કણા કણા

ળીઓલાના ભળ.’ મનળી આઔા શશર ાશભીયી

જમબાઈની અભબનમની સકષભતાના ામર ફની ઔમા.

રીરાધય નાભના યવવાના ળઓીન આજીલન યવ ન

યભલાની પરધતજઞા યી, ઍટલા જ નશી ાણી ણ મકા.

ભસયના અન લડદયાના ભશાયાજા જલા ભાટ ઓાવ

પરમઔ ણ થતા. જભાા તભના ભાણવ પરકષભાા શમ

વમાજીયાલ જમબાઈન ફારારન લડદયા યાજમ

તયપથી ધલરામત નાટય ધલકા ભાટ ભરલાન પરસતાલ

મો, ણ બાા જઞાનના અબાલ ઍ મજનાન રાબ

તઐ ન રઈ ળકા.

શલ અઔત જીલન. ૧૯૦૩, ૧૯૧૦ અન ૧૯૧૭ ઍભ

જમબાઈના તરણ રગન થમા. અનકરભ તનીઐ ઇચછા,

ભણી અન ચાા. શરી તનીઍ ઔાબીય ભાાદઔીભાા ફઉ

ઔ ગભાવમા, તાલાભાા ાણા ડા, તલા ઍલા ઈ

યઔથી ીડાતી જ કાયમ વાવય ન આલી. ફીજી તની

જડબધધધ અન અબણ. તન બણાલલા ધળભકષા યાઓી તણ

નયી છડી આન ન બણાલામ. અતમાત રળભમ

જીલનન ાયણ આતભશતમાના પરમતન ણ જમબાઈઍ

માા ન ફચમા. તઐ નોધ છ ઍ છી નાટ જ ભાયા

જીલનના રકષમ ફની ઔયા, વલાસલ ફની ઔયા. ભાયા

ભનન જઈતી તનીના ભચતર યાઔભાચ ઉય હા જ પરવાઔ

પરવાઔ ઉવાલત, આ ભાર પરયફ ફનયા. બજલણીના

આ યકષ આનાદભાા હા પરતમકષ વાવાયના ફધા આનાદ

ધલવાય ાડત. છતાા ાભવધતત, ઇતય ાભનાઐ

ભશચછાઐ વાતાતા નશતા. ભન ઉધધલગન યશત ા. યાત

કાયમ જીલન યાશભાાથી તઐ બટકા નશી તના વફ

ાયણ અન ભાયણ યાઔભધભ પરતમની ધનષિા જ શતી.

ઍ ફ જાણલા જલા પરવાઔ, ઉય શતી તલી

હયકસથધતભાા ણ ફનમા. છતાા, તઐ કાામ અબડામા

નશી. તભણ ત ત ફાફત વધલસતાય યહદમ આપમ

છ. ઍલા પરવાઔ જઈઍ:

પરવાઔ ૧. પરથભ રગન શરા ઍ વભલમસ ધલધલા

છયી તભના પરધત બફ આાાઈ શતી. જમબાઈન ણ

ત ઔભતી. કયભાાથી ભાજયી ન ભી. તભના શરા

રગનભાા ત શાજય યશી શતી. તના રગન ણ પયી થમા

તમાય છી ણ ભળમા. તમાય જમબાઈઍ છા.. ‘સઓી

ત છ ન? રી યલતીઍ ભાથા યન છડ ધયાય ઓવડી

તભની તયપ તીવરતાથી જઈ હા, ‘તભાય આ પરશન ન

છલ, ફીજા છ ત વશી રઉ છા ણ તભ છ છ ત

ભન અવહય થઈ ડ છ.’ જમળાય બાઈઍ હા, ‘તાયા

યતા અનઔણા દઃઓ હા વશન યી યહય છા. ભન

લાલા લાાચનન આશરમ રઉ છા. ત ા ણ લાાચ

વભાધાન ભળ. આણી જજિદઔી આભ જ જલાની છ.

ફીજ ઈ ભાઔા છ જ નશી. છી ત તઐ તણ કણાા

સત ભર છ ણ ફધા ભાટ ઍ જ વભાધાન શત

ત આટરી તીવરતા ન યશી શત ન ાયણ છલટ ત બફ

ભાાદી ડ છ, ભયણ થાયીઍ. તના ધતન શલ ળાાના

ાયણ યશત ા નથી. ન ત સતરીના જીલનના છલરા લીવ

હદલવ યજ થડા રા ઔીતાના અધમામન તના

ઉયની ટીપણી અનલાદ લાાચલી અન તમાા જ તન દશાાત થમ.


ફીજ પરવાઔ. ઍ ાયવીફાના રભરતા ‘દઃઓ દળા’ના

નાભ લાયાલાય ભલા ફરાલતા. ધથમટય ફશાય ઔાડીભાા

આલી ઊબા યશતા. ભાથયાનથી નનાભા પરભતર

રઓતા. ત અન ફધાા જ તર ભાભર પરથભ લાાચતા.

ઈ ફીજી ભાડી પવરાલી રઈ નશી જામ ભાટ. ણ

તભન ત ન ઔભતા. યલાનીભાા ત ન ઔભતા. ત ફીજી

તયપ સલચછાચાય અટી જત. ‘આલા ફધા જ પરવાઔઍ

ઇચછા અધનચછાથી ભાયા નધત જીલનન ફચાલ થત

જન પરધતાય દીમ મો નશત.

છલટ ાયવી ફાઈની બરાત આલી. ‘શા તર ભ

રખમા છ જમળાય, હા તભન ચાહા છા, તભાયી વાથ રગન

યલા ઇચછા છા. રાઓધત ભાફાના ઍભાતર વાતાન છા.

ત ફધા જ છડલા તભન ભનાલલા તમાય છા.'

જમળાયબાઈ હાાય બણલાની અણી ઉય આલી ઔમા

ન જાત વાબાી ફલમા, ‘ફાઈ વાશફ, હા યણર છા. ન

આભ પયી રગન રા ત છલટ સધી તભન લપાદાય

યશીળ જ, ઍવા ળા યથી ભાની રીધા? આણ

યસયના શબચછ ધભતર યશીઍ. આ લાત ધનદામ

રાઔળ, યાત ાછથી આનાદલા વાબાયીશા. આણી

ઇચછાઐ આ નશી ત ફીજા જનભ ણા થળ, ઍભ

ધલશવાવ યાઓ. છી ણ તરવમલશાય ચાલમ. ત ભનભાા

ઝણઝણાટી દા ય તલી રાઔણી વમતત યતા. ણ

આભ જ જીલલા હા દરઢ થત ઔમ.

તરીજ પરવાઔ. ઍ પરધતષષિત કટાફની સતરી તભન ચકકવ

ફાઔર ચકકવ વભમ ફાઔર ભલા ફરાલતી. તરણ

તર છી જઈ બાઈઍ શલ તર રઓળ ત રીવ

ધભળનયન અયજી આી તાવ યાલી તભાયા કટાફન

જણાલીળ. ભર. તભાય શબચછ.. છી ફાધ થમા તર. ણ તભના કટાફભાા ઍ તર ડામા ણ, ભાયા

તરથી તભન બફ બફ વાત થમ ન ભન ળિ ભલા

ફરાલી ધનટન ધભતર ફનાવમ.

ફ રગન છી તરીજા સઓી રગનજીલનન ઔા શત.

તના ાયણ ાાયના કટાફભાાથી ભાયી તરીજી તની

આલી શતી. ‘વાઔીત રાધય'ના સપરધવધધ રઓ

ડાહયારાર ધળલયાભ નામના તરી. બફ વભજ, સળીર

આઓા કટાફન વાચલી ર ત ભાયી ળી ધલવાત? ઈ

હદલવ ભઢા ન ફઔાડ. આ બાગમરકષભી વભી તનીથી

ભાય વાવાય ભધય ફનમ. તરણ તર અન ઍ તરીથી ત

બમો બમો છ. તન પરભ, ઑદામા અન ભાનલતા ભન

અન કટાફન ભળમા તન ભારા વદૌ બાગમ વભજ છા.

શલ પયી યાઔભાચ ય આલી જઈઍ. જમળાય સાદયી

ધલળ ટરા ભશાનબાલ-વાહશતમાય શા ભાન છ ત

જાણી રઈઍ. જની યાઔભધભના પરઓય રઓ પરભરાર

દવદવલદી શ છ, ‘શરી જમળાય સાદયી ઍટર ગજયાતી

યાઔભધભના જીલતા ાવમ. નમારાર મનળી શ છ

વ વતતય લાની અલા સાદયી (જમળાય)

ગજયાતીઐની આઓની ીી વભાન શતી. ઉભાળાય

જી શ છ, ગજયાત અન બાયત - જમળાય બાઈની

પરધતબાન ઉભાથી ોઓી. તઐ ગજયાતી ધાધાદાયી

યાઔભધભના સલણા યઔના સતાબ શતા. નાટય ભશધિ

ચા.ચી. ભશતા રઓ છ, ‘જમળાયની રાન ઍ યાટી

ાર શત. ઍન વાદવામભ ઍની ભાદાલબયી અદા, ઍની

ભયડદાય ચાર, ઍની વાશજજ સલસથતા, ઍના

અઔવોષિલ, ઍના રશાની ધલધળષટતા, ઍની

વભમાનવાય ચટ ભાયલાની કનશ, પરકષન ઉતાિીત

યાઓલાની ળકતત અન ઍના અભબનમની વાાઔાાઔ

સલચછતા ભાટ ઍણ માફઈ ય ભયી નાાઓી શતી.'


અલાાચીન યાઔભધભના આદય ર ઉય ણ ઍ ભયી

છલાઈ ત જ ત આભ રઓ.

ળકાતરા ઉયથી મળાય મરાણીઍ ‘ાભરતા' નાટ

ફનાવયા - જમબાઈ ાભરતા અન ફારાર ભીનત

ફનમા. થડ લઓત આતહય ઓટટ થઈ, મરાણીઍ

‘શરી માફઈ સફધ ગજયાતી નાટ ભાડી’ જભાઈના

નાભ ઓયીદી અન જદા થમા. ૧૯૦૬ભાાની ળરપઆતભાા

ઔઈટી નવા ફનાલલાના હભ થમા. અભાયી ભાડી

યાાચીની વપય ઍટરા ભાટ જ ઉડી. તમાા તભાભ જના

નલા દવ નાટ અભ બજવમા યાત તમાાના અનબલ

દઃઓદ લધ યહયાા. ઐતટફય ૧૯૦૬ભાા યાાચીથી ાછા

આવમા ણ ઍ ચોાલનાયી લાત યાાચીલાવ દયમાન

ફની તમાાના િાણ ‘સાદયી'ના અશયણ યી ઔમા છ

તલી અપલા હશનદસતાનબયભાા પરાઈ ચી શતી, ણ ઍ

ઔયવભજ જ શતી.

જમબાઈ ભાાદા ડયા. ૧૯૦૭ભાા ‘નાદફતરીવી’ તભના

લઔય યજ થઇ. પરબાળાય જઔજીલન નાટથી ‘યભણી'

તયી ખમાતી ામા શતા, તભણ ચાદરમઓી અન જડીભાા

ભશનરારાજીઍ ીધતિવનની ભધભા બજલી.

ભશનરારાજીઍ ૧૦ લા સતરી ાતર માા છી ર

ભધભાભાા રલામા અન તઐ જની યાઔભધભ ઉય છલાઈ

ઔમા શતા. તભન ણ લાાચનન ઔાાડ ળઓ. તથી

અભાયી ધભતરતા ઔાઢ થઈ ન ટી યશી. તઐ ‘સાદયી’ના

ભાધલથી છલરા નાટ ‘પરલાવી’ સધી પરકષઍ તભન

ચાહયા અન લધાવમા. જ તભનાભાા વતત દારપ રલાની

ટલ ન શત ત આ ાાય શજી લધ લો યાઔભાચ ય

યશત. છી વાઔીતન યાઔ જભાલી થ ળરીના

ઔામન અન નતમ લાા નાટભાા ‘ચભરી' ફાઈ નાભની ઔાનાયીના ાતર તઐ યતા. તમાય ફાદ ાયવી રઓ

(નાભલરઓ નથી)ના ાદલની થા ફારાર

સધાયીન ‘ચાદરબાઔા' નાભ નલવયથી બજવયા. જભાા

જમબાઈ ચાદરબાઔા ફનતા, આ વાલ ધલહયત લીળ

ાતર શત ા. જ ાા જાદ નાભ પરાચ જાયી વાથ ભીન

યતી યશી, ફશનર જવા ાતર શત ા. યાત જમબાઈની

‘સાદયી’ની શાભળ પરભા, વશનળીર, ધત ભાટ બઔ

આનાય ધતવરતાની છા શલાથી આ નાટ ફહ

સલીાયામ ઍવા નશત ા રાઔતા ણ ચાલયા. ભશાયાજાઍ

અધશરધધા દય યત ા પરજાન લશભ અન અજઞાનના સાદય

વાચા ભચતર યજ યત ા નાટ લડદયા યાજમભાા યલા

ધનભાધતરત ય શત ા.

ડૉ. ધતરરીય અભાયી ભાડીના વાચા શબચછ. તભના

કષતરભાા ધનષણાત અન ડતટયન બણાલતા. ભશાયાષરના

ફા ઔાાધલા સતરી ભધભા યતા તઐ ણ ડૉ.

ધતરરીયના ધભતર. ફા ઔાાધલાન તભણ શરી માફઈ

ગજયાતી નાટ ભાડીના નાટ અભબનમ ભાટ જલા

ઓાવ આગરશલા હા. વાઔીત ત ઍભના વારા જ, ણ

અભબનમ ભાટ ઓાવ સચન. તઐ જમળાયના નાટ

જલા આવમા. બફ યાજી થમા. જમળાયબાઈ ણ

તભના સબદરા શયણ, ભાન અભાન, ઍ જ પમારા જલા

ઔમા શતા. ઉચચ ટીના ાાયભાા યસયભાાથી

ળીઓતા યશલાની ાીમ બદરતા વશજ શમ છ.

અભદાલાદભાા ભશાયાષરીમન દવાયા જાશય વનભાન લઓત

ફાર ઔાાધલ હા, ‘હ ા ત ઔયીફ બરાહમણન છય.

આટરા ફધા ભાનન રામ નથી ણ આ વલા ભાયા

આદયગર શરી ટફ આહદન પા જામ છ. તભાા જમળાય

‘સાદયી’ ણ ઍ છ. સાદયી આ છી નોધ છ ભાયા

શાથ વાઔીત લઓત ઔલમાની જભ ઊચા નીચા થતા ણ સતરીમભચત નાજાઈ દાઓલી ફા ઔાાધલા વાડીના


ારલના છડાન આઔીથી યભાડતા, છી ભ ણ આ

અભબનમ ધધધત સલીાયી. વાથ જ તભની ચાર અન

વાલાદ ધધધત આા શતી. ઍ ફીજાભાાથી ળીઓલાભાા

ઉતતભ ાાય યસયના ગર જ શમ છ, તઐ આ

દાઓર. છી ‘નલરળા શીયજી', છી ‘લવાતપરબા' ફધા

વાયા ચાલમા. છી ‘દલ નમા', છી ‘કષણ ચહયતર',

તમાય છી ‘પરતારકષભી'.

જમળાયના અભબનમની ધલરકષણતા અન ધલધળષટતા

શતી "ઔાાયલા'. આ ટભાન આજના વાદબાભાા

પરમજીઍ ત આણ આજ ભફટધલનવ ધ રાઈનવ શીઍ

છીઍ તજ છ. તના ઉતતભ ઉદાશયણ ‘સલાધભ બકતત’ નાટ

છ. જયા યવ વબય લાત છ ભાટ ધલઔત જઈઍ. મ

ભાભાલયયયના ભયાિી નાટ ‘ધળલાજી’ના જીલનની

ધતશાધવ કટના ધનરપતા શત ા. ભયાિીભાા બફ

લઓણામલા. જવપ ડધલડ નાભના ભાણવ તના ગજયાતી

યી ફારારન ધયાવયા. બજલલાન ધનણામ રલામ.

ધળલાજીના રશયન ઍ વધન તની ઔાભહડમણ તની

તા. ધતની ઢીરી સલાધભબકતત જઈન તા જ

વનાધતન પહયમાદ ય છ અન ધતન વાચ યસત

લાલા ાયવા ય છ. વધન ધત સધયત જામ છ.

ણ તન ચશય ધળલાજીન ભત શલાથી દશભનન

ભલા તમાય થામ છ. તનીની ધલદામ રલા આલ છ.

આઓી મજનાભાા તા વાભર શતી, ણ શલ ઓયઓય

ધત ગભાલલાની કષણ આલી. ધત ભાટ પરભ અબટ,

હદમ તટત ા, યાત ધતની સલાભીબકતત ઓીરલાથી યાજી

યાજી ધલદામની કષણ, વાબધલત લધવમના વાભયા યતી

શમ તભ, શાથભાાથી ઍ ઍ ફાઔડી ઉતાયી ધતન

આતી જામ. ધત ઔદૌ ઔદ થામ. તા ઍટલા જ

ફર, ‘ાણ ધલશણા શાથ ઉય રગનના વલા ધલિટાી દ,

લ મ હકરમા ધલદામ યલાનઔી. અભબનમની યભ

ધવધધધ જમળાય આસઝથી આ ઔાા માા શતા. અન

આ અદૌ ભત દશમ ઉય પરકષ તાીઐના ઔડઔડાટ

યતા.ણ ઓય યધવબાઔ શલ. જ ળધનલાય શર ઓર

ડય તમાય મ રઓ ભાભા લયયય નાટ જલા

આલી ચઢયા. નાટ છી જમળાયન ફારારન ભી

ઓઓડાવમા. શા ય તભ આ? નાટ બજલલા મ

રઓની યલાનઔી ણ નશી રલાની, ઍ ભચઠઠી ણ

નશી? ભાય તભન લીર દવાયા નહટવ આલી ડળ.

ફધા જ ઝ થઈ ઔમા છ. લયયય આઔ શ છ,

આલતા ળધનલાય ફીજા ળ શરા તભન નહટવ ભી

જળ, ણ હા તમાય છીના ળધનલાય નહટવ આીળ.

આલતા ળધનલાય, ભાય ભાયા નટન અશી રાલી તભારા

નાટ ફતાલવા ડળન? શીળ, જઐ ધળલાજીની ભધભા

આભ બજલામ, વનાધત અન વધનની આભ અન

તાન અભબનમ શમ ત આલ શમ, ચાર શલ

આલતા ળધનલાય ભીશા.

જમળાય યાઔભધભ ઉય સતરીન વજીલ યી આભજ ઔાા

માા અન ધાધાદાયી યાઔભધભના આાણના નદર ભફનદ

ફની યહયા. રઔબઔ ૩ ડી ઍટર ૨૦ ફામ ૩

ફયાફય ૬૦ જટરા નાટ માા. તભાા ‘વોબાગમ સાદયી’

ધવલામ ‘જઔર જઔાયી’ની રભરતા, ‘ાભરતા’ની

ાભરતા, ‘દલનમા’ભાા દલનમા. સતરી-રના દહશ


વાફાધભાાથી કરભકરભ છટી યભાતભ સલરપ કષણન

ાભલાન યાધાન વાધના કરભ, ‘ભધ ફાવયી’.

સનશવહયતાની નલા ધળકષણના પરબાલ વયજાતી નલીન

સતરી. ‘અરણદમ’ભાા ઔાાધી ચલ પરયી ‘તભ શયન

ઓાદી’ ઔીત લઓત ભાચ ઉય ાી ટીઐ ાઢી પરકષ

લયવાદ યતા ન ફદરાભાા તભન વપદ ઓાદી ટી

અાતી. આ ાતર બજલતા જમળાય અધતળમ આનાદ

અનબલતા. ‘નયજશા’ના ઔાાડણ ભાટ ભનટર

શકસટરભાા જઈ ાતરન લ ન તાનાભાા ઉતાય છ,

ત ‘અજફકભાયી’ભાા અતયભાા જલાા ણ જીબ ઉય

અણવાય વયઓ ન આલલા દલ, આલા ફહ વાકર ાતર

યી, નલા જ હયભાણ વજી ળકા તથી જમળાય

આલા ભશાન અભબનતા ઔણામા. આ દયધભમાન તઐ

૧-૪-૧૯૨૨ શરી માફઈ ગજયાતી નાટ ભાડીભાાથી

યાજાયણન ાયણ છટા ડયા. ઔઈટી ધથમટય અન

ગજયાતી જની યાઔભધભના ઇધતશાવની દષષટઍ વો પરથભ

સથામરી આ વાસથા તભણ છડી. છી શરી રકષભીાાત

નાટ વભાજભાા જડામા. તમાા હદગદળાન અન અભબનમ

ફઉ મો. છી સફધ ગજયાતીભાા જડામા. તમાાથી ણ

ાછા થડ લઓત ાભ યી ફારાર વાથ ાછા

જડામા. ચાય લ ભાભા-બાણજ અન નામ-નાધમાના

આ નઃધભરન શતા.


ધ વફસટનદવ એનદડ ધ ળડ - હદરીકભાયની સમમત

યજઆત: હશયન ફી. દવાઈ

હા અઔતણ

દઢતાલા

ઍવા ભાના છા An honest

autobiography

is a journey

within – for a

writer as well

as for an elite

reader too! અન આ વાદબ

ઉદાશયણ તયી

ભ સત વાદ

ય છ. ભશાન

અદાાય હદરીવા'ફ ઉપ યસપ વયલયઓાનની

આતભથા ‘The Substance and the Shadow’.

આતભથાભાા જ ભમાાદા શદભાા યશીન પરાભાભણ થઈ

ળામ ઍ તભાભ પરાભાભણતા આ સતભાા ભોજદ છ.

રઔબઔ ઍવા ફનતા શમ છ સલની ઉજી ફાજ લધ

ઉજાઔય યામ અન તભવના ાસા અછડતા સળાામ ત

સળાામ, યાત અશી જટલા substance શાજય છ તટલા જ

shadow ના ાસા ણ લતાામા ય છ. સલના સઓરન

ધલળ રઓવા ફરવા ઍ બફ હશિભત ભાાઔી ર ઍવા

રા ામા છ. જ અશી ઝાઝા છછ ઓટી બયઔરફાજી

ધલના ણા ઔહયભાલા યજ યાયા છ. અલઝાઈભયથી

ીડાતા હદરીવા'ફની સભયણળકતત તથા ઉદમતાયા

નામયની યજઆત દાદ ભાાઔી ર છ.

ફાણ, હળયાલસથા, યલાલસથા અન પરોઢાલસથા

સધીની આ સભયણમાતરાભાા ઝીણાભાા ઝીણી ધલઔતન

સય લણી રઈન લાચ વભકષ જ યીત તાદળ યાઈ

છ ત હદમના તાયન િય િય ઝાકત મ જામ છ. આ

સતભાાથી વાય થનાય રઔબઔ તભાભ વહદમી

બાલ ઍવા અનબલળ ત જાત ણ આ વધા

હયલળ અન ારઓાડભાા જીલી ચક છ. અન

બાાીમ અન ળરીની સાદયતા ત અનભ છ -

ફધભળાર છ. Chaste અગરજીભાા લણાલામલા વભગર થન

લાચન યવના ઉદધધભાા ય ઝફી દ છ.

અન સત ધલળ લાત યતા લ હા ઍટલા શીળ આ

સત અકષયદશ આણન પરાપત થઈ ળકા, આણ

યસપવા'ફની અતયાઔ લાત જાણી-ભાણી ળકાા ઍન

વધ મળ ઍભના જીલનવાભઔની વામયાફાનજીના

પા જામ છ, ાયણ લો સધી ાછ ડયાા યશીન

ઍભન વભજાલલાભાા ઍ વપ યહયાા ન શત ત આણ

ઍ અદૌ ભત અન ફનમન ાકધતથી લાભચત જ યશી

ઔમાા શત ઍ ધનઃળા લાત છ.


Biography અન autobiography ની લચચ અઔય ઈ

ભટા અતય શમ ત ત ઍ છ biography ભાા થડા-ધણા

ણ યીથાના લનના તતલ જાણમ - અજાણમ

પરલળી જતા શમ છ, જમાય પરાભાભણ આતભથા Right

from the horse’s mouth આલતી શલાના ાયણ ઍ લધ

લાસતલલાદી રાઔ છ. અરફત ઍભાા રઓનાયની

ાયદધળિતા, વભતા અન ઈભાનદાયી બફ અઔતમન

બાઔ બજલ છ. ભન ઍવા રાઔ છ ઍ પરાભાભણ

આતભથા તયી The substance and the shadow અઔત

વટી ય ઓયી ઊતયી છ.

હદરીવા'ફ તાના ળળલના લણાન બફ જ યવા

અન યભાાચ ળરીભાા ય છ.

ધલબાજન લના બાયતના અન શાર ાહસતાનના

ળાલય ળશયભાા હસવા ખલાની ફઝાય નાભના

ભશલરાના ભશાભદ વયલય ઓાન અન આમળા ફીફીના

ચથા વાતાન ત યસપ ઓાન. તાના જ જનભની લાત

ચાચા ઉભય ાવ ઍણ લાયાલાય વાાબી શતી. તાના

લતન વાથ ફા યસપન ઔજફન રઔાલ. ફાણભાા

ધનશારાા દશમ ઍ નઃલભણિત ય તમાય ઍવા રાઔ

જાણ લાચ ણ ઍન શભઉમર શત અન ઍણ ણ ઍ

તભાભ દશમ જમાા શતાા - ાનઓય ફવતા જ પના

ફઔીચાભાા ઊઔરાા ઍધપરટના વકષની ફદરાતી નાયાઔી

અન રાર યાઔછટા, શલાભાા પરાતી ધલધલધ ઔાધ/ સઔ ાધ,

ધધભર વાાજ, ઊચા અન ડયાભણા રાઔતા શાડ, કય

શોચલાની ઉતાલી દડ, બફસયત ર, ઊચા,

દાઢીલાા, આા િાણ નટનભનટન ધલસતાય,

ભશાફતઓાન ભકસજદ, યસતાની ધાયથી યાતાા ગરાફ

તાની ઔયી ભડભ ભાટ રઈ જતા ભબરટીળય, ધળમાાની થીજલી દતી યાતભાા વઔડી ાવ ફવી

ભટયાઐની વાાબરી યશસમભમ અન યભાાચબયી લાત

લઔય... લઔય...

ઍભના ફા જીલનભાા કટાફના અનમ વભમ િ ચાચા

ઉભયના બફ અગરીભ સથાન શત ા. ઍ ઍભના લારીદવા'ફ

આઔાજીના (વયલયઓાન) ધતયાઈ શતા અન કયનાા

તભાભ નાના-ભટાા ાભની જલાફદાયી ઍભના ધળય

શતી. ઍભના ભશલરાભાા આલરી વનીઐની દાનભાા

રાઔરી બમાન આઔની લાત ચાચા ઉભય બફ

ફશરાલી ફશરાલીન શતા. યસપ ભાટ ઍ લાત બફ

અઔતમની ઍટરા ભાટ શતી ત જ હદલવ ઍન જનભ

થમ શત.

ત લી ફીજી ઍ વમકતત ણ કયભાા શતી જ યસપના

જનભની અન ત હદલવ રાઔરી આઔની અન તપાની

િાડા લન લચચ આમળાફીફીઍ ઉિાલરા અવહય

ષટની લાત યતી યશતી શતી અન ત વમકતત શતી

યસપની દાદીજાન.

ઍભની દાદીના ભત મજફ આઔ અન તપાની યાત

લચચ યસપન જનભ ઍ બફ અવાધાયણ કટના શતી

અન ઍની ષષટ યત ઍ પરવાઔ ઉદૌ બવમ. ઍ હદલવ

ઍ પીય ઍભના આઔણ આલી ઊબ અન યસપ વાભ

ટીી ટીીન જલા રાગમ. દાદીની નજય આ કટના ય

ડી. તમાા જ પીય ભટથી બભ ાડી નાના યસપન ાવ

ફરાવમ. દાદી થડા ઓાચાટ વાથ ડયી ઔમરા યસપન

પીય ાવ રઈન ઔમાા. રા પીય થડી લાય હા

આ ફા ઈ વાધાયણ ફચયા નથી. ઍ ભટી ખમાધત

અન અવાધાયણ ધવધધધઐ ભલલા જનમ છ. ઍન

જઔતની બયી નજયથી ફચાલીન યાઓળ ત ઍનાભાા

અલરાશના નય પરટળ અન વધધાલસથા સધી ટી યશળ.


ઍના ચશયા ય ાી ભળના ટીલા યજ જ આલી

ફદધનમત નજયથી ઍન ફચાલળ.

ફવ છી ત યસપના આલી ફનયા. કયથી ફશાય ઍ

નીળમ નથી ઍના ચશયા ય ભળ ચડાઈ નથી.

આ લાતના ઍન બફ દઃઓ થયા શત ા ાયણ ઍન સાદય

ચશય ઍનાથી કરપ ફની જત શત. લી ફીજાા ફા

ઍ લાત ઍની બફ િડી ઊડાલતાા શતાા. આલાા ટરાા

ાયણવય ઍ ધીભ ધીભ આતયમઓી ફનત ઔમ. ઍના

ળયભાણા ઍનાભાા પરલળતા ઔયા અન ઍ ફની ઔમ

અદૌ ભત પરાયન ધનયીકષ. ચચા ઍ ફધા /ફધાાન

જત, ધનયીકષણ યત અન તાની ાયહદીના

અજાણતા જ બાથા તમાય યત યહય.

યસપન તાની અભી વાથ બફ ધધનષિ નાત શત.

ઍણ ઍની ભભીન શાભળા ાભના અન યવડાના ફજ

શિ દફામરી જ દીિી શતી. ઍની અભીન ઍ ભાતર

વધધમાય શતી ઍની નણાદ ફી ફાફજાન. ઍ અલાય-

નલાય ઍન ાભન ફજ ઐછ યલા સચલતી, ભદદ

ણ યતી.

યસપની દાદી ઓાનદાનભાા iron lady તયી પરધવધધ શતી.

બફ રપઆફદાય અન પરધતબાલન વમકતતતલ.

યસપના ધતા આઔાજી આભ ત ત ણ દભાભદાય

વમકતત, યાત ભા પરતમના આદય અન ઍભના

પરબાલળાી વમકતતતલના ાયણ ફધી જ લાત તાની

અભીજાન વાથ યતા અન ફશાયથી આલીન વીધા

ઍભના ઐયડાભાા બયળી ય ઝરતા તાના અભીજાન

વાથ લાત યલા શોચી જતા. દાચ યસપનાા વોથી

ભટાા ફશન વપીના આાભાા વશજબાલ જ દભાભ

ડાઈ લતાાતાા શતાા ત દાદીભાના જ પરતા શળ! યાત

આ દાદી યસપ ભાટ અણીના વભમ - વાટના ા

વાા વભાન શતા. ઈ ળયાયત માા છી ભા-

ફાથી વાતાડલા દાદીન ારલ વદામ ઍન ાજ રભમ

યશત. દાદીન નાન યસપ વશાર રાઔત ઍનાા કણાા

ાયણભાાથી ઍ-ફ આ મજફ શતાા - ઍ ત ત જ

ભાનમતા ધયાલતા શતા તના વભથાન પીય ય શત ા અન

ફીજ ા ઍ યસપના ભટાબાઈ નયબાઈની વયઓાભણીભાા

- ઍનાા તપાનની વયઓાભણીભાા યસપ ત દલદત

વભાન શત. અરફતત દાદી ધવલામ ફાી અનમ વભમન

નયબાઈનાા ઓાનઔી યતતની ઝાઝી જાણ થતી નશતી.

વીના આાના રડામી ધભજાજના ાયણ ફધાા વાથ

ઍન ઝધડ થત, ણ દાદી આ ફધી લાતથી દય

યશતા, ાયણ દાચ ઍઐ જાણતાા શતાા વીનાભાા

આ ઝધડાળા સલબાલ કાાથી આવમ!

યસપથી ભટા ઍ બાઈ અયયફ વાથ યસપન બફ

ફનતા અન આભ ણ અયયફ સલબાલ ળાાત શત.

ઍભના દાદાજીની યીથા વભાન ભાનમતા છી

ભજાન યસપ અન યફ વાચી ભાનીન ઍ લઓત

રપધમાના ધવકકા દાદય નીચની ધતયાડભાા વાતાડયા શતા

અન છી લો ફાદ ઍ ધતયાડભાા શાથ નાાઓીન પાપવીન

ધવકકા ાછા ભવમા શતા - ડફર થમા ધલના જ! ફનન

તાની મઓાતા ય બફ શસમા.


યસપ ફાણભાા ઍની અભીની ણ બફ નજી શત

અન ભાન દટટ ઝારીન ભાની ાછ ાછ ઍ પમાા

યત. યસપન ઍની અભીના જ ઈ સભયણ છ ત છ

વતત - અનલયત ામાયત યશતી, દડધાભ યતી,

ફધાની ભઓદભત માા યતી ધનષિાલાન સતરી તયીના!

યસપ ફાણભાા ઍની ઈ ભાવીના રગન પરવાઔ

ઍના ભાભાના ધય ઔમ શત જમાા તન ઍના બદના ધય

યતાા ાઈ જદા જ લાતાલયણ - જદાા જ ર ભળમાા.

ફા યસપ ફધા ચચા ધનયઓત અન બળ થત.

દાચ શરીલાય ઍ ધયભાા ઍણ ઍની ભાન ણાતમા

ફાધનમતત દળાભાા ધનશાી. તમાા અભીના ઍ નવા જ

રપ ઍન પરાપત થયા. નાના-નાની વાથન ઍ વભમઓાડ

ઍન ાજ સઓદ વાબાયણા ફની યહય. યસપ ભનભન

ધલચામાા યત ાળ! આજ ભાના આજ રપ ઍન ‘રા’

ધયભાા ણ જલા ભતા યશ!

આ અન આલાા ટટરાા પરવાઔન ાયણ ઍ આતયમઓી

ફનત ઔમ અન છી જ ીડાઐ ઍણ ફાણભાા

બઔલી શતી ત ીડા, ત વાલદન તન રણયવન

સલાભી (Thespian) ફનાલી ઔમાા જ તની હપલભના રણ

(સરટજજ) ાતર બજલતી લાઍ તન બફ ાભ

રાગમાા.

યસપભાા લાતાાથનના અન ભાાડણી લણાનના જ ગણ

લામા તભાા ળાલયના ભોરાનાઐન ફહ ભટ અન

નોધનીમ પા છ. ફા યસપ તાના અબફાજાન

આઔાજી વાથ ળાલયના ચભાા જત જમાા ફિરા

ભોરાનાઐ ાવ ત ધલધલધ પરાયની યભાાચ, યવપરદ

લાત વાાબત. જ ળરીભાા ઍઐ ઍ વધળા લણાલતા

તન ઍ આતભવાત યત યશત. છી કય આલી ઍ

વધળા વાાબલા, ધલચાયલા લલા અયીવા વનમઓ

નાટીમ ઢફ બજલત. દાચ ધવનજઔતની બોમ

ભાટના ફીજ તમાાજ અન તમાય જ લલાઈ ચકાા શતાા.

ફીજી ઍની ફચણની ઍ ટલ ઍન અદાાયી યતી

લાઍ બફ ાભ રાઔી ત ઍ કયભાા આલતાા-જતાા

વઔાા-વાફાધીઐ મરાાતી સતરી-રન ઍ બફ

ફાયીાઈથી જત, ભનભાા ઍભનાા mannerisms નોધત

અન છી વભમ ભતાા જ ઍભની ઍ નર યત. આ

જ યીત દાચ ઍણ અદાાયીભાા અન બાાીમ જઞાનભાા

વદવિ યી શતી. ાયવીઐ દવાયા રાકષભણ યીત ફરાતી

ગજયાતી ફરીન ણ ઍન ઓાસવ ભશાલય શત જ

ઍણ ‘યાભ ઑય શમાભ’ હપલભના ઍ વીન લાઍ

ઉમઔભાા રીધ શત.

યસપના ફનન બાઈઐભાા નય વાશફ ાાચ લ તથા

યફબાઈ દઢ લ ઍનાથી ભટા શતા. નય વાશફ

ફહ યાઔીન ધભજાજ અન તપાની શતા અન કણી લઓત

આઔાજીની વટીના ચભાયા ઍણ જમા શતા. ણ

યસપ ભાટ ઍ બાઈ યાકરભના માામ શતા. અરફતત

યસપ ાવ ઍઐ ડય ધા ધભી દવાયા યચયણ ાભ

યાલી રતા.

યફ વાથ યસપન રઔાલ લધાય શત. તઐ ઍન

‘યફ’ શીન વાફધતા અન ભાતા-ધતાન િ

વશતા, ાયણ ભટ બાઈ શલાના ાયણ યફ

‘યફ વાશફ' વાફધનન શદાય શત ઍવા ઍઐ

ભાનતાા શતાા. યફન દી ળાાભાા દાઓર નશત

યામ ાયણ ઍની તભફમત નાદયસત જ યશતી શતી.

ઍના ભાટ કય ઉદા ળીઓલલા ટટય યઓામા શતા.


છીના લોભાા બાઔરાના ાયણ આઔાજી ધાધાના

ધલાવાથ માફઈ યશલા ચારી ઔમા. ઍર ફાદય ય

રટાય ભાયલા ઍ વાાજ ઍઐ ધનળમા તમાય ઍ

પરાભભાા ફિરા અગરજ ફાન જઈન ઍન અચાન

યસપની માદ આલી ઔઈ. સભયણની વઔડી તજ આચ

વઔી ઊિી અન આઓય ઍઐ ળાલય જઈ તની અન

ઍના વાતમ ફાન રઈન માફઈ આલી ઔમા. આભ

વન ૧૯૩૦ના ભધમ બાઔ યસપ વહયલાય માફઈ આલી

શોચમ, જમાા છીના દવ લા ફાદ ઍ માફઈની મા

શ વભગર બાયતની જનતાના હદમ ય ઍચકરી યાજ

યલાન શત. રાફા સટળન ઊતયી ટાાઔાભાા ફવી

હયલાય કરપડા ભાટ ાવની નાઔદલી સરીટના

‘અબદલરાશ' ભફષલડિઔભાા લવલાટ યલાભાા આલી

શોચમ. કરપડા ભાટભાા વયલયઓાન શરવરભાા પન

વમલવામ ળરપ મો.

ળરપ ળરપભાા અભીન લાતચીત યલાભાા તરીપ થતી,

ાયણ ઍન ઉદા ધવલામ અનમ બાા આલડતી જ

નશતી. ધીય ધીય ફધા િાભ ડતા ચાલયા. આઔાજીન

પન ધાધ ધલવત ઔમ.

જ સરીટભાા ઍઐ યશતાા શતાા ઍ જ સરીટભાા ઍ લશયા

કટાફ ણ યશત ા શત ા. જની ઍ છયીના પરભભાા નય

વાશફ ડયા શતા. યસપ ઍ ફાન ાતર લચચન go

between યહય શત. જમાય ણ ઍ નય વાશફની

પરભવાદળની ભચઠઠી રી છયીન આત તમાય તમાય

નય વાશફની પરમવી ીયભીનટ, રભન ટપીઝ

ચરટવ ચાાદીના યાઔલાા યયભાા ડીકા લાીન

ઍન આતી, લશારથી - શામ ફલમા ધલના - ભીઠા

શવીન ઍના લાભાા તાની આઔી પયલતી. થડ વભમ આ ફધા ચાલયા અન ઍ હદલવ ર ડાઈ

ઔઈ. યસપ ઍ ફય રી છયીની આરી ચરટ

ઓાતા અભીના શાથ ડાઈ ઔમ. થડી જ છયછભાા

ઍણ વક બાાડ પડી નાાખમ. ફવ નય વાશફના પરભ

પરયણ પરાળભાા આવયા અન તતા જ અધાયની

ધનયાળાજન ઔતાાભાા મ વયી ઔયા. રી છયીન ઍના

ફા સયત ભરી આી અન તમાા જ ઍના ધનાશ યી

દલાભાા આવમા.

છીના થડા જ વભમભાા યફ વાશફન શવાવચવાવની

ઔાબીય તરીપ થઈ અન છી કટાફન દલરારીની

યફન ભાપ આલ ઍલી શલાભાા સથાાતય યવા ડા.

તમાાની ફાનવા સકરભાા યસપન દાઓર યામ. દલરારી

વનમના થાણા શલાના ાયણ તમાા તી વધન યસપ ભાટ

આાણના નદર ફનમા. દલરારીભાા યશતા યશતા યસપ

બફ વારા અગરજી રઓતા-ફરતા તથા વયની યભત

યભતા ધળખમ. આઔાજી માફઈથી મરાાત આલતા

તમાય હળય યસપન અગરજી ધલતાના િન યતા જઈ

બફ બળ થતા અન જમાય લળનભાા હયલાય ળાલય

જત તમાય યાતર વબાભાા યવપ ાવ ઍ અગરજી ધલતા

ઔલડાલતા. દલરારીભાા જ યસપના અગરજી પરધળષટ

વાહશતમ વાથના ઔિફાધનની ળરપઆત થઈ. યફ

વાશફ ભાટ ઍઐ લાતાાઐ લાાચતા અન છી ઍભન

વાબાલતા. આભ ઍની થનળરી અજાણતાભાા જ

વાલધાાઈ યશી શતી.

ાશભીયભાા ધડા યથી ડી ઔમા ફાદ યફની

યડયજજજ બાાઔી ઔઈ શતી જણ ઍન થાયીલળ મો

અન આઔાજીન વાલદનાતભ સતય બાાઔી નાાખમા શતા.

ઍ યફન ઊદા ધલતા રઓલાન બફ ળઓ શત.


દલરારીના બલરા ભદાન, તાજી શલા, ઝયણાા, ઓીણ

લઔય યસપન ળાલયની માદ તાજી યાલતાા યહયાા. તમાા

ઍના ફઔીચાભાા ઉતતય પરદળ તયપના ભાીના કટાફ ાભ

યહા શત ા. ઍ ભાી ઍની તની વાથ ઉતતય તયપની

પરાદધળ ફરીભાા લાતચીત માા યત શત. ત યસપના

ભનભાા ઍટલા લવી ઔયા તાની હપલભ ‘ઔાઔા

જભના'ભાા ઍણ ઍ ફરીન છટથી પરમઔ મો શત.

દલરારી અન ના (શલ ણ) ફાન સથના યસપના

જીલન કડતયભાા અઔતમના અન આઔવા સથાન વદલ

યહા. દલરારીભાા ઍન ળાલયની આફશલા લતાામા

યતી, ઍ જગમાની યશસમભમતા અન યભણીમતા ઍન

શાભળા સળાતી યશી. અન જમાય ‘ઔાઔા જભના' ધનધભિત

થઈ યહા શત ા તમાય રળન તયી દલરારીનાા અવાખમ

ઍલાા સથાન ય શહટિઔ ણ ય. જમાય નાઍ ઍન

સલામતતા અન ળરપઆતની ત પરદાન યી.

યફ જમાય વાજ થલા રાગમ તમાય વહયલાય

આઔાજી પયી માફઈ આલી ઔમા. યસપ ઓારવા

રજભાા પરલશમ અન યજ રાભની વપય યલા રાગમ

ઍન ફવ યતાા રાભની વપય લધ ઔભતી. ૩૧ ભાચા

૧૯૬૪ભાા જમાય રાભ વલા ફાધ યાઈ તમાય યસપન

શા ગભાલી દીધાની રાઔણી થઈ આલી.

આઔાજીન વદા યસપભાા ઍલી પરધતબા દઓાતી ઍ

ભટ થઈ બણી ઔણીન OBE (Order of the British

Empire) ફન, ણ યસપના જીલનની ઔાડી ત ધનમધત

ફીજા જ ાટ ચઢાલલાની શતી. લો ફાદ ળાલય

છડયા છી ઓારવાભાા પયી ઍન દસત તયી ભળમા

યાજ ય. ફાનના હયલાય લચચન વાફાધ નઃ યી

ઉષભાથી ળરપ થમ. અઓફાય જ ઇષમાા અન સધાાની

દાતથા આરઓતાા શતાા ઍલી ઈ પરધતસધાા યાજ અન

હદરી લચચ કાયમ નશતી. ફવ યસપન ઍ જ લાત

યાજની ઈષમાા થતી ત બલરા હદર છયીઐ વાથ

શત-બત, ભજા ભશયી યત - પરટા સિાા યત

જમાય યસપ ળયભાણાના ાયણ તાના

ચરાભાાથી ફશાય નશત આલી ળત.

યસપના મખમ ળઓ શતા, ધલળા લાચન, બાાઐ ય

પરભતતલ ભલલાની ઓલના, વય, હકરટ તથા ઍરહટ.

ત બફ વાય દડલીય શત. ઍ ચીજ ઍન હપલભ યતી

લઓત બફ ાભ રાઔી શતી. માદ ય ‘વઔીના'ન રન

વાથ વભાાતય દડત હદરી મા ‘હદર હદમા દદા

ભરમા'ભાા પરાણની ફાદ રલા બફ દડીન યશભાનના કય

શોચત હદરી, આ દશમ જયામ ફનાલટી ન રાગમા

શતા ાયણ ઍ વાચ જ ઍટલા દડય શત.

ઍ હદલવ બફ નાની અભસતી લાતવય યસપના

ધતાજી ઍના ય ગસવ થઈ ઔમા. ણ જાણ ભ

યસપન બફ ભાઠા રાગયા અન ઍણ ધય છડલાન ધનણામ

રીધ. ઍના શયા દઃઓી અન આશત થયા શત ા. અભાન

ભાય યતાામ ડવા રાગયા. આભ ણ ફીજા ધલશવ યિના

ઍ ારઓાડભાા આઔાજીન પન ધાધ ફયાફય ચારત

નશત અન વાનીમ તાણ ડતી શતી. આ ફધાા

ાયણ વાઔભટ બઔાા થમાા જનાા દષહયણાભ યસપ

માફઈ છડા, ધય-હયલાય છડયાા અન ના જત યહય.

થડી જશભત ફાદ ઍન નાભાા નટીન નરાતટયન તમાા

ાભ ભળયા. તમાા ઍણ ઓાલા-ીલાની લસતઐન હશવાફ

યાઓલાના, ઓયીદલાના અન યવડા સલચછ યાઓલાના ાભ

યલાના શત ા. ઍણ ઍ ાભ યી ઓાત અન ઇભાનદાયીથી

ળરપ ય, ણ જમાય ઍ ઍર ડત તમાય ઍન ધયની


સમધત બફ નડતી, યાત ઍની બદૌ દાયીના બઔ ઍ ધય

ાછ લલા નશત ઇચછત.

ઍ હદલવ ષનટનન મખમ યવઈમ ઔયશાજય શત.

યસપ ત ભતા જ ભાભરન પરસતાલ મક ઍ

ભશભાન ભાટ વયવ વનડધલચ ફનાલળ. ભાભર શા શી

અન યસપની વનડધલચ (ધતર) થઈ ઔઈ. થડ વભમ

છી ઍણ તરફના ઉકાનભાા વનડધલચના ાઉનટય ળરપ

યલા અનભધત ભાાઔી. અનભધત ભી ઔઈ અન યસપ

થડા જ વભમભાા વાયા ઍલા વા બઔા યી ળક.

હયશરભ અન વપતાના ાિ ઍ આભ નાભાા ધળખમ.

છી ત ષનટનન નરાતટય અન તરફના

દાધધાયીઐ ફદરામાા ઍટર આઓય ાાચ શજાયની

વાયી શી ળામ ઍલી મડી રઈ ઍ પયી અનમ નયીની

તરાળભાા માફઈના ધય ાછ પમો. ધયભાામ ઍની મ

સલીકધત થઈ ઔઈ અન ઍણ થડ વભમ ભાટ

આઔાજીન પન વમલવામ યલાના ળરપ ય.

ઍ હદલવ પના વમલવામન રઔતા ઈ ાભ ભાટ

રન ડીન દાદય જલા ચચાઔટ સટળન ય યસપ ઊબ

શત. તમાા ઍન ઍના ઐઓીતા વામરજીસટ ડૉ.

ભવાણી ભળમા. લાતચીતભાા ભવાણીઍ જાણી રીધા

અનમ ઈ ત ન ભ તમાા સધી શાઔાભી ધયણ યસપ

ફાીા ધાધાભાા જતયામ શત. ઍભણ યસપન હા

તઐ ભરાડભાા આલરા ફફ ટહઝ નાભના હપલભ

સટહડમના ભાભરન ભલા જઈ યહયા છ અઔય ઍની

ભયજી શમ ત ઍ ણ વાથ જઈન તમાા ાઈ નયીની

ત ભી ળ ઍભ છ નશી ત ચાવી ળ છ. યસપ

તયત જ તમાય થઈ ઔમ. આભ દાદયના ફદર ઍ

ભરાડ તયપ ઍટર મળ, ીધતિ અન રદાયના ધળઓય તયપ ચારી ધનળમ.

યસપ જીલનભાા શરી લઓત ઈ હપલભ સટહડમ જમ.

ડૉ. ભવાણી વાથ યસપ ણ ફફ ટહઝના વલવલાા

ઍલાા દધલા યાણીની ભફનભાા પરલશમ. ફાન ફિા.

દધલા યાણીઍ કતશરલા યસપન ધનયખમ. યસપ ણ

ઍ દભાભદાય અન સલરપલાન પરધતબાની પરધતકધતન

જઈ યહય. ડૉ. ભવાણીઍ યસપન હયચમ યાવમ.

દાચ ઍ હયચમ શત પરધતબાના અનમ પરધતબા વાથ.

દધલાજીઍ જાણી રીધા યસપન ઉદા જફાન આલડ છ

નશી. ફવ! તતા જ દધલાયાણીઍ પરશન છય જણ

પતત યસપના જ નશી ણ યા હપલભ જઔતના બાધલ

ફદરી નાાખયા. ઍ પરશન શત શા ૧૨૫૦ રપધમા ભાશલય

ઍતટય તયી ાભ યી યજી યલાભાા ઍન યવ છ?

થડી લાયના ધલચાય ફાદ યસપ હા ાભ ત યવા છ,

ણ ઍષતટિઔન ઍન ળ જ અનબલ નથી. ઍણ ત

પતત ઍ જ હપલભ જઈ છ અન ઍ ાથી ઍ

વાણાણ અજઞાત છ. તમાય દલીાજીઍ પરધતપરશન મો

પન વમલવામન તન ઈ લાાનબલ ઓય? "ના'ભાા

જલાફ વાાબી ઍઐ શવીન ફલમાા જભ ભશનત યી

ત ા પન ધાધ ધળઓી યહય છ ત જ યીત હયશરભ યી ત ા

હપલભા ણ ધળઓી જ રળ. ભન તાયાભાા ઍ વાયા

અદાાયના તભાભ રકષણ જણાઈ યહયા છ. જલાફ

છીથી દલાના લામદા વાથ છટા ડી યસપ ધય

આવમ અન ધભતર વભાન ભટા બાઈ યફ વાથ લાત

યી. ઍની મ ાઝલણ ઍ શતી જ ઔાયન ઉલરઓ થમ

શત ત ભાધવ શત લાધિ ત ઍ ભરી ઔમ શત.

યફ હા જ યાજન ઍઐ ૧૭૦ રપધમા ભાધવ

આતા શમ ત તાય આ ઔાય લાધિ જ શળ. છતાા

ાછ ભ તમાય છી જજન!


આઓય યસપ ડૉ. ભવાણીન હા આ પન યીન

દલીાજીન ભાયા ઔાય અઔ છી જઐ. ડૉ. ભવાણીઍ

પન યી છા અન યસપન જાણ થઈ ઍન ઍ

૧૨૫૦ રપધમા ઔાય ભાધવ શત અન આટરા ઊચા

ઔાયના ાયણ ઍજ દલીાજીન ઍનાભાા ફહ

ળકતતળાી અદાાય દઓામ શત જ હપલભ ઈનડસરીના

વીભાભચહન ફદરી નાાઓલાન શત. શરાા દાદીજાન -

છી પીય અન શલ દલીાયાણી! ફવ ઍ લાત ય

શય ભયાઈ ઔઈ અન ળરપ થઈ યસપની "હદરીકભાય-

ધ ગરટ' થલાની માતરા. ઍના હપલભી દાાન ા ઍ

"હદરીકભાય' નાભ ણ દલીાજીના જ વજળન.

જશાાઔીય, લાસદલ અન હદરી આભ તરણ નાભભાાથી

હદરી ય આઓય ભાજયીની શય ભયાઈ ઔઈ અન

યસપ "હદરી' થઈ ઔમ.

ફીજા જ હદલવ વલાય નલના ટય હદરી ફફ

ટહઝભાા દધલા યાણી ાવ શોચી ઔમ જમાા ઍભણ

ઍભની ઐઓાણ યાલી ખમાતનાભ અન લહયષિ

અભબનતા અળકભયા વાથ જની વાથ છીથી

હદરીન ઍટર ધયફ થમ ઍભની ઔયશાજયીભાા

ઍન અન યાજયન અળજીના ધય આલલા-જલાની,

તમાાના ફડધભનટન ટાભાા યભલાની અન ઍભના તનીના

શાથના બજજમા ઓાલાની છટ, સધધાા ભી ઔઈ.

આજીલન હદરી ઍભન "અળ બમા' શી વાફધમા.

આજ સથ ઍન પયીથી યાજય પરાપત થમ અન

છઔાભાા હશભાાશ યામ, ળળધય મઓજી અન ડલીડ

અબરાશભ જલા લડીર ધભતરન ભળમા.

ત લાઍ અળકભાયની "હસભત' હપલભના શહટિઔ ચારી

યહા શત ા. હદરી ફાયીાઈથી આ તભાભ ાઐન

આતભવાત યત યહય. ઍ હદલવ લાત લાતભાા

ળળધયજીઍ ઍન હા તાય ફન તટરી હપચય હપલભ

જલી જઈઍ જથી ત ા જદા જદા ાાય જદા જદા

દશમ લાઍ મા પરાયના શાલ-બાલ અન અદાાયી

દળાાલ છ. ત વભજી ળ. થડી યઝ છી હદરી

ભાની ઔમ અન ળરપ થમ હપલભ જતાા યશલાન, નવા

નવા ધળઓતા યશલાન યભશા દોય.

અન ઍ ઉજભાા હદલવ દલીાજીઍ ઍન ફરાલીન

હા તન હપલભ ઍતટય તયી રનચ યાઈ યહય છ

અન આભ "જલાય બાટા' હપલભ ળરપ થઈ અન વન

૧૯૪૪ભાા ઍ હયરીઝ ણ થઈ ઔઈ.

ઇનટયધભળન

૧૯૪૪ભાા "જલાય બાટા', ૪૫ભાા પરધતભ, ૪૬ભાા "ધભરન'

અન ૪૭ભાા "જગન' જમાય દળ આઝાદ થમ અન

હદરી ણ આઝાદીના ઍ જશનભાા ઊરટબય જડામ.

"જગન'ઍ વભમની સયહશટ હપલભ યલાય થઈ. ઍ

હપલભની હયરીઝ લઓત ભટા ભટા શહડિગવ રઔાલામા

શતા. યાજના દાદા ફવશવયનાથ આઔાજીન કરપડા

ભાટના ચાય યસતા ાવ રઈ જઈ ઍ શહડિઔ ફતાવયા

અન હા જ તાય ફટ ણ યાજની જભ જ નાટહમ

અન હપલભી થઈ ઔમ છ અન યસપ નાભ ફદરીન

હદરીકભાય સધધાા ફની ઔમ છ. આઔાજીન જફય

ભભાાધાત થમ. ઍઐ બફ કરધ બયામા અન બફ રાાફ


વભમ ઍભણ યસપ વાથ અફરા યાખમા. છી

લીયાજજીની વભજાલટ ફાદ અન રમઓ યસપના

અદાાય તયીના લઓાણ વાાબી આઔાજી ળાાત ડયા

અન ઍભણ યસપન અદાાય તયી સલીામો.

ઍજ વભમઔાા દયધભમાન યસપના નીજી જીલનભાા

રણતા વજાાઈ. ભાાદઔીના ાયણ ઍના બાઈ યફન

દશાાત થઈ ઔમ. ધયભાા ળની ાભરભા છલાઈ ઔઈ.

આઔાજી અન અભીજીન કિાયાધાત રાગમ.

ત લી ફીજી તયપ ફફ ટહઝ ણ નષટપરામ

થલાના આય આલી ઊબી. નલી ભનજભનટ આલી ઔઈ

ળળધય મઓજીઍ અન અળકભાય ઍ વાસથા છડી

દીધી. મઓજીવાશફ "હપલભીસતાન' સટહડમની સથાના

યી. અઔાઉ "ફફ ટહઝ' જડ વાામરા અન તમાા

જ ધડામરા ાાય ભાટ જદા જદા િાણ ાભ

ભલલાભાા ઈ ઝાઝી તરીપ ન આલી. હદરીન ણ

અનમતર ાભ ભલા ભાાડ ા.

ળળધયજીઍ ૧૯૪૮ભાા "ળશીદ' ચરભચતરના ધનભાાણ

યલાના ળરપ ય અન રીડ ય શતાા હદરીકભાય અન

ાધભની ોળર. ાધભનીજીના મ નાભ શત ા ઉભા શમ

જ નાભથી જજ ધભતર ઍન વાફધતા. હદરી ઍભાાના જ

ઍ શતા. "ળશીદ' બફ લઓાણાયા, તથી રીડ ય, તયી

હદરી અન ાધભની "નહદમા ાય' તથા "ળફનભ'

ભાટ ણ વાઈન યામાા. ઍ ચરભચતરન ણ અલા

વપતા વાાડી. વભાચાયઍ હદરી-ાધભનીના સાલાા

વાફાધ અઔ ચચાા ચરાલી, ણ ઍ ફાન ઔહયભાલા

લતમા અન ઍ-ભના ઔોયલ જાલી ઔમાા. ઍ જ

અયવાભાા યસપ નાઔદલી સરીટથી ફાાદરા ારી ભારા

ઓાત હયલાય વાથ યશલા ઔમ. આજ ઔાા દયધભમાન

ઍભની અભીન દભન યઔ લમો. આઔાજી અન

હયલાય વતત ઍભના ડઓ યહય. ઍ હદલવ ઍભની

કસથધત લધ ઓયાફ થતા આઔાજીની વમાકતા અન

દડ-ધાભ અધનમાધતરત થઈ ઔઈ. (આ દશમ હદરીના

ભન ય ઍટરી ઔશન અવય છડી ઔયા "ભળાર'

ચરભચતરના ઍ દશમભાા ઍણ ઍન પરથભ વાલદનાતભ

સતય અન છી દાા ભાટ બજવયા)

ણ ફધી જ ભશનત ઍ ઔઈ અન ૨૭ ઐઔસટ

૧૯૪૮ના હદલવ ઍની અભીઍ છલરા શવાવ રીધા. જ

ઈ ઔયીફ-ગયફાા, ાભલાા, ધફી, ભાી ધલ. શતાા

તભન અભીની યશભહદરીની વદલ ભાટ ઓટ ડી ઔઈ.

યસપના હદમન ઍ બમો બાદમો બણ ઓારી થઈ

ઔમ.

હદરીન ઍ વમકતત તયી મરલલા દાચ ઍ જ

દષટાાત યત ા યશળ ઍભના શારના ધફી

પમાયરારના ધતાના જભાનાથી આજ પમાયરાર બદ

વધધ થઈ ઔમા છ તમાા સધીનાા તભાભ લોથી હદરી

તાન અઔત ધફી ફદલમ નથી.

૧૯૪૯ની આજફાજ ઍ લઓત ભચ જલા ભાટ ડૉ.

ભવાણી અન હદરી બરફના સટહડમભ ઔમા શતા. તમાા

ઍભન હયચમ ફ ઔજફની પરધતબાલાત વમકતતઐ વાથ

થમ જની વાથ તાઉમર ઍન વાફાધ યહય. ત શતા

નોળાદ - વાશફ અન ભશબફઓાન. નોળાદ વાશફ

જભણ "ભરા' હપલભની લાતાા રઓી શતી ઍભણ ઍના

ડામયતટય ઍવ.ય. વનનીન હદરીના નાભની બરાભણ

યી અન ફાીન ઇધતશાવ ઔલાશ છ જ. "ભરા' હદરી

ભાટ સભયણીમ ઍટરા ભાટ ણ શતી નોળાદ ધભિમાની

વભજાલટ ફાદ આઔાજીઍ હદરીની જમરી ઍ પરથભ


હપલભ શતી અન આ જ ચરભચતર દયધભમાન હદરીન

અજડ ધભતર ભી - નયઔીવ જની વાથ ઍ ઈ ણ

લાત ળય યી ળત.

છી ૧૯૫૧ની વારભાા "તયાના' હયભરઝ થઈ અન

હદરીની ભધફારા વાથ ભસરી જાભી ઔઈ.

અળકભાય - નરીની જમલાત અન યાજ-નયઔીવ િ

ઍ જડી ણ વાદ થઈ ઔઈ. રણયવની જ હપલભ

યતા યશલાના ાયણ ૧૯૫૦ના ળરપઆતી તફકકાભાા

હદરીન ભાનધવ તરીપ થલા ભાાડી. ઍ અતયભનભાા

ાતરની લદના રઈન પયત થઈ ઔમ શત. ડૉ. ડફલય.

ડી. ધનરવ નાભના ભનભચહતવ ઍન વરાશ આી

તભ શલ હપલભન પરાય ફદર નશીતય ભટી તરીપ

ઊબી થળ. અત ભશબફ વાશફ વાથ વરાશ-ભશવયા માા

છી નકકી થયા તઐ હદરી ભાટ શલી શાસમપરધાન

હપલભ ફનાલળ. ઍ હપલભી શતી "આન...' ૧૯૫૨ભાા ઍ

ચરભચતર યજ થયા અન હશટ યહા. ફવ છી ત રજડી

હિઔ ભડી, હિઔ ણ ફનમ. હયણાભસલરપ "આઝાદ',

"ઇનવાધનમત', "રીડય' અન "યાભ ઑય શમાભ'

ચરભચતરની ઍની શલી ભધભાઐ ણ પરકષન બફ

વાદ ડી.

ભધફારા વાથના ઍના વાફાધ ધલળ હદરી બફ

સષટતાલા શ છ ભાય બરવા જઈઍ હા ભધ

પરતમ બફ ઓચાણ અનબલત અન ભન ઍ વમકતત તથા

વશ-રાાય તયી બફ વાદ શતી. અભાયા

વમાલવાધમ વાફાધ બફ ઉષભાબમાા શતાા.

ળયભાણાના ચરાભાાથી ઍન ફશાય ાઢલાના ઍ

અધરા અન અધરા ાભ ભધઍ બફ સાદય યીત હયણા

ય શત ા. હદરીના ઓારીાન પયીથી બમો બાદમો ફનાલલાના ાભ ઍણ સય ાય ાડા શત ા. દાચ ઍ

સતરી ઍના ભાટન ઍની ઉદાવી ભાટન યાભફાણ

ઈરાજવભી શતી.

૧૯૫૦ભાા જમાય "મઔર આઝભ' ચરભચતરની ધણા

થઈ તમાય વરીભ-અનાયરીની "યભષનટ ઇય' તયી

હદરી-ભધના નાભ ઓાસવી વનવનાટી પરાલી શતી.

દાચ રના ભનભાા ઍભનાા અઔત ભધયા વાફાધ

યણઝણી યહયાા શતાા!

ઍ ચરભચતર ફનાલતા . આધવપન દવ લા જટર

રાાફ વભમ રાગમ અન ઍ દયધભમાન હદરી અન

ભધનાા અઔત વાફાધભાા ઓાસવી ડલાળ આલી ઔઈ

શતી. ભધફારાના ચશયા ય ભદશળ થઈ ીછા પયલતા

હદરીન ભધન જઈન દળા દીમ ી નશતાા

ળકાા ઍ ફ લચચ જફયદસત ધલઓલાદ શત. ઍ જ

કળ અદાાયન?

હદરી રઓ છ ર વભાચાય તર આરઓતાા શતાા

તભ ભધના અબફા અતાઉલરાશ ઓાનન હદરીના ભધ

વાથનાા વાફાધ અઔ ઈ ઓપઔી નાયાજઔી નશતી. ઍ

ત ઊરટાના ઍભ ઇચછતા શતા હદરી-ભધના ધનાશ

થઈ જામ ત જીલનબય ઍઐ હદરી-ભધન ાસટ યી

યીન ઍભની રધપરમતાન ઔયરાબ ઊિાલીન તાની

હપલભ ધનભાાણ વાસથાન પરઔધતના ાથ રઈ જામ.

બફ વભમવય હદરી અતાઉલરાશની આ ચાર વભજી

ઔમ. ઍણ ભધન બફ વભજાલી, ણ ભધન હદરીની

આ લાત ભફરકર ઔ ન ઊતયી. ઍ તાના અબફા

ધલરધધ શામ વાાબલા જ નશતી ભાાઔતી. ઍ

અદાાય તયી હદરી અન ભધ ફાનની પરધતષષિત

ાયહદી દાલ ય રાઔી યશી શતી. ઍ લાત હદરી

વભજમ ણ ભધ ટવની ભવ ન થઈ. આઓય ન


ફનલાના ફનયા. ફાન છટા ડયાા. હદરીની ાયહદી

યલાડ ચઢતી અટી ઔઈ. હદરી સષટણ શ છ

ર ભાન છ ઍવા ઍ અનમ ાયણ શત ા - ભધનાા અનમ

ર વાથનાા વાફાધ - ણ છટા ડલાના ઍ જયામ

ધનધભતત નશત ા.

છી ફતાભાા ધી તમાય શભાયા જમાય અતાઉલરાશ

ઓાન "નમા દોય'ના શહટિઔ ભાટ આઉટડયભાા હદરી

શમ ત ફશાય (માફઈની ફશાય) જલાની ભધન ના શી

દીધી. નકકી ત ઍવા થયા શત ા હપલભના ભટા બાઔના

શહટિઔ બાર અન નાભાા જ થળ અન અચાન થડા

શહટિઔ ફાદ ફદરામરી શારતના ાયણ અતાઉલરાશ

ભધન આવા પયભાન ય, ફવ હપલભના પરડવય -

હડયતટય ફી.આય. ચયા વાશફના પટકા ઍટર ઍભણ

ભધ ધલરધધ ટા-વ મો. ઍ ટા વની ભનધડત જ

લાત તરાય ભશાળમઍ છાી શતી ઍ કાા ત ણા

અવતમ શત ા મા અધાવતમ ાયણ ઍ ધલળ હદરી બફ

સષટ ય છ ઃ "નમા દોય'ભાાથી ભધન ઢાલલાભાા

ભાય ઈ શાથ નશત. ઍ અદાાય તયી ભધના

સથાન પરડવય લજમાધતભારાન ાસટ માા ઍભાા ભારા

શા જ ચાર ઍભ નશત ા અન ઍ ધનષિાલાન વમકતત

તયી ભારા જ તાવમ શત ા ત ભ પરાભાભણતાથી ધનબાવયા

શત ા.' આભ ઍ સઓદ ળરપઆતલાળા પરયણ રણાાત

વાથ ફાધ થઈ ઔયા.

ભશાન હદગદળા ફીભર યમના "દલદાવ' ચરભચતરભાા

હદરી-લજમાધતની જડી બફ પરળાવા ાભી શતી અન

ફાનની અદાાયી વીભાભચહન ફની યશી શતી તથી

ફી.આય. ચયાજીઍ "નમા દોય'ભાા ઍ જડીન યીીટ

યી જ બફ જ ભળહય થઈ અન તમાય ફાદ હદરી લજમાધત ભારા વાથ "ભધભધત', "ઔાભ', "ઔાઔા-જભના',

"રીડય' અન "વાધા' ઍભ ાાચ અનમ હપલભ યી. આભ

હદરી વાથ લજમાધતભારા રીડ શીયઈન તયી વાત

હપલભભાા યજ થઈ.

જમાય ફીભર યમ વાશફ હદરીન "દલદાવ'ની મખમ

ભધભા ઐપય યી તમાય હદરી થડ ધલચાયીન જલાફ

આળ ઍભ હા. ફીભરદાઍ હા મ નલરથા

લાાચી જજ છી નકકી યજ. નલરથાના બાાાતય

લાાચમા ફાદ બફ વજાઔ અદાાય અન તથીમ લધ

જાગત નાઔહય તયી હદરીન રાગયા પરભલપલમથી

નાવીાવ થઈ દારપહડમા ફની જઈ જીલન ઓતભ યી

નાાઓનાય ચરભચતરની ભધભા ધનબાલી ઍ દળના

મોલનન કાા આડભાઔ ત નશી રઈ જામ ન? ણ

વામઔર વાશફના દલદાવની વપતા અન ઍના ઈ

જ દષહયણાભ નશતાા આવમાા ઍ લાત હદરી જાતન

વભજાલી ળક. ઍન ઍભ ણ વભજાઈ ઔયા જ ઍ

યી વજજજતા અન ધનષિાથી વાલદનળીર ફની આ

ભધભા ધનબાલી જળ ત દાચ ઍ દાતથા વભાન ધવધધ

થળ. ફવ, જ ઇધતશાવ યચાલાન શત ત યચાઈન જ

યહય.

હદરી લજમાધત ધલળ ધનઓારવણ રઓ છ ઍ બફ

જ નતમધનણ, ઉકભી, ઓાતીરી તયત જ નવા ળીઓી

રલાની વધતતલાી અન વાલદનળીર -સટાય શતી.

જની વાથ હદરી તરણ બફ જ ભશતલની હપલભ યી

શતી. (અનકરભ "દલદાવ', "ભધભધત' અન "મહદી') ઍલા

ધનણ ધનદળ ફીભરદા ભાટ હદરીન અાય અન

અનનમ આદય શત. બફ જ જશભત રઈન હદરથી

હપલભ ફનાલતા ઍ ફાઔાી ધનદળ હદરીના હદમથી

બફ ધનટ શતા.


ત વભમના બાયતના લડાપરધાન શરી જલાશયરાર નશરપ

વાથ હદરીન અઔત ધયફ આજીલન યહય શત અન

દાચ તથી જ માફઈ યાજમની ચ ાટણી લાઍ ોગરવના

ઉભદલાય ભાટ વાબાણ અન પરચાય ામા ણ ઍણ

ઊરટબય અન અધત વકષભ યીત ાય ાડા શત ા. ઍ

નશરપજી વાથ હદરીન પરથભ ભા "ઔાભ' હપલભના

વટ ય ભદરાવ (શાર ચનનાઈ) ઓાત થમ શત. ાહડતજી

સથ ય ધામાા તમાય બફ બાય બીડ શતી, ણ

ાહડતજીની આઓ ત "ઈન', ળધી યશી શતી અન

અચાન ઍ ઈ ઍભન બીડ લચચ દઓાઈ ઔયા. ઍઐ

હદરીકભાય તયપ મઓાધતફ થમા અન ફલમા ઃ

"યસપ, ભન ઓફય ડી ત ા અશી શહટિઔ યી યહય છ તથી

તન ભલા હા આલી ઔમ.' લાતાલયણ વનન થઈ ઔયા

અન હદરીના શયા ઔદૌ ઔદૌ ! હદરીની દળ ભાટની

રાઔણી, ોગરવ ભાટ રની બરાઈ અથ યરાા ામો

લઔયના ધલસતત આરઓન ઍ જદ જ ામાકરભ ભાાઔી ર

ઍટલા ધલર ભાતરાભાા છ.

ગરદતત ઐપય યરી "પમાવા' હપલભ ન યલાના ઍ

ભાતર ાયણ જ હદરી આ છ ત ભાતર ઍટલા જ છ

ત જ વભમઔાા દયધભમાન ત "દલદાવ'ભાા આજ

પરાયની ભધભા યી યહય શત તથી ઍના ઍ જ

નયાલતાન યલાની ઍની ઇચછા નશતી. ફાીની લાત

પતત હલદાતીથી ધલળ શા જ નથી.

૧૯૫૯-૬૦ની આવાવના વભમઔાાભાા હદરીના

આતયજઔતભાા ઔાઔા-જભના' ફનાલલા ભાટ વતત

ધલચાય ઓબળમા યત શત. તાના બાઈ

નાવીયઓાન જની અદાાય તયીની ાયહદી ડાભાડ

થઈ ચી શતી તન નઃ પરસથાધત યલા ભાટ ણ ઍ હપલભના ભચતરાાન જરપયી શત ા. અન લી ઍ ચરભચતર

હદરીન ત ડરીભ પરજતટ શત જ. અન અત ઍ ધલચાય

મધતિભાત થમ. દ ભઢામ અન ૧૯૬૧ની વાર અન ઍ

ચરભચતરની અભતલા વપતા હદરી ભાટ ઍ ભાઈર

સટન ફની યહયાા.

ઝસરધલહમા ફસટન અન ય (ઈજજપત) ઓાત

મજામરા "ારોલી લયી' હપલભ પષસટલરભાા ણ "ઔાઔા

જભના' યજ યાઈ અન અનનમ પરળાવાન લયી.

છીના લાભાા હદરી ારી ભારા છડી ફાાદરાના જ

ારી હશર ઓાત યશલા ઔમ જમાા ભફરકર ાવ જ

વામયા ફાનના કટાફ યશત ા શત ા. ૧૯૬૦ની આવાવ

માફઈ હપલભ ઇનડસરીના ધનભાાતાઐઍ ભનસલીણ

અદાાય ય "ધવભરિઔ' રાગ યી અન ભમાાહદત હપલભ

જ અદાાય યી ળ ઍવા પયભાન જાયી ય. આભ ણ

ઍનાથી હદરીન ઓાવ પા નશત ડત, ાયણ ઍ

ત લ ઍ જ ધતચય વાઈન યલાન સલમા ભાટ

હશભામતી શત, યાત ઍન રી લાત અદાાયના

સલાતાતરમ ય તયા વભાન રાઔી ઍટર ઍણ તતાર

ધનણામ રઈ માફઈ હપલભ ઇનડસરી છડી ભદરાવ સથાાતય

યી ઔમ જમાા યશી ઍણ "યાભ ઑય શમાભ', "ઔાભ'

તથા "આદભી' જલી હપલભભાા ાભ ય.

છી "ધવભરિઔ' ઉિી ઔમા ડ ઍ પયીથી માફઈ હપલભ

જઔતભાા ામાયત થમ. જમાય ત "યાભ ઑય શમાભ'ના

શહટિઔ યી યહય શત ત વભમઔાાભાા (૧૯૬૬ભાા) ત

વામયા ફાનજી વાથ ધણી ભથાભણ અન સલમા

સષટીયણ ફાદ રગનગરાધથથી જડામ અન ઍાદા

"અસભા' જલા અસભાત ધવલામ બફ જ લપાદાયીલા

વામયા ફાન વાથ ઍના રગનજીલન ચાલયા.

વામયાફાનજીની રાઈટીવની ઔાબીય ફીભાયી લઓત


વતત વામયાના ડઓ યશીન ઍણ ધતના તાવમ

વાધનષિણ ધનબાવયા. તાન ઈ વાતાન ન શલા છતાા

બાઈ-ફશનના વાતાન વાથ હદરી આજીલન

પરભવાફાધ યી ઉષભાથી જાલી ળક ત આઓી લાતન

ફશ મળ વામયાજીન પા આલ છ.

હદરીના અતયાઔ ધભતરભાા હપલભ જઔતભાાથી

અળકભાય, યાજય, નયઔીવ, ાધભની ોળર,

ભધફારા, પરાણ મયી, ભશબફ ઓાન, નોળાદ, ભફભરદા,

ભનજકભાય, ભીનાકભાયી, ધવતાયાદલી, પયીદા જરાર,

મભતાઝ લઔય મખમ શતાા. ઍભની વાથના થડાા

અઔત વાસભયણ ણ હદરી સય અશી આરખમાા છ.

ઉદાશયણ તયી ઃ "યાભ ઑય શમાભ'ભાા પરાણ ાવ

શાટય ધછનલી રઈ હદરી ઍન ભાય છ ઍવા દશમ

ભચતરાાહત થઈ યહા શત ા. હદરી શલથી શાટય પરાણની

ીિ ય ભાયત અન પરાણ વાભ ીડા અન ડયના બાલ

યજ યલાના શતા, ણ ણ જાણ ભ જવા શાટય ીિન

સળાત ા પરાણ કદીન દય શટી જત અન જય જયથી

શવલા રાઔત. હદરી મ ાઝાઈ ઔમ. આબા યધનટ

આિમાભાા ડી ઔયા. લાયાલાય ઍવા થયા, હય-ટઈ ય હય-

ટઈ થમા, ણ પરાણના શવલાના ફાધ જ ન થયા.

અત ઍણ હદરીન હા ઃ "રાર! (ધભતરતાભાા ઍ

હદરીન આ જ નાભ, વાફધતા) મઝ ગદગદી ફહત

જલદી શ જાતી શ.' ફવ છી હયશવાર ફાધ યામા -

વીધ જ વીન હપલભાલામ અન છીના દશમભાા પરાણ જ

શાલ-બાલ દઓાડયા તણ ઍ દશમન અભય યી દીધા.

ાછા વામયાજીની લાત તયપ લીઍ ત હદરી વામયા

ધલળ જ રખયા છ તના ય જયા ભનન યીઍ ઃ "ભન

જણાલા રાગયા વામયાભાા અભા ળકતત છ, ાભની

આલડત છ અન વયી અદાાયાની તભાભ ઓાધવમત ઍ

કદયતીણ ધયાલ છ. ઈ ણ દશમભાા ભાયા સચન ઍ

ફયાફય વભજીન જઈતી અવય ઉજાલી ળતી શતી.

ઍણ તરણ ચરભચતરભાા ભાયી વાથ વશ-અભબનતરી તયી

ાભ ય તમાય ભ જયા ઍનાભાા ણા ધનષિા અન

ધનણામળકતત છ જ ઝીણી ઝીણી ફાફતન વભજીન

વાલદનાતભ સતય અનબલીન અભબનમભાા ઊતાયી ળ

છ.'

ઍની વાથની અભબધનત હપલભ "વઔીના ભશાત'

(ફાઔાી/ હશનદી) હદરી ભાટ માદઔાય અનબલ શત.

ઍ દશમ ધલળ ઍ બફ ઉતવાશથી રઓ છ ઃ "ઍ ઍવા

દશમ શત ા જભાા ઍ નાનડી ટડીભાા (યરલ સટળન

ાવ) વઔીનાન બફ ગ ાઔાભણ અનબલામ છ. ઍ

તાજી શલા ભલલા ફશાય ની છ. તમાા જ ઍ ઝડથી

વાય થતી રન જઍ છ અન જાણ ઍની ઝડ વાથ

સધાા યત શમ તભ ત વભાાતય દડલા ભાાડ છ, અન

દડત જ યશ છ. આ દશમની હયલના હદરીની

બદની શતી જ ઍણ ધનદળ તનદાન લણાલી અન

તનદાન ણ ઍ દશમ ભાટ ઍ મગમ રાઔતા જ ઍ

દશમ શટ યાયા. ત લ તનદાઍ ઍ દશમ ભાટ

બરાભણ યી હદરીના ડધપરટન ઉમઔ યામ,

ણ હદરી ધયાય ઇનાય મો અન હા ત બદ

દડળ. તનદાન જમાય ઍની લાત ય ધલશવાવ ન ફિ

તમાય હદરી હા ઍ ફચણભાા ખમાતનાભ દડલીય

શત. ફવ ઍ જ ટઈભાા વીન ય થમ તમાય

તનદાન ધલશવાવ ફવી ઔમ.' "વઔીના' જળ ત તભન

ણ ઍ દશમન પરબાલ વભજાળ.

૧૯૭૬ સધી ણા વભમ ભાટ ામાયત યહયા ફાદ "ફયાઔ' હપલભના પરદળાન છી ૧૯૭૬ની વારભાા


હદરી દધલધાના યસત આલી ઊબ. અત ઍણ ધનણામ

રઈ રીધ ઍ શલ પતત યલા ઓાતય જ હપલભ નશી

ય. જીલનભાા અનમ જરપયી ાભ ણ ડયાા છ ઍના ઍન

આતભજઞાન રાધયા.

૧૯૭૬થી ૮૦ સધી વાભાજજ અન ાઈ અળ યાજીમ

અન રમઔી ામોભાા યત યહયા ફાદ જમાય

ભનજકભાય "કરાાધત' હપલભની ઐપય રઈન આવમા તમાય

પયીથી હદરીભાા સષપત થઈન ડર અદાાય આવ

ભયડી ફિ થઈ ઔમ અન ઍણ "કરાાધત' વાઈન યી જ

૧૯૮૧ભાા દ આલી. પયીથી આયાભ યલાની અનમ

પરવધતતભાા યચમા યશલાની તીવર ઇચછા વલી, ણ તમાા

જ સબા ધાઈ "ધલધાતા'ન પરસતાલ રઈન આવમા અન

ળરપ થઈ હદરીકભાયની વનડ ઇધનિગવ. ઍ દયધભમાન

ઍણ "ળકતત', "ભઝદય', "દધનમા', "ભળાર', "ધભાાધધાયી',

"ભાા', "ાનન અના અના', "ઇજજજતદાય', "વોદાઔય'

તથા "હલરા નામ' ચરભચતરભાા અદાાયી દાઓલી.

ઍભાા "ળકતત' ઍની ફીજી ાયીના ઍ અનબા વીભાભચહન

ફની યશી.

ઍ અઔત લાત ઍ આતભથાના અત બાઔ લણાલ છ

ઍવા નશત ા વામયાજી ઔબાલતી થઈ ળ ઍભ નશતા.

ઓયઓય ત ૧૯૭૨ભાા ઍભન ઔબા યહય શત, યાત

વામયાજીન શાઈ બરડ પરળય થઈ જતાા આિભા ભહશન જ

ઔબાસથ ધળશન નવાન ન થઈ જામ ઍ ભાટ ધવઝહયમન

ધલાયા ધળશન જનભ યાલલાના પરમતનભાા ડતટય

ધનષપ ધનલડયાા શતાા અન ઔબાના ઔાની આવાવ

ધલિટાઈ જતાા ઍ ઔબાસથ ધળશ ઔબાભાા જ નષટ થઈ ઔયા

શત ા. ઍ લધ રણાાત હદરી જમ. ઍ ફા ભર

ચાઈલડ શત ા ઍની ણ ઍઐન ાછથી જાણ થઈ

શતી. ભનવીફી - અઔતણ ભા-ફાની અન

જાશયણ દળાની! (ઍ વકષભ અદાાય હપલભ જઔતન

ભળમ શત - દાચ!)

વાઔયન ઔાઔયભાા ત ભન વાચલી ળામ? છતાા

હદરીના અઔત - જાશય જીલનનાા ભશતલનાા ાવાાઐન

ળક તટરાા પરભાણભાા વભાલલાન જ મતન મો છ ત

મતન રતા ભાઔળય નાભની દાતથાના ઉલરઓ ધલના

અધય જ યશી જળ - તથી ઃ

રતા વાથ યસપ / હદરીનાા વાફાધ બફ જ ઉષભાણા

શતાા. રતા વદલ ઍન "ફડ બમા' ધવલામ ઈ અનમ

નાભ નશતાા વાફધતાા. શારભાા જ ૨૦૧૪ના ભાચા

ભહશનાભાા રતાજી હદરીજીન ભલા ઍભના ધનલાવ

સથાન ઔમાા શતાા જમાા ઍભણ ળરપઆતી હદલવથી ભાાડી

અતમાય સધીના હદલવ ધલળ ટ બયીન લાત યી શતી.

૧૯૪૭ભાા અધનર ભફસલાવ રતા વાથ જ મરાાત

યાલી શતી ત આટઆટરાા લો છીમ વાફાધરપ

અણણ યશી છ. યમર આલફટા શર, રાડન ઓાત

રતાજીના ામાકરભ લઓત હદરી જમાય ઉદૌ ધણા યી

અન રતાન "છટી ફશન' શી વાફધી તમાય પરકષાઔાય

આિમામગધ ફની ઔયા શત ા. દાતથા જમાય આતભથારપ

નજય વનમઓ થામ તમાય અનાન હલદાતીઐ

ચનાચય થઈ જામ છ. ડછામાઐ નમભાા

શડવરાઈ જામ છ અન રાાયના વતતલ યાઔભાચની

ફયાફય ભધમભાા ફરીઝ અન પવ થમરી રાઈટના

ઝશાટભાા લધ યળન ફની યશ છ.

૦૦૦


ગાધીજીની આતભકથા ‘વતમના પરમગ'

યજઆત - નાનબાઈ નામક

ઔાાધીજીઍ તાની આતભથાન "વતમના પરમઔ' નાભ

આપયા શતા. "વતમના પરમઔ' ભ લો શરાા લાાચરી.

છી આિ લયવ શરાા ઔાાધીજી અન જમપરાળજીની

ળાવનવમલસથાની આઓી ધવસટભ ફદરલાનાા સત

રઓલાની ળરપઆત યી તમાય "વતમના પરમઔ' લાાચી

શતી. ઍ લાતન ણ આિ લા થમાા. શભણાા પયી

ઉયઉયથી જઈ ઔમ. થડી નોધ ણ શતી. ત ણ

૪૩૮ ાનાભાા પરામરી "વતમના પરમઔ'ભાાથી ભાતર

૧૯૨૪ સધીના જ "વતમના પરમઔ' ધલળ ફરલાના

અધરા છ. ાયણ ઔાાધીજીઍ ત યાજીમ, વાભાજજ,

ળકષભણ લઔય અન ફાફત ઉય વતમ ળધલાના ાભ

ય છ.

આભ ત ઔાાધીજી ભાયાતભાયા જલા વાલ વાધાયણ

ભાણવ શતા. જનભ વાધાયણ સઓી કટાફભાા થમ શત.

તભના કટાફન ઔાાધીમાણાન લાય શત ઍટર તભની

"ઔાાધી' અટ ડી શતી. યાજધયાણાભાા ાયબારા યતા

શલાથી તઐ થડા અનબલી, થડા ખત અન થડા

સધયરા ણ શતા. છતાા ફા ઔાાધી ફહ બણરા નશતા,

યાત અનબલ ધણા ધડામરા શતા.

ઔાાધીજીના ફાણભાા આભ જઈઍ ત ફઍ અલાદ

ધવલામ ઓાવ ધલધળષટ ફનાલ ફનમા નથી. ઔાાધીજી

નાનણભાા થડા ફીણ, વીધાવાદા અન ઍાી જીલ

શતા. ળાાના વભમભાા ફાણભાા ઍભણ ાઈ ઓાવ

લાાચયા ન શતા. "ધયથી ધનળા ન ધનળાથી ધય' ઍવા

ઍભના વાલ વાદા ફાણ શતા. ૉરજભાા બણલા ઔમા

તમાય ત તઐ શરી લાય ઔાડીભાા ફિા શતા. અશી

સધી ત તઐ ભાતર ફા ઔાાધીન ભનીઐ જ શતા.

આલ વીધ વાદ ફા ઔાાધીન ભધનમ જમાય ફહયસટય

થલા ઇગરનડ જલા શરીલાય આઔફટભાા ફિ તમાયથી

ધનમધતઍ ઍના નવીફભાા નલવયથી અકષય ાડલા

ભાાડમા શતા. ઍટર તરણચાય લયવ ત ઇગરનડથી


ફહયસટય થઈન આવમા તમાય ફા ઔાાધીન ભધનમ

આઓઆઓ ફદરાઈન ફહયસટય ભશનદાવ યભચાદ

ઔાાધી ફનીન આવમા શતા.

તમાય છી જમાય પયી લાય દભકષણ આહફરા જલા

આઔફટભાા ફિા તમાય પયી ધનમધતઍ તભના નવીફના

નવા ાના રખયા અન ચીવ લાના દભકષણ આહફરાના

લવલાટ ભશનરાર યભચાદ ઔાાધીભાાથી ભશાતભા ઔાાધી

ફનીન દળભાા આવમા શતા.

ભધનમાભાાથી ભશાતભા ફનલા ભાટ ઔાાધીઍ યરા

"વતમના પરમઔ' આભ ત શજી અડધ ણ આવમા

નશતા. "વતમના પરમઔ' રખમા છી ત ઔાાધીજીઍ

ફીજા ફ શજાય ાનાા બયામ ઍટરા પરમઔ માા શતા.

ઍભાાથી જ પભરત થામ છ ભાયા તભાયા જલ વાલ

વીધવાદ ફીણ છય ણ ભશાતભા ફની ળ છ.

ઍભના "વતમના પરમઔ'ના ઍ જ વતમ છ.

ભારા ભાનવા છ "વતમના પરમઔ'ન ાભલા ભાટ ત

ઔાાધી થવા ડ. ઍટર હા જ ાઈ ફરીળ તભાા ત ધણી

ભર શળ, ભાયાા ટરાા તાયણ ણ ઓટા શઈ ળ,

ભાહશતી અધયી શઈ ળ. ઍટર જમાા ઍવા રાઔ તમાા

તતાની યીત સધાયી રલા ધલનાતી રા છા.

છાલા ભાટ નશી, ણ ધલઔત નોધ યશ ત ભાટ

ઔાાધીજીઍ તાના જીલનની લાત રઓલાન ધલચાય ત

યર ણ ઍલ વભમ ન ભલાથી ઍ ફાફતભાા ાઈ

ઓાવ ાભ થઈ ળલા નશી. છતાા સલાભી આનાદના

આગરશથી ૧૯૨૪થી "નલજીલન'ભાા ટડ -ટડ રઓલાના

ઍભણ સલીાય શતા. ઍટર આતભથા શ "વતમના

પરમઔ' શ સતરપ ત ૧૯૨૭ભાા આવયા શતા. ણ

ઍના શપતા રઓલાની ળરપઆત ફઅઢી લા શરાા થઈ

ઔઈ શતી. ઍટર ઍભના ૫૦-૫૫ લાના જીલનની લાત

જ ઍભાા વભાલાઈ શતી. અરફતત, દભકષણ આહફરાની

શની રડાઈ, હપધનતવ આશરભની પરવતતૌધ ા, ટલવટમ

પાભાની પરવતતૌધ ા, બાયતીમ ૉગરવભાા પરલળ, બાયતની

જનજાગધત પરવતતૌધ ા લઔય ઔાાધીજીની અન

પરવતતૌધ ાની ઇધતશાવ નોધ રીધી છ. છતાા ઍભના

ઍનાથીમ ભશતતલના જીલનામા ઍભના જીલનના છલરા

૨૫ લાભાા થયા શતા, જ અતમાત ભશતતલના શતા. ઍ ણ

વતમના પરમઔ જ શતા, જણ દધનમાન વાલ નલવયથી

ધલચાયતી યી શતી. ઍટર જમાય ૧૯૨૪ સધીના

વતમના પરમઔન મરલીઍ તમાય જ ત પરશન ઉય

ઔાાધીજીઍ છીના ચીવ લાભાા જ ાઈ હા-ય શમ

તન જડવા ડ.

છતાા ઍભના જીલનભાા બધલષમભાા આલનાયા ભટા

ફદરાલના ધનધભતતરપ ફાણના ટરા પરવાઔ જરપય

ઉલરઓનીમ છ. આણ શહયﾍ ાદર નાટન રીધ તઐ

વતમના ઉાવ ફનમા ઍભ નોધી ળીઍ. ઓાવ યીન

ચયી યી, ભાાવ ઓાધા લઔય પરવાઔ તભણ વાચી લાત

ધતાન જણાલી દીધી, તન શહયﾍ ાદર નાટની અવય

વાથ વાાી ળામ.

તભાા ફા ઔાાધી ધતબકતતના નાટ "શરલણ' લાાચતા,

ત વદૌનવીફ ઍભના લાાચલાભાા આવયા શતા. આ નાટ

ઍભના ભનભાા ધતબકતતના ફીજ યપમા શતા. તભણ

ત ણ વતત શરલણ જલા ફનલાના ધલચાય માા

શતા.

ભાાવાશાય તયપ ઔાાધીન રઈ જનાય તભના જ

ભટાબાઈન ઍ ધભતર શત. ઔાાધીજીના ભટાબાઈન ત

દસત શત ઍટર ત ઔાાધીજીન ણ દસત ફની ઔમ


શત. તણ ઔાાધીજીન ઓાવ યીન ળયીયની ળકતત વાથ

ભાાવાશાયન જડીન ઔાાધીજી ઉય બાય પરબાલ ાડમ

શત.

લષણલ વાપરદામના ઔાાધીકટાફના આ ભનીઆઍ

ળયીયવોષિલની લાતથી રરચાઈન ધભતરના વભજાવમાથી

શરીલાય ભાાવબકષણ ય શતા. ઓાતાા ત ભાાવ ઓાધા

ણ ઍ ત ઈ જાણ ત શા થામ ઍ ફી શતી ન

ફીજ ા ભાાવ ન ઓલામ ઍટલા ત તઐ જાણતા જ શતા.

ઍટર ઍ યાત ઔાાધીજીના લરાતન ાય યહય

નશત.

તય લાની ઉભય તભનાા રગન થમાા ન ઐઔણીવભ લ

ત ઇગરનડ ઔમા. આ ાાચછ લાના અનબલ

ઔાાધીજીઍ રખમા છ. તભાા વતવની ભઓ, તની ય

અધધાય, થડી ળાા, તનીની ધનયકષયતાના દઃઓ, ફીડી

ીલાની ટલ, ભાાવાશાય, ચયી, લશમાની મરાાત લઔય

મખમ ઔણામ. શીત આ ફધાભાા ણ ઍભન

ભનવીફ ભરા નફા ધભતરન પરબાલ જ ાભ યી

ઔમ શત.

આલા ફધા ફનાલ ફની ઔમા છી ઔાાધીજીના ભનભાા

ધલચાયના બાય દવ ાદવ જાગયા શતા. આ ધલચાયલાટ મતઃ

વીધ વાદ, ઔબર અન ફીણ ભનીઐ પયી ઍભના

ભનભાા જીલત થમ અન છલટ તણ ફધી જ લાત

ધતાજીન શી દલાના નકકી ય. રપફરપ શલાની હશભત

ચારી નશી, ઍટર ભનીઆઍ ભચઠઠી રઓીન ધરજત શાથ

બઔાદયથી ધડાતા, ઓાટર સતરા ધતાન આી અન

ઔબયાત, દફાત, ગનઔાયની જભ ચચા ભાાદા

ધતાની વાભ ગનાની વજા વાાબલા ઊબ યહય. તરની

વાચા હદરની બરાતથી લીધામરા ધતાના પરભ

અશરધાયારપ રી ભચઠઠીના ાઔન બીજવમ. આ પરવાઔ

ઔાાધીજીના જીલનભાા બધલષમન ટધનિઔ ઈનટ ફનમ

શત.

૧૯ લાની ઉભય ઔાાધીજી ધલરામત ઔમા શતા. મ

બણતયભાા નફા શતા. બણીન લીર થવા અધરા

રાઔતા શતા. તમાય ધલરામતભાા તરણ લાભાા ફહયસટય

થલાત ા શતા. તમાા બણલાના ણ વશલા શતા. ઍટર ભાતા

વાભ ભાાવ, ભહદયા અન વતવથી અરઔ યશલાની પરધતજઞા

રઈન ઔાાધીજી ફહયસટય થલા ઇગરનડ શોચી ઔમા.

તમાય શહયરાર ભાાડ ઍાદ લયવના શળ.

ઇગરનડના અનબલઍ ઔાાધીજીના ધડતયભાા ભટ પા

આપમ છ. ઍભણ નાનાનાના અન પરવાઔ ાઈ

યમજભાા ત ાઈ થડા ભતપય વાથ રખમા છ. તભના

ધડતયભાા ધૌયટહયમાની જાશય પરવતતૌધ ાન ભટ પા

શત. આલી જાશય પરવતતૌધ ાથી ધીભ ધીભ તભન હશિભત

આલલા ભાાડી અન તાના ઉય ધલશવાવ ફવલા

ભાાડમ. ઔાાધીજી શ છ, આ અનબલન રીધ ભાણવના

ભનન ાયઓલાની ભાયી આલડત લધી.

ઍ લઓત ઍભના ધભતર ધભ. ફય ઍભન ઍ ધાધભિ

વાભરનભાા રઈ ઔમા. ભાણવની ધાધભિતા લધાયલા

ફધા ધભોભાા અલાયનલાય ચચાાઐ, વાભરન થામ છ,

તભ ભિસતી ધભાભાા જાગધત ભાટ લભરિગટનભાા ઍ


વાભરન ભળયા શતા. ધભાપરભી ાદયી યલયાડ ઍન પરમઓ

શતા. ધભતર ધભ. ફય ભિસતી ધભાભાા શરિા ધયાલતા શતા.

ઔાાધીજીન તઐ વાભરનભાા રઈ ઔમા શતા, તભન શત

ઔાાધીજીના ભાનધવ હયલતાન થામ અન ભિસતી ધભા

તયપ લ ઍ શત.

વાભરનભાા ભિસતી ધભા ધલ જ વાચીઓટીની ચચાા અન

વાયી વાયી લાત થામ ત સલાબાધલ જ શતા. તભાા

ચચાામરી ઇશ ઇશવયન તર છ, તની બકતતથી જ

બલવાઔય તયી જલામ છ, ઍ લાત ઍભના ભનભાા ફિી

નશી. ઇશવયન જ તર શઈ ળ ત આણ ફધા તના

તર જ છીઍ. ઇશ જ ઇશવય શમ ત આણ ફધા ણ

ઇશવય શઈઍ. ભિસતી ભાનમતા મજફ ભાણવન જ આતભા

છ, ફીજા જીલન નથી ઍભ ણ ળી યીત ભનામ? આલી

ફધી ચચાાન રીધ તભન રાગયા ભિસતી ધભાભાા છ ત

ફધા ધભાભાા છ જ. ઍભાા નવા ાઈ નથી. હશિદ ધભા ધલ

ભિસતી ધભા યતાા ઔાાધીજીન અભબપરામ વાય શત, ણ

નાતજાત, અધશરિા, વાપરદામ, લઔયન રીધ તભના ભન

ચલાત ા શતા. ઍટર ધભાની ફાફતભાા ઔાાધીજી

ઔડભથરભાા શતા.

હશિદ અન ભિસતી ધભાની જભ મકસરભધભીઐ ણ

તાના ધભાન શરષિ ભાનતા શતા અન જાતજાતનાા

ઉદાશયણ આતા શતા. જભ ધભ. ફય ઔાાધીજીન

ભિસતી ધભા તયપ ઓચલા પરમતન યતા શતા, તભ

અબદલરા ળિ તભન મકસરભ ધભાની ભશતતા વભજાલતા

શતા. આભ ઔાાધીજી હશિદ, મકસરભ અન ભિસતી ધભા

લચચ આભથી તભ પાઔાતા શતા. ઍટર ઔાાધીજીઍ

શરીભદૌ યાજચાદરની વરાશ રીધી. શરીભદૌ યાજચાદરઍ

ઔાાધીજીન હશિદ ધભાન ઊડ અભમાવ યલા વરાશ આી શતી. ઍટલા જ નશી, ઍભણ રખયા શતા , હશિદ

ધભા ધવલામ ણ કયાન, ફાઇફર લઔય લાાચીન સલતાતર

ધનણામ યલ જઈઍ. હયણાભ ઔાાધીજીઍ કયાન

ઓયીદીન લાાચયા. ભિસતી ધભતર ાવ ધભાના સત

ભલીન લાાચમા, હશિદ ધભાના અન સત ણ

લાાચમા. ધભો અઔ આલા અભમાવન ાયણ ઔાાધીજીન

હશિદ ધભા પરતમન અશબાલ લધમ.

ફહયસટય થઈન આવમા છતાા ઔાાધીજીભાા ફાણની

રધતાગરાધથ શજી યી ઔઈ ન શતી. ટાભાા દરીર

યલી, હશભતથી ફરવા અન ઓાવ ત ઓટા ણ ફરવા

ઔાાધીજી ભાટ મશર શતા. ઍટર યાજટભાા ઍભની

લીરાત ાઈ ચારી નશી. આથી ઔાાધીજીઍ યાજટન

ફદર ધભતરની વરાશથી માફઈ વટર થલાના નકકી ય,

જથી શાઇટાની લીરાતન અનબલ ભ અન

બધલષમભાા યાજટભાા ભટા લીર તયી વટર થઈ

ળામ. યાત, માફઈભાા ણ વતમન જ ડી યાઓલાન

ાયણ તભન ધાધ જાભત ન શત. ટાજજમાના

માફઈના લાતાલયણ ણ ઍભના ધલવરા ધલચાયન

ાયણ ફહ પાવયા નશી. ઍભન રાગયા માફઈભાા ફીજા

લીર જલા પરધતષષિત લીર ફનલાના તાન ભાટ

ળક નથી. ઍટર પયી યાજટ આલી નાનાનાના

ટા વથી વાત ભાનલાના તભણ નકકી ય. યાત,

યાજટભાા પયી અઔાઉથી જભ જ ાઈ જાયા નશી.

તલાભાા યફાદયના ઍ ભભણ ળિ અબદર યીભ

ઝલયીઍ તાની દભકષણ આહફરાની ઢી ભાટ ઔાાધીજીન

આહફરા ભરલાની એપય મી. ઔાાધીજીના ભટાબાઈઍ

જયા ઔાાધીજીથી યાજટભાા વપ થલામ તભ નથી.

ઍટર તભણ ણ ઔાાધીજીન વભજાવમા. ઔાાધીજી આભ

ાટારા શતા, ઍટર ઍભણ દભકષણ આહફરા જલાના સલીાયી રીધા.


ઇગરનડના અનબલન રીધ તભની હશભત થડી બરી

શતી અન બાયત આવમા છી ણ ટો, લીર, વભાજ

લઔયન અનબલ ઉભયામ શત. ઉભય લધલા વાથ

લાાચન લધયા શતા. આભ ઔાાધીજીના ધડતય થલાની

ળરપઆત થઈ ચી શતી. અરફતત, ઇગરનડથી આવમા

છી કટાફની ધાયણા મજફ આધથિ ઉાજૉન અન

વાભાજજ પરધતષિા પરાપત યલાભાા તઐ નફા યલાય

થમા શતા. ણ તભની ધલચાયવયણીન ઍ ચકકવ

હદળા ધીયધીય વાાડલા રાઔી શતી. દભકષણ આહફરાની

મરાાત ભાટ જલાભાા તભણ લધ ળીઓલા-વભજલાની

ત જઈ શતી. નવીફજઔ ત લઓત પસટા રાવની

હટહટ ભતી ન શતી ઍટર જલાના અટ તભ શતા. ણ

ઔાાધીજીન નવીફ તભણ આઔફટના પતાનન ધલનાધત

યતા તણ તની ભફનભાા ઔાાધીજીન ફવલા દીધા.

ઍટર મવાપયી થઈ ળી.

ઍ ત ભાતાન ઇગરનડ જતી લઓત ભાાવ, ભહદયા અન

વતવભાા નશી પવાલાના આલા લચન અન છી

ઔાાધીજીના બદના જીલન ણ થડા થડા ભશાતભા થલા

તયપ આઔ લધતા શતા. તથી ઔાાધીજીના જીલનભાા

આલરા લશમાની મરાાતના ધણા પરવાઔભાા તઐ

ફચી ઔમા શતા. થડા હદલવ છી સટીભય ઝાાઝીફાયભાા

ઍ અિલાહડમાન ધલયાભ રીધ તમાય ાછ ઔાાધીજીન

ઍલ ઍ ટ અનબલ થમ. લાત ઍભ શતી

સટીભયના પતાન ઔાાધીજી વાથ ધભતર જલ લશલાય મો

શત. ત ળતયાજન ળઓીન શત. ઔાાધીજીન ત ળતયાજ

આલડતી જ નશતી. ણ તન ધળઓલલાન ફશાન

ળતયાજની ફાજી ઓરલાની લાત પતાન ઔાાધીજી

આઔ મી. ઔાાધીજી ણ તભાા વાભત થમા. આભ

પતાન અન ઔાાધીજી ધભતર જલા ફની ઔમા શતા.

ઝાાઝીફાયભાા સટીભયન વાત હદલવન માભ શત ઍટર

પતાન ઍ અગરજ ધભતરન રઈન ઔાભભાા જલાના

ઔિવયા. ઔાાધીજીન ણ તણ ધભતરબાલ વાથ રીધા.

તભન ણ નવા નવા જલા-જાણલા, વભજલાની ઇચછા

શતી જ. ઍટર તઐ પતાન વાથ ઔાભની વશરભાા

નીી ડમા. ણ ઔાાધીજી કાા શજી ઍટરા ફધા

અનબલધવિ થમા શતા દધનમાભાા શા શા ન ભ ભ

ચારતા શમ છ ત વભજી ળ? પતાન અન અગરજ ત

ઝાાઝીફાયના અનબલી શતા. ઍટર ઍ ફનન ઔાાધીજીન

રઈન શફવીલાડાભાા શોચમા. તમાા શફવી સતરીઐ નાની

નાની ટડીઐભાા યશીન લશમાવમલવામ દવાયા

જીલનધનલાાશ યતી શતી.

ઓય! રા ફ અગરજ ત ઍ ઍ શફવી સતરીની

ઐયડીભાા િા અન ઔાાધીજીન ણ ઍ શફવી સતરીની

ઐયડીભાા ફવાડી દીધા. તરણ સતરીઐઍ તતાની

ઐયડી ફાધ યી દીધી. તમાય ઔાાધીબાઈઍ રી

શફવીફાઈ વાભ ફિાફિા શા શા ધલચાય માા શળ,

બઔલાન જાણ! ણ ફધા ફશાય આવમા તમાય પતાન

ઔાાધીજીના બણ વભજી ઔમ શત. ઔાાધીજીન ફહ જ

અપવવ થમ હા ણ લ પતાનન ના નશી શી

ળક!

ઔાાધીજી રઓ છ, "આ ભાયી તરીજી વટી શતી. ભન

રાઔ છ ટરામ જલાન આલી યીત બાઈફાધ

દસતાયભાા પવાતા શળ તમાય ળયભના ભામાા ના નશી

શી ળલાથી જ આડ યસત ચઢી જતા શળ.' આટલા

રઓીન ઔાાધીજી ઉભય છ , "બઔલાન જ ભન ફચાવમ.

નશી ત હા ણ ફીજા જલાધનમાની જભ આડ યસત

પાટાઈ ઔમ શત.'


આ બઔલાનની લાતન ભાય બધલષમની ઇશવયની લાત

વાથ જડલી છ.

લાત ઍભ છ ઔાાધીજીઍ તાના જીલન દયધભમાન

લાયાલાય ઈશવયના નાભ રીધા છ. ત શા ઔાાધીજી છલટ

સધી ઈશવયભાા ભાનતા શતા? આ પરશન લાયાલાય ઊબ

થમ છ ન અન ભચિત તથા યળનાભરસટઍ લાયાલાય

ઍની ચચાા યી છ. ઍલા ઍ ડૉ. અબાઔ ઔાાધીધલચાયભાા

અાય શરિા ધયાલતા શતા. ણ ઔાાધીજી ઈશવયન

ઉલરઓ યતા ત તભન ઔભતા નશત ા. ઍલાભાા આ જ

પરશન ઉય યભા યરાાઍ ઍ લઓત ઔાાધીજીની મરાાત

રીધી તમાય તભણ ઔાાધીજીન છયા શતા તભ જ

ઈશવયભાા ભાન છ ત ઈશવયના સલરપ વા છ? તમાય

ઔાાધીજીઍ હા શતા ભાય ઈશવય ઈ સલરપ ધયાલત

નથી. ઍ ત ઍ બાલ છ. વાયાણાન અન વતમન ઍ

માામ છ. તમાય ડૉ. અબાઔ ઍ રઓ રઓીન ઔાાધીજીના

બયટ લઓાણ માા શતા.

આલ જ ઍ ફીજ પરવાઔ ણ છ. ઔાાધીજીઍ જમાય

જયા ૉગરવ ઍભના "ગરાભ સલયાજ'ની વમાખમાથી દય

પાટાઈ ઔઈ છ તમાય ૧૯૩૩ભાા ઍભણ ૉગરવના ચાય

આનાના વભમદ ણ છડી દીધા શતા. ઍભણ હા શતા

વાવદીમ રળાશી દવાયા દભરત અન દહયદરનાયામણના

સઓ અન સલાતાતરમ ળક જ નથી. ઍટર ભાય ત

દભરત અન દહયદરનાયામણ ણ સઓી થામ તલી

ળાવનવમલસથા ળધલી છ. ભાય ભાટ દભરત અન

દહયદરનાયામણના સઓ ઍ જ ભારા વતમ છ અન ઍ જ

ભાય ઈશવય છ. ફીજા ઈ સલરપના ઈશવયન હા

ઐઓત નથી. છી આ લાત ઍભણ લાયાલાય શી છ.

છતાા ઔડવઍ ઔાાધીજીન ઔી ભામાાથી ઔાાધીજી અલવાન ામા તમાય જ જગમા ઉય તભના રહશમા

ળયીય ડયા શતા ત જગમા ઉય ૉગરવીઐઍ તમાા "શ

યાભ!' ચીતયી દીધા શતા. ઓયઓય ત ઔાાધીજી "શ યાભ!'

ફલમા જ ન શતા. ઔાાધીજીન ભલા આલતા ભાણવની

બીડથી તભન ફચાલલા ામભ તભની વાથ ન વાથ જ

યશતા લટયાભન હા શતા ઔાાધીજી ત ઔી લાઔતાા

તયત જ નીચ ડમા શતા અન થડ ઉશાય જ મો

શત. "શ યાભ!' ત ઔાાધીજીના ળયીયભાાથી રશીના યરા

નીતા જઈન ભન ઔાાધી ફરી ઊિમાા શતાા. ત ણ

આજમત ઔાાધીજીના "શ યાભ!'ન લટાલી ઓાલાના ઈ

ચકા નથી.

ઔાાધીજીના વતમના પરમઔની જ આ લાત છ. આલા

વતમના અનાન પરમઔથી ઔાાધીજીની આતભથાનાા

ાનાા ઉબયામ છ. ઍટર જ ભ અઔાઉ હા છ

ઔાાધીજીના વતમના પરમઔના વોથી હિભતી ચીવ

લોના ટરા પરવાઔન જડમા ધલના ભાતર ઍભના

જીલનની ળરપઆતના લાના વતમના પરમઔન આધાય

ઔાાધીની આતભથાના મલમાાન યીશા ત ઔાાધીજીના રા

મલમાાન નશી થામ.

ઓય, આઔ ચારીઍ.

ઝાાઝીફાયથી ભઝાધફ ન તમાાથી ડફાન ઉપ નાતાર

શોચમા તમાય અબદલરા ળિ તભન રલા આવમા શતા.

ઔાાધીજી આભ ત દભકષણ આહફરાભાા ઍ લા ભાટ જ

આવમા શતા. ણ ઔાાધીજીના જીલનન વોથી ભટ અન

ભશતતલન લાા અશીથી ળરપ થલાન શત. ઍટર જ

દાચ ધનમધતઍ ઔાાધીજીન અબદલરા ળિન વ રડલા

દભકષણ આહફરા ભલમા શળ.


દભકષણ આહફરાના પરજાવતતા ત લઓત ૉરની,

એયનજ ફરી સટટ, રાનવલાર અન નાતાર ઉપ ડયફન

ઍભ ચાય બાઔભાા લશચામલા શતા. ત લઓત ટા વ

ભટ બાઔ રાનવલારની ટાભાા ચારતા શતા. ળિ

અબદલરાઍ ઔાાધીજીની રાનવલારભાા યશલાની વમલસથા

યી શતી. થડા હદલવ િયાલ ચાલમા છી ઔાાધીજીના

પરમાવથી વ ભાાશભાાશ જ તી ઔમ શત. વ તી

ઔમા છી ઔાાધીજીઍ આભ ત દળ ાછા પયલાના શતા.

ણ અશી પયી ઔાાધીજીના જીલનન ફીજ ઍ

ભશતતલન લાા આવમ.

અબદલરા ળિ તભન ધલદામવનભાન આલા

ઓાનાનન ભટ ભાલડ મો શત. તમાા તભન ઍ

હદલવ યશવ ા ડયા. અશી ણ ધનમધતઍ જ ઔાાધીજીન

યસત ફદલમ શત. તમાા તભના શાથભાા ઍ તાજ ા છાા

આવયા. ઍભાા "ઇષનડમન ફરચાઈઝ' ઍલા ભથાા નીચના

ઍ વભાચાય શતા. નાતારની ધાયાવબાની ચ ાટણીભાા

હશિદીઐના ભત આલાના અધધાય શતા ત રઈ રલાન

ામદ યલાની ચચાા તભાા શતી. ઍ લાાચીન ઔાાધીજીઍ

અબદલરા ળિન હા , "આ ામદ ત હશિદીઐન

વાણાણ ાઢલાના ધનધભતત ફનળ. આભાા ત તભાયા

સલભાનન પરશન છ.'

અબદલરા ળિ વાથની ઔાાધીજીની લાત ફીજા ણ ધણા

હશિદીઐ વાાબતા શતા. તભણ વોઍ ઍભાા ાઈ થઈ

ળતા શમ ત યલા ઔાાધીજીન ધલનાતી યી. જ ઔાાધીજી

દભકષણ આહફરાભાા થડ લઓત યશલા તમાય થામ ત

વારા ઍલ ફધાન ભત શત. ધનમધતઍ જ ઔાાધીજીન

લાયાલાય આલી યીત આઔ ન આઔ લધામાા છ.

ઔાાધીજીઍ ઍભની લાત સલીાયી. હશિદીઐના સલભાનની રડતની આભ અણધાયી ળરપઆત થઈ. ૧૮૯૩ભાા

અબદલરા ળિના ભાનભાા આ અઔ વબા થઈ. તભાા

"ફરનચાઈઝ ફીર'ન વાભન યલાન િયાલ થમ. ઍભાા

ધણા ભટા હશિદીઐ ણ જડામા.

ઍ લઓત રૉડા હયન વાસથાનના પરધાન શતા. તભન

હશિદીઐની વાખમાફાધ વશીઐ વાથની અયજી આલાન

િયાલ થમ. આ અયજીભાા ફન તટરી લધાય વશીઐ

રલાની શતી. લાતાલયણ ઉગર શતા ઍટર વો હશિદીઐ

ઍભાા ઉતવાશબય જડામા. અયજીભાા દળ શજાય વશીઐ

થઈ. ઍ ઓલાહડમાભાા અયજી ભરલા આટરી લધી

વશીઐ ભી ઔઈ. આટરા વભમભાા નાતારભાા દળ

શજાય વશીઐ રલી ઍ ઈ નાનીસની લાત ન શતી.

શલ ઔાાધીજીથી નાતાર છડામ ઍવા ન યહા. ઔાાધીજી

રઓ છ , રઍ ભન ભીન નાતારભાા જ સથામી

થલાન અધતળમ આગરશ મો. ભ ભાયી મશરીઐ

જણાલી. ભાયા ભનની વાથ ભ ધનﾍમ મો શત ભાય

જાશય ઓચ ન જ યશવ ા. નબા ધય ભાાડલાની ભ

આલશમતા જઈ. ધય ણ વારા અન વાયા રતતાભાા

રવા જઈઍ ઍભ ભ ત લા ભાનયા. અબદલરા ળિ

ઔાાધીજી ભાટ ઍ ફધી વઔલડ યી.

નાતાર ઔયાઐના વાશવથી ફનલા શતા તથી તભાા

ઔયાઐન જ પરધાનદ શવા જઈઍ ઍભ ઔયાઐ

ભાનતા શતા. જ ાા ર દાઓર થામ ત ધીભ ધીભ

ઔયાઐના પરધાનદ જામ ન તભની યકષાની લાડ બાાઔી

ડ ઍવા તઐ ભાનતા શતા. ઍ વાજઔભાા ઔાાધીજીઍ

ધલચાય , "ભારા નાતારભાા યશવ ા વાથા યલા ભાય

જાશય ાભભાા તનભમ થવા જઈઍ. હશિદી ભતાધધાય

પરધતફાધના ામદાની વાભ ભાતર અયજી યીન ત ન જ

ફવી યશલામ. ત ધલળ પરવતતૌધ ા ચાલ યશ ત જ વાસથાનના પરધાન ઉય અવય ડ. આન વાર ભન ઍ


વાસથાની સથાના યલાની આલશમતા જણાઈ. તથી

અફદલરા ળિ વાથ ભવરત યી. ફીજા વાથીઐન

ભળમ ન ઍ જાશય વાસથા ફનાલલાન અભ ધનﾍમ

મો. હયણાભ ૧૮૯૪ના ભ ભાવની ૨૨ભી તાયીઓ

"નાતાર ઇષનડમન ૉગરવ'ન જનભ થમ.'

૧૮૯૪ભાા હશિદી ભજય જઐ મખમતલ ભઔયધભહટમા

શલાતા શતા તના ઉય ભાધવ ૨૫ ાઉનડન ય

નાઓલાન ઓયડ નાતાર વયાય યજ મો તમાય

ઔાાધીજી ચભકા. હશિદી ભજય ઉય ઔયાઐના

અભાનલીમ તરાવના અન દષટાાત ઔાાધીજીઍ જમા-

અનબવમા શતા. ઔાાધીજીન વઓત ભજયી અન તરાવ

લિીન જીલતા ભજય ૨૫ ાઉનડન ય ળી યીત બયળ

તની તભન ભચિતા થઈ. લી આ હશિદી ભજયના

સલભાનન ણ વલાર શત. ઔાાધીજીઍ ઍભાા ધણી

નફાઈઐ ણ જઈ. ઍભણ ઍ મદદ નાતાર ઇષનડમન

ોગરવભાા યજ મો. ૉગરવ ચચાા યીન ઍની વાભ

હશરચાર યલાના નકકી ય.

નાતાર વયાયન ચીવ ાઉનડના યન ઓયડ

રાલલા ાછ ણ મખમ ાયણ ઔયાઐ વાભ ધીય

ધીય હશિદીઐ શહયપાઈભાા ઊતયી યહયા શતા ત જ શતા.

લાત ઍભ શતી સભાય ૧૮૬૦ભાા જમાય નાતારભાા

ળયડીન વાય ા થઈ ળ ઍભ છ ઍવા તમાા લવતા

ઔયાઐઍ જયા તમાય તભણ ભજયની ળધ યલા ભાાડી.

અન નાતારલાવી ઔયાઐઍ હશિદી વયાય વાથ ભવરત

ચરાલીન હશિદી ભજયન નાતાર જલા દલાની યજા

ભલી. તભન ાાચ લા ભજયી યલાની ળયત, ાાચ

લાન અત સલતાતર યીત નાતારભાા લવલાની છટ

અાળ ઍલી રારચ આલાભાા આલી. તભન જભીનની

ભાભરી ધયાલલાના શ આલાની ઔયાટી ણ અાઈ.

ત લઓત ઔયાઐ ઇચછતા શતા હશિદી ભજય તાનાા

ાાચ લા યા માા છી જભીન ઓડ ત તભના

ઉકભન રાબ નાતારન જ ભળ.

આ રાબ હશિદી ભજય ધામાા ઉયાાત આપમ. ઍભણ

ષ ળાબાજી લાવમાા, હશિદસતાનનાા ટરાા ભીિાા

ળા લાવમાા. જ ળા થતાા શતાા ત વોધા મા,

હશનદસતાનથી આફ રાલીન લાવમ. આ ફધા ાન

તભણ લાય ણ યલા ભાાડમ. તભણ ધય ફાાધલાન

વાર જભીન ઓયીદી ન ભજય ભટી ધણા વાયા

જભીનદાય તથા ધયધણી ફની ઔમા. ભજયભાાથી

જભીનદાય થમરા આલા સઓી રની ાછ

હશિદસતાનભાાથી સલતાતર લાયીઐ ણ આવમા. વોથી

શરાા ભયહભ ળિ અબફય આભદ આવમા શતા. તભણ

વઓત હયશરભથી તાન ધાધ ફયાફય જભાવમ.

આથી ઔયા લાયી ચભકા. તભણ શરાા હશિદી ભજયન

લધાવમા તમાય તભન તઐની લાયળકતતન ખમાર

નશત આવમ. તઐ ઓડત તયી સલતાતર યશ તમાા રાઔી

ત તઐન લાાધ નશત. ણ તભણ લાયભાા શહયપાઈ

યલા ભાાડી તમાય તઐ ચોકા. હશિદી ભજય ઉય ૨૫

ાઉનડન ય નાઓલાના મખમ ાયણ આ શતા.

નાતાર ઇષનડમન ોગરવ આ યન ઉગર ધલયધ મો.

ઔાાધીજીઍ ામદાીમ રડત ચરાલી, ઔયા-ાા લચચ

વાધા થમ. ધણા તપાન થમાા. ઔીફાય ણ થમા

શતા. હશિદીઐના જાનભારના ધણા નવાન થયા શતા.

દભકષણ આહફરાના આલા તપાનના વભાચાય દળભાા

પરાતાા ઔઓરન ણ ભદદ આલવા ડયા શતા. ઔાાધી-

ઔઓર વાથની લાતચીતન અત નાતાર વયાયન ૨૫ ાઉનડન ય ધટાડીન તરણ ાઉનડ યલ ડમ શત.


ઔાાધીજીઍ આ અનબલ જયા વતમન ચકકવ જમ

થામ છ, ણ વતમ ભાટ જીજાનથી ઝઝભવા ડ છ.

વતમન વાથ રનાય શાયી જવા યલડ નશી. ઔાાધીજીઍ

ત છીની જજિદઔીભાા વતમની રડતભાા કાયમ શાય

ભાની ન શતી.

હશિદસતાનની ગરાભી વાભ દળભાા જદી જદી યીત

આદરન થમા યતા શતા. તભાા ૉગરવ મખમ શતી.

ણ ઔાાધીજીન ૉગરવી આદરન ણ થડા અધરા

રાઔતા શતા. તભના ભચિતન ધલધળષટ પરાયના આદરન

ભાટના શતા. દભકષણ આહફરા ઍભના ભચિતન આઔ

લધાયલાના ધનધભતત ફનયા શતા. ઍટર દભકષણ આહફરાભાા

શજી થડ વભમ ાઢલાના તભણ નકકી ય. તભણ

ધલચાય દભકષણ આહફરાભાા ભઔયધભહટમાઐ અન હશિદી

લાયીઐ ભાટ શજી ધણા યલાના ફાી છ. ૨૫

ાઉનડન ય તરણ ાઉનડન થમ શત ત ઓરા, ણ

પયી તભાા લધાય ન જ થામ ઍવા શી ળામ નશી.

ઍટર ઍ યય નાબદ થામ ત જ યી વપતા

શલામ. ઍટલા ધવિ યવા શમ ત શજી રાાફ વભમ

દભકષણ આહફરાભાા યશવ ા જઈઍ. આથી તભણ છઍ

ભહશના દળભાા જઈ આલલા ધલચાય.

દળભાા આટ ભાયલા ભાટ ફીજ ા ણ ાયણ શતા.

હશિદીઐના શ ભાટ "નાતાર ઇષનડમન ૉગરવ'ની

સથાના થલાથી હશનદસતાનભાા આ ધલમ ઉય જાગધત

રાલલાના ાભ ણ યલા જવા શતા. આલા ફધા ધલચાય

યી ૧૮૯૬ભાા તઐ હશનદસતાન આલલા નીળમા.

આણ જાણીઍ છીઍ ઔાાધીજીઍ શલા ફાન

ઍની ભાતબાા દવાયા જ ધળકષણ આવા જઈઍ. જ

ફા ભાતબાા દવાયા ધળકષણ ભલ છ ત ભટા થઈન ફીજી ફતરણ બાા વશરાઈથી ળીઓી ળ છ. ણ દળના

જ ફા અગરજીથી જ બણલાની ળરપઆત ય છ તભન

ભટા થઈન ફીજી બાા ળીઓતાા ધણ વભમ રાઔ છ,

અન ત ણ ફયાફય ળીઓી ળતા નથી. આ લાત

ઍભણ સલાનબલ ધવિ યરી શતી. લાત ઍભ શતી

દભકષણ આહફરાના ભઔયધભહટમાઐભાા તધભર અન મકસરભ

ધણા શતા. તભન વ રડલા તભન વ વભજલ ડ.

ઍટરા ભાટ તભની વાથ તભની બાાભાા લાત યી શમ

ત ધણી ભાહશતી ભી ળ. ઔાાધીજીન ઍ ફાન બાા

ળીઓલાની ત દભકષણ આહફરાથી હશનદસતાનની

આઔફટની આ લઓતની મવાપયીભાા ભી શતી. ઍભણ

ફટભાાથી ઉદાના તથા જભાન બાાના જાણાય મવાપય

ળધી ાઢમા. તભની ાવ ઓ યતી ઉદા અન તધભર

બાા ળીઓી રીધી. તમાય છી ઍભણ તધભર દભકષણ

આહફરાની જરભાા અન ઉદા મયલડા જરભાા ફહ જ વાયી

યીત ળીઓી રીધી શતી.

દળભાા આલી ઔાાધીજીઍ સલાતાતરમ ચલના નતાઐ

વાથ ળક તટર ધયફ લલા પરમતન મો અન

તભન દભકષણ આહફરાની હયકસથધત ધલળ ળક તટરી

વભજ આી. વયલા ઔાાધીજીન દઓાલ દળભાા વાય

યહય શત. દળભાાના બધલષમના ઔાાધીઆદરનની ઍ

યીત ભધભા ફાધાઈ શતી.

ણ ઔાાધીજીના હશિદસતાનના પરલચનન અન

પરવતતૌધ ાન દભકષણ આહફરાભાા અલ અથા થમ શત.

તમાાના ઔયાઐ ભાનતા શતા ઔાાધીજી દભકષણ

આહફરાભાા હશિદીઐની લસતી લધાયીન ઔયાઐના ભશતતલ

ધટાડલા ભાઔ છ.


દભકષણ આહફરાભાા ફશાયથી આલતા રન ડૉતટય

સટીભયભાા તાવીન યલાનઔી આ છી જ તઐ

સટીભયભાાથી ઊતયી ળતા શતા. ઔાાધીજી ધલ દભકષણ

આહફરાભાા બાય ઔયવભજ પરામરી શતી. ઍટર ઔાાધીજી

જ સટીભયભાા દભકષણ આહફરા આવમા શતા ત સટીભયન

દાતતય તરલીવ હદલવ છી જ ઊતયલાની યલાનઔી

આી શતી.

શલ તરલીવ હદલવ સટીભયભાા શા લાત થામ? ફધા

જાતજાતની ચચાા ય, ઔપાા ભાય, દભકષણ આહફરાના

યાજાયણની અન ઔયાઐની લાત ણ થામ. ત

સલાબાધલ જ તરલીવ હદલવની આઔફટની

પરવતતૌધ ાભાા ઔાાધીજીઍ ﾍધભના સધાયાન હશિવ હય

શત અન લાના સધાયાન અહશિવ હય શત. આભ

લાﾍધભ વાસકધતની ચચાા ણ થઈ શતી. દળની અન

આઔફટની ઔાાધીજીની લાત લધાયી ચઢાલીન

ઔયાઐઍ દભકષણ આહફરાભાા પરાલી શતી. આથી તમાા

ઔાાધીજી વાભ બાય ધલયધ શત. ઔયાઐ ઔાાધીજીના

આઔફટભાાથી ઊતયલાની જ યાશ જતા શતા.

ઔાાધીજી ઉય ઔયાઐઍ ફ આય રઔાવમા શતા.

ઔાાધીજીઍ હશિદસતાનભાા નાતારલાવી ઔયાઐની ધનિદા

યી શતી. અન ઔાાધીજી નાતારન હશિદીઐથી બયી દલા

ભાઔતા શતા. તથી ફ સટીભય બયીન હશિદીઐન રઈન

આવમા શતા.

તરલીવ હદલવ આઔફટના વનજયન ઊતયલાની

યલાનઔી ભી તમાય ઔાાધીજીના ઍ ધભતર પતાનન

વભજાવયા શતા , "ઔાાધીજી વાભ ઔયાઐ ઉશયામરા છ.

ભાટ ઍભન કટાફ વાથ ભડી વાાજ ઉતાયજ. તભના

જીલન જઓભ છ. ઍટર રીવ સધૌયનટનડનટ તભન

ભડી વાાજ ઉતાયીન સયભકષત રઈ જળ.' ણ ઔાાધીજીન

આ લાત ઔભી નશી. તઐ બલરઆભ સટીભયભાાથી

ઊતમા. તમાા જ ટરા ઔયા છયાઐ ઔાાધીજીન

ઐઓી ઔમા ન "ઔાાધી-ઔાાધી'ના નાયા રઔાલલા

ભાાડમા. આથી ઍભના વાથી ધભ. રટન હયકષા ફરાલી.

ણ ઔયા યલાનઍ ઔાાધીન હયકષાભાા ફવલા દીધા નશી

ન હયકષાલાાન બઔાલી મક. ઍટલા જ નશી, તભણ

ઔાાધીજીન ટરીદાલ ણ યલા ભાાડમ.

તપાન ધણા લધલા ભાાડમા ન ઔાાધીજીન જીલ યય

જઓભભાા આલી ડમ તમાય ઈઍ સધૌયનટનડનટ

ઍરઝાનડયન પન મો. સધૌયનટનડનટ તયત આવમા

અન ફીજી રીવ લાનભાા ઔાાધીજીન ફવાડીન

રીવથાણ રઈ જલાન ફશાન ભરી દીધા.

ટળા તની ાછ ન દડ ત ભાટ તઐ ટાન ઍ

વયવ ઔીત ઔલડાલતા શતા. તન તયજભ ઔાાધીજીઍ

જ "વતમના પરમઔ'ભાા આપમ છ. સધૌયનટનડનટ ટાા

ાવ ઔલડાલતા શતા-

ચાર આણ ઔાાધીન રા

આભરીના ઝાડ પાાવીઍ રટાલીઍ

ફા ઔાાધીના ભધનમાન તમાા સધીભાા ઍટર ધલાવ

થઈ ચક શત ધભ. ચફયરઈન તભના ઉય હભર

યનાયા ઉય વ ચરાલલાના હા તમાય ઔાાધીજીઍ

ધયાય ના ાડી શતી. તભણ હા શતા ભાય ઈના ય

ાભ ચરાલવા નથી. હભરા યનાયાઐ ણ ઓયઓય ત

દધત નથી. તભન ત ઍવા ળીઓલલાભાા આવયા શતા

ભ હશિદસતાનભાા ઔયાઐની લઔલણી યી શતી. ઔાાધીજી

ધીભધીભ ભશાભાનલ તયી ધલાવતા જતા શતા.


ગનઔાયન ણ ભાપ યલાની વતમના આગરશીઍ હશિભત

યાઓલી જઈઍ. વતમ અન અહશિવાન આઝાદીની રડત

વાથ વાાલાના આ ફધા ઔાાધીજીના વતમના પરમઔ

જ શતા.

ઔાાધીજી શાભળા ઍભન થતા વાયાનયવા અનબલ ઉય

ભનન યતા અન તભાાથી તમ તાયલતા. આજ

બાયતના રઔબઔ તભાભ યાજાયણીઐ દવાયા અફજ

રપધમાના રસટભાા યડના ઔટાા થામ છ. ઔાાધીજીઍ

જાશય રસટ ભાટ હા શતા ઈ ણ યાજીમ-વાભાજજ

ભાડ વાલાજધન રસટ ઊબાા યલા ન જઈઍ. જાશય

રસટ જ વોથી ભટા ભરષટાચાયના ધનધભતત ફનતા શમ છ.

ઔાાધીજીઍ તાના સલાનબલથી આવા તાયણ ાઢયા શતા.

લાત ઍભ ફની શતી ઔાાધીજી થડ લઓત

હશનદસતાનભાા યહયા ત ઔાાભાા ળિ આદભજી ધભમાાઓાન

નાતર ઇષનડમન ૉગરવ ભાટ વારા ઍવા પાડ ઉધયાલી

યાખયા શતા. ઔાાધીજીન ઍ બફ ઔયા શતા. તભણ આ

પાડના ઍ રસટ ય જથી ઍના વમાજભાાથી જ નાતાર

ૉગરવન લશીલટી ઓચા નીળમા ય. ઔાાધીજી શતા તમાા

સધી ઍ ફયાફય ચાલયા ણ શતા. ાયણ ઔાાધીજી ત

ઍ આનાન ઓચા થમ શમ ત ણ તની વશી રતા.

યાત, ાછથી ઍ રસટન લશીલટ વાલ ઓાડ ઔમ

શત અન રસટીઐઍ આવની રડાઈભાા રસટન ફદનાભ

ય શતા. ઔાાધીજીઍ આ અનબલ યથી જ જાશય રસટ

ન જઈઍ ઍભ હા શતા.

શહયરારના ઔાાધીજી વાભના ફલાન બફ ભશતતલન

ફનાલ ણ અશી જ ફનમ શત.

૧૮૯૭ભાા ઔાાધીજી રાાફા લઓત ભાટ ડફાન આવમા તમાય

તભની તની વાથ નલ લાન ભટ દીય શહયરાર,

ાાચ લાન ભભણરાર તથા દળ લાન બાણજ તભની

વાથ શતા.

શલ આ ફાના ધળકષણન પરશન દા થમ. ઔાાધીજી

ભાતબાાના ધળકષણના આગરશી શતા. ઍટલા જ નશી,

ફા ફાણભાા ભાતાધતા વાથ જ યશલાા જઈઍ

ઍભ ણ ભાનતા શતા. ફાન વાથ ત યાખમા, ણ

ઍન ભાતબાાભાા બણાલલા ભ?

ફહ પરમાવ યલા જતાા ઍભનાા ધળકષણની મગમ

વમલસથા થઈ નશી. ણ ટલવટમ પાભાભાા દભકષણ

આહફરાના વતમાગરશની ચલન ાયણ તભણ ધય જ

ધળકષણ ભાટની વમલસથા ઔિલી શતી. છલટ ઔાાધીજીઍ

તરણ ફાન ઍભાા જ બણાલલાના નકકી ય. અશી જ

વાધાયણ ધળકષણ ભતા શતા તનાથી જ વાત ભાનલ

ડમ.

અશી ઔાાધીજીઍ યરી થડી લાત વાથ હા વાભત થઈ

ળત નથી. ઍભણ રખયા છ , "ાછથી ભાય ભટ

દીય, િી ઉભય શોચમા ફાદ, તાની ઇચછાઍ,

અભદાલાદની શાઈસકરભાા બણલા ઓાતય દભકષણ આહફરા

છડી ઔમર, ભાયા બાણજન હા જ આી ળક તન

તન વાત શત ઍલ ભાય ખમાર છ. ત બયજલાનીભાા

થડા જ હદલવની ભાાદઔી બઔલી દલર ામ. ફીજા

દીયા દી ધનળા ઔમા જ નથી. દભકષણ આહફરાના

વતમાગરશન ાયણ ભ સથારી ળાાભાા જ તઐ બણરા.'

અરફતત, ઔાાધીજીઍ ઍટલા ત આતભથાભાા બલયા છ

ભાયા પરમઔ અણા શતા. ફાન હા ત આલા

ભાઔત શત ત વભમ નશત આી ળક. તથી અન

ફીજા અધનલામા વાજઔન રઈન હા ઇચછા તવા

અકષયજઞાન તભન ન આી ળક. ભાયા ફધા


દીયાઐની ઐછાલતતા પરભાણભાા ભાયી વાભ પહયમાદ

યશી છ. ાયણ જમાય તઐ "ફી.ઍ', "ઍભ.ઍ.' અન

"ભરીકરટ'ના ણ હયચમભાા આલ તમાય ત

ધનળાભાા ન બણમાની ઓાભી જઍ.

ાછ તાન ફચાલ યતાા ઔાાધીજી રઓ છ, "આભ

છતાા ભાય તાન અભબપરામ ઍલ છ જ

અનબલજઞાન તઐ ામા છ, ભાતાધતાન જ વશલાવ

તઐ ભલી ળકા છ, સલતાતરતાન જ દાથાાિ તભન

ળીઓલા ભળમ છ ત જ ભ તભન ઔભ ત યીત ધનળા

ભરલાન આગરશ યાખમ શત ત તઐ ન ાભત.

તઐના ધલ જ ધનﾍ ાધ તતા ભન આજ છ ત ન શત.

તઐ જ વાદાઈ અન વલાબાલ ળીખમા છ ત ભાયાથી

ધલબટા ડી ધલરામતભાા દભકષણ આહફરાભાા કધતરભ

લણી ામા શત ત ન લી ળકા શત. ફર

તઐની કધતરભ યશણી ભાયા દળામાભાા ભન દાચ

ધલઘનતાા થઈ ડત.

"તથી, જ હા તઐન ઇચછા તટલા અકષયજઞાન નથી

આી ળક, તણ ભાયા ાછરાા લોન ધલચાય રા

છા તમાય, તઐના પરતમન ભાય ધભા ભ મથાળકતત નથી

ફજાવમ ઍલ ખમાર ભન નથી આલત, નથી ભન ﾍ

ાતતા થત. જ ધણા ઍ ફાફતભાા ભાયી ટીા ય છ

અન દરીર ય છ ભાયા દીયા ફહયસટય ઇતમાહદ

દલી ામા શત ત શા ઓટા થાત? ભન તભની ાાઓ

ાલાન ળ અધધાય શત? ભ ાા તભન દલીઐ

રલા દઈ ભનઔભત જીલનભાઔા વાદ યલાની

કસથધતભાા ન મકા?

"ભન આ દરીરભાા લજદ નથી રાગયા. હા અન

ધલકાથીઐના પરવાઔભાા આવમ છા. ફીજાા ફા ઉય

ભ ફીજા અઓતયા ણ મા છ અથલા યાલલાભાા હા

ભદદઔાય થમ છા. તનાા હયણાભ ણ ભ જમાા છ.

ઍલાા ફા અન ભાયા દીયાઐ લચચ વયઓાભણી રા

ત હા નથી ભાનત તઐ ભાયા દીયાઐ યતાા

ભનષમતલભાા ચડી જામ છ અથલા તઐની ાવથી ભાયા

દીયાઐન ઝાઝા ળીઓલાણા શમ.

છતાા, ભાયા અઓતયાના છલટના હયણાભ ત બધલષમભાા

જ જણામ. આ ધલમન અશી ચચાાલાના તાતમા ત ઍ

છ , ભનષમજાધતની ઉતકરાાધતન અભમાવી, ગશલણી

અન ધનળાની લણીના બદના અન તાની

જજિદઔીભાા ભાફાઍ યરાા હયલતાનની તાનાા

ફા ઉય થતી અવયના, મજતિભચતૌ ભા ાઢી ળ.

શહયરારની ફાફતભાા ઔાાધીજીઍ "વતમના પરમઔ'ભાા

આટરી જ લાત રઓી છ. ભન રાઔ છ લાત થડી

અધયી છ. ઍભણ જ ફીના ફની તની ભાતર ટા નોધ

રઓી છ. અન જ ફચાલ મો ત થડ ધલઔત મો છ.

ભારા ભાનવા છ ઔાાધીજી દાચ "વતમના પરમઔ'ભાા

ોટાભફ લાત રાલલા ભાઔતા ન શતા. ઍટર ફનરી

ફીનાની ધલઔત ચચાા યી નશી શમ. જ આ આઓ

ફનાલ ોટાભફ શત. છતાા, જાશયભાા ધણ ચચાાત શત

અન શજી ચચાામા ય છ. ઍટર ભન રાઔ છ

ઔાાધીજીઍ શહયરાર ધલ ફીજા પરવાઔ ધણી ભાહશતી

આી છ, તલી ભાહશતી "વતમના પરમઔ'ભાા મલી

જઈતી શતી. દાચ આતભથા રઓી તમાા સધીભાા

શહયરારના પરયણ ઍટલા ફધા ઔલાયા નશી શમ. ત ણ

આણ શહયરારના પરયણ થડા ધલઔત જવા જઈઍ,

જથી શહયરારન ણ મગમ નમામ ભ.


શહયરાર ટલવટમ પાભાભાા ધળકષણની જલી વઔલડ શતી

તવા ધળકષણ રતા શતા. ત ઔાાધીજીન અતમાત ચાશતા

શતા. અન ઔાાધીજીના જ ાભ યતા શતા. ટલવટમ પાભા

અન હપધનકષ આશરભ આવાવ ૪૦૦-૫૦૦ હશિદીઐના

કટાફ યશતા શતા. શહયરાર આ ફધા હશિદી કટાફભાા

ઔાાધીજીન વતમ, અહશિવા અન સલાતાતરમન વાદળ

પરાવમ શત. વલાય પરબાતપયી યલી, યાષરબકતતનાા

ઔીત ઔાલાા લઔય પરવતતૌધ ા તઐ યતા શતા. ઍ

ધલસતાયભાા શાહયરાર "છટ ઔાાધી' શલાતા શતા.

ઔાાધીજી ત ણ શહયરાર ભાટ ફહ જ ભટ અભબપરામ

ધયાલતા શતા. ભાયા ફધા તરભાા શહયરાર જ ભારા

અધરા ાભ આઔ ચરાલળ ન રા યળ ઍવા તઐ

ધણીલાય શતા.

ઍલાભાા ઍ ાયવી બાઈઍ ઔાાધીજીન હા તભ ઈ

ઍ ધલકાથીન ઇગરનડ બણલા ભર ત હા તન ફધ

ઓચા ઉિાલીળ. શહયરારના ાન તમાય વયલા થમા. ફા,

ભન ઇગરનડ ભર ત વા? હા ણ ફા જલ થઈ

ળકા. ણ ઔાાધીજીઍ છઔનબાઈન ઇગરનડ ભરલાના

હા. આથી શહયરાર ધનયાળ થમા. ણ તઐ ફાન

ઍટર ફધ પરભ યતા શતા તભન ધલયધ મો નશી.

છઔનબાઈન ઇગરનડભાા પાવયા નશી ન ાછા આવમા

તમાય પયી ઈન ભરલાન પરવાઔ આવમ. શહયરારન

ઓાવ થયા શલ ત ફા ભન જ ભરળ. ણ તમાયમ

ઔાાધીજીઍ શહયરારન ફદર ઍ ાયવી વજજજનન

ભરલા નકકી ય. શહયરારન અતમાત દઃઓ થયા.

શહયરારન શતા ત ઇગરનડ જઈન ફા જટલા

બણીન ફાના ાભ આઔ ચરાલળ. શહયરારના ઍ

વના શતા. શહયરારન ઍ વના તટત ા દઓાયા. ઍટર

શહયરાર અતમાત નાયાજ થમા અન બફ ગસવ થમા.

ઍણ ફા વાભ તાન ગસવ પરઔટ મો, "તભ ફીજી

લઓત ણ ભન ઇગરનડ ભરલાની ળા ભાટ ના ાડી?

ભન તભાય બણાલલ નથી?' ઔાાધીજીઍ હા, "તા ત

અશી બણ જ છ ન!' શહયરાર હા, "તભ ઇગરનડ બણીન

ફહયસટય નશી થમા શત ત આજ અશી આટલા ભટા ાભ

યી ળત? યફાદયભાા આટા નશી ભાયતા શત?' છતાા,

ઔાાધીજીઍ શહયરારની લાત ઉય રકષ આપયા નશી

ઍટર શહયરાર અતમાત નાવીાવ થમા. આથી તભણ

દળ ચાલમા જલાના નકકી ય. જ હદલવ શહયરાર

તાન વાભાન રઈન જલા નીળમા તમાય તમાાના

રઍ "છટ ઔાાધી'ન આસ વાથ ધલદામ આી શતી.

ઍભાા ઈઍ હા શતા , "ઔાાધીજી ણ લા, આલા

વાયા છયાન જલા દીધ!' શહયરાર ઍ વાાબીન તયત

જ શી દીધા, "ભાયા ધતાના નાભ નશી રળ. ઍ ત

ભશાર છ. ઍભની ધનિદા હા નશી ચરાવા.'

શહયરારન છીન આ રાાફ ઇધતશાવ ભાય અશી નથી

મલ. ણ કટાફના ફાન ટલવટમ પાભાભાા

બણાલલાની ઔાાધીજીની લાત ઔાાધી કટાફના ટરા

વભમન ભાનમ નશતી. ઔાાધીજી વાભ તભની નાયાજઔી

અદયઅદય વમતત ણ થતી શતી. ઓાવ યીન

યાભરારના કટાફન ધણ ધલયધ શત. ત અણઔભ

આજ ણ તભની તરી ડૉ. ઉા ઔાણી કાય વમતત

ય છ. અરફતત, ભટ બાઔ નાયામણ દવાઈઍ હા છ

તભ જભજભ વતમ, અહશિવા અન વતમાગરશ દવાયા

ઔાાધીજીની સલયાજમાતરા આઔ લધતી ઔઈ અન

ઔાાધીજીન પરબાલ દળ તથા દધનમાભાા લધત ઔમ

તભતભ ઔાાધીકટાફ ણ ભટ બાઔ ઔાાધીજીના

ધલચાયન સલીાય મો છ, ઍટલા જ નશી ઔાાધીજીના

ાભ ઔાાધી-યસત આઔ લધાયલા પરમતન ણ માા છ.


ઍલા ટરા ાતરન ભન ણ હયચમ છ.

શહયરારનાા જ તરી યાભીફનનાા તરી નીરભ યીઓ

દભકષણ ગજયાતભાા આહદલાવી ધલસતાયભાા ષ ાભ

યીન ઔાાધીજીન જીલતા યાખમા છ. તભણ કાયમ

શહયરાર ધલ ળી ચચાા યી નશતી. યાત,

ગજયાતીભાા ઔાાધીજી અન શહયરાર ધલના ઍ

સતભાા ધલલાદાસદ ચચાા થલાથી ઍભણ "ઔાાધીજીના

ઓલામલા ધન ઃ શહયરાર ઔાાધી' નાભ ઍ સત

રખયા છ. ઍભાા કાામ ઍભણ ઔાાધીજીની ધનિદા યી

નથી. ઍટલા જ નશી આબા સત ભફટધલન ધી રાઈનવ

લાાચીઍ ત આણન ઓફય ડ છલટ સધી ઔાાધીજી

અન શહયરાર ઍફીજાન અતમાત ચાશતા શતા. અન

ફાન ઍભાા તાની જ ભર ભાનતા શતા. આ ફધા

વભજાલલા ભાટ નીરભફશન ઔાાધીજીના શહયરાર

ઉયના ૨૯ તર શરી લાય પરઔટ માા છ. દલદાવ

ઔાાધીઍ શહયરારના દયલા ળબદભચતર આપયા છ.

શહયરારના અન સતયફાના ટરા અપરઔટ તર ણ

નીરભફશન મકા છ. આભ તભણ શહયરારન નમામ

આલાની યી ધળળ યી છ. શહયરારની ફાફતભાા

ઔાાધીજી ણ થડા જલાફદાય શતા ત લાત તઐ

સતના અાણભાા હયા ધલના યશી ળકા નથી. ઍભણ

રખયા છ ઃ અભ શીઍ તમાય નશી ણ તભન મગમ

રાઔ ત યજ ઍભ શનાય ભાફા અન વાાબનાય

વાતાનન અાણ'

જ યાભરારની જભ શહયરારના તર ાાધતરાર ણ

શહયરાર વાથના ઔાાધીજીના લતાનથી નાયાજ શતા.

ાયણ શહયરારની ળકતત ભાટ તભન અભબપરામ

ઔાાધીજી જલ જ ઊચ શત, ઔાાધીજીન ટલવટમ પાભાન અભમાવ જ યત છ ઍ લાત વાથ ણ તઐ

વાભત ન શતા. આથી તઐ ઔાાધીજીથી થડા અતડા યશી

ડૉતટય ફનમા શતા. જ ઔાાધીજીના ાભ નીરભફશન

આઔ ચરાવયા તથી તઐ અતમાત બળ શતા. ઍ

લઓત નીરભફશન ોટાભફ પરવાઔ ાાધતરારન ભળમાા

અન ાાધતરારન લાદન ય તમાય ાાધતરાર હા શતા ,

"ભ ત ઔાાધીજીના ાઈ ાભ ય નથી, ણ ત ઍભના

આવા વયવ ાભ ય તથી હા ફહ યાજી થમ છા.'

આ નીરભફશન ઔાાધીજીના જ ધલચાય પરભાણ

ળાવનવમલસથાન દસતાલજ આલાની ચચાાનાા ભાયાા

ચાય સતન ણ અતમાત પરભથી આલામા છ અન

"વાહશતમ વાઔભ'ની પરવતતૌધ ાની ણ બાય વયાશના યી

છ.

ત યાભીફશનનાા ફીજાા તરી અનસમાફશનના ધત સલ.

શરી ભશન યીઓ ફાયડરીભાા આહદલાવી ફશનન

ઝ, ધૌયષનટિઔ લઔય ળીઓલલા "સરભચ મદરણારમ'

નાભ ઍ મદરણારમ ળરપ ય શતા. તભાા તઐ આહદલાવી

ફશનન ઝ, ધૌયષનટિઔ, ફાઈષનડિઔ લઔય ળીઓલતા

શતા. હા ત લઓત સયત પરવ એનવા ઌવધવમળનન

પરમઓ શત. તઐ દય લયવ ભાયા શાથ આહદલાવી

ફશનન પરભાણતર અાલતા શતા. આ ધનધભતત ભાય દય

લયવ તભન ભલાના થતા. ત લઓત ફઍ રા

યાજાયણ, ધળકષણ, લઔય ધલમની ચચાા થતી. ણ

તભણ કાયમ શહયરાર અન ઔાાધીજી લચચના ઍ

પરવાઔની ચચાા યી નથી. ઔાાધીકટાફના ફીજા ણ

ઍાદફ વભમન ભન હયચમ છ. ઍટર ઔાાધી કટાફના

તભાભ લાયવઍ ઔાાધીજીની આભનમા જાલી છ ઍવા હા

ભાના છા.


ઔાાધીજીઍ આતભથાભાા ણ ૧૮૯૭થી ૧૮૯૯ના ફ

લા છડી દીધાા છ. હા ફીજાા ચાયાાચ લા છડી દલા

ભાગા છા. ઓાવ યીન વલાવતતૌધ ા, ફાઉછય, બરહમચમા,

વાદાઈ ત િી ફઅય યિની જ લાત યીઍ ત

ઔાાધીજીઍ વયાયની ભદદ યલા અઔ જ ફચાલ મો

શત ત તભના અઔત ભાતવમ શમ ત ણ તભના

વતમના આગરશ અન ભાનલસલાતાતરમના ધવિાાત વાથ

ટર ભ ઓામ છ તન ધલચાય યલ ડ. ભારા શવ ા

ઍટલા જ છ ઔાાધીજીના ફધા ધલચાય વાથ વાભત થવા

જ જઈઍ ઍલ આગરશ ન યાઓતાા ભાણવ ભાણવના

વભગર ભાણવ તયી મલમાાન યવા જઈઍ. ઔભ તલ

ભટ ભાણવ શમ, ભર સધાયીન, બરીન જ ભટ

થમ શમ છ. ઔાાધીજી જ દાચ ઍલા ભશાભાનલ શતા,

જભણ જમાય ણ રાગયા છ તમાય તાના ધલચાય

સધધાા ફદલમા છ. ઍટલા જ નશી, તાની ભર સધધાા

બરીન સધાયી છ.

દભકષણ આહફરાના ઔાાધીજીના ાભ ઔઓરઍ જયા શતા.

તમાયથી જ ઔઓરઍ ઔાાધીજીન ફયાફય ઐખમા શતા.

ઍટર દળભાા ઔાાધીજીના ઔોયલ લધાયલાભાા ઔઓરન

પા વોથી લધાય શત.

ઔાાધીજીઍ ઍ લા દળ આઓાભાા પયીન અનબલ

રલાના ધલચાય શતા. આન ઍભન વાય ઍલ રાબ

ભળમ. ઔાાધીજીઍ વતમ, અહશિવા અન વતમાગરશ જલા

ળબદ દવાયા તાની ધલધળષટ ઐઓ ફનાલી ત અતમાત

વાદઔીન ાયણ રઍ ઔાાધીજીન તાના જ ભાણવ

ઔણમા ઍ ણ ઍભના જભા ાસા શતા.

ઔાાધીજીઍ ભફશાયભાા વતમ અન અહશિવાન વટીઍ

ચઢાલી શતી. ભફશાયના ઔાભડાના ઍ અનબલ

ઔાાધીજીની આઓ ઓરી નાઓી શતી. ઔાાધીજીઍ ત જ

રખયા છ ઃ

"બીધતશયલા ઍ નાનડા ઔાભડા છ. તની ાવ તનાથી

ણ નાનડા ઔાભડા છ. તમાા ટરી ફશનનાા ડાા ફહ

ભરાા જલાભાા આવમાા. આ ફશનન ડાા ધલા-

ફદરલાના વભજાલલાના ભ સતયફાઈન સચવયા. તણ

ફશનન લાત યી. ઍભાાથી ઍ ફશન તન તાની

ઝાડીભાા રઈ ઔઈ ન ફરી ઃ "તભ જઐ, અશી ાઈ

ટીફાટ નથી જભાા ડાા શમ. ભાયી ાવ આ ભ

શયી છ ત જ વાડી છ. તન હા ઈ યીત ધઈ ળકા ?

ભશાતભાજીન શ ત ડાા અાલ ઍટર હા યજ

નાશલા ન યજ ડાા ફદરલા તમાય થઈળ.' આલાા

ઝાડાા હશિદસતાનભાા અલાદરપ નથી. અવાખમ ઝાડાભાા

યાચયચીલા, ટીટાયા, લઔડાારતતાા નથી શતાા. અવાખમ

ભાણવ ભાતર શયરાા ડાા ઉય તાન ધનલાાશ ય

છ.

ઔાાધીજીઍ તમાય જ નકકી ય , "ત બર વાદા જીલન

જીલ ણ જમાય ઍ ફશનન શયલા ફ વાડી ણ

ભતી ન શમ તમાય ભાય આટરાા ફધાા ડાા શયલા

નશી જઈઍ.' આભ ભાતર ઍ ધતી શયીન જ

ઔાાધીજીઍ વતમાગરશના આદરન ચરાવમાા શતાા.

ઔાાધીજીના આ ધનણામન ાયણ ઔાાધીજીની પરધતષિાભાા

બાય લધાય થમ.

ચાાયણ, ઓડા, ફાયડરીના વતમાગરશ લઔય દવાયા

ઔાાધીજી વતત દળભાા જાગધતના ાભ યતા શતા.

ઔાાધીજીઍ વતમાગરશ વાથ અહશિવાન જડી શતી. અનમામ

વાભ શડતાના ળસતર ઉઔાભતી લઓત તભણ ભજયન

તરણ વરાશ આી શતી. શડતાભાા ળાાધત જાલલી, ઈ


ભજય ાભ જલા ભાઔત શમ ત તન વભજાલલ ણ

ધભી આીન યલ નશી. શડતા ઔભ તટરી રાાફી

ચાર ત ણ હશિભત શાયલી નશી અન અનમ િાણ છટ

ભજયી યીન જભતભ ણ ગજયાન ચરાલી રવા.

ઔાાધીજીઍ જીલનબય આલી અહશિવ શડતા ડાલી

શતી અન જમાા શડતા હશિવ ફની તમાા શાડ જલડી

ભર શીન ઔભ તટરા ફઆફરપ થલાની ભચિતા માા

ધલના શડતા વારી રીધી શતી. શડતા, હશિભત, વતમ

અન અહશિવાભાા આટરી શરિા ઔાાધીજી અન ભાતર ઔાાધીજી

જ દળાાલી ળ છ. ઔાાધીજીઍ અભદાલાદની નજી

ચયફ આશરભની પરવતતૌધ ા ળરપ યી તમાય ણ

ઔાાધીજીની પરવતતૌધ ાભાા ઍટર જ લઔ આવમ શત.

ઔાાધીજીઍ ણ આતભથાભાા લચભાા લચભાા ઍફ

લોની પરવતતૌધ ાની નોધ નથી રીધી. ભાય ભાટ ણ

ઍ જ મશરી છ.

ઔાાધીજી ત ધભધનટ ધભધનટન ઉમઔ યતા શતા. તઐ

વતત પરવતતૌધ ા યીન, ઍ પરવતતૌધ ાની મગમમગમતા

ય ભચિતન ણ યતા શતા. તભાા સધાયા અન ઉભયા

ણ યતા શતા. ઔાાધીજીઍ કાયમ ધનવતતૌધ ા બઔલી

નથી. ભાાદઔીભાા, શારતાા ન ચારતાા જભ ઍભના ળયીય

ચારતા શતા તભ ઍભના ભન ણ ચારતા શતા. ઍભની

નોધ દવાયા ઍભની ઐઓ ભલલી શમ ત ઔાાધીજીન

ભફટધલન ધી રાઇનવ લાાચલા ડ. આણ બદ ઔાાધીજી

જલા ફનલા ભથવા ડ.

ઍટર ઍભણ "વતમના પરમઔ'ની ણાાહધતભાા મરી

નોધ મીન જ ભાય અટવા ડળ. ઍભણ રખયા છ,

"શલના ભારા જીલન ઍટલા ફધા જાશય થયા છ શા

પરજા નથી જાણતી ઍવા બાગમ જ શમ. લી ૧૯૨૧ની

વારથી હા ભશાવબાના આઔલાનની વાથ ઍટર ફધ

ઐતપરત થઈન યહય છા ઍ ણ હસવાના લણાન

નતાઐના વાફાધન તભાા રાવમા ધલના હા મથાથા યીત ન

જ યી ળકા. આ વાફાધ શજ તાજા છ. શરિાનાદજી,

દળફાધ, રારાજી અન શીભ વાશફ આણી ાવ નથી,

છતાા વદૌબાગમ ફીજા ધણા નતાઐ શજ ભજદ છ.

ભશાવબાના ભશાહયલતાન છીન ઇધતશાવ શજ ધડાઈ

યહય છ. ભાયા મખમ પરમઔ ભશાવબાની ભાયપત થમા

છ, ઍટર ત પરમઔના લણાન યલાભાા નતાઐના

વાફાધન લચચ રાલલા અધનલામા છ. ઍ હા ધલનમન

ઓાતય ણ શાર ત ન જ રાલી ળકા. છલટભાા, શાર

ચારતા પરમઔન ધલળ ભાયા ધનણામ ધનﾍમાતભ ન

ઔણી ળામ. ઍટર આ પરયણન શાર ત ફાધ જ

યલાા ઍ ભારા તાવમ જણામ છ. ભાયી રભ જ આઔ

ચારલાની ના શ છ ઍભ હા ત ચાર.

"વતમન ભ જવા જયા છ, જ ભાઔ જયા છ ત ફાફતન

ભ વતત પરમતન મો છ, ન લાાચનાયન ત લણાન

આતાા ભચતતળાાધત બઔલી છ. ભ તભાાથી

લાાચનાયન વતમ અન અહશિવાન ધલળ લધાય આસથા ફવ

ઍલી ભ આળા યાઓી છ.

વતમથી ભબનન ઈ યભશવય શમ ઍવા ભ નથી

અનબવયા. વતમભમ થલાન વાર અહશિવા ઍ જ ઍ ભાઔા

છ, ઍભ આ પરયણન ાન ાન ન દઓાયા શમ ત આ

પરમતન વમથા વભજ ા છા. પરમતન વમથા શ, ણ લચન

વમથા નથી. ભાયી અહશિવા વાચી તમ ાચી છ, અણા

છ. તથી ભાયી વતમની ઝાાઓી શજાય સયજન ઍિા

યીઍ તણ જ વતમરપી સયજના તજના રા ભા ન

ભી ળ ઍલા સયજના ઍ હયણભાતરનાા દળાનરપ જ છ. ઍના વાણા દળાન વાણા અહશિવા ધલના અળક છ,


ઍટલા ત હા ભાયા આજ રઔીના પરમઔન અત અલશમ

શી ળકા છા.

"આલા વમા વતમનાયામણનાા પરતમકષ દળાનન વાર

જીલભાતરની પરતમ આતભલત પરભની યભ આલશમતા

છ અન ત યલાન ઇચછનાય ભનષમ જીલનના ઍ ણ

કષતરની ફશાય નથી યશી ળત. તથી જ વતમની ભાયી

જા ભન યાજમપરયણભાા ઓચી ઔઈ છ. ધભાન

યાજમપરયણની વાથ વાફાધ નથી ઍભ શનાય ધભાન

જાણત નથી ઍભ શતાા ભન વાચ નથી થત, ઍભ

શલાભાા હા અધલનમ નથી યત.

"આતભશદવિ ધલના જીલભાતરની વાથ ક ન જ વધામ.

આતભશદવિ ધલના અહશિવાધભાના ારન વલાથા અવાબધલત

છ. અશિાતભા યભાતભાનાા દળાન યલા અવભથા છ,

ઍટર જીલનભાઔાનાા ફધાા કષતરભાા શદવિની આલશમતા

છ. ઍ શદવિ વાધમ છ, ભ વમકતત અન વભષષટની

લચચ ઍલ ધનટ વાફાધ છ ઍની શદવિ અનની શદવિ

ફયાફય થઈ ડ છ અન વમકતતઔત પરમતન યલાની

ળકતત વતમનાયામણ વહન જનભથી જ આી છ.

"ણ આ શદવિન ભાઔા ધલટ છ ઍભ હા ત પરધતકષણ

અનબવા છા. શિ થવા ઍટર ભનથી, લચનથી ન ામાથી

ધનધલિાય થવા, યાઔદવાહદ યહશત થવા ઍ ધનધલિાયતાન

શોચલાન પરધત કષણ ભથલા છતાા હા શોચમ નથી,

તથી રની સતધત ભન બલી ળતી નથી, ઍ સતધત

ધણી લા ડાઓ છ. ભનના ધલાયન જીતલા જઔતન

ળસતરયિથી જીતલા યતાામ ભન હિન રાઔ છ.

હશિદસતાનભાા આવમા છી ણ હા ભાયાભાા વાતાઈ યશરા

ધલાયન જઈ ળક છા, ળયભામ છા, ણ શામો નથી.

વતમના પરમઔ યતાા ભ યવ લટમ છ, આજ લટી યહય

છા. ણ હા જાણા છા ભાય શજ ધલટ ભાઔા ાલાન છ.

તન વાર ભાય શનમલતૌ ફનલાના છ. ભનષમ જમાા રઔી

સલચછાઍ તાન વહથી છલર ન મ તમાા રઔી તની

મકતત નથી. અહશિવા ઍ નમરતાની યાાષિા છ. અન ઍ

નમરતા ધલના મકતત ઈ ા નથી ઍ અનબલધવિ

લાત છ. ઍ નમરતાની પરાથાના યત, તભાા જઔતની

ભદદ માચત અતમાય ત આ પરયણન ફાધ રા છા.'

ધભતર! ઔાાધીજીઍ વતમના પરમઔન અત ણાાહધતભાા

વમતત યરા ધલચાયભાા આભ જઐ ત યયા ઔાાધી

વમતત થઈ જામ છ.

ઔાાધીજીઍ હા શતા , વતમની ભાયી જા ભન

યાજાયણભાા ઓચી ઔઈ છ. ધભાન યાજાયણ વાથ વાફાધ

નથી ઍભ શનાય ધભાન જાણત નથી, ઍભ શતા ભન

વાચ થત નથી, ઍભ શનાય હા અભબનમ નથી યત.

ચાર, આણ શારના યાજાયણની થડી ચચાા યીઍ

અન શહયરારના તરી યાભીફશનનાા તરી આદયણીમ

નીરભફશન હા છ તભ નાનડા દીલા ફનીન ઍ

દીલ ફીજા દીલાન પરઔટાલ ત યીત આઓા દળના

દીલાન પરઔટાલીઍ.

આલા ઔાાધી પયી જનભ ઍ ભાટ ચાતનજય તાી યશરા

દળ અન દધનમાના દભરત અન દહયદરનાયામણન ભદદ

યલા આણ ફધા આ યીત ઔાાધીજીન પયી જીલતા

યલા પરમતન યીશા?

અસત.


‘ટરથ, રલ એનદડ અ રીટર ભરીવ’ – ખળલત મવિઘ

યજઆત: એ.એવ. કવરીલારા

આણા ગજયાતીઐન વયદાયજી ધલળના જ શલાન

અન વાાબલાન લયલ ળઓ છ, ઍ ર બળલાતધવિક,

ભતલા લડાપરધાન ભનભશન ધવિધ અન હપલભાય ધલ

ગરઝાય ધલળ વતમ જઞાન પરાપત ય ત ળીઓ પરજા ધલળ

આદય લતા થામ અન ઍ પરજાના ફોધધધ સતય ટલા

ઊચા છ તના તભન બાન થામ.

આજ હા આની વભકષ દળ અન દધનમાના ધલખમાત

રઓ, તરાય, ારાાભનટયીમન અન ભકાલી ર સલ.

બળલાત ધવિકની આતભથા Truth, love and a little

Malice ધલળ થડા શલા ઈચછા છા.

‘હશનદસતાન ટાઈવ' તન ધલશવની ટરી શરષિ

આતભથાઐભાાની ઍ આતભથા શ છ. ૪૨૫

ાનાઐભાા લશતી આ થાભાા ઈ છફી પટા નથી.

ભાતર ળબદ અન ળબદ જ છ, જન આણ શિ વાહશતમ

શી ળીઍ. ટાઈટર જ ય આ જઔતથી ઍધતઝટ યી

યહયા શમ તલા રઓ બળલાત ધવિકન પટ છ ણ તભાા

ઊધી હદળાભાા જતા રઓ દઓામ છ અન તથી તભાા

ચશય દઓાત નથી. છલરા ટાઈટર જ ય ચડાની

હપલભના યીરભાા ઍ જ ભચતર અનલાય વાય થામ

તલી યીત વીડીના આઓયી ઔધથમા ય ફિરા બળલાત

ધવિક છ. આ ફાન પટગરાપવ પરધતાતભ છ. આ

આતભથા ધલળ ‘ટાઈવ ઐપ ઇષનડમા', ‘ઇષનડમા ટડ',

‘બ હયવય' જલાા વાભધમઍ આ આતભથાન ફાન શાથ

ભફયદાલી છ. કર ૨૦ પરયણભાા આ દદાય અન

ભજદાય ગરાથ ઍી ફિ લાાચી ળામ તવા યવપરદ

લાાચન છ.

જનભ: તાની જનભતાયીઓ બળલાતધવિધ ત જ નકકી

યી છ અન આજીલન ઇલન ાવટાભાા ણ ત જ

રઓરી છ. ત ધલળ તઐ રઓ છ ૧૫ ઐઔસટ ૧૯૧૫

ભાયી જનભ તાયીઓ છ. ભાયા જનભ છી ૩૨ લ ૧૫

ઐઔસટ ૧૯૪૭ના યજ બાયતન આઝાદી ભી છ.

અભાયા ળીઓભાા જનભની લાય ધતધથના ઓાવ ભશતલ નથી

ઍટર ઈઍ ભાયી જનભધતધથ નોધી યાઓી નશતી.

ળાાભાા પરલળ વભમ ધતાશરીઍ અડવટટ ફીજી પબરઆયી

૧૯૧૫ રઓાલરી. લયવ છી દાદીભાઍ હા ત ા ત


ઐઔસટના ઈ હદલવ દા થમર. ઍટર ભ ભધમ

ઐઔસટ, ૧૫ભી તાયીઓ નકકી યાઓી. શદારી નાભના ઔાભ

જ શલ ાહસતાનભાા છ તમાા થાયના યણ પરદળભાા ભાય

જનભ. શદારીભાા હશનદઐ – ળીઓ - મકસરભ ઍફીજા

વાથ સનશબમાા વાફાધ વહશત ળાાત અન બાઈચાયાના

જીલન જીલતા શતા.

ળાાજીલન: બળલાતધવિશના ધલદયાથી જીલન હદલશીભાા

વાય થયા. તભના દાદા અન ભાતા-ધતા લતન છડી

આજજધલા ભાટ વાધા યતા યતા જદા જદા સથઍ

વભમ વમધતત યતા યતા આઓય હદલશીભાા સથામી

થમા. ટન, જજિધનિઔ ધભરન ાયફાય શત જભાા તઐ

ધનષપ યહયા.

હદલશીભાા ત લઓતની જાણીતી ળાા ભડના સકરભાા

રઓ બણમા. તભના ળાા-જીલન ાઈ બફ સઓદ

આનાદભમ નશત ા. રઓ છ અનમ વાનન હયલાયના

વશાધમામીઐ ભન ઔાભહડમ ઔણી ભાયી િડી ઉડાલતા.

ભરા ફઝ નાભની અભાયી ધપરકનવાર અતમાત ડ,

ધભજાજી, ધળસતધપરમ રડી શતી. તન ભાયી વાથ જયામ

ફનતા નશત ા. ભડના સકર ઍલી ડાપાવ શાાતી શતી

અભાયી ળાાભાા ળાયીહય ધળકષા કાયમ થતી નથી, ણ

શીતભાા ભરા અભન યજ યજ વટીન ભાય

ચઓાલતી શતી. ળીઓ શલાન ાયણ ભાયા રાાફા

રટીમાની ણ ભજા થતી. ધલકાથીઐ ત શા ધળકષ

ણ શતા - જઐ જઐ, તના ભાથાભાા ટરી જ છ!

અભમાવભાા યભત ઔભતભાા ળ હા ાઈ ઓાવ ઉાત

નશત ણ જાત જાતના તપાન અન યાકરભભાા હા

ઍકક શત. ‘સકર મવા' ળીાના પરયણભાા બળલાત

ધવિક બફ ધલઔત તભન ઔભતા અન અણઔભતા

ધલકાથીઐ અન ધલકાધથિનીઐ ણ - ધલળ તભની

વાથની ભતરી અન દશભની ધલળ, ધનઓારવ યીત, શા જ

છાવમા ધલના રઓ છ. લાાચી જળ ત ભજા ડળ. ત

લાાચતા બળલાત ટરા ફલડ ટરા ધનઓારવ, ટરા

વતવી અન રઓ તયી ટરા ભફનધાસત શતા તન

ખમાર આલળ.

રજા - હદલશી અન રાશય: બળલાત ધવિક હદલશીની

ધલખમાત વટ સટીપનવ રજભાા અન ત છી રાશયની

ઔલનાભનટ રજભાા અભમાવ મો અન ૧૯૩૪ભાા

ફી.ઍ.ની દલી પરાપત યી. ત છી ફયીસટય થમા ભાટ

ાાચ લા ઇગરનડ યહયા. ઓયઓય ત ઍરઍરફીના

અભમાવ ભાટ અન ફહયસટય થલા ભાટ તરણ જ લાની

જરપય શતી આ ભાટ તઐ રઓ છ. ઍર.ઍર.ફી. ત હા

જભ તભ ાવ થમ ણ ભાય ત ઍર.ઍર.ઍભ. યવા

શત ા. છ ભહશના ભ ઍર.ઍર.ઍભ.ના વા ભાટ વાકા

મો. છી છડી દીધા અન હદલશી ાછ પમો.

બળલાતધવિધ રઓ છ, હા હદલશી યત થમ તમાય

વાફાધીઐ ભાયા ધતાન છતાા, ‘ાા ી ાવ ય

આમા શ?’ ધતાજી શતા, ‘શય ત તા નશી, ટાઈભ

ફહત ાવ ય આમા શ.’

પરયણ તરણ રજ ા અન પરયણ ચાય હડસલહયિઔ

ઇગરનડભાા આ ાાચ લાના રઓાજઓા સષટ યતા


તઐ રઓ છ રજભાા હા વાય હડફટય શત અન

યધનલવીટીની લતતતલ સધાાભાા વ જટરા સધાભાાથી

ભન પરથભ ઈનાભ ભલા. જ હા ફરલા ઊબ થમ

તમાય ઐહડમનવભાા ઔણઔણાટ થલા ભાાડર દઓ અફ

વયદાયજી ફાયા ફજ ઔમ.

બળલાત ધવિક આઈવીઍવની યીકષા ણ આરી. ભાતર

થડા ભાતવાથી ાછ ડી ઔમરા. લાઈલાભાા ત

૩૦૦ભાાથી ૩૦૦ ઍટર ફર ભાતવા ભલરા. ઍ

તભની લાચતયી અન વમકતતતલન ઍ પરતા શત.

છી ત લીર તયીની ાયહદી ળરપ થઈ. પરથભથી જ

લીરાતન વમલવામ ઔભત નશત. છતાા રીઔર

ઍઇડથી ળરપઆત યી. ધલચાયધાયાથી વામલાદી ઍલા

ધવિક વાશફ વામલાદી વમકતતઐના વ ભપતભાા રડલા

ભાાડયા. ર રજભાા ાટા-ટાઈભ પરપવય ણ ફનમા.

યજના રપધમા ૧૬ની પીભાા ટા દવાયા ધનયતત લીર

તયી ણ ાભ ય. ઍડલટ જનયરની નર ય

ણ ધનયકતત થમરી ણ લીરાતન વમલવામ તભન

દી યાવ ન આવમ. તઐ ધભઝાા ઔાભરફન માદ યીન

રઓ છ, ‘દા હઆ લીર ત ઇબરીવન શા અલરાશન

મજ વાશફ - ઑરાદ ય દીમા...'

ઇગરનડભાા તભણ ધલતાલરા લો દયધભમાન તભણ

ાનનના અભમાવ યતા લધ યવ અગરજી વાહશતમના

ભશાન ધલઐ અન રઓ નાટયાયની કધતઐના

અભમાવભાા દાઓવમ. ધભલટન, ીટવ જલા ધલઐની

યચનાઐ ત ાિસથ થઈ ઔઈ. ઍ ાાચ લયવભાા જભાની,

ફરાનવ, ઈટરી લઔય દળના તભના પરલાવભાા રાડનના

ધલધલધ સથના વયવ લણાન છ, તભના ધભતર, ઔરફરનવ

વાથના તભના વાફાધના ણ લણાન છ.

ત છીના પરયણભાા બાયતના બાઔરા અન ૧૫

ઐઔસટ ૧૯૪૭ના સલાતાતરમ હદન તભણ યરા અનબલ

અન વાલદનાન ભચતાય છ. બાઔરાની ભબણ

ધલભબધાના વભમ બળલાતધવિધ રાશય યશતા શતા.

તભણ અન તભના હયલાય રાશયના બય બાદય કય

અન જીલન છડીન લી યીત બાઔી આલવા ાડા શત ા,

તભણ લી બમાન તર-ઍ-આભના વાકષી ફનવા

ડા શત ા, તન તઐ જ ભચતાય આ છ ત ાજ ા

ાાલી મ તવા છ. આજ ફાફતની માદભાા તભણ

તભની ભશાન નલરથા ‘રઈન ફરભ ાહસતાન’ આી

છ. બાયતના બાઔરાની લાત જમાય ણ થળ તમાય

બળલાત ધવિકના આ લણાન અન ઍભની નલરથાન

માદ યાળ.

બળલાતધવિધન ફીજી લાય આલ જ અતમાત દઃઓદ,

બીણ, ાધતર અન ય અનબલ ૧૯૮૪ભાા થમ,

જમાય ઇષનદયા ઔાાધીની શતમા છી હદલશીભાા ળીઓ-

ધલયધી યભઓાણ પાટી નીળમા શતા અન તભાા શજાય

ળીઓના જાન ઔમા શતા. દળની આ ફીજી ળભાના

કટનાન આ રઓ જ યીત લણાલી છ, ત ળીઓન કષ

થમરી દારપણ યજઆત છ. તઐ બફ વામભી અન

ભાનલાત તરાય છ. તભની ળરી વભગર કટનાન

ભચતરની જભ લાચની વાભ ઓડી યલાભાા ાફર છ.

વભારીન રઓ, ધભતર, હયભચત: ‘યામહટિઔ ઍનડ

યામટવા' ધળા શિના પરયણભાા બળલાત ધવિધ તભના

ધપરમ ઍલા અગરજી રઓની વાથ વાથ બાયતના રઓ

જભણ અગરજીભાા સાદય આતયયાષરીમ કષાની

નલરથાઐ, લાતાા વાગરશ, બાયતના ઇધતશાવ, વાસકધત

અન રજીલન ધલળના સત રખમા અન ધલખમાત થમા તભના ધલળ અન તભના વજૉન ધલળ રઓ છ. આ


વજૉભાા ધનયદ ચોધયી વોથી ઉય છ. ધલદળભાા સથામી

થમરા અન બાયત ધલળ શાભળા દવ (ભરાઇવ) વાથ

રઓનાય ધનયદ ચોધયી (ઇષનડમન શટય) ઔણામ છ

જમાય બળલાત ધવિધ (ઇષનડમન રનય) તયી ઐઓામ

છ. નીયદન તઐ તાના ગર શ છ. નીયદન

ભકષમરયની જીલનથા રઓલાના આભાતરણ ભલા અન

છી ત નીયદફાબઍ આબા જીલન ઐતવપડાભાા જ

ઔાળયા.

ફીજા રભઓા ત રપથ પરલાય જાફલારા બાયતના ાયવી

યલાન જાાફલારાન યણરી રનડની ત મહદી યલતી

શતી. બળલાતન તન હયચમ ઐર ઇષનડમા યડીઐના

પરગરાભ ધનધભત થમર જમાય તઐ યહડમ ય

ઍતવટનાર વધલિધવવના ચાજૉભાા શતા. ‘શીટ ઍનડ ડસટ'

નલરથા ત રપથના શરષિ વજૉન. ભચાનટ આઈલયી ઍ

તની થાઐ યથી ટરી વપ હપલભ ફનાલી છ. ત

છી ળળી ફાતરા, લી.ઍવ. નામાર, આય.. નાયામણ,

હશનદી ઉનમાવાય ઉનદરનાથ ‘અશ' અન યાજનદર

માદલ, કષણચાદય ધલઔય.

રઓ ધલળ દવ (ભરાઈવ)થી બયર ઍ પય તભની

આતભથાભાા છ. તઐ બાયતીમ સથાનીમ બાાના

રઓ ધલ રઓ છ તઐ બફ અશાાયભાા જીલ છ,

તાન શરષિ ભન છ, જઔતના વાહશતમથી દય યશીન

ત જ બઔલાન શમ તભ લત છ અન તાના

અનમામીઐ ઊબા યતા જામ છ. તઐ જાત જ ઇનાભ

ભલલા ભાટ વતત ાલતર યતા જામ છ. લાચન આ

ફધાા વાથ ઈ રલા-દલા શતી નથી ભાટ ત ભફચાય

દય ફવીન ઓર જત યશ છ. હયણાભ વાહશતમ વદા

ભાણવથી દયના દદય જ યશ છ. તાના ધપરમ ળામય

ધભઝાા ઔારીફ ધલ ણ બળલાત ટીા યતા ઔારીફની

ળય ટાા છ, ‘શ ઑય ત દધનમાભ સઓનલય (લણાન

યનાય) ફહત અચછ, શત શ હ ઔાભરફ ા શ અદાઝ

ફમાા ઑય.’ આભ બળલાત ધવિક તાના વોથી ધપરમ

ળામય ઉય ણ વમાઔ મો છ. લધભાા રઓ છ

આધધન રઓ તાના બળાભતઓય બાડ યાઓ છ.

તાના જનભ હદન ઉજલ છ. ત રઓરા સત

ઉય વા આીન અલરન રઓાલ છ અન પરઔટ

યાલ છ. ત છી તઐ ભરા દાવન ણ ઉલરઓ છ.

બળલાત ધવિધ - રઓ તરાય તયી બરીટઝના આય..

યાજીમા, યપી ઝયીમા, ખલાજા ઍશભદ અબફાવની

ાઔતભાા આલ છ. ટાઈવ ગરના ‘ઈરસરટડ લીરી’ના

વાાદન તભણ માફઈભાા યશી દવ લા સધી વાબાલા.

ત વભમ, ઍટર ૧૯૬૯-૧૯૭૯ સધી ‘લીતરી ઍટર

બળલાત ધવિધ અન બળલાત ધવિધ ઍટર લીતરી’ ઍભ

શલાત ા શત ા. આ વભમ દયધભમાન બળલાતન અધનવ

જ ાઔ અન ઍ.જી. નયાનીન હયચમ થમ. તભના ધલળ

આ રઓ રઓ છ ‘શદયાફાદના નલાફના કયાનાની

અનીવ અન ધલખમાત ધાયાળાસતરી નયાની ફાન ઈ

નલરથાના ાતર, શીય શીયઈન જલા શતા. તભની

વાથ ધલતાલર વભમ સલપનની જભ વાય થઈ ઔમ.

બરીટઝ અન યાટ લીતરીઐન બળલાત ધવિશ ત લઓતના

તભના લીતરીના શયીપ ઔણાલ છ. શ છ હા જટરા

અશરીર પટાઐ છાત શત, ભાયી શયીપાઈભાા રા ફ


લીરીઐ ણ તલી જ તસલીય છાતા શતા. ણ

તભના ય અનલાય ‘ઐબવીનીટી' - અશરીરતાના વ

થમા શતા. ણ ભાયા ઉય કાયમ તલ વ થમ

નશત. આ વભમઔાાભાા તભના વાથી તરાયભાા

સટાયડસટની દલમાની ચોફર વાથ ણ તભન ધભતરતા

શતી. બળલાત ધવિકન તાના જીલનભાા ધભતર યતા

વઓીઐની વાખમા લધ શતી. ર ધભતર યતા તભન સતરી

ધભતર વાથ લધ પાલતા શત ા. અન ત તભણ તભની

આતભથાના ાન ાન જણાવયા છ. ભના ઔાાધી વાથ

ત તભન ાહયલાહય વાફાધ શત. ભના ભાટ ત તભણ

કણા ફધા પરળાવાના ળબદ રખમા છ.

દૌ ભભણ - દૌ ભધલભણ – ારાાભનટયીઅન:

દમભણ અન દમધલભણન ભઓતાફ ણ તભન

ભળમાા શતાા. ૧૯૮૦થી ૧૯૮૫ સધી ધવિક યાજવબાના

વભમદ શતા. નાકસત શલાન ાયણ તભણ ળથ

ગરશણ ઇશવયના નાભ નશી યાત અતય આતભાન નાભ

યલા. ત લઓત યાજવબાની વભમ નયઔીવની ફાજભાા

તભન ફિ ભરી. ‘અભ ફાન યાજવબાના આાણ

શતા.' ઍવા ઍભણ રખયા છ. ભળ ગપતા જલા ધલયધ

કષના વભમ ભન ‘ઇહદયા ઔાાધીન ‘ચભચ' શતા’ તવા

ણ રખયા છ. બળલાત ધવિકની આતભથાભાા આલા ત

અન સપટ ધલધાન અન ધનલદન છ.

બળલાત ધવિક રઓરા સતભાા તભની જાણીતી

નલરથા ‘રન ટ ાહસતાન’ન વભાલળ થામ છ. હશનદ

ધભા, ળીઓ ધભા અન કઆાન યના તભના રઓ અન

સત તભના પરઔાઢ જઞાનન હયચમ આ છ. કઆાન

ળયીપની માવીન જલી સયત (પરયણ)ના તભન

અનલાદ ત ઈ જઞાની ભોરલીન ણ ચહત યી દ

તલ છ. ત નાકસત અન ચીરાચાલ ળીઓ ધભાના

આચયણન ઇનાય યનાય શલા છતાા શાભળા તાની

ઐઓ ત ળીઓ તયીની જ શાભળા આી છ. આલ

ધલયધાબાવ ત તભની દધન જજિદઔી અન તભના

રઓાણભાા ભ જ છ. ધભઝાા ઔાભરફ તભના ધપરમ ળામય

ાયણ તભના જીલન લન ણ ાઈ અળ બળલાત

ધવિક જવા જ શત ા. ફાન ળયાફ અન ળફાફના ળઓીન.

ફાનના દાતમજીલન ઓાવ વપ આદળા ન શલામ

છતાા ફાનના રગન મતય સધી ટી યશરા. બળલાત

ધવિકના લર વાથના રગનજીલન ૬૦ લા ચારલા.

તાની જાત ય અન ફીજાઐ ય દવ (ભરાઈવ)

વાથ શવનાય આ વયદાયશરીના હભય ફજડ શતાા.

આલાા બળલાત ધવિક ઔત લ ૯૯ લાની ઉભય આ

જઔતભાાથી આઓયી ઍતઝીટ રીધી છ. આણી તભન

વરાભ.


મલિગવ ઑપ પામય - ડૉ. અબદર કરાભ

યજઆત: કશમ ભશતા

ધલિગવ ઐપ પામય - રઓઃ ડૉ. ઍ.ી.જ. અબદર રાભ

- અરપણ ધતલાયી. પરાળઃ યધનલધવિટી પરવ ઇષનડમા પરા.

ભર. - પરથભ આવધત ૧૯૯૯ - ષિ ૧૮૦

જ ઈના ધલચાયભાા ધભવાઈર ળબદ આલ અન ઍ

વમકતત જ બાયતીમ શમ ત તયત જ ડૉ. રાભ

વાશફની છફી તાદરશમ થામ. બાયતીમ અલાળ

ધલજઞાનભાા આલી કધનષિ છા રાભ વાશફની છ.

આણ કણી આતભથાઐ લાાચીઍ છીઍ, ભ ણ લાાચી

છ. યાત ઍ વમકતતન વનમઓ ભળમા શઈઍ ઍભની

વાથ થડ વભમ ઔાળમ શમ ત આણન જ ધલધળષટ

અનભધત થામ ઍલી ભન થઈ છ. ડૉ. અબદર રાભ

વાશફ આણા યઔના મઠઠી ઊચયા ભાનલી છ. ઍભના

રઓરા કણાા સત ભ લાાચમા છ અન આજના આ

સત દવ લા શરાા લાાચલા જમાય નયળબાઈઍ ભન

આ સત ય ફરલાના આભાતરણ ાિવયા તમાય

વભમની ઓચન ાયણ શરા ના ાડી, યાત થડા

ધલચાયતા ભન રાભ વાશફ વાથની વપટફય

૨૦૧૩ની મરાાત તાજી થઈ અન ભ તયત જ શા ાડી

ાયણ હા આ ત ચલા ભાાઔત નશત.

રાભ વાશફની ઍ ધલધળષટતા ત ઍ ઍભના આઓા

નાભના ાાચ ળબદભાા ૩૧ અકષય છ. અગરજી આલપાફટ

યતાા લધાય ‘અવર ીય જનરાબદીન અબદર

રાભ’.

આ ભશાભાનલન દમભણ, દમધલભણ અન આણા

દળના વલોચચ નાઔહય વનભાન ‘બાયત યતન'થી

નલાજીન આણ ઍભની અયાાય ધવધધધઐની દય

યલાન નાનડ પરમતન મો છ. દળ અન યદળની

ભી કર ૪૫ જટરી યધનલધવિટીઐઍ ઍભન ડતટયટની

દલીથી નલાજમા છ. ભીવાઈર ભન ડૉ. રાભ વાશફ

ઍટર આણા દળન ભરા વોથી ભશાન લજઞાધન.

‘ધલિગવ ઐપ પામય’ સતની ષિ ભધભાભાા નજય

નાાઓીઍ. રાભ વાશફ ૧૫ ઐતટફય ૧૯૯૧ના હદલવ

વાિ લા યા માા અન ધનવતત થલાન તમાય શતા


યાત વયાય ઍભન નશી છડયા. આ વભમ ઍભના

શાથ નીચ ાભ યી ચરા શરી અરપણ ધતલાયીઍ ઍભના

વાસભયણ ગરાથસથ યલા ભાટ પરસતાલ મક. આનાાની

છી રાભ વાશફ તમાયી ફતાલી. રાભ વાશફ યાતર

યલાય છી તાના વાસભયણ લાઔતા જામ અન

અરણબાઈ નોધ રપ ટાલતા જામ ત કણી લાય

લશરી યઢ સધી. ‘રાભ વાશફન વભજલા થડા

અકયા છ, ઍભના ધલધળષટ ળરીના ઉચચાય ઍભના

ફોધધધ સતયની બાા અન લાાય વાફાધન

ગાચલાડ; યાત ઍ શાભળા તાજઔીવબય અન

ઉતતજનાતભ વાલાદ યશતા', આવા શરી અરપણ ધતલાયીના

શવ ા છ. શરી ધતલાયી શ છ ‘ભાય ભાટ આ સત

રઓવા ઍ ઍ ધાધભિ માતરાથી જયામ ઊતયતા નથી. આ

સત રઓતાા ઍભન જજિદઔીના અતમાત ભશતતલના જઞાન

રાધયા જજિદઔી જીલલાની ભજા ઍ જ ચીજભાા છ અન

ત ઍ તાનાભાા યશરા જઞાનના સતરત વાથ

આધમાજતભ વાલાદ’.

રાભ વાશફન ભવા ઍ જજિદઔીન અપરધતભ રશાલ છ

અન જ ભન ભળમ છ. ઍભની વાથ શસતધનન યલા,

ઍભની વાથ લાતાારા વાલાદ યલા, ઍભન

ચયણસળા યલા હા વશબાઔી છા. તભાભન આલ રશાલ

ભત નથી યાત હા ઍટલા જરપય શીળ ઍભના આ

સત લાાચીન તભ ઍભના આધમાજતભ ધભતર જરપય ફની

જળ.

ઍ લજઞાધનની આતભથાભાા શા શમ?

ધલજઞાન ધલળની લાત શમ, લજઞાધન ધલળની લાત શમ

અન ધવધધધઐ ધનષપતાની લાત શમ. આલ ધલચાય

આણન આલ ઍ સલાબાધલ છ. યાત આ સત

આણન જદ જ અનબલ યાલ છ.

આ સત લાાચમા છી રાભ વાશફ પરતમન આન

અશબાલ ઑય લધી જળ અન ઍન ઍ લજઞાધન ભાતર

નશી ણ ઍ ધલ, ધલલચ, કળ લશીલટતાા, ધલળા

લાાચન અન યવ ધયાલનાય ધલદવાન, આધમાજતભ છતાા

લાસતલલાદી, ળસતરધલણ વદાતતય દળન વધન અન

ઍ ઉતતભ ભાનલી તયી ધનશાળ.

સતની ળરપઆત થામ છ, અથલાલદના ચથા ાાડના

વભા શરથી. મકસરભ કટાફભાા જનભ, કય ચસત

મકસરભ કટાફના લાતાલયણ અન આ વમકતત તાની

આતભથા અથલાલદના શરથી ળરપ ય છ. અશીથી જ

રાભ વાશફની ઊચી પરધતબાના દળાનના ભાડ

બરલાની ળરપઆત થામ છ.

ળરપઆતભાા રાભ વાશફ ‘ભામ ભધય' ધળાથી ઍ

સાદય ાવમ રખયા છ. રાભ વાશફ ચચીવ જટરી

ધલતાઐ ણ રઓી છ.

સતની ળરપઆત રાભ વાશફના ફાણથી જ થામ

ઍ સલાબાધલ છ. આ પરથભ અન દવદવતીમ પરયણ

તભાભન યવ ડ ઍલા છ. તમાય છીના પરયણભાા

બાયતના યધધ ળસતર ધભવાઈર, યટની ઉતધત, ધલાવ

અન વપતાન ઇધતશાવ છ, ઍટર દાચ ઇધતશાવ-


ધલમઓ અથલા નન ટતનીર લાચન ઍટલા યવપરદ

નશી રાઔ ઍવા ળક છ.

ઍ અધત વાભાનમ રઘભતી ભભાા બાયતના છલાડાના

નાનડા ઔાભભાા જનભી બાયત દળના ફાધાયણના

વલોચચ દ સધી શોચલાની માતરા લણાલતા આ

અદૌ ભત આતભથાતભ સત છ. જન બાયતની ૧૩

બાાઐ અન બરઈરભાા જ નશી ણ ફરનચ અન

ચાઈનીઝભાા ણ અનલાદ થમ છ. ગજયાતીભાા તરણ

રઓઍ અરઔ અરઔ નાભ બાાાતય ય છ. ઍભાા શરી

શયીળ ધીમાના ‘અઔન ાઓ' જાણીતા છ.

બાયતના દભકષણ તટના યાજમભાા છલાડાના નાનડા ઔાભ

યાભશવયભ, ધળલબતત ભાટના ઍ જાણીત ા માતરાધાભ છ.

ચાયમ ફાજ વમદરથી કયામરા ટા ય આ ઔાભ લસયા

છ. તભાા જનરાફદદીન નાભના વાભાનમ મકસરભ

હયલાયભાા ૧૯૩૧ભાા અબદરન જનભ. ભધમભ લઔીમ

હયલાયના ભભબમા ઍટર રાભના ધતા શરી

જનરાફદદીન નશી ઓાવ બણરા નશી વા ાતર ણ

ઔાભભાા ઍભની ઊચી ળાઓ શતી. ભાતાના નાભ

અળીઅભા જ ઍ ઓાવ હયલાયભાાથી શતા. ઍભના

લાજભાાથી ઈન ભબરટીળ વયાય ધલાયા ‘ફશાદય'ન

ઇલાફ ભર શત. ધત-તની ફાન બફ દહયમાહદર.

ઍભના કય યજ બજન રનાયી વમકતતઐની વાખમા

ઓાસવી યશતી ઍ તભાભન અળીઅભા પરભથી જભાડતી.

રાભના ધતા વાદ, ધાધભિ અન યવયયતત જીલન

જીલતા સઓ-વઔલડ, લબલ ટાતા અન પતત

જરપહયમાતલાી ચીજલસત જ કયભાા આલતી.

ઐઔણીવભી વદીભાા ઇટ અન ચનાથી ફાધામરા આ

લાજના કયભાા રાભના ફાણ લીતયા.

યાભશવયભના પરધવધધ ધળલ ભાહદયથી પતત દવ ધભધનટના

અતય ઍભના કય વાથ રાભના ફાણ જડામલા છ.

ભાહદયના મખમ જાયી કષી રકષભણ ળાસતરી અન

રાભના ધતા જનરાફદદીન કધનષિ ધભતર શતા. રાભ

રઓ છ ‘ભાયા ફાણની સમધતભાા આ ફાન ધભતર

તતાના ધાધભિ ભરફાવભાા આધમાજતભ ચચાાઐ

યતાા. ફાન લચચની લચાહય ઍતા ઍભની પરાથાનાની

અરઔતાથી ઉય ઊિી યશતી.'

જનરાફદદીન ઍ વજજજન, વલાબાલી, ધાધભિ અન વોના

જમ વમકતત શતા. ફટ યથી વાભ હનાય ધનડી

શડી ચરાલતા. રાભ રઓ છ, ‘ફા તયી ભન ભાયા

ધતા યજ વાાજ ભકસજદભાા નભાજ ભાટ રઈ જતા.

અયફીભાા ઉચચાયાતી પરાથાના હા વાાબત ભન જયામ

વભજ નશતી ડતી યાત ઍભ જરપય ભાનત

પરાથાનાઐ ઈશવય સધી શોચ છ. અભ જમાય

ભકસજદભાાથી નીી ફશાય આલતા તમાય કણાા ર

ાણી બયરા રટા વાથ ભાયા ધતાની યાશ જઈન ફિા

શમ. ભાયા ધતા ઍ ાણીભાા તાની આઔીઐ ફી

ાઈ પરાથાના યતા તમાય ફાદ ઍ ર ાણી તાન

કય રઈ જતાા ભફભાયની વાયલાય ભાટ. ભન માદ છ

ઍભાાના કણાા ભાયા ધતાન આબાય ભાનલા કય

આલતા. ભાયા ધતા શલા કસભત વાથ શતા

‘આબાય અલરાશન ભાન'

ભાહદયના મખમ જાયીન દીય યાભાનાદ ળાસતરી

રાભન ઓાવ ધભતર. ફાન ઍ જ લઔાભાા બણતા.

ાાચભા ધયણન ઍ પરવાઔ યવપરદ છ.

રાભ અન યાભાનાદ ફાન પરથભ ફનચ ય વાથ ફવતા.

રાભ ભાથ મકસરભ ટી શયતા અન યાભાનાદ જનઈ


શયતા. ળાાભાા નલા આલર ઍ ધળકષ લઔાભાા

આવમા અન અભન ફાનન વાથ ફિરા જમા. ઍ હશનદ

વાત (જાયી)ના દીયાની વાથ મકસરભન ફિર જઈ

ઍભન બ ાચયા અન રાભન ાછ જઈન ફવલાના હા.

ઍભની આ લાતથી ફાનન બફ દઃઓ થયા. યાભાનાદની

આઓભાા ત આસ આલી ઔમા. વાાજ કય જઈન ફાન

છયાઐઍ તાના ભા-ફાન લાત યી. રકષભણ

ળાસતરીઍ તાફડતફ ઍ ધળકષન ફરાલી ભાઔાવમા અન

રાભ અન યાભાનાદની શાજયીભાા ઍ ધળકષન િ

આતા હા, ‘તભાય ફાના ભનભાા વાભાજજ

બદબાલ અન ભલાદના ઝય નશી પરાલવા જઈઍ.'

તયત જ ધળકષન તાની ભર વભજાઈ અન ઍભણ

ભાપી ભાાઔી.

આલા કણાા પરવાઔ સતભાા લણાવમા છ. જના યથી

આણન વશજ ખમાર આલ છ ઍ જભાનાભાા ણ

રાભ લા વાસાયી લાતાલયણભાા ઉછમાા શતા.

ભાતા-ધતા ઉયાાત રાભ ફ ફીજી વમકતતઐન ઓાવ

ઉલરઓ ય છ, જભણ ઍભના ફાણભાા ઓાવ બાઔ

બજવમ શત. જભાા શલા નાભ જલરાલદદીનના છ. જ

આભ ત રાભ યતા ઉભયભાા ૧૫ લા ભટા શતા

યાત ફાન લચચ કધનષિ ધભતરતા શતી. ાછથી

જરાલદદીન રાભની ફશન ઝશયાન યણમ. જરાલદદીન

આઓા ટા ય અગરજી જાણનાય ઍ ભાતર વમકતત શત.

ઍ ફધાન ભદદ યત, ઈન અયજી ત ઈન પહયમાદ

ત ઈન તર રઓી આત. ઍ આધથિ હયકસથધતન

ાયણ ઝાઝા બણી ળક નશત યાત ઍ રાભન બફ

બણલા ભાટ પરયત, ઉતતજન આત. યજ વાાજ ફાન

વાથ ચારલા જતા. યાભશવયભ ધળલબતતથી બયાત ા યશત ા

અન તમાાની શલાભાા જ આધમાજતભતાની સલાવ ભશતી.

ઍભની લાતભાા ણ આધમાજતભતા યશતી. જરાલદદીન

ઇશવય વાથ વાલાદ યત શમ ઍ યીત ફરત. ઍ

ધલદવાન ધલળ, વાહશતમ ધલળ, લજઞાધન ળધ ધલળ, તફીફી

ધલજઞાનની ધવધધધઐ ધલળ લાત યત અન રાભ

અતમાત યવલા વાાબતા. રાભ રઓ છ, ‘ઍની

આજ લાતઍ ભન ડાયરપ ફશાયના ધલશવ ધલળ જલા-

જાણલાની અન ભાયી નાનડી દધનમાની ફશાય જલાની

દષષટ આી.’

ફીજી વમકતત જણ રાભની કભાય અલસથાભાા

ભશતલનન બાઔ બજવમ ઍ શતી, વભસદદીન, રાભના

ાાબાઈ. ઍ યાભશવયભભાા અઓફાયન હડષસરબયટય

ધલકરતા શત. ફન સટળનથી વલાયની રઈનભાા

અઓફાય આલતા જ યાભશવયભ ઓાત વભસદદીનની નયઝ

ઍજનવી ઔાભભાા લશચતી. આળય ૧૦૦૦ જટરી નર

યાભશવયભાા લશચાતી. ‘બાયતની આઝાદીની ચલના

વભાચાય ળય ભાટના વભાચાય ભાટ અઓફાય

લાચાતા. ‘હદનભણી' નાભના ભદરાવથી પરાધળત થતા

તધભર અઓફાય લધાય લાચાત ા. ‘ઍ વભમ ભાયી ઉભય

અઓફાય લાાચી ળલા જટરી નશતી. યાત વભસદદીન

ય લશચ ઍ શરાા હ ા પટાઐ જઈન વાત

ાભત,’ રાભ રઓ છ.

જમાય રાભ આિ લાનાા શતાા તમાય ધલશવયધધ ળરપ થયા. ઍ લઓત અચાન આભરીના ફીજની ભાાઔ ઍદભ


લધી ઔઈ. રાભ આઓા હદલવભાા યઓડીન આભરીના

ફી બઔા યતાા અન વાાજ હયમાણાની દાન ય

આતા અન ઍન ઍ આન ઍભન ભત. ઍ

જભાનાભાા ઍ આનાના ણ બફ મલમ શત ા. યધધન

ાયણ યાભશવયભ સટળન વલાયની રઈન ઊબી યશતી

ફાધ યાઈ ઍટર ચાલ રન સટળન ઉય અઓફાયના

ફાડર પાતા ઍ ઝીરી રલા ભાટ વભસદદીનન ભદદની

જરપય ડી અન આભ વભસદદીન દવાયા રાભની શરી

ભાણી થઈ. રાભ રઓ છ ‘આજ ચાવ લા છી

ણ ભન ઔલા થામ છ, ભાયી ઍ શરી ભાણી ય.'

જરાલદદીનની લાતઍ રાભન લાાચનની ભઓ ઉકાડી

યાત ઍ જભાનાભાા લાાચલા ભાટ સત કાાથી ભ?

ઍ કરાાધતાયી ભનીભ યાભશવયભભાા યશત શત ઍની

ાવ ઓાસવા સત શતાા. ઍ રાભના બાઈન ધભતર

શત ઍન તમાાથી રાભ સત રાલીન લાાચતા.

આભ રાભની હળય અલસથા અધળભકષતની લચચ લીતી

યાત ઉતતભ વાસાયના ધવિચન થયા. જરાલદદીન જલ

ધભતર ત બણી ન ળક ઍ ાયણ રાભન ઉચચ

અભમાવ ભાટ પરતવાહશત યત યહય. શલ રાભન

બણલા ભાટ યાભશવયભ છડી ફશાય જવા ડ ઍભ શતા.

રાભ ધતાન આઔ બણલા ભાટ યાભનાથયભની

ભાધમધભ ળાાભાા જલા ભાટ યજા ભાાઔી. રાભના

ળબદભાા રઓામર ઍના ધતાના પરધતબાલ નોધનીમ છ,

‘અબદર ભન ઓફય છ તાય જીલનભાા આઔ લધલા

ભાટ કયથી દય જવા જ યહા. વભડી આાળભાા સમાની

વાભ ઍરી નથી ઉડાન બયતી? ભાા લઔય. જ તાય

તાયા સલપનની દધનમા વાાય યલી શમ ત અશીની

ભામા છડલી ડળ. અભાય પરભ તન ફાાધી નશી યાઓ

નશી અભાયી જરપહયમાત.' રાભના ધતા ઓરીર

જીબરાનન ટાાતા શ છ, ‘તભાયા ફા તભાયા નથી,

ઍ ત જીલન વાપલમની ડી ાડાયલા ભાટ મતત છ.

તઐ તભાયી ભાયપત આ દધનમાભાા આવમા છ યાત

તભાય ભાટ નશી. તભ ઍભન તભાય પરભ આ નશી

તભાયા ધલચાય ઍભના ય રાદ, ાયણ ઍભન તાની

સલપનસષષટ છ.'

રાભના ધતા રાભન અન ઍના તરણ બાઈઐન

ભકસજદભાા પરાથાના ભાટ રઈ ઔમા અન અર પધતશા

કયાનભાાથી પરાથાનાઐ લાાચી. રાભન રઈનભાા

ફવાડતા શ, ‘આ ટા ય તારા ળયીય બર યહા શમ

યાત તાય આતભા (ભન) આલતી ારભાા ધલશાયી યહય

છ, જમાા અભાયાભાાથી ઈ આલી ળ ઍભ નથી.

યભકાળ તન આળીલાાદ આ.'

વભસદદીન અન જરાલદદીન વાથ રાભ નીળમા અન

સલાટાઝ શાઈસકરભાા પરલળ ભવમ. ળરપઆતના હદલવ

રાભ ભાટ બફ યા શતા. શભ-ધવ અનબલતા.

આભ છતાા ભન ભકકભ યાઓી ધલચાયતા ભાયા ધતા ત

ભન રતટય ફનાલલા ભાાઔ છ. ઍભણ ભાયા ભાટ

ટટરા સલપન જમા છ, ભન જરાલદદીનની લાત માદ

આલતી જ ભન શાભળા શાયાતભ ધલચાયલાના

ળીઓલત.

સલાટાઝ શાઈસકરના ધળકષ આધમાદયાઈ વરભનન

માદ યતા રાભ રઓ છ, ‘ઍભના વાાધનધમથી હા કણા

ળીખમ. તઐ શતા અન ભાનતા જીલનભાા ાઈ ણ

ભલલા ભાટ તરણ ફ ય પરભતલ ભલવા જરપયી છ.

‘પરફ ઇચછા, ભાનમતા અન અકષાઐ' જ ાઈ તભ

ઇચછ છ ઍની પરફ ઇચછાથી પરમતનળીર યશવ ા જરપયી


છ. જજિદઔીભાા ઍ લસત શીત ફનીન યશળ. ભાયી

તાની જજિદઔીની જ લાત રા ત ભન ફાણથી જ

આાળ, કષીઐની ઉડાન બફ પરબાધલત યતાા. ભન

ઓાતયી થઈ ઔઈ શતી જજિદઔીભાા ઍ હદલવ હા ણ

ઔઔનધલશાયી થઈળ. અન ઓયઓય હા યાભશવયભન

આાળભાા ઉડનાય પરથભ વમકતત ફનમ. શરધધાથી તભ

તભારા બધલષમ રઓી ળ.’

સલાટાઝ સકરન ઍ ફીજ પરવાઔ યવપરદ છ. રાભની

ઉભય તમાય ાદય લાની. ઍ હદલવ રાભ ભરભાા

ફીજા લઔાભાા ચાલમા ઔમા. જમાા યાભકષણ આમય ઔભણત

બણાલતાા શતાા. ઍભણ ચશભાભાાથી તીઓી નજય જયા

અન કાાટ ાડય ‘અશી આ લઔાભાા શા ય છ? તન

આટરી ણ વભજ ના શમ ત જ ઔાભડાભાાથી ત ા

આવમ છ તમાા ાછ ચાલમ જા.' અન તમાય છી

ફચીભાાથી ડય અન વટીથી પટામો. રાભન બફ

આકાત રાગમ. યાત ઍભાાથી ફશાય નીી ઍણ

હદલવ-યાત બફ ભશનત યલા ભાાડી. આઓય રાભના

ઔભણતભાા ૧૦૦ભાાથી ૧૦૦ ભાા રાલલાના સલપન વાચા

ડા. ફીજા હદલવ ળાા વાભરનભાા તભાભ

ધલકાથીઐની શાજયીભાા યાભકષણ આમય ઉબા થઈન

ફલમા ‘હા જ ધલદયાથીન વટીઐ ભારા છા ત ઍ

ભશાન વમકતત ફનળ.' વભગર ધલકાથીઐભાા શવાશવ થઈ

ઔઈ. છી ઍભણ આઓ પરવાઔ લણાવમ અન શારની

યીકષાભાા ભન યા ગણ ભળમા ઍ ણ હા. છી

ઉભય, ‘ભાયા ળબદ માદ યાઓજ આ ધલદયાથી પતત

ળાાના જ નશી તભાભ ધળકષના નાભ ણ યળન

યળ.'

સલાટાઝ સકરભાા ભાધમધભ ધળકષણ રા ય ૧૯૫૦ભાા. ઍ લઓત ળાા છી આઔ બણલાના ઍટર રજભાા

આટાવ, વામનવ, ભવા જલા અભમાવકરભભાા રાભ વનટ

જવપ રજ, રીચીભાા પરલળ ભવમ.

રજના છલરા લા દયધભમાન રાભન અગરજી

વાહશતમભાા રપભચ દા થઈ ઍભણ ટલસટમથી ભાાડીન

તભાભ જાણીતા રઓના સત લાાચી ાઢયા અન આ

દયધભમાન જ રાભન બોધતળાસતરભાા ધલળ યવ ડય.

વનટ જવપ રજના બોધતળાસતરના પરાધમા

ચનનાદયાઈ અન હકરશનમધતિ વાથ ઍભન લધાય યવ ડય.

વનટ જવપ રજભાા જડાતી લઓત રાભન ફીજી

વમાલવાધમ અભમાવકરભ ધલળ જયામ ખમાર નશત.

ફીઍવવીની હડગરી ભવમા ફાદ ઍભન ખમાર આવમ

બોધતળાસતર પતત ભાય ધલમ નથી. જ ભાય ભાયા

સલપન વાાય યલા શમ ત ઍધનજધનમહયિઔ બણવા

ડળ. અન ઍભણ ભદરાવ ઇધનસટટટ ઐપ ટતનરજીભાા

પરલળ ભવમ. ઍ જભાનાભાા (ઍભઆઈટી)ના બફ ભટા

નાભ શત ા.

પરલળ ત ભળમ ણ ઍ શજાય જટરી પી કાાથી

ાઢલી. રાભના ધતાની ળકતત ફશાયની આ લાત

શતી. ઍ લઓત રાભની ફશન ઝશયાઍ તાના

કયણાા ભઔયલી મી યભની વમલસથા યી અન રાભ

ઍભઆઈટીભાા જડાઈ ળકા.


ઍભઆઈટીના ાઉનડભાા મર ફ ઍયકરાપટથી રાભ

અતમાત પરબાધલત થમરા. લઔો યા થામ છી રા

સધી ઍ આ ફાન ધલભાનન ધનશાતા યશતા અન

ભાનલીની આ અદવદવતીમ ળધથી અતમાત પરબાલ

અનબલતા. શલ ઍભના ભઔજભાા જજિદઔીન ધમમ

ઘ ાટાલા ભાાડય શત. ઍભણ ઍયનટીર ઍધનજધનમહયિઔ

ળાઓા વાદ યી અન અભમાવભાા ઍભન યવ ડલા

રાગમ. તઐ ઍભના સલપન વાાય યલા ભાડી ડયા.

ડૉ. રાભ ઍધનજધનમહયિઔની હડગરી ભવમા છી ઍભની

ાયહદીભાા કણાા ધળઓય વય માા. બાયતના અલાળ -

વાળધન, સલાલરાફીણા ઍ તભાભ ડૉ. રાભન

આબાયી છ. વયાયના જદા જદા ધલબાઔભાા ધલધલધ

શદદાઐ યની ાભઔીયીના અનબલ ઍભણ આ

આતભથાભાા ધલસતાયથી લણાવમા છ. યાત વાભાનમ

લાચન ઍભાા યવ ઐછ ડ. કણી જગમાઍ લધાય

ડતા ટતનીર ણ છ. વોથી ભશતતલની લાત ઍ છ

આ સત લાાચમા છી ડૉ. રાભની અનયી પરધતબા

લાચના ભન ય ચકકવ ઉવ છ અન ભચયાજીલ છા

છડી જામ છ.

ડૉ. રાભન અભમાવ આભ ત ઍધનજધનમહયિઔન યાત

આ સતભાા િ િાણ ઍભણ અનાન જઔપરધવધધ

ધલઐ રઓન ટાાકા છ. જશન ધભલટન, ટી.ઍવ.

ઇરીમટ, ઍભયવન, લઈ યર, રયજ ઉયાાત કણી

જગમાઍ ઔીતા, લદ, કયાનભાાથી ણ ટાાકા છ. અશી

ઍભના લાાચન ટલા ધલળા શળ ઍન ખમાર ભ છ.

વભગર સતભાા કણી જગમાઍ ઍ પરવાઔ તાની

ડામયીભાા રઓરી તાની ધલતાઐ ણ મી છ ઍ

રાભ વાશફના ધલ હદમન આછય ખમાર આ છ.

રાભ વાશફ સતની ળરપઆતભાા "ધ ભધય'ના નાભ

ત રઓલા ઍ ાવમ મકા છ. રાભ વાશફ અતમાય

સધીભાા ચચીવ અગરજી અન તધભર ધલતાઐની

યચના યી છ.

યાભશવયભના નાનડા ઔાભભાાથી ળરપ થમરી ઍભની

જીલનમાતરા અન મશરીઐ ાય યી વપતાની ડી

ય ચડ ઍ શરાા કણી ધનષપતાઐ ણ ઍભણ

ચાલી છ. ઍ ધનષપતા લઓત નાવીાવ થલાન ફદર

હશિભતબય હયકસથધતઐન વાભન યી ઍભાાથી ભાઔા

ાઢય છ. ઍવઍરલી - પરથભની ધનષપતાઍ ઍભન

બફ જ આકાત આપમ શત. આઓા દળના ધભડીમાઍ

ઍભની અન લજઞાધનની િડી ઊડાલી શતી. ઍ લઓત

પરધવધધ થમરા ટાકષભમ ાટાન ણ રાભ વાશફ

સતભાા ઉતામાા છ. આ ઍભના ધનઓારવબય ભાનવ

દળાાલ છ.

વાદઔી ઍભના જીલનના ઍ અધલબાજમ અઔ ફની યહા

છ. ૧૯૯૦ના પરજાવતતા હદન રાભ વાશફન

દમધલભણથી વનભાધનત યલાભાા આવમા. ઍભન દવ

લા શરાા દમભણના વનભાન ભી ચકા શત ા. રાભ

વાશફ રઓ છ, ‘દામા શરા ભરા દમભણ

ઍલડાની માદ તાજી થઈ આલી. હા શજી ણ તમાય

યશત શત ઍજ યીત ૧૦ ફટ શા અન ૧૨ ફટ રાાફા

રપભભાા યહા છા, જભાા સત અન ાઔના ઢઔરા

મખમતલ છ. થડા બાડન ા પધનિચય, ઍ જ પય તમાયભાા

અન અતમાયભાા છ અન ત ળશયન. તમાય હા રીચીભાા

શત. આજ શદયાફાદભાા છા.

ફીજ ઍ પરવાઔ જઈઍ. રાભ વાશફ શદયાફાદથી

માફઈ ઍ બાણ આલા આલરા વાાજ ાછા જલાના


શતા. માફઈ ઉતમાા તમાા ઍભન વાદળ આવમ યાતની

પરાઈટ ડી હદલશી આલ, ાર લડાપરધાનન ભલાના

છ. રાભ વાશફ ત મશરીભાા મામા વાધાયણ ડા

અન ઔભાા સરીવા. આલા લળભાા લડાપરધાનન લી

યીત ભલા જલામ? ઍભના ઉયી પર. વતી ધલન

ઍભન હા "ભચિતા નશી ય તભ વપતાના સાદય

લાકાથી ળબ છ.'

રાભ વાશફ ઍ કળ લશીલટતાા યલાય થમા.

ઍભણ ય શત ા. ઍધનજધનમહયિઔ અન ભનજભનટની ઈ

હડગરી ભલી નશતી, છતાા ઍભણ જ જ વાસથાનભાા

નતતલ ય તમાા વભગર ભાચાયીઐન ઍ જથ ફાાધીન

વપતાન લમાા. ઍભાા ઍભન ભાનલીમ ગણથી બયય

સલબાલ ાયણરપ છ. ઍભની આ આતભથાના રઓ

અરણ ધતલાયી ઍભના શાથ નીચ ાભ યતા શતા.

યલાન લમ અરણ ધતલાયી જીલરણ ફીભાયીભાા ટામા

અન હદલશીભાા આઈવીયભાા વાયલાય શિ શતા. રાભ

વાશફ ઍભની ઓફય ાઢલા જાત ઔમા. અરણ

ધતલાયીઍ ઍભન હા વાશફ ભાય ભાટ પરાથાના યજ

હા જલદી વાય થઈ જાઉ ભાય તભ વોર પરજતટ

ય યલ છ. છી બર ઈશવય ભન ઉાડી ર. રાભ

વાશફ રઓ છ. "ઍ યલાનના ઓાતન જઈન હા દરલી િય

અન ભ આઓી યાત ઈશવયન પરાથાના યી અરણ ફચી

જામ. ઈશવય ભાયી પરાથાના વાાબી અન અરણ ઍ

ભહશના ફાદ પયી ાભ ય ચઢી ળક.'

આટર ભટ લજઞાધન ઈશવયભાા ભાન ઍ લાત વાભાનમ

યીત આણા ભઔજભાા ઉતય ઍલી નથી. યાત રાભ

વાશફ ઍભના ધતાથી બફ પરબાધલત શતા જ ઈશવયભાા

અડઔ શરધધા ધયાલતા. રાભ વાશફ સતભાા કણ િાણ ઈશવયની કા અન ભશતતલ સલીાય છ જ ઍભની

અડઔ શરધધાની પરતીધત યાલી છ. ઍ જગમાઍ ત

વાકષાતાયની લાત છ ઍ પરવાઔ ત ઍભની ભાતાના

મતયન. ભાતાના મતયના વભાચાય ભતાા ફરાનવ જલા

નીલાની તમાયીભાા શતા ત છડીન યાભશવયભની રઈન

ડી. આઓી યાત ધલચાયતા યહયા અન ત ભા-ફાન

ખમાર યાઓી ળકા નશી અન તાનાભાા જ વમસત યહયા

ઍન યાજ અનબલતા યહયા. ભાતાની અધતભ હકરમા

તાલીન ઍજ જની ભકસજદભાા જઈન ફિા જમાા ઍન

ફાણભાા ઍના ધતા રઈ જતા તમાા ઍભણ પરાથાના

યી અન ઈશવયની ભાપી ભાાઔી તમાા ઈ જ નશત ા ણ

ઍભન ઍ અલાજ વાબામ. ‘ભ ઍભન ભાટ નકકી

યલા જીલનના ધમમ ઍભણ બફ ધનષિા, ાજી અન

પરભાભણતાથી ધનબાવયા છ અન ઍઐ ભાયી ાવ ાછા

આવમા છ. ઍભની જીલન ણાતાના હદલવ ત ા ભ ળ

ય છ? તાયી વાભ ડરા ડાયન શોચી લલા ય

ધમાન આ અન તાયા ભોથી ભન મળસલી ફનાલ.'

રાભ રઓ છ તમાા ઈ જ નશત ા ણ ભન સષટ

અન ભટા અલાજ આ ળબદ વાબામા શતાા.

ઈશવયભાા અબટ શરિા, આભ છતાામ જમધતળાસતર ભાા

જયામ નશતા ભાનતા ઍભના ભત મજફ રાઓ- યડ

ભાઈર દય આલરા ગરશ શલર ભાણવ (વમકતત)ના

નીજી જીલન ય ઈ યીત અવય ય? જમધતળાસતરના

ધલયધી નશતા ણ ઍભાા જયામ શરધધા નશતી.

રાભ વાશફના જીલનભાા જ વમકતતઐઍ અઔતમન

બાઔ બજવમ ઍ અઔ ઍભણ મતત ાિ પરળાવા યી છ.

અન સલીાય મો છ. ફાણના વાથી જરાલદદીન,

વભસદદીન ઍભના સલાટાઝ શાઈસકર, જવપ રજ અન

ઍભઆઈટીના ધળકષ/ પરપવવા, ડૉ. ધલકરભ વાયાબાઈ,

ડૉ. બરહમપરાળ, પર. વતી ધલન ઍભાા આઔ ડતા


છ. આ ઉયાાત અન નાભલરઓ છ. ડૉ. ધલકરભ

વાયાબાઈના મતત ાિ લઓાણ યતા રાભ વાશફ

ઍભન બાયતના અલાળ યઔના પરણતા ભાન છ.

સલપનદરષટા ભાન છ ઍભના ધલના બાયત જ

સલાલરાફીણા ભવયા ઍ કાયમ ળક ન ફનયા શત.

રાભ વાશફ સતની પરસતાલનાભાા રઓ છ. "આ

સાદય ગરશ ઉય દય જીલન તતાન બાઔ

બજલલા ઈશવય કડયા છ જ ાઈ જીલનભાા ભ ભવયા છ

ઍ પતત ઍની કા અન ઇચછાથી જ ભવયા છ. ઍણ

(ઈશવય) ભન ઍના આળીલાાદ ટરામ ઉતતભ ધળકષ

અન વાથીઐ રપ ભાયી ય લાા યી. જમાય આ

તભાભન હા ભાયી હદમલાની અજભર આા છા તમાય

પતત અન પતત ઇશવયના મળઔાન જ લણાવા છા. આ

તભાભ યટ અન ધભવાઈલવ ઍના ાભ છ જ ઍણ ઍ

નાનડી વમકતત દવાયા યાવયા જના નાભ છ રાભ.

ઍ જગમાઍ રાભ વાશફ શ છ ‘હા ઍ ધાધભિ

વમકતત છા ઍ અથાભાા હા શાભળા ઈશવય વાથ ાભ અઔ

બાઔીદાયી યાબા છા. ભન જાણ છ શરષિ ાભ ભાટ જ

ાફભરમત જઈઍ ઍટરી ભાયી ાવ નથી ઍટર ઈશવય

જ ભન જરપયી ળકતત આી ળ, ભન ભાયી ાફભરમતન

અદાજ છ. હા ઍન ચાવ ટા જટરી લધાયલાની

ધળળ રા છા અન છી ઈશવયના બયવ છડી દઉ છા.

આ બાઔીદાયીભાા ભન શાભળા જઈતી ળકતત ભી યશી

છ. અન ઍન ભાયાભાાથી લશતી અનબલી છ. આજ હા

ઓાતયીલા શી ળકા છા ઈશવયના યાજમ તભાયાભાા જ

છ. આલી ળકતતના સલરપભાા જ તભન તભાયા ધમમ

અન સલપનન વાાય ય છ.'

આ તભાભની તભના જીલન ઉય ઊડી છા શતી યાત

વોથી લધાય અવય ઍભના ધતાની શતી, જન ઍભણ

લાયાલાય ઉલરઓ મો છ. ધનષપતા, સલજનના મતય

વપતા લઓત ણ ઍભના ધતાન માદ યતા યહયા છ.

ઍભણ ઍભના ધતાના જ ળબદભચતર દય છ ઍના યથી

વશજ ખમાર આલ છ ઍભના ધતા ઍ વાવાયી જીલ

શલા છતાા વાત શતા. રાભ વાશફન ઍભના ધતાની

લાત રઓી છ જ દવાયા ઍભના ધતાના ફોધધધ સતયન

ખમાર આલ છ. રાભ વાશફ રઓ છ ભાયા ધતા

ગાચલાડાબમાા આધમાજતભતાના ધલચાયન વીધીવાદી

તધભર બાાભાા વભજાલી ળતા. ઍ લાય ઍ શ છ

‘વારા નયસા. જ ઈ વમકતત ઍની જગમાઍ ઍના

વભમ ઍ જ ાઈ છ ઍ ફધા જ ઈશવયન આધાહયત છ. ત

છી મશરીઐ, લદના વભસમાઐથી ઔબયાલાની ળી

જરપય છ? જમાય ણ મશરીઐ આલ તમાય તભાયી

લદનાન વાદબા ળધલાન પરમતન ય. ધલયીતતા

અથલા વભસમાઐ શાભળા આતયઓજની ત યી ાડ

છ.'

રાભ વાશફ રઓ છ ભાયી જજિદઔીભાા ભ શાભળા ભાયા

ધતાશરીના ધલચાયન ભાયા ધલજઞાનના ધલશવભાા ણ

અનવયલાના પરમતન માા છ. ભાયા ધતાઍ વભજાલરા

મભત વતમ ભ વભજલાની ધળળ યી છ અન ભન

વાણા શરધધા છ ઍ આધમાજતભ ળકતત ય જ વમકતતન

મ ાઝલણ, દઃઓ, લદના અન ધનષપતાની ઔશયાઈઐભાાથી

ફશાય રાલ છ અન ઍ લાય જ રાઔણી અન વાાવાહય

ફાધનથી મકતત ભલ ત ઍ સઓ, ભનની ળાાધત અન

સલતાતરતતાન આશરાદ અનબલ યી ળ.'

રાભ વાશફના ધતાના ૧૦૨ લાની લમ અલવાન થયા. રાભ વાશફ રઓ છ "દધનમાની બાાભાા ઍ ઍ


વધધના અલવાન ભાતર શત ા. ઈ જાશય ળવબા નશતી

મજાઈ. ધલજ અડધી-ાાિીઍ નશતા, ઈ

લતાભાનતરઍ અલવાન નોધ નશતી રીધી. ઍ નશતા

ઈ નતા, ના ઈ ધલદવાન, નશી ભટા ભફઝનવભન. ઍ

વીધા વાદા ાયદળા વમકતત શતા. ભાયા ધતાઍ

ઉચચતભ મલમ - વાયાઈ - લડ જીલન વાધમ ય શત ા.

ઍભના જીલનભાા શાભળા ઍભણ જ ાઈ વારા અન દલી,

ડશાણબયલા અન ઉભદા શત ા ઍન અનભદન આપયા

શત ા. રાભ વાશફ રઓ છ ભાયા ધતાઍ ભન શાભળા

અબ ફન આદભની માદી આી છ જ ઍ લઓત ળાાત

ધનદરાભાાથી જાઔીન જઍ છ ત ઍ દલદત વનયી

સતભાા જ વમકતતઐ ઇશવયન ચાશ છ ઍના નાભ રઓી

યહય છ. અબ છ છ ઍભાા ઍના નાભ છ ઓરા? દલદત

નાયભાા જલાફ આ છ. ધનયાળ ણ છતાા આનાદલા

અબ શ છ. ભારા નાભ ઍ માદીભાા રઓ જ ર

તાના વાથીઐન ચાશ છ. દલદત રઓ છ અન

અર થઈ જામ છ. ફીજી યાતર પયીથી પરાળભમ યીત

દલદતના આઔભન થામ છ અન અબન ઍ માદી ફતાલ

છ જન ઈશવયના પરભ અન આળીલાાદ છ. અન અબના

નાભ ઍ માદીભાા ભઓય શત ા.

રાભ વાશફન વાઔીતન ળઓ ણ છ. આભ ત

સતભાા ઍના ધલળ રખયા નથી યાત ૧૯૮૧ની ૨૬ભી

જાનયઆયીઍ ઍભન દમભણ ઍલડા ભળમ તમાય

ઍભણ રખયા છ. ‘ભ ભાયા ઓાડન ફીવભીલરાશ ઓાનની

ળશનાઈથી બયી દીધ. વાઔીત ભન ફીજા જ વભમભાા

ફીજી જ જગમાઍ રઈ ઔયા. વાઔીત જાણનાય જ

વાઔીતન આ વાદબાભાા ભાણી ળ.’

અતભાા રાભ વાશફ રઓ છ. ‘અકગન' ળસતરના વપ આધલષાય સધીની આ લાતાા છ. જજિદઔી ત શજી ણ

લશતી જ યશળ. ભાયી લાત. જનરાદદીન જ ૧૦૨ લાની

જજિદઔી જીવમા. ભકસજદ ઔરીભાા યાભશવયભ ઔાભભાા અન

તમાા જ મતય ામા. ઍના દીયાની લાત છ જ ઍના

બાઈન ભદદ યલા લતાભાનતર લશચત. ઍ

ધલકાથીની લાત જના કડતય ધળલ સબરહમણમભ આમય

અન આઈમાદયાઈ વરભન ય. જન ાડારાઈ જલા

ધળકષ બણાવમ. ઍભજી ભનન અન ધલકરભ વાયાબાઈઍ

વમ. ઍ લજઞાધનની થા છ. જણ ધનષપતાઐની

છડાટ ઓાધી છ. ઍ ઍલી વમકતત જન અધતફાશળ

અન ઓાતીરા વમાલવાધમ વાથીદાય ભળમા. આ લાત

ભાયાથી યી થળ ાયણ આ દધનમાભાા ભારા ઈ જ

નથી, ભ શા જ બગા ય નથી, કય નથી ફાાધયા, ઈ

કટાફ નથી. ઈ દીય નથી. છી દીયી. હા ત ઍ

કલ છા આ ધલળા ભધભ ય, આ દળના રાઓ યલાન

અન યલતીઐ તયપ અભીદરષષટ ાથયત અન આશલાન

આત. ભાયાભાાથી અબટ દલતલ ભલ. અન ઍના

ભાધમા ચભય પરાલતા યશ. જભ કલાભાાથી ાણી તયવ

છીાલ છ તભ, રાભવાશફ ઍ ભશાન વમકતત છ.

બાયતના ધલજઞાન જઔતન યળન યનાય ઍ ઝશત

સમા છ. ઍભના આ સતભાાથી પરયણા ભલીઍ અન

તાની વપતાભાા ઈશવયના વાકષાતાયની અનભધત

યીઍ ઍજ ઍભન વોથી ભટ લાયવ છ.

રાભ વાશફ વભગર સતભાા ાઈ િાણ જાણીતા

રઓ - ધલઐની ાકતતઐ મી છ. કણી જગમાઍ

તાની ડામયીભાા જ ત પરવાઔ રઓરા તની નોધ ણ

ધલતા રપ મી છ. ઍભની વાહશતમ પરતમની રપભચ ઉચચ

ટીની ાકતતઐથી ળબ છ. વભાન ભન રાઔરી શરષિ

કતતઐથી રા છા: ‘If you want to leave your

footprints on the sands of time, do not drag your feet.’


‘પરઈગ ઇટ ભામ લ’ - વભચન તદરકય

યજઆત: નયળ કાડીઆ

ળરપઆત યતા શરાા હકરટના જઔતના આ ભશાનતભ ઓરાડી વભચન તદરયન હયચમ ભલી રઈઍ. તઐ ધલશવ હકરટના ભશાનતભ ફસટભન. હકરટ યભલાની ળરઆત ૧૧ લાની ઉભય ય. ટસટ હકરટભાા પરલળ ાહસતાન વાભ ૧૬ લાની ઉભય થમ. દળની આતહય હકરટભાા માફઈ અન બાયતના પરધતધનધધતલ રઔબઔ ૨૪ લા સધી ય. વભચન ઍટર હકરટ ધલશવન ઍ ભાતર ઓરાડી, જણ ૧૦૦ આતયયાષરીમ વદી પટાયી છ. લન-ડ ઇનટયનળનર ભચભાા ફલડી વદી પટાયનાય ત પરથભ ઓરાડી શત. હકરટ ધલશવન ઍ ઍ ભાતર ઓરાડી જણ આતયયાષરીમ હકરટભાા ૩૦,૦૦૦થી લધ યન મા છ. કયલા અન આતયયાષરીમ હકરટના તભાભ પયભટભાા વયયાવ ૫૦.૦૦થી લધ યન યનાય વભચન ઍભાતર બાયતીમ અન જઔતન ૧૬ભ ઓરાડી છ. ધલઝડન હકરટ અરભના મજફ ટસટ હકરટના ઇધતશાવભાા તના સથાન વય ડન બરડભન છી ફીજ ા અન લન-ડ હકરટભાા ધલલ

યીચાડા છીના ફીજા કરભના છ. વભચન છ લલડા હકરટ સધાા યમ છ, જભાા ૨૦૦૩ભાા ત ‘પરમય ઐપ ટનાાભનટ’ અન ૨૦૧૧ભાા ધલશવ ધલજતા બાયતીમ ટીભન વભચન ઓરાડી શત. ૨૦૧૦ભાા હકરટ ધલશવની ઉચચતભ વાસથા આઈ.વી.વી. દવાયા વભચનન ‘હકરટય ઐપ ધ મય’ રપ વય ઔાયપીલડ વફવા રપી આપયા શત ા. વભચનન હકરટભાા શરષિ દઓાલ અન તના પરદાન ફદર તન ૧૯૯૪ભાા અજ ાન ઍલડા, ૧૯૯૭ભાા યાજીલ ઔાાધી ઓર યતન ઍલડા (દળન ઓર ભાટન વલોચચ ઍલડા), ૧૯૯૯ભાા દમશરી અન ૨૦૦૮ભાા દમ ધલભણ ઍલડા તથા ૧૬ નલફય, ૨૦૧૩ના યજ વભચન હકરટની છલરી ભચ યમ તના થડા રાભાા લડાપરધાન ઐહપવ વભચનન ‘બયત યતન’ન ઈલાફ આલાના જાશય ય શત ા. દળના આ શરષિ નાઔહય વનભાન ભલનાય વભચન વોથી યલાન અન શર ઓરાડી છ.

આણ, બાયતીમ હકરટપરભીઐઍ વભચન તદરયન

શરથી જમ છ. હકરટ બાયતભાા ઍ ાથ છ, ઍ ધભા

છ, જભાા તભાભ ધભાના ર વાભર છ, અન ‘જ હકરટ

ઍ ધભા છ ત વભચન તન બઔલાન છ.’ વોથી નાની

ઉભય આણ તન હદરથી ‘બાયત યતન’ ભાનમ છ. ત

જના ધલ, આણ કણા ફધા રઔબઔ ફધા જ જાણતા

શઈઍ ત, તની આતભથા લાાચલાની જરપય યશ ઓયી?

આ પરશનન જલાફ ‘શા’ છ, ઍટરા ભાટ ઍ

આતભથાના ળીા જ ‘પરઇઔ ઇન ભામ લ’ છ. તઐ

ઍભની ઍલી ત ઈ યીત યમા, જણ તભન જઔતના

ભશાન ફનાવમા, ત જાણલા ભાટ આ આતભથા લાાચલી

જઈઍ. ટરી જીલન થાઐ ભાતર ઈ ઍ


વમકતતતલન ધલચાયન જ ઉજાઔય નથી યતી, ત ત

રભાા આલરા ફદરાલન નમન ફન છ. વભચનની

આતભથા ઍભાાની ઍ છ.

જશન ભનય જલા ટનીવ સટાયના પન શરી લઓત

ચાઇનીઝ ફડ ચાઓનાય છયડાભાાથી માન ઍ ધભડર

તરાવ બાયતીમ યલાનભાાથી તરણ દામાભાા દધનમા જન

ભાન છ તવા વમકતતતલ ફનલાની આ થા છ.

તદરયની થા દધનમાબયના બાયતીમની ઓાનઔી થા

છ. જમાય ૧૯૮૯ભાા તભણ યાાચીભાા આતયયાષરીમ

હકરટ યભલાની ળરપઆત યી તમાય આણ કાા શતાા, ત

આણ જાણીઍ છીઍ. ઍભણ જમાય ૧૯૯૪ભાા

ઐરનડભાા શરી લાય આતયયાષરીમ લન-ડ ભચ

યભલા ભાટ ભદાનભાા ઔ મક તમાય આણ કાા શતાા,

ત ણ આણ જાણીઍ છીઍ. જમાય ૧૯૯૮ભાા

ળાયજાશભાા તણ ઐસરરીમાન ચઔદી નાખયા તના ણ

આણ વાકષી છીઍ. ૨૦૦૩ના ધલશવ ની ભચભાા

ાહસતાનના ળઍફ અખતયના અધત પાસટ ફરન

અય ટ યીન છગઔ ભાયી બાયતની ટીભભાા જ નશી,

બાયતીમ દળાભાા જ આતભધલશવાવ જઔાવમ શત તના

ણ આણ વાકષી છીઍ. ૨૦૧૧ભાા બાયત લન-ડન ા

ધલશવ ધલજતા ફનયા તમાય પાઈનર છી બાયતીમ ટીભના

ઓરાડીઐના ઓબા ય આનાદથી ઝભત વભચન આણ

જચ છ, ત ૨૦૧૩ની લાનઓડ સટડીમભભાાથી ઓરાડી

તયી ામભી ધલદામ રતા વભચનની આઓયી સીચ

વાાબીન આણી ણ આઓ બીની થઇ જ શતીન!

આ થા ઍ ફદરાલની છ, જન આણ લનડય ફમ

વભચનભાાથી ભાસટય બરાસટય, સય સટાય અન શલ

બાયત યતન ફનીન યાજમ વબાના વભમદ સધી

શચનાય રપ જમ છ. આ ફદરાલ વભમ વભચનના

ભનભાા શા ચારતા શળ તન દળ-ધલદળના અવાખમ હકરટ

રઓ અન વાભાજજ ભનટ યનાયા રઓ-ટીલી

ભનટરટવા ઍ તાના ળબદભાા મકા છ. ણ આ

ભશામાતરા દયધભમાન વભચનના ભનભાા શા ચારતા શળ?

શા તભના ધલ જ રઓાયા-ફરાયા ત મગમ શત ા?

તભનાભાા આલર ફદરાલ ઓયઓય બાયતન ફદરાલ

શત? શા આણ ઍ વભચનન ઍ કટનાઐ દયધભમાન

ઓયઓય જાણતા શતાા આજ ણ જાણીઍ છીઍ?

તથી આણ વભચન તદરયની આતભથા ‘પરઇઔ ઇટ

ભામ લ’ન લાાચલી-વભજલી જઈઍ. જ શજ શભણાા જ ૫

નલફય, ૨૦૧૪ના યજ ઍ વભાયશભાા પરઔટ થઇ છ.

ત વભમ તભના વભારીન સનીર ઔાલસય, હદરી

લઔવયય અન યધલ ળાસતરીથી ભાાડીન યાહર દરધલડ,

વોયલ ઔાાગરી અન લીલીઍવ રકષભણની શાજયી

ભશતલની શતી.

૫૦૦થી લધ ાનાાભાા વભચન હકરટ અન જીલનની

યભતભાા તાની યીત લી યીત યમા તની લાત ભાાડ

છ. ઍ બાયત અન ધલશવની હકરટના ફદરાલની લાત છ,

તભણ જમરા અન અનબલરા જઔતની લાત છ.

આ આતભથા ઍ બાયતભાા ૧૯૮૦ના દામાભાા

ઉછયલાની, ફહટિઔની રાન નજીથી વભજલાની,


હકરટભાા વદીઐની વદી પટાયનાય ભશાન ફસટભન

દવાયા તાની અન વદીઐ લીઝતા કરીઝ ય ઍભના

ભનભાા શા ચારતા શત ા ત જાણલાની, તભન થમરી

ટનીવ ઍલફ જલી ઈજાઐ અન ત દવાયા બાયતીમ

દળાના ભડીર જઞાનભાા થમરા લધાયાની, માફઈના

ઍ યાના નાનડા પરટભાાથી ધળલાજી ાાના ભદાન,

હકરટ તરફ ઐપ ઇષનડમાની ટપા ધલટ, અન છી ત

દધનમાના ધલધલધ ઓાડના – ાહસતાનથી ઇગરનડ અન

ઐસરભરમાથી યભફમન (લસટ ઇનડીઝ)ના ભશાન ભદાન

સધીની વપયના વાધભશરણ છ.

ભટી લાત ઍ છ આ ભશાન માતરા દયધભમાન વભચન

વતત ઍ ફાધધમાય યટાભાા, બાયતીમ ડરધવિઔ રપભભાા

અન નજીના ધભતરના લતા અન હયલાયજન વાથ જ

યહયા છ. આ આતભથાભાા ઍલી કણી ફાફત સષટ

થામ છ જ ભાતર સયફડાથી જ વભચનન જાણનાયા ભાટ

નલી શળ, ણ ભશાન શળ. ત લાત છ તભના ધલ-

ધતા યભળ, ‘જઔતના ભશાન ક’ ભાતા યજની, તભના

ગર યભાાાત આચયય, તભના થદળા અન ભટા

બાઈ અજીત, તભની ‘આતભજા’ અજભર, તભના વાતાન

વાયા અન અજ ાન અન પનટભની જભ તભના જીલનની

ટટ ભાા આલીન ભદદરપ થતા તભના શીય

ધલધલમન હયચડૌાવની લાત છ.

વચીન રઓ છ ઍ ફા તયી માફઈના લાાદયાની

વાહશતમ વશલાવ વવામટીભાા તના ધભતર વાથ યરા

તપાન અઔ ત આજ કષબ અનબલ છ. ત માદ ય છ

અભાયી વવામટી ાવ યતી ાઢનાયા નરાતટય દવાયા જ

યતી યશી ઔઈ શમ, તભાા ઊડ ઓાડ ઓદીન ત ઓાડાન

છાાઐ લડ ઢાાી દતા. આલતા-જતા રન અભ ત છાા યથી વાય થલા રરચાલતા, તઐ છાા ય

મતા જ ઓાડાભાા ડ ઍટર અભ ફધાા ઓડઓડાટ

શવતા. વવામટીભાા કયના દયલાજા ર યીન રન

તભના જ કયભાા યી દલાભાા હા અન ભાયા ધભતર ઔોયલ

અનબલતા શતાા. ઍભાા ઈન જઓભ નશત ા, ણ તઐ

ફશાય આલલા પાાપા ભાય, તભન ફશાય જલાભાા ભડા

થામ તથી ગસવ થામ ઍ ફધા વાતાઈન જલાભાા ત

લઓત અભન બફ આનાદ આતી ફાફત શતી. દસત,

આ ઍલા ફાની લાત છ જન આણ ૨૫ લા સધી

વામધભત, જલાફદાય, યર-ભડર વભચન તયી

ઐઓીઍ છીઍ.

આ આતભથાભાા વભચનની લધ ઍ પરભાભણ બરાત

તની પરધભા અજભર વાથના વાફાધની છ, જ તના તની

ણ ફનમા. અજભર ડતટય છ, વભચન યતા ઉભયભાા

ભટા છ, તદદન અરઔ ફગરાઉનડ ધયાલતા વાનન

હયલાયના દીયી છ. વભચન વાતથી જણાલ છ

અજભરઍ તન શરાા વાદ મો શત. ૧૯૯૦ભાા માફઈ

ઍયટા ય તઐ શરી લાય ભળમાા તમાય અજભરઍ

શર યીન વભચનન પન નાફય ભાાગમ શત. વભચન

ળયભા શત, તથી ળર ળરપભાા અરઔ જ કટનાઐ

ફની શતી. તમાા સધી ડ. અજભર શરી લાય

વભચનના કય ઍ નયઝયના હયટાયના લળભાા

આવમાા શતાા.

આ સતભાા વભચન તના અન શયીપ, વાથીદાય અન

ચની લાત ભાાડ છ, અન તભાાથી ઍ ધલલાદ વયી

ડ છ ૨૦૦૭ના ધલશવ ના થડા ભહશના શરાા

બાયતીમ ટીભના ચ ગરઔ ચર વભચનના કય આવમા

શતાા અન ઍ ઍવા ાલતરા સચવયા શત ા જ ાય ડ

ત તમાયના બાયતીમ પટન યાહર દરધલડન ફદર વભચન પટન ફન અન ચર અન વભચન ભીન


‘બાયતીમ હકરટ ય લો સધી યાજ ય’. આણ

જાણીઍ છીઍ ચર આવા ઈ ણ ફનયા શલાન

ધયાય ઇનાય મો છ અન તથી આ સત

આતયયાષરીમ હકરટ ધલલાદના નદર ફનયા શત ા. ત ટરાા

આ આઓી કટનાન સતના ભાહટિઔ ભાટના ઔતડા

ભાન છ.

આ સતભાા વભચન જભની વાથ વોથી લધ વભમ સધી

બાયતીમ ટીભ લતી યભલાના થયા છ તલા ફ હદગઔજ

ઓરાડીઐ વોયલ ઔાાગરી અન યાહર દરધલડ વાથના

વાફાધના લણાન થયા છ. બાયતીમ હકરટના ડરધવિઔ રપભની

અદયના આ ટટ ધલશરણ છ. ઍ ણ જણામ છ

વભચનના વાફાધ વોયલ ઔાાગરી વાથ લધ ઉષભાબમાા

અન અતયાઔ યહયાા છ, જની વયઓાભણીભાા ભદાન ય

વભચન જની વાથ વોથી લધ લાય બાઔીદાય ફનમ છ ત

યાહર દરધલડ વાથ તન ઍ અતય યાઓીન ધનબાલાતા

વાફધ શતાા.

વોયલ વાથની આલી ઍ શલી લાત વભચન સતભાા

લણાલ છ. ૨૦૦૨ભાા શહડિગરભાા ઇગરનડ વાભ તરીજી ટસટ

ચારતી શતી. ઍન ફલરનટપ લધ ઍ ાધતર ફભરિઔ

સર નાઓી યહય શત. ત વોયલના ળયીય ય ફર

પત શત! અભ ઍવા નકકી ય ભાય ફલરનટપન

યભલ અન ડાફડી વોયલન ળક તટરી લધ સરાઈ

ઍશર ભઔલવ વાભ આલી, ાયણ ઍશર ભાયા રઔ

સટની બય ડીપનવીલ ફભરિઔ યત શત. અભ વારા

યમા. ચાન ધલયાભ આવમ. અભ ડરધવિઔ રપભભાા દઓર

થતાા શતાા, તમાય વોયલ શ, ‘લ ફીચલાર ફલરનટપ ા

સર શભન કા ઝરા માય!’ ઍની િડી ઉડાડયા ધલના

વભચનથી યશલાયા નશી, વભચન ભજા યી, ‘શભન

ઝરા? વારા ભન ઝરા શ ઉનશ.’ અન આઓા ડરધવિઔ

રપભભાા ઓડઓડાટ શાસમ પરાઈ ઔયા.

તન ફદર યાહર અન વભચનના વાફાધ લા શતાા, તન

હયચમ વભચન બાયતીમ દાલના ફ હડતરયળન દવાયા

માદ યાલ છ. ૨૦૦૪ભાા ાહસતાન વાભ મરતાનભાા

યભાતી ભચભાા વભચન ૧૯૪ યન ય યભી યહય શત

તમાય તની ડફર વનચયીની યાશ જમા ધલના પટન

દરધલડ દાલ ડીરય મો શત. ત તના ઍાદ ભાવ

શરાા, ફીજા ઍ પરવાઔભાા ૨૦૦૪ભાા જ ધવડનીભાા

બાયતીમ ટીભ ઐસરભરમા યતા ૨૩૧ યન આઔ શતી.

શલ જરપય ઝડી યનની શતી, જથી આણા ફરવા

ધલટ રઈન ભચ જીતાડી ળ. હા અન યાહર વારા

યભીન વયી બાઔીદાયી નોધાલી ચલમા શતાા. વોયલ

પટન શત અન યાહર લાઈવ પટન શત. વોયલ ફથી

તરણ લાય વાદળ ભલમ આણ કાય દાલ ડીરય

યલ ત શજ. ભ ીચ ય યાહરન હા આ વોયલ

અન યભી યશરા લાઈવ પટન તયી તાય નકકી યલાના

છ. તભ શ તમાય દાલ ડીરય યી હા યત થલા

તમાય છા. યાહર ૯૧ યન ય શત અન હા ૬૦ યન ય.

તણ વનચયી યલા ભાટ લધ યભવા શત ા. છી બરટ રીન

ફાઉનવય યાહરન ભાથાભાા લાગમ અન અભ દાલ

ડીરય મો. વભચન રઓ છ, ‘ભન રાઔ છ અભ

ડીરય યલાભાા બફ ભડા ય શત ા.’

ઍ પરયણભાા આઔ લધતા વભચન ફાન કટનાઐના

ધલશરણ ય છ. વભચન જમાય ૧૯૪ યન ય યભત

શત, ડફર વનચયીની નજી શત તમાય ચાના

ધલવાભાભાા ઍવા નકકી ણ થયા શત ા થડી લધ ઐલય

યભલી અન દાલ જાશય યલાની ઉતાલ યલી નશી. છતાા દાલ ડીરય થતાા વભચનન આિમા થયા શત ા. ફીજ


હદલવ યાહર વભચનના રપભ ય આલીન શ, ‘ઍ ધનણામ

ભ ટીભના હશતભાા રીધ શત. ભાય ાહસતાનન વાદળ

આલ શત આણ જીતલા ભાટ યભતા શતાા.’ ભન

ઍ દરીર સલીામા નશતી. ભ શી દીધા, ‘હ ા ણ ટીભન

ભાટ જ યભત શત. ભ ટીભન ભાટ વમકતતઔત ૧૯૪

યનન પા આપમ શત. ભ ઍન ઍાદ ભહશના

શરાન ધવડનીન પરવાઔ માદ ણ યાવમ, જમાય

વોયલના તરણ ભવજ છતાા યાહર યભલાના ચાલ યાખયા

શત ા. લી, ઍ હડતરયળન લધ ભશતલના ઍ યીત ણ શતા

જ થડ લશર દાલ ડીરય થાત ત દાચ બયત

ટસટ ભચ જ નશી, શરણી ણ જીતી જાત. જ મરતાનભાા

ાભચરાઉ પટન યાહર ટીભના હશત જઍ છ ત લાઈવ

પટન તયી ધવડનીભાા ભ ન જલાયા?

છતાા, આ ફાન પરવાઔ ફાદ વભચન રઓ છ, ‘ત છતાા

ણ ભાયા અન યાહરના વાફાધ વાયા જ યહયાા અન અભ

ત લાની આઔની ભચભાા ફહ ભશતલની બાઔીદાયીઐ

યી શતી.

તમાય ફાદ વભચન ૨૦૧૧ન ધલશવ જીતલાની અન

તના કરઝી વરબરળનની લાત રઓ છ. વભચન લણાલ છ

ઍ ધલજમની બળીભાા તની શટરના રપભભાા ત અન

અજભર ાનભાા ફર બયલીન બફ નાચમા શતાા.

અત લાનઓડભાાથી ધલદામ થલાની કડીન વભચન માદ

ય છ. આલી ભશાન ાયહદીન અત આલત શમ તમાય

રાઔણીળીર ન ફનામ ત જ નલાઈ.

છતાા, આ સતભાા વભચન ભચ પીભકષિઔન અછડત

ઉલરઓ જ મો છ, ત પરભાણભાા ઐછા વારા યભરા

વાથીઐ ધલ તણ રખયા જ નથી. આ સત વાદબ

અન ટીલી ામાકરભ અન ચચાા અન રઓ આણ જમા

છ. વભચન વતત ઍ લાત શ છ, ‘જ લાત ધલ ભાયી

ાવ યાલા નથી, ત ધલ ભ રખયા નથી, જથી આ

સતની ધલશવવનીમતા કટ નશી. ભાય જ અન ત ની

ધાયણા નશતી યલી, ભાય હદરથી ઔાબીયતા જાલલી

શતી.’

જ શ ત, ‘પરધમિઔ ઇટ ભામ લ’ સતભાા વભચનની

વદીના તભાભ પટા છ. ફરનટ ફટથી ફશાય આલીન

યમરા ાચ છ, ટરાા ટ અન ડરાઈલ છ, થડા

ડાઓીરા ર ળટવ છ, ત ઍલા ણ ફર છ, જ વભચન

ઍલઈડ મા છ. આ સતની ઇધનિગવ બર યપતટ

નશી શમ, ણ અમ ભચ જભ યભલી જ ડ ઍલી શમ

તભ, આ સતન લાાચવા ત ડ જ. ઓાવ યીન બયત

જલાા ઍલા દળભાા, જમાા હકરટ ાઔરણની શદ સલીામા

છ, છતાા, જમાા હકરટ ય રઓામરા સતન દા છ.

વભચન ત સતની આ ફાજી ણ ઍની જ યીત યમ

છ, ‘પરઈઔ ઇટ ભામ લ’,


‘એલા ય અભ એલા’ – શાસમરખક મલનદ બટટની આતભકથા

યજઆત: મલકન જી

લા ૧૯૯૩.. ફફભાા ભટા ફનય ધલસપટ... અન આ

કટના ઉય ઍ ગજયાતી છાાભાા છામર

ટાકષરઓ.. ળીા જ રન મવતા શચભચાલી ઔયા

‘ફફ ડાઇઔઃ ઍ જાશયઓફય નથી શીત છ.' ઍ

હદલવ માફઈભાા યડ ય ઍટરીફધી રાળના ઢઔરા

શતાા તન રઈ જલા ફસટની ફવની ભદદ રલી

ડરી. અન આ વભાચાય ય વમાગમરપ રા રઓભાા

રઓામલા ત હદલવ પરથભલાય ફસટના ાડતટય ઍ

ણ હટહટ નશતી ાી. અન છા ણ નશત ા છ

ઈ ઉતાયનાય સભળાન ધાટ?

શવાલતા-શવાલતા બાલન કાય યડાલી મ છી

ઊડા ભચિતનભાા ઉતાયી દ ઍની ઓફય જ ન ડ ઍવા

શાસમ વાહશતમ વજૉનાયા ધલનદબાઈ તાના વજૉન દવાયા

વભાજભાા ઍલ વાદળ શોચાડ છ જમાય ણ શાસમ

ઉદૌ બલ છ તમાય ઍની ાછ ઍ ઊડાણલાના ભચિતન

અથલા લદના જલાફદાય શમ છ. જઐ ળાયીહય યીત

ામભ નફા યહયાા છ અન છતાામ જભના વજૉનભાા રળભાતર નફાઈ નથી દઓાઈ ઍલા ધલનદબાઈ

તાના જીલનના ૬૦ લાના વયલયા તાની આતભથા

‘ઍલા ય અભ ઍલા...' ભાા મ છ. તા. ૧૪ જાનયઆયી,

૧૯૩૮ના યજ જનભરા ધલનદબાઈ ગજયાતી વાહશતમભાા

તાના ધલર શાસમવાહશતમ થી ઐઓામ છ. ઍભનાા

પરથભ સત ‘શલા સઓ ત મ ાઔી નાય'થી ભાાડી ધલનદ

બટટની અયશસમથાઐ, ઇદ તધતમમૌ , ઇદમૌ ચતમામૌ ,

ધલનદની નજય, અન શલ ઇધતશાવ, ધલનદ ધલભવા,

ભાઔ-અભાઔ, અન શલા સઓ ત ભાાદા ડયા.. જલા

સતથી અધલયત અન અધલચ રચાશના

ભલલાભાા વપ થમા છ. ધલનદ બટટના બરાનડ નભ

લાા તભાભ સત ગજયાતી લાાચઍ આઓ ભીચી

ઓયીદયા છ અન હદર ઓરીન લાાચમા-ભાણમા છ ઍન

ઍભન ણ બાયબાય વાત છ. લી, હશનદી, અગરજી,

ધવિધી, ભયાિી જલી બાાઐભાા અનલાદ થમરા ઍભના

સત લધ ધલળા લાચલઔા સધી શોચમા છ.

ટ ધી ઈનટ રઓામરી ઍભની આતભથા ઍલા ય અભ

ઍલા.. ભાા ભાતર ૨૦૦ ષિભાા વભગર ધલનદ બટટ

આણી વભકષ ઊબયી આલ છ. પરથભ આવધતત-

૧૯૯૭ભાા અન ફીજી આવધતત ૨૦૦૮ભાા થઈ તમાય

ધલનદબાઈ ઍ લાતન સલીાય યલ જ ડય

લાચન રઓના અઔત જીલનભાા ણ ઍટર જ યવ

શમ છ જટર ઍના વજૉનભાા શમ છ. આ આતભથા

ઉતતય ગજયાત યધનલધવિટીના ાિયસત તયી ભાજય

થામ છ તમાય ધલનદબાઈ ફીજી આવધતતની પરસતાલનાભાા

રઓ છ આ યની ઍ છ બણલાના ટલા ફધા

ાટાાજન શમ છ ઍલી હપમત ધયાલતા આ સત


છયાઐન અભમાવભાા આવયા. ઈ સત ભાતર

તાના આનાદ ઓાતય, ભજ ભાટ લાાચવા ઍ ઍ લાત

છ ન ઍ જ સત ટતસટબ થલાથી પયજજમાતણ

લાાચવા ડ ઍ ફીજી ઐછી ઔભતી લાત છ. આતભથા

બણી જનાય ધલકાથી બાઈ-ફશન તયપ ભન યી

વશાનભધત છ.'

આ આતભથા રઓ શરણીના રપભાા ઍ વાથ જનભભધભ,

પરલાવી, ફરછાફ, ચછધભતર, ગજયાત ધભતર, વોયાષર

વભાચાય અન ગજયાત ટડ ઍભ કર છ અઓફાયભાા

યધલલાયની ધતિભાા પરાધળત થઈ. ધલનદબાઈ ધલળ

જાણલાભાા યવ ધયાલત લાચ લઔા ટર ધલળા છ

ઍન આ યથી અદાજ રઔાલી ળામ.

ધલનદબાઈ ભાટ ામભ આતભથા ધપરમ ધલમ યહય છ

ાયણ ત રઓનાય સધી શોચલા અન ઍન

વભજલાના ઉતતભ ભાધમભ છ. આતભથાની પરસતાલના

લાાચીન અન ઍભના અનમ સતભાાથી વાય થમાા

છી આણન ચકકવ ખમાર આલળ ધલનદબાઈના

લાાચન ટલા ધલળા છ. ઈ ણ વજૉન યતાા શરાા

લાાચનના ભશતતલ ટલા છ ઍ આણ જાણીઍ છીઍ અન

દાચ ઍટર જ ધલનદબાઈ આટલા ઉતતભ વજૉન યી

ળકા! આતભથાભાા ધનઓારવતાની ટરી ફધી

જરપહયમાત શમ છ ઍ ધલળ પરસતાલનાભાા ધલનદબાઈ

નભાદ અન ઔાાધીજીના દાઓરા વાથ લાત ય છ.

ધનઓારવતા જાલલાભાા સરભચન બાઔ ન થામ ઍની

તદાયી યલી ણ અધતળમ આલશમ છ. ઍ લાત

ભભણરાર નભબાઈ દવદવલદીના ઉદાશયણ વાથ ય છ.

ધલનદબાઈ બર ય છ ઍભણ તાની આતભથાભાા

જ ાઈ ણ રખયા છ ઍ વતમ છ ણ જ વતમ છ ઍ ફધા જ ઍભાા નથી રખયા. વતમના પરમઔ ભાટ ણ આ

જ લાત વતમ છ ઍભ ઉદાશયણ વાથ ધલનદબાઈ લણાલ

છ. ૨૫ હડવફય, ૧૯૯૭ના યજ રઓાઈ ચરી આ

આતભથાભાાથી વાય થતી લઓત આણન ઍ શજ

થડા જ વભમ શરા રઓાઈ શમ ઍલી જીલાત રાઔ

અન આભમ ભશાન ભાણવના જીલન વાધાની લાત

ામભ રપભચય અન ધફતી જ યશલાની!!

હા અન ભશાન? ફ આઓ શી યી ધલનદબાઈ આલ

પરશન તમાય છ છ જમાય ઍભની આતભથાન ધલશવની

ભશાન આતભથાઐભાા ઔણાલીન લાત થતી શમ.

ધલનદબાઈ તાન ઍ ભધમભ કષાના રઓ ભાન છ

ઍ ઍભની ઉદાયતા જ ઔણી ળામ. આતભથા

રઓલાના શતભા ા ધલનદબાઈ શ છ ‘ઈન ભાઔાદળાન

વરાશ આલા, અથલા ત સધાયી નાઓલા ભાટ આ

આતભથા નથી રઓાઈ. ભાતર લાચન શવાલી મલા

ભાટ મ આ નથી રઓી. ઍ શાસમ રઓના જીલનભાા

ફની ફનીન મ શા ફનલાના! છતાા હા ભાના છા આ થા

લાાચનાયન ઍભ રાગમા લઔય નશી યશ બણલાભાા

વાલ ડબફ, ળીમ આલડત લઔયન, ગડ પય નધથિઔ -

નાભ ભાણવ ણ જ શાસમાય ફની ળત શમ ત

આણ ત આના યતા લધાય ચફયા છીઍ.

આણાભાા ત કણા ફધા યી ળલાની કષભતા છ. ન

ઍાદ લાચ ણ આવા ધલચાયળ અન ાઈ ફનળ ત

આ આતભથા રઓન વાથા થઈ જળ.

શલા પરયણ ઓરતા જ આણી વાભ ભભણનઔયની

હયભર શકસટરભાા છલરા છ હદલવથી ફીભાય

ધલનદબાઈ આલ છ. ડૉતટય ઍભની જીલલાની આળા જ

છડી દીધરી અન ફીજા દલાઓાનાભાા ઍભના મતય થામ

ઍલી વમલસથા હયભર શકસટરલાા ર યલા રાગમા. ઍ યલાન ડૉતટયન ઍભની વાયલાય ભાટ


ફરાલલાભાા આવમા અન અભદાલાદની ણાાલતી

શકસટરભાા ધળપટ યામા. ભાભાાથી ભી, ળાફ

ફાધ, હડની અન ભરલય ધનષષકરમ થતાા જતાા શતાા. ભઔજ

સધીન તાલ અન ઍબનભર બરડપરળય. લડીરના ભત

આ તભન ભયણન શવાવ ચાલ થલાના રકષણ શતા ણ

રા યલાન ડતટય ધલાયા ધલનદબાઈન ડામાભરધવવ

ય રઈ જલાભાા આવમા અન ગજયાતન ઍ ભશાન

શાસમરઓની ઓટ ડતાા અટી ઔઈ. ધલનદબાઈ ભાટ

વભગર ગજયાત પરાથાના યત ા શત ા અન પરાથાનાની

ળકતતન હયચમ ણ ધલનદબાઈન આ ભાાદઔી લઓત

થમ. ધલનદબાઈ ઍલા જજ બરાહમણભાા આલી ળ

જભણ ‘દવદવજ' ળબદન મથાથા મો છ. શર જનભ ૧૪

જાનયઆયી, ૧૯૩૮ભાા અન ફીજ ૮ વપટફય ૧૯૯૫ભાા

શકસટરભાા જ ધલનદબાઈન તતારીન આયગમ ભાતરીના

ી.ઍ. દવાયા પરધાનભાતરીશરીન તર ભળમ.

ધલનદ બટટ તભ ફીભાય છ, ત વભગર ગજયાત ફીભાય

છ. તભાયા લઔય અભન ણ શવાલળ? ભાટ થાયી

છડી તભ જરદી ફિા થઈ જાલ ઍલી તભન

હદમલાની શબચછા ાિવા છા.

આટરી ફીભાયીભાા ણ ધલનદબાઈ ટરી વયતા અન

વશજતાથી વમાગમ યી ળ ઍના ઉદાશયણ સલરપ આ

તર લાચામા છી જમાય પરધાનશરીના ી.ઍ.ઍ ધલદામ

રીધી તમાય છી ધલનદબાઈ રઓ છ- ભ ભાયા ધભતરન

હા તના વપાયીના ડાફા ભઓસવાભાા ચકકવ ફીજ તર

ણ શળ. દયાદળી ફતાલતા પરધાન તન હા શળ જાલ

છ ત ર, આ ફીજ ાઔ ણ વાથ યાઓ.

શકસટરભાા ય ઍવા શા વાબામ ત આ ફીજ,

ળ િયાલલા ાઔ આી દજ. આટરા અભથા ાભ ભાટ ઔાાધીનઔયથી ફીજ ધકક કાા ઓાલ!'

ધલનદબાઈ તાન ઍ શારતી ચારતી શકસટર

ઍટરા ભાટ ભાન છ ાયણ શાટા ઍટથી ભાાડી લાતત,

ધતત સધીની ભટાબાઔની ફીભાયીઐ ઍભન થમા યી

છ ણ ઍની લચચ કાયમ તાની રભની

ધનમધભતતા તભણ ગભાલી નથી ણ ૩૧ લાભાા પરથભ

લઓત ૧૯૯૫ની ભાાદઔીન ાયણ ઍ ભટ બર ડર.

ધલનદબાઈ અધતળમ ઔબરપ સલબાલ ધયાલ છ અન મતય

ધલળ ણ તઐ ઊડ બમ વલ છ.

જવપ શરય શ છ ઍભ બધલષમ ધલળના ફધા કતશર

બટી જામ તમાય ભાનવા આતભથા રઓલાન વભમ

આલી ઔમ છ. અન ફવ ધલનદબાઈઍ ણ આ લાતની

હયમરાઈઝ યી આતભથા રઓલાન ધલચાય યી નાાખમ

ણ ઍભન ઍ યલા ભાટ તાની ઉભય નાની રાઔી

છતાામ ભભણરાર નભબાઈ દવદવલદી, ભશાતભા ઔાાધી તથા

નભાદ જલા યલાન આતભથા ચની પરયણાથી ઍભણ

આતભથા રઓલાના નકકી ય ણ ચશભા નશી જડયા.

ોતરન ાવ ફરાલી તાની ચશભાળધભાા ભદદ યલા

ીધા તમાા જ ોતર દાદાની આઓ ય જ ચશભા જમા

અન ફવ, શલ ત આતભથા રઓલી જ ડળ ઍ ધલચાય

ઍદભ સદઢ થઈ ઔમ.

ઍલા ય અભ ઍલા ફાણથી ળરપ નથી થતી.

ફાણભાા તાનાભાા યશરી તજકસલતા યાકરભ

ધલળ લાત યતા ધલનદબાઈ શ છ જમાય ભહરભાા


શરી રામર ૩૫ ટા ભાતવાથી તઐ ાવ થમા તમાય

આઈસકરીભ ાટી આરી...! ધનષિાલાન, પરાભાભણ અન

અધતળમ કરધી ધતા અન જાણ ળયન ભાથ વલા ળ'ય

શમ ઍભ ઍભનાથીમ લધ િય ભાતા.. આટરાા ડ

સલબાલના ભા-ફા લચચ બરીન ધલવવા અન

ફાણન ઍનજમ યવા ઍ ધલનદબાઈ ભાટ વાણાણ

અળક શતા. ઇનભટતવ પરષતટળનય ધતાની ઇચછા તર

ધલનદન ણ તાના જ વમલવામભાા વભાલલાની શતી

અન ભહર છી ફી.ભ.ભાા ઍડધભયા યાવમાા છતાામ

ધલનદબાઈ ફી.ભ.ના શરા લાથી આઔ ન જ

નીી ળકા અન છલર ાટાી ફી.ઍ. થમાા ણ તમાય

ફાદ ઍરઍરફી યી ધતાન વમલવામ વાબાી ળકા

ઍન ઍભન ામભ વાત છ.

૧૯૯૪ની ૧૫ભી ઐતટફય ભાતા જમાફશનના મતય

થામ છ અન ઍ સનશઝયણા લપત થઈ જતા ધલનદબાઈ

ભનબયીન લણાલ છ. અન ભા ધલના ઉછયરા ફા

લા શમ ળ ઍન દાઓર ભાયા અઢી લાની ઉભય

તાની ભાતા ગભાલી ચરા ધતા જળલાતરારના

સલબાલન આ છ. જ વમકતત તાની ભાન પરભ ન ય

ઍન આઓા જઔત ધતયસાય યલ જઈઍ. ઍવા

ધલનદબાઈ ધનધિતણ ભાન છ અન નફર પરાઈઝ

ધલજતા અનસટ શધભિગલન તાની ભાતા ટરી અધપરમ

શતી ઍ લાત ઉદાશયણ વાથ શ છ. અન આના

પસલરપ ઍના મતયના આટરાા લા છી ણ ઍની

ાવથી નફર પરાઈઝ ાછ રઈ રલાભાા આલ. ઍવા

ધલનદબાઈ ઇચછ છ. વાહશતમન થડ થડ લાયવ

તાની ભાતા ાવથી ધલનદબાઈઍ ભવમ છ.

તાની ભાતા ભાટ આદયબાલ યાઓનાયા અન પરભ

યાઓનાયા તભાભ ધભતર અન અનમ ઈ ણ

ભાતબકતતન ધલનદબાઈઍ હદર ઓરીન ચાહયા છ.

નલતાડની , લનભાી લાાાની ના ધભતર અન

ાડળીઐ ધલળ લાત યતાા ધલનદબાઈ અતમાત

યભાાભચત થામ છ. ભધાા, ચાદઓાાટ, શહયબાઈ છાલઔય,

ચાદાા, જશાા લઔયના અદૌ ભત ચહયતર ભચતરણ થમા

છ જલા થલા જ યહયા. ઔાાધીજીની મતયના પરવાઔ

અભદાલાદની ભાાના દશમના લણાન હદમ ાાલી દ

ઍવા છ તથા ઔાર ઔડવ વાથ ધલનદબાઈની

લાતચીતના અળ ઓયઓય લાાચલા મગમ છ.

આજાર જમાય ળાાઐભાા વતવ ઍજયળન ધલળ

બભયાણ થામ છ તમાય ધલનદબાઈ બર છ ગરાહપટી

લા (ટઈરટની બીત યના રઓાણ) દવાયા ભ વતવ

ઍજયળન ભલલા અન બાયતભાા અસલચછ ભાનવની

વાભફતી સલરપ ગરાહપટીન ધલયધ ણ મો છ.

તપાન ઓાતય તપાન' નાભના પરયણભાા ધલનદબાઈ ત

લઓતના ધળકષન ઉતવાશ લણાલતા રઓ છ છયાન

બણલાન શમ ઍ યતાા ધળકષન બણાલલાન ઉતવાશ

લધાય યશત. જઔરય વાશફ, ઍચ.ફી. ાહડમા

વાશફ, યભણબાઈ ાહડમા વાશફ, ઍભ. ફી. ભશતા વય

લઔય બફ ભશનત રઈ ધઔળથી બણાલ! તાના સકર

વભમના તપાનની આ પરયણભાા ધલસતાયથી લાત ભાાડી

છ. તાના દય ધળકષણના યઓાભચતર ણ અદૌ ભત

થમા છ જ લાાચી ઓયઓય ધલનદબાઈના ફાભાનવ

સધી શોચી ળામ.

ઍચ. ઍર. રજ એપ ભવાભાા ફી.ભ. ઍડધભળન

ઈ યીત ભળયા ઍ લાત ણ યવપરદ છ અન ઍભાા

આચામાની ઉદાયતાના લણાન ણ વયવ છ. ભહરભાા

ભાતર ાવ થમરા ધલનદન ઍ આચામાઍ તમાય


અભદાલાદની ઍ રજભાા ઍડધભળન આવયા જમાા આજ

૭૦ ટાથી નીચ ઍડધભળન નથી અાત ા!

રજભાા ડી.ડી. ધતરલદી, ફકર ધતરાિી, ષય

ચાદયલાય જલા ાટાજન રાઔતા પરપવય, યાણ

ાવા ડત ા ધળસત અન વશરાઈથી ભ થઈ ળામ

ઍલા યીકષાના ય લચચ ફી.ભ.ભાા અટલામરા

ધલનદબાઈની હપમત આણન યભાાભચત યી મ.

ણ અષલટભટરી શલા પય યલા ભવાભાા ધનષપ

ઔમર ધલનદ આટૌાવ રજ તયપ ઔધત ય છ.

મળલનત શતર આચામા અન ઍભની ધળસત ારનની

પયજથી ધલનદબાઈ ષ ભચડાતા ધલ વરજરાર દલ

અન પર. ધનયાજન બઔત જલા પરાધમાના વાાધનધમ

અશી શત ા ણ ધલનદબાઈન ત ઍ ફીજ ધલનદ ભી

ઔમર જની વાથ ઔાઢ ધભતરતા ફાધામરી ધલનદ જાની

(પરીત, ધયન ાનતય પઈભ).

બઔત વાશફની દરીરથી ધલકાથીઐ બમાય બમબીત

શતાા. ઍ લઓત ધલનદ બટટ અન જાની ફાન રાઈબરયી

ઍટર શા ઍના બાણ આતા શતા. તમાા ધવિધવાઔય

નાભન ઍ નલ ધલકાથી ધલનદબાઈન ધીભથી છ છ

, આ ભાણવ તાન વભજ છ શા?' ધલનદબાઈ

ઔભતના મડભાા શમ ધવિધવાઔયન પરશન બઔત વાશફન

છી ાડ છ તયા. ઇનધભતવના ફ ીહયમડ બણમા

છી દઢ રા ધલનદબાઈ અન ધલનદ જાની

રાઈબરયીભાા ાછા આલ છ તમાય ણ બઔત વાશફ

રા ધવિધવાઔયન બાણ આતા જ શમ છ.

ધલનદબાઈના ઍ રજ ાના ધભતર અન ાછથી

ોગરવભાાથી ગજયાત યાજમના ામદાપરધાન ફનરા

ળળીાાત રાઓાણી વાથ ણ યમજપરય ધટના ફની

ણ છી છ સધી વાયી દસતી ટી યશી. જ વભમ

ધલનદબાઈ જીલન-મતય લચચ વાધાભાા શતા તમાય

ળધળાાતબાઈના હદમ ફાધ ડી જલાથી મતય થયા.

ધલનદબાઈ ઝઝભતા શતા અન રાઓાણીઍ ળયણાઔધત

સલીાયી.

આઓી આતભથાભાાથી ૮ પરયણભાાન ધલનદબાઈઍ

તાના ધભતરની જ લાત યી છ. ધભતર ભલલાની

ફાફતભાા ધલનદબાઈ બફ જ અભીય છ. નલા ધભતર

ફનાલલા અન ધભતરતા લલી તઐ વાયી યીત જાણ

છ. ધભતરન તભણ તાની ઍભચલભનટ હયા છ. યભણ,

ાળીયાભ ચલડાલા, ચીભન ાચાર, જમાતી દ,

જ તીરાર ચડીલા, જશબાઈ, ઐભપરાળ ઓનના,

ળઓાદભ આબલાા, રાબળાય િાય, ધનયાજન ધતરલદી,

ધલનદ જાની, યધતરાર ફયીવાઔય, ચાદરાર વરાયા,

સાદયમૌ , સયળ જી લઔય ધલળ વાભકષપતભાા સાદય લણાન

થયા છ અન ધલનદબાઈ શ છ ફધા ધલળ ધલસતાયભાા

રબા ત ૪૦૦૦ ાનાન ગરાથ ફની ળ.

ધલનદબાઈ જલાા છ ઍલાા ભ છ ઍ જાણલા ૯ભા

પરયણ "હા ઑહદચમ બરાહમણ'ભાા શોચવા ડ. ભાથાબાય,

તાડધભજાજી, લીયયવથી બમાાબમાા. જભલાના ળઓીન અન

જભન ભાટ રગન ઍ ઍ શી છ. ઍલા ઑહદચમ

વશસતર બરાહમણના ઍદભ વાચલા લણાન જવા અશીમા

થયા છ ઍવા ફીજ કાામ નથી થયા. ઑહદચમના

બજનના ળઓ ધલળના લણાન ધલનદબાઈના જ

ળબદભાા- આભ ત ધલપર ભાતરન, ઍભાામ ઑહદચમ

બરાહમણન મખમ ળઓ જભલાન. જભલાન અથા ફીજાન

તમાા જભલાના ઍલ વભજલાન. ધય ઓાવા અન ઝય ઓાવા

તન ભાટ વયબા. ઍ જભાનાભાા ત લાશનથી ઓાવ માા શતાા? ભાયા રકષભીળાય દાદા દવ-ફાય ઔાઉ આવાનીથી


ચારીન જભલા જતા. ાછરી ઉભયભાા શજયી ઍટરી

વહકરમ નશતી. ણ જભલાન કસહયટ ઍલ જ અફાધ

યશર. વાાજ કાા જભલા જલાના શમ ન ઍ વલાય અભ

ઓાલા ભાાઔીઍ ઍ લઓત દાદા તમાા શાજય શમ ત અભન

લઢીન શતા ઔધા, ઓાલાના ભાઔતા ળયભ નથી

આલતી?

ઍ હદલવભાા આિથી દવ ભહશના જટર વભમ નમાત

ચારતી. આ ાયણ અભાયી જઞાધતના છયાા ફહ બણ

નશી. જ યટરા ભાટ જ બણલાની ભાજયી યલાની શમ

ત આલતી ારના યટરા ભાટ રશી ઉાા યીન

બણલા યતા નશી બણીન આજ ચાચ ભદ ભ ન

આયઔલા?

ઑહદચમ વશસતર બરાહમણની ઍ યતા લધ તની

યાઓલાની શભફ ધલનદબાઈઍ ણ લી છ. શલા

રગન ૨૨ લાની ઉભય ભાતા-ધતાની ઇચછાથી થયા.

રાવ નાભની તની વાથ ધલનદબાઈન ફહ પાવયા નશી

અન રગન શરા ઍ જભણલાયભાા ભરી છયી

તયપના આાણ વતાવમ યાખયા. રાવ વાથના રગનની

શરા ઍ લઓત યીકષા લઓત ભઔની ચડીભાા

વયસલતીચાદર લાાચતા ધલનદબાઈન ઍભના ભટા બાઈઍ

ડી રીધાા. ઍ પરધભા ળધી યધભમ - જભરમટ, શીય-

યાાઝા, ળીયી-પયદાદ જલી જડી ધલનદ - ણ

ફનાલલાની ઇચછા શતી અન શા, વયસલતીચાદર અન

કમદસાદયી જલી ણ!

નલરથાભાા લાાચલા જમાય માફઈથી ઍના ધયભાાથી

વયસલતીચાદરન ાઢી મલાભાા આલ છ તમાય ત તાના

વાવય ગજયાત આલી શોચ છ. યાત વયસલતીચાદરન

ધલનદબાઈ જટર આધાત નાજ રાગમ શમ ાયણ

વયસલતીચાદર ‘વયસલતીચાદર' લાાચત નશત ડામ.

નલરથાના પરબાલભાા ધલનદબાઈ ણ ગશતમાઔ ભાટ

તમાય થમા ણ જવા કાા? વયસલતીચાદરની વઔાઈ થઈ

ઔમરી ઍટર ઍ કમદસાદયીન તમાા ગજયાત આલ છ

ણ ધલનદબાઈ ગજયાતભાા જ શતા અન કમદસાદયી

ળધલાની ફાી શતી ભાટ પાઈનરી માફઈ જલાના નકકી

ય છ તમાા ઍ વાફાધી અન આણા લાતાાાય

યજનીાાત યાલરન તમાા યામ છ અન ઍભની નભરની

નાભની તની ધતન બફ જ વાચલ છ ઍ જઈ

ધલનદબાઈ ધનિમ ય છ શલ પરધભા ત નભરની

નાભની જ ળધની આણન વાચલ ત ઓયી...

કય ાછા આલીન ઍ લઓત નમાતભાા જભલા જામ છ

તમાય ધલનદબાઈન ઍ છયી ાણી ઐપય ય છ જના

ય આણા આ ધલદવાન શાસમાય હપદા થઈ જામ છ.

ણ આઔ લાત લધતી નથી અન રાવ વાથ યણી

ધલનદબાઈ જજિદઔીભાા આઔ લધી જામ છ.

નયીભાાથી ભજ ઔમરા ધલનદબાઈ તની રાવન

વાથ રઈ જલા ઈચછતા શમ છ ણ રાવ ના ાડતાા

જ ઍરા ઔમરા ધલનદબાઈ બફ ફીભાય યશ છ અન

ઈના ણ ફરાલલાથી ાછા નથી આલતા તમાય

ભાતાઍ નભરનીન ફરાલી તર રઓલા હા અન

ધલનદબાઈ ાછા પમાા અન રાવની અનભધતથી

નભરની વાથ ધલલાશ થમ. બફ જ પરભલા રાવ

અન નભરની ઍ વાથ ઍ જ ધયભાા યશતા અન રાવ

નભરની તથા ધલનદબાઈન બફ જ વાચલતી ઍ લાત

આજ ણ ધલનદબાઈ બફ જ આદયલા લાઔ છ.

રાવના મતય છી ધલનદબાઈ ચાલવા હડનવની

તનીન માદ ય છ. હડતનવ તરણ વઔી ફશનના પરભભાા


શતા જભાાથી લચટ થહયન હડનવના મતય પરવાઔ ઍન

ઍ અદૌ ભત તર રઓ છ અન આ થહયન અન રાવ

લચચ ધલનદબાઈન બફ જ વામ રાગયા છ. આ

અદૌ ભત તરના અળ ઃ

"ચાલવા! તભાયા મતયના વભાચાય જાણી આજ ભશાયાણી

ધલતટહયમાઍ ભાયા ય ઓયાઓયાન ટભરગરાભ ભલમ

છ. શરીભતી ચાલવા હડનવ ય. તભ શમાત શતા ઍ

ઔાાભાા યાણીઍ ભન ફયનટન ઇરાફ આપમ શત

ત આજ હા "રહડ હડનવ' તયી ભાયી જાતન ઐઓાલી

ળત ઓય! હા જાણા છા ચાલવા ભાયા રગન તભાયી જડ

થઈ ળકા નથી, આવા શીન હા જ ાદયીઍ આણ

રગન-ધલધધ યાલર ઍન ઓટ ાડલા નથી ભાઔતી,

ણ ઍ લઓત ભન ત ઍટરી જ ઓફય શતી ભાયા

રગન તભાયી વાથ નહશ, તભાયા શાથની તરીજી આઔી

વાથ થઈ યહયા છ.

ન તભાયા શાથની ઍ તરીજી આઔી ય ભાયી નાની

ફશન ભયીની લીટી પવામરી યશી શા, ઍ લીટી ભયતી

લઓત ભયીઍ જ ભન આી શતી.. ભયરી ફશનના

જીલતા પરભન ભ સલીાયી રીધ શત, ન તભાયી તરીજી

આઔીન લીટી વભત ભાયા જીલનન ઍ બાઔ ઔણીન

ભ ભાયા ઓાભાા ફા ણ યભલા દીધા શતા, નાના

નાના હડનવ...

ચાલવા, તભાયી ાવ જઔતબયની વાહયફી શતી તમાય

ભાયી ાવ ભાયી ગભનાભી શતી. તભાયી ાવ પરધતષિાન

પરાળ શત તમાય ભાયી ાવ શત ા ભારા ઍાીણા.

તભાયી ાવ શજાય ાઉનડની અબટ દરત શતી ન

ભાયી ાવ ત ફવ, પરભન ઍ ધવકક જ શત જ તભાયા

જઔતભાા ચારત નથી. ઍટર જ ભારા ઈ ફા,

તભાયાથી છાનાભાના ભન ભલા આલી જતા તમાય હા

ત જ ઍન આછા ધરી દતી શતી.

ચાલવા, તભ જીલતા શતા તમાા સધી હા ચકકવણ ભાનતી

શતી હા બર તભાયા વભગર અકસતતલન નથી યણી,

ણ તભાયી તરીજી આઔી વાથ ત યણી જ છા. ઍટર

ાર તભાયા અલવાનના વભાચાય જાણમા તયત જ ભ

વભઔમા ાા લસતર શયી રીધાા.

હડનન આદળથી તભાયી ફય તભાયા ચાશ ભાટ થડા

હદલવ બલરી યાઓલાના જાશય થયા શત ા. આથી ફીજા

હદલવ યાત હા તભાયી ાવ આલરી તમાય ભન ઍ

તભાયી તરીજી આઔી યની લીટી ાઢીન ભાયી આઔી

ય શયી રઈળ. ણ તમાા આલીન જયા ત તભાયા

પરળાવની તાય ધણી રાા..ફી શતી. તભાયા ચાશભાા

ભાયી નાની ફશન જજજૉમા ણ શતી. ઍ લીટી શરથી

જ તણ તાની આઔીઍ ચડાલી દીધી શતી, ાછથી

ભન ઓફય ડી આવા તણ ભાતર તાની ઈચછાથી

નશત ા ય, તભાયી ઇચછામ ઍલી જ શતી. આ ાયણ

છી ભ ફયની ાવ જ ભાય ા ળન ળા

ઉતાયી નાખમ. ઐશ! ભન તભાયી તરીજી આઔીની

ધલધલા થલાન અધધાય ણ ન ભળમ! ચાલવા, તભ

જીલતા શતા તમાય ઍન હા ભાય શકક ભાનતી શતી તભ

ગજયી જળ તયરા હા ાા ડાા ત શયી ળીળ. ણ

તભ ત જતા જતાામ ભાય ઍ અધધાય છીનલતા ઔમા.

અન શલ જમાય આ તર તભાયી ફય ય મલા હા પયી

લાય આલી છા તમાય ભ શયરા ડાા ાા નથી, વપદ

છ. આજ હા શી ળકા છા ભાયા રગન તભાયી વાથ

નશતા થમા, ના તભાયી તરીજી આઔી વાથ ણ નહશ.


ફવ, તભાયી જ થયીન, અન આ તર છી ધલનદબાઈ

રઓ છઃ

"થયીન અન રાવ! - યાધળ ત ફનનની ઍ છ.

અતમાય અભસત જ ધલચાય આલી જામ છ વયઓી

યાધળલાી સતરીઐના નવીફભાા ચાચ શાસમરઓ જ

શળ? થયીન તાની રાઔણીઐ ચાલવા હડનવ સધી

તના જીલતા શોચાડી ળી નશતી. આ ાયણ તની

ફય ય તાની રાઔણીઐ છટી મી દઈન ાછી

પયી ઔઈ શતી. ધત યન તાન શ ગભાવમાની

છડાટ થયીનની જભ રાવ કાયમ નહશ અનબલી

શમ! ત છી તના લતાન યથી તની આઓભાા ભન

ભ શા દઓાયા નહશ શમ! ળક છ ભાય ઍ જવા જ

નહશ શમ.

તાના ભવા નાાદર ધલળના પરયણભાા ઔાભના

લાતાલયણ, ઓતય, ભાભાના કય અન ાડળીઐ લઔય

ધલળ બફ જ શયઓ વાથ ધલનદબાઈ લાત ભાાડ છ.

તપાન યલાન છટટ દય અશી ભત ઍ ાયણ ત

યરા બયય તપાન ભસતી ધલળ ણ લાત યી

આજાર લધી ઔમરી ભોધલાયી અન ભરષટાચાય ધલળ

લાત યતાા ઇધતશાવભાા જઈ વોધા જઔતન લાચન

અશી હયચમ યાલલાની વાથ તાથી યની ધટનાઐ

જલી સલપન વાચા ડવા લઔય ધલળ ણ લાત યી છ.

તાના વાતાનના ધલલાશ યલાની ઉભય થઈ અન

ભાઔ દવાયા થમરી શયાનઔધત અન જમધતળાસતર ધલળ

"ભાઔ, અભાઔ ય?' દીયી ભના અન ધલનવ તથા

તર સનશરન ભાઔ છ. અન ઍટર જ અધશરધધાળ

વભાજભાા થતી ઍની અવય ધલળ ધલનદબાઈ ધલનદી

વમગમા વદાશયણ યી ળકાા છ.

દીયાના રગન ભાટ જમાય છયી જલા જામ છ તમાય

ધલનદબાઈ અનબલ છ વભાજ ઍ રઓન ટર

અડય ઍષસટભનટ ય છ! ઍ જગમાઍ દીયીન ફા

ધલનદબાઈન પરપળન છ છ જના જલાફભાા

ધલનદબાઈ ત રઓ છ ઍવા જણાલામ છ. આ ઉતતય

છી ાછ પરશન, રઓલા ધવલામ ફીજ ા શા ય છ...?

જમાય તર સનશર ભાટ છયી ળધલાની લાત આલી

તમાય ધણી જગમાઍ છયી જલા ઔમા અન લદશી

નાભની ઍ છયી જલા ઔમા અન લદશી નાભની ઍ

છયી વાથ લધલળા નકકી થમાા. અન જમાય

ધલનદબાઈઍ લદશીના ધતાન છા ઈ ણ

પરાયની લા ઐઓાણ લઔય તભ દીયી આલાના

નકકી ઈ યીત ય?' ઉતતય શત, "તભ શાસમ રઓ છ.

તભ રન શવાલ છ, ઍટર ભન થયા જ ભાણવ

ફધાન શવાલ છ, ઍ ભન ત નહશ જ યડાલ...' ચયામરી

ાય ળધલાની ભથાભણ અન રીવન અવશાય નથી

ાય ભલલા ટરા ધલધલધ પરમાવ ણ લાાચલા જ

યહય.

શલ ઍભની રઓનમાતરા - વજૉનમાતરા ધલળ થડી લાત

યીઍ. ઍ જભાનાના ધલખમાત શાસમરઓ જદયામ ડી.

ઓાધહડમાની પરયણા અન સચનથી ધલનદબાઈ શાસમ

રઓતા થમાા. મ તભણ રણ યવલાી લાતાાઐથી

ળરપઆત યરી અન કરભળઃ ૫૦ રણ લાતાાઐ રઓી

નાઓી. ઍભની ઇનભટતવની ઢીભાા જદાા માફઈથી

લાયાલાય આલતા અન ઍ લઓત ધલનદબાઈઍ

તાની રઓરી ૫૦ રણ લાતાાઐ અન ફ શાસમ રઓ

જદાાન લાાચલા અન મગમ સચન યલા ભાટ આપમા

જ લાાચી રીધા છી જદાાઍ શાસમ યવ રઓલા જ સચન ય. શય િય યી ચાવ ચાવ લાતાાઐ


ઍભણ ફાી મી અન આભ ગજયાતી .. વાહશતમ

તાના ભનવીફ(!) ઍ રણ રઓ ગભાવમ અન

વદૌ નવીફ(!) ઍ શાસમ રઓ ભવમ.

ફાન શાસમરઓ નલચતન અન યલભાા ભરામા અન

છામાા ણ ઓયાા, જ જઈ ધલનદ આનાદભાા આલી

તાના ધભતરન ફતાલલા રઈ ઔમ જમાા ઍની ભજા

યલાભાા આલી કાાથી તપડાલલા રઓાણ છ આ

ત...

ધલનદબાઈઍ તાના શલા સત ‘શલા સઓ ત મ ાઔી

નાય' ૨૦૦૦ રપધમાના ઓચ છાવયા જ ઍભના ધતાઍ

આલરાા....! વાહશતમના વઓત ધલયધી ધતાઍ ઍવા

ધલચાયી આ વા આપમાા શતાા આ છી રઓલાના ભત

ઉતયી જામ ણ ઍ ત ઐય લધયા અન આઔ

જણાવમા પરભાણ ઍ છી ઍ અન વજૉન ઍભણ

આવમા.

ઍભની ફ ટબ રકષભી સત બાડાય ૧૯૬૮ભાા

છારી જની ઍ ણ નર નશતી લચાઈ અન અત

સતીભાા આી દલી ડરી. આ જઈ ધલનદબાઈન

બાય આધાત રાગમ. ણ જમાય વાફયભતી રની

નીચ જના ચડા લચલાલાા ાવ ચાદરાાત ફકષીની

નલરથા ‘યભરધવવ'ની ટબ ણ શતી જ નલી

જ સતીભાા આી દીધરી. આ જઈ તભન થડી યાશત

થમરી ફકષી જલા રઓની ટબ નથી લચાતી

ત છી ભાયી કાાથી લચામ?

વાદળભાા ગણલાત છ. ળાશના શલાથી રભ ળરપ યી

જન યસાય બફ જ ઐછ અાત શત અન ગ.છ.

ળાશ ન ત યભ લધાયલા ધલનદબાઈઍ ધલનાતી યી

અન જાણયા ઍ ત તાતરીશરી મ. ભચભનબાઈ નકકી ય

તભ જ અન વીધા ભચભનબાઈ ાવ શોચી યસાય

લધાયલાની લાત યી અન ‘વાદળ'ભાા આ ધટના

અભતલા શતી. ચીભનબાઈઍ યસાય લધાયી આપમ

ઍ લાત ઓયઓય ઍભના તયપ ભાન ઉજાલ છ.

ચીભનબાઈ જલા તાના ટાયરઓન વાચલનાયાા

તાતરી ચીભનબાઈના ધલનદબાઈ બફ જ લઓાણ યી

ઍભના તયપ અશબાલ વમતત ય છ. ધળલાજીન ચલાણ

યન પરભ તર જમાય ધલનદબાઈઍ રખમ અન

વાદળભાા છામ તમાય ધળલવનાઍ ઍન ધલયધ મો

તમાય ઈ ણ પરાયના બમ ધલના ચીભનબાઈઍ

ધલનદબાઈન રઓતા યશલાના સચવયા. વયકરળનના

ડય લઔય ચીભનબાઈઍ ધલનદબાઈન વાચવમાા.

ળાાધતરાર ળાશ (ગ.વ.), ઇષનદયા ઔાાધી, ભયાયજી દવાઈ

ધલ. ઈના ણ બમ ધલના ધલનદબાઈન ફયટ

રખમ યાઓલાની હશિભત ચીભનબાઈ આી ળકા ઍ

લાત અદૌ ભત છ.

અઔાઉ ધભતરની લાત યી, ધલનદબાઈ જભની વોથી

નજી શતા ઍલા ળઓાદભ આબલારા વાથની ઍભની

ધભતરતાની લાત યતા ધલનદબાઈ તાના આસ નથી

યી ળતતાા. બફ જ નાની ઉભય નવયથી ગજયી ઔમરા

ળઓાદભની અધતભમાતરા જમાય અભદાલાદના ભી

યભઓાણની લચચ નીી તમાય આબા અભદાલાદ તના

ભાનભાા જાણ ચીય ળાાધતભાા ઔયાલ શત ા. તતારીન

મખમભાતરી ભાધલધવિશ વરાી ળઓાદભના નજીના ધભતર

શતા અન જમાય ઍભણ તાના ી.ઍ. ાવ

ળઓાદભના ઓફય છાવમા તમાય ળઓાદભ જલાફ

આપમ શત. તફીમત વાયી છ. તભ ભાયી ભચિતા ન ય.

ણ ળશયભાાથી રશય નશી શટાલતાા, ભાશર બફ જ ઔાબીય છ. ધલનદબાઈ શ છ. ભયણથાયીઍ ડરા આ


આદભન તાની નશી ણ વભગર ળશયની તભફમતની

ભચિતા શતી. આદભ ભાયી ળબદ ભાઈ શત અન

ભાધલધવિશ વરાીઍ ળબદ ભાઈના વમાજ.. જભણ

આદભના મતય છી ણ ભાયી વાથ દસતી યાઓરી.'

ફીજ ઍ પરવાઔ ધભતર ધનયાજન ધતરલદી અભદાલાદભાા

યસતા યથી ભયફી ભચછ શનાયત ભાટ યાશત પા

ઉધયાલાત શત જભાા તભાભ જાણીતા હપલભી રાાય

જડામરા. તમાય યસતાની ઍ તયપ ધલનદબાઈ અન

ધનયાજન ધતરલદી ઊબા શતા અન ઍ યલાન અરણ

ઈયાની ાવ જઈન શ છ તભ પરાણી હપલભન ર

ડામરઔ ફર ત હા દવ રપધમા આા.'

અરણા ઍલા જ છણા વાથ શ છ, "તાયી ભાન યાઓ

ભાય ફા!'

આ જઈ વાાબી ધનયાજનબાઈ આઔાશી ય છ આ

લઓત ઇષનદયા ઔાાધી ઇરતળન જીતળ.' ધલનદ ઉલાચ,

"ઍવા તભ ઈ યીત શી ળ?' ધનયાજનબાઈઃ જ પરજા

તાની ભાની ઔા ઓાઈન વા આ છ ઍ રાત

ઓાઈન ણ ઇષનદયાન ભત આળ...' અન આ આઔાશી

વાચી ડી.

બાબાઈ ટર શ છ, ભાયી ાવ જ ષ વ શમ

ત હા છલરા વીતતય લાના કભાયની પાઈર ફનાલી

ગજયાતના કભાયના શાથભાા મકા. કભાયની ગણલતતા

ઍતદ અન યફ યતાા ણ ધલનદબાઈ ઊચી આ છ.

ફચબાઈ યાલત કભાયની ગણલતતા ભાટ ટર હયશરભ

અન ભટા - ભટા વજૉન ણ ગણલતતા ધલનાની

યચના ાછી ભરી દલાની ઍભની હશિભત ધલળ ણ

ધલનદબાઈ લાત ભાાડ છ. તભનાભાા સકષભ ધલલ ણ

કણ શત. ધલતા ભાટ ત કભાય ઍ ાિળાા જ શતી.

યાત પરજા આલા ઉતતભ વાભધમની દય ન યી ળ

અન નથી યી ળતી ઍન ધલનદબાઈન યાજ છ.

ઍ લઓત ઈ છાાલાાઍ ફચબાઈન છલા ,

ફર, કભાય લચવા છ? શા રાઓ-ફ રાઓ ી છાીન

પી દઈળ. ફચબાઈઍ તયત જ હા, ‘ફવ ઍટર જ

નથી લચવા..'

ધલનદબાઈ ગજયાતી લાચભાા ‘ધલનદની' નજય ભાટ

ધલળ જાણીતા છ. બફ જ ભટા વજૉના ન ધતચવા

આ રઓ શરણીભાા આલતા અન ઍ ત લાાચમ જ ભજા!

ફચબાઈના ધલયધ છતાા ઍભન ભનાલી આ શરણી

છાઈ જભાા ધલનદ બટટથી ભાાડી મળલાત શતર,

ઉભાળાય જી, ધતાાફય ટર લઔય ધલળની યવપરદ

અન સપટ(!) ભાહશતી શતી.

જમતીનદર દલ ભાટ ધલનદબાઈન ધલળ ભાન છ.

૧૯૭૮ભાા અભદાલાદ વાયલાય ભાટ આલરા જમતીનદરન

ધલનદબાઈ શરી લઓત ભ છ. જમતીનદરબાઈ ત

ધલનદબાઈ શાસમવમરાટ તયી ઐઓાલ છ. ણ ઍભન

ઍ લાતના દઃઓ ણ છ આણી પરજા જમતીનદર દલ

અન જની લય લચચન બદ નથી વભજી ળતી.

ચા.ચી. ભશતાના ઍ ાવમ અભમાવભાા આલતા. ઍ ભઢ

યલાના ભઢ થામ જ નહશ અન ધળકષ બફ જ ભામાા

તમાય ધલનદબાઈઍ ઍભન અન ઍભની ૭૧ ઢીન

આવા ાવમ રઓલા ભાટ ઔા બાાડી શતી. ણ ાછથી

ઍભના વજૉનભાાથી વાય થતાા ચા.ચી. ભાટ પરભ ણ

ઉજર અન પરવનન ઔિહયમા ણ આણન ભળમા..!

૧૯૭૨થી ગજયાત વયાયના ઈનાભ ભલાના ળરપ

થમાા અન બફ જ નાની ઉભય ધલનદબાઈઍ કણા ફધા

ભલી રીધલા. ધનમભ પરભાણ ઍ રઓન ભાતર ાાચ


જ ઈનાભ ભી ળ ણ ધલનદબાઈ ઍભાા અલાદ છ.

તભન છ ઈનાભ ભળમા છ.

ધલનદ બટટના પરભતર ભાટ, ઇદમૌ તતીમમૌ ભાટ, ઇદમૌ

ચતથામૌ , ધલનદની નજય, અન શલ ઇધતશાવ અન આઓ

આડા ાન ભાટ ઍભન યાજમ વયાય ોખમા. ૧૯૭૬ભાા

કભાય ચનદર. ૧૯૭૮ભાા ‘ઈદમૌ ચતથામૌ ' ભાટ ગજયાતી

વાહશતમ હયદના ‘જમતીનદર દલ શાસમ ાહયતધ’

ભળયા. જમતીનદર વાથ નાભ જડાલા ભાટ ઍન ધલળ

આનાદ શત.

૧૯૮૯ભાા યણજજતયાભ સલણચાદર ણ ભી ઔમ અન

ઍ લઓત આઓ શર છરાઈ ઔમર. શયીનદર દલ અન

લજબાઈ લાા ભાટ ણ ધલનદબાઈન બયય સનશ છ

અન ઍ રાઔણી આ આતભથાભાા ઍભણ વમતત યી છ.

ધલનદબાઈ શ છ ભાયા ય કાય ાઔરનન

હભર આલી જત શલ જઈઍ, ભ ઍ ઔાાભાા હા ન

યલા જલા ાભ યી ફસા છા. ઍજ યીત ઈ ણ

જાતના લા આમજન ધલના ૧૯૯૧ના લાભાા ભ

ગજયાતી વાહશતમ હયદના પરમઓની ચ ાટણીભાા ઝાલી

દીધા. આ ચ ાટણીભાા તભની વાભ ધલદવાન ડૉ. યભણરાર

જળી ચ ાટણીભાા ઊબા યહયાા. ધલનદબાઈ ભાટ આ ઍ

અઓતય ભાતર શત. ધલનદબાઈઍ ચ ાટણીભાા ઝાલતાા

શરાા ધલચાય શત ા ઔાાધીજી ણ હયદની ચ ાટણીભાા

શાયી ઔમરા, ઍટર જ હા શાયી જઈળ ત ઔાાધીજીની

કષાભાા માઈળ.'

યભણરાર જળી અઔાઉ ફ લઓત હયદની ચ ાટણીભાા

ફ ધલઐ વાભ જ શાયી ઔમરા - ઉળનસૌ અન જમાત

ાડયા. ધલનદબાઈ ડૉ. જળીન વભજાલ છ વાશફ

આ હયદના પરમઓ થળ ત હયદન નહશ ઔભ

અન જ શાયળ ત ભન નહશ ઔભ ભાટ કમા આના

નાભ ાછા ઓચી ર.' ડૉ. જળી ધયાય નહશ ડગમા.

આ ફધાની લચચ ડૉ. શહયલલરબ બામાણીના નાભ

હયદના ૧૦-૧૫ રઍ સચવયા અન આ લાતની

જાણ ધલનદબાઈન થતાા જ તભણ બામાણી વાશફન

હા, ‘બામાણી વાશફ! જ આ ચ ાટણી રડલા ઈચછ છ

ત હા ભારા નાભ ાછા ઓચી રઉ...' યાત બામાણી વાશફ

ચ ાટણી ભાટની તમાયી નશી ફતાલતા ધલનદબાઈઍ

ઔાબીયતાલા ચ ાટણીની તમાયી યી.

છલરી કડી સધી ધલનદબાઈ ાછા નહશ શટયા ભાટ

યભણરાર વયઓાા-વયઓાા વાથ જ ચ ાટણી રડલી જઈઍ.'

ઍલા ફશાન નાભ ાછા ઓચયા અન ધલનદબાઈ

ભફનશયીપ ચ ાટામા.

પરભઓ થમા છી હયદના સટાપના ઔાય ધયણ અન

ી.ઍપ.ની કણી મ ાઝલણ શતી જ તતારીન મખમભાતરી

સયળચાદર ભશતા દવાયા ધલનદબાઈઍ ટાી દીધી.

હયદભાા ભકાણી પરાાઔણ ફનાવયા અન ધલધલધ

પરવધતતઐ યી. અપરાપમ સત પયી છાવમાા. ઍભના

હયદ પરમઓ તયીના ફ ધનિમ યરા - ઍ

હયદન રાભબમઓ યવા છ. ણ ઍભન ઍ લાતના

દઃઓ ણ છ ઍ ામા રા થઇ ળકા નશતી. ફીજ

ધનિમ હયદના આધથિ ાસા ભજબત યવા. યધલીય

ચોધયીઍ ટરી ફધી ધનષિા વાથ હયદ ભાટ ાભ ય

છ અન ય છ ઍ ધલળના લણાન ણ અદૌ ભત છ. ઍ

પરવાઔ-ઍ લઓત હયદના ભદાનભાા ધલનદબાઈ અન

યધલીય ચોધયી ઊબા શતાા અન લયવાદ ડય. યધલીય

બાઈની બટ ઉય ભાટી ચોટી ઔમરી અન લયવાદ

યાતા જ તભણ તણઓરાાથી ઍ ભાટી ઉઓાડી અન


ઉદૌ ઔાય મો, ‘હયદની ભાટી ણ કય ન રઈ

જલામ...!’

રજાના ઍભના ધભતર ળાયધવિશ લાધરા જમાય

મખમભાતરી શતા તમાય ધલનદબાઈ હયદના પરમઓ

શતા. હયદન આધથિ યીત વમધધ યલાના આળમથી

ધલનદબાઈ ફા (લાધરા) ાવ આધથિ વશામ ભાાઔલા

ઔમાા. ફા ઍભન જઈન બળબળાર થઈ ઔમા અન

ધલનદબાઈ શ ઍટરા રપધમા આી દલા વાભત થમા.

ધલનદબાઈથી ૪૦ રાઓ ફરી દલાયા અન અન ફધી

ધલટ હયકસથધતઐભાા ણ તાના ૫૦ રાઓ આલાના

લચન ફાઍ ાળયા અન હયદ ધનમ થઇ ઔઈ.

રઓ તયીની તાની લાત માા છી ધલનદબાઈ

લતતા તયીના અનબલ ધલળ લાત ય છ. ઍ

ગજયાતી રઓ જમાય લતતા થામ તમાય આણ વભાજ

ઍન લા પરાય મરલી ળ ઍના લણાન વાયા- નયવાા

પરવાઔ થી ધલનદબાઈ શ છ. રન શવાલતા જતાા

તાની ભજા થઈ ઔમરી ઍલ ઍ પરવાઔ- ઍ

લઓત ઈ ળાાભાા તઐ પરલચન આલા ઔમરા

અન ફશાય ફડા ય ભચતયલા આજ ધલનદ બટટ

શાસમાસદ પરલચન આળ.

અતભાા ઍભના જ ળબદભાા ઍભના સધી શોચીઍ. ‘આ

ધલનદ બટટન હા ઍની છઠઠીન ઐબા છા. ઝીણી આઓ,

આઓ નીચ ાા કાડાા (ાા ભોના પ!) જરપય યતા

ભટા ના, થડ ઓફયચડ - રપકષ ચશય, લધ વભમ

વાાબલ ન ઔભ ઍલ ફટી ઔમરા લાવણ જલ ાળ

અલાજ ઔાભાાથી કાય ત ફ-તરણ અસષટ અલાજ

વાથ નીતા રાઔ, ન ઝડથી ફરલા જતાા જીબ

થથલાઈ ણ જામ. ચશયા યથી બ રાઔ, ણ

રાઔ ઍટલા જ, દઓામ છ ઍલ બ ત શયભઔજ નથી.

ચશય છતયાભણ છ - હડવષપટલ... તાન બર ત

ઇનટરતચયઅરભાા ઓાલલા ભથત શમ, વભજત શમ,

ણ ર ય છા ાડ ઍટર બધધધળાી નથી. શા,

ત નવીફદાય ચકકવ છ. તન જ ાઈ ભળયા છ ઍ તની

આલડતના પરતા નહશ ણ તદીયના જય જ ભળયા છ

તના નાભ ધલનદ છ ઍ ત ઍ ઔાબીય અસભાત જ છ.

ફાી ઍ ટર ફહયિઔ છ ઍ તની સતરીઐન છલાથી જ

જાણી ળામ.

ાયણ ઓફય નથી, ણ તનાભાા બાયબાય રધતાગરાથી

ડરી છ. આતભધલશવાવની ણ કણી તાણ છ, ભી છ,

ઍટર આતભધલશવાવ ભાટ ત શાભળા વાધા ય છ ન

તાની જાત ધલળ ામભ અશરધધાળ યશ છ. ઈ તના

વાચા લઓાણ ય ત ણ શરા ત તન ઍભાા વમાઔ જ

દઓામ છ દાચ આથી તાના ધલળ નીચ અભબપરામ

યાઓલ તન ઔભ છ.

તનાભાા વબા કષબ ણ ઓાસવ છ તન જલલ શમ ત

ઈ વબાભાા તન ઍદભ ફરલા ઊબ યી દલ. છી

તના ધરજતા શાથ-ઔ જલાની ભઝા આલળ. (આલા

રના રાબાથ જ રામનવન યટયી જલી તરફભાા

ડસની આઔ ાડન ડદ યાઓલાભાા આલ છ, જથી

લતતાના ધરજતા ટાાહટમા જરદી દઓામ નશી) આ

રઘતાગરાથીન રીધ જ દાચ, રઓલા યતાા તાનાા

રઓાણ ત લધાય લઓત છ-ભ ાવ ય છ, દય ય છ.

ાછ ફચાલ ઍલ ય છ ત દવદવજ શલાન ાયણ

ઐછાભાા ઐછા ફ લઓત ત રઓ છ.

ધભતરન વાફાધીઐના ાભ ત અરફતત ય છ. કયભાા

ફયાાઍ ચીધરાા ાભ યતાા ધભતરનાા ાભ ત લધ


ઉભાથી ન ઝડથી ય છ, ણ ઍ યાયની

ાછ ભન ત તનાભાા સષપતણ ડરી

આતભસથાનની બાલના જ ાયણભત રાઔ છ.

અન વલાય છ લાગમાની રનભાા ફશાયઔાભ જલાના શમ

ત ઍની ભચિતાભાા જ ત ચાય લાગમા સધી ફયાફય ઊધી

ન ળ. ન લચચ ઍાદ ઝકા આલી જામ ત ઍભાામ

વના ત રન ચી ઔમાના જ આલ. ઍટર છી ાાચ

લાગમ સટળન ય ઔાડીની લાટ જત ફવી જામ ન ફાન

હદળાભાા જમા ય ઈ હદળાભાાથી રન આલળ!' આભ

ત ૧૯૯૫ના લાભાા ઔાબીય ફીભાયી આલી ઔઈ તમાયથી

જ ત ભનથી ત સટળન ય શોચી જ ઔમ છ.. ણ

શલ ત ફન ફદર ચાયમ હદળાભાા જમા ય છ - તન

નશી ઔભતી મવાપયી ભાટ ભનથી ત તમાય થઈ ઔમ

છ.'

૦૦૦

Documents

Atmakatha Satra