1

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 2

3

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

رضوری::لیصفت

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا : وظع:

ہیلعہللتمحارتخ:اصبح:رضحت:ومالان:اشہ:میکح:دمحم:اعرػ:ابہلل::دجمد:زامہن::: : واظع:

ء::ربوز:اوتار1995 ربمتس:::17ھ:اطمقب::1416 ؍رعیب:ااثلین:::2۲: اترخی:وظع::

ء:ربوز:ریپ1995::ربمتس:18ھ:اطمقب::1416 رعیب:ااثلین:::22

ء2۲15رفوری::21 اطمقب ھ1436 مکی:امجدی:االویل: : ااشتعاترخی:

از:تعیب:)ہفیلخاصبح:دمہلظ:ریم:رشعت:لیمج:رضحت:دیس : رمبت:::: (رضحت:واالہیلعہللتمح:مج

رکایچ،2البک::،:اخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف،:نشلگ:اابقؽ،رشن:و:ااشتعہبعش: : زری:اامتہؾ

92.316.7771051+ اور92.21.34972080+راہطب::11182 ٹس::سک::وپ

khanqah.ashrafia@gmail.comای:لیم:

ؿ،رکایچ،:اپاتسک2بتک:اخہن:رہظمی،نشلگ:اابقؽ،:::البک: : انرش

اقرنیئ:ونیبحم:ےس:زگارش

:زری:ناراین:ا خ:ا برو:واع مج:اعرػ:ابہلل:رضحت:ا سس:ومالان:اشہ:میکح:دمحم:ارتخ:ینپاخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف:رکایچ:ا

:یک: اؿ:یک:رطػ:وسنمو:وہےن:یک:امضتن:داتی:ےہ۔اخاقنہ:ادمادہی:وک:رکدہ:امتؾ:اتکوبں::اشعیاصبح:ونر:اہلل:رم سہ

رۃمح:اہلل:ہیلع:یک:رطػ:وسنمو: رضحت:واالیک:وہےن:وایل:یسک:یھب:رحتری::اشعیریی:ازازت: ے:ریغ:ارشہیف:یک:رحت

وہےن:یک:ذہم:داری:اخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف:یک:ںیہن۔

ا سس:ومالان:اشہ::اس:ابت:یک:یتح:اولعس:وکشش:یک:زایت:ےہ:ہک:ا خ:ا برو:واع مج:اعرػ:ابہلل:دجمد:زامہن:رضحت

ادمحلہلل:اس:اکؾ:یک:ناراین:یک:اتکوبں:یک:ابطتع:اور:رپوػ:رڈیگن:ایعمری:وہ۔::ونر:اہلل:رم سہمیکح:دمحم:ارتخ:اصبح

اور:نگل: ے:اسھت:اینپ::وا ءر:اور:امد نی:دبذج: رشن:و:ااشتع:ںیم:فلتخم:اخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف: ے:ۂبعش: ے:ےیل

ااشتع::ادنیہزراہ:رکؾ:علطم:رفامںیئ:اتہک:رسااجنؾ:دے:رےہ:ںیہ۔:اس: ے:ابووجد:وکیئ:یطلغ:رظن:اےئ:وت:ا دخامت

زارہی:وہےکس۔::دصۂق:ےیلںیم:درتس:وہ:رک:اپ: ے:

رشن:و:ااشتع:انمظ:ۂبعش

اخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 4

ونعاانت

1۲ .............................................................................. رمبت رعض

ل ۂصح) العامت یک اس اور تیدہا ونر

(او

14 ............................................ ےہ دلیل یک ےستبحم اہلل تبحم ےس اہلل الہ

14 .............................................. وقنمؽ دلیل یک تلیضف یک اہلل الہ رپ تنج

خل 14 .......................................... راز اک یصیصخت ےئای ںیمیعبدففاد

اک ہیلع اہلل رۃمح یوھپوپلر رضحت 15 ............................................... ملع اقمؾ

15 ....................................................... وقعمؽ دلیل یک تلیضف یک اہلل الہ

16 .......................................................................... دروازے ے اہلل

17 ................................................................ ےس واغفں اہ راہطب ےہ ایک

17 ........................................................................ رقو اک اہلل اور اہ

18 ............................................... ادتسالؽ رپ رواحین انمتبس ےس واےعق کیا

18 ................................................................ ہفیطل اک و اصبح کیا

19 .............................................. ےہ ی وقت ہکلب ںیہن احؽ ودجو تیوال دلیل

2۲ ......................................... افحتظ یک داراالخلہف ے دؽ اور رسدح یک رظن

21 ....................................................... العامت یک وہےن ہتفای ضیف ےس ا خ

21 ............................................ ابصنل دلیل رپ یاستو تبسن یک اوریقتم اصدؼ

22 ................................................................راز اک وہےن انزؽ اصدنیق

22 ......................................................... واہعق اک بیرف ے ریپ یلعج کیا

24 ............................................................................. رایعم اک زبریگ

24 ........................................ ےہ یدار ذہم دہایز یک ی رپوقت اہلل الہ اصمبح

25 ............................................. ےس اپک رقاؿ دلیل یک اس اور یقیقح رکش

5

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

25 ......................................... تبحم ۂنایاتز اور اعاقشہن رتبیغ یک رےنھک داڑیھ

26 ..................................................... داللئ رشیع ے ووجو ے داڑیھ

26 ........................................................ لمع واال ےنید فیلکت وک اےنپ وخد

27 ............................................................................ داڑیھ اور ریش

27 ............................................................. اخقل واال رےنھک الج یک ولخمؼ

وک ںویامنز 27 ...................................................... وشمرہ کیا اک رتس اامتہؾ

عاار اور اجشتع اشنؿ داڑیھ

28 ................................................ ےہ رمداہن ش

28 ............................ ےہ یمظع اعسدت رکان وخش وک وملس ہیلع اہلل یلص اعمل رسور

29 ........................................................................ زعت یھب ںیم داین

29 ........................................................................ روح یسیو مسج اسیج

3۲ .............................................. وہیگ ںیہن داڑیھ ے تنج الہ ںیم تنج

3۲ ............................... ےہ امجؽ دلیل وخد وہان داڑیھ رپ رہچوں ے االسلؾ مہیلع راایبن

31 ................................................................... ااکحؾ ے ابولں ے رس

32 ................................................... داللئ ے اس اور ازار اابسؽ رحتم

33 .......................................................... تمکح یک اس اور دحود یک رتس

33 ......................................................................... اپررل یٹویب رواحین

34 ................................................................ یسک یک ااسنؿ ںیم ربق

34 ...................................................................... ہقیرط اک رےنہ وخش

34 ................................................................... واہعق ازیگن ربعت کیا

35 ......................................................... ؾااعن اک رےنھک دای وک اہلل ںیم ھکس

36 ....................................................................... ااکحؾ ے وموھچنں

36 ............................................ اثمؽ کیا یک اس اوراتریث یک اہلل الہ تبحص

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 6

37 ............................................................. زاؽ اک احؽ ے وںریپ یلعج

38 .......................................................... ےہ تمعن ااشلؿ میظع رمدش اچس

دصق ےیل ے رظن افحتظ 38 ........................................ ےہ یرضور رظن دعؾ

اک رظن افحتظ 38 ................................................................ میظع ااعنؾ

39 .................................. ےہ یتکس لم یمظع تیوال ےس رظن افحتظ ںیم رپوی

39 ....................................... اعتیف رظنںیم افحتظ اور ینیچ ںیم یدبرظن

4۲ .................................................................. ےیجیک سر یک ںویویب اینپ

41 ...................................................................... واہعق اک سزاونیل میکح

41 ................................................ ےہ اعسدت العتم انمتبس ےس اہلل الہ

42 ........................................................ ےہ لثم ذلت یک اہیہل تبحم

43 ............................................................. ینعم ے اس اور دصر رشح

44 ...................................................... العامت یک اےن تیدہا ونر ںیم دؽ

45 ................................................................ العتم یلہپ یک تیدہا ونر

46 ............................................................ العتم یورسد یک تیدہا ونر

47 ............................................................. العتم یرسیت یک تیدہا ونر

(دوؾ ۂصح) العامت یک اس اور تیدہا ونر

5۲ ........................................................ ںیہ ںیہن لنشین ے داین ولگ مہ

51 ............................................................................. تقیقح یک داین

52 ............................................... رےہ ؿدایھ ذرا ےہ، ایت یلچ ےھچیپ ومت

52 ....................................... تمکح یک میدقت یک ومت رپ تایح ںیم کلم وسرہ

53 .................................................................... ونط ریمعت ںیم سیرپد

حسن فۃ

ن 54 ............................................................ اعمین ےایالد

7

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

55 ...................................................... ےہ ایئ اہبر ابدناز وج ےہ زخاں ہی

56 ............................................................. رانھک اپس اک وتمظعں یک نید

56 ......................................................... ےہ لیلق اتمع اور دارارغلور داین

57 ........................................................... قیقحت یک ینعم یوغل ے اتمع

57 ...................................... حیرشت دپسچل اور ااسؿ یک ہلئسم کیا ے قطنم

58 ................................ ےہ؟ وہزایت بک ااتملع معن اور ےہ بک لیلق اتمع داین

58 .............................................................. ہقیرط اک اےن اغبل رپ داین

59 ........................ اقحرت یک ولخماقت اسےنم ے اشؿ والجل تمظع یک اعتیل قح

6۲ ............................................. اعمل اک ورسور فیک ے بلق تبسن اصبح

61 .................................................... وخایب و ینیچ ذعاو اک یدبرظن

62 ................................................. العتم یک وہےن ہتفای ضیف ےس اہلل الہ

62 ........................... ےس وسیئ یک امن بطق اثمؽ یک اہلل عم وقلعت تبسن ںیم دؽ

ر اک ڑکپےن اسپن ے داین

ت ن

62 ................................................... ےہ؟ ایک م

63 .................................................... ےہ تبحم تلق وہج یک وھبےنل وک اہلل

64 .......................................................... تیرچل یک روپ و رگن اعریض

64 ............................................... وہج یک اانغتسر ے اہلل الہ ےس افین نسح

65 ............................... ےہ وہیت اطع ذلت اثمؽ وک بلق ے تبسن اصبح

یک اجمز الہچ ی

ن

ن 65 ................................................................... ااںی

66 ................................................................ راہتس وادح اک نیچ ے دؽ

66 ............................................................................. زان اک اوھکنں

66 .......................................................... تمکح بیجع کیا یک زان رحتم

67 ................................................................... ںیمسق دو یک دای یک اہلل

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 8

67 .................................................. ےہ قح اک تبحم یک اعتیل اہلل ابعدت

67 ...................................... ےہ قح اک تمظع یک اعتیل اہلل انچب ےس انگوہں

68 ........................................................... ااثر ے تبحم دشت یک احصہب

69 ................................................. ےہ دلیل یک تبحم تلق رقار رپ ںانگوہ

69 .................................................................... رشاطئ اچر یک وتہب وبقؽ

ؽ رشط 69 ...................................................... وہزاےئ اگل ےس انگہ: او

69 ......................................................... وہزاےئ اندؾ رپ انگہ: دوؾ رشط

7۲ .............................. اگ رکوں ہن انگہ ہی یھبک او ہک رکے زعؾ: وسؾ رشط

7۲ ........................................... رکے واسپ امؽ وک ؼوقح الہ: اہچرؾ رشط

7۲ ...................................... اتکس نب ںیہن واال اہلل وکیئ ریغ ے اہلل الہ تبحص

71 ......................................................... رےہ؟ انتک ںیم تبحص یک اہلل الہ

71 ...................................... اثمؽ یک اس اور اتیمہ یک لسلست ںیم نیقتم تبحص

72 .................................................... ےہ؟ اتلم ایک ےس تبحص یک واولں اہلل

72 ................................................................... ابینط ذلت یک اہلل لہا

73 ........................................................... ںیہ قح ذات اعقش واےل اہلل

73 ................................................................ ررٹسج نیت ںیم ربزخ اعمل

73 .......................................... ںیہن وثاو وکیئ رپ وھچےنٹ انگہ دعب ے رمےن

74 ............................................ ےہ ی وقت انؾ اک انگہ رتک ے سرت ابووجد

74 ...................................... ےس اپین اور یتشک ؽاثم یک ازتماج ے وارخت داین

75 ........................................................................ ارث اک انسنج تبحص

75 .................................................. ےس امتیہ لیدبت اثمؽ یک سفن اانفےئ

76 .................................. اثمؽ یک اس اور ےہ ہعیذر اک الصتیح وہظر ا خ تبحص

76 ......................................... ےہ یرضور اافتسدہ ےس اہلل الہ ے زامہن اےنپ

77 ........................................................... ےہ رشط انمتبس ےیل ے عفن

9

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

77 ................................. ےس وملس ہیلع اہلل یلص وبنت زابؿ ریسفت یک دصر رشح

78 .............................................. العامت یک وہےن دالخ تیدہا ونر ںیم دؽ

78 ................................................ وہزاان شک انکرہ ےس داین: العتم یلہپ

78 ......................................................... ےہ؟ ںویک رھگ اک دوھ ے داین

79 ............................... لیثمت بیجع یک وہےن دارارغلور ے داین ںیم رویم یونثم

81 .................................................... لیثمت یدورس یک دارارغلور ںیم یونثم

82 .................................................. العامت یک زادو یناطیش ے داین بح

83 ........................................................... ہقیرط اک ااترےن زادو اک داین

83 ............................................................... لیثمت یرسیت یک ارغلور دار

84 ........................... ایدر اپچن واےل رکےن درادم ذلت ںیم ہعلق ے اخیک مسج

86 ......................... یسک یک ااسنؿ اور ااطقنع اک ذلوتں امسجین وتق ے ومت

86 ...................................ےہ؟ اتلم ونر ےس رچاغ سک ںیم وںادنریھ ے ومت

88 ......................................... اانتب و وتہج رطػ یک ارخت: العتم یدورس

88 ......................................................... ریبعت بیجع یک اہیہل تبحم درد

89 ................................................ تمکح یک رفامےن دقمؾ رپ رکش وک ذرک

89 ............................... اامعؽ یرضور ضعب ے ےنچب ےس انرایگض یک اعتیل قح

9۲ ........................................... یرایت یک ےلہپومت ےس ومت: العتم یرسیت

۹۹۹۹

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 1۲

رعض:رمبت

اکریم ن لہعلرو ونلل

و دمده

ء:وک:ارماکی:رشتفی:ےل:زاےت:وہےئ:اعرػ:ابہلل:رضحت:ا سس:1994اطمقب: ھ1415

یت:اصبح:داتم:ومالان:اشہ:میکح:دمحمارتخ:اصبح:داتم:رباکمہت:ےن:انجو:ومالان:دمحماویو:وسر

رباکمہت:یک:دوعت:رپ:رقتتی:دو:ہتفہ:اڈنیلگن:ںیم:ایقؾ:رفامای:اھت:اور:سلجم:دوعۃ:اقحل:)وی: ے:( ے:

ل:رٹسیل:ںیم:اطخو:رفامای:اھت:سج:وک:نس:رک:واہں: ے:اةحو:وا ءر: صلفی

اامتجع:ےس:زاعم:دجسم:ا

ل:رٹسیل: ے:اامؾ:اصبح صلفی

:زاعم:دجسم:ا :وہےئ:اور :ادؾ::ووعاؾ:بس:اہنتی:رسمور ومالان

اصبح:داتم:رباکمہت:ےن:وج:اےنپ:زبروگں: ے:وتنیلس:ںیم:ںیہ:اور:رٹسیل: ے:زعمز:ورعموػ:

زبرگ:ںیہ:اس:وظع:یک:اہنتی: سرداین:رفامیئ:اور:رفامای:ہک:ںیم:ااھٹرہ:اسؽ:ےس:اس:دجسم:اک:اامؾ:

ان:ومفوػ:وہں:نکیل:رباطہین:یک:رسزنیم:رپ:ںیم:ےن:ااسی:دملل:اعاقشہن:ایبؿ:ںیہن:انس:اور:ومال

ےن:وظع:وک:عبط:رکےن:یک:شکشیپ:رفامیئ:اور:اس:یک:ابطتع: ے:ہلمج:اصمرػ:اک:ااظتنؾ:رفامای۔:

زا: احسنال اہلل

۔رضحت:ومالان:اویو:وسریت:اصبح:ہفیلخ:رضحت:ومالان:اربار::فزاہ

ؿ:بلق: ے:اقحل:اصبح:داتم:رباکمہت:ےن:اس:وک:پیٹ:ےس:طبض:رفامای:اور:ذرک:اہلل:اور:اانیمط

انؾ:ےس:ہی:وظع:یلہپ:ابر:سلجم:دوعۃ:اقحل:)وی۔ ے(: ے:زری:اامتہؾ:اشعی:وہا۔:اس:یک:ااشتع:اثین:

اخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف:نشلگ:اابقؽ:رکایچ:یک:زابن:ےس:وہیئ:اور:ڈرنب:)ونجیب:ارفہقی(:ےس:اس:اک::

انارزیی:رتہمج:یھب:اشعی:وہاکچ:ےہ:۔:اہلل:اعتیل:رشػ:وبقؽ:اطع:رفامںیئ۔

اکدورسا:رفسزایدہ:وتق: ے:ےیل:رکےن:یک:دروخاوتسں: رفس: ے:دوراؿ:یہ:رباطہین سا

اک:ہلسلس:رشوع:وہایگ:۔:یئک:رضحات:ےن:رفس: ے:ہلمج:اصمرػ:وبقؽ:رکےن:یک:شکشیپ:یک۔:دنلؿ:

اورڈینیکا:رشتفی:ےل:ےئگ:اور:واہں:رقتتی:اکی:امہ:ایقؾ:راہ۔:وایسپ: ے:ھچک::ارماکیےس:رضحت:واال:

:یلیٹ:وفؿواتق:وفاتق:ذبرہعی:وطخط:اور::داتم:رباکمہت:رضحت:ومالان:دمحم:اویو:اصبح:رعہص:دعب:یہ:

رضحت:واال:وک:رباطہین:رشتفی:الےن:یک:دوعت:دےتی:رےہ:اور:واہں: ے:اةحو: ے:وشؼ:اور:

:ااہظر:رفامےت:رےہ:انچں :ںیم:1995ہچ:ومالان:ومفوػ:یک:دوعت:رپ:اس:اسؽ:ربمتس: زتپ:اک ء

:اک:دورسا:رفس:رفامای:اور:رقتتی:نیت:ہتفہ:ایقؾ:رفامای:اور:فلتخم:ورہوں:اک:دورہ:رضحت:واال:ےن:رباطہین

11

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

رفامای:سج:ےس:وخاص:ووعاؾ:بس:وک:میظع:عفن:وہا۔

ؽ(:رضحت:ومالان:ادؾ:اصبح::شیپ:رظن:وظع:ونر:دہاتی:اور:اس:یک:العامت)ۂصحاو

ء:ربوز:اوتار:1995؍ربمتس:17 ھ:اطمقب1416 اثلین؍رعیب:ا2۲یک:رفامشی:رپ:ؤمرہخداتم:رباکمہت:

ل:رٹسیل:ںیم:وہا:سج:ںیم:دور:اور:رقبی: ے: صلفی

دعب:امنزرہظ:وبتق:دو:ےجب:دورہپ:زاعم:دجسم:ا

ولوگں:ےن:ریثک:دعتاد:ںیم:رشتک:یک۔:رقاؿ:اپک:یک:اتی:ےس:ونر:دہاتی:اور:اس:یک:العامت:

ارفںی:ادناز:ںیم:رفامیئ:ہک:یک:ریسفت:رضحت:واال:ےن:اہنتی:وسز:ودرد:اور:اےنپ:اخص:تبحم:وفیک:

ےن:داتم:رباکمہت:عمجم:رپ:اکی:وحمتی:اک:اعمل:اطری:اھت۔ایبؿ: ے:دعب:رضحت:ومالان:ا:دؾ:اصبح:

رفامای:ہک:اج: ے:ایبؿ:ںیم::وت:ولوگں:وک:وہش:یہ:ںیہن:اھت:ہک:مہ:اہکں:ںیہ،وگای:یسک:اور:یہ:اعمل:ںیم:

ارک:ےھجم:ااسحس:وہاہک:ںیم:دجسم:ںیم:ےھت،اور:رفامای:ہک:ایبؿ: ے:دعب:دجسم: ے:دروازے:رپ:

وہں:اور:اس:دجسم:اک:اامؾ:وہں۔:اور:ومالان:ومفوػ:ےن:رفامای:ہک:اس:وظع:وک:یھب:عبط:وہان:اچےیہ:

نلاور:وخد:یہ:اس:اک:انؾودامۃوعلماتہ

ال

وجتزی:رفامای:اور:اس: ے:اصمرػ: ے:ااظتنؾ:ر

۔یک:ذہم:داری:یھب:وبقؽ:رفامیئزا:فزاہ

احسنال ۔:اہلل

:ایبؿ:وجتزی:اھت:۔انچں:ہچ: :اک :رٹسیل:ںیم:رضحت:واال اےلگ:دؿ:دعب:رغمو:دجسم:ونر

ء:دعب:رغمو:است:جب:رک:اچپس:ٹنم:رپ:1995؍ربمتس18اطمقب: ھ1416 ؍رعیب:ااثلین21ؤمرہخ:

اتی:یک:زمدی:اعرافہن:دجسم:ونر:رٹسیل:)اڈنیلگن(:ںیم:رضحت:واال:ےن:وج:ایبؿ:رفامای:اس:ںیم:ونر:دہ

واعاقشہن:رشتحی:رفامیئ:اور:ونثمی:ومالان:رویم:یک:الیثمتت:ےس:زمدی:واضتح:رفامیئ:سج:ےس:

ومضمؿ:اور:زایدہ:رنیگن:ونیگنس:وہایگ:سج: ے:اکی:اکی:ظفل:ںیم:اہلل:اعتیل:یک:تبحم:یک:وخوبش:

ی ہ:یک:ربیق:رو:وسحمس:وہیت:ےہ:ذہلا:اس:وظع:وک:ۂصح :الہ وطر:رپ:کلسنم:رکدای:ایگ:دوؾ: ے::اور: و

اور:دوونں:وظع:اخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف:نشلگ:اابقؽ:رکایچ:ےس:اکی:اسھت:اشعی:ےیک:زارےہ:ںیہ۔

دم تالساانکان لمن علیعربناتقب

ال

ی

تعالوصل خعلاہللقہوی

دناخل دی ومللنامدم بہعلو

وص ہ

ا

اجدمع

حدمتکیالمابی

احدمارح

ی

:::: :::::: :::::: :رمبت::::::::

ےکی:از:دخاؾ:رضحت:ومالان:میکح:دمحم:ارتخ:اصبح:داتم:رباکمہت

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 12

13

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

ؽ(ۂصح:) او

دمدعلوولہللوکفال طفمنالذدهعبام

ابعداص ام

جیطنفاعلذباہللمنالش یال

حی حدمنال بس اہللال

اہللمیدفنان

وجمہدمہ

ولممش

لل

وره

؎1صد

۔:یھت:اقت:وہیئرتمح:ےس:اپ:ےس:الم:یک:!:ےلھچپ:اسؽ:اہلل:اعتیلاسنیعم:رضحات

اوہنں:ےن:ےھجم:طخ::،ںیہ: ے:ابین:اقحل:رٹسیل:ۃدوع:اصبح:وج:سلجم:ویواس:رمہبت:رھپ:ومالان:دمحم:ا

:ےن:ومالان:ےس:ذعر:ایک:زاےئ۔:ںیم:ہک:اس:وتق:رھپ:دنلؿ:اک:رفس:رکایل:اھکل:اور:ابر:ابر:یلیٹ:وفؿ:ایک

ضعب:ووجاہت::ےس:واہں:اک::ےہ۔:یزاان:رضور:اریم:وینین یر:ریہاس:وتق:رفاسن: ے:زج:ہکاھت:

:ھجمس:رک:ںیم:ھجمس:رک:ہکلب:امؽ:تمینغ:دختم:وک:تمینغ:اپ:رضحات:یک:وہا:اس:ےیل:یرفس:وتلم

:اہلل:ہیلع:رۃمح:ےسمک:ےہ؟:اامؾ:اشیعف:امؽ:تمینغ:الماقت:ایک:وہں۔:دووتسں:یک:رھپ:احرض:وہایگ

:ےسج:وک:ریم:رفامےت:ںیہ:او رکےت::تہب:لقن:ایک:ہیلعاہلل::اصبح:رۃمح:ؽ:اشہ:دبعاینغلرمدش

ےھجم:تنج:اک:وشؼ:ڑبھ::الماقت:وہیگ:دووتسں:یک:ہک:تنج:ںیم:ربخ:یلم:ہیےھت:ہک:بج:ےس:ےھجم:

ےہ۔::ایرفام:ؿتنج:ےس:دقمؾ:ایب:ےن:یھب:الماقت:وک:اہلل:اعتیل:دووتسں:یک:،ہن:وہ:ںاور:ویک:۔ایگ

اپک:ےس:ادتسالؽ:ےہ۔:رقاؿ ےیھکید

125:النعام ؎1

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 14

ےہ:دلیل تبحم:یکےساہلل:ےس:تبحم:اہلل::الہ

:رک ے:تہب:تسم:وہزاےت:ےھت:ہک:وج:ولگ:الہ:اہلل:یک:ؿاس:وک:ایب:ا خ:ریمے

:۔:ارگ:وکیئاعقش:ںیہ: ے:حیحص:وہ:اہلل:اعتیل:ںیم:تقیقح:اور:اتشمؼ:وہےت:ںیہ:صیالماقت: ے:رح

ةکو::وک:اشیم:ارگ:یسک:،ےہ:ةکو:یھبةکو:واےل:ےس:قشع:رکات:ےہ:وت:ولعمؾ:وہا:ہک:وہ:اعقش:

ةکو:واال!:وت:اس: ے:اکؿ:ڑھکے:وہزاےت::اواز:ایئ ابزار:ںیم:ای ںیم:وت:بج:یلگ:ےہ:ےس:دیپسچل

؎::: اتہک:ےہ:اور:وہ:ایک:؟ںیہن:ای ںیہ

دوتس اواز: ںیا دیا یم اجک: از

رطح:وج::ےہ؟:ةکو:دوتس:ےہ:اس:اک۔:ایس:اواز:اہکں:ےس:اریہ:دوتس:یک:ےریم:ہی ارے

ےہ۔:واولں:ےس:قشع:وتبحم:الزیم:اہلل:اک:اعقش:وہات:ےہ:اس:وک:اہلل

وقنمؽ:دلیل:یک:تلیضف:رپ:الہ:اہلل:یک:تنج

داہلخ::رفامےت:ےھت:ہک:بج:تنج:ںیم:اہلل:ہیلع:اصبح:رۃمح:اشہ:دبعاینغل:ا خ:ریمے

اعوقشں::ےاخص:دنبوں:ےس:ولم،:ریم:ےوہاگ:ہک:ریم:ہیمکح::اک:بس:ےس:الہپ:ےلم:اگ:وت:اہلل:اعتیل

خلےس:ولم۔:خلاخص:دنبوں:ےس:الماقت:رکو۔::ےریمیدعبففاد

واد ت جن

2؎ اور:

اخص::ےےلہپ:الہ:اہلل:اک:درہج:ےہ،:ےلہپ:اہلل:واولں:ےس:ولم:وج:ریم:۔ےہ:تنج:اک:درہج:دعب:ںیم

۔دنبے:ںیہ

خل اک:راز:یصیصخت:ایےئ ںیمیعبدففاد

اخص:وہرک:رےہ۔:سفن::ےریم:ہی ںیم:ویکں:ہک:داین:؟اگلیئ:ںویک:یصیصخت:ایےئ اور

:اوروساسیٹئ الغیم یک ؿواطیش :اخدناین:ےسلکن:رک،اعمرشہ :نیب،یکلم:،فوابیئ،ےس:لکن:رک

:روا:بیذہت:االوقایم :رک:اوہنں:ےن:امہر:ایتاور :وتڑ :اعمل::تعیرش:یوک :رسور :رپ:اور ے:ااکحؾ

رے:اخص:ےھت:اور:اج:امہ:ہی یھب:ںیم:داین:اس:ےیل:یزگار:تنس:رپ:زدنیگ:وملس:یک:اہلل:ہیلع:یلص

33:الفجی ؎2

15

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

:ںیہ:ہی یھب اہیں :اخص :یاگلد:یک:وصختیصایرےن مہےیل ۔ایسامہرے خل۔ففاد

رفامےت::رۃمح:اہلل:ہیلع:ا خ:ےےلہپ:اؿ:ےس:ولم۔:ریم:،اخص:دنبے:ںیہ:ےہک:زاؤ:وہ:ریمیعبد

۔:ید:اتیمہ:ےن:اؿ:وک:اہلل:اعتیل:ایدہہک:تنج:ےس:ز:ےہ:تلیضف:یتہب:ڑب:ہی ےھتہک:اہلل:واولں:یک

:وہیت:اتیمہ:ایدہز:ےہ:اس:یک:زایت:یک:ؿےلہپ:ایب:وج:زیچراھک:اور::ںیم:نیلےہ۔:اہلل:واولں:وک:درۂج:او

راھک۔:ںیم:یتنج:وک:درۂجاثون

:ملعہیلع:اہلل::رۃمح:یوھپوپلر:رضحت اک:اقمؾ

:یک:ویدنبد،:۔:رضحت:تہب:ڑبے:اعمل:ےھت:رفامیئ:ؿایب:دلیل:رپ:رضحت:ےن:بیجع:اس

:دمر اھت::ایےن:اؿ:اک:ااختنو:رفام:اہلل:ہیلع:رۃمح:یتم:اھتوناال:رضحت:میکح: ے:ےیل یسدصر

:ریمشک :اشہ :اونر ::رۃمح:یبج:العہم :رضحت: ے:ولعؾ::فیرشت:ڈالیھبہیلع:اہلل ےل:ےئگ۔

ےھت۔:بیورغ:بیجع

وقعمؽ:دلیل:یک:تلیضف:اہلل:یک:الہ

خلہک::رفامای:ںویک:ےن:اہلل:واولں:وک:تنج:رپ:تلیضف:اہلل:اعتیل:ںیمیعبدففاد

ےہ:ہک::ہی دلیل:ہک:یلقع:ایرفام:بیورغ:انتک:بیجع:یلقع:ےہ؟:اس:اک:ادتسالؽ :اس:اک:راز:ایک:ید

ےہ::دلیل:الضف:وہات:ےہ:اکمؿ:ےس۔:ایک:اور:نیکم:،ںیہ:تنج:اکمؿ:ےہ،:اہلل:واےل:اس: ے:نیکم

!ہللاحبسؿ:ا

ےس:نج:وک:قشع::ےہ،:اہلل:اعتیل:ایاطع:رفام:ےن:ذوؼ:میلس نج:وک:اہلل:اعتیل:یھب:اہیں

ےہ::ویاہند:ہک:وہ:یھب:ےہ:اس:یک:دلیل:ہی۔:رک:وخش:وہزاےت:ںیہ:ھکیوتبحم:ےہ،:وہ:اہلل:واولں:وک:د

ومالان::ہیےہ:اور::یک:شیپ:دلیل:بیورغ:ےن:بیجع:اہلل:ہیلع:رۃمح:اور:اس:رپومالان:رویم،اہلل:اک

زہار:ااعشر:ےنہک:: ے:اسڑےھ:ااھٹسیئ:ی: ے:زبرگ،ونثماھٹ:وس:ربس:ےلہپ:؟وکؿ:ںیہ:ویمر

و

ن

زعت:وزاہ:وک:اہلل:رپ:دفا::اینپ:ؾ: ے:ےگس:وناےس،ابداشہ:اک:اگس:وناہس:نکیلارز واےل،:اطلسؿ:خ

اور:رحصاؤں::ورہوں:ںیم:دریلگ:اک:رتسب:رس:رپ:رھک:رک:یلگ:زییربت:نیورمدشسمش:ادل:رک ےاےنپ:ریپ

:تبحم:اھکسدو۔:ےلہپ:اپچن:وس:وا ءر:اؿ: ے:ےھچیپ:یک:ہک:ےھجم:اہلل:اعتیلےتہک:ےھت::یہیرھپےت:ےھت:اور::ںیم

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 16

زاہ::ہیدو۔::تبحم:ےنھکیس:السؾ:ول:اور:ھچک:دؿ:ےھجم:اہلل:یک:اہک:ریم:ایبس:وا ءر:ےس:ہہک:د:ےتلچ:ےھت:نکیل

واےل:ےس:اہلل:وک:اپاتکس:وہں::الفں:اہلل:امعن:ےہ:اہلل:ےس۔:تہب:ےس:ولوگں:اک:دؽ:اتہک:ےہ:ہک:ںیم

اےنپ::اےئگ۔:ںیم: ے:رکچ:ںیم:دییرم:یریپ:یھب:ہی وھکیےگ:ہک:د:زاہ:امعن:ےہ:ہک:ولگ:ںیہک:نکیل

؎ اات::::ںیہن:اس: ے:رکچ:ںیم:رکچ:اتھجمس:ےہ:ارتخ:یھبوک:زما:اح:اتہک:وہں:ہک:وج:اس: اہیں

اےئ رظن: زادہ: ہن: ذجموو: ےسج: زاےئ

اےئ ادرھ::ںہن:ےسج:ردن:وہ:رھپ:ویک:اھبےئ

اور ںیہک وہ: وہزاےئ: اننب: ےسج: رفزاہن

اےئ ادرھ: وہ: سب: وہ: اننب: ےسج:دویاہن:

اانپ وہ: وظنمر: ےسج: ڑگبان: ابر: وس

اےئ رسب: و: مشچب: اور: ادرھ: اےئ: وہ

ے:دروازے:اہلل

دروازوں:۔:اپ:اتہک:وہں:ہک:اہلل:واےل:اہلل: ے:دروازے:ںیہ:یہیدووتسں:ےس::ںیم

تم:اور:ڑبے:اال:ہک:میکح:دےیھکیتم::ہیےگ۔::ورہن:اپ:اہلل:ےس:رحموؾ:رںیہ:ےیپ:انہن: ے:اسزئ:

:رفیڈنؾر:لباناق:،وت:رٹسرٹپ،:ڈنکؾ:نیاج:لک: ے:رمدش:اہلل:وت:ےلچ:ےئگ:نکیل:رڑبے:وا ءر:اور:اوایل

ؽ:وہات:رات:دروازوں:اک:ااقتن:وھکی،دروازوں:وک:تم:دےلم:اگ؟:زاےن:ےس:ایک:ساؿ: ے:اپ:،ںیہ

وہات::اسیا:اطع:رفامات:ےہ:ہکلب:یھبک:ےعیوموجد:ےہ:وج:دروازوں: ے:ذر:زدنہ:یقیقح:اہلل:ویہ:ےہ:نکیل

:روہیپ:کیا:کیےہ:ہک:ڑبے:دروازے:ےس:ا :د:ای،د:زہار :وھچےٹ::ایاچپس:اچپس:وپڈن اور

۔:سب:سج:ایےس:دس:زہار:وپڈن:دے:د:دروازےاور:اس:وھچےٹ::ایک:ہوک:ااشر:ےس:یسک:دروازے

لم::وہ:زیچ:ےس:یہ:دروازےاس:وک:اصبح:تبسن:انبان:ےہ:ےس:دخاےئ:اعتیل:دروازےسج::وک

:دےیھکی ہی۔:سب:ےیجیکاقتلب:اور:افتلض:تم:::ںیمخیاشم:،۔اپ:دروازوں:وک:تم:انےیپزاےئ:یگ

اس::؟ںیہن:ایےہ::دروازےاہلل:اک::؟ہیںیہن:ایواےل:ےس:ےہ::ےنیہک:اس:دروازے:اک:راہطب:د

17

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

؟ںیہن:ایہطب:ےہ:وک:اہلل:ےس:را:دروازے

ےہ:راہطب:اہ:واغفں:ےس:ایک

:مغ:ازاےئ:ویکں:ہک:داین:اپ:وک:وکیئ:۔:بج:یھبکاایگ:ایدرعش::کیرپ:ےھجم:اانپ:ا:راہطب

:اہلل: ے::روںڑبے:ڑبے:ایپ:،مغ:ہن:اےئ:وکیئ:ےہ:سج:وک:یھبک:ااسنؿ:ںیہن:اسیا:وکیئ:ںیم وک،

ہک:امنز:احتج:ڑپوھ:اور:اہلل:ےس:روول۔:ےہ::ںیم:ثیمغ:اک:العج:دح:وک:مغ:اات:ےہ:نکیل:وبقمنیل

؎: رعش:ےہ:ا:ےس:روےل۔:اس:رپ:ریمابوک:مغ:وہ:ر:ےدنب:،وہ:ااب:ےس:روےل:مغوک::ےچب

ےس اغفں: و: اہ: راہطب: ےہ: ایک

ےہ اامسں: ھچک: ےہ: اکؾ: وک: زںیم

: !:رکو:اھبیئاکؾ:وہ:وت:اہلل:ےس:راہطب:بج:وکیئ:، ے:ااسنؿ:ںیہ:رماد:ےہ؟:مہ:یٹم:ےس:ایک:زنیم

ےعی::::؎ ے:ذر:یوزار:ہیاہ:واغفؿ:ورگ

ےس اغفں: و: اہ: راہطب: ےہ: ایک

اور:اہلل:اک:رقو:اہ

اہ:وک:اہلل:ےن::یاہلل!:اہلل!:امہررک:ےیہک:زور:ےس:چنیھک:،اہ:وک:اہلل:ےس:اخص:رقو:ےہ:اور

ابلط:دخاؤں::۔ےہ:ہک:امہرا:اہلل:اہلل:ےہ:دلیل:،یہیوہا:ےہ:ایاےنپ:انؾ: ے:اسھت:الم،وہا:ےہ:دیارخ

ےہ::‘‘رفوعؿ’’اہ؟: ےہاس:ںیم‘‘رمنود’’ ے:انؾ۔ اؿ ےلول۔ےہ:اہ:ںیہن:یامہر: ے:انؾ:ںیم

وہےئ::ںیم:ےنتج:ابلط:دخا:داین:‘‘رگوانکن’’،:‘‘راؾ:دنچر’’اہ؟: ےہاس:ںیم‘‘دشاد’’اہ؟::اس:ںیم

:وسیھج:ہیابلط:دخا:اظمل:وک::ےہ:ہک:یسک:ہیرت:اک:امکؽ: س:ےہ۔:اہلل:اعتیل:اہ:ںیہن:یامہر:ںیم:یسک

ظفحت:ےہ۔بذج:وکت:ہیرطػ:ےس::یک:قح:اعتیل،ہک:وہ:اانپ:انؾ:اہلل:رھک:ےل:ںیہن:یہ

ہک:سج:وک:اہلل:ےس:تبحم::ایورمدش:ےن:رفام:ا خ:ےہہک:راہ:اھت:ہک:ریم:ہی دووتس!:ںیم:وت

اک:ادتسالؽ::اہلل:ہیلع:رۃمح:ےہ۔:او:ومالان:رویم:ےہ:اس:وک:اہلل:واولں:ےس:رضور:تبحم:وہیت:وہیت

۔ںیہ:ےتیوک:لح:رفامد:ڑبے:ڑبے:لکشم:اضمنیم:دےیھکی۔:وہ:وااعقت:اور:صصق:ںیم

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 18

رپ:ادتسالؽ:ےس:انمتبس:رواحین:واےعق:اکی

زبروگں:اک::۔رطػ:حبص: ے:وتق:ےنلہٹ:اک:ومعمؽ:اھت:اک:لگنج:یک:سزاونیل:ہک:میکح:رفامای

:اھتونتم:دجماال:د:میکحدوا۔:وخ:وہا:الھک:روےپ:یک:اراشد:ےہ:حبص:یک

ت

ملتل

حبص:وک::اہلل:ہیلع:رۃمح:ید:ا

ےتلہٹ:وہےئ:ڑپےتھ::اپک: ے:اپچن:اپرے:اھتہن:وھبؿ: ے:لگنج:ںیم:رقاؿ :،ےتلہٹ:ےھت:لگنج:ںیم

:رفامےت:ےھت:ہک:وج:ھچک:انلم:وہات:ےہ:ایس:ےھت :وںیہ:ینعیاپزاات:وہں::لگنج:ںیم:اور ااقلر::ولعؾ

:ںیہنانگ:ویکں:ہک:لگنج:ںیم:وہزاےت:ںیہ :وہےت:ںیہ:ںیم:یاابد،وہےت:ہ واہں:اصػ::،انگہ

بس:ھچک:لم:زاات:ےہ۔:وںیہ:،ولعؾ:اطع:وہزاےت:ںیہ:اضفر:ںیم:ہاپزیک:یرھتس

:سزاونیل:،اپلگ:الم:کیاس:وک:ا ںیمراےتس،الکنےنلہٹ:: ے:ےیل:یوہا:وخر:سزاونیل:میکح:وت

اور:زور:زور:ےس:اسنہ۔::یامر:اھکن۔مشچ:زد:وہہقہق:رکد۔یاتہک:ےہ:ہک:اس:اپلگ:ےن:ےھجم:اھکن:امر

وہں::اتید:اوج:اپولگں:وک:دو:اےنپ:المزؾ:ےس:اہک:ہک:ںیم:ںیم:اور:دوااخےن:ایوفرا:واسپ:ا:سزاونیل:میکح

ےس:ےئگ::تیوت:اپ:ابلکل:ریخ:وخراک:وفرا:الھکدو۔:اطعر:ےن:اہک:ہک:وضحر:ایھب:کیا:اج:ےھجم:یھب

،ھچک:انمزؽ:ںیہ:اپلگ:وہےن:ںیم،ںیہ

سن

رھچک:ا

ن

زجج ی

: وکؿ:یدلج:اینت،درہج:دبرہج ےت:ںیہوہ:

اپلگ:وہات:ےہ؟

اصبح: و:اک:ہفیطل:اکی

:میکح ہفیلخ کیا:ےریم:ںیم:اپاتسکؿ: ے:ورہ:السکیٹ:،اایگ:ایدواہعق::کیرپ:ےھجم:ا:اس

تہب:روےت::ںیم:اید اہلل:یک:،ادمح:اصبح:رموحؾ:ڑبے:اصبح: و،:اصبح:تبسن:ےھت:اریم

:دیہش:ومالان:اامسلیع:ای،اکاغؿ:اک۔:ےلہپ:ابالوکٹ:ا:یرےہ:ےھت:واداسھت:رفس:رک:ےوہ:ریم:،ےھت

اع:یک:ںیم:ی،د:یےن:احرض:ربق:رپ:ںیم:یک اہلل:ہیلع:رۃمحوہ:صخش:ےہ،::ہیاہلل!::ایہک::ےن:اہلل:ےس:د

:ویل :دیلہ:اشہ :الپ:وہا، :انزوتمعن:اک :وپات، :اترج:سج:وک:د: ے:ڑبے:ڑبے:رسیئ:اہلل:اک رک::ھکیاور

:انزوتمعن:اک:الپ:وہا:اور:زعمز:تیصخش:اسیا:،اہلل:اک:وپات:زاراہ:ےہ::ہک:اشہ:ویلڑھکے:وہزاےت:ےھت

رصمع::کی۔:واہں:اایےس:ارک:ابالوکٹ: ے:اہپڑوں: ے:اھگس:اور:وکنتں:رپ:اانپ:وخؿ:اہبد:دیلہ

؎ اھکل:وہا:ےہ:ہک:یھب

19

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

تخیربہہک:و:اسہکر:ر وخد:را::وخؿ

ے:اہپڑوں: ے:اھگس:اور:وکنتں:رپ:اےنپ::ےہ:ہک:سج:ےن:ابالوکٹ:وہ:دیہش:دیہش:اامسلیع:ہی

اہلل: ے:وپےت:اک:وخؿ:اس:ابالوکٹ: ے:اہپڑوں: ے:دانم: ے:اھگس::اشہ:ویل:دای،وخؿ:وک:ریھکب

؎: ہہب:ایگ:تبحم:ںیم:اور:وکنتں:رپ:اہلل:یک

تخیربہہک:و:اسہکر:ر وخد:را::وخؿ

:کیاور:ا:رہگایئ:ار:ٹف:یکرطػ:دو:زہ:کیےہ:ہک:ا:اسیےس:بج:مہ:اےگ:ےلچ:وت:واہں:اک:رفس:ا:واہں

ادمح:اصبح:وک:احؽ::اریم:اور:میکح:،اتچب:ںیہن:ےہ:وت:وکیئ:واہں:ارگ:ومرٹ:رگیت:،رطػ:اہپڑ:اک:دانم

:احؽ:ںیم :اور :اھت :یتلکن:اؿ:یک:ازاات :احؽ:رشوع:ایرو !ایرو!ایرو یھت اواز :وک :او:اؿ !

اہک:ہک:ارگ:اپ: ے:اس::اصبح:ےس:ےن:میکح:ںیم:،وہےئ:ےھت: ے:اپس:ےھٹیب:راور:وہ:ڈراویئوہایگ

:اور:ومرٹ:دو:زہار:ٹف:ےچین:اور:وہ:اؿ:رعنوں:ےس:ربھگاایگ: :احؽ:وہایگ:رڈراویئ:ہیوہج:ےس::احؽ:یک

:،اوہنںاپ:وت:ےھجم:ادےھ:اپلگ:ولعمؾ:وہےت:ںیہ،ےچب:اگ:ںیہن:یھب:کیےس:ا:وت:مہ:ںیم:رگیئگ

کت::ارے:ایھب:،اپلگ:وہا اداھ:یہ اےنت:دونں:ےس:اپ: ے:اسھت:وہں:اور:ںیم:ےن:اہک:ہک:ںیم

اپلگ:وہےن:اک:اس:وک:اانت:وشؼ::،اپلگ:ےہ:بیجع:وھکیہیےن:اہک:ہک:د:وہا۔:ںیم:وپرا:اپلگ:ںیہن:ںیم

وہا؟:ںیہن:ںاک:وپرا:اپلگ:ویک:اہلل:اعتیل:ےہ:ہک:اداھ:اپلگ:وہان:اس:وک:انوگار:ےہ:ہک:ںیم

ےہ:ی ہکلب:وقت:ودجو:احؽ:ںیہن:تیوال:دلیل

ہک:سج:وک:احؽ::ضعب:ولگ:ےتھجمس:ںیہ:،رعض:رکدوںابت::کیا:احؽ:رپ:یھب:او

اور:تنس:رپ:لمع:رکات::تعیےہ:وج:رش:اہلل:ویہ:ہک:ویلرےیھک:ایداہلل:ےہ۔::ازاےئ:وہ:تہب:ڑبا:ویل

ےہ::د :اسؽ:جح:اور:رمعہ:رکات:ےہ:اور:د :وتق:حیبست:وھکیسج:وک:د:۔ےہ:اور:انگوہں:ےس:اتچب:ےہ

:ہی تیوہ:ا:،ےہ:رپ:ریھک:ی وقت:داینب:یک:دویتس:ےن:اینپ::ہک:انتک:ےہ؟:اہلل:اعتیلوھکید:ی اس:اک:وقت

:ےہ اولان

وقلنیاؤه ت

دمال :ویل:ا!:نس:ول:ہک:ریمواولہک:اے:داین:رفامےت:ںیہ:اہلل:اعتیل؎3ال

اور:وخو:روان:اگان::ہک:د :وتق:حیبست:ںیہن:۔ہیرکات،:انگہ:ےس:اتچب:ےہ:ےہ:وج:ےھجم:انراض:ںیہن:ویہ

34:النفال ؎3

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 2۲

ہک:اہکں:اہکں::وھکید:وہ:ہک:امرٹسچن:وہ،:واہں:اس:اک:رٹسیٹ:ڑسوکں:رپ:ےلچ،:رٹسیل:بج:دنلؿ:یک نکیل

راہ::ھکیصخش:د:ہیوک::زیرمد:اناروک:اور:سک:ا :سک:میم۔رحاؾ:ذاہقئ:ےل:راہ:ےہ۔رکراہ:ےہ:ٹسیٹ

:ہیےہ۔:واہں::تبحم:اور:تمظع:یک:سک: سر:اہلل:اعتیل:ےلچ:اگ:ہک:اس: ے:بلق:ںیمےہ۔:بت:اتپ

: اید تیا لارےہہک ابلارہمغض ؎4من:ا:اینپ: واہں::،رکںیل:واےل:یچین:امیؿاگنوہں:وک

نزرےہ:ہک::اید تیروا ہی یک:فیرش:یاخبرعال

ی ظالن

5ی؎

افحتظ::رکان:اور:رظن:یک:یرظنابز

او:ےہ:ہک:اک:ذع:۔:اج:ایسےہاوھکنں:اک:زان:انھکیوافئ:وک:د:یک:اور:یسک:وہب:یٹیب:یک:ہن:رکان،:یسک

:،ےہ:اریہ:ںیہن:اؿ:رٹسموں:وک:دنین:ازاد:ںیہ:ےہ،:نج: ے:رٹسیٹ:اریہ:ںیہن:دنین:وھکیسج:وک:د

:میلیو:یڑپ:وافئ:ہک:اھکین:یک:یسک:یھکید:ںاؿ:ےس:اتہک:وہں:ہک:ویک:۔:ںیماھکرےہ:ںیہ:افویئ:میلیو

وہ۔::یلم::دبتس:ومیلوج:ںیہن:یلیل:یئرپ:ربص:رکو۔:اس:ےس:ڑبھ:رک:وک:یویب:اینپ:اھکی؟د:ں۔:ویکافویئ

سر:رکول۔:یک:ویںویب:دووتس!:اس:وک:درد:رھبے:دؽ:ےس:اتہک:وہں:ہک:اینپ

:اھت:ہک:دجہت:وارشاؼ:واحیبست:ںیم:وت :دلیل وجح:تہہک:راہ ،ےہ:ںیہن:تیوال:اور:رمعہ

اور:ڑسوکں:رپ:اہلل::اہلل:واال:وہ،:ابزاروں:ںیم:ولخوتں:ںیم:وج:صخش:اینپ:۔ےہ:ی وقت:تیوال:دلیل

اہلل:ےہ۔:تمظع:وک:اےنپ:اورپ:اغبل:راتھک:وہ،:وہ:ویل:یک:اعتیل

افحتظ:رسدح:اور:دؽ: ے:داراالخلہف:یک:یک:رظن

ے:ر:۔:ارتخ:اس:ابت:وک:وا ءاہلل:وہزاےیئ:اور:ویل:دو:افحتظ:رکےیجیل:ہی اور:دؽ:یک:یک:رظن

االخلہف:رسدح:ےس:اور:دار:ےہ:ےس:وہیت افحتظ:دو:رطػ رکراہ:ےہ:ہک:تنطلس:یک:شیپ ںیمرضحم

:داراالخلہف:دوونں:یک:ےس۔:اہلل:اعتیل:لٹپیک:ینعی افحتظ:اک:مکح:انزؽ:ایک:ےن:رسدح:اورمعل

خاۃئن

ع

ال وت::یک:تنارگ:مت:ےن:ایخ:۔رسدحوں:ےس:ابربخ:ںیہ:اوھکنں:یک:یمہ:اہمتر:ی

ارھپ::،زاےئ:اگزمکور:ڑپ:ہالاہمترا::،اہلل:ازاےئ:اگ:ریغ،رسدح:ےس:دنمش:ازاےئ:اگ ےس:اہللل

ف ؟ےہ:اور:دورسا:ایک۔رحموؾ:وہزاؤےگومات

دور اور:دؽ: ے:اور:اہلل:اہمترے:ےنیس؎6الل

33:النلر ؎4

مۃالدمظػیۃالدمکتب،اللارجدونالرفثبابزن،(6275)2/922،923:صحیالخباری ؎5

19:الدمؤمن ؎6

21

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

ومزجؿ:ےہ۔:ؽوشعموقں:اک:ایخ:اور:دؽ:ںیم:حیبست:رازوں:ےس:ابربخ:ےہ:ہک:اہمترے:اہھت:ںیم

ہن:الےئ،::ؽایخ:اھکن:وک:اچبےل:اور:دؽ:وک:اچبےل،:دنگے:،وج:دو:افحتظ:رکےل:سب

داھکات::اخص:رچیف:ےہ:اور:ربوز:رچینس:ڑبا:زربدتس:رچیٹ:ؿاطیش۔ہن:ولےٹ:ےلھچپ:انگوہں:اک:زمہ::یھب

:انگہ:ںیہن:او:ہیزبروگں:ےس:قلعت:ےہ،::،رھک:یل:،داڑیھ:وہایگالم:ہیےہ:ہک::اتھکیےہ،:ویکں:ہک:د

و:مت:اؿ:انگوہں:اک:زمہ::ول:وج:رکے:اگ:وت:ےلھچپ:انگوہں:اک:ہشقن:اس:وک:داھکات:ےہ:اور:اتہک:ےہ:ہک:ا

:رپ:ےھت۔:اس:ےیل:ےیک:ںیم:امیض :انیل:انرفامین:اہلل:یکالت،اےن:انگوہں: ے:ایخدصقا : :ےس:زمہ

ہن:الےئ۔:سب:دو:افحتظ:اک:انؾ::یھب:ؽ ے:انگوہں:اک:ایخ:وت:امیض۔وہ:ایلگ:ایوہ::یلھچپ۔رحاؾ:ےہ

وت:ھجمس:ول:ہک::احلص:وہںیئگ:ںیتدو:اب:ہیافحتظ۔:ےسج::افحتظ:اور:اوھکنں:یک:دؽ:یک:،ےہ:اخاقنہ

دالخ::اہللوت:رسدح:ےس:ریغ:ایسج:ےن:اوھکنں:وک:ہن:اچب۔اؿ:اشر:اہلل:اخاقنہ:اک:الص:اےس:لم:ایگ

:اکاکپےئ:اس::التدنگے:ایخ:ےلم:اگ:اور:سج:ےن:دؽ:ںیم:وہاگ:وت:اہلل:ےسیک:اہللبج:ریغ:،وہایگ

۔ڑپایگ:ںیمےرطخ:داراالخلہف:اور:لٹپیک

العامت:ےن:یکوہ:ایہتف ےس:ضیف:ا خ

ےس:: ے:اسھت:اےنت:زامےن:اےنپ:ا خ:ہیوہ:ہک::انھکیوک:د:دیرم:دووتس!:ارگ:یسک:ےیل:اس

اس:وک::وھکی،دجہت:اور:ارشاؼ:تم:د:احلص:وہا:وت:اس:یک:ورمدش:ےس:انتک:ضیف:ےہ،:اس:وک:اےنپ:ا خ

:رٹسیٹرھپ:اس:اک:۔ےہرکات:ایدولخمط:رات:ےہ:وت:رھپ:وہ:انتک:اہلل:وک::ولخمؼ:ںیم:ہیہک:بج::وھکیڑسوکں:رپ:د

ر:رکراہ:ےہ؟:اس:رٹسم:یک:ٹسیٹ:ہک:رحاؾ:زمے:وت:ںیہن:وھکید

اور:رٹسچ:ےنہپ::ہک:ںیہن: سم:وہیئٹ

: رعض:رکات:وہں:ہک:ےیل:ایس:؟رظن:اچبات:ےہ:ہک:ںیہن:ہی اہیںہک::ؤاس:وک:ازام:وہ:وت:امرٹسچن:ںیم

احلص::ی ارگ:وقت:ہکاک:مکح:ےہ:::اعتیلاہلل:ےیل:ےہ۔:ایس:رپ:ریھک:ی وقت:تیوال:د ےن:اینب:اہلل:اعتیل

تبحص:ےس۔:یک:ی اپےتکس:وہ:رگم:اصبح:وقت:ںیہن:ی اور:وقت۔نب:زاؤےگ:ویل:ےرکوےگ:وت:ریم

ابصنل:رپ:دلیل:یتبسن:استو:یک:اور:یقتم:اصدؼ

دق رفامےت:ںیہ:اعتیل:اہلل کلنلامعالل

7ی؎

ےہ:اور:اس::نیقتم:ینعمب:اصدنیق

119:التلبہ ؎7

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 22

ےہ؟::ایک:دلیل:یک

قلنمناولئکالذ ت دمال؎8صدقلاواولئکہ

ےہ۔:یاستمو:یلک:،ںیہ:کیہک:اصدوقؿ:اور:وقتمؿ:ابلکل:ا:ایےن:رفام:اہلل:اعتیل

انزؽ:وہےن:اک:راز:اصدنیق

دوونں::اور:نیقتم:ےہ،:اصدنیق:یہ:کیبج:وہفمؾ:ا:ای؟انزؽ:رفام:ںویک:اصدنیق:رھپ

اس:اک:راز::ای؟ػ:رظن:رفامصر:ںےس:ویک:اور:نیقتم:ایانزؽ:رفام:ںویک::اہلل:ےن:اصدنیقوت:ںیہ:یاسمو

اعؤں:یک:ےن:زبروگں:یک:اہلل:اعتیل:بلق:ںیم:ےریموہ::ہکہن:وہ:اسیہک:ا:ایربتک:ےس:اطع:رفام:د

:ہک:وج:اصدؼ:یف:ایانزؽ:رفام:اصدنیق:اس:ےیل:۔اک:دانم:ڑکپول:اکذو:وہ:اور:مت:اکذنیب:،ہن:وہ:یقتم

وواق

ت

لیوہ:ہک:اس:ےن::انھکیوک:د:دی۔:سج:رموھکیولجت:اور:ولخت:وک:د:اچس:وہاس:یک:ںیم:ی وہ،:وقت:ی

افحتظ:رکات::ینتک:اگنوہں:یک:اینپ:ہیہک::وھکیاس:وک:ڑسوکں:رپ:د:احلص:ایک:ےس:انتک:ضیف:اےنپ:ا خ

پ:اگ۔:ا:ےھکید:وک:ںیہن:اہللتمظع:ےہ:وت:اؿ:اشر:اہلل:ریغ:اہلل:یک:ارگ:اس: ے:بلق:ںیم:ےہ؟

:ںیم:راےتس:ہکبج:ریش:؟اور:دنبروں:ےس:دؽ:اگلےئ:اگ:ویںوہ:ولڑم:اسھت:وہ:وت:ایک:ہک:ارگ:ریش:اتبےیئ

۔انھکیدنبر:وک:ہن:د:وھکیوہ:ہک:د:اتہک:یھب

اک:واہعق:بی ے:رف:ریپ:یلعج:اکی

صخش:ےس:اہک:ہک:مت::کیےن:ا:ریپ:یلعج:کیا:ہک:ولباتسچؿ:ںیم:ایا:ایدواہعق::کیرپ:ا:دنبر

اس::اگلدو:وت:مت:سج:وپ ٹس:رپ:وہ:ںیم:زیم:رکیس:اہیں ےدے:دو:اور:ریم:وہیپےھجم:دس:زہار:ر

وت::۔:وہ: :اچرہ: :ووقػ:اھت۔:دعب:ںیملم:زاےئ:یگ:دابدوں:اگ:اور:مت:وک:رتیق:ذیوعت:یک:ےس:رتیق

:اٹل

اور:اس: ے:دعب:سج:وپ ٹس:رپ:اھت:اس::ای۔:دس:زہار:دے:دایاپس:ا:ےٹپ:اٹپرک:ریم:رکل

دس:زہار::اریم:،ایک:اسھت:دوھاک:ےےس:اہک:ہک:مت:ےن:ریم:ریپ:اس:ےن:یلعج۔:رگایگ:ےس:اور:ےچین

ہک::یھت:رشط:اگلیئ:کیےن:ا:اھت:وت:ںیم:اید:وہفیظ:کیےن:وج:مت:وک:ا:وت:اس:ےن:اہک:ہک:ںیم۔واسپ:رکو

177:البقیۃ ؎8

23

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

:ؽرقاؿ:رس:رپ:رھک:رک:چس:چس:اتبؤ:ہک:مت:وک:دنبر:اک:ایخ:،تم:رکان:ؽڑپانھ:وت:دنبر:اک:ایخ:ہفیظو:ہیبج:

:عنم:یہ:ےاظمل:ریت۔ہن:اات:ؽایخ:اس:ےن:اہک:ہک:ارگ:مت:عنم:ہن:رکےت:وت:یھبک:؟:ہک:ںیہناھت:ایا

رھب::یگوت:زدن:ںیوک:عنم:ہن:رک:اور:اسےنم:دنبر۔:ارگ:اپ:یسک:یڑکپ:ےن:حیبست:رکےن:ےس:بج:ںیم

ہن::ؽڑپےتھ:وتق:دنبر:اک:ایخ:وہفیظ:ہیہک::ںیارگ:اپ:اس:وک:اتبد:اےئ:اگ:نکیل:ںیہن:ؽوک:ایخ:یسک

ہک:ں:ہک:مت:ےن:وچ:ایاک:رکد:ہک:وصقر:ایس:اس:رطح:ےتگھٹ:ںیہ:ریپ:یلعج:ہیرکان:وت:رضور:اےئ:اگ۔:وت:

۔ایک:ےن:ارث:ںیہن:وےفیظ:اس:ےیل:ایک:ؽدنبر:اک:ایخ

:اہلل:ہیلع:رۃمح:ی:اابداہل:یھڑگ امہرے:زبرگ:ومالان:اشہ:دمحم:ادمح:اصبح:رپاتو:وت

:یھب: ے:ہفیلخ:ا خ:ےےہ،وج:ریم:یک:بح:ےن:یھباص:ویوومالان:دمحم:ا:ایرتز:نج:یک:ایےن:رفام

:ےگ:اس:ےیل:اتبںیئ:وہ:اےنپ:ہنم:ےس:وت:ںیہن۔تمعن:ےس:ونازا:ےہ:ےن:یسک:نج:وک:اہلل:اعتیل:،ںیہ

ےہ:اور:ومالان:دمحم::ارتخ:یھب:ہک:رضحت:ومالان:اشہ:اربار:اقحل:اصبح:رۃمح:اہلل:ہیلع:اک:ہفیلخ:ایاتبد

اس:تمعن:اک:ورہہ:وہزاےئ:اور::ہک:اؿ:یکاتاتبراہ:وہں::اس:ےیل:ہی۔:اور:یھب:اصبح:وسریت:ویوا

و۔ولخمؼ:وک:اافتسدہ:ااسؿ:وہ

:ےہ:اور:رٹسیل:ڑپاھیئ:ثیاوہنں:ےن:تہب:رعہص:دح:ںیم:راور:رتک

ا:وہا:وہں۔رہھٹ وںیہ:اور:ںیم:ڈایل:داینب:اقحل:یک:ۃ:سلجم:دوعںیم

:یھب:ا خ:ےریم:ہیلع:اہلل:رعض:رکراہ:وہں:ہک:ومالان:اشہ:دمحم:ادمح:اصبح:رۃمح ہی ںیم

مگنس:وہات:ےہ:اور::وکیئ:،ےہ:ایپ:ےس:اپین:ایؤںدر:ےن:نیت:ںیم:،وہا:اھت:یھب:اؿ:ےس:تعیب:ںیم:،ےھت

اہلل::رۃمحاصبح::ومالان:اشہ:دبعاینغل:،اہلل:ہیلع:وہات:ےہ۔:ومالان:اشہ:دمحم:ادمح:اصبح:رۃمح:رتینیب:وکیئ

ےس:اؿ::اپ:اس:ریقف:اک:اپین:ایؤںدر:اؿ:نیت:،اور:ومالان:اشہ:اربار:اقحل:اصبح:رۃمح:اہلل:ہیلع:ہیلع

رضحت:ومالان:اشہ:دمحم:ادمح:اصبح::اک:رکؾ:ےہ:اور:بس:ےس:ےلہپ:ںیم:اہلل:اعتیل:،ہیےگںیئپ:اشر:اہلل:

تبحص::یک:اھت:وت:روزاہن:اؿ:یہ:نب:راہ:میکح:بج:ںیم::اابد:ںیماکجل:اہلہیبط: ے:اپس:اھت:ویکں:ہک::یہ

ہک:اہلل:ےلم:اگ::التش:وت:ھجم:وک:یھت:ں:ےس:قشع:وتبحم:اور:اہلل:واولں:یکزبروگ:،زاات:اھت:زا ے:ھٹیب:ںیم

واولں:ےس:اور:ةکو:ةکو::ےہ؟:اھٹمیئ:سک:ےس:یتلم:ےس:ےلم:اگ۔:اھٹمیئ:وت:رصػ:اہلل:واولں:یہ

اہلل:واےل: ے::ہک:اہلل:ارگ:احلص:رکان:ےہ:وت:یسک:واولں:ےس:اور:اؾ:اؾ:واولں:ےس۔:سب:ھجمس:ےیجیل

رکو۔:ےہ:ہک:وہ:وج:وشمرہ:دے:اس:رپ:لمع:یھب:یھب:ہی رشاطئ:ںیم:اس:یک:رگم:ےیہاسھت:ر

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 24

راک:ایعم:زبریگ

اصبحےھت:ہک:ضعب: :ووقػ:ولگ: ہی وت:رضحت:ےن:وج:رعش:ڑپاھ:اس: ےینعم:ریخ

اور:وہ:ےھجمس:ہک::ایرعنہ:اگل۔ےئ،:رعنہ:امرے:،ےگ،وخو:الےنہک:سب:وکد:اہلل:ےتھجمس:ںیہ:احؽ:وک:ویل

:ویںہک:ڈیٹ:وھکید:۔ہیتنس: ے:الخػ:وہ:زدنیگ:اچےہ:اس:یک:،:رپ:رات:ےہوت:رعش:امظع:ہیسب:

:وھکی،وہ:وت:ڑسوکں:رپ:د:انھکید:زبریگ:یک:اتہک:ےہ:ہک:یسک:ہیارتخ::؟اچبات:ےہ:ہک:ںیہن:رظنرک::ھکیوک:د

:اس:اک:وقت:انھکیوک:د:اور:سج:ریپ:یاور:سج:ومول:سج:فویف :ےئالیل:ت ہک:ایکمن:وھکید:ی وہ:وت

:دلیل:ہیاکانئت:ےس:رظن:اچبات:ےہ:وت::ےئالیل:ت ارگ:وہ:ایکمن:؟ںیہن:ایرکات:ےہ::طاکانئت:ےس:اایتح

اک::مہ:ینیشن:وسرج:یک:وکیئاکانئت:ےہ۔::ےئالیل:ت ےہ:ہک:اس: ے:بلق: ے:ادنر:اخقل:ایکمن

اتسروں:رپ:دفا::ہیوہزاےئ:وت:اس:اک::ہتفیوسرج:اک:دوتس:وہں:اور:اتسروں:رپ:رف:رکے:ہک:ںیم:ی دوع

:دلیل رمدہ:۔ےہ:وسرج:اور:اصمبح:ااتفو:ںیہن:مہ:نیشن:،وخردیش:سیلج ہی ےہ:ہک وہان

ےہ:ہک:اس::انلچ:دلیل:رک:الخػ:راہ:ربمغیپ:ھکیاور:ڈرپمٹس:وک:د دفا:وہزاان:اور:اؿ: ے:رگن:الوشں:رپ

:اگنہ:یچین:انیقیہیوہات:وت::ایتبحم:اک:ڈنھجا:اس: ے:بلق:رپ:رہلا:ارگ:اہلل:یک:،صخش:اک:بلق:رحموؾ:ےہ

؎: ےن:اہک:ےہ:::یرگج:رماد:اابد:ےیل:مکح:ےہ۔:ایس:ہیاہلل:اک::ےہک:ریم:رکاتیل

رگج اے:: ےہ اانت: سب: امکؽ:قشع::ریما:

ایگ اھچ: ہپ:زامےن:اھچےئگ:ںیم ہپ: ھجم: وہ

سفن:،ےہ:تقیقح:ایک:سفن:یک۔وہاتکس:ولغمو:ںیہن:ےہ:وہ:ںیہک:تبحم:اھچ:زایت:رپ:اہلل:یک:سج

۔:اسےنم:ولغمو:وہزاےت:ںیہبس:اہلل:واولں: ے:ؿواطیش

ےہ:یذہم:دار:ایدہز:یک:ی الہ:اہلل:رپ:وقت:اصمبح

اتحمط:روہ::ایدہرعض:رکات:وہں:ہک:اہلل:واولں: ے:اسھت:روہ:وت:اور:ز:ےیل:!:ایسدووتس

:ےس:ابز:ںیہن:ںدباعمویش:اظمل:اینپ:ہی یھب:وتبحصں:ںیم ایھچ:اینت:ںیہ:ےتھکید:ویکں:ہک:اہلل:اعتیل

: ویکں:ہک:اس:وک:اچےیہاتحمط:وہان:ایدہاس:وک:وت:تہب:ز۔اات:ں:ےس:ابز:ںیہنابخوتث:اات،رظن:یک

دقےن::اعتیل:ہللا الل کلنلامع

تمعن:اپزاےن: ے:دعب:تمعن:۔تمعن:ےس:ونازا:ےہ:یکی

25

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

:رکش:ےنید :ز:ہیواےل:اک :ےہ::ایدہاور :ا:؟ںیہن:ایوہزاات :ایک:،تمعن:احلص:ےہ:کیاس:وک :وہ

۔تبحص:اصنیحل؟ےہ

رقاؿ:اپک:ےس:دلیل:اور:اس:یک:یقیقح:رکش

:اوت:ادا:رکات:وہں:ہک:اہلل:ریت:ہیہک:رکش:ےہ؟:ضعب:ولگ:ےتہک:ںیہ:ایک:ہیتمعن:اک:رکش:اس

:ےہ:یقیقحرکش:نکیل:۔رکش:ےہ:ااہلل:ریت،رکش:ےہ :وہں۔::شیپ:دلیل۔انگوہں:وک:وھچڑان رکات

اراشد:رفامےت:ںیہ:اہلل:اعتیلک نص

ولقد ر

ببد :دبر!:اے:دبر:یک:اہلل

گنج::اے:ااحصو

۔:ےن:اور:مت:وک:حتف:اطع:وہیئ:دخاےئ:اعتیل:دمد:یک:یڑلےن:واےل:احصہب!:اہمتر اذلتان و

ہلمج::ہی ۃ

:احال احہیل : ںےہ :ےھت۔ :تہب:زمکور :مت :ریم:فاتقلااہللہک :مت تم:رکان۔::انرفامین:یسپ

ونکی

تش ؎9لعلر

االعؿ::ہی اتہک:مت:رکشزگار:دنبے:نب:زاؤ۔:سب:ارتخ:اس:دجسم:ںیم

:،رحاؾ:اھکان:وھچڑدے،وک:وھچڑدے:انرفامین:یک:رکشزگار:وہ:ےہ:ہک:وج:اہلل:اعتیل:رکات:ےہ:ہک:ایلص

ےہ:ہک::یھب ہی کیا:ںیم:ایس:۔بس:ےس:وتہب:رکےل:انگہ:ںیہ:ےنتج:یھب:،رحاؾ:رظن:وھچڑدے

؎ وہں::اتیاہل:دتشم:رھک:ےل۔:دےیھکی:وح:کیا:داڑیھ

وہیئ ہن: ربخ: ںیمہ انہک: ہن: رھپ

:تبحمایۂناعاقشہن:اور:اتز:رتبیغ:رےنھک:یک:داڑیھ

وت:ارگ::؟ہک:ںیہن:وملس: ے:رہچہ:ابمرک:رپ:داڑیھ:یھت:اہلل:ہیلع:ہک:وضحر:یلص:اتبےیئ:ہی

وملس:ےن::ہلل:ہیلعا: ے:روسؽ:یلص: ے:دؿ:اہلل:اعتیل:تمےگ:اور:ایق:لکش:ہن:انبںیئ:یک:مہ:اےنپ:یبن

:یک:وت:اپ:یہ:اگروں: ے:ےیلہ:اہں!:اج:انگ:ےہک:اگ:ہک:یج:؟افشتع:اچےیہ:یہک:مت:وک:ریم:وپھچ:ایل

ہک:اظمل:وت:ےن::ایاپ:بیع:ایک:لکش:ںیم:یہک:وت:ےن:ریم:افشتع:اک:اہسرا:ےہ:اور:اپ:ےن:وساؽ:رکایل

اگؽ:امہرے::ہیدوےگ؟:اتبےیئ:وجاو:وت:ایک:انبیئ:لکش:ںیہن:یاور:ریم:انبںیئ:ںیلکش:یک:داین:یاسر

وت:اہلل::ںیہ۔:بج:اہلل: ے:اہلل: ے:ںیہ:امہرے:اگؽ:یھب:،اہلل: ے:ںیہ:مہ:یھب:؟اہلل: ے:ںیہ:ای ںیہ

۔تشم:رےیھک:کی۔:داڑیھ:اےیجی ے:مکح:اک:ڈنھجا:اؿ:اگولں:رپ:رہلاد

لعم ؎9 123:نا

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 26

داللئ: ے:ووجو: ے:رشیع:داڑیھ

:اک::115،ہحفص11دلجویرز رےتھک،یتشہب:ںیہن تشم:کیا،اٹکےت:ںیہ:وج :وا ءر رپ:امتؾ

ےس:مک::یھٹم:کیرانھک:وابج:ےہ:اور:ا:یھٹم کیا:داڑیھ کیاامجع:ےہ:ہک:اچروں:اہمئ: ے:زند

:ینہدمابقیفل،رحاؾ:ےہ:ےس:مک:رکان:اانت:یہ:یھٹم کیانتج:ڈنماان:رحاؾ،ا۔رحاؾ:ےہ رکان:یھب

اامؾ:ادمح:نب:::ایاامؾ:اشیعفارگ::۔اس:رپ:اچروں:اہمئ:اک:اامجع:ےہ:۔رفؼ:ںیہن:یھب:اذر:دوونں:ںیم

:رپ:شیزاات:ہک:ولچ:اجنگ:ایوت:ہہک:د::وہیتشیاجنگ:ھچک:یھب:کی ے:زندرۃمح:اہلل:مہیلع:اامؾ:امکل::ایلبنح:

:اہلل:ہیلع:اصبح:رۃمح:ایومالان:زرک:ثیادحل:دووتس!:اچروں:اہمئ:اک:اامجع:ےہ۔:ا خ:لمع:رکول:نکیل

راسہل:اھکل:ےہ:کیاوہنں:ےن:ا،ےہ:یتزا:ڑپیھ:اصنو:اسرے:اعمل:ںیم:یغیلبت:واتک:نج:یک

۔اھبیئ:اس:وک:ڑپھ:ےیجیل:۔ےہ:اچروں:اہمئ:اک:اامجع:لقن:ایک:اس:ںیم‘‘اک:ووجو:داڑیھ’’

واال:لمع:ےنید:اےنپ:وک:فیلکت:وخد

:کیا:تنس: ے:الخػ:د لمع:ںیم:،ےہ:یھب:فیلکت:کیدےیھکی:ا رھپ:اس:ںیم:اور

:وت:اینپ:،اتکس:لچ:ںیہن:وہےئ:ڈیلب:اگؽ:ےچنیھک:ریغ:رکان،:اچنھکیئ:حبص:حبص:اھٹ: ے:اگؽ:یک:،ےہ:تبیصم

اےت::ےنیل:ذیرکدے:وت:اپ:وعت:اچنھکیئ:دنمش:اپ:یک:ےہ؟:ایھب:!:اتبؤ:شیکوخد:رکان:اھبویئ:اچنھکیئ

رکات:رات:ےہ:اور:اپ::اچنھکیئ:یدنمش:ےہ:وج:ریم:کیا:ںیم،ہلحم:دے:دو:ذیہک:ومالان:وعت:ںیہ

:دیوکٹ:اک:انؾ:اش:یوکٹ:رھپ:ڈلب:وکٹ:اور:ارخ:کیا:۔رکےت:ںیہ:وخد:اچنھکیئ:اےنپ:الممئ:اگولں:یک

ااھکڑ:وکٹ۔:اپ:وک:ولعمؾ:وہاگ!:وھکیٹن

ےن:اہک::یویب:دؿ:اؿ:یک:کیوت:ا:ےنہک:ےس:داڑیھ:رھک:یل:ےاصبح:ےن:ریم:اکی

اع:ںیم:یھب:ںیمہ:ںایماع::رانھک۔:وت:اوہنں:ےن:وپاھچ:ہک:اس:ےس:ےلہپ:یھبک:اید د

اپ:ےن:ھجم:ےس:د

اع: ے:الہ::۔داڑیھ:ڈنماراہ:اھت:اہک:بج:ںیم:ںیہن: ے:ےیلوت:اس:ےن:اہک:ہک:اس:وتق:اپ:د

:وہےن:ےس:گل اپ:اہیلہ۔ےھت:ںیہن بقیفل،رےہ:ےھتداڑیھ:ہن ذہلا::ینکبوین

افدئہ:ےہ۔:یھب:ںیم:دووتس!:رعض:رکات:وہں:ہک:داڑیھ:ےس:داین

27

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

اور:داڑیھ:ریش

ےہ؟:ارتخ:وج:اپ:ےس::اھکیوک:د:وںریش:ونں:ںیماجعبئ:اخ:اپ:ولوگں:ےن:یھبک:ااھچ

اج:،وہں:اتھکیوک:د:وںزاات:وہں:واہں: ے:ریش:ومعمؽ:ےہ:سج:کلم:ںیم:اریم:،اطخو:رکراہ:ےہ

،الم:سج: ے:داڑیھ:ہن:وہ:ربب:ھجم:وک:ںیہن:ریش:کت:وکیئ

:یھب:اور:پ وت::ؾ:ارگ:ہن:وہیتوہات:ےہ:ہک:د

:،وہات:اظمل:ؾاکلم:ولعم:ا خ زاونر:ےہ۔:ہیوہات:ےہ:ہک:ؾ:ےس:ولعمؾ:د

الج:رےنھک:واال:اخقل:یک:ولخمؼ

:ویکں:ہک:زاونر: :لقع:ےہ۔:اؿ:یک:؟اگلیئ:ںےن:زاونروں: ے:دؾ:ویک:اہلل:اعتیل:اور

:رشؾ:یکہن:راز::ہیتہب:ےس:ولوگں:ےن::دیاش:،راز:ارتخ:ےس:نس:ےیجیل:ہی۔:یؾ:ےس:اپھچدہگج:اہلل:ےن:د

ہک:ااسنؿ:وک:اہلل:ں:وچ:رفامیئ؟ اطع:ںیہن:ںاور:ااسنؿ:وک:ویک:امیئاطع:رف:ںؾ:ویکاھجمس:وہ:ہک:زاونروں:وک:د

اہلل::،زاونر: :اچرے: :لقع:ںیہ:،ہگج:وک:ڑپکوں:ےس:اپھچ:اتکس:ےہ:رشؾ:یک:وہ:اینپ:ی،لقع:د:ےن

۔الج:ایئ:ولخمؼ:یک:وک:اینپ:رےہ۔:اہ!:اہلل:اعتیل:ہگج:یپھچ:رشؾ:یک:ہک:اؿ:یک:یؾ:اکٹلدےن:اؿ: ے:د

:رتس:اک:اوک:اامتہ:امنزویں وشمرہ:کیؾ

وہان::ےہ:وت:زازئ:وت:ےہ:رگم:مک:ازمک:رکات:ےھچیپ:ڈاھیل:اتہک:وہں:ہک:ولتپؿ:ارگ:ڈیلیھ:ےیل:ایس

:اس: ے:ڑپکے:ازاےت:ںیہ:ںیم:نیشم اکؾ:رکراہ:ےہوت:ویکں:ہک:ارئنیجن ہکبج ںیم:ی۔:رٹکیفاچےیہ

:ںیم:یوت:رٹکیف

شم

ںاہجں ن

ن

ین

ے:وک:ادنر:رکول:ویکں::ےہ:ہک:ڑپکشیاجنگ:وہں:واہں:اس:یک:لچ:ریہ:

ہک:رکےت:وک:ادنر::ںیہ:یگل:ںینیشم:وکؿ:یس:دجسم:ںیم:نکیل:ڑپکے:سنھپ:زاےت:ںیہ:ںیم:ہک:نیشم

:۔ہیالخػ:ےہ:اور:رشؾ: ے:یھب:تریغ:ہیبس:رظن:اراہ:ےہ۔::ہک:اےگ:ےھچیپ:وھٹےسن:رےتہ:ںیہ

:ابت:رکراہ:وہں:ہک:اور:رشؾ: ے:داراالاتفر:ایح:اتبراہ:وہں:ہب:تیثیح: ے:ںیہن:یتفم:ہب:تیثیح:ںیم

ےس:اتہک:وہں:ہک:رکےت:وک:اکنؽ:رک::ویںامنز:ںیم:اس:ےیل:۔ےہ:رشؾ:ایت:،ہصح:رظن:اات:ےہ:الھچپ

:اہلل: ے:درابر:اک:ادو:ےہ:اور:اس:ںیم:ہیاپھچ:وہ۔::یھب:اپھچ:وہ،:اھچیپ:اتہک:ااگ:یھب:ےیجیڈاؽ:د:ےھچیپ

ےس::تیثیح:یک:بج:ارئنیجن ںیم:ںونیشم:،ںیم:ویں۔:اور: :کش:رٹکیفںیہن:لکشم:یھب:وکیئ

بج::،اہیںںیہن:نیشم:وت:وکیئ:دجسم:ںیم:نکیل:وت:اپ: :کش:اانپ:اسؤڈن:رےیھک:اپ:راؤڈن:اگلںیئ

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 28

اور::ایح:۔اپھچ:وہ:اپھچ:وہ،:الھچپ:ہصح:یھب:اتہک:االگ:ہصح:یھب:وت:رکےت:وک:ولتپؿ:ےس:اکنؽ:ےیجیل:اےیئ

ے:وہ۔ےنتک:ڑبے:امکل: ے:اسےنم:ڑھک۔تمظع:اک:قح:ےہ:رشؾ:اہلل:یک

عاار :

رمداہن:ےہ:داڑیھ:اشنؿ:اجشتع:اور:ش

ہک:بس::اھکیوک:د:وں ے:اجعبئ:اخونں: ے:ریش:ےن:داین:رعض:رکراہ:اھت:ہک:ںیم:ںیم:وت

:یوپر:اؿ:یک:ربب:ےنتج:وہےت:ںیہ:ہک:ریش:انیل:ھکید:وہوت:یھبک:اھکیسج:ےن:ہن:د:، ے:داڑیھ:یھت

اسؤھت: ایھب۔وہےت:ابلکل:ابؽ:ںیہن: ےہنم:رپ:ینریش:ینعی یب:یب:یکےہ:اور:ریش:داڑیھ:وہیت

اعؤں: ے:دعب::یوہےئ:ےھت:اور:ڑب:ڑسک:رپ:ےھٹیب:ینریش:کیاور:ا:ریش:کیہک:ا:اھکید:ںیم:ہقیارفد

:انھکید:ریش:یھب ڑبے:ڑبے:ابداشوہں:وک:،یھبکاک:لگنج:ےہ:وس:اسھٹ:ولکرٹیم:نیت:،وہ:رظن:اےئ

اتیداھکد:ؤں:وک:اہلل:اعتیلمہ:الم:،ؤہک:ولچ:داھکال:وت:ےہ:ںیہن:ںیم:راایتخ:ریش۔وہات:ںیہن:بیصن

اع:امےتگن:ںیہےہ،:بیوک:مکح:دے:دے:ہک:رق:وںریش،دور:ےساےئ:ںیہ:ہک:اے:اہلل:اینت:د

رپ::ے ے:رہچ:ینہک:ریش:اھکید:،وہےئ:ےھت:ےھٹیب:ںیم:ابلکل:راےتس:یناور:ریش:ریش:کیوت:ا:ازاںیئ

:،وہےئ:ںیہ:ےھٹیب:اہیںوتسں:ےس:وج:اےنپ:دو:داڑیھ۔:وت:ںیم:یوپر:یک:اور:ریش:ںیہن:ابؽ:یھب:کیا

اننب:اچات:وہ:اہھت:ااھٹدے::ینوج:ریش:ین؟ریش:ای اننب:اچےتہ:ںیہ:وساؽ:رکات:وہں:ہک:اپ:ریش:کیا

ہک:نج::ےس:بس:ولگ:وظحمظ:وہرےہ:ےھت:یتح:ریرقت:)بس:ولگ:ےنسنہ:،ےگ:اور:رضحت:واال:یک

رسمور:رظن:ارےہ:ےھت۔:زاعم(:وہ:یھبیھت: ے:داڑیھ:ںیہن

اانت::اس:ںیم۔ےہ:ایےن:مہ:وک:رمد:انب:اہلل:اعتیل:۔ااھٹ:ںیہن:اہھت:یھب:کیاپ:ےن:ا:داھکی

:،زعت:اطع:وہیگ:یھب:ںیم:دؿ:ےس:اپ:وک:داین:ایس:افدئہ:ےہ:ہک:سج:دؿ:اپ:ےن:داڑیھ:رھک:یل

:یھب:یویباع:ںیم:یھب:اصبح:ذرا:ںیمہ:ےہک:اگ:ہک:فویف:اور:اخدناؿ:یھب:اع:رکاےئ:یگد

۔رانھک:اید د

تمعن:ےہ؟:ومعمیلوکیئ: ہی

ےہ:وملس:وک:وخش:رکان:اعسدت:یمظع:اہلل:ہیلع:اعمل:یلص:رسور

:وملس:وخش:وہزاںیئ:اہلل:ہیلع:ےہ:ہک:وضحر:یلص:ہیاعسدت:وتمعن::یبس:ےس:ڑب:اور

:ایوک:وخش:رکد:ےاور:اعمرش:وساسیٹئ:ای،درتف:واولں:وک:وخش:رکد:ای،وک:وخش:رکد:یےگ۔:اتبؤ:ویب

اپ:اک:اراشد:ےہ:ہک:داڑیھ::ںیم:فیرش:ی۔:اخبرایوملس:اک:دؽ:داھکد::ہیلعاہلل:اور:اہ!:وضحر:یلص

29

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

فو وک:اٹکؤ وموھچنںوروک:ڑباھؤافاحوحاللاوی 13بارللاالش

؎

ااور:کہن بارلاالش

واللفاع 11حلا

؎

:ےھٹیب: :نج:یک:۔اپ:اتبےیئےیجیل وپھچ ،وہےئ:ںیہ:وا ءر افشتع: ے::ہک

درتف::ایاک:دؽ::یویب:ایاانپ:دؽ::ایرتہب:ےہ::انیاؿ:اک:بلق:ابمرک:وخش:رکد:رےہ:ںیہ:یجاہسرے:مہ:

اک:دؽ؟:واولں

زعت:یھب:ںیم:داین

زعت::یھب:ںیم:ےن:اس:وک:داین:ہک:اہلل:اعتیل:اھکیےن:د:ںیم:داڑیھ:ریھک:ےن:یھب:سج

رطػ:ےس::ؿ:یکاک:اسقب:اتپکؿ:اور:وموجدہ:وکچ:وج:اپاتسک:میٹ:اہیک:۔:وپرے:اپاتسکؿ:یکاطع:رفامیئ

ےن:وپاھچ:ہک:اہمترے::۔:ںیمزاات:ےہ،:اانت:زعمز:صخش:اس:ےن:داڑیھ:رھک:یل:اجیھب:ںیم:داین:یاسر

:ںیہ:یاشرگد:الھکڑ:ے ے:ےنتج:ریم:اڑاےت؟:اہک:ہک:اہیک:اہمترا:ذماؼ:وت:ںیہن:ںیہ:یاشرگد:وج:الھکڑ

اع:رکان:ہک:فویف:اور:ےتہک:ںیہ:او:وہ:بس:ےھجم:السؾ:رکےت:ںیہوت:زعت:ڑبھ::یریم ۔اصبح:د

ے:دؿ:اپ:اہلل: ے::تماور:ایق:زعت:ےلم:یگ:۔:وج:داڑیھ:رےھک:اگ:اس:وک:اؿ:اشر:اہلل:اعتیلیئگ

؎ ےگ:رکںیکس:رعش:شیپ:ہیوضحر:

وہں ایا ے: ےل: ابشتہ:ای:رو::::: یک وبحمو: رتے

؎ وملس:ہیلع:اہلل:اعتیل:یلص وبحمواک: رو:ااعلنیمل:،واال:ہنیاس:وبحمو؟:دم:وکؿ

وہں ایا ے: ےل: ابشتہ:ای::رو::::: یک وبحمو: رتے

وہں ای ے:ا: فورت:ےل:رکدے:ںیم وت:: وک: اس:تقیقح:

روح:یسیمسج:و:اسیج

:ااسنؿ:یک:اس:ںیم:ااسنؿ:اک:ارٹسرچک:اتنب:ےہ:وت:اہلل:اعتیل:ںیم:امں: ے:ٹیپ:!:ااسنیندےیھکی

::دگےھ:اور:ک ے:اک:ارٹسرچک:اتنب:ےہ:رھپ:اس:ںیمےلہپ:ںیم: ے:ٹیپ:اور:ایتک:دگیھ:،ےہ:اتیروح:ڈاؽ:د

:روح:اس:ںیم:یہ:یسیارٹسرچک:اور:ڈاھہچن:وہات:ےہ:و:۔:اسیجںیہ:ےتیروح:ڈاؽ:د:دگےھ:اور:ک ے:یک

الدمکتبۃالدمظػیمۃ،بابتقلیالظفار،(5913)2/875:صحیالخباری ؎1۲

الدمکتبۃالدمظػیمۃ،باباعفا:اللح،(5914)2/875:صحیالخباری ؎11

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 3۲

ےگ:وت:اہلل:واولں: ے:ارٹسرچک::ےہ۔:بج:مہ:اہلل:واولں:اک:ارٹسرچک:اور:اظد :انبںیئ:زایت:یڈاؽ:د

:روزاہن:ڈیلبروح:امہ:اہلل:واولں:یک:اہلل:اعتیل:ںیم :اور :اہلل:دالخ:رکدے:اگ :اؿ:اشر :رے:ادنر

ےگ۔:چب:زاںیئ:تنحم:ےس:یھب:اامعتسؽ:رکےن:یک

وہیگ:تنج: ے:داڑیھ:ںیہن:الہ :ںیم:تنج

وملس:اک::اہلل:ہیلع:اعمل:یلص:اےئ:اگ؟:رسور :ہک:اگؽ:ےنکچ:وہےن:اک:زمہ::ےسیک:ہی رہ:ایگ:او

:،وہیگ:رپ:داڑیھ:ںیہن:ے ے:رہچ:یتنج:دالخ:وہےگ:وت:یسک:ودعہ:ےہ:ہک:بج:مت:ولگ:تنج:ںیم

۔ ے:داڑیھ:وہیگ:ویل:ہن:یسک:، ے:داڑیھ:وہیگ:یبن:ہن:یسکخل

امد

ہ

ل

ال ۃن

ال ۃن

یجاد امد

کم لح

؎12دم ال...ی

:ےسیک:کیا: :ےسیج:دؾ :وکیئ:وہےگ؟ :اک :اسؽ :ااھٹرہ

:اور:رہچ اانر یدنقاھر:اگولں:رپ:ےسیج:وخوصبرت:ونوجاؿ:رسخ:دیفس :وہا رپ:داڑیھ:اک::ےوچنڑا

اہلل:وروسؽ:اک:مکح:امؿ::،سب:ذرا:ھچک:دؿ:ربص:رکول:۔وہں:ےگ:بس:یتنج:ےسیہن:وہ۔:ا:ابؽ:یھب:کیا

ہن:اجحؾ::رضورت:وہیگ:یک:ہن:ڈیلب:داڑیھ:رھک:ول،اؿ:اشر:اہلل:رھپ:تنج:ںیم:ںیم:داین:یک:دؿرک:دنچ:

:داین:اؿ:اشر:اہلل:اعتیل:،اک:مکح:امؿ:رک:رھک:ول:اس:وتق:اہلل:اعتیل:۔ںیہن:یہ:واہں:داڑیھ:ےلکن:یگ۔یک

۔زعت:وہیگ:یھب:ںیم

امجؽ:ےہ:االسلؾ: ے:رہچوں:رپ:داڑیھ:وہان:وخد:دلیل :مہیلع:اایبنر

:یلکش:ابمرک:ےس:امہر:وملس:یک:ہیلع:اہلل:اعتیل:مک:ےہ:ہک:امہرے:وضحر:یلص:ایک:یہی اور

:وملس:یک:اہلل:ہیلع:د :زگ:وضحر:یلص:داڑیھ: اتگ:وت:رےنھک:ےس:رہچہ:دب:امن:داڑیھارگ::۔لکش:اشمہب:وہزاےئ:یگ

رےنھک:ےس:لکش::داڑیھےہ:ہک::دلیل:یہی۔انبات:ےہ:یہ:رالکش:وک:ایپ:یک:روںاہلل:اےنپ:ایپ۔تنس:ہن:وہیت

؎ ونوجاؿ:ےن:اہک:ےہ::::کیدمعہ:رعش:ا:ایک:۔ےہ:وہزایت:وخوصبرتہکلب::دبامن:ںیہن

اتگ :دبامن رہچہ: ےس: ےنیل رھک: ے: داڑیھ: ارگ

وہیت ںیہن تنس::رھپ:داڑیھ:رمے:رساکر:یک وت

:ہی وج:ابؽ:ںیہ:وہں:ہک:ےلچن:وہٹن: ے:ےچین:اتید:اخص:مکح:رعض:ےیک:کی ے:قلعتم:ا:داڑیھ

بیوة،ۃمطبلع،بابماجا:فونناہلالنۃ،4/282،وننالرتمذی ؎12

31

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

داڑیھ: ے:مکح::داڑیھ:اک:ہچب:یھب:،ںیہ:ےتیڈنمواد:ضعب:ولگ:اںیہن:،داڑیھ:اک:ہچب:الہکےت:ںیہ

گ:طخ:انبےت:انبےت:ےلچن:ےڑبے: ے:ارخ:کت:اور:ضعب:ول۔رحاؾ:ےہ:اس:اک:ڈنماان:یھب:،ےہ:ںیم

::ریکل:یس:یکلہ:کیا:اگؽ:افرغ:اابلؽ:وہزاات:ےہ:اور:داڑیھ:یک:وچاھتیئ:نیت:ہک ےل:اےت:ںیہ : : : : : : رہ::

:اانپ:ذوؼ:ینسمک:،ےہ:زایت :رکےت:ںیہ:اس:رطح:وہ :وت:اس:اک:ہلئسم:وپرا ےہ:ہک:ےڑبے: ے::ہی۔

اشلم::ےڑبے: ے:ابؽ:داڑیھ:ںیمےلچن: نکیل:ںیہاؿ:وک:اصػ:رکےتکس::،رپ:وج:ابؽ:ںیہےصح:یاورپ

ے::یڑ،وھٹاچےیہ:تشم:وہین:کیرطػ:ےس:ا:ںاور:داڑیھ:ونیت:ےہاؿ:اک:ڈنماان:رحاؾ::،ںیہ

تشم۔:داڑیھ:وک:اجحؾ: ے:وحاےل:ہن::کیا:زابن:یھب:ابںیئاور: تشم:اور:داںیئ:کیا:یھب:ےچین

ورہن::وہ:اس:وک:اجحؾ:ےس:رتوشاےیئ:دہایےس:ز:رھپ:وجیھٹم:داڑیھ:ڑکپےیجیل:اینپ:ںیم:یھٹم اینپ،ےیجیک

ہک:داڑیھ:ڈسوؽ:رکدوں؟:اور:ڈسوؽ:رکےت:رکےت:ڈوؽ::اجحؾ:ےتہک:ںیہ:ہیےہ۔::ںیہن:تیریخ

اگلرک:اس::رھپ:لیت:،رھک:رک:رتوشاےیئ:ںیم:یھٹم:رطػ:ےس:اینپ:ںذہلا:داڑیھ:ونیت۔ںیہ:ےتیرکد

رعش::کیا:ارپ:ریمداڑیھ::اصبح:یک:ےیجیکاتہک:داڑیھ:وخوصبرت:ولعمؾ:وہ۔:ریم:یھگنک:ںیم

ے::داڑیھ:داھکدو۔:ارقح:اسنیعم:اینپ:اصبح:ےلہپ:ہک:ریم:ایےہ۔:)ارقح:رامق:ارحلوػ:ےس:رفام

؎::رعش:ےینس:اداڑیھ:رپ:ریم:۔:زاعم(:او:اؿ:یکاسےنم:ڑھکا:وہایگ

مہ:انس:رکےت:ںیہ:ویںداڑیھ:اک:ہشقن::یک:ریم

وہےئ ےئالیھپ رپ:وک::ےسیج ومر: وہ: اناتچ

ومروں:اک:رپ:وت:اورپ::انچ:راہ:ےہ:نکیل:اصبح:اک:رپ:وت:ےچین::ےن:اہک:ہک:دادا:ریموھچےٹ:وپےت:ریمے

۔:وساؽ:وت:اہمترا:تہب:ااھچ:ےہ۔:وچبں:اک:وھبال:نپ:اور:اسدیگ:ہی ےن:اہک:ہک:اھبیئ:اناتچ:ےہ۔:ںیم

۔:زاعم(:ایاراشد:رفام:زاےن: ے:ےیل:)رھپ:ارقح:وک:ھٹیب

ے:ابولں: ے:ااکحؾ:رس

:ںیہ ےقیرط:نیت ے ابولں :ےس: وتوپرےرس ےابولں:ایونسمؿ :ارتسے وک

:کت:ےٹپ:رھک:ںیل:اکونں:یک:ای ںیڈنمواد و:نکیل:وت:رھک:ےتکس:ںیہ:ارگ:وھچےٹ:ابؽ:رانھک:اچںیہ:ای ل

اؿ:اک::ابؽ:ےتہک:ںیہ:زییوھچےٹ:اور:اےگ:ےس:ڑبے:نج:وک:انار:ےھچیپ:۔د رطػ:ےس:ربارب:وہں

اےنپ::؟وہےتکس:ںیہ:ابؽ:ےسیک:االسیم ،ہیؽ:ےتہک:ںیہاب:زییوک:وت:اپ:وخد:انار:ؿا۔رانھک:زازئ:ںیہن

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 32

!:تبحم: ے:رکان،:اتبےیئ:راایتخ:ےقی ے:رط:وںوک:وھچڑرک:ریغ:وقیںرط:رے ے:ایپ:یبن:رےایپ

؟ںیہن:ایالخػ:ےہ:

اابسؽ:ازار:اور:اس: ے:داللئ:رحتم

وج::سیون:رچیاپھچان:رحاؾ:ےہ۔:ےضعب:مک:ملع:اور:رٹل:ہنخٹدورسا:مکح:اتبات:وہں:ہک::کیا:او

ےہ:ہک:ارگ:ربکت:ہن::ںیم:ثیدح:کیہک:ا:ےتہک:ںیہ:،ڑپھ:رک:وخد:وک:ومالان:ےنھجمس:ےتگل:ںیہ:رچیوھتڑا:اس:رٹل

رجح:العہم:انب:رح: ے:اش:فیرش:یاخبر:ایابت:امونں::اتبؤ:ہک:اؿ:الہجر:یک:ہیرگم:رحج:ںیہن:وہوت:وکیئ

اہک:زاات:ےہ۔:وہ::ثیاحظف:ادحل ںیہنج: ے:احظف:ںیہ:ثیالھک:دح:کیوج:ا:یک:اہلل:ہیلع:رۃمح:القسعین

:ہنخٹرکات:وہں:ہک::ہلصیف:عمج:رک ے:ںیم:ںیثیہک:امتؾ:دح:ےتھکل:ںیہ:ہلصیف:ںیم:1۲اتکو:اابللس:دلج:

ےہ::رپ:وگتش:ںیہن:یےہ،:ڈہ:یئگ:وسھک:ڈنپیل:یاماگن:ہک:ریم:رےن:اانثتس:احصیب:کیا:۔اپھچان:رحاؾ:ےہ

ا شدمحن اقالس

ے:ابووجد:اپ::ریاس:امیب:نکیل:ےیجیزازت:دے:دا:اپھچےن:یک:ہنخٹےھجمی

:کیانتک:امہ:مکح:ےہ؟ا:ہی۔:اس:ےس:ولعمؾ:وہا:ہک:یازازت:ہن:د:وملس:ےن:اس:یک:اہلل:ہیلع:یلص

::اھکیوک:اپ:ےن:د:دورسے:احصیب :ےہ۔اپ:ےن::ہنخٹہک:اؿ:اک ے:اےریم ہک:رفامایاپھچ:وہا

اف،رکو:ایاپھچ تم ہنخٹ اانپلتسبل!احصیب لاہللن یباللبسدم

اپھچےن::ہنخٹاہلل:اعتیل:ی

ات۔رک واولں:ےس:تبحم:ںیہن

13؎رطػ:ےس:انتک::اپھچےن:ےس:اپ:وک:وکحتم:یک:ہنخٹدووتس!::ںویک:

:!اہیںاصقنؿ:وہاگ؟ادمحلہلل:اس:ےس:ڑبھ:رک:ایک:وہزاانتبحم:ےس:رحموؾ::یک:وپڈن:اتلم:ےہ؟:اہلل:اعتیل

: ے:دؿ:اہلل:اعتیل:تماپھچات:ےہ:ایق:ہنخٹےہ:ہک:وج::تیروا:یک:فیرش۔:ملسم:وہےئ:ںیہ:وا ءر:ےھٹیب

لرکے:اگ:اس:ےس:ابت:ںیہنہکلدم

قملماہللم

اس:ےس:: ے:دؿ:اہلل:اعتیل:تمایقیدمۃال

ول،ےگ:رفامںیئ:تبحم:ںیہن:الکؾ

منظی رتمح:ےس:رحموؾ::رظن:وک:اینپ:وسیںا:اہلل:اعتیلیہال

زکیہول،دے:اگرک:ںیہن:االصح:یھب:وک:وتقیف:وسیںا:ینعیدے:اگ::ںیہن:ستہیک:وتقیف:اور:اںیہن:م

،دے:اگ ال عذاب دردانک:ذعاو:وہاگ۔:اور:اںیہنی ولہ

14؎

وہ:وت:وہ:ومزہ::فیلکت:درد:رات:وہ:اور:وکیئ:ںیم:وںریپ:ایوہ::یتگل وک:ڈنھٹک:ارگ:یسک:او

یۃالحدمانۃالدمکتب ،لبابملضعالزارامنہ،390:ہابنماجونن ؎13

بیوة ،اخلیل:بابمنجیثلبہمن ،13/264:فحتالباری

ام وعیدامج،بابماغلظحتیم الوبال،71/1:اللححیلدمسل ؎14

33

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

ےتھکل::د:ںیمؤذبؽ:اوہجملد:رشح:اوبدا:اہلل:ہیلع:رۃمح:یادمح:اصبح:اہسروپنر:لیلخ:نہپ:ےل۔:العہم

۔:ومزہ:نہپ:ےیجیل:رحج:ںیہن:پھچ:زاےئ:وت:وکیئ:ہنخٹےس:اراہ:وہ،اس:ےس::ہک:وج:ابلس:ےچین:ںیہ

وہےئ::ےیجیل:ےھٹیب ھکیاعمػ:ےہ۔:د:احل:ںیم:یک:وہ،:ےنھٹیب:ےس:اراہ:ےہ:اور:بج:ےھٹیب:ہک:ےچین

:انگہ:ںیہن:اپھچول،:وکیئ:ہنخٹوہ،اچدر:اوڑھ:ول:اور::۔:ےٹیلرحج:ںیہن:اپھچ:وہا:ےہ،وکیئ:ہنخٹبس:اک:

:احوتلں:ںیم:ایبج:لچ:رےہ:وہں::نکیل ::ہنخٹڑھکے:وہں:اؿ:دو :ےہ:اور :انگہ :مکح ہیاپھچان

ےہ۔:ںیہن:ےہ،:وعروتں: ے:ےیل:رمدوں: ے:ےیل

تمکح:دحود:اور:اس:یک:یک:رتس

رک::ھکیوک:د:زیوںانار:،ػ:ےس: ےنٹھ:کت:اپھچان:رفض:ےہرےیھک:ہک:ان:ؽایخ:اس:اک:یھب:اور

۔نہپ:رک:حبص:حبص:دوڑ:تم:اگل:رکین

ے

اور::ےنہپ:وہےئ:ںیہ:راہ:وہں:ہک:رکین:ھکیےضعب:املسمونں:وک:د:ی

ہکبج:؟رفض:وہایگ:ںکت:اپھچان:ویک:ہنٹھگ اصبح:ےن:وپاھچ:ہک:انػ:ےس:کیالھک:وہا:ےہ۔:اہنٹھگ

ارسف:رےتہ::ےن:اہک:ہک:اہجں:وفیج:پھچ:زاات:ےہ۔:ںیم:ےس:یھباقمؾ:وج:اپھچان:ےہ:وہ:وگنلٹ::لصا

اصقنؿ:ہن::ارسفوں:وک:وکیئ:زاات:ےہ:اتہک:وفیج:ایرطػ:ےس:دور:کت:اتر:اگلد:واہں:وکحتم:یک:ںیہ

۔ابت:ایئگ:اچنہپدے۔:وہ:اصبح:ےسنہ:اور:اہک:ہک:سب:ھجمس:ںیم

اپررل:یٹویب:رواحین

:ںاج:لک:ڑلایک:۔:ااھچ:اتبےیئںیہہک:د ںیم:ؿدرایم:اںیئگ:وج:ذنہ:ںیم:دنچ:ابںیت:ہی

دالخ:رکےت::اپررل:ںیم:یٹوت:اؿ:وک:ویب:ںیہ: ے:دعب:رتصخ:وہرک:وشد : ے:اپس:زایت:یبج:اشد

کت::اپ:وک:رس:ےس:ریپ:یومول:ای ریپ:ارگ:وکیئ۔زاات:ےہ:ایکت:اجس:اہجں:اؿ:وک:رس:ےس:ریپ:ںیہ

:اہلل:اعتیلوہ: ے:دؿ:اپ:شیپ:تمایقبج:اجسدے:ہک::ںیم:اپررل یٹویب:رواحین وخش::ں:وت

:وہان:اچےتہ؟:ایک:ںیہن:ولیمج:نیسح:اپررل:ںیم:یٹویب:اپ:رواحین:ملظ:ےہ؟:ایک:ہی وت:ایک:وہزاںیئ

:وہں:وت:اہلل:اعتیل: ے:دؿ:شیپ:تماچےتہ:ہک:بج:ایق:ونساران:ںیہن:اسیوک:ا:اداےئ:دنبیگ:اپ:اینپ

اع:امیگن:اہلل:ہیلع:اعمل:یلص:ر رسو:؟وخش:وہزاںیئہک::وملس:ےن:د عن د

تلاعلذبکان

الل

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 34

قیدمۃ؎15وجہکملمال

ے:دؿ:اپ::تمانپہ:اچات:وہں:اس:ابت:ےس:ہک:ایق:اے:اہلل!:ںیم

اع:اپ:ےن:اس:ےیل:ہی۔:ںیلاانپ:رہچہ:ھجم:ےس:ریھپ:ویںہک::ںیل:ہک:مہ:اتم: ے:ولگ:ھکیس:امیگن:د

:ورہن اشخبےئ:اور:وبحموصعمؾ:ےشخب::اپ:وت اہلل:ےس:اماگن:رکو :و

:اس:ےیلںیہ:ااعلنیمل:رو :۔

:؟۔:مہ:اپ:سک: ے:ںیہ ے:نب:زاںیئ:کت:مہ:بس:اؿ:یہ:رس:ےس:ریپ:یدلج:یدووتس!:دلج

؎::: ؟ںیہن:ای !:اہلل: ے:ںیہاتبےیئ

اک:وہں:یسک:ںوت:ویک اک::وہں:یسک:ںیہن

وہں زاراہ: وہا: اک:یہ::اؿ اک:اؿ:یہ:

یسک ::ااسنؿ:یک:ںیم:ربق

بج::ےگ۔:ربق:ںیم:ںید:بس:ھچک:اکؾ:ںیہن:ہی یاعمرشہ:اور:ویب:ہیاور::ؿاطیش و:سفن

:ارتات:ےہ:وت:اتبےیئ ےہ؟:سک: ے:دوتس:اةحو:زاےت::اسھت:زایت:ربق:ںیم:یویب:سک:یک:انجزہ

:درتسوخاؿ:رپ:اہمترے:دو:وشعمؼ:تہب:امہ::رجگایت:؟اپڑپ:اور:ومسےس:زاےت:ںیہ:؟ںیہ دووتس!

؟اخرط:یک:ایک:یوک:اھجڑپن:داھکےت:وہ:ہک:مت:ےن:امہر:ابؿاپڑپ:ہن:وہں:وت:زیم:ارگ:ومسہس:اور:،ںیہ

ہقیرےنہ:اک:رط:وخش

:ذہم:ایل وک:وخش:رکےیجیل۔اہلل:اعتیل:اہلل:اعتیل:سب وخش::ےہ:ہک:وہ:ںیمہ:ےن:ااسحان

اےنپ::یوج:ویب۔وک:وخش:راتھک:ےہ:وج:ہچب:اےنپ:ااب:وک:وخش:راتھک:ےہ:ااب:اےنپ:اس:ےٹیب۔ےگ:رںیھک

اتسد:وک:وخش:رےھک،:وج:اشرگد:ا :۔وک:وخش:راتھک:ےہ:یویب:اینپ:ےہ،:وہ:وشد :یھب:د :وک:وخش:ریتھوش

اعںیئ: ے:ےیل:ںوخویش:اس:یک:یھب اتسدا :ےگ:زنیم:وک:مہ:انتج:وخش:رںیھک:اماتگن:ےہ۔:اہلل:اعتیل:د

ےگ۔:وخش:رںیہ:رپ:اےنت:یہ

واہعق:ربعت:ازیگن:اکی

:ںڑبے:ایم:کیا:اخدناؿ:ںیم:ے:وہں۔:ریمانسات ہصق:کیاےنپ:اخدناؿ:اک:ا:ںیم

مؤوسۃالوالۃ،اللولۃفللفارکان،(19643)7/432:کزنالعدمال،258/7:الدمعج اکربیللطربان ؎15

35

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

ےن:اہک::ںیم:،ےہ:تہب:لکشم:ولعمؾ:وہیت:داڑیھےنہک:،ےگ:ہک::،رھک:ول:داڑیھےن:اہک:ہک::ںیم:،ےھت

ہن:رےہ::یھب:زنیم:ہیرھپ::،ےگ:اھکزاںیئ:ےاگؽ:ڑیک:ہیانجزہ:ارتے:اگ:وت::بج:ربق:ںیم:وھکیہک:د

امےن۔::ںیہن:نکیل۔وملس:اگلول:ہیلع:ہلل:اعتیلا:ےس:ابغ:دمحم:یلص:یدلج:ااگول،ےس:زبسہ::یدلج:،یگ

وہ::،ایاس:وک:وھگڑے: ے:ابؽ:ےس:اوہنں:ےن:ابدنھ:د:،داہن:اھت:کیاگؽ:رپ:ا:،وہایگ:رھپ:اؿ:وک:رسنیک

اٹھچکن:وماد:ےنلکن:اگل:وت::کیا:کیاور:اگؽ:ےس:ا:وہایگ:اور:رسنیک:وسراخ:وہایگ:اگؽ:ںیم:،زمخ:ڑسایگ

ہک::وت:اہک:ہک:اپ:ےن:تہب:ااھچ:ایک:اھکیؿ: ے:دعب:دےن:تہب:د:۔:ںیمرھک:یل:داڑیھاس:وتق:

سج:ےس:ولگ:نھگ::وہایگ:وسراخ اگؽ:ںیم:ےوہج:ےس:ریم:یک:۔:ےنہک:،ےگ:ہک:رسنیکرھک:یل:داڑیھ

اپ:اہلل: ے:ےیل!ےن:اہک:ہک:اکش:۔:ںیمےس:وہ:وسراخ:اپھچایل:داڑیھےن::رکےت:ےھت:وت:ںیم

:اہلل:داڑیھ :ایپ:رےتھک:وت :لسلسم::بیصن:راک :و:وہزایتذعم:ےس:لقع:یھب:انرفامینوہزاات۔

:اور:یسک:سک:وتق:امکل:انراض:وہزاںیئ:ولعمؾ:ںیہن:!:سب:اہلل:ےس:ڈرےت:رانہ:اچےیہدووتسےہ۔

االتبر:وہزاےئ۔:ذعاو:ںیم

رےنھک:اک:ااعنؾ:ایداہلل:وک::ںیم:ھکس

::اہلل:اعتیل:ےہ:ہک:وج:ھکس:ںیم:اپک:ںیم:ثیدح:ےیل:اس ھک:ںیم:ایدوک: راتھک:ےہد

و رےتھک:ںیہ:ایداس:وک::یھب:اہلل:اعتیلکیخا:ااہللفاذ روھک::ایداہلل:وک::ںیم:اور:اعتیف ھکسال

ۃ د کیک فالشےگ۔:رںیھک:اید مت:وک:دھک:ںیم:اہلل:اعتیل:مذ

16؎: دووتسں:ےس:اہک:رکات::اس:ےیل:

:وھچیٹ:نکیل:ںیہ:ر:وہنجں:ےن:رھک:یل۔:اووہ:رھک:ںیل:ںیہ:ریھک:ںیہن:ںداڑایھوہنجں:ےن::ہکوہں:

ہن::ہیرھبوہس:ےہ؟:وجاؿ::اک:ایک:زدنیگ:ےیجیکہن::رید:۔:دووتس!:اس:ںیمتشم:رھک:ںیل:کیوہ:ا:،ںیہ

؎:: ےگ:ےگ:وت:رھک:ںیل:ہک:بج:وبڑےھ:وہزاںیئ:وسںیچ

یڑھگ سک::ایپ البےل زاےنہن:

یڑھک:یک ی:ڑھک::یتکت زاےئ رہ:وت:

اک:ااظتنر:ےہ؟:او:سک:زیچ:وہےکچ،اںیہن:وج:وبڑےھ:وہےکچ،:ابؽ:دیفس:اور

ن،بابکلمالضحاكبنقیس،13/375:ملنفابنایبشیبۃ ؎16 مؤوسۃعولمالقیا

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 36

ے:ااکحؾ:وموھچنں

شفعہسج:ےس:وہٹن:اک:انکرہ:پھچ:زاےئ۔::رانھک:زازئ:ںیہن:یڑب:اینت:ومںیھچن:اور

:اچےیہ۔انکرہ:ہن:انپھچ:یاورپ: ے:وہٹن:اک:ارخ:ینعیرخ:اکرطػ:ا علیاؽ:وت:وموھچنں:وک:ابلکل:او

اپس::ژیؿاچےتہ:وہ:ہک:رف ٹس:ڈو:ایک: ے:ےیل:ں:وٹیےہ۔:اےنپ:یہیالضف:درہج::،ربارب:رکےیجیل

:د:اچےتہ:ںیہ:ژیؿؿ؟:بج:رف ٹس:ڈوژیڈو:ڈنکیس:ایوہں: ےہ:ہک::ہی ژیؿرف ٹس:ڈو:ںیم:نیوت

:ثیادحل:اہلل:ہنع:اک:لمع:ا خ:رمع:ریض:زاےئ۔:رضحت:دبعاہلل:انب:رکایل:کیوموھچنں:وک:ابلکل:ابر

رکےت::کی:ےہ:ہک:وموھچنں:وک:اانت:ابراھکل:اصبح:ےن:اوزج:ااسملکل:رشح:وماط:اامؾ:امکل:ںیم

وک:تہب::ویںوموھچنں:ےس:ویب:کیاور:ابر:۔یھت:دور:ےس:رظن:ایت:یدیفس:ےھت:ہک:وہوٹنں:یک

ارگہچ:تہب::،ںیھت:اطبل:ملع: ے:ومںیھچن:کیرفاسن: ے:ا:اہیں ےےہ۔:ریم:وہیت:وخیش

:ہ اٹ:وہزاےئ:اگ۔:ںیمہنم:وھچ:ارکول۔:ےنہک:،ےگ:ہک:ریم:کیےن:اہک:ہک:اؿ:وک:ابر:۔:ںیمںیھت:ںیہن:یڑب

:کیابر:۔:ومںیھچن،ےگ:وت:دوابرہ:رھک:انیل:وھچہ اٹارگ:رھپ:ہنم::،ےنہک:رپ:لمع:رکول:ےےن:اہک:ہک:ریم

ےن:وت:ےھجم:تہب::یہک:ویب:ای۔:رھپ:اتسنہ:وہا:اوت:تہب:وخش:وہیئ:اھکیےن:د:یاور:ویب:رک ے:رھگ:ایگ

اع:دے:ریہ:یاور:اپ:وک:ڑب:ید:اشابیشرک:وت::ھکیاپ: ے:وہوٹنں:وک:د:ےہ:اور:ھجم:ےس:اہک:ہک:د

؎:: ےہ:ہک:ہیوہج::ہک:اس:یک:ےن:اہک:اج:ےھجم:تہب:فطل:اراہ:ےہ۔:ںیم

ایک رطح: یک وبلں: ے: اؿ: وک: وبلں: اےنپ

وک::ویںویب:رےتھک:ںیہ:ومںیھچن:یڑب:یرےیھک:وج:ڑب:ایدرکان:تہب:امہ:تنس:ےہ۔::کیوک:ابر:وموھچنں

راتح:ےہ۔:اتح:یہر:د :تنس:ںیم:۔تخس:انوگار:وہات:ےہ

:اےنپ:ےیلدووتس اع:رکات:وہں:ہک:اہلل:اعتیل:ہی اور:اپ:بس: ے:ےیل:! اسیمہ:وک:ا:د

واےل::ےنید:د :اسسن:اےنپ:امکل:واخقل:اور:زدنیگ:یک:زدنیگ:اطع:رفامےئ:ہک:مہ:اینپ:امیؿوا:نیقی

:یک:نیقیو امیؿا:ےسیا:۔:اتبےیئںیاےنپ:امکل:وک:انراض:ہن:رک:اسسن:یھب:کیاور:ا:ںیرپ:دفا:رکد

؟ںیہن:ای رضورت:ےہ

اثمؽ:کیا:اور:اس:یکاتریث:الہ:اہلل:یک:تبحص

:وتبحصں:ےس:اتلم:ےہ۔:ایس:اہلل:یک:راور:اوایل:ی والہ:وقت:نیقی الہ نیقی:و:امیؿا:اسیا:اور

37

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

:امیؿا:اہلل:واےل: ے:اپس:رہ:ےیجیل:رھپ:دےیھکی:شیک:دؿ:یسک:اچسیل:ںیم:اتہک:وہں:ہک:زدنیگ:ےیل

:اتیاپزاات:ےہ،:ہچب:اکلھچ:وخد:وتڑ:د:زدنیگ:دؿ:ںیم:اسیک: ے:رپوں:ںیم:ا:رمیاڈن۔اتلم:ےہ:نیقیو

؎ ےہ:اور:زبابؿ:احؽ:اتہک:ےہ::

راہ: دناں:ںیہناہ:وت:ز :کیوج:ا:یچنیھک

راہ::ںیہن:ةیںاہھت:رگ:کی:ا وج: امرا

تبحص::۔:نج:وا ءر:ےن:اہلل:واولں:یکیتلم:ںیہن:تایح:امیینالہ:اہلل: ے:ا:رطح:دبوؿ:تبحص:ایس

رپ:اغبل::اور:زامےن:ےےہ؟:وہ:اعمرش:نیقیو:امیؿا:احؽ:ےہ؟:شیک:ےیجیل:ہک:اؿ:اک:ایک:ھکید:ااھٹیئ

ےگ۔:افےلص:اپںیئ:اور:وہنجں:ےن:اہلل:واولں:ےس:اانغتس:ربات،:اپ:اؿ: ے:ملع:ولمع:ںیم:ںیہ

ے:احؽ:اک:زاؽ:وںریپ:یلعج

ہک:اج:لک::ایےن:رفام:اہلل:ہیلع:رعض:رکراہ:اھت:ہک:ومالان:اشہ:دمحم:ادمح:اصبح:رۃمح:ںیم:وت

:اہلل:واال::ہیہک::ےتھجمس:ںیہ:ایاھپڑ:د:ةیؿرگ:،ہک:وخو:وکد:راہ:ےہ:ںیہ:ےتھکیولگ:سج:وک:د تہب:ڑبا

:رپاانوظع:ہہک:دو:وت::اہیںزدنیمار:البات:ہک:امہرے::اےس:بج:وکیئ:،رقمر:اھت:وٹیپ:یلعج:کیےہ۔:ا

راؿ:اےنپ:اورپ:احؽ:الات:اھت:اور:زور:ےس: ے:دو:ریرھپ:رقت:،ڑپکا:نہپ:رک:زاات:اھت:ہوبدیس اہلل اک:ال

اھت::اتیوجڑا:ونباد:رک ے:این:ؽزعت:اک:ایخ:اھت۔:زدنیمار: :اچرہ:امہمؿ:یک:اتیرعنہ:اگلرک:ڑپکے:اھپڑ:د

:او:اس:وک:اگنن:ےسیک:اہیں ےہک:اس:اظمل:ےن:ریم :ےہ، :اھپڑا ::واسپ:ڑپکا :وت ولگ::ہیرکوں؟

:احؽ:وت:اہلل:واولں:اک:وہات:ےہ:نکیل:ےہ۔:ایلص:گنٹکیاات،:وہ:ا:احؽ:واؽ:ںیہن:،رکےت:ںیہ:گنٹکیا

ے:احؽ:رپ:او:ومالان::وںریپ:۔:یلعجںیہ:ھچک:اور:وہیت:العامت:یہ:ےس: :رغض:اور:اؿ:یک:وہ:داین

؎: رعش:ےہ۔:رفامےت:ںیہ:دارتہب:زمے::،اک:وہ:رعش:انسات:وہں:اہلل:ہیلع:اشہ:دمحم:ادمح:اصبح:رۃمح

ےہ امؽ: اریت وصقمد: ےہ: زاؽ: اریت احؽ

اید ادناھ:رک وک: الوھکں:: ےہ: اچؽ:ی:وخو:ریت ایک

:اور:ڑپےھ:ےھکل:واہں:ےسنھپ:وہےئ:ںیہ:زییانار:ی،ڈ:چیا:یپ:،یس سیا:میڑبے:ا:ڑبے :۔داں،

امنز:ڑپاتھ:ےہ:ہن:ھچک،:د :وتق:دةھ:دبھ:ہلبط:لچ:راہ:ےہ۔:ہیہن::رےہ:ںیہ:ھکیہک:د ںاحال

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 38

ااشلؿ:تمعن:ےہ:رمدش:میظع:اچس

اک:تہب::اچس:رمدش:اطع:رفامدے:ھجمس:ول:ہک:اس:رپ:اہلل:اعتیل:سج:وک:اہلل:اعتیل:ںیم:زامےن:اس

ےن:: ے:دؿ:اہلل:اعتیل:تماس:ابت:وک:ہہک:رک:روےن:ےتگل:ےھت:ہک:ارگ:ایق:ا خ:ےڑبا:لضف:ےہ۔:ریم

:اھتونتم:دجماال:مہ:ےن:ےھجت:میکح:وپاھچ:ہک:دبعاینغل

ت

ملتل

:؟رکش:ادا:ایک:اھت:وت:ےن:اس:اک:ایک:اید:ریپ:اسیج:ید:ا

ہہک:رک:روےن:ےتگل::ہیوہاکس:اور:رضحت::وہکں:اگ:ہک:اے:اہلل!:اس:تمعن:اک:رکش:ھجم:ےس:ادا:ںیہن:یہیوت:

اکنؽ:دے::اریپ:وہ:ےہ:وج:دؽ:یک:ریپ:اور:ایلص:،ااشلؿ:تمعن:ےہ:میظع:ہیلم:زاےئ:وت::وک:اچس:ریپ:ےھت۔:یسک

ااھچ:رکدے۔:تلفغ:اک:رسنیک:اہلل:ےس:ینعیدھک،::،فیلکت::درد،ںیہ: ے:ینعم:ااور:ریپ

:رظن:رضور:رظن: ے:ےیل:افحتظ ےہ:یدصق:دعؾ

وہزاےئ۔::تمہ:بیصن:وک:انگہ:وھچڑےن:یکےتمعن:ےہ:ہک:دنب:یبس:ےس:ڑب:اور

ڑسوکں::وہ،:ارگہچ:دنلؿ:یک:اسسن: ے:ےیل:کیوک:انراض:رانھک:ارگہچ:ا:ہک:اہلل:اعتیل:اپ:اتبےیئ

رظن::اھت:نکیل:ارادہ:وت:ںیہن:اہک:اصبح:ریم:ولگ:ےتہک:ںیہ:اہیںابت:ےہ؟::یھچا:وکیئایک:رپ:وہ،:

:دصق:رظن:اکیف: ے:ےیل:اور:اس:کلم:رباطہین:ورہ:دنلؿ: ے:ےیل:اسےن:اہک:ہک::۔:ںیمڑپیئگ:دعؾ

رہ:اتکس،:ہکلب::وہ:وفحمظ:ںیہن:اک:ارادہ:ںیہن:ےنھکیوج:رھگ:ےس:ےلکن:اور:د:اہیں ےہ،:اس:کلم:ںیم:ںیہن

رظن::یک:ےہ،:اامسؿ:واےل: ے:اسھت:وغشمؽ:رانہ:ےہ:ہک:اہلل:اعتیل:انھکید: ے:ولچ:ہک:ںیہنارادہ:رک

ےہ؟:یہرظن:سک:رپ:زار:یےہ:اور:ریم:رپرظن::یریم

:میظع:افحتظ رظن:اک:ااعنؾ

وت::اتہک:وہں:ہک:اس:رپ:ااعنؾ:یھب:وت:تہب:ڑبا:اجمدہہ:ےہ:ںیم:ہیےگ:ہک:اصبح::ںیہک:اپ

:امییناس:وک:الحوت:ا:اک:ودعہ:ےہ:ہک:وج:رظن:اچبات:ےہ،:ںیم:ہلل:اعتیلا:ںیم: سیس:ثی ےہ۔:دح:میظع

ہک::رفامےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:رۃمح:یوجز:میق:الحوت۔:العہم:انب:تبحم:یک:اھٹمس،:اینپ:یک:امیؿدوں:اگ،:ا

:ای،ڈاؽ:د::زمہاک:الحؽ::امیؿا:ینعی امیینالحوت:ا:ڑھچارک:دؽ:ںیم::زمہےن:اس:اھکن:اک:رحاؾ::اہلل:اعتیل

۔یدے:د:ترحاؾ:ذلت:ےل:رک:ریصب:اصبرت:یک

17؎زبروگں:وک::،دےیھکیےہ:وت:اامسؿ:وک::انھکید:

فللفمداخلالدمعایص،164:اللاباککافلبنالقیاللزی ؎17

39

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

۔:بج:انرحمؾ:دےیھکیامں:ابپ:وک::،دےیھکیوچبں:وک::،دےیھکیوک::یویب:،دےیھکیرقاؿ:اپک:وک::،دےیھکی

:دایاان:اور:زمے:دار:رعش:رپ:کیسج:رپ:ےھجم:اانپ:ا:ےیجیلرک:یچین:ںیاس:وتق:رظن:ازاںیئ ںیلکش

؎ رکاتم:اور:ربتک:ےہ::::اپ:ولوگں:یک:ہی۔:اایگ

ےئگ: نب::انانیب: اسےنم: وہ: اےئگ بج

۔:ارگ:اتید:ںیہن:یہ:ھچک:دالھکیئ:ےسیج:رکیل:وت:رظن:یچین:لکش:اسےنم:ایئگ:انانمبس،:نیکمن:وکیئ:بج

:تیوہ،:ر:لچ:ریہ:ادنیھ:ایک:ےگ؟:ںیرک:وہ،:اس:وتق:ایک:ے:اڑرےہ:وہں،:اخک:اڑ:ریہ ے:ذر

:ےس:تیر:ابول:ےس:اور:یسک:یسک:ںیلکش:نیسح:ہیرطح؟:وت::یک:اگ:لیب:ےھکیاھکن:اھپڑ:رک:د:اس:وتق:وکیئ

؎::: اس:ےیل::رکےت:ںیہعیاض:امیؿوت:امہرا:ا:ہیوک:اصقنؿ:اچنہپات:ےہ،::(:وت:اھکن:یہتیابول:)ر:؟مک:ںیہ

ےئگ نب: انانیب اسےنم: وہ: اےئگ: بج

نب:ےئگ:ٹہ:ےگ:وہ:اسےنم:ےس:انیب:بج

ےہ:لم:یتکس:یمظع:تیافحتظ:رظن:ےس:وال:ںیم:ویرپ

اک:اجمدہہ:ےہ:اور::رید:ی۔:وھتڑوھکیلکش:اسےنم:ےس:ٹہ:زاےئ:وت:او:وخو:د:انرحمؾ

:؟زارےہ:ںیہ:اپ:وکؿ:ےس:اصقنؿ:ںیم:،ےلم:یگ:ایدہوت:ز:یھب:امیینےہ:وت:الحوت:ا:ایدہارگ:اجمدہہ:ز

:اتہک:وہں:ہک:دنلؿ:ںیم:ںیم:ےیل:ےہ۔:ایس:ریہزا:ڑبے:عفن:ںیم:،ےہ:ںیہن:ںیم:ےزبسن:اسخر

:ویل:ےلرظن:اچب:ارگ:وکیئ افحتظ::رظن:یک:ارگ:وکیئ:اس:کلم:ںیم۔اہلل:وہزاےئاگ:وت:تہب:ڑبا

تبسن::ڑبے:ڑبے:الہ:ےسیج:یاریمج:یتشچ:نیادل:اطعر:اور:وخاہج:نیعم:نیادل:دیرکےل:وت:اباب:رف

ہ:رکےیجیل۔اکپ:اراد:،تمہ:رکےیجیل:یس:یسب:وھتڑ۔وہےتکس:ںیہ:ادیپ

اعتیف:اور:افحتظ:رظنںیم: :ینیچ:ںیم:دبرظنی

:وکیئ:ااھچ اتلم:ےہ؟:وساےئ:دؽ: ے:زتاپےن: ے۔::ےس:ایک:ےنھکیاتبےئ:ہک:اؿ:وک:د:ذرا

وک:اھکل::اہلل:ہیلع:رۃمح:یتم:اھتوناال:صخش:ےن:رضحت:میکح:کیرات:رھب:زتوپ،:دؿ:رھب:زتوپ۔:ا

وت:رضحت::وہیگ:لکش:ریہ:زاات:ےہ:ہک:اہےئ:یسیکوہں:وت:دؽ:زتپ:رک:رہ::اتھکید:بج:ںیہن:ہک:ںیم

ے::ےنھکید:ایےہ::کت:ریتہ:رید:ایدہوہ:وت:وہ:زتپ:ز:ےتھکید:تم:ےن:وپاھچ:ہک:بج:مت:ںیہناال:میکح

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 4۲

:اتیل:ھکیبج:د:اات:نکیل:اات:ےہ:رھپ:ںیہن:ؽٹنم:ایخ:وہں:وت:دو:نیت:اتھکید:دعب؟:اھکل:ہک:بج:ںیہن

ر:ےٹنھگ:اس:اک:مغ:اتسات:ےہ

ت

ج

۔وہں:وت:ب

اور:؟ںیم:ےنھکید:ایےہ::اعتیف:ںیم:ےنھکیرکول:ہک:ہن:د:ہک:وخد:ہلصیف:ایےن:رفام:رضحت

رک:دؽ:وک::ھکید:ھکیہن:وہدورسوں:اک:امؽ:د:ںیم:راےنپ:اایتخ:وج:زیچ:۔ااقمحہن:انگہ:ےہ:یدبرظن:ایہکرفام

وج::ویٹرداؽ::!:رھگ:یکںارے:ایم:؟ںیہن:ایصخش:اقمح:ےہ::اسیاور:ا:؟ںیہن:ایزتاپان:ااقمحہن:ابت:ےہ:

ےس:رتہب:ےہ۔:ایوینںےہ:وہ:امتؾ:رب:ید:اہلل:ےن:الحؽ:یک

سر:ےیجیک:یک:ویںویب:اینپ

:ومیل:یلیل:وج : دبتس :داینیلم :الیل:رھب:یک:ےہ:وہ :ہک:ےس:ایلع:ؤںامتؾ : ےہ:ویکں

:ومیل :یوہک:ہک:اے:ریم:ہیوت:اس:ےس::وہیئگ:وہک:اور:ارگ:ڈبیھ:وک:یلیل:یویب:ےہ۔:اینپ:یلم:دبتس

:ایےن:اس:وک:د:ومیل:ےاور:اہلل:رپ:رظن:روھک:ہک:ریم:ایڑگ:یریم:یارے:واہ:ر:ای،ڑپ::یک،رکشڑبایھ

ے:اسھت:اےھچ:االخؼ:ےس::ویںےنتک:ولگ:ویب۔انتک:وخش:وہےت:ںیہ:اہلل:اعتیل:وھکیےہ۔:رھپ:د

:ویب:راوایل :اخص:رک:وج::ذعاو:ںیمولگ:وک:اتسےن:ےس:ےنتک::ویںاہلل:وہےئگ:اور التبم:وہےئگ۔

:د :وتق:دیکمھ:،ںیہن:یھب:ےتھکیوت:ادرھ:د:بج:اس:اک:کمن:ڑھجایگ:امکٹن:مسق: ے:ولگ:ںیہرو

اور:بج:مت:ڈبےھ::وہایگ:یاپ:رپ:وت:ڑباھاپ:اطر:،رکوں:اگ:یاشد:رسیدو:ہک:او:ںیم:ںیہ:ےتید

:نسح:وکیئ،ابت:ےہ:ایک:ہیےلچ:اگ۔::ہہک:دے:ہک:او:ڈبےھ:لکن:رھگ:ےس:بت:اتپ:یویب:وہےگ:وت:ویہ

:رکو۔:ومالان:رویم:ؽاک:ایخ:اپیررچ؟:ارے:ےچب:وہےئگ،:ابپ:دادا:نب:ےئگ،:او:ڈےہ:ںیم:راایتخ

رکے::ؽہک:او:ربقاتسؿ:اک:ایخ:وپات:وہزاےئ:وت:دادا:وک:اچےیہ:بجہک::رفامےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:رۃمح

او:زاؤ:ربقاتسؿ۔:ہگج:ںیہن:او:رھگ:ںیم:ںویکں:ہک:وپات:زبابؿ:احؽ:اتہک:ےہ:ہک:دادا:ایم

:اید۔:ارقح:رامق:ارحلوػ:ےن:وتق:وہایگ:ہک:ایک:ایرفام:ایتفر)رضحت:واال:ےن:د

ہک::ایوت:رضحت:واال:ےن:وخش:وہرک:رفام:رہ:ایگ:اک:ہصق:ابیق:سزاونیل:ہک:میکح:ایدال

اصبح:وک:اپ:بس:ولگ::ہک:ریم:ایےس:رفام:اماشر:اہلل:زجاک:اہلل:اور:اسنیعم

ےئگ:ےھت۔:زاعم(:ہصق:وھبؽ:یہ:ہیورہن:مہ::زجاک:اہلل:ںیہک

41

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

اک:واہعق:سزاونیل:میکح

وخراک:اپولگں::کیوت:اس:ےن:المزؾ:ےس:اہک:ہک:ےھجم:ا:ایبج:لہٹ:رک:ا:سزاونیل:میکح

ار:ےن:اہک:ہک:اپ:اینت:وایلاہتسہ:اہتسہ:اپلگ:وہات::اپلگ:وہےئگ؟:ادیم:ےسیک:یدلج:دوا:الھکدو۔:طع

ش:وہان:اور:رک:اج:وخش:وہا:ےہ،:اس:اک:وخ:ھکیدھجم:وک:اپلگ::کیےن:اہک:ہک:ا:سزاونیل:ےہ۔:میکح

وہ:اپلگ:وت:ارگ:ھچک:اپلگ:ہن:وہات::۔ھچک:اپلگ:رضور:وہں:ےہ:ہک:ںیم:دلیل:یہیےھجم:اھکن:امران::اورانسنہ:

اس:وک:وج:ھجم:ےس:انمتبس::۔ےس:زمہ::اات:ےہ:رک:وخش:ہن:وہات:ویکں:ہک:اپلگ:وک:اپلگ:یہ:ھکیےھجم:د

۔یہس:اچےہ:وھتڑا:اس:یہھچک:ہن:ھچک:اپلگ:نپ:رضور:ےہ،::ےہ:ہک:ھجم:ںیم:دلیل:ہی وسحمس:وہیئ

اہلل:ےس:انمتبس:العتم:اعسدت:ےہ:الہ

:اگ ہک:ارگ:وکیئ:رکےت:ںیہ:ؿایب:ومالان:رویم:او وہ،::ر:دنبہ:اچےہ:وہ:رشاو:اتیپانگہ

رک:وخش:وہزاےئ:وت:ھجمس:ول::ھکیاہلل:وک:د:ویل:وہ:یسک:وہ،:نکیل:یھب:یہن:راتھک:وہ،: :امنز:یھب:داڑیھ

اس: ے:ادنر:قشع:ایہل:،اہلل:اک:ھچک:اعقش:رضور:ےہ:ہی۔واال:ےہاہلل:وہےن::وتق:ویل:یسک:ہیہک:

رک:سج:صخش:اک:دؽ:وخش:وہزاوے:وت:ھجمس:ول:ہک:اس::ھکیاہلل:واولں:وک:د۔وموجد:ںیہ:رجامیث: ے

تبحم:وموجد:ےہ۔:یک:اہلل:اعتیل:یھب: ے:دؽ:ںیم

اس:وتق:رصػ:اس:اک::یھت التوت:یکےن: ںیم:تیوج:اےہ۔:وہیئگ:رید:اکیف:او

: ویکں:ہکرکوں:اگ،::ؿاور:اقمؾ:رپ:ایب:رھپ:یسک:ومضمؿ:اؿ:اشر:اہلل:اعتیل ہیقب:ں،وہ:اتید:ےیکرتہمج:

اات:رگم::ںیہن::زمہ ے:وظع:ںیم:ویںہک:ومول:کھت:زاات:وہں۔:ولگ:ےتہک:ںیہ:ےس:ںیم:ؿایب:ایدہز

::ادااک:رکش::اہلل:اعتیل وہں:ہک::اتھکیاک:دصہق:ےہ:ہک:ولوگں:وک:د:ںزبروگ:ےریمہی:رکات:وہں:اور

؎ رعش:ڑپاتھ:وہں:ہی ۔:اس:وتق:ںیمرےہ:ںیہ:ھکیاھپڑ:رک:د:اںیھکن

اھت راہ: نس: ےس: وغر: ڑبے: زامہن

ےتہک کھت:ےئگ:دااتسں:ےتہک::یہ مہ

؎ ےہ:یھب:ہیرعش::کیا:اریم:اور

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 42

وہ:زاؿ:اہجں:ھجم:وک:دے:رک:الم:ےہ:دؽ:ںیم:اہجں

وک ھجم: زاں اطلسؿ: الم: ےس: انمت: وخؿ: تہب

اےٹ:ںیم:اور

ن

؎ زاات:وہں:ںویک:ولگنجں: ے:س

داامین اچک: یریم اور: ید ونر: رحصا رمی

وک: ھجم اغفں: و: اہ: یرم ےہ: رکیت وبجمر::تہب:

؎ رکراہ:وہں:ؿایب:ںویک:اپ:ولوگں:ںیم:ہک:ںیم:اےگ:اک:رعش:ےینس:او

ںیم تبحم راہ:: دووتس وہ: مغ:: طبض : کت:اہکں:

وک: ھجم ںایب:ا:ریم::ںیم زبؾ:::اینپ مت:: دو:انسےن:

رھب::اشلم:احؽ:وہ:وت:داین: ے:اک:لضف:ارتخ:رتمح:رپ:اامتعد:ےہ:ہک:ارگ:اہلل:اعتیل:یک:دخاےئ:اعتیل:ےھجم

ونجمں:اور:روامکٹن:: ے:یلیل:داین:ی ے:اترجوں:وک:اھٹبول:اور:اسر:داین:ی ے:ابداشوہں:وک:اھٹبدو:اسر

: ؿ:اک:رشػ:اطع:رفامےئ:وتدؽ:ےس:ایب:ےاےنپ:لضف:ےس:درد:رھب:ول:اور:ےھجم:اہلل:اعتیلوک:اھٹب:داین

ےگ:اور:ااتفو::وہےت:رظن:اںیئ:ؾتنطلس:الین:ابداشوہں:وک:اےنپ:تخت:و:اتج :اؿ:اشر:اہلل:اعتیل

کٹن:بس:روام:ےئو:ونجمں:اور:داین: ے:یلیل:داین:یاور:اسر:یگ:رظن:اںیئ:یکیھپ:ںرواینش:اچدن:وک:اینپو

ےہ۔:تقیقح:ایک:اسرے:اعمل:یک:اسےنمتبحم: ے::ےگ۔:اہلل:یک:رغؼ:اپںیئ:اےنپ:وک:رحباالٹکٹن:ںیم

ذلت: :لثم:ےہ:یک:اہیہل:تبحم

اپےیجیل۔:اپ::تبحم:وک:دؽ:ںیم:اہلل:واےل:ےس:اہلل:یک:اتہک:وہں:ہک:یسک:ےیل:!:ایسدووتس

:داین :اک:ایک:تمیق:سج: ے:اسھت:وہ:اس:یک:دو:اہجں وہاگ۔:اخقل:دار:ںیہن امؽ:وکیئ:ںیم:ےس:ڑبا

:ا:اسیوپانھچ:ےہ:اور:ا ۔:وج:رکیتکس:ںیہن:ؿتغل:ایب:وکیئ:یک:ذلت:وک:داین:زمہ::ےلم:اگ:سج:یک:اسیزمہ:

:ارس:وکؿ:دیپ:وہاگ!:اسرے:اعمل: ے:ونگں:ںیم:اعمل:وک:رکش:دے:اتکس:ےہ:وہ:وخد:انتک:اھٹیم:رےاس

۔:وج:اہلل:اسرے: ے:ڈڈنے:وہزاںیئ:رھچم:داینرس:ہن:دے:وت:ےنگ::رکات:ےہ؟:ارگ:دخا:ونگں:ںیم

وہات؟:ویکں:ہک::وسحمس:ںیہن:ںویک:ںیمہ:اعمل:وہاگ؟:نکیل:ایکاک:اھٹمس::ےہ:اس:یک:اتیاعمل:وک:رکش:د

اک:زمہ:::ایینےہ،:اےس:ةکو:رب:ر:ےہ،: ے:وہریہاخبےسج::۔ڑچاھ:وہا:ےہ:ایتبحم:اک:ریلم:یک:داین:ںیمہ

43

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

؎ زمہ::اات:ےہ:ایک:ںیم:ہک:اہلل:اک:انؾ:ےنیل:وھکی:رہ:ول:رھپ:داہلل:واےل: ے:اسھت:اےئ:اگ؟:دنچ:دؿ:یسک

اسزد رکش::ایاہکنرکش:وخرتش::ںیدؽ:ا:اے

؎ اک:اخقل:؟:ینیچ:ایےہ::یھٹیم:ایدہز:ینیچ:ہیدؽ!::اے

رمق:اسزد:ایاہکنوخرتش: رمق:ںی:ا دؽ::اے

؎ اہ:؟اچدن:اک:انبےن:واال:ایےہ::نیسح:ایدہاچدن:ز:ہیدؽ!::اے

ربخ ہچ: را رکش: ایرؾ:::: اب:بل

ولخمؼ::اھٹمس:یھب:ولخمؼ:ےہ،:اس:یک:یس:زاےن،:ادین:ذلت:وک:رکش:ایک: ے:انؾ:یک:اہلل:اعتیل:ریمے

؎ ےہ:اور:

شخ ربخ: ہچ را رمق: و: سمش اب:::ر

ےنم: ے:ولجؤں: ے:اس:اہلل:اعتیل:،ںیہ:ےتچیب: ے:اسےنم:وسرج:اور:اچدن:ایک:تایلجت:یک:اعتیل:اہلل

؎ اہلل:واال:اشرع:اتہک:ےہ:کیاک:انؾ:ےہ؟:ا:زیچسک: زاےن:ہک:روینش:ایک:روینش:وسرج:اور:اچدن:یک

یرھک:د:ںولجؤں: ے:اےگ:تمہ:رشح:و:ایب:رتے

یزابں:رھک:د : اگنہ: ید رھک: ہگن: : زابؿ

ہک::ےت:ںیہوخد:رفام:۔:ومالان:رویماافلظ:ںیہن: ے:ےیل:ؿ ے:ایب:تایلجت:اؿ:یک:ںیرعض:رک:ایک

:روح:ںیم:اینپ:رویم:نیالجؽ:ادل:وخوبش:احل:ذرک:ںیم:بج:رعش:امظع:ےس:اہلل: ے:رقو:یک

:یک:داین:یویکں:ہک:اسر،رکاتکس:ںیہن:ریبعت:اس:یک:تغل:ےس:ںیم:یک:داین:یوسحمس:رکات:ےہ:وت:اسر

:اس:یکوتمظعں:واال:ےہ:وت::دحمودوہ،:بس:ولخمؼ:ےہ:اور:اخقل:ریغ:وہ،:رعیب:وہ،:رتیک:تغل:افریس

رکاتکس:وہں؟:ریبعت:ےسیک:دحمود::تغل:ےس:ںیم:وتمظعں:وک:ولخمؼ:یک:دحمودریغ

دصر:اور:اس: ے:ینعم:رشح

ہنع::اہلل:اعتیل:وعسمد:ریض:اک:رتہمج:رکات:وہں۔:رضحت:دبعاہلل:انب:تیاس:ا:او

:وہیئ:تیا:ہیہک:بج::ےہ:رفامےت:ںیہ:تیےس:روا :یلص:انزؽ :وضحر وملس:وفرا::اہلل:ہیلع:وت

:وبن :اس:وتق:رقاؿ ا ایےل:ےئگ:اور:رفام:فی ے:ربنم:رپ:رشت:یدجسم :کیا:اپک:یک:ے:ولوگ!

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 44

ہک:سج:وک:مہ::رفامےت:ںیہ:ھجم:رپ:رفض:ےہ،:ذہلا:نس:ول۔:اہلل:اعتیل:وہ:انسان:،ےہ:انزؽ:وہیئ:تیا

میدفن۔::ںیہ:ےتیوھکؽ:د:االسؾ: ے:ےیل:اس:اک:ہنیس:اچےتہ:ںیہ:انید:تیدہاااہلل

ن

ومہدمہ

ج

ولممش لل

وره

اہیں۔صد

نینعیےہ:رہیدصم:ان

میدمہدااہلل

و:اعتیل:اہلل۔متہ

۔:احصہب:ےن:وپاھچ:ںیہ:ےتیوھکؽ:د:االسؾ: ے:ےیل:اس:اک:ہنیس:اک:ارادہ:رفامےت:ںیہ:تیدہا:سج:یک

:وک:سک:رطح:وھکےتلےنیس::اعتیلاہلل:(!وملس:ہیلع:اہلل:اعتیل:یلص:)روسؽ:رےہک:اے:اہلل: ے:ایپ

سج:ےس:اس:اک::ںیہ:ےتیونر:دالخ:رکد:کیاانپ:ا:اس:رطح:اتلھک:ےہ:ہک:اس:ںیم:ہک:ہنیس:ایرفام:؟ںیہ

وہزاات:ےہ۔:دؽ:تہب:وعیس

رکان:اچات::ھجت:ےس:دویتس:واےل:ےس:اہک:ہک:ںیم:یوھجڑپن:کیےن:ا:نیشن:اہیھت:کیا

:اہیں ےرکے؟:اپ:وت:ریم:ؿ:دویتسواےل:ےن:اہک:ہک:اپ:ےس:وک:یوھجڑپن:بیوہں:وت:رغ

:یروہں:اگ:ہن:ریم:ہن:ںیم:،یگ:زاےئامسمر:وہ:یہ:یوت:وھجڑپن:یےگ،:ریم:رک:اںیئ:رپ:ھٹیب:اہیھت

رکات:وہں:اس:اک:رھگ:اانت:ڑبا::ےس:دویتس:بیسج:رغ:۔:اس:ےن:اہک:ہک:ںیمرےہ:یگ:یوھجڑپن

وبقؽ:رفامےت:::وک:اےنپ:ےیلسج: ے:بلق:رک:اوکسں۔:اہلل:اعتیل:رپ:ھٹیب:اہیھت:وہں:ہک:ںیم:اتیونباد

وک:ااسؿ:اور:اسرے:انگوہں:ےس::سا:ہک:اسرے:ااکحؾ:اک:اجبالان:ںیہ:ےتیاس:وک:اانت:ڑبا:رکد:ںیہ

؎ انچب:اس:وک:لہس:وہزاات:ےہ

ںیہ: ےلھب:اےت:ایؾبج:ا ےل:اے:دوتس:نس

ںیہ التبےت: یہ وخد:اپ: وہ: یک ےنلم: اھگت

:اانپ:انبےت:ںیہ:سج :اتپ:اس: ے:دؽ:وک:وک:وہ اےس::،لچ:زاات:ےہ:ہک:وہ:ےھجم:اانپ:انبرےہ:ںیہوخد

؎ ےھجم:اانپ:انبان:اچےتہ:ںیہ:وسحمس:وہزاات:ےہ:ہک:اہلل:اعتیل

ایینہن:ھجم:وک:ذوؼ:رع:وہں:ارغص:ویاہند:ںیم:ہن

وک:ةیںو:رگ:زاات:ےہ:وخد:بیج:ےیل:ےچنیھک:وکیئ

العامت:اےن:یک:تیونر:دہا:ںیم:دؽ

ےن:وپاھچ:ہک:اے:اہلل: ے:روسؽ::انیعمج:مہیلع:ہلل:اعتیلرھپ:احصہب:رکاؾ:روضاؿ:ا

45

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

اس::ایک:ازاات:ےہ:نکیل:اک:ونر:دؽ:ںیم:تیہک:دہا:ایانلھک:وت:اپ:ےن:اتبد:!:ہنیس(وملس:اہلل:ہیلع:یلص)

مہنع: ے:درزات:وک:دنلب:رفامےئ::اہلل:اعتیل:احصہب:رکاؾ:ریض:ےہ؟:اہلل:اعتیل:العتم:یھب:وکیئ:یک

ہہک::زیےہ؟:ورہن:انار:العتم:ایک:اےن:یک: ے:دؽ:ںیم:تیہک:ونر:دہا:وساؽ:ایک:ہیہک:اوہنں:ےن:

مت::،ےہ:ازاال:اایگ:یھب:ںیم:یڑمچ:یہک:امہر:ںیہن:ےتھکید:،تہب:ونر:ےہ:اتکس:اھت:ہک:امہرے:دؽ:ںیم

احصہب:رکاؾ:اک:ااسحؿ::؟ہہک:اتکس:اھت:ہک:ںیہن:ےہ؟:اتبےیئ:زیچ:زاون:ہک:ونر:ایک:!:ایکاکول:اور:دنہواتسوین

۔العامت:اک:مہ:وک:ملع:وہایگ:یک:تی:اؿ: ے:وساؽ:ےس:ونر:دہاےہ:ہک

۔:دووتس!:العامت:ںیہ:نیت:اےن:یک:اس:ونر: ے:دؽ:ںیم:ایےن:رفامیلص:اہلل:ہیلع:وملس: اپ

ونر:سک:دح:کت:دالخ:وہا:ےہ؟:ہیاک::تیدہا:ہک:امہرے:دولں:ںیم:ےیجیکوغر:اور:وغر:ےس:ےینس

العتم:یلہپ:یک:تیدہا:ونر

افہک::رفامیئ ہیالعتم::یلہپ غعالتورندارال

اک:رھگ:ےہ:اس::وج:دوھ ے:داین:ی

:ںیم:وک:اپین:یتشک۔اگلےت:ےس:دؽ:ںیہن:داین:نکیل:رےتہ:ںیہ:ںیم:۔:داینےس:وہ:انکرہ:شک:رےتہ:ںیہ

:یہ:اپین:؟ےہ: ے:لچ:یتکس:اپین:ریغ:یتشکےتی۔ےنسھگ:د: ے:ادنر:ںیہن:وک:یتشک:اپین:نکیل:الچےت:ںیہ

:کیواےل:ا:وت:یتشک:ھچک:ادنر:اایگ:ےس:اپین:ارگ:یطلغ:ےتی۔ےنسھگ:د:وک:ادنر:ںیہن:اپین:ےہ:نکیل:رپ:یتلچ

:ںیم:ویکں:ہک:ارگ:یتشک،ےہ:اتید: ے:ابد :کنیھپ:رھب:رھب:رک:یتشک:اپین:وج:ڈہب:ںیم:المزؾ:رےتھک:ںیہ

؎ احؽ:ےہ:ہیاؿ:اک::جےہ:ا:سھگ:یئگ:داین:نج: ے:دولں:ںیم:؟ےچب:یگ:رھبزاےئ:وت:یتشک:اپین

ےہ جح: ہن: ےہ: ۃزوک ہن: روزہ: ہن: ےہ: امنز: ہن

ےہ جج: وکیئ ٹنج:وکیئ::وہ::وخیش:ایک:رھپ:اس:یک وت

الھک:رنجؽ:رمٹنچ:رےہ۔:،ےہ:وہ:ٹنچ:یھب:ہکلب

اگلےت۔:ومالان::اک:رھگ:ےہ:اس:ےس:دؽ:ںیہنوج:دوھ ے:ےہ:ہک:داین:ہیالعتم::یلہپ:وت

ارتات::راھک؟:بج:انجزہ:ربق:ںیم:ںاک:رھگ:ویکاک:انؾ:دوھ ے::داینےن:ہک:اہلل:اعتیل:رفامےت:ںیہ:رویم

اؿ::؟ںیہ:زایت:ایںاور:اشدنار:اگڑ:زیرمڈس:زاات:ےہ؟:اؿ:یک:ےہ:وت:اترج:اصبح:اک:اکروابر:ربق:ںیم

دبؽ:دبؽ:رک:اور::ےیاؿ: ے:ومابلئ:نج:رپ:وہ:لہٹ:لہٹ:رک،:زاو:؟ ے:ومسےس:اور:اپڑپ:زاےت:ںیہ

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 46

:؟اسھت:زاےت:ںیہ:اتبؤ!:وہ:ربق:ںیم:ہنم:انبرک:ابت:رکےت:ںیہ:بیجع:بیجع:اشؿ:داھکےن: ے:ےیل

:روابر،ہن:اک:اتی،د:اسھت:ںیہن:ارتات:ےہ:وت:وکیئ:اک:رھگ:ےہ:ہک:بج:انجزہ:ربق:ںیمدوھ ے:داین:ےیل:ایس

ہن:ومسہس،:ہن:اپڑپ۔

وج::ےہ:ہک:داین:ہیالعتم::یلہپ:اک:ونر:دالخ:وہات:ےہ:اس:یک:تیدہا:سج: ے:دؽ:ںیم:سب

قح::وچبں:اک:یھب:یرات:ےہ،:ویب:ںیم:مسج:ےس:وہ:داین۔اگلات::ےہ:اس:ےس:وہ:دؽ:ںیہناک:رھگدوھ ے

: ینعیوہات:ےہ::ایراس: ے::دؽ:ںیم:راتھک:ےہ:نکیل:رکات:ےہ،:اکر:یھب:ادا:رکات:ےہ،:اکروابر:یھبوبحمو

؎ نس:ےل:ردو:رعشا :کیا:الکشم:ھجمس:راہ:وہ:وت:وہ:ریم:وک:ارگ:وکیئ:اس:تقیقح:۔اشہن:اہلل:اعتیل:یقیقح

رےہ ابدخا: ہی: یھب ںیم ولغشمں: ے: داین

دجا:رےہےس:بس:: ے:یھب: رہ بس: ے:اسھت::ہی

العتم:یدورس:یک:تیدہا:ونر

اور::اکنؽ:رک:دنہو:وجیگ:اافلظ:ےس:طلغ:اعمین:ی ے:اظد :ثیدح:اس:العتم:ںیم:نکیل

:::::نکیل:رہ:شک:وہزاےت:ںیہےس:اظبد :انک: ے:انکرے:داین:ایاشلم:وہےتکس:ےھت:وج:در:رابہ:یھب

:ےرماور:راوبہں:وک:اس:ز :ںالعتم:ےن:وجویگ:یالبتغ:اک:ااجعز:ےہ:ہک:دورس:وبنت:یک الکؾ

رطػ:د :وتق:وتہج::یکےہ؟:ارخت::۔:وہ:ایکایےس:اکنؽ:د نابدالۃوال ول

رسور:۔داراخل

رطػ::ےہ:ہک:تنج:اور:ارخت:یک:ہیالعتم::یہک:دورس:ایوملس:ےن:اراشد:رفام:اہلل:ہیلع:اعمل:یلص

:یک:رات:ےہ:ہک:ںیمہ:ؽد :وتق:ایخ:اؿ: ےدؽ:ںیم رطػ:واسپ:زاان:ےہ۔:دےیھکی!:ںیم:اےنپ:رو

:ںیم:ہک:ایک:وت:اپ:اتبےیئ:؟ںیہن:ایےہ::سیرپد:ےیل:ےدنلؿ:ریم:ں،وہ:ایےس:ا:رکایچ:اہیں

رطػ::ت:یکےس:ارخ:وہ:داین:لقع:دنم:ولگ:ںیہ:وج:ایلص:یہ:ےسیوکوھبؽ:زاؤں:اگ؟:ا:رکایچ

:ےس:زاان:ےہ،:اےنپ:ونط:زاان:ےہ،:اےنپ:ومیل:دؿ:داین:کیہک:ا:رےتھک:ںیہ:ؽزاےن:اک:د :وتق:ایخ

::یدلج:یدلج:ےس:انلم:ےہ۔اس:ےیل ویکں:ہک:،رٹارفسن:رکےت:رےتہ:ںیہ:وک:رکیسن:ارختوہ

دجسم::ےس:وکیئ:یرہ:زاےئ:اگ:ذہلا:دلج:ںیہیدؿ:بس:وھچٹ:زاےئ:اگ:اور::کیہک:ا:ںیہ:ےتھکید

:،رےتہ:ںیہ:تبحص:ںیم:دار:ولگ:وج:اہلل:واولں:یک ذہلا:لقع:دنم:امؽای۔دمرہس:ونباد:وکیئی،ونباد

:دلج :رطح :رےتہ:ںیہ:اینپ:یدلج:یاس :رٹارفسن:رکےت :یسکرمق :یسک:ای،اگلد:دجسم:ںیم::ہک

47

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

ڑبا::وکیئ:اہیںہک:اپ::یاہلل:واےل:اعمل:وک:دے:د رک:یسک:دیرخ:زنیم:ای یرمق:اگلد:ںیمدمرےس

:ےہ:ویکں:ہک:وہ:اتھجمس:ےہ:ہک:زنیم:بس:ےس:ڑبا:اکرریخ:ہی۔:داراولعلؾ:انبےیئ:ایزاہعم:ایدمرہس:

:رکیسن:ارخت:ںیم۔اگ:ےہکت:ر:تمایق:ہیاک:دصہق:زار:زنیم:،ہیرےہ:یگ:کت:ابیق:تمایق

۔ںیہ:ےقیبس:رط:ہیرٹارفسن:رکےن: ے:

العتم:یرسیت:یک:تیدہا:ونر

وتعدادےہ؟::العتم:ایک:یرسیت:اوردملوال

ل وہ

نزاور:ومت:اےن::لةقبل

۔رات:ےہ:رےس:ےلہپ:وہ:ایت

18؎:،اضق:ںیہ:ںیامنز:ینتک:یرصموػ:رات:ےہ:ہک:ریم:ںیم:ریایت:ومت:یک

رکف:رکات:ےہ۔::یک:ادایگیئ:ےہ،:بس:یک:ابیق:زوکۃ: ینتک:،ںیہ:ےس:ادا:رکول،:ےنتک:روزے:ابیق:یدلج

افلئ:درتس:راتھک:ےہ۔:سب::اےنپ:اامعؽ:یک:ےگ:ومت:اےن:ےس:ےلہپ:وپںیھچ:وج:ابںیت:اہلل:اعتیل

۔العامت:ںیہ:نیت:ہی اےن:یک:تیونر:دہا:دؽ:ںیم

ہن:انس:وہ::ےن:اےنپ:ابپ:دادا: ے:ابرے:ںیم:ادیم:ےہ:ہک:سج:ںیم:رھگ:ںیہن:اسیا:وکیئ

:ےس:ہشیمہ:ذہلا:سج:داین:ای؟واسپ:ا:رھپ:وہ:یھبک:اتبےیئ:ےس:ایگ:اور:وج:داین،ےس:ےلچ:ےئگ:ہک:وہ:داین

اگلان۔:ےس:دؽ:اک:ایک:داین:یسیہن:اان:ا:زاان:اور:ولٹ:رک:رھپ:یھبک: ے:ےیل

:سب :اطع:رفامےئ۔:اے:اہلل!:اپ:اسمرف:یک:وتقیف:لمع:یک:اع:ےیجیک:ہک:اہلل:اعتیلد

اع:د

و::امیؿ::ا:اسیمہ:بس:وک:ا ،اسمرف:ںیہ:اصبح:یھب:اے:دخا!:ارتخاسمرف:ےہ،:ریم:،وبقؽ:رفامےت:ںیہ

:اپک:ںیمذلت:ا:یسیاطع:رفام،:ا:نیقیمہ:رفوتخ:ہن::لم:زاےئ:ہک:تنطلس:ےس:یھب:پ: ے:انؾ

اور:د ::ہن:ںیکس:دیرخ:ںیمہ:ںیئالیل:یک:داین:یاسر:،ہن:ںیکس:دیرخ:ںیمہ:وسرج:اور:اچدن:یھب:،وہںیکس

انبدے::یھب:داین:یاور:امہر:ںیمہ:اپ:وک:انراض:ہن:رک:اسسن:یھب:کیاسسن:اپ:رپ:دفا:وہ:اور:ا

:ارخت:یھب :اہجاور :اے:امکل:دو اےنپ:،اےنپ:وچبں: ے:ےیل:،ں!ارتخ:اپ:ےس:اےنپ:ےیل۔

؎ تمعن:اماتگن:ےہ:دوونں:اہجں:یک:دووتسں: ے:ےیل

دو:اہجں:ےس:دوونں:اہجں:وک:امگن:ول:امکل

۔بیوة،داراحیا:الرتات،(125)النعام،8/22:روجالدمعان ؎18 الدمکتبۃالقدمدمیۃ،کتابالقاق،446:مشکۃالدملابحی

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 48

تنافربناا

ن حسنیاالد

فۃ و

خی

حسنۃال

ارۃ قناعذابالن و

اے:اہلل!:اؿ:وک:وپرا:رفامدے۔:اے:اہلل!::،ںیہ::زازئ:احںیتوج:وج:اور:مہ:ولوگں: ے:دؽ:ںیم

ےس:اور::تیفوک:تحص:و:اع:اشیوینںوک:اور:رپ:رویںامیب:وہ،:مہ:بس:یک:اشییناور:رپ:ریسج:وک:وج:امیب

ھک:وک:ھکس:ےس:دبت ےس:دبؽ:دے۔:ںامہرے:ومغں:وک:وخویش:،رفامدے:لیامہرے:د

تعالوصل خعلاہللقہی

بہاجدمعخل

وص ہ

ا و د مدم

ی

حدمتکاحدممابی ال

ارح

ی

۹۹ ۹۹ ی

و وخا ر ی اعقش اجمر

تل

ذ

ا

ا اخک ہپ رس ےہ ر و ت

وکب وک و ہ رک ا ر

زنمل ہپ

ن

زم وجتسج یک ا س وہیئ ہن اگ

ی ب اھپ رگابین و ج

ا ےک ر

و ہ اہو ےہ رکت

لم رطح یک وک

ا ںیم ت ا غ

وک و ےہ وک رکت

ےیک نتج وس ےیل ےک نتخ ا وہےئ ا س

ریم رھپےت ںیہ

ب

ےیل نفک رپ ںیم رس ذ ش

ںین و ہ ا ت ا رظن ج ب دعب ےک دمت

ا ر

ت

یک امیض

رسوگنن یھت تبحم ذ ا اتسن

ربق ںیم

ر و یھب یھت دموفنب ذ و ونن یک ا

وخن ا کش ےس تبحم لتق ت الےئ رک ا و ر

ت ا ہن ےک لبنس

ا ر

ےس ا ر و ےک وسنس ےس ت

ا ہل ریم ےہ اھبےگ

ےس ت ا ر وکےئ انکن ت

)ا رتخ(

49

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 5۲

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

دوؾ(ۂصح:)

دمدعللووہللوکفال طفمنالذعبادهم

ابعداص ام

جیطنفاعلذباہللمنالش یال

حی حدمنال بس اہللال

اہللمیدفنان

وجمہدمہ

ولممش

لل

وره

19صد

؎

رالقوصاہللللو عاہللل لوویہل

لخ کنافق ت ل

خل

وۃی الد

قلخیان

ت 23 رک

؎

ںیہ:ںیہن: ے:لنشین:مہ:ولگ:داین

:وہں،:زنیم:اپاتسکؿ:ودنہواتسؿ:ںیم:ایوہں::!:مہ:اچےہ:دنلؿ:ںیماسنیعم:رضحات

:کلم:یک:وہں:اور:اچےہ:مہ:وک:یسک:یھب: ے:سج:وگےش:ںیم

ن

ن

ی

لی

ن

ی

شن

ے:مہ::داین:لم:زاےئ:نکیل:

۔:ںڈلبگن:دو:زہار:زگ:رپ:وہ:یزاان:ےہ:وخاہ:امہر:ےس:یھب:دؿ:مہ:وک:داین:کیا،:ںیہ:ںیہن:لنشین

اؿ:وک::رگم:ارخ:ںیم:رےتہ:ںیہ:ڈلبگن:ںیم:ہک:دو:زہار:زگ:یک:ںیہ:اےسی اہیںامہرے::ضعب:رسیئ

زگ:اک:اتلم:::اتلم:ےہ؟:دو:یہڑبا:ہلگنب:وکیئ: ے:ےچین:زنیم:یئھب:ںدوزگ:اک:ہلگنب:اتلم:ےہ۔:ویک: ے:ےچین:زنیم

ےہ!:وہیت: :یسک:ایک:،زاات:ےہ:ااتر:ایل:ےہ:اور:ابلس:یھب

125:النعام ؎19

ف،(13397)13/153:یہیقللبمدمانشعبال ؎23 ۔الشدۃالدمکتب،ازلہدوقصالملباب

ر ۃقاہیمطبلعۃ،14/493:الدمنثلرالد

51

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

تقیقح:یک:داین

وہں::اتیےہ،:اتبد:یہ:اریم:رکات:ےہ:اور:رعش:یھب:شیپ:تقیقح:یک:اتہک:ےہ:اور:داین:اشرع

؎:: اات:ےہ:ایدہرعش:ےہ:ویکں:ہک:نج:وک:ھجم:ےس:اخص:قلعت:ےہ:اؿ:وک:فطل:ز:اہک:ریم

سک: سر:وخش:رگن:یھت:ںیم:ےنھکید:وت:داین:ویں

یئگ لھک::تقیقح:یک داین:زاےت:یہ:ںیم ربق

:رگن:ربگن:یک:ںیہ:ڑسںیک:دنلؿ:یک:وت:یسیک:ےیھکیرپ:اپ:د:ڑسوکں :اؿ: ے:اکمانت:اور :اور

:یک:داین:زاےت:یہ:ربق:ںیم:نکیل:؟ںیہن:ایےہ::ولعمؾ:وہیت:رنیگن:وت:داین:۔ںیہ:اسےنم:رظن:ایت:ںایلتت

؎:رعش:رتصخ:وہےن:واال:ڑپاتھ:ےہ:ہیاور:زبابؿ:احؽ::امہرا:ںیہن:یھب:ہک:اج:وکیئ:لھک:یئگ:تقیقح

ہیرکش واول: اچنہپےن: کت: ربق: اے: رکشہی

ےس:مہ ےگ:اس:زنمؽ::ےلچ:زاںیئ:یہ:اےلیک:او

اور:ےلحم::پاب:،اور:اھبیئ:کت:رہ:زاےت:ںیہ:ےس:رھگ:یہ:اور:ےچب:ہک:ھچک:وت:اؿ:ںیم:یامں،:ویب:ابپ،

؎: اتہک:ےہ:ہک::یہیاس: ے:دعب:وہ:زاےن:واال::نکیل:ربقاتسؿ:کت:اچنہپ:اےت:ںیہ:واےل:ولچ:یئھب

ہیرکش واول: اچنہپےن: کت: ربق: اے: رکشہی

ےس:مہ ےگ:اس:زنمؽ::ےلچ:زاںیئ:یہ:اےلیک:او

؎: ےہ::ہشقن:اتچنیھک:کیاشرع:زگرا:ےہ،:وہ:ا:کیا:یاربک:اابد:ریظن

اک نج: ہک اھکی::دہی:::ےن مہ: ابر:یئک:::

شیبیض اھت: دبؿ::م

اھت نفک:م

؎ دکمچار:نکیل:تیاشدنار،:نفک:اہن:تیاہن:یاور:ابڈ:مسج

اھکید وت: یڑھکا یک اؿ: نہک: ربق::وج

؎: اھکی::د:وت:ایک:اور:ربق:دھکیئگ: ے:دعب:ابرش:وہیئ:ھچ:ےنیہم:اپچن

اھت نفک: اتر: ہن: اھت: دبؿ: وضع: ہن

۔ایا:رظن:ںیہن:وست:یھب:کیاتر:ا:کیاور:نفک:اک:ا:ایا:رظن:ںیہن:وضع:یھب:اک:وکیئ:مسج

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 52

رےہ:ؿےہ،:ذرا:دایھ:ایت:یلچ:ےھچیپ:ومت

:اھتون:رضحت:میکح:امہرے

ت

ملتل

:وا ءر: ے:ا خ:یاالتم:دجمد:ا ڑبے::ونر:اہلل:رم سہ

:،رپ:ہ اٹےگن:وہےئ:ےھت:ویارارک:ددو:رعش:وھکل:: ے:رمدش:ےن:اےنپ:رجحے:ںیمخیڑبے:وا ءر:اور:اشم

ےہ:اور:اانپ::ڑپیت:اچرج:رکین:یرٹیب:اینپ:ولعمؾ:وہا:ہک:اہلل:واولں:وک:یھب:،روزاہن:اس:وک:ڑپےتھ:ےھت

:ایےہ::اتیاکؾ:د:اور:رٹیہ:رگیم:وہں:وت:اچےئ:یک:لچ:ریہ:رگؾ:رانھک:ڑپات:ےہ۔:ارگ:رسد:وہاںیئ:امیؿا

ےہ،:وت::یتیرگؾ:رکد:ےہ:وہ:ںیمہ:ولخمؼ:زیچ:کیا:ےہ:اور:اچےئ:ولخمؼ:زیچ:کیا:وت:بج:رٹیہ:؟ںیہن

:یکلچ:راہ:ےہ:اور:نج::اک:رٹیہ:امیؿا:احؽ:وہاگ:ہک:نج: ے:بلق:ںیم:تبحص:اک:ایک:اہلل:واولں:یک

االتم::رکراہ:وہں:وج:میکح:وت:وہ:دو:رعش:شیپ۔ارثات:وموجد:ںیہ:اور:زابونں:ںیم:اوھکنں:ںیم

؎::: ےھت:ےتھکیوک:د:ےھت:اور:رضحت:روزاہن:اس:زیاںاو: ے:رجحے:ںیم

تلفغ ةی:ز ںیہن وک: رشب: ںیم داین ے: رہ

رےہ د :اؿ: ےہ:ہک: الزؾ: یھب:ؿاک:دایھ:ومت

اضق ےہ: یتہک ہی ںیم داین ےہ اات: رشب: وج

رےہ ؿدایھ ذرا: وہں: ایت::یلچ::ےھچیپ:یھب:ںیم

تمکح:یک:میدقت:رپ:ومت:یک:تایح:کلم:ںیم:وسرہ

:رفامےت:ےھت:ہک:اہلل:احبسہن :اہلل:ہیلع:اصبح:رۃمح:اشہ:دبعاینغل:ا خ:ےاہلل!:ریم:ؿاحبس

:کلم:ںیم:واعتیل ےہ۔::ایرپ:ومت:وک:دقمؾ:رفام:تایح:ےنوسرہ

ال دملةو

ال اور:یلۃخلق

ہک::ںاتبؤ:ارتخ:ایم:ہیہک::ایاشرگد:اھت۔:رفام:ااتسد،:اور:ںیم:تیثیحب:ایااکشؽ:اور:وساؽ:رفام:کیرھپ:ا

:اطع:وہیت:ہک:رضحت:ےلہپ:زدنیگ:ےن:رعض:ایک:ےہ؟:ںیم:ےلہپ:ومت:ایت:ایےہ::یتلم:زدنیگ:ےلہپ

ای؟ومت:اک:ذترکہ:دقمؾ:رفام:ںےن:ویک:ہک:رھپ:اہلل:اعتیل:ایےہ۔:رفامدملةوال

یلۃخلقال

:ر:ےہ:ہک:وج:زدنیگ:ایرفام:اس:ےیل:ہیہک::ایوت:رھپ:وخد:وجاو:د تصخ:وہےن:وک:اےنپ:ڈاپررچ:وک،

ے:اسھت::ںوغشمویل:یک:سیرپد:وہ:زدنیگ:،رےھک:یگ:ؽزاےن:اک:ایخ:ونط:ایلص:،اسےنم:رےھک:یگ

:یک:شیع:اور:اعریض:الچل:ںیم:یک:تدنچ:روزہ:ایح:،رکے:یگ:ونط:وک:رفاومش:ںیہن:اسھت:ریمعت

53

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

:اامسین:وج:ہک:اطعےئ:ےلمج:نس:ےیجیل:نیت:ےریم:،رکے:یگ:وک:ربابد:ںیہن:زدنیگ:یک:ہشیمہ:اخرط:اینپ

:اس:ںیم:یئھب:ںزاان،:ویک: ے:ےیل:ےس:ہشیمہ:اس:رپ:اہشدت:دے:اگ:سج:داین:اپ:اک:ریمض،ںیہ

:وکیئ ہن::زاان:اور:ولٹ:رک:رھپ:یھبک: ے:ےیل:ےس:ہشیمہ:سج:داین:ای؟وہ:رھپ:ولٹ:رک:ا:اکشؽ:ےہ:وج:ایگا

:ےس:ہشیمہ:سج:داین:؟ںیہن:ای ےلمج:ھچک:ارثادناز:وہرےہ:ںیہ:ہیاگلان؟:اتبؤ::ےس:دؽ:اک:ایک:داین:یسیاان،:ا

ہک::ایصخش:ولٹ:رک:ا:وکیئ:اگلان؟:ایک:ےس:دؽ:اک:ایک:داین:یسیہن:اان:ا:زاان:اور:ولٹ:رک:رھپ:یھبک: ے:ےیل

۔اات:ےہ؟:ںیہن:ولں،:وکیئ:ھکیومرٹ:وک:د:ولں،:اینپ:ھکیولں،:اےنپ:اکروابر:وک:د:ھکیڈلبگن:د:ذرا:اینپ

ونط:ریمعت:ںیم:رپدسی

:ںیم:سی ے:ابووجد:رپد:وغشمتیل:یک:وج:داین:رک:وہ:دنبے:ںیہدووتس!:ابم:ےیل:اس

:ذر:وغشمؽ:رےتہ:ںیہ:ونط:ںیم:ریمعت:رےتہ:وہےئ:اینپ تبحص:ےہ،: اہلل:واولں:یک:ہعیسج:اک

سج:اکروابر: ے:وجاز:رپ:: ے:یتفم:ہک:اسرے:داین:ونر:اہلل:رم سہ:رفامےت:ںیہ:یتم:اھتوناال:میکح

ارگ:وہ:اانت:وغشمؽ::زبسن:واجترت:ابلکل:زازئ:ےہ:نکیل:ہیروابر:ےہ،:زازئ:اک:لکلاب:ہیہک::ںید:ی وتف

اتلم،:اانت:امکات:ےہ:ہک:زبروگں::زاےن:اک:اےس:وتق:ںیہن:تبحص:ںیم:وہزاات:ےہ:ہک:اہلل:واولں:یک

اس::ں؟ویک:۔اجترت:وک:رحاؾ:وہکں:اگ:یسیا:وہات:ےہ:وت:ںیم:ںیہن: ے:اپس:مک:اان:وت:درانکر:اان:یہ

احل:زمکور:وہزاےئ::بذجد:زاےئ:اگ:وت:اہتسہ:اہتسہ:اس:یک: ے:اپس:ںیہن:ہک:بج:زبروگں:ےیل

ڑپزاےئ،:اتبؤ::رطخے:ںیم:ریمعت:ےس:ونط:یک:سج:وغشمتیل:یک:سیےس،:رپد:۔:ذہلا:سج:داینیگ

؟زازئ:وہیگ:وہ:ےسیک

:وک:اھکل:ہک:ںیم:یصخش:ےن:اکوپنر:ےس:رضحت:اھتون:اکی:اور:دجہت:یھب:انیبےلہپ:او

:دجہت:اضق:وہےن:یگل:یڑپاتھ:اھت:او:ریمارشاؼ:اور:اچتش:بس:وھچٹ::،وھچےنٹ:یگل:انیباور:او

ریمی:امجتع:یک:امنز:یھب:متخ:وہیئگ،:رھپ:اھکل:ہک:او:وت:رھپ:ھچک:دؿ: ے:دعب:اھکل:ہک:او:وت::یئگ

:تبحص:رسیم:یک وت:رضحت:ےن:اھکل:ہک:ولعمؾ:وہات:ےہ:ہک:مت:وک:اصنیحل:۔ےہ:رفض:رطخے:ںیم

ےہ؟:تبسن:اور:قلعت:عم:اہلل:اک:وصحؽ:اور:اس:اک:اقب:اور:اس:اک::امہ:زیچ !:ینتکےہ۔:اتبےیئ:ںیہن

تبحص:رپ:وموقػ:ےہ۔:الہ:اہلل:یک:راراقت

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 54

حسن فۃ

ن ے:اعمینیاالد

تنافےن::اہلل:ہیلع:رۃمح:العہم:اولیس:ےیل:اساربنا

ن حسنیاالد

:ریسفت:یکۃ

:ہیےہ:ہک:مت:مہ:ےس::اینج:وک:اہلل:ےن:امےنگن:وک:اھکس:ہنسح:ںیہ:ںیزیچ:ایک:ایک:ںیم:اھکل:ےہ:ہک:داین:ںیم

ہنسح::یک:اور:ہنسح:دے۔:وت:داین:الھبیئ:یھب:ہنسح:دے:اور:ارخت:یک:ںیم:اہلل!:مہ:وک:داین:ایاموگن:ہک:

:نم:ہلمج:انسحت:اشلم:ںیہ:ںیزیچ:ہی ںیم

عافیۃواکرفاف( 1 اتحمیجوریغ:اعتیف… ال

2 ) مالۃال یویب:کین:…أۃالل

3) اربی

ولدال

اوالد:کین… ال

الح( 4 دمالالل الحؽ:امؽ:ی،زوالحؽ:ر… ال

عبادۃ( 5وال

عل ابعدت وتقیف:ینعیاک:ملع:احلص:وہان:اور:اس:رپ:لمع::نید:…ال

ق( 6لاخل

انیم:وکین:فیرعت:ولخمؼ:ںیم… ثنا:

7 ) ح تیتحص:وافک:…ۃواکرفامۃالل

دا:( 8ع

ۃعلال ص دمد:یک:اہلل:اعتیل: ے:اقمہلب:ںیم دونمشں… الن

فکتاباہلل (9

فہ

مہف:اتکو:اہلل:یک… ال

1۲ )

الی بۃاللتبحص:اہلل:واولں:یک:…ص

21؎

:داین:تبحص:احلص:ںیہن:وک:اہلل:واولں:یک:سج ے:ےس:رحموؾ:ےہ۔:ریمہنسح:یک:وہ

ےہ::سنھپ:رک:ایت:ایڑچ:وج:یئن:رفامےت:ےھت:ہک:رجنپے:ںیمہیلع:اہلل::اصبح:رۃمح:اشہ:دبعاینغل:ا خ

وک::ںویلیت:رجنپے:یک: ے:ےیل:ےنیدوھاک:د:یےہ،:اکشر:زایت:یاور:نمچ:اور:نشلگ:ےس:رحموؾ:رکد

ہن:اےئ:اور:ڑھپڑھپاان::ایدس:وک:نمچ:ےہ:اتہک:ا:اتیرکد:رنیگن:وک:یھب:داونںےہ:اور::اتیرکد:رنیگن

اچؽ::یتہب:ڑبؿ:یک:اطیش:ہیرطح::۔:ایساس: ے:رپ:اور:ابزو:ولفمج:وہزاںیئ:،وھبؽ:زاےئ:یھب

:اپڑپ،ڑچھک وغشمؽ::اسیا:داونں:ںیم: ے:رنیگن:ہوریغ:اورڑکیھ:یےہ:ہک:ومنم:ومسہس:اور

یوةب،الرتاتیا:داراح،(125)النعام،2/91:الدمعانروج ؎21

55

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

:رےہ:ہک:ارخت:یک:وشؼ:یہ:ںیم:تعیبط:وہزاےئ:ہک:اس:یک وکشش: رطػ:ڑبےنھ:یک:ہن

ےس:راہطب:رکے:ہک:مت:ولگ::ویںڑچ:رپ:رفض:ےہ:ہک:رپاین:ایڑچ:رفامےت:ےھت:ہک:یئن:وت:ا خ:۔رکے

؎:: رعش:ڑپےتھ:ےھت:ہی!:رھپ:ویوہ:اے:ڑچ:رکیت:ایدنمچ:ےس:دجا:وہرک:سک:رطح:رف

اقدعہ اتبدو: ںیہ رکےت: ایدرف رطح: سک

وہں:ون:رگاتفروں:ںیم:ںیم سفق:اؿ اریس:اے

:رںیہ:تبحص:ںیم:ہک:اہلل:واولں:یک:التبم:وہےئگ:اؿ:وک:اچےیہ:ںیم:ںروینیگن:یک:سیوج:ولگ:رپد:وت

اع:امےتگن:ںیہ:ہقیہک:سک:رط:اور:اؿ:ےس:وپںیھچ:ایدےس:اہلل:وک::ہقیاور:سک:رط:ےس:اپ:اہلل:ےس:د

واہعق::اک اہلل:ہیلع:رۃمحاصبح:انسحل::زیاھکسدو۔:وخاہج:زع:یھب:رکان:ںیمہ:ایدوہ::یئھب:،رکےت:ںیہ

ےہ:ہک:اؿ::یہیتنس::تمعن:ےہ۔:احصہب:یک:بیجع:یھب:ملع:امسیع:ںیہک:۔:ایکایےن:انس:ا خ ےریم

نس:رک::ابںیت:رضحات: ے:اکؿ:رباہ:راتس:زابؿ:وبنت:ےس:ملع:احلص:رکےت:ےھت۔:زبروگں:یک

:امجؿ،رث:وہات:ےہ۔:وہ:دؽ:وہات:ےہ:زابؿ:دؽ:اک:رتامجؿ:اور:اکؿ:دؽ:اک:رتوج:ملع:اات:ےہ:وہ:ڑبا:ؤم

:ےہ،:اکؿ:یھب:اتیل:ےس:چنیھک:ےعیےہ:دورسا:دؽ:اس:وک:اکؿ: ے:ذر:ابت:یتلکندؽ:ےس:وج:ق

:یک:ی ف

رطح:ےس:ےہ۔

ےہ:زخاں:ےہ:وج:ابدناز:اہبر:ایئ:ہی

ادم::وارسئاےئ:یک:ں؟وہا:اھت۔:ویک:ایوپرا:ورہ:اجس:وت:ؤنھکل:ںیم:ؤنھکل:ایگ:ہک:ںیم:ایرفام:وت

اک:رتسب:اےنپ:رس:رپ:راھک:ہکبج::ا خ:ےوخاہج:اصبح:ےن:ریم:،اسھت:ےھت:وخاہج:اصبح:یھب:،یھت

انسحل:اصبح:ذجموو::زیوخاہج:زع:االتم: ے:ہفیلخ:ےھت۔:رضحت:میکح:وہ:یھب:ربارب: ے:ہفیلخ

:اس:ےیل:ںیہ:اعمل:وہں:اور:اپ:اعمل:ہفیلخ:ریغ:وت:وہں:نکیل:ہفیلخ:ہک:ںیم:ایےس:رفام:تےن:رضح

وک::ےس:یلق:یدلج:ںیم:رید:یڑاپ:اک:رتسب:رس:رپ:رےنھک:وک:اعسدت:اتھجمس:وہں۔:اس: ے:دعب:وھت

:ڈیٹپ:ےہ:ویکں:ہک:ںیم:اایگ:یڈ:ایئ:یس:کیہک:رضحت:ا:ایرفام:ہیاور::ایالبرک:اس: ے:رس:رپ:رھک:د

:ریم:زیوہں:اور:انار:رٹکلک :یونرک:یروپرٹ:ھکل:دے:اگ:وتریم:الخػ:وکیئ:ےڑبا:اظمل:ےہ:وفرا

نب:زاات:ےہ۔:رٹکلک:وہرک:یلق:ڈیٹپ:ہیہک::ڑپزاےئ:یگ:رطخے:ںیم

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 56

وتمظعں:اک:اپس:رانھک:یک:دنی

دختم:ےہ:اؿ:وک::یک:نینج: ے:رپسد:د:ںیہ:نیےس:ولعمؾ:وہا:ہک:وج:وا ءےئ:د:اس

ے::ہقیوتمظعں:وک:اصقنؿ:ےچنہپ۔:اسؤھت:ارف:یک:نیسج:ےس:د:رحتک:رکان:زازئ:ںیہن:یسیا:وکیئ

:زدنیگ:اینپ:ںیم:اانت:اماتگن:اھت:ہک:مہ:ےن:داین:ای،دنہواتسؿ:ےس:ا:یومول:کیہک:ا:ایاترج:ےن:اتب:کیا

ے::ہیدہ:،کت:اؿ:اک:اسامؿ:زاراہ:ےہ:ایھب:اسؽ:وہےئگ:نکیل:اور:نیت:اھکید:الم:ںیہن:یچلال:اسیا:ںیم

۔:امگن:امگن:رک:عمج:ایک:،وت:وہ:ےہ:ہک: :وساؽ:ےلم:ہیدہ:،ےہ:ںیہن:ہیدہ:ہیہک:ں:انؾ:رپ:اماگن:احال

ے::نیوک:اور:د:نیاعمل:د:یسک:ےہ۔:اتبراہ:وہں:ہک:اتبیئ:تیروا:ہیتہب:ڑبے:صخش:ےن:ےھجم::کیا

اچےہ:وہ::،وتمظعں:وک:اصقنؿ:ےچنہپ:یک:نیےہ:ہک:سج:ےس:د:رحتک:رکان:زازئ:ںیہن:یسیاخدؾ:وک:ا

:زازئ:ںیہن:اؿ:وک:وہ:زازئ:اکؾ:یھب: ے:دتقما:اور:اخدؾ:ںیہ:نیوہ:رگم:وج:د:زازئ:یھب:دورسوں: ے:ےیل

:یکبس:اؿ:یک:وہج:ےس:وعاؾ:ںیم:ےہ:سج:یک

م

عظ

اور:تفخ:اور: :

ت

ی

وت:وخاہج:اصبح:ےن::۔وہ:ادیپ:ی

:ہک:رضحت:اسرا:ؤنھکل:دنہل:یک:ای ے:رسرپ:رتسب:راھک:اور:ابد :لکن:اےئ:اور:ابد :لکن:رک:رفام:یلق

؎ رعش:ومزوں:وہا:ےہ:::کیا:اوتق:ریم:ایس:وہا:ےہ۔:اس:رپ:ایھب:ایرطح:اجس

دؽ اے: زاان: ہن: زامہن:یک ہپ: ںرویل رگن

ےہ ایئ اہبر: ز:ابدنا وج: ےہ: زخاں: ہی

او:ڈبےھ::،راہ:وہں:ھکیےہ:اور:وجاونں:وک:ڈباھ:د:اھکید:ںیم:اپ:ےن:نپچب:وک:مہ:ےن:وجاین:داھکی

رشحم: ے:اسحو:واتکو: ے::اؿ روگنل:ےہ:اور:ربق: ے:دعب:دیم:،ہیےہیک: ے:دعب:اےگ:زنمؽ:ربق:

؎ اھت:ہک::::اھکیرعش:د:اس:ںیماتلکن:ےہ:‘‘ اقحل:’’راسہل::کی۔:اوکڑہ:کٹخ:ےس:اان:اچےیہزاوہ:رایت:ےیل

ےس زار: لبلب انہک::ہینمچ:ےس:زگرے:وت:اے:ابص:وت: وج

ےس اسےنم:ہن:اگلان:دؽ:وک:اہبر::ںیہ:زخاں: ے:دؿ:یھب:ہک

ےہ:دارارغلور:اور:اتمع:لیلق:داین

:الچ:ہک:وج:داینرھپ:اتپ:ای،اٹل:ےن:داکھ:امررک:اےس:ربق:ںیم:داین:ایےس:سج:ےن:دؽ:اگل:داین:اس

:ہیاک:انؾ:دارارغلور:راھک،::ےن:داین:اہلل:اعتیل:۔:اس:ےیلابز:یھت:دوھ ے:یھت:رھپریہ::ےھچیپاےگ

57

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

ےہ۔:وپیجن:ےہ،:لیلق:اتمع:لیلق

قیقحت:یک:ینعم: ی ے:وغل:اتمع

وہا:ہک:اتمع:اک:ظفل:وج::ؽاؿ:وک:ایخ:ےس:ںیہ:وحن:ںیم:ےئ:وج:ہک:تہب:ڑبے:وا ء:ایعمص:العہم

ہک:ں:وچ:۔ےئگ:ںیم:اہیوتںوت:وہ:رعو: ے:د:ںیہ:ایک:س: ے:ینعمانزؽ:وہا:ےہ:ا:اپک:ںیم:رقاؿ

:ےئگ:اتہک:اس:یک:اہیتد:کیوت:اس:وہج:ےس:ا:االتخط:وہایگ:رعو:اور:مجع:ںیم:ڑبے:ورہوں:ںیم

:اور:وفحمظ:وہیت:حیحص:ایدہزابؿ:ز:اور:اگؤں:ںیم:وہ:ولعمؾ:رکںیکس:تغل:وج:رعو:وبےتل:ںیہ:حیحص

اور::ایاتک:ا:کیوہا:اھت:ہک:ا:وھچہ اٹ:ہچب:اپچن:ھچ:اسؽ:اک:اھٹیب کیہک:ا:اھکیوت:واہں:اوہنں:ےن:د۔ےہ

زاات:ےہ::زاات:ےہ:اور:ربنت:اصػ:ایک:ایڑپکا:سج:ےس:وپاھچن:اگل:اور:الیم:سھگ:ایگ:اخےن:ںیم:ابوریچ

زابؿ:اس::وت:وج:رعیب:امں:ایئ:یک:۔:او:اس:ےچبایگ:اور:ےل:زارک:اہپڑ:رپ:ھٹیب:اس:ک ے:ےن:اس:وک:ایل

:اس:وک:وفرا:ونٹ:رکایل:صخش:ےن:وج:اعمل:وحن:ںیہ:ےسیج:اہلل:ہیلع:رۃمح:العہم:ایعمص:ہچب:ےن:اامعتسؽ:یک

::رقاؿ :ویکں:ہک ہک:ادمحلہلل:تغل:لح:وہیئگ ۔:اس:ےہاپک:رعوبں: ے:احمورات:رپ:انزؽ:وہا

اماےن:اہک::ےچب قالا:جمذخاوی

واعتدماال كاربت

بال

اور:اس::ایاتک:اربکتچا::ینعی ل

ہک::ایےن:رفامد:۔:اہ!:اہلل:اعتیلسج:ےس:ربنت:اصػ:رکےت:ںیہ:وہ:اصیف:ینعیاتمع::ےن:اتمع:ااھٹیئ

اونر:اشہ::ہمالع:وک:نج: ے:ابرے:ںیم:دے:العہم:اولیس:زجاےئ:ریخ:ےہ؟:اہلل:اعتیل:زیچ:ایک:داین

:وکیئ:زابؿ:ںیم:ڑبھ:رک:رعیبےس::روح:ااعملین:رکےت:ےھت:ہک:ریسفت:ایرفام:اہلل:ہیلع:رۃمح:یریمشک

:ریسفت:ںیہن:ریسفت :امد : ہک:اک:وقؽ:لقن:رکےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:رۃمح:نب:ریبج:رضحت:دیعس:ےہ۔:وہ

اہلل:ےس:اغلف:رکدے::بک:ےہ؟:ارگ:داین:وپیجن:ریقح:داین:ای؟رفام:ںوک:اتمع:ویک:ےن:داین:اہلل:اعتیل

:اور:رب:ذلیل:بت:داین :یئش:ع:لیلقاتم:داین:ینعیےہ::یووخار ےگ:ہک::ےہ۔:او:اپ:ںیہک:رشبط

ےش:ےہ؟:ایک:یئشرشبط:

حیااسؿ:اور:دپسچل:رشت:ہلئسم:یک:کی ے:ا:قطنم

بےہ::اثتب:وہیت:وں:ےسزیچ:نیتیش د : طش ب،ش طلش : بل،ش طش

: ےتہک::یہی :یھباور:ہبلط:ھچک:لکشم:وسحمس:رکےت:ںیہ:وا ءر:رضحات:اس:وک:ڑپاھےن:ںیم:،ش

ذوؼ::دیہ ے:تہب:دنسپ:ویںاس:وک:ومول:ںیم:نکیل:؟ںیہن:ای ےھجمس:ںیہ:ہک:ااتسد:یھب:ہک:اتپ:ںیہن:ںیہ

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 58

ہک:دوعت:ےھجم:اس:رشط:رپ:وظنمر::ںیہہک:د:ہیدوعت۔:ارگ:اپ::ینعی ے:اطمقب:لح:رکات:وہں:

وت:اس::یہس:وعت:یہد:رجگایت:ومسہس،:ولچ:یئھب:ایاپڑپ::ای ےگ:رضور:الھکںیئ:ےہ:ہک:اپ:ةکو:اشیم

باک:انؾ:دوعت: طش : ہک:ڑبا:وگتش:ےھجم:اصقنؿ:رکات:ےہ:ڑبا::ںیاور:ارگ:اپ:ہہک:د:۔ےہش

ب وعتد:ہیےگ:وت::الھکںیئ:وگتش:ںیہن : طلش ہک:وج:اچوہ:الھکؤ::ںیہہک:د:ہیاور:ارگ::۔ےہش

:وج:اچوہ:ہن:الھکؤ: بلہیاور ش ط : :ااکرب:ےن:بج::زبروگں:ےوت:ریم:۔ےہش :یریم:ہیاور

۔ایانتک:ڑبا:ہلئسم:لح:رکد:ںیم:مت:ےن:اھکےن:ےنیپ:ہک:یئھب:ایوت:رفام:ینس:ریرقت

ےہ؟:بک:ےہ:اور:معن:ااتملع:بک:وہزایت:اتمع:لیلق:داین

:ہک:داین:یرشط:اگلد:وہےن: ے:ےیل: ے:ریقح:ےن:اس:داین:اہلل:ہیلع:رۃمح:اولیس:العہم

ابک:ےہ؟::یورب:اور:ذلیل:ریقحان

لطنعکت بل

خال

ب ۔ۃی : طش ےہ::یربش

اور::دجسم:،رخچ:ایک:وک:اہلل: ے:راہتس:ںیم:ہک:ارگ:مت:وک:ارخت:ےس:اغلف:رکدے:اور:ارگ:مت:ےن:داین

:اانپ:ہسیپ:ںیم:ےنالیھپ:نیااشتع:اور:د:یک:نیاور:د:دختم:یک:یک:نیدمرےس:انبےئ:اور:وا ءےئ:د

ااذادایاگل کإلطفأملاناہللتعالعت

لبرض

دمتاعوطلبال

الۃفنع

خی

لویلۃالانبول:وت:رفامےت::ہعیانبول:اور:ارخت:اک:ذر:وہلیس:وک:ارخت: ے:ےیل:ارگ:مت:داین:ونع

ےہ:وپیجن:نیےہوہ:رتہب:ںیہن:ذلیل:ہک:رھپ:داین:ںیہ

22؎نب:زاےئ۔::رختےس:ا:ہعیہک:سج: ے:ذر

سج:اہھت:ےس:رجح:اوسد:اک:وبہس::؟ںیہ:ریقح:وہ:ریپ:ںیاک:وطاػ:رک:فیہبعک:رش:ہک:وج:ریپ:اپ:اتبےیئ

وک::امہرا:رفض:ےہ:ہک:مہ:داین:؟وہےتکس:ںیہ:وہ:الھب:وہ:اہھت:ریقح:اہلل:واولں:اک:اصمہحف:بیصن:ایےلم:

ےہ:اور:ونٹ:وک:اور::وہیت:بک:تمہ:اور:وتقیف:وک:ارخت:انبےن: ے:ےیل:داین:نکیل:،ارخت:انبںیل

؟رانھک:اس:ےس:اجنت:بک:ےلم:یگ:وپڈن:وک:نگ:نگ:رک:وتدن:ںیم

ہقیرپ:اغبل:اےن:اک:رط:داین

وہ،:وت::تبحم:اھچیئگ:نج: ے:دؽ:رپ:اہلل:یک:وہیگ:تبحص:بیصن:الہ:ارخت:یک:یسک:بج

رفامےت::اہلل:ہیلع:رۃمح:۔:ومالان:رویماھچزاےئ:یگ:ربتک:ےس:اپ: ے:دؽ:رپ:یھب:تبحص:یک:اؿ:یک

بیوة،الرتاتاحیا:دار،(23)الدمد،27/185:روجالدمعان ؎22

59

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

:وہیگ:ولغمو:ںیہن:۔:ملع:ےس:داینمت:رپ:اغبل:رےہ:یگ:احلص:رکول:داین:ملع:انتک:یہ:وھکیہک:د:ںیہ

؎ ہک::::۔:رفامےت:ںیہولغمو:وہیگ:سک:ےس:نکیل

یوش اغبل: ات: ہک: وج: اغبل: ایر

وج:ہک:اؿ:اہلل:واولں: ے:اپس:روہ:ہک::اک:نپچب:ےس:اعقش:وہں۔:رفامےت:ںیہ:ومالان:رویم:!:ںیمیئھب

:داین:،رپ:اغبل:اےکچ:ںیہ:داین

ت

اسھت:روہ:اتہک::اؿ: ے:،ےہ،:ولغمو:ےہ:نج: ے:اسےنم:لثم:ک

رگم:اغبل:ےس:رماد:وہ::۔بج:اغبل: ے:اپس:روہےگ:وت:اغبل:وہزاؤےگ:،اغبل:وہزاؤ:مت:یھب

تبحم:اغبل::یکاہلل::اک۔:ہکلب:اغبل:ےس:رماد:وہ:ےہ:ہک:سج:رپارخت:اور:ےہ:دیلہ:اشرع:ںیہن

؎ ::رفامےت:ںیہ:یرماد:اابد:ہک:اشرع:رگج:وہزاےئ:اسیج

رگج اے: ےہ: اانت: امکؽ:قشع:سب::ریما

ایگ اھچہپ::::زامہن:ںیم::::اھچےئگ: ہپ: ھجم: وہ

: اغبل:رےہ:اگ۔:ومالان:اشہ:ےہ:وہ:اہجں:زاےئ:اگ:اؿ:اشر:اہلل:اعتیل:تبحم:اھچزایت:رپ:اہلل:یک:سج

:اہجں:یھب:ایرفام:اہلل:ہیلع:دمحم:ادمح:اصبح:رۃمح : زاےئ:اگ:اغبل:رےہ:اگ:رکےت:ےھت:اہلل:واال

،اغبل:رےہ:اگ:وں: ے:اپس:یھبامؽ:دار،اغبل:رےہ:اگ:یھب:لفحم:ںیم:یک:۔:السنیطاہللاؿ:اشر:

رکاتکس::اعمرشہ:اس:وک:اہلل:ےس:اغلف:ںیہن:اموحؽ:وکیئ:احؽ:وکیئ:وکیئ:،زاےئ:اگ:اھچزاےئ:اگ:اہجں

؎::: رعش:ڑپاھ:رکےت:ےھت:ہیدالےئ:اگ:اور:رھپ::اید یک:وہ:اہلل:وک:یھب:ہکلب:اغنیلف

ںیہ:ےتید:اسفہن:ڑیھچ:امہ:ریت:ںیہ زاےت::اہجں

ںیہ:ےتیل:ھکیلفحم:د:رگن الفحم:وہ:ریت:وکیئ

تمظع:والجل:اشؿ::یک:اعتیل:قح

اقحرت: ے:اسےنم:ولخماقت:یک

:ںرواینش:وسرج:اور:اچدن:یک:اگنوہں:ںیم::ےہ:واہلل:اس:یکاات:سج: ے:دؽ:ںیم:اہلل

:یک:واال:وکؿ:ےہ:اور:اچدن:وک:روینش:ےنید:کیھب:یک:وسرج:وک:روینش:ویکں:ہک ،ںیہ:ڑپزایت:یکیھپ

ے:اےگ::روینش:اہلل:اات:ےہ:اس:یک:وت:سج: ے:دؽ:ںیم:۔واال:وکؿ:ےہ؟:اہلل:ےہ:ےنید:کیھب

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 6۲

زجا:دے،::وک:اہلل:اعتیل:اہلل:ہیلع:رۃمح:ےہ۔:ومالان:رویم:یتولعمؾ:وہ:یکیھپ:روینش:وسرج:اور:اچدن:یک

؎ ہک::::رفامےت:ںیہ

افخ وگیئ را: رہم: و: امہ: وت: رگ

ےہ،:مت::ںیہن:ھچک:روینش:ہک:مت:ولوگں:ںیم:ںیدخا!:ارگ:اچدن:اور:وسرج:وک:اپ:ہنعط:دے:د:اے

؎ ولخمؼ:وہ:::یفخم

دوات :وگیئ را رسو: س: وت رگ

اسجتم:اور:اقتم::وہات:ےہ:اور:اعقش:ولگ:اےنپ:وشعموقں:یک:اھرسو: ے:درتخ:وک:وج:دیس:ارگ

ہک:اے:رسو: ے:دروتخ!:نج::ںیوت:اپ:ہہک:د:ںیہ:ےتید:سج:ےس:ہیبشت:یک:انزک:دبین:اور:اؿ:یک

؎: وہ:::ےھوہشمر:اور:رضو:الثمل:ےہ:مت:بس: ے:بس:ڑیٹ:اھیئدیس:یک

ریقف وگیئ را: رحب: و: اکؿ: وت:رگ:

ریقح:وگیئ رعش:را: و: رچخ:: وت:رگ

اکونں:وک:زخاہن:اور:دنمسر: ے:وہ:وسالح:ہک:اہجں:رکوڑوں:رکوڑوں::یک:یوسےن:اور:اچدن:ارگ

اور::بیرغ:،اسےنم:ریقف:ےہک:مت:بس:ریم:ںیاپ:رفامد:!ارگ:اے:اہلل:وہےت:ںیہ:ادیپ: ے:ومیت

؎ ولخمؼ:وہ:وت:::ہک:مت:ریقح:ںیامدوہ:اور:ارگ:اسوتں:اامسونں:اور:رعش:امظع:وک:اپ:رف:نیکسم

رواتس وت امکؽ: اب ہب:تبسن::اںی:

انغ:اہ:رموت:راتس و: اابقؽ: و::کلم

ےہ:اور::اتید:بیوتمظعں: ے:اسےنم:اپ: ے:امکالت: ے:اسےنم:اپ:وکز:دخا!:اپ:یک:اے

جھک:: ولخمؼ،:ادین:ادینیک:اپ::ہیہک::ںیاؿ:وک:ہہک:د:اپ:وک:قح:اتچنہپ:ےہ:ہک:اپ:وج:اچںیہب

ےگنم:

ےہ::اتید:بیاپ:وک:ز:ہیوہ:وت::ہک:مت:ھچک:ںیہن:ںی ے:تخت:واتج:وک:ارگ:اپ:رفامد:اور:السنیط:ںیہ

اخص:ےہ۔: ے:ےیل:کلم:واابقؽ:وتنطلس:اپ:یہ:ہک

ورسور:اک:اعمل:تبسن:بلق: ے:فیک:اصبح

وہات:ےہ:ویکں:ہک:تخت::ہشن:بیصن:ایدہتخت:واتج:ےس:ز:یاہلل:واےل:وک:دوین:اکی

61

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

واال::ےنیاہلل:اات:ےہ،:تنطلس: ے:تخت:واتج:د:ےہ:اور:نج: ے:دؽ:ںیم:کیھب:ادین:اہلل:یک:واتج

: ے:تخت:واتج:ایک:اعمل:وہات:ےہ؟:اس: ے:اسےنم:السنیط:اات:ےہ،:اؿ:اہلل:واولں: ے:دؽ:اک:ایک

اک:نسح:وامجؽ:ایک:ؤںالیل:یک:ےہ؟:اور:داین:رفوتخ:رکیت:ایک:روینش:واچدن:یک:رجاور:وس:ںیہ:ےتچیب

:یک:رکات:وہ:وہ:رٹسیل:اید اھت:ہک:اہلل:واال:وہ:ےہ:ہک:انتج:وہ:دخا:وک:دجسم:ںیم:ایےن:اتب:ےہ؟:اور:ںیم:اتچیب

دجسم::ہکےہ::اس:اک:انؾ:ںیہن:وک:رحاؾ:ذلوتں:ےس:اچبات:وہ:ورہن:رھپ:زبریگ:اےنپ:رٹسیٹ:ڑسک:رپ:یھب

:د :نیکمن:ای،وھکؽ:د:ڑسک:رپ:ےئگ:وت:اانپ:رٹسیٹ:یک:اور:بج:رٹسیل:ڑپے:رورےہ:ںیہ:وت:دجسہ:ںیم:ںیم

افحتظ::ےہ:ہک:رظن:یک:ایےن:عنم:رفامد:ےہ؟:بج:اہلل:اعتیل:ںیہن:کمن:رحایم:،ہیوک:ھکچ:رےہ:ںیہ

لارکو: ؎23منابلارہمغض:یوملس:ےن:اخبر:اہلل:ہیلع:یلص:ررکو:اوروضح:اگنوہں:وک:یچین:اینپ:

ےہ۔:اوھکنں:اک:زان::یہک:رظنابز:ایرفام:ںیم:ثیدح:یک:فیرش

24؎:وت:رظن:یک:اسےنم:ازاںیئ:ہیبج::

رپ:انقتع::یویب:ےہ:اور:کمن:الحؽ:وہ:ےہ:ہک:وج:اینپ:کمن:رحایم:ہیرکان::یافحتظ:رکو،:رھپ:دبرظن

ےہ::ںیہن:یلیل:وکیئ:ںیم:ےہ:اس:ےس:ڑبھ:رک:داین:ید:یرکے:ہک:اے:اہلل!:ےھجم:وج:اپ:ےن:ویب

:ومیل :رعض:رکات:وہں:انقتع:رکو:اینپ:ےہ۔:دووتس!:درد:رھبے:دؽ:ےس:یلم:ویکں:ہک:دبتس

ےگ۔:ںیرک:یوپر:بس:انمتںیئ:یاہلل:امہر:الحؽ:رپ،:اؿ:اشر:اہلل:رمےن: ے:دعب:رھپ:تنج:ںیم

و :وخایب:اک:ذعاو: :ینیچ:دبرظنی

۔:وخو:ھجمس:ںیل:ہیےلم:اگ۔::رحاؾ:کمن:ےنھکچ:ےس:اپ:وک:وکسؿ:ںیہن:اہیں نکیل

:ںیہ:ےتھکیدؿ:رھب:سج:وک:د:،رحاؾ:ںیہ:ںیدنین:اج:اؿ:یک:یک:افحتظ:ںیہن:وہنجں:ےن:رظن:یک

وافئ،:وت:اؿ:وک::یک:یسکںیہ: ےتھکیبج:د:،وہ:اھکےت:ںیہ:ےہ،:رھپ:ایک:رحاؾ:وہزایت:رات:وک:رھپ:دنین

ےہ:وافئ:اک۔:ارگ:اہلل::رگم:وزؿ:ویہ:یک:ےہ:دنین:وگیل:کیا:اپچن:ربمن:یک:،افویئ:میلیو:ےہ ڑپیت:اھکین

لم::وہ:ںیمہ:ےس:وکیئ:ےنھکیویکں:ہک:د:ںیہن:یہ:وھکیوک:د:یسک:،اک:انؾ:ول:اور:اوھکنں:وک:اچبرک:روھک

ااقمحہن:اور::ہیرک:اہےئ:اہےئ:رکان::ھکید:ھکیوہ:اس:وک:د:ہن:ےنلم:وایل:ںیمہ:!:اتبؤ:وج:زیچیئھب:؟زاےئ:یگ

:یارگ:دورس:،سب:اس:وک:بس:ھچک:وھجمس:ید:رویٹ:ینٹچ:اک:انگہ:ےہ۔:وج:اہلل:ےن:ںیمہ: :ووقیف

33:النلر ؎23

مۃالدمظػیۃالدمکتب،بابزنااللارجدونالرفث،(6275)2/922،923:صحیالخباری ؎24

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 62

:اپؤےگ۔ڑپن: ے:اجبےئ:اھجوت:اپڑپ:رطػ:رظن:ڈایل

العتم:وہےن:یک:ایہتف اہلل:ےس:ضیف:الہ

ےہ::ایہتف سک: سر:اخاقنہ:ےس:ضیف:ہیوہ:ہک::انھکیوک:د:رعض:رکراہ:اھت:ہک:ارگ:یسک:ںیم:وت

ارث:ےہ:وت:اس::ارث:ےہ:اور:ذرک:اہلل:اور:دجہت:جح:ورمعہ:اک:اس:رپ:ایک:تبحص:اک:ایک:اور:اس:رپ:اہلل:واولں:یک

۔افحتظ:رکات:ےہ:ینتک:رظن:یک:اینپ:ہیہک::وھکیوک:ڑسوکں:رپ:د

ےس:وسیئ:اثمؽ:بطق:امن:یک:تبسن:وقلعت:عم:اہلل:یک:ںیم:دؽ

واول!:نس:ول:اور:بطق:امن:ےتہک::رٹسیل:؟ےہ:ایک:اس:اک:رٹسیٹ:ںیہن:ایےہ::بطق:امن:حیحص:ےسیج

اک:وہات:ےہ:اور:ذرا::رگن:اک،:اامسین:اسمہل:اگل:رات:ےہ:انقمسیط:کیا:ںیم:وسیئ:اس:یک:،ہلبق:امن:وک:ںیہ

خ:رک:ارگ:اپ:امشؽ: ے:العوہ:یسک:،اس:وہات:ےہارگ:ذرا:ےہ ےگ:وت:وہ:زتےنپ:یتگل:ںیرطػ:اس:اک:ر

خ:امشؽ:یک:ادرھ:ادرھ:وہزاےئ:نکیل:یھب:ںیرہل:وت:وج:انقمیسیط:رکںیل:رطػ:حیحص:بج:اس:اک:ر

ےہ:اور:بج:کت: ازایت:وکسؿ:ںیم:وسیئ:وہج:ےس:بطق:امن:یک:اؿ:یک:ںیہ:ےس:لچ:ریہ:زنیم

:یک:یلاہلل:اعت: ے:دؽ:ںیم:ولعمؾ:وہ:ہک:یسک:ےسیک:یہ:ےسیےہ۔:ا:ریتہ:ہن:وہ:زتیتپ:خ:حیحصاس:اک:ر

اور:اپشل::روینش:یک:امیؿا:اور:اس: ے:دؽ:ںیم:دول:ایئگ:تبحم:اور:تبسن:اور:قلعت:عم:اہلل:یک

:اہلل:یک:ابداشتہ:ںیمہ:یک:داین:ایدول::یک:داین:ایاک:نسح::ےہ:ہک:ارگ:داین:ہیالعتم::اس:یک:؟گل:یئگ

وک::وسیئ:رطػ:ےس:ادرھ:ادرھ:رکدے:وت:دؽ:زتےنپ:،ےگ،:بج:کت:مہ:وتہب:رک ے:اےنپ:بلق:یک

:وہایگ:اہلل:اک:قلعت:بیصن:وت:ھجمس:ول:ہک:او:دؽ:ںیم:۔وکسؿ:ہن:ےلم:ںیمہ:ںیرطػ:ہن:رکد:اہلل:یک

ےہ۔:ےن:یگلدخا:ےس:اس:وک:وتشح:وہ:ابدخا:ےہ:ہک:ریغ:ہی ےہ:ہک:وایعق:دلیل:یہیےہ۔:

اک:رھگ::دوھ ے:داین:ہیہک::ایےن:رفام:رعض:رکراہ:اھت:ہک:اہلل:احبسہن:واعتیل:ہی دووتس!:ںیم:وت

:تبحص:ںیم:اور:الہ:اہلل:یک:ایانب:ںیہن:ہعیوک:ارخت:اک:ذر:ےہ:وہنجں:ےن:داین:اؿ:ولوگں: ے:ےیل

۔ےھٹیب:ںیہن

ر:ایک:داین

ت ن

ےہ؟: ے:اسپن:ڑکپےن:اک:م

:داینہک: االتم:رفامےت:ںیہ:وت:میکح:رےتہ:ںیہ:تبحص:ںیم:یکوج:ولگ:الہ:اہلل::ورہن

63

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

:ھکیس:اس:وک:ڑکپےن: ے:ےیل:،اسپن:ےہ ر

ت ن

ر::یہک:دمار:ںیہ:ےتھکیول،:اپ:د:ےلہپ:م

ت ن

ولگ:وج:م

اور:اسپن::رےتہ:ںیہ:اور:اسپن:وک:ڑکپے:یھب:رےتھک:ںیہ:وہ:اسپن:اےنپ:اٹپرے:ںیمںیہ:زاےتن:

:ی احلص:رکول،:وقت:ی امکان:وہ:ےلہپ:وقت:ہک:سج:وک:داین:ںیہ:االتم:رفامےت:وت:میکح:۔رکاپات:ھچک:ںیہن

:احلص:رکول،:رھپ:داین ر

ت ن

ایپ:۔:دلیلاچنہپےئ:یگ:اصقنؿ:ںیہن:وک:وکیئ:اپاک:م راسل:ےہ:ہک:ؾ

بلبسا

نغال ندمل جوزعاہللیقات

؎25لاہلل::وج دے:یگ:اس:وک:اصقنؿ:ںیہن:یامؽ:دار

:،ازاےئ:اچےہ:ابداشتہ:اس: ے: سومں:ںیم:،ےہ:رضم:ںیہن:یاس:وک:امؽ:دار ،ےس:ڈرات:ےہ

رکاتکس۔:وہ:اہلل:وک:رفاومش:ںیہن:بت:یھب:ازاںیئ:ارگ:اس: ے: سومں:ںیم:تخت:واتج:یھب

وہج:تلق:تبحم:ےہ:وک:وھبےنل:یک:اہلل

:اہلل:ہیلع:رۃمح:وت:ومالان:رویم:؟رھپ:سک:رطح:رںیہ:ںیم:مہ:داین:ےگ:یئھب:اپ:ںیہک:او

وخو:وغر:ےس:نس:ول:اتہک::؟رکےتکس:ںیہ:اور:ارخت:وک:مہ:عمج:ےسیک:ہک:داین:اھکسےت:ںیہ:اس:اک:ہقیلس

مہ:وت:اہلل:وک:وھبؽ:زاےت:ںیہ:،ڑسوکں:رپ:وت:ڑبالکشم:ےہ:دنلؿ:یک:اہیںہن:ہبش:وہ:ہک::ہیاپ:وک:

ےہ۔:اپ::تبحم:اور:درد:دؽ:ںیہن:اہلل:یک:ےہ:ہک:امہرے:دؽ:ںیم:ہیوہج::اہلل:وک:وھبےنل:یک:نکیل

متخ::ایرک:وہ:درد:رےہ:اگ::ھکید:ہومسہس:اور:اپڑپ:وریغ:ایین،اکاٹن:ھبچ:زاےئ:وت:رب:کیہک:ارگ:ا:اتبےیئ

؎ رعش:ڑپاتھ:ےہ:::ہی رک:ادیم:ھکیسج:وک:دوہ: وہیئ:یاشد:یئن:وہزاےئ:اگ؟:اور:یئن

اس:اک اکر اظنؾ: اہکں:ےہ: ےہ: رخداہکں:

ولدا امخر: رنسگ: یرت ےہ: وپیتھچ ہی

تبحم:اک:اکاٹن:سج::رےہ:اگ۔:سب:اہلل:یک:وہا:ےہ:وت:اس:اک:درد:اس:وتق:یھباھبچ: ارگ:اکاٹن:حیحص:نکیل

:ومسہس:ںیم:اییناچےہ:رب:،ھبچ:زاےئ: ے:دؽ:ںیم :اقونیل:اور :اسر:ںیم:ںرےہ، :داین:یرےہ،

:اہلل:وک:وھبؽ:ںیہن: سومں:ںیم :اؿ:اشر:اہلل:وہ :ےس،رمےن:واولں:یک:ںاتکس۔:اؿ:ونیسح:رےہ،

ں:ےس:و ے:ڈرپمٹس:ؿوشں:ےس:االبج

؎:: رعش:ارتخ:اک:نس:ول:کیاتکس:ےہ؟:اہ!:االھبھلا:وہ:اہلل:وک:

۔الحدمانیۃالدمکتبۃ،بابال علالدمکاوب،272:وننابنماجہ ؎25

الدمکتبۃالقدمدمیۃ،باباوحتبابالدمالوالعمللطاعۃ،451:مشکۃالدملابحی

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 64

ے:دبؿ:ںونیسح:ےگ:ربقوں:ںیم:وہزاںیئ:اخک

وھچڑ ہن: ربمغیپ راہ: اخرط: یک ڈرپمٹس: ے: اؿ

تیرچل:روپ:یک رگن:و:اعریض

:اؿ:ےس:اھبگ:زاںیئ:اپ:وخد:،دؿ:ڑباھاپ:اےئ:اگ:کیا:،رگن:ورونغ:ےہ:اعریض:ہی

ےہ۔::اامں:گل:ریہ:او:وت:انین:،یھت:ولعمؾ:وہیت:ایڑگ:ےہ:وج:وسہل:اسؽ:ںیم:ڑبایھ:ہیےگ:ہک:ارے:

؎:::احؽ:وہاگ:ےینس:اک:ایک:ںرعش:ڑپاتھ:وہں:ہک:اؿ:ونیسح:کیا:او:ںیم

وہیئ :::امکین لثم: ے: کھج رمک:::

وہیئ انین وکیئ وہا:: انان: وکیئ::

وہیئ یابولں:ہپ:اغبل:دیفس ے: اؿ

وہیئ یداد وکیئ وہا: دادا: وکیئ

اس:اک:::وہیئعیوج:اض:زدنیگ:ےگ:نکیل:وت:اپ:اھبںیگ:اور:لکش:رخاو:وہزاےئ:یگ:بج:رغجاہیف:رھپ

:ہک:: ے:رغجاہیف:ںاتہک:وہں:ہک:ونیسح:ںیم:العج:ےہ؟:اس:ےیل:ایک :ڑگبےن:وایل:ہیرپتم:رمو

وہےتکس۔:وخو:نس:ول!::اعرػ:ابہلل:ںیہن::وت:وہےتکس:ںیہپ:ابڑگ:البےس:ا:ےنھکی۔:اؿ:وک:دںیہ:ںیلکش

دباتل:ےہ،::رعش:ےہ:ہک:بج:رغجاہیف:کیا:اریم:۔:او:اس:رپ:یھبربخ:ہن:وہیئںیمہ:ہن:انہک::رھپ

:ھکیوک:د:دگاھ:ریش:ےسیج:اھبےتگ:ںیہ:اسیاک:نسح:ڑگب:زاات:ےہ:وت: :ووقػ:ولگ:واہں:ےس:ا:ںونیسح

؎ رکات:وہں:: رعش:شیپ:ہی رک۔:اس:رپ:ںیم

دبیل::یھب:خی:ادرھ:اتر دبال:رغجاہیف:ادرھ

ابیق:یرٹسم:یہن:ریم:ابیق:یرٹسہ:اؿ:یک:ہن

وہج:ےس:الہ:اہلل: ے:اانغتسر:یک:افین:نسح

وک:کمن:وکؿ::ؤںالیل:یک:داین:یاتبؤ:ہک:اسر:ہی۔:وھکیزاےت:وہ:دووتس!:اہلل:رپ:رم:رک:د:اہکں

:اہلل:یدلج:؟ےہ:اتید اکانئت:اات:ےہ::ےئالیل:تایکمن:وہ:اخقل:دؽ:ںیم:وت:سج: ے۔اتبؤ:وجاون!

65

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

الوشں: ے:رکچ:ںیم:واال:اات:ےہ:وہ:اؿ:رمےن:وایل:ےنیاک:کمن:د:ؤںالیل:یاسر:سج: ے:دؽ:ںیم

اات۔:ںیہن

ےہ:تبسن: ے:بلق:وک: :اثمؽ:ذلت:اطع:وہیت:اصبح

::ایک ے:روامکٹن:اپلگ:داین:یہک:اسر:ںیہ:ےتیاس: ے:بلق:وک:وہ:ذلت:د:اہلل:اعتیل:وخد

ےس:وپوھچ:اور:اہلل: ے:اعوقشں:ےس:وپوھچ۔::اہلل:ہیلع:رۃمح:ومالان:رویم:،ذلت:وک:اس:انؾ:یک:زاںین

؎::: ہک:رفامےت:ںیہ

ربخ ہچ: را رکش ایرؾ::::: اب:بل:::

زاےن:اس:اھٹمس:وک۔:رکش:وت::ےہ:ہک:رکش:اظمل:ایک:اھٹمس:ولعمؾ:وہیت:بج:اہلل:اتہک:وہں:وت:اینت:ںیم

ےہ::رسمہ:اور:وفک:ںیہن:ؼ:ےہ:اور:اہلل:اک:وکیئولخم مکنول ااحد کفل

و :رکنہ:تحت:ایفنل؎26ہ

واول!:ہک:اے:داین:ےہ:اور:رفامےت:ںیہ

اں:ہک:رکش:اسزد:ایدوتس:رکش:وخرتش:اے

؎ ےہ::::اھٹیم:ایدہرکےن:واال:ز:ارکش:اک:دیپ:ایےہ::یھٹیم:ایدہرکش:ز:ہیواول!::داین:اے

اسزد رمق: اں:ہک::ایدوتس:رمق:وخرتش:اے

ےہ۔:نیسح:ایدہاچدن:اک:انبےن:واال:ز:ایےہ::نیسح:ایدہاچدن:ز:ہی !دؽ:اے

:اجمز:یک:الہچ ی ااں :

ن

ی ن

روامکٹن::ےئبس: ے:بس:روامکٹن:اور:داین: ے:رکچ:ںیم:ؤںول:ہک:الیل:ھکید:ےیل:اس

::یک۔:اس:الماػ:ااٹسک:ںیہاؤٹ::ایؿ:اکٹس::ا ٹنیبس:ڈ:ہی۔:رغؼ:ںیہ:بس:رحب:االٹکٹن:ںیم

ےہ۔::ںیہن:نیچ:وک:یھب:یسک:ںیہ:اشیؿنس:ول۔:اسرے:روامکٹن:رپ:اافلظ:یھب:زییؿ:ےس:انارابز

:ضیوہےن: ے:اج:کت:ےنتج:ونوجاؿ:رم:اور:میکح:بیبط:ہک:تیثیحب:ںمسق:اھکرک:اتہک:وہ:ںیم

اتگ:::اؿ:اک:دؽ:ںیہکوت:ولعمؾ:وہا:ہک:یک:تےہ۔:اقیقحت:ایت:ںیہن:اپس:اےئ:اور:اہک:ہک:دنین:ےریم

4:الخلص ؎26

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 66

: اتگ:ےہ:ہن:اامں:ااب: ے:اپس: اتگ:ےہ،:د :وتق:دؽ:ربھگاات:ےہ۔:ںیم:اکروابر:ںیم:ہن:یسک:،ےہ:ںیہن

:::::؎::رعش:ےینس:اےہ۔:او:اس:رپ:ریم:سنھپ:یئگ:یاگڑ:اپ:یک:ہن:ںیہک:ےن:اہک:ںیہک

ںیم اکروابر: یسک اگ: ،ےگ: ایک اک: اس: یج

ںیم:ایر:زفل::وہ:یسک سج:اک:سنھپ:ایگ دؽ

اک:وادح:راہتس: ے:نیچ:دؽ

:امں: ے:ٹیپ:یےلم:اگ۔:اہمتر:نیچ:ےس:ںیہمت:یہ:اید یہک:امہر:وت:رفامےت:ںیہ:اعتیل:اہلل

ہک::ایانزؽ:رکد:ےن:رقاؿ:اپک:ںیم:ںیم:یھب:اک:لیت:نیشم:ےہ:اور:اس:دؽ:یک:ایاہمترا:دؽ:انب:ںیم

:ڑپےتھ:ضعب:ولگ:تہب:ںیحیبست:،ںیہ:دو:ںیمسق:یک:ایداپؤےگ:اور::نیچ:رکوےگ:اانت:یہ:ایدانتج:ےھجم:

بج:امنز:اک:مکح:وہزاےئ:وت:امنز:ڑپوھ:اور:بج:ڑسوکں:رپ:ولچ::۔وھچڑےت:وک:ںیہن:یڈیٹ:رگم:یسک:ںیہ

:ہیوا ءر:رضحات:ےس:ہک:ول:وپھچ::وھکی،وک:تم:د:امں،:نہب،:یٹیب:یک:افحتظ:رکو،:یسک:رظن:یک:وت:اینپ

ل ؟ںیہن:ایرقاؿ:اپک:اک:مکح:ےہ: ؎27منابلارہامغض ےہ۔:وت:رقاؿ:اپک:یک:تیا:ہی

اناک:ز :اوھکنں

اوھکنں:اک:زان::ےہ:ہک:دباگنیہ:تیروا:یک:فیرش:یافحتظ:رکو:اور:اخبر:رظن:یک:اھبیئ

ےہ۔

28؎::ںمہ:املسمؿ:امں:ویٹیب:ضعب:ولگ:ےتہک:ںیہ: :وک :اکرفوں:وک:ںیہن:نکیل:ےتھکید:ںیہنوت

:امؽ:تمینغ:ہیذرا:وا ءر:ےس:وپوھچ:ہک::الھب:اتبےیئ:؟ڑا:زاات:ےہوھچ:وک:ںیہک:وھچڑےت:ہک:امؽ:تمینغ

وا ءر:رضحات:ےس:وپھچ:رک:اکؾ:رکو:اور:ڑسوکں:رپ:اؿ:اکرف::وہراہ:وہ:اس:وتق:یھب:دبج:اہج:؟ےہ

ےہ۔:یرظن:اچبان:رضور:وعروتں:ےس:یھب

تمکح:بیجع:کیا:زان:یک:رحتم

:ےن:اہک:ہک:اہلل:اعتیل:؟:ںیمرحاؾ:ےہ:ںصخش:ےن:وپاھچ:ہک:زان:ویک:کیا:ںیم:وینین ری

33:النلر ؎27

مۃالدمظػیۃالدمکتب،بابزنااللارجدونالرفث،(6275)2/922،923:صحیالخباری ؎28

67

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

وہات:ےہ::وہات:ےہ:وہ:رحایم:ازان:ےس:وج:ہچب:دیپ:ویکں:ہک وہےن:ےس:اچبایل:ےن:اےنپ:الغومں:وک:زاین

:اےن:اہک:ہک:اکرف:وعرت:ےس:بج:ہچب:دیپ:رحاؾ:ےہ؟:ںیم:ںوت:اہک:ہک:ااھچ:اکرفوں:ےس:ویک:؟ںیہن:ای

انالقئ:اور::ایانب:یھب:ہم:ےلچ:اگ:ہک:رحایمدنمش:اک:ااضہف:وہاگ:اور:دورسا:دقم:کیوت:اکرف:اور:ا:وہاگ

:اسےگ۔:دو:دقمےم:ںیلچ:،ایاکرف:اور:ڑباھد:کیہک:ا:یڑباھد:دعتاد:یھب:دونمشں:یک:ےریم

ہک::رکراہ:وہں:ےس:رےنہ:اک:ہخسن:شیپ:چس:اتہک:وہں:اور:نیچ:ںیم:ےیل دمئنیاہللتط

بذک ال

ب قول ۔:ےلم:اگ:ےس:نیچ:اید یک:اہلل:یہ؎29ال

ںیمسقدو: یک:اید یک:اہلل

وک:وخش:رکےن:واےل:اامعؽ:رکو:اور::اہلل:اعتیل:کیربمن:ا:ںیہ:دو:ںیمسق:یک:اید نکیل

جح:ورمعہ:وخو:رکےت::،ےس:وچب۔:ضعب:ولگ:اامعؽ:راض:وت:رکےت:ںیہ:انرایگض:یک:ربمن:دو:اہلل:اعتیل

وبحمو:وک::کیا:؟ںیہن ای قح:ںیہدو:ہک:تبحم: ے::ےتچب۔:اپ:اتبےیئ:رگم:انگوہں:ےس:ںیہن:ںیہ

اس:وک:انراض:ہن:رکان۔:مہ:ےن:اےنپ:زبروگں:ےس:انس:ےہ:ہکلب:رقاؿ:اپک::ااور:دورس:وخش:رانھک

۔ ے:دو:قح:ںیہ:رکات:وہں:ہک:اہلل:اعتیل:ےس:ادتسالؽ:یھب

تبحم:اک:قح:ےہ:یک:اہلل:اعتیل:ابعدت

:اک:قح:ےہ۔تبحم:یک:اہلل:اعتیل::ےگہیامنز:ڑپںیھ:ہک:اپ:اس:وتق:اشع:یک:اسیج:ابعدت

تمظع:اک:قح:ےہ:یک:ےس:انچب:اہلل:اعتیل:انگوہں

:اہلل:اعتیل:ہیےہ؟::بس:ایک:ہیوتانل،::ڑسوکں:رپ:رظن:اچبان،:وھجٹ:ہن:وبانل،:وسدا:حیحص:نکیل

:کیےہ۔:ا:بیجع:یھب:دلیل:اس:یک:،تبحم:اک:قح:ےہ:یک:ت:اہلل:اعتیلدابع:۔تمظع:اک:قح:ےہ:یک

::ایئگاسےنم:دؿ:التوت:رکراہ:اھت:ہک:دلیل

لنہلل اماکر لتیج ؎33وقار

28:العد ؎29

13:نلج ؎3۲

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 68

ااشلؿ:امکل:وک:انراض::رکےت:وہ؟:اےنت:میظع:ںیہن:ؽتمظع:اک:ایخ:ہک:مت:اہلل:یک:!انالوقئ::وہایگایک

۔رکےت:وہ

:یہ:ویںرکےت:ےھت:ہک:دبا:ایاالتم:زماح:رفام:ورہ:اھت:سج:وک:میکح:کیاک:ا:وییپ دباویں

:اک:،اھت :ےہ:افین:کی۔:واہں:ااحمورہ:ےہ:اردو انراض::یویب:دؿ:اس:یک:کی۔:اوییندبا:اشرع:زگرا

:ےس:ںیمہ:انرایگض:یک:بت:اتپ:ےلچ:اگ:ہک:اہلل:اعتیل:،وت:اس:اظمل:اک:رعش:ونس:ایاور:وبانل:وھچڑد:وہیئگ

ارث:رمبت:وہا:اور::ایک:قشع:ںیم:ویاظمل:رپ:داین:کیےس:ا:انرایگض:یک:یویب:کیا:؟انتک:ڈران:اچےیہ

ذرا::رگم:امہرے:بلق:ںیم:اور:رظن:ادرھ:ادرھ:امرےت:ںیہ:مہ: :احتاش:رکےت:ںیہ:امینانرف:اہلل:یک

اتہک:ےہ:ہک::ایک:وییندبا:اشرع:افین:وھکیوتق:دووتس!:د:ےسیےہ:ا:اات۔:اہ:یتلکن:زمخ:اور:مغ:ںیہن:یھب

؎ ::یک:اس:ےن:ایک:ریبعت:اس:یک:،اج:لک:انراض:ےہ:یویب:یریم

ضبن:اکانئت:ےہ:یھکیڈوےتب:د:ینےن:اف:مہ

ےھجم ایا رظن: ربمہ: ھچک::ایر:زمج: بج

:یہ:اج:لک:انراض:ےہ۔:انس:اپ:ےن:اینپ:یویب:یویکں:ہک:ریم:ضبن:ڈوو:یئگ:یک:یہ:داین:اسری

ےہ::یھکیڈوےتب:د:ہہک:راہ:ےہ:ہک:مہ:ےن:افین:نکیل:وت:ھچک:ابت:یھت:ضبن:وک:اظمل:اتہک:ہک:ڈوو:یئگ

:حیحص:اظمل:ےن:تبحم:اک:نکیل:خلت:وہیئگ:داین:یوت:ریم:انراض:وہیئ:ذرا:یس:یویب:یریم:ینعیضبن:اکانئت:

ےہ۔:ہشقن:اچنیھک

دشت:تبحم: ے:ااثر:یک:احصہب

تبحم::ہک:نج:وک:ھجم:ےس:حیحص:رفامےت:ںیہ:اےنپ:اعوقشں: ے:ابرے:ںیم:یھب:اعتیل:اہلل

کیا:ںیہ:وہیت:یاطر:ےہ:وت:اؿ:رپ:دو:ںیتیفیک:انگہ:اور:اطخر:وہزایت:ےہ:ارگ:اؿ:ےس:وکیئضاقت

علرضبدمایہ

ال

بت اؿ:رپ:گنت::ےہ،:زنیم:ولعمؾ:وہیت:کیاؿ:وک:اتر:داین:یاسررح

اتلم۔:دورسا:اؿ:وک:ںیہن::زمہ ںیم:ےہ،:ےنیج:وہزایت علیہوضاقت ہ

فس

؎31ان

زاؿ:ےس::اینپ

۔وہزاےت:ںیہ: :زار

118:التلبہ ؎31

69

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

ےہ:دلیل:رپ:رقار:تلق:تبحم:یک:انگوہں

اشدنار:اچےئ،:اڈنے:اور:نھکم::تی ے:دعب:اہن:یوہں:ہک:اج:دبرظن:اتھکید:ںیم:اور

:یک:ںیہن:وتہب:یھب:ایھب:،لچ:رےہ:ںیہچ ےہ۔:اپ:وس

یے:ہک:اےنپ:امکل:وک:انراض:رک ے،:رزاؼ:وک:

ہک:اس:رپ:رفض:اھت:ہک:وہ:ےلہپ:وتہب:ں:رشاتف:ےہ؟:احال:ہی انراض:رک ے،:اس:اک:رزؼ:اھکان:ایک

:یسیوہ؟:اج:لک:وتہب:ا:یسیک:اور:وتہب:یھب:رھپ:اچےئ:اتیپ::امکل:وک:وخش:رکاتیلاےنپ:وتہب:رک ے:،رکات

:د :اور :اہلل:وتہب، اصبح:الوحؽ:ڑپھ:رک:ےھجم::کیا:۔وعروتں:وک:رےہ:ںیہ:یھب:ھکیےہ:اہلل:وتہب،

ےہ؟:دےیھکی:انہک::ایینرع:ےہ:اور:ینتک:زامہن:اایگ::ہک:ایکےیھداھکرےہ:ےھت:ہک:ومالان:الوحؽ:ڑپ

الوحؽ:ےہ،::وکؿ:یس:ہیےن:اہک:ہک: :ووقػ::راہ:ےہ۔:ںیم:اھکیھباور:مہ:وک:د :ںیہ:وہیئ:یلھک:ہ اٹںیگن

الوحؽ:وت:ھجت:رپ:الوحؽ:ڑپھ:راہ:ےہ۔:ہی

اچر:رشاطئ:وتہب:یک:وبقؽ

::ےیل:اس :رشںیط:اتہک:وہں:ہک:وتہب:وبقؽ:وہےن:یک:ہیدووتس! سج:وک:ا خ:ںیہ:اچر

اھکل:ےہ۔:ےن:رشح:ملسم:ںیم:اہلل:ہیلع:رۃمحونوی: ایاوبزرک:نیادل:یحم

32؎

:رشط ؽ::انگہ:ےس:اگل:وہزاےئاو

اہلل:ایاہلل:وتہب،ایاور::رےہ:ںیہ:یھب:ھکیہک:وعروتں:وک:د:ںیہن:،ہیانگہ:ےس:ٹہ:زاےئ:اس

:ایک ،ولعمؾ:وہےت:ںیہ:اطسبیم:زیدیڑبے:اب:،اگلرےہ:ںیہ:ےہ، ے:رعنے:یھب:زامہن:اایگ:وتہب،

:اگل::۔ےہ:وتہب:وبقؽ:ںیہن:یسیا:۔ولعمؾ:وہےت::ںیہناطعر:ےس:مک:نیادل:دیاباب:رف انگہ:ےس:وفرا

رشط:ےہ::یلہپ:وتہب:یک:۔ےلہپ:رظن:اٹہؤ:ؤ،وہزا دمعلیۃعنال لع

مق

ےلہپ:انگہ:ےس:اگل::ان

۔وہزاےئ:بت:وتہب:وبقؽ:وہیگ

دوؾ::انگہ:رپ:اندؾ:وہزاےئ:رشط

مندمعلیہا۔ان

ندممندم رپ:دناتم::انالیقئ:ہک:اینپ:۔ےس:اات:ےہ عس

مطبلعۃامجام وعید،بابالوتغفار،2/346:رشجمسل للنلوی ؎32

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 7۲

ےن::دھک:ازاےئ:ہک:ںیم:روےن:،ےگ،:دؽ:ںیم:؟اطخ:وہیئگ:ںوہزاےئ:ہک:اہ!:ھجم:ےس:ویک:یاطر

۔ایاےنپ:امکل:وک:انراض:رکد:،یک:یطلغ:یڑب

انگہ:ہن:رکوں:اگ:ہی وسؾ::زعؾ:رکے:ہک:او:یھبک:رشط

مع لمعزمعازم اجازم اان

اان الیہاابد ؎33لد

: اکپ:ارادہ:رکےل:ہک:او:

اپ::اکؾ:رکوےگ:نکیل:یہیوہ:ہک:رھپ:مت::اچےہ:دؽ:ےس:اواز:ایت:۔رکان:وک:انراض:ںیہن:اہلل:اعتیل

:۔:وتہب:رکےت:وتق:وتہب:وتڑےن:اک:ارادہ:ہن:وہ:وت:اس:یکےیجیزابؿ:ےس:ہہک:د:،ےیدؽ:اک:اسھت:وھچڑ

:اعمػ:رکےت:رکےت:ںیہن:وٹٹ:زاےئ،:رھپ:وتہب:رکو،:اہلل:اعتیل:دعب:ںیم:اچےہوتہب:وبقؽ:ےہ۔:

وت:اپ::ہیوتہب:وتڑےن:اک:ارادہ:ہن:وہ،:سب۔::،ےگ:ںیاس:وتق:ارادہ:ہن:وہ:ہک:انگہ:رک:ےتکھت:نکیل

دمد::ےہ:رگم:وتہب:رپ:اقمئ:رانہ:اور:رانھک:اس:یک:ارادہ:وتہب:وتڑےن:اک:ںیہن:ااہلل!:ریم:ایہک::رکےتکس:ںیہ

۔:ںیہےس:امےتگن:اپ:یہ

اہچرؾ::الہ:وقحؼ:وک:امؽ:واسپ:رکے:رشط

:رشط:ےہ؟:ووض:اخہن:ےس:یسک:ایک:وتہب: ے:ےیل:ےہ:وت:اس:یک:اک:امؽ:ےل:ایل:ارگ:یسک:اور

:واسپ:ںیہن:یڑھگ:ہیاعمػ:رکدو:رگم::رھپ:اتہک:ےہ:ہک:اہلل:اعتیل:،ااھٹیل:یڑھگ:دو:زہار:وپڈن:یک:یک

ےہ:ہک:سج:اک:امؽ:وہ:اس:وک:واسپ:رکو۔:یہیوتہب::یکامؽ::؟یئھب:وتہب:وبقؽ:وہیگ:ہیرکوں:اگ،:وت:

نب:اتکس:اہلل:واال:ںیہن:وکیئ:الہ:اہلل: ے:ریغ:تبحص

ےگ:الہ:اہلل::رںیہ:ںیہن:رعض:رکراہ:اھت:ہک:بج:کت:مہ:تبحص:الہ:اہلل:ںیم:ںیم:ریخ:وت

ملق::؟تبحص: ے:ریغ:اؾ:ڑگنلا:اؾ:نب:اتکس:ےہ:ڑگنلے:اؾ:یک:یسیہک:د:نب:ےتکس۔:اپ:اتبےیئ:ںیہن

:اتیل:دندؽ:بج:اہلل:واولں: ے:دؽ:ےس:ویپ:یسیاؾ:ڑگنلا:اؾ:اتنب:ےہ:اور:د:یسیےہ:وت:د:زایت:بج:اگلیئ

تبحص:ےس::ڑگتا:وہات:ےہ:ہک:رھپ:اس:یک:اسیڑگتا:دؽ:اتنب:ےہ۔:ا:،اتنب:ےہ؟:ڑگنلا:دؽ:ںیہن:ےہ:وت:ایک

ربتک:ےس::اؿ:یک:۔:وج:ولگ:اےنپ:زبروگں: ے:اسھت:رےہوہےت:ںیہ:ااہلل:دیپ:رزہاروں:اوایل

بیوة،داراحیا:الرتات،باببیانالنقلانفالمدمان،2/346:رشجمسل للنلوی ؎33

71

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

ہکلب::وہات:ےہ:اہلل:ںیہن:ویل:اخیل:ایہتفاہلل:نب:ےئگ۔:الہ:اہلل:اک:تبحص::ویل:رھپ:دورسے:ولگ:یھب

:وہات:ےہ:ویل :اس:ےیلاہلل:نب:زاےت:ںیہ:ویل:ربتک:ےس:دورسے:ولگ:یھب:اس:یک:،اسز :۔

رہ:ول،::تبحص:ںیم:اہلل:واےل:یک:دؿ:یسک:رعض:رکات:وہں:ہک:ھچک:دؿ،:مک:ازمک:اچسیل:دووتس!:ںیم

ےہ:ہک:وج::یہیےہ،:اعدت:اہلل::وصختیص:ایک:دؿ:یک:ےگ:ہک:اچسیل:اپ:ںیہک:،اہجں:انمتبس:وہ

اپؤ۔:ایدہروہ:وت:اور:ز:ایدہز:۔دؿ:رےہ:ھچک:اپےئگ: ے:اپس:اچسیل:زبروگںولگ:اےنپ:

انتک:رےہ؟:تبحص:ںیم:اہلل:یک:الہ

دق رفامےت:ںیہ:اعتیل:اہلل الل کلنلامع

واولں: ے::ی واولں:اور:وقتاہلل:؎34ی

نلاہک:اہلل:واولں: ے:اپس:انتک:رےہ؟::رفامےت:ںیہ:اپس:روہ۔:العہم:اولیس لتک خالطلہ

لہ۔اہلل:واےل:نب:زاؤ:یہ:ےسیو:ابعرت:ےہ:ہک:اانت:روہ:ہک:مت:یھب:یک:روح:ااعملین:ہیمث

35؎

:اہمترے:د:انگوہں:ےس:ےنچب:ںیگل:یھب:اںیھکن:ریاہمت تبحم:اغبل::اہلل:یک:یھب:ؽ:ںیماور

اانت:روہ:الہ:اہلل: ے:اپس۔:،وہزاےئ

اثمؽ:اور:اس:یک:اتیمہ:لسلست:یک:ںیم:نیقتم:تبحص

:اھت۔:یسک:رےہ:ہک:لسلست:ںیہن:ےسیہک:ضعب:ولگ:رےہ:رگم:ا:تم:رفامےت:ںیہاال:میکح

:اچےہ:اےئ:ےئگدؿ:رےہ،:نیت:اہلل:واےل: ے:اپس:دنلؿ:چنہپ:ےئگ،:دس:دؿ:رےہ،:رھپ:رٹسل:ںیم

لسلست::ویکں:ہکاکلم:ہن:وہاگ:: رگم:عفن:وہزاںیئ:ایدہدؿ:ےس:ز:اچسیل:ںیم:ےس:زدنیگ:ہقیاس:رط

ےہ:ہک:ارگ::یاثمؽ:د:بیجع:کیےن:ا:اہلل:ہیلع:رۃمح:یرضحت:اھتون:ےہ۔:اس:یک:یرضور:یھب

ارگ::رمی:ےہ:نکیل:یتزازاؿ:ا:دؿ:کت:لسلسم:رےہ:وت:اس:ںیم:اڈنا:اسیک: ے:رپ: ے:ےچین:رمی

:ارک:اپچن:ھچ:دؿ:دورسے:اڈنوں:رپ:ےھٹیب:رےہ:اور:رٹسل:ںیم:ؿ:دنلؿ: ے:اڈنوں:رپ:یتھٹیبد:نیت

:اڈنے:ںیم:کیزاےئ:وت:ا:اڈنے:وہں:اؿ:رپ:زارک:ھٹیب:ںیم:یٹلےنتج:اب:ںیم:اور:اس: ے:دعب:ابیلٹ

مک:ےس:مک:دمت::ھچک:دؿ:لسلسم:رہ:ول:سج:یک:۔رضورت:ےہ:لسلست:یک،اےئ:یگ:زاؿ:ںیہن:یھب

119:التلبہ ؎34

بیوة،داراحیا:الرتات،(119)التلبہ ،11/56:عانروجالدم ؎35

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 72

:،وت:وتق:ےہ:احلص:رکےن: ے:ےیل:یڈرگ:یک:اکی!:اپ: ے:اپس:ارمیئھب:ایکدؿ:ےہ۔::اچسیل

وہےن: ے::یڈاچی: اور:یپ:ےیل:وہےن: ے:سیا:میاور:ا:زاےت:ںیہ:ڑبے:ڑبے:زبسن: ے:ےیل

:یندبعااقلدر:الیج:وتق:ےہ:وت:ا خ:وک:دورہ:ڑپےنھ: ے:ےیل:نیرطح:ابلطےئ:د:وتق:ےہ۔:ایس:ےیل

:ا خ:رفامےت:ںیہ:؟اہلل:ےھت::ملع:ےہ:ہک:ےنتک:ڑبے:ویلاپ:وک:ایک:اصبح: ے:ابرے:ںیم:ڑبے:ریپ

:ںیتمظع:اپ: ے:ملع:یک:نی!ہک:اے:وا ءےئ:د:اہلل:ہیلع:اصبح:رۃمح:ڑبے:ریپ:یندبعااقلدر:الیج

دمروسں:ےس:افرغ:وہرک:ربنم:تم:اھبنسول،:ھچک:دؿ:اہلل:واولں: ے:اپس:رہ:ول۔:اوھکنں:رپ:نکیل:رس

اتلم:ےہ؟:تبحص:ےس:ایک:واولں:یک:اہلل

:رھپ:اہمترا:دجسہ:دجسہ:وہاگ:اور:اہمترا:دجسہ:شیک:۔رکول:اسفن:وک:اٹمول،:االخص:دیپ:اور

:ایک:ہک:امہرے:دجسہ:اور:اہلل:واولں: ے:دجسہ:ںیم:رفامےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:رۃمح:وہاگ؟:ومالان:رویم

؎: رفؼ:ےہ؟:

: ذوؼ: کیل دخا شیپ دجسہ

: دص: دو: از:دی:ا وخرتش

ت

رتا ملکت

زمہ::اات:ےہ۔:ںیم:دجسہاؿ:وک:اس::ایدہوت:دو:وس:تنطلس:ےس:ز:واےل:بج:دجسہ:رکےت:ںیہ:اہلل

ذلت:ابینط:اہلل:یک:الہ

اور::ےس:ںیہ:اہلل:ںیم:رااکرب:اوایل:اہلل:ہیلع:رۃمح:ی: جن:رماد:اابداشہ:لضف:رنمح:ومالان

ہک:ومالان:::ںیہےس:رفامےت:اہلل:ہیلع:رۃمح:یاالتم:اھتون:رکےت:ےھت۔:میکح:ایڑپاھ:فیرش:یاخبر

ر:ےل:ےن:امہرا:ایپ:اہلل:اعتیل:اات:ےہ:ہک:ےسیج::زمہدجسہ:رکات:وہں:وت:اانت::ونس!:بج:ںیم:،ارشػ:یلع

:زمہاانت::ہک:التوت:ںیم:ایاور:رفام:،ایل ارگ:اپ:ولوگں:وک:لم:زاےئ:وت:ڑپکے:اھپڑ: ے:ہک:اات:ےہ::

اؿ:ےس::وت:ںیم::ےس:ےنلم: ے:ےیلھجم:یگ:اںیئ:ںیوحر:ہک:بج:تنج:ںیم:ایلگنج:اھبگ:زاؤ:اور:رفام

:تنج:ںیم:ہک اپ:ھجمس:ےیجیل:وہں:یگ:ںیہن:ڈبیھ:،وہں:یگ:ںیہن:یوہ:ڑب:!:نکیلیب:یوہکں:اگ:ہک:ڑب

:وعرںیت:،وہں:ےگ:ڈبےھ:ںیہن:رمد:یھب:،ےگ:بس:وجاؿ:رںیہ:بس:وجاؿ:وہں:ےگ:واہں:ہشیمہ

،وہج:ےس:وت:اات:ےہ:وسرج:یکویکں:ہک:ڑباھاپ:،۔:واہں:ڑباھاپ:اےئ:اگ:ںیہنوہں:یگ:ںیہن:ڈبیھ:یھب

وسرج:وہاگ::واہں ،ڈباھ:ہیےہ::ےہ:ہک:رتس:اسؽ:اک:وہایگ:اتیانبرک:اسؽ:انبد:اظمل:ہتفہ:انبرک،:ہنیہم:یہی

73

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

وت:اؿ:ےس:وہکں:اگ:ہک::یگ:اںیئ:ںیوحر:ہک:بج:تنج:ںیم:ایوت:رفام:،ذہلا:ڑباھاپ:اےئ:اگ:ںیہن:،ںیہن

اؿ:اک:احؽ:ےہ۔:ہیاپ:ےن::اھکید:۔راہتس:ولورہن:اانپ::اننس:وہ:وت:وھٹیب:فی!:رقاؿ:رشیب

واےل:اعقش:ذات:قح:ںیہ:اہلل

:امےتگن:ںیہ:واےل:تنج:یھب:اہلل :اس:ےیل وج امعنےئ::ہک:تنج:اہنیئ:امےتگن:ںیہ:وت

:ثیدح:ہیاور::راض:وک:اےگ:رےتھک:ںیہ:اہلل:یک:،رےتھک:ںیہ:وہ:تنج:وک:وصقمد:ںیہن:،ےہ:یدخاودن

اع:رکو:ہک::ہیےہ:ہک::ایےن:مہ:وک:قبس:د:فیرشۃد ن

اوئلکرضاكوال ان

اے:اہلل!:الل

:امےتگن:ںیہ:ںیم:یاور:تنج:درۂج:اثون:ںیہ:ےتگنراض:ام:مہ:اپ:یک سطک۔ من بک واعلذ

ار والن36؎ : ہی۔ےہ:ںیم:ہیاور:دوزخ:ےس:انپہ:درۂج:اثون:ےس:انپہ:اچےتہ:ںیہ:انرایگض:مہ:اپ:یک:

۔اہلل:واولں: ے:قشع:اک:اقمؾ:ےہ

ررٹسج:نیت:ربزخ:ںیم:اعمل

:سج:ےن:وکیئ:ےہ:اس:عمجم:ںیم:وکیئ:؟ںیہن:ایےس:زاان:ےہ::دؿ:داین:کی!:اوھکید:یئھب:وت

ررٹسج::ےن:نیت:ےس:زاان:ےہ:وت:اہلل:اعتیل:ہن:اےئ۔:وت:بج:داین:وہ:ہک:اےس:ومت:یہ:دوا:اھکیل:یسیا

:انگ:ہک:مہ:بس:املسمؿ:ںیہادمحلہلل:،اکرفوں:اک:کیا:،رےھک:ںیہ :دورسا :اگ۔ :وج:ہ ر:املسمونں:اک،

:یک:ی اہلل:اک:ےہ:وج:انگہ:وھچڑ:رک:وقت:راوایل:ااور:رسیت:۔وھچڑ:رےہ:ںیہ:انگہ:ںیہن:نکیل:ںیہ:ؿاملسم

ان!:اہلل: ے:ررٹسج:ںیم:راوایل:؟ارٹن:وہان:اچےتہ:ںیہ:اہلل:وہےئگ۔:اپ:سک:ررٹسج:ںیم:ربتک:ےس:ویل

وثاو:ںیہن:وھچےنٹ:رپ:وکیئ ے:دعب:انگہ::رمےن

ے:اپس:ےس::ڑلیک:رکاتکس،:اچےہ:ایس:انگہ:ںیہن:ہک:رمےن: ے:دعب:وت:وکیئ:ےیل:اس

او:نفک:ےس:اھجکن:اتکس:ےہ:وہ:ہک::اس:اک:انجزہ:زگارا:زاےئ:اہجں:وہ:اتک:اھجکن:رکات:اھت۔:ایک

انگہ:وھچٹ:ولں۔:رمےن: ے:دعب::ھکیےہ:تہب:اخص:ذرا:اس:وک:د:ایئگ:یڈیٹ:کیا:ذرا:رہھٹو!:یئھب

۔ارج:ںیہن:اس:رپ:وکیئ:وا:ےگ:نکیل:زاںیئ

123:مسندامامالشافیع ؎36

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 74

ےہ:ی سرت: ے:رتک:انگہ:اک:انؾ:وقت:ابووجد

بج:ےہ:ہک:اطتق:وہ:اور:ارادہ:اک:امکل:وہ:اور:رھپ:انگہ:ہن:رکے۔:او::ی وقت:ویکں:ہک

:،ےہ:ںیہن:رگم:وہ:یقتم:وہزاےت:ںیہ:رکے:اگ۔:رمےن: ے:دعب:وت:بس:یقتم:وہ:او:ایک:،وت:رمایگ

::یقتم :اک:وہوہ :ہن:رکے۔:او:یسک:اطتق:یھب:،ےہ:ہک:اقتاض:انگہ :ومایت:اھکن:ںیم:یک:وہ:رھپ:انگہ

:۔اس:اک:امکؽ:ےہ؟:ںیہن:ہیوہں::اتھکید:وک:ںیہن:وت:یسک:او:اتہک:ےہ:ہک:ںیم:ازاےئ:ادناھ:وہایگ

وت:تہب::ہن:وھچڑا،:اور:او:اتہک:ےہ:ہک:ںیم:وک:یھب:کیوت:اظمل:ےن:ا:یھت:روینش:،بج:کت:اھکن:یھت

ہن::اطتق:وہ:رھپ:یھب:یک:ےنھکید:اتی،د:ںیہن:یھب:ےہ،:او:وت:اس:وک:داھکیئ:یقتم:وہں،:او:ایک:یقتم

؎: رعش:ےہ::کیا:اےہ۔:اس:رپ:ریم::وہ:بت:یقتماتھکید

ےئگ نب: انانیب اسےنم: وہ: اےئگ:بج:

نب:ےئگ:ٹہ:ےئگ:وہ:اسےنم:ےس:انیب:بج

ےس:اور:اپین:اثمؽ:یتشک:وارخت: ے:ازتماج:یک:داین

:اور:ارخت:اک:ازتماج:ےسیک:داین:؟ےلکن:یگ:تبحم:ےسیک:یک:رعض:رکات:وہں:ہک:داین:وا

ہک::رفامےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:رۃمح:رےہ۔:ومالان:رویم:رےہ:اور:ارخت:یھب:یھب:احلص:وہاگ:ہک:داین

:ارگ:اپین:رپ:ریتہ:اپین:یتشک:ےسیج :اپ:ریغ:ارگ:ہن:وہ:وت:ایک:داین:؟ےلچ:یگ:یتشک:ہن:وہ:وت:اتبےیئ:ےہ،

وک::ہک:داین:رکوےگ؟:وج:ولگ:ےتہک:ںیہ:ہن:ےلم:وت:ابعدت:ےسیک:رویٹ:؟ڑپکے: ے:امنز:ڑپھ:ےتکس:ںیہ

ےہ::یرضور:یھب:۔:داینہن:اےھٹ:یگ:وت:الت:یہ:دؿ:اھکان:ہن:ےلم:وت:امرےن: ے:ےیل:الت:امرو،:نیت

:یامہر:ایندوت:وج::؟ےلچ:یگ: ے:ادنر:سھگ:زاےئ:وت:یتشک:یتشک:ارگ:اپین:،وہ: ے:ےچین:یتشک:اپین:ےسیج

۔:اس:ڈوو:زاےئ:یگ:یتشک:وت:ارخت:یک:سھگ:ایگ:اک:اپین:داین:ہی ےہ:ارگ:دؽ:ںیم:ہعیارخت:اک:ذر

؎::: ےہ:رضورت:وہیت:تبحص:یک:الہ:اہلل:یک:ےیل

یاغبل:وش ہک:ات: اغبل:وج::ایر:

یاے:وغ::ںیہ ولغمابں:وشم:ایر

اغبل::وہزاؤےگ۔:نج:رپ:داین:روہےگ:وت:اغبل:تبحص:ںیم:اؿ:یک:تبحم:نج:رپ:اغبل:وہیئگ:یک:اہلل

ولغمو:وہزاؤےگ۔:تم:روھک:ورہن:مت:یھب:ےہ:اؿ: ے:اسھت:دویتس

75

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

انسنج:اک:ارث:تبحص

رمد::کیا:ؤنھکل:ںیم:اہیں ے::اس:اک:ہصق:رضحت:ےن:اھکل:ےہ:ہک:وناو:وادج:یلع:اور

وت::ایاسپن:لکن:ا:دؿ:لحم:رسا:ںیم:کیرکےت:ےھت،:ا:دختم:ایک:یک:تاصبح:وعرت:نب:رک:امگیب

اہک::رمد:وک:البؤ:اسپن:وک:امرے،:وت:وہ:رمد:اصبح:وج:ےھت:اوہنں:ےن:یھب:وتں:ےن:اہک:ہک:یسکوعر

:اہک:ہک:ااھچ:واہلل:ںیم:،وت:رمد:ںیہ:رمد:وک:البؤ،:وت:وعروتں:ےن:اہک:ہک:انجو:اپ:یھب:یسک:ہک:اہں:یئھب

ابت:اتہک:وہں::یکارث:وہا۔:رجتہب::ہیوت:تبحص:اک::۔وھبؽ:ےئگ:وہ:اانپ:رمد:وہان:یھب:ینعیرمد:وہں::یھب

؎::: تبحص:اور:ملق:ےس:وہا:ےہ:اہلل:یک:ویل:اہلل:وہا:ےہ:یسک:ویل:ںیم:داین:ہک:وج:یھب

رکدے دؽ: اانپ: ے: دؽ: وہےئ: ےتلج: رقبی

ےہ زایت اگلیئ ےہ: ںیہن یتگل اگ ہی

اختیص یک قشع: وہ: اختیص یک اگ: وج

ےہ اخہن: ہب: اخہن: اک: ےہ::ہنیس ہب: ہنیس اک

:۔:اج:وکیئوملس:یک:اہلل:ہیلع:وضحر:یلص:ےہ:ہک:اوہنں:ےن:تبحص:اپیئ:اہک:ایگ:ےیل:ایس:وک:احصیب:احصیب

اس:ابت:وک۔:وہاتکس:ےہ؟:ھجمس:ےیجیل:احصیب

ےس:امتیہ:لیاثمؽ:دبت:سفن:یک:اانفےئ

رگزاےئ::اکؿ:ںیم:ےگ۔:دگاھ:ارگ:کمن:یک:مہ:نب:زاںیئ:یہ:ےسیو:فورت:وہیگ:یسیج

کمن:ےہ:رکوڑوں:نٹ::اکؿ:ےہ:اہجں:کمن:یہ:کمن:یک:کیا:؟ںیہن:ایہک:کمن:نب:زاےئ:اگ::وت:اتبؤ

اس:اک::،وہ:کمن:نب:زاےئ:اگ:وت:ھچک:دؿ:ںیم:رگایگ:،لسھپ:ایگ:دگاھ:اس:ںیم:کیاور:ا:،کمن:ےہ

:اھکںیئ:اہلل:یھب:رڑبے:ڑبے:اوایل:،اھکےئ:اگ:یھب:ریامظعوز:۔اگ:ےئاھک:امظع:یھب:یتفم:ٹکیپ

:دگاھ:کمن:بک:اتنب:ےہ؟:بج:رمزاات:ےہ:ارگ:وہ:اسسن:اتیل:نکیل:ہ:کمن:نب:ایگاو:و:ویکں:ہکےگ:

اٹمےت:اہلل:واولں: ے:اپس::رےہ:اگ،:وت:وج:ولگ:اےنپ:سفن:وک:ںیہن:رےہ:اگ:وت:دگےھ:اک:دگاھ:یہ

اےنپ::۔ےگ:رںیہ:اٹمےت،:ھجمس:ول:ہک:وہ:دگےھ: ے:دگےھ:یہ:سفن:وک:ںیہن:رےنہ: ے:ابووجد:یھب

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 76

ڑبھ:ےتکس::ےس:یھب:ےگ:ہکلب:ا خ:اپ:وہزاںیئ:یہ:ےسیےہ:و:ا خ:اہلل:رھپ:اسیج:سفن:وک:اٹمدو،:اؿ:اشر

۔ےینس:دلیلیک:اس::۔ںیہ

اثمؽ:ےہ:اور:اس:یک:ہعیاک:ذر:وہظر:الصتیح:ا خ:تبحص

:رھک:د: ے:رپوں:ںیم:ہک:رمی:تم:رفامےت:ںیہاال:میکح:رضحت :اڈنہ ۔:ےیجیخطب:اک

:ےہ:اور:رمی:یتخطب:ریت:ںیم:ایہک:در:اس:ےیل:الضف:ےہ:؟ںیہن:ایےس:الضف:ےہ::خطب:رمی:اتبےیئ

تم:اال:میکح:۔ےلکن:یگ:خطب: ے:اڈنے:ےس:خطب:یہ: ے:رپوں:ںیم:رمی:نکیل:یتکس،ریت:ںیہن

ادماد:اہلل::رضحت:احیج:نکیل:ادنر:وموجد:یھت:الصتیح:دجمد:وہےن:یک: ے:اہلل:ہیلع:رۃمح:یاھتون

وت::ارگ:اپ:اےنپ:وک:ھچک:ےتھجمس:ںیہ:؟تبحص:ےس:وہ:دجمد:وہےئ:ہک:ںیہن:یک:اہلل:ہیلع:اصبح:رۃمح

رپ:ںیہ:تخس:یطلغاتہک:وہں:ہک:اپ::ںیم:نکیل:ںیھجمس:ںہک:اپ:اےنپ:وک:الضف:ویک:ہیؽ:وت:۔:او

:زبروگں:یکاؿ:یہ: اؿ:اشر:اہلل:اعتیل:،وہں:یگ:الصںیتیح:ینتج:ےہ، الصتیح: ے:ادنر:وج:یھب

۔یگ:ربتک:ےس:اظد :وہزاںیئ

ےہ:یاافتسدہ:رضور:زامہن: ے:الہ:اہلل:ےس:اےنپ

مسق: ے:::ڈنکؾوھچےٹ:ریپ:ںیہ:ںیہن:ڑبے:ریپ:ہیہک:اصبح::لک:دروازہ:انےتپ:ںیہ:اج

اتہک:وہں:ہک:ارگ::وہاگ۔:ںیم:ںیہن:اخص:ضیف:ذہلا:اؿ:ےس:وکیئ:ںیہ:یھب:رفیڈنؾاور:اناقلب:ر:ںیہ:ریپ

روازہ:وک:تم:ےہ:وت:اس:ےس:قلعت:اقمئ:رکو،:د:یوہ:اہلل:واال:ےہ:اور:زبروگں:ےن:اس:وک:الختف:د

اہلل:ااقتنؽ:رکےت::رواال:اہلل:ےہ:اور:اوایل:ےنید:وھکی،وکؿ:ڑھکا:ےہ:اس:وک:د:ےھچیپ ے:دروازہ:،انوپ

او::۔ااسؿ:وہ:اہلل:ےہ،:سج:دروازہ:ےس:اچوہ:ےل:ول،:وج:اپ: ے:ےیل:واال:ویہ:ےنید:،رےتہ:ںیہ

وت::ںیم:ےس:انس:ےہ:ہک:یئھب::یسکوہ:وت:اج:کت:رامیب:وکیئ:وہات:ےہ:الثم:ارگ:رٹسل:ںیم:رامیب:ویداین:وکیئ

المج::وہں:ذہلا:میکح:تیصخش:یپ:ایئ:یو:ےس:العج:رکاات:وہں:ویکں:ہک:ںیم:تہب:ڑبے:میکح

ووقػ:اسیا:اسی؟ےہ:ا:ےگ:بت:العج:رکاؤں:اگ۔:وکیئ:اخؿ:بج:ربقاتسؿ:ےس:اھٹ:رک:اںیئ

:رطػ:روجع:رکے:اگ:یک:وہاگ:ہک:ڑبے:ڈارٹک:اک:ااظتنر:رکے،:وج:وموجدہ:ڈارٹک:ےہ:ایس:ںیہن:وکیئ

ےس:ڑج:زاؤ۔:اؿ:یہ:ےہ:ہک:وج:وموجدہ:اہلل:واےل:ںیہ:یہی سب:ارخت:اک:اعمہلم:یھب

77

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

انمتبس:رشط:ےہ: ے:ےیل:عفن

:ہک:نج:ےس:اپ:وک:انمتبس:وہ،انمتبس:داوراؿ:یہ: :ارگ:اپ:اک::ھکیےس:ڑجو ول،

؎::: ےہ:ہک::یھبرعش:کیاس:رپ:ا:ا۔:ریمڈلب:رگوپ:اتلم:ےہ:وت:افدئہ:وہاگ:ورہن:ںیہن

الم دؽ:ےس:رگم:دؽ:ہن::ےس:اھکن:یلم:اھکن

الم ہن: رےہ:اسلح::ےھٹیب ہپ: رھب:انؤ::رمع

رھپ:عفن::۔:اؿ:اشر:اہلل:اعتیلںیہن:ایڈلب:رگوپ:اتلم:ےہ::رواحین:،ںیہن:ایہک:دؽ:اتلم:ےہ::وھکید:انمتبس

وہاگ۔

ےسیلص:اہلل:ہیلع:وملس:زابؿ:وبنت::ریسفت:دصر:یک:رشح

سج::ہک:اہلل:اعتیل:رفامےت:ںیہ:!:اہلل:اعتیلدہعف:نس:ےیجیل:کیاک:رتہمج:ا:تیا:ںیم:ارخ

:ےتیوھکؽ:د:ہنیس:،ونر:اطع:رفامےت:ںیہ:کیا:ںیم:اس: ے:ہنیس:اک:ارادہ:رفامےت:ںیہ:تیدہا:دنبہ:یک

اتلھک:ےہ؟:اس: ے::ےسیک:احصہب: ے:اس:وساؽ:رپ:ہک:اے:اہلل: ے:روسؽ!:ہنیس:؟ںیہ:ینعم:ایک:،ںیہ

:رفامےئ:ہک::ؿوملس:ےن:ایب:اہلل:ہیلع:وضحر:یلص:یناعم

لنمر

ففذق الل

نیفرد جش

وفنموہ

؎37س

سج:ےس::ونر:دالخ:رکےت:ںیہ:کیاانپ:ا:اس: ے:دؽ:ںیم:اک:ارادہ:رکےت:ںیہ:تیدہا:اہلل:سج:یک

اس:اک:دؽ::،:ااسؿ:وہزاےت:ںیہرپ:لمع:رکان:الثم:رظن:اچبان:اور:دجہت:ڑپانھ:اسرے:اکؾ:االسؾ: ے:نید

:رکد :ادیم:وکیئ: ے:رھگ:ںیم:بیےگ:ہک:سج:رغ:ںیھکیاپ:د:یھب:ںیم:زاات:ےہ۔:داین:ایڑبا :ڑبا

اتہک:ےہ::بیرکان:اچات:وہں:وت:رغ:اپ:ےس:دویتس:رک:اےئ:اور:ےہک:ہک:ںیم:رپ:ھٹیب:اہیھتای:وھگڑے:رپ:

رک:اؤں::رپ:ھٹیب:رھگ:ڑبا:انبؤں:اگ:رھپ:اہیھت:ارےلہپ:اہمت:رھگ:وھچہ اٹ:ےہ،:وت:ےہک:اگ:ہک:ںیم:اہک:وضحر:ریم

:ےہ:اتہک:اہلل:عم:اینپ:اتیرکد:سج:دؽ:وک:اانپ:رھگ:انبات:ےہ:ےلہپ:اس: ے:دؽ:وک:وعیس:اگ:وت:اہلل:اعتیل

اخص:انزؽ:رفامےئ۔:یلجت:افصت:اور:وتمظعں: ے:اس: ے:دؽ:ںیم

۔بیوة،داراکرتبالعلدمیۃ،(13552)7/352:شعبالمدمانللبیہیق ؎37 لدرانفسالاذادخلالنلرانبلفظذکیه،4/711:لحلاک الدمستدرك

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 78

العامت:دالخ:وہےن:یک:تیونر:دہا:ںیم:دؽ

:ےہ،:ہنیس:ابت:وہیت:وھکاتل:ےہ:وت:ایک:اھچ:ہک:بج:اہلل:ہنیسبج:رضحات:احصہب:ےن:وپ

دالخ:وہات:ےہ:وت::اس:ںیم:تیہک:بج:ونر:دہا:ایوملس:ےن:رفام:اہلل:ہیلع:وت:اپ:یلص:؟اتلھک:ےہ:ےسیک

ولعمؾ:وہ:ہک::ےہ؟:ےسیک:العتم:ایک:ہک:اس:یک:اھچلھک:زاات:ےہ۔:رضحات:احصہب:ےن:وپ:ہنیس

ےہ؟:اک:ونر:اایگ:تیدہا:امہرے:دؽ:ںیم

ےس:انکرہ:شک:وہزاان:العتم::داین:یلہپ

عنہک::رفامیئ:ؿایب:ہیالعتم::وملس:ےن:یلہپ:ہیلع:اہلل:اعتیل:وضحر:یلص:وت اف الت

ورغی ؎ رےہ:رگم:دؽ:،ےگ:ںیہن:ںیم: ے:رھگ:ےس:دؽ:ااچٹ:وہزاےئ:داین:دوھ ے:دارال

وہں:اک:بلط:اگر:ںیہن:داین وہں:ںیم:داین

وہں:ںیہن:دیاررخ وہں: ےس:زگرا: ابزار:

دؽ::تبحم:اک:اپین:یک:ہن:ےنسھگ:اپےئ،:داین:ںیم:رےہ،:یتشک: ے:ےچین:رطح:ہک:یتشک:یک:رگم:اپین:داین::رےہ

:اس:اک:دؽ:ںیہن:ںیم:ےس:رشمػ:وہات:ےہ:داین:تیاک:وج:دنبہ:ونر:دہا:اعتیل:اہللےنسھگ:ہن:اپےئ۔:ںیم

:ریایت:صخش:ارخت:یک:اسیھجمس:ول:ہک:ا:۔دؿ:زاان:ےہ:کی:ارگم:وساتچ:ےہ:ہک:ںیم: اتگ،:رات:وت:ےہ:داین

اک:رھگ:ےہ۔:دوھ ے:زاےئ:اگ:ہک:داین:لھکراز::ہی ے:دؽ:رپ::اس رکےل:اگ۔

ےہ؟:ںاک:رھگ:ویک:دوھ ے:داین

:ایرفام:ےن:اس: ے:ابرے:ںیم:اہلل:ہیلع:رۃمح:ومالان:رویم:ےن:التوت:یک:ںیم:تیا:وج

ےہ؟:ذہلا::وہج:ایک:ےہ؟:اس:یک:ایرفام:ںاک:رھگ:ویک:دوھ ے:ینعی وک:دارارغلور:ےن:داین:ہک:اہلل:اعتیل

؎:: رفامےت:ںیہ:ؿوہج:ایب:اس:یک:ںیم:فیرش:یونثم:اینپ

را:دارارغلور: بقل:دش:اخک:زاں

؎ ای:::رفام:ںاک:رھگ:ویک:وک:اہلل:ےن:دوھ ے:داین:یک:یٹم

س اپرا دشک: وک

سن

اوبعلر ویؾ::

79

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

ےچب،:اس: ے:دوتس،::یومرٹ،:اس: ے:ویب:اس:اک:اکروابر،:اس:یک:ارتات:ےہ:وت:انجزہ:ربق:ںیم:بج

:زیچ:وکیئ:،ومسےس،:اپڑپ:بس:اورپ:رہ:زاےت:ںیہ:ںیتمعن:یاس: ے:ومابلئ:اور:اسر:،اس: ے:اقنیل

اےگ:۔بج:ہی:اک:رھگ:ےہ:دوھ ے:داین:ہیاہلل:ےن:اس:اک:انؾ:راھک:ہک::اس:ےیل:؟ےہ:یئھب:ادنر:زایت

:یکرپ:وگتفگ::وک:ومابلئ::اپ:یسک:ےہ،:د :وتق:ومابلئ:اسھت:،:ےہوھپال:رات:ھٹیس:،ےہ:رھپیت:ےھچیپ

وہوہرک::ےھڑیٹ:ویں ،ےلم:یگ:اور:دنبیگ:تیدبع:ےگ:نج:ںیم:وت:مک:ولگ:ںیلم:ںیھکید:احل:ںیم

:ایوفؿ:ا:ےس:ایھب:ایلیہک:ارٹس:ںیہ:یھباتبےت:دورسوں:وک::،رےتہ:ںیہ:اور:ےتلچ:یھب:اس:وک:ےتنس:ںیہ

وج::۔ںیہ:ےتیل:ےچب:بس:اہھت:چنیھک:یویب:،اکر،:ےلگنب:وفؿ، ابلئ،:یلیٹ ے:وتق:وم:توم:ےہ:نکیل

؎::::ےہ:::یتید:دلیکھ:ااچکن:الت:امر:رک:ربق:ںیم:،یھت:رھپ:ریہ:اےگ:ےھچیپ:داین

س اپرا دشک: وک

سن

اوبعلر ویؾ::

وت::زاےت:ںیہ: ے:ےچین:وہات:ےہ:اور:مہ:زنیم:اپیررچےہ:ہک:بج:امہرا:ڈ:اک:رھگ:اس:ےیل:دوھ ے:داین

ابواف::رھگ:راھک:اور:اہلل:شیک: ےاک:اک:انؾ:دوھ:ےن:داین:اہلل:اعتیل:۔:اس:ےیلیتید:امہرا:اسھت:ںیہن:داین

اک:وہظر:رفامات::رتمح و:یوافدار:اینپ:یھب: ے:ےچین:وہ:ابواف:ےہ:اور:زنیم: ے:اورپ:یھب:ےہ:ہک:زنیم

امں::،ایک:ںیہنےھجم:رفاومش:: ے:اورپ:یھبک:وت:ےن:زنیم:!دنبے:رےایپ:ےےہ:ہک:اے:ریم

ےہ:وت::ایا:االیک:ربقاتسؿ:ںیم: ے:ےچین:او:زنیم:،وھبال:وت:ےھجم:ںیہن:اکروابر:اور:ابؽ:وچبں:ںیم:،ابپ

:وت:ےن:وت:ےھجم:رثکت:اقلعتت:ںیم:ےھجت:ےسیک:ںیم :یوت:اج:ریت:ایک:رفاومش:ںیہن:یھب:الھبدوں!

الھبدوں:اگ؟::ےھجتںیم:ےسیک:ںیم:اہنتیئ

لیثمت:بیجع:دارارغلور:وہےن:یک ے::داین:ںیم:رویم:ونثمی

:رویم:او دؽ:اگلےن: ے::ہک:داین:ایاھجمس اثمولں:ےس:ےن:نیت:اہلل:ہیلع:رۃمح:ومالان

:ںیم:اقلب:ںیہن :یھکل:یک:یےن:ونثم:ےہ۔ :ںیم،ےہ:رشح :وا ءر :ےہ۔::ادمحلہلل تہب:وبقمؽ

واےعق::ہک:نیت:امےت:ںیہےہ؟:رف:ںدوھ ے:اک:رھگ:ویک:ہک:داین:رفامےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:رۃمح:ومالان:رویم

:تبحم:ےس:اپک:وہزاؤےگ:یک:داین:ےیل: ے:ےس:مت:ہشیمہ

:ؿرگمھچم:وہات:ےہ:ہک:اس:اک:ابمل:اس:ہنم:وہات:ےہ:اس: ے:داوتنں: ے:درایم::اکی1ربمن:واہعق

ذہلا:وج:وگتش:اکٹ:زاات::،الخؽ:وت:رکات:ںیہن:رہوگتش:اھکےن: ے:دعب:وہ:اچیب:،افےلص:وہےت:ںیہ

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 8۲

وہج:ےس::اور:وہ:وھبک:یک:وہزاےت:ںیہ:ادیپ:ےسج:ےس:وھچےٹ:وھچےٹ:ڑیک:ےہ:وہ:ڑس:زاات:ےہ

:ہیےہ:ہک:واہ::یتھکید:ریےہ:وت:اچیب:واہں:ےس:زگریت:ایاور:وج:ڑچاتی:ےہ:ارک:ہنم:وھکؽ:د:رہ ے:انک:ایدر

:یگنن:ےہ:اور:تہب:یس:ار:یھب:یس:یلچ:راہ:ےہ:اور:و:ژؿو:یلیٹ:ایوگ:وت:تہب:دمعہ:ذغا:ںیہ:ےڑیک

:رےہ:او:وک:اھکےن:یتگل:وںرک:وچچن:ےس:اؿ:ڑیک:ھٹیب:ایڑچ:کیا:کی۔:سب:اںیہ:ریہ:ادنر:لچ:ںیملف

ےن:اہک::یدورس:یھٹیب:ایڑچ:کیےلہپ:ا:،ومسہس:اپڑپ:اک:زمہ::وہاگ:اانت:زمہ::اات:ےہ:ہک:ایک:اؿ:وک:اس:ںیم

:ےہ۔:او:سیب:اتلیھپ:یہ:ےسیا:۔:انگہ:یھبرکوں:یگ:یہی یھب:وہ:ںیم:زمے:اڑاریہ:ہک:ااھچ:اےلیک

ہک::ںیہ:رک:وخو:اہچہچریہ:ھٹیب:ںیم:اس:اسڈیئ:ایںڑچ:اور:سیب:ںیم:رگم:ھچم: ے:اس:اسڈیئ:ںایڑچ

:اراہ:ےہ!:و:ااہ:ایک : وملفں:اک:اور:وخو:دمعہ:ذغا:اک۔:او:بج:رگم:ھچم:ےن::ار:اک:اور:یگنن:یس:یزمہ

:ادرھ:اراؾ:ےس:یھٹیب:ایںڑچ:ادرھ:اور:سیب:ایںڑچ:سیب:ںیم:وںدوونں:اسڈیئ:ےہک:ریم:اھکید

ہک::ںیہ:وک:لگن:زاات:ےہ۔:اس: ے:دعب:وہ:یتہک:ویںےہ:اور:ڑچ:دؾ:ےس:الماتیل:کیوت:اےنپ:ہنم:وک:ا:ںیہ

:اکروابر،:اقنیل:ںیم:ار:اہکں:ےئگ،:داین:یس:یو:ی،و:ارے:وہ:یٹ ومابلئ:اور:وہ:اپڑپ:اور::،وہ:امہرا

اس:! یک: :ووقیف:یہک:اہ:مہ:ےن:ڑب:ںیہ:ومسہس: ے:درتسوخاؿ:بس:اہکں:ےئگ؟:بت:یتہک

:رمدہ:انب:وہا:اھت۔:ومالان:رویم:اظمل:وت:ہنم:وھکےل:ہیزدنہ:ےہ،::ہیاھت:ہک::ںیہن:وت:اتپ:یہ:رگمھچم:اک:ںیمہ

:انتک:یہ:زنیم:یک:ہک:داین:وک:رفامےت:ںیہ:ایس:اہلل:ہیلع:رۃمح :لچ:زاےئ،:: ے:اورپ:اہمترا اکروابر

ےس::ربخدار:داین:نکیلةکو:وہں::وہں،:ومابلئ:وہں،:ومسےس،:اپڑپ:اور:اشیم:وہ،:اقنیل:زیرمڈس

اپ:رضحات::یئھب:دوزگ:اک:رگم:ھچم:ہنم:وھکےل:وہےئ:اہمترا:ااظتنر:رکراہ:ےہ۔:نس:ایل:،دؽ:ہن:اگلان

:ےس:اان:ااسؿ:ںیہن:ویکں:ہک:رکایچ:،ربخ:ہن:وہیئ:رھپ:ہن:انہک:ںیمہ:،وھبانل:تم:،یئھب:وھکید:،ےن

گن:وہ:اور:اکروابر:وہ:اور:وپڈن:وہ:اشدنار:ڈلب:یہ:وہج:ےس۔:وت:ینتک:ےہ،:فعض:اور:رمع: ے:اقتےض:یک

:ااظتنر::ربقاتسؿ:ںیم:زنیم:روھک:ہک:دو:زگ:یک:اید وہ:نکیل:یلکن:یھب:دنوتوہج:ےس::اور:وپڈن:یک امہرا

بک:اےت::ہی وھکیےہ:ہک:د:لثم:رگمھچم: ے:ہنم:وھکےل:وہےئ:ااظتنر:رکریہ:ےہ،:زنیم:رکریہ

:یک:امحتق:ہن:رکان،:اہچہچان:تم،:داین:رطح:یک:ویں!:اتبؤ،:ڑچںیہن:ایےہ:ربعت:انک:واہعق::؟ںیہ

:رطح:ہنم:وھکؽ:رک:رھپ:دنب:رکےل:یگ:رگمھچم:یک:زنیمدؿ::کیرحاؾ:ذلوتں:ےس:تسم:ہن:وہان۔:ا

:یہ:ےسیا:،وک:لگن:ایل:ویںرگمھچم:ےن:ہنم:وک:المرک:ڑچ:وہں:ےگ:ےسیج: ے:ےچین:نم:یٹم:اور:مہ:یئک

:امہرے:اورپ:ڑپےن:وایل:نم:یٹم:و:نیتد:،لگن:ےل:یگ:ںیم:مہ:وک:اےنپ:ٹیپ:ربقاتسؿ:ںیم:یھب:زنیم

81

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

:ںیمہ:،ےہ:رے:دووتس!:ویکں:ہک:انگہ:تہب:رخاو:زیچایپ:ےانگوہں:وک:وھچڑدو:ریم:دلج:یہ:،ےہ

ورہن:اج:کت:ہن::احلئ:ںیہ:ےننب:ںیم:انگہ:امہرے:اہلل:اک:ویل:یہی ،ےہ:یتیےننب:د:ںیہن:اہلل:اک:ویل

۔اہلل:نب:زاےت:زاےن:مہ:ےنتک:ڑبے:ویل

لیثمت:یدورس:ور:یکدارارغل:ںیم:ونثمی

ہک:زہشادہ::اھکید:ای،ےن:زادو:رکد:ڑبایھ:کیزہشادے:رپ:ا:کیدورسا:واہعق:ےینس!:ا:او

سج::ایےن:اس: ے:اورپ:زادو:رکد:ڑبایھ:الےن: ے:ےیل:ےہ:وت:اس:وک:اےنپ:رکچ:ںیم:تہب:نیسح

ہک::یھت:نیسح:یسیہک:وہ:اں:احال:یھت:ولعمؾ:وہیت:یرب:تیاہن:یوجاؿ:ویب:ےس:اس:زہشادہ:وک:اینپ

وخػ:انک::تہب:یہ:یوہج:ےس:اس:وک:وہ:وجاؿ:ویب:وہزاات:اھت:رگم:زادو:یک:الازا:ںیم:ےادنریھ

ےھت:اور:اگؽ::ںیہن:داتن:یھب:سج: ے:ہنم:ںیم:ڑبایھ:اسؽ:یک:اور:وہ:ایس :یھت:ولعمؾ:وہیت:لیڑچ

:واہ!:ایکاؿ:اگولں:وک:اےنپ:وہوٹنں:ےس:ااھٹرک:اتہک:اھت:ہک:واہ::،اچن:ادنر:ےکچپ:وہےئ:ےھت:کیا:کیا

:ےہ۔:یئک:رخاو:رظن:ایت:زیچ:ےہ:اور:ایھچ:یتگل:ایھچ:ےہ!:زادو:ےس:رخاو:زیچ:ریاعمل:ابشو:اط

:یک:دادا:اننب:اچات:وہں،:ےٹیب:ہک:ںیم:ایوک:الب:ریوںوت:ابداشہ:ےن:وز:وہیئ:ربس:وہےئگ:رگم:اوالد:ںیہن

:ےئ:۔:وت:وا ءایت:رظن:ںیہن:ادیم:ابت:ےہ:ہک:دور:دور:کت:وکیئ:ایک:ربس:وہےئگ:نکیل:وک:نیت:یاشد

ہک:زہشادے:رپ:زادو:اک::رھک:رک:اتپ:اگلایل:ذیوعت:ےن:اس: ے:اہھت:ںیم:نیزبراگؿ:د:،ایگ:ایوک:الب:نید

اک:زادو:ااتردو۔:اوہنں::ڑکپ:رک:روےن:اگل:ہک:اہلل:واول!:امہرے:ےٹیب:بت:ابداشہ:وا ءر: ے:ریپ:،ارث:ےہ

دؿ:زادو::۔:اچسیلاس:اک:العج:وموجد:ےہ:ںیم فیرقاؿ:رش:،ےن:اہک:ہک:اؿ:اشر:اہلل:ارت:زاےئ:اگ

۔:ابداشہ:ےن:اہک:زادو:ابلکل:ااھچ:وہایگ:ای،اس:وک:ڑپھ:رک:الپد:ہلق:وریغ:ںاور:ونیت:ایتا:ااترےن:یک

:ےہ:ہک:اس:وک:او:اینپ:ہی اس:یک:ہک:دلیل:ایےہ؟:رفام:ایک:دلیل:وہےن:یک:ہک:اس:اک:زادو:کیھٹ

:ہیرک::ھکیوک:د:ڑبایھ:اسؽ:یک:اور:ایس:حض:وہزاےئ:یگوا:حیحص:تقیقح:،،ےگ:یگ:ایھچ:یوخوصبرت:ویب

اور:وفج::۔:ذہلا:وپسیلاور:اس:وک: ے:وہزاےئ:یگ:ی،رکد:یاہکں:ربابد:ےن:وجاین:روےئ:اگ:ہک:ںیم

وت:رفنت::اھکیوک:د:بج:اس:زہشادے:ےن:اس:ڑبایھ:،ایگ:اہیں ے:: ے:اسھت:ابداشہ:وخد:اس:ڑبایھ

باہلللاور:اوسفس:رکےن:اگل:ہک::ےس: ے:وہیئگ ۃال سج::،رخاو:ڑبایھ:یسیا:حللولقل

وت:وہ::یئگ:داھکیئ:یویب::اھت:اور:بج:اس:یکاتھکید:نیسح:ربمن:اک:ہمشچ:اگل:وہا:ےہ:اس:وک:ںیم:رہ ے:ایگ

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 82

:ےن:اینپ: ے:اسھت:ںیم:وہج:ےس:اس:ڑبایھ:زادو:یک:،یک: سر:ںیہن:ےن:اس:یک:روےن:اگل:ہک:اہ!:ںیم

ےھجم:اعمػ:رکدو۔:ہک:رپ:رگایگ:وںاور:ریپ:امیگن:ر:اس:ےس:اعمیفاو:ی:رکدعیاض:زدنیگ

العامت:زادو:یک:ین ے:اطیش:داین:بح

تہب:ڑبا:زادورگ:ےہ،:بج::ؿرطح:اطیش:ہک:ایس:رفامےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:رۃمح:رویم:ومالان

::اعتیلےتگل:اور:اہلل:اےھچ:ںیہن:ےہ:اور:اہلل:واےل:یھب:یتگل:ایھچ:ےہ:وت:داین:اتیاوھکنں:رپ:زادو:رکد

:ںیزیچ:بس:ثیبخ:ری،زان،:رشاو،:زنخ:،ےتگل:اےھچ:ںیہن:وملس:یھب:ہیلع:اہلل:اعتیل:اوروضحر:یلص

::۔:اس:ےیلںیہ:ےنگل:یتگل:رھپ:اس:وک:ایھچ ارتے:اگ؟:اس:زہشادے:اک:زادو::زادو:ےسیک:ہیدووتس!

،:اؿ:اشر:اہلل:روہ:تبحص:ںیم:اہلل:واولں:یک:ینعیارتے:اگ::زادو:یھب:ہیےس::ےن:ااترا:ایس:سج:زیچ

:روسؽ:ےس:ا :اور :اہلل :وہیگ:یسیدنچ:دؿ: ے:دعب:اپ:وک :اہلل:اعتیل:تبحم:ولعمؾ : :اورںیم:اور

اور::اگنوہں:ےس:رگزاےئ:یگ:داین:یوہ:امجؽ:رظن:اےئ:اگ:ہک:اسر:وملس:ںیم:اہلل:ہیلع:وضحر:یلص

؎ ےگ:ہک::::ںیہک:اپ:اہلل:رپ:زاؿ:دے:رک:یھب

یھت یک ایس وہیئ ید ید زاؿ

وہا ہن: ادا: قح: ہک: ےہ: ہی::وت: قح

اک:اگؽ:وچےتس:وچےتس:رمزاؤےگ:اور::ڑبایھ:احل:ںیم:ورہن:ایس:؟ںیہن:ایےہ::یااتران:رضور:زادو

:ےہ،:اہلل:اور:روسؽ: ے:اقمےلب:ںیم:ڑبایھ:داین:۔داین:ہیےہ؟::ایک:اور:ڑبایھ:۔انجزہ:دنف:وہزاےئ:اگ

:وضحےہ:اتبؤیئھب:تقیقح:ایک:یک:داین :یلص! :یک:ایند:یہک:ارگ:وپر:وملس:رفامےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:ر

۔:اتیہن:د:وھگٹن:اپین:کیاکرف:وک:ا:وت:اہلل:یسک:وہیت:رھچم: ے:رپ: ے:ربارب:یھب: سروتمیق

38؎

رھچم: ے:رپ::یھب:ہیہک::ںیہ:یھب:ںڑلایک:ہی ںیم:ایس:؟او:مہ:ولگ:اہکں:زارےہ:ںیہ

اےئ::اک:نسح:رظن:ںیہن:یسکےہ؟::اک:ااجنؾ:ایک:ںہک:اؿ:ونیسح:وھکیربق:وھکؽ:رک:د:ربقاتسؿ:ںیم:،ںیہ

۔:ےھجم:اےنپ:اؿ:ےس:اھبےتگ:ںیہ:ےہ:اور:اؿ: ے:اعنیقش:لکش:ڑگب:زایت:اؿ:یک:ںیم:یہ:اگ۔:زدنیگ

؎: اےئگ::ایددو:رعش:ااچکن:

الدمکتبۃالقدمدمیۃ،بابازلہد،2/58:جامعالرتمذی ؎38

83

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

ںیم اچبےن: دؽ: ےس: ںونیسح اؿ

ںیہ ااھٹےئ: تہب: یھب مغ: ےن: ںیم

:ہن:انھجمس:ہک:الم:اور:فویف:ہیولگ:اتہک:وہں:ہک:اپ::اس:ےیل:ہی

ن

ن

:وہےن: ے:دعب:وہ:ابلکل:م

!:وج:انگہ:ےس:اتچب:ےہ:یئھب:ںےہ:ویک:وہیت:ایدہاطتق:اعؾ:ولوگں:ےس:ز:۔:الہ:اہلل:یکوہزاےت:ںیہ

رعش:اہک:ےہ:اور::ہیرطػ:ےس::ےن:زبروگں:یک:ںیم:اس:ےیل:؟وہیگ:ںیہن:ایدہاطتق:ز:اس:یک

؎: ےہ::دورسا:رعش

دوتس: گ:ےلکنوت:اھب:یڑگب:لکش

جہاذلؾ:امب::دوتس:اک:ظفل:ہنعط:ےہ،:اتدیک:اہیں ی

شی

ابؽ::،وہایگ:اھادملح:ےہ۔:بج:اس:اک:ہنم:ڑیٹ:

خ:یھب:او:اس:یلگ:،وہےئگ،:او:واہں:ےس:اھبےگ:دوتس:دیفس ؎ رکےت:::ںیہن:اک:ر

دوتس: اھبگ:ےلکن وت::یڑگب:لکش

ںیہ انسےئ: زغؽ: ےلہپ: وک: نج

:ا:اٹیپل:ویاؿےھت:او:د:اغبل:ڑپےتھ:ویاؿ د:ےلہپ :ںیہن:ٹلپ: ے:یھب:،وہےئگ:دو:نیت:کیاور

دؽ:اگلےن::،ےہ:افین:ےہ:ہک:داین:ہیاحلص::۔ںیہن:سج:ےس:ےتٹپل:ےھت:او:ادرھ:ےتٹلپ:یھب:۔اےت

زادو:ےہ۔:،ہی ے:اقلب:ںیہن

ہقیاک:زادو:ااترےن:اک:رط:داین

ربتک::اشر:اہلل:اؿ:یکاؿ::،روہ:تبحص:ںیم:!:اہلل:واولں:یکارتے:اگ:یئھب:زادو:ےسیک:اور

اہلل::اور:وضحر:یلص:اےئ:یگ:رظن:ںیہن:زیچ:وکیئ:ںیم:ےس:زادو:ارتے:اگ،:رھپ:دخا:ےس:ڑبھ:رک:داین

اےئ:اگ۔:دنسپ:ںیہن:ہقیاک:رط:اک:رچلک:اور:یسک:تنس:ےس:ڑبھ:رک:یسک:وملس:یک:ہیلع

لیثمت:یرسیت:یک:دار:ارغلور

:ہعلق:ںیم:کیےہ:ہک:ا:ہیاور:وہ::نس:ےیجیل:واہعق:یھب:ارسیت:کیدو:واےعق:وہےئگ:او:ا:ہی

ہعلق: ے:ادنر::اور:اےنپ:وچبں:اور:اخدناؿ: ے:ےیل:وفج: ے:ےیل:ابداشہ:رات:اھت:اس:ےن:اینپ:کیا

اات:اھت۔:دنمش:کلم: ے:ابداشہ:ےن::اک:اپین:ایؤںابد :ےس:اپچن:در:ہکلب::اھت:ایدھکواںیہن:ونکاں::وکیئ

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 84

: :ووقػ:ےہ:ہک:سج: ے:ےعلق: ے:ادنر:وکیئ:ابداشہ:ہی ےس:اتپ:رکایل:ےعی ے:ذر:یڈ:یئا:یس

:اس:ےن:اپوچنں:در،ےہ:ااظتنؾ:ںیہن:اک:وکیئ:ےہ:اور:اپین:ونکاں:ںیہن ایرپ:دنب:ابدنھ:د:ایؤںذہلا

وت::وہایگ:بیمتخ:وہےن: ے:رق:بج:اپین:،اان:دنب:وہایگ:ےس:اپین:ایؤںکت:ہک:اپوچنں:در:اہیں

اک:ادنر::انجو:مہ:وت:اپ:ےس:ےتہک:ےھت:ہک:اپ:اپین:ےن:اہک:ہک:ریوز:؟وہایگ:ایک:ہیاہک:ہک::ےنابداشہ:

رضورت:ےہ؟:او:وت:رمےن::ایک:یک:ںیڑاےت:ےھت:ہک:ادنر:ونکاپ:ذماؼ:ا :نکیل:ںیااظتنؾ:رک:وکیئ

؎:: رفامےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:رۃمح:ےہ۔:ومالان:رویم:اچرہ:ںیہن: ے:وسا:وکیئ

وشرے:ادنروں اچہ::کیزامں::اں

وںرب: ازںی:ریش ؿوحیج زدص:ہب:

:یاھکر:کیا:ہن:وہات:اور:انم: ے:زامہن:ںیم:ڈویکن:ڈنیا یکنماقمح:اور:اظمل:ابداشہ:ارٹنلنشین:ہی ارگ

ےس::اپین: ے:ےھٹیم:ایؤںدر:ںوڑکنیسوں:وت:اج:زاؿ:اچبےن: ے:ےیل:ہعلق: ے:ادنر:وھکداتیل:ونکاں:یھب

رتہب:وہات۔

ایذلت:درادم:رکےن:واےل:اپچن:در: ے:ہعلق:ںیم:اخیک:مسج

رس:ےس::ہک:مہ:ولگ:یھب:اس:واہعق: ے:دعب:رفامےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:رۃمح:رویم:ومالان:او

ےس:امہرا:دؽ:ادنر:زمہ::اوپمرٹ:رکات:ےہ:اور:دؽ:وک::ایؤںاپچن:در:سج:ںیم:ہعلق:ںیہ:کیکت:ا:ریپ

ابرصہ:ےہ،::ایےئاک:انؾ:در:ایرک:ذلت:احلص:رکراہ:ےہ۔:اس:در:ھکیالہبات:ےہ،:اوھکنں:ےس:ھچک:د

وہ؟:اس:اک::اتھکیےہ:ہک:وج:د:ایدر:اسیا:وکیئ:ںیم:رات:ےہ،:داین:اتھکیےہ:ہک:وج:د:اسیا:ہیای،در:االو:ےنھکید

:ایک :د:۔ابرصہ:ایےئےہ؟در:انؾ :د:اتھکیےچب:د:یےہ،ویب:اتھکیاکروابر :وک :اگوکہں ےہ،::اتھکیےہ،

:ایدر:رسارطح:ےس:اکر:الچات:ےہ۔:اس: ے:دعب:دو:یک:یپ:سیابدنھ:رک:ا:رپ:اتلچ:ےہ،:ٹلیب:زیرمڈس

:ںیم:وگتفگ:اتنس:ےہ۔رکایچ:یک:ںاکؿ:ےس:اگےن:اتنس:ےہ،:ومیم:۔اسہعم:ایےئاس:ےہ؟:دروکؿ:

دؾ::انک:ںیم:یومالان!:اوہنں:ےن:امہرںیہ: وج:رھپر:یہ: :رپدہ:وعرںیت:ہیصخش:ےن:اہک:ہک::کیا

ؾ:ںیم:اؿ:یکےنمت::،ایک:دؾ:ںیہن:ےن:اہک:ہک:اوہنں:ےن:انک:ںیم:رک:راھک:ےہ۔:ںیم انک:اگلریھک:د

:مہ:وک:اؿ:یک:وت:یھبک:اور:اہلل:اک:مکح:امںین:اور:اوھکنں:وک:اچبرک:رںیھک:ےس:رںیہ:ط:اایتح۔:ارگ:مہےہ

ؾ:ےس:وکیئؾ:ایک:انک:ںیم:یاصقنؿ:ہن:وہ۔:بج:اوہنں:اہک:ہک:ریم:د

ےن:اہک:ہک::وہا:ےہ:وت:ںیم:د

85

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

:انک اوہنں:ےن:اپ:یک:،اک:ذعاو:ےہ:یدبرظن:،ہیےہ:وہیئ:دییرخ:اپ:یک:اشیینرپ:اپ:یک

:ںیمؾ:ںیم:اپ:ےن:اؿ:یک:ایک:ؾ:ںیہند

۔انک:اگلیئ:د

ؾ:اگلیئ:ںےن:زاونروں: ے:ویک:اتہک:وہں:ہک:اہلل:اعتیل:رپ:ںیم:ںیہی:ویکں:ہک:وہ:اینپ:؟د

وت:اکی:دؾ:اکٹل:دی۔:اہلل:اعتیل:وک:ریغت:ولعمؾ:وہیئ:رےتھک::لقع:ںیہن:افحتظ:رکےن:یک:رشاگمہ:یک

:رشاگمہ:وک:اہلل:ےن::ولخمؼ:وت:ےہ۔:اؿ:یک:یریم:نکیل:ارگہچ:زاونر:یہسہک:ہی:ریمی:ولخمؼ:ںیہ:ایحر

۔اور:اج:لک:ااسنؿ:وہرک: :رپدہ:ےگنن:رھپ:رےہ:ںیہ:ایرکد:رپدہ:ںیم

:ذراچ ےاس:وک:وس

ی:ا:امیؿا:؟ںیہن:ای زاونر:ےس:دبرت:ںیہ:ہیہک:: الؤ:اہلل: ے::امیؿالؤ،

رفامؿ:رپ!:اضل عامبلہ

ن ۔ں:ےس:دبرت:ںیہزاونرو:ہی؎39اولئککال

ےننس::ینعیاسہعم::ایےئابرصہ:اور:دورسا:در:ایےئاک:انؾ:در:کیےنس:اپ:ےن۔:ا:ایدو:در:وت

وت::ہاور:رساتج:وریغ:ںایم:ےاو:ریم:ایپ:ےےہ:او:ریم:یتہک:یاور:ویب:واال۔:بج:ےچب:اوب:اوب:ےتہک:ںیہ

اک:اور:اس:اک:انؾ::ےہ:وسےنھگن:ایدر:اذلت:دؽ:کت:زاات:ےہ:اور:رسیت:ایےئدر:ہی ہعیاکونں: ے:ذر

تہب:ڑبا:اسپن:وہات::کیا۔ہی:رطح:ارگج:یک:اشہم:ےہ:اور:اس:ےس:وسےتھگن:رےتہ:ںیہ:ایےئدر

ےہ:اور::رکبا:زاراہ:وہ:وت:زور:ےس:اسسن:اتیل:ارگ:دس:ٹف: ے:افہلص:ےس:یھب:،ےہ:ےہ:وج:اتلچ:ںیہن

رک:رحاؾ::ہک:انک:ےس:وسھگن:ںیہ:یھب:ےسیتہب:ےس:اعقش:ا:۔الچ:زاات:ےہ:رکبا:اس: ے:ہنم:ںیم

اشہم:اور:وچاھت::ایےئاسہعم:اور:در:ایےئابرصہ،:در:ایےئوہےئ:در:ایدر:نیت:ہیوت::۔:ںیہزمہ::ےتیل

الحؽ::ںیہ:زاریہ:زابؿ:ےس:ھکچ:رک:احلص:یک:ذلںیت:ذاہقئ،:ےنھکچ:واال،:تہب:یس:ایےئےہ:در:ایدر

:ےہ:نکیل:اتیل:رحاؾ:ےہ،:روشت:اور:وسد:ادمین:ہک:اس:یک:زاےتن:ںیہ:،رکف:ںیہن:وکیئ:اور:رحاؾ:یک

:ایاچر:در:۔ہیذاہقئ:ایےئاک:انؾ:در:ایاس:درںی؟:وھچڑ:وک:ےسیک:ایینرب:،ےمقل:ےتلگن:زارےہ:ںیہ:اؾرح

ےس:زمہ:::ےن:ےہ۔:وھچےن:ےس:اگولں:رپ:اہھت:ریھپہسمال:ایےئاک:انؾ:در:ایدر:ںیوہےئگ:اور:اپوچن

ےلم:اگ۔:او:یھب ے:اگؽ:رپ:اہھت:اگلول:وت:وث:یےہ:ہک:ویب:الحؽ:یھب:زمہ::ںیہک ،ہیاات:ےہ

179:العیاف ؎39

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 86

:یسک:ذلوتں:اک:ااطقنع:اور:ااسنؿ:یک: ے:وتق:امسجین:ومت

:انؾ:ےہ:رضحت:زعرالیئ:نکیل :وہ::ہیلع:ومت:اک:رفہتش:بج:اات:ےہ:نج:اک االسلؾ

:ےہ:ہک:ایھب:ڈارٹکوں:اک:ہلصیف:،اصبح:زدنہ:ںیہ:۔:ھٹیسںیہ:ےتیرپ:دنب:ڈاؽ:د:ایؤںاپوچنں:در

ےہ،::یاطر:یشغ:ومت:یک:ینعیاراہ:ےہ،:رکسات::او:اوھکنں:ےس:رظن:ںیہن:زاؿ:ےہ:نکیل

اشرع::دے:بیجع:زجاےئ:ریخ:وک:اہلل:اعتیل:یاہ!:اربک:اہل:اابد:۔ےہ:راہڑپ:ںیہن:داھکیئ:ںیہ:اںیھکن

؎::::اک:رعش:ےہ،:رفامےت:ںیہاؿ:یہ:اہلل:واےل:جج:ےھت،::،ےھت:دجہتزگار

وحاس:اربک:وہےت:ںیہ :اکر: ے:اسےنم:اضق:

وہںیت:ںیہنرگم:انیب::اںیھکنوگ:ںیہ:وہیت:یلھک

:،وت:ول:ھکیاوب:ذرا:ےھجم:د:اراہ:ےہ،:وھچےٹ:وھچےٹ:ےچب:ےتہک:ںیہ:ابرصہ:ےہ:رگم:رظن:ںیہن:ایےئدر:او

:وشد ::رےایپ:ےول:ریم:ھکیرظن:ےھجم:د:کیےہ:ہک:ا:یتہک:یاات۔:ویب:ںیہن:اوب:وک:رظن:یہ وشد !

رپ:ةکو::ؿاور:زاب:اتید:ںیہن:ھچک:انسیئ:،ےہ دیتیاواز::یویب:اات۔:اکؿ:ںیم:اصبح:وک:ھچک:رظن:ںیہن

ذاہقئ::،یتکس:او:ھکچ:ںیہن:،متخ:وہیئگ:اختیص:ادراک:یک:زابؿ:ںیم ،ذلت:اک:ھچک:اتپ:ںیہن:یک:اشیم

،اطتق:متخ:یھب:اتکس:اور:وسےنھگن:یک:او:اہھت:ےس:ڑکپ:ںیہن:،متخ:یھب وقت:الہسم:۔وہایگ:جولفم

:اسہعم، ابرصہ،وقت اطتق:متخ۔وقت :د مسق:یک :الہسم،وقت :ذاہقئ،وقت بس::اشہموقت

۔لطعم:وہںیئگ

سک:رچاغ:ےس:ونر:اتلم:ےہ؟:ںیم:وں ے:ادنریھ:ومت

بلق::ںیم:زدنیگ:ہک:سج:ےن:اینپ:رفامےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:رۃمح:اس:وتق:ومالان:رویم:او

اس::ںیمرپ:دنب:ڑپزاےئ:وت:دؽ::ایؤںدر:وت:بج:اؿ:افین:احلص:رکایل:ایتبحم:اک:در:یک: ے:ادنر:اہلل:اعتیل

وت:دؽ::یگ:ھجب:زاںیئ:ںرواینش:الحوت:اک:ااسحس:وہاگ۔:بج:وحاس:ہسمخ:یک:یک:ایدر:وتق:اس:الافین

؎::: ہک:رفامےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:رۃمح:۔:ومالان:رویمرسچ:الٹئ:لج:زاےئ:یگ: ے:ونر:یک:اہلل:اعتیل:ںیم

دنتتس:و:رچاغ:ارتبے:ابد

رگیےد رچاغ: زوریگبامن

87

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

؎:: ےہ:لچ:ریہ:زیت:ادنیھ واول!:ومت:یک:داین:اے

ںیم:یھدنو:دنت:ا:زیت:یک:ومت

ںیہ ےتلج: رچاغ: ے: زدنیگ

؎ ::رفامےت:ںیہ:وت

دنتتس:و:رچاغ:ارتبے:ابد

وتق::اک:رچاغ:تہب:زمکور:ےہ:یسک:ےہ:اور:زدنیگ:لچ:ریہ:زیت:ادنیھ:واول!:ومت:یک:داین:اے

؎::: ھجب:اتکس:ےہ:یھب

رگیےد رچاغ: امن ریگب زو

:کیتبحص:ےس:ا:التوت:رک ے:اور:اہلل:واولں:یک:امنز:روزہ:رک ے،:رقاؿ:اپک:یک:یدلج:دلجی

اپوچنں:رچاغ:لگ:وہں:وت:ادنر:اک::ہیدورسا:رچاغ:روح: ے:ادنر:الجول،:اتہک:بج:وحاس:ہسمخ: ے:

:۔دول:ےل:رک:زاںیئ:یڑب:کیوسحمس:ہن:وہ:اور:اپ:ا:رچاغ:رونش:وہزاےئ:اور:اپ:وک:اہنتیئ

:زاعم:دجسم:ںیم:یک:دیلہ:اہلل:ہیلع:رۃمح:یاہلل:اصبح:دحمث:دولہ:الان:اشہ:ویلوم:تہک:رضح:اسیج

:ایل:اتج:وتنطلس:اور:تخت:مت:ےس:نیھچ:ہیرفامےت:ےھت:ہک:اے:لغم:ابداشوہ!:بج:مت:رموےگ:وت:

زاےئ::اہیںاہلل:رمے:اگ،:اہلل: ے::ڈاال:زاےئ:اگ:اور:بج:ویل:رک:ربقںیم:ٹیپل:نفک:ںیم:،زاےئ:اگ

؎:: تبحم: ے:وجاد ات:اےنپ:اسھت:ےل:رک:زاؤں:اگ:اہلل:یک:ہک:ںیم:ںیہوت:رفامےت::۔اگ

: وجاد :: دارؾ:دےل وحت: اتس: قشع اپرہ

س

ن ل

رےھک::تبحم: ے:ومیت:یک:دؽ:راتھک:ےہ:سج: ے:ادنر:اہلل:اعتیل:کیا:ںیم:ہنیس:یاہلل:اشہ:دولہ:ویل

؎ ای::::امؽ:دار:وہ::ایدہ۔:اتبؤ:مت:زوہےئ:ںیہ

اسامےن:ہک:نم:دارؾ:رگدوں:ریم:ریدارد:ز:ہک

ےلچ:اگ:سج::اتپ:؟امؽ:دار:ےہ:یاہلل:دولہ:اشہ:ویل:ایوامؽ:دار:وہ::رسیئ:ایدہمت:ز:ہیلغم:السنیط:اے

تبحم: ے::اہلل:یک:ایک:ایدوخو:اہلل:وک::ںیم:روح:وہنجں:ےن:داین:وت:اہلل:واولں:یک۔وتق:روح:ےلکن:یگ

؎ :::ےل:رک:زاےئ:یگ:ایونر:اک:در

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 88

ارثک:رات:ےہ: رگاں:ےس:درد:اس:اتج : ے:رسوں:ںیم:اشوہں

ےہ اتہب: ایدر اک: ونر::کی:ا::ںیم: ںونیس: ے افص: الہ اور:::

:ہیایک،الکؾ:وہ:وت:اتبےیئ:وک:اس:ںیم:اتہب:ےہ،:ارگ:یسک:ایونر:اک:در:کیا:ںیم:ںواولں: ے:ونیس:اہلل

:انؾ::ےہ؟اس:داین:ےس:زاان:ںیہن:اہیںدؿ::کیا:ےہ،ایک:یک:ےن:شیپ:وج:ںیم:ںیہن:تقیقح اک

۔ےہ:ہک:سج:وک:اانپ:رھگ:اتھجمس:ےہ:اس:وک:وھچڑ:رک:زاان:ڑپات:ےہ:راھک:ایگ:ےیل:دارارغلور:ایس

اانتب رطػ:وتہج:و:العتم::ارخت:یک:دورسی

: ہک:یھب:کت:ہک:ارگ:اپ:اچںیہ:اہیںوہ:وھبےنل:ہن:اپےئ::وتق:یھب:وک:یسک:ارخت

:د:ویںاہلل:وک:الھبرک:اؿ:ڈیٹ:اج:ںیم ::ھکیوک احؽ:وہ:سج:وک:رضحت:وخاہج:اصبح::ہیولں:وت

؎:::::رفامےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:رۃمح

ںیہ ارےہ: اید:وہ: یھب رھپ: وہں: الھبات

؎ مہ:بس:وک:اطع:رفامدے۔:ارقح:اک:رعش:ےہ::::تبسن:اہلل:اعتیل:ایسی

اکاٹن:ےھبچ:اور:وٹٹ:زاےئ:وکیئ

تبحم درد: ےہ: انؾ: اک: ایس

:دؽ:وت:اہلل:و:رگم تبسن::یسیا:،اور:اغلف:ںیہ:ےس:اج:لک:مہ:ینغتسم:اولں:ےس:اتلم:ےہ:نجدرد

:۔:سپ:سج: ے:دؽ:ںیمارےہ:ںیہ:ایدوہ::مہ:بس:وک:اطع:رکدے:ہک:الھبات:وہں:رھپ:یھب:اہلل:اعتیل

:د اےس::یھب:اید یک:ےس:انکرہ:شک:رےنہ: ے:اسھت:اسھت:اہلل:اعتیل:دالخ:وہات:ےہ:داین:تیونر:دہا

،:تبحم:اک:اکاٹن:اھبچ:رات:ےہ۔ےہ:وتق:ریتہ

ریبعت:بیجع:یک:تبحم:اہیہل:درد

:وک:ےسیک:رعش:ےہ۔:ولگ:ےتہک:ںیہ:کیا:اتبحم:رپ:ریم:یک:اہلل :ایدہک:د :وتق:مہ:دخا

ےن:اہک:ہک:ارگ:اپ: ے:اکاٹن:ھبچ:زاےئ:وت:ومسہس:اپڑپ:اھکےت:وتق:وہ:درد:رےہ:اگ::ںیم:؟رکےتکس:ںیہ

اس:اکےٹن: ے:درد:وک:الھبےتکس:وہ؟:ذہلا::رات:وہ:وت:یھب:یہ:اور:یلہپ:رکو:یاشد:اور:ارگ:یئن:؟ںیہن:ای

:کیا:ںیم:فیرعت:ےن:اہک:ہک:اس:یک:رکو:وت:ںیم:فیرعت:تبحم:یک:یک:ہک:اہلل:اعتیل:ھجم:ےس:وپاھچ:ایگ

89

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

؎ رکات:وہں::::رعش:شیپ

اکاٹن:ےھبچ:اور:وٹٹ:زاےئ:وکیئ

تبحم درد: ےہ: انؾ اک: ایس

وہےت:وہےئ:رظن::ؾالین: ے:تخت:واتج:یھب:ہک:السنیط:درد:اطع:رفامںیئ:اسی:اک:اتبحم:اینپ:اعتیل:اہلل

ہن:وہ،:ومسہس:اور:اپڑپ::اتیمہ:وکیئ:دول:یک:دول:دنموں:یک: ے:داین:۔:اس: ے:بلق:ںیماںیئ

اہلل:وک:تم:وھبول،::امنز:ہن:وھچڑو:اور:اس: ے:ےیل:امجتع:یک:تمعن:ھجمس:رک:اھکول:رگم:اس: ے:ےیل

وک:اغبل::اید واےل:یک:ےنیواےل:وک:تم:وھبول،:وتمعنں:رپ:تمعن:د:ےنی:ےس:تمعن:دوہج:وتمعنں:یک

وصتػ:رقاؿ:اپک:ےس:اثتب:ےہ۔:ہیاک:انؾ:وصتػ:ےہ:اور::ایس:رکانیل

تمکح:وک:رکش:رپ:دقمؾ:رفامےن:یک:ذرک

:رفام:ہک:اہلل:اعتیل:رفامےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:رۃمح:اولیس:العہم ایےن:اےنپ:ذرک:وک:دقمؾ

کیفاذ

کیک ون ؎43اذ

،ےس:تیانع:ےگ:اینپ:ںیرک:اید ںیہمت:مہ:،رکو:ااطتع:ےس:ایدوک:مہ:مت:

41؎

والکی

وک::اید ینپہک:اہلل:ےن:ا:رفامےت:ںیہ:اہلل:ہیلع:رۃمح:رکو۔:العہم:اولیس:اور:رکش:یھبواش

ہک::اس:ےیل:دقمؾ:ایک یک الذ

حاصل ؟ےہ:اک:احلص:ایک:ایدفان

نع ال

دمبال تغال

:ش

عدمۃاور::۔رکان:ایدواےل:وک::ےنیتمعن:د تغالبالنشیال

ک الش

حاصل اور:رکش:اک::وان

۔وغشمؽ:وہان:ےہ:الص:تمعن:ںیم

42؎ :ز:ایدواےل:وک::ےنیوت:تمعن:د ؟:ںیہن:ایالضف:ےہ::ایدہرکان

ؽ:زاؤ۔:زاؿ:وصتػ:اور:روح:وصتػ:واےل:وک:وھب:ےنیرک:تمعن:د:ھکیاجبےئ:اس: ے:ہک:تمعن:وک:د

ہحمل:وک:اہلل:وک:رفاومش:ہن:رکو۔:کیےہ:ہک:ا:یہی

اامعؽ:یےس:ےنچب: ے:ضعب:رضور:انرایگض:یک:اعتیل:قح

:ینعیتم:رکان::اچنھکیئ:رعض:رکات:وہں:ہک:اےنپ:اگولں:یک:ابت:ںیم:یرضور:ںیم:ارخ

152:البقیۃ ؎4۲

ن ؎41 امجام وعید،(152)البقیۃ،1/86:تفسیبیانالقیا

ذکیهبلفظألنفالذکیاشتغالبذاتہتعالوفالشکی،داراحیا:الرتات،(152)البقیۃ،2/19:روجالدمعان ؎42 اشتغالبنعدمتہوالشتغالبذاتہتعالاولمنالشتغالبنعدمتہ

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 9۲

:طاس:ےس:اایتح:،ااھکڑ:وکٹ:وھکیٹن:وکٹ،:دورسا:وکٹ،:ارخ:ںیم:کیرک:ا:چنیھک:تم:امران:چنیھک:ڈیلب

یھٹم:کیا:کیاشؿ:ھجمس:رک:اپ:ولگ:ا:وملس:اک:مکح:ھجمس:رک،:رفامؿ:اعیل:اہلل:ہیلع:۔:وضحر:یلصےیجیک

وابج:ےہ،:اچروں:اامومں:اک:اس:رپ:اامجع:ےہ:اور:ہچب::داڑیھرطػ:ےس::ںونیت:،رھک:ںیل:داڑیھ

ہ:تم:اپھچؤ:رحاؾ:ےہ:اور:اس:اک:اکانٹ:یھب،رانھک:وابج:ےہ:یھب:شیر

ن

ی

ن

ج

ب

:وج:ولگ:اس:وک:اپھچےتیل:،

:فیرش:یےہ:اور:اخبر:تیروا:یک:فی۔:ملسم:رشرظن:رتمح:ےس:رحموؾ:وہزاےت:ںیہ:اہلل:یک:ںیہ

ہ::واتیر:یک

ن

ی

ن

ج

ب

:تم:رفامےت:ںیہاال:زاےئ:اگ:اور:رضحت:میکح:اگ،:منہج:ںیمےپھچ:ےہ:ہک:انتج:ہصح:

اور::ےیاتبد:ےلئسم:یھب:دو:نیت:ہیےہ۔:ذہلا::ںیہن:یےہ:ارتحاز:وایعق:دیق:ہیےہ::دیق:وج:ربکت:یک:ہیہک:

اننہپ::ںیہن:رک:اپ:ولوگں:وک:رکین:ھکیوک:د:زیوںانار:،ےہ:یرضور:انػ:ےس: ےنٹھ:کت:اپھچان:یھب

اصبح:ےن:اہک:ہک:انػ::کیا:ںیم:ایہک:سج:ےس: ےنٹھ:ےس:اورپ:اک:ہصح:رظن:اات:ےہ۔:اڈن:اچےیہ

ےہ:وہ:وت:وگنلٹ:ےس:پھچ::اپھچین:ہک:وج:زیچ:ویکں:رفض:ایک:ںےن:ویک:تعیےس: ےنٹھ:کت:اپھچان:رش

:دےتیاتر:ریھگ:ںواہں:دور:دور:کت:ویک:ارسفاؿ:رےتہ:ںیہوفیج:ےن:اہک:ہک:اہجں::ںیم:۔ےہ:زایت

:تعیہن:اچنہپدے۔:وت:رش:فیلکت:رکلن:وک:وکیئ:ےوک:اور:ریم:رجیم:ےےہ:ریم:یتہک:ہی تموکح:؟ںیہ

اور:وہشت::اور:ربایئ:التوک:دنگے:ایخ:اتہک:یسک:ایااسحؿ:ےہ:ہک:اس:ےن:دور:کت:رپدہ:رکد:ہیاک:

اور:وموھچنں:وک:اانت:روھک:ہک:اورپ: ے:بل:اک:انکرہ:رظن:اےئ۔:ہن:ازاںیئ:الت ے:ایخ

ریایت:یکےلہپومت:العتم::ومت:ےس::رسیتی

وہنزدملةقبل

وتعدادلل

؎43وال

رےھک:ہک:ولعمؾ::ریایت:د :وتق:ومت:یک

ےہ؟:اس::ایت:ںیم:رمییسنجا:ایےہ::وک:اتبرک:ایت:یسک:ایکوت:ےہ::ت:ایتسک:وتق:ازاےئ؟:وم:ںیہن

؎ رفامےت:ےھت:ہک::::اہلل:ہیلع:رۃمح:اشہ:دبعاینغل:امہرے:ا خ:ےیل

یسک:ڑھگ:زاےن:البےل:ایپ:ہن

:زارےہ:ںیہ:وجاؿ:یھب:؟رمرےہ:ںیہ:وجاؿ:ںیہن:ایک:؟ںیہن:ایےہ::ایتکس:وتق:یھب:ہک:یسک:اھبیئ:اتبؤ

: ے:دؽ:یک:ضیدؽ:اک:ڈارٹک:رم:کیا:ںیم:۔:انمظ:اابد:رکایچزارےہ:اور:ےچب:یھب:اور:ڈبےھ:یھب

رٹ::رڈاک:او:اپ:ےن:ہک:ڈارٹکوں:یک:اھکی۔:دوہایگ:اہرٹ:لیفاک:رحتک:وک:امشر:رکراہ:اھت:ہک:وخد:اس:

4/711:لحلاک الدمستدرك۔داراکرتبالعلدمیۃ،بیوة،(13552)7/352:شعبالمدمانللبیہیق ؎43

91

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

اع:رکو۔:اینتالچ:ایگ:ےہ:اور:رٹ:ںیہک:یڑپ:افہلص:وہزاات:ےہ:ہک:ڈاک:ںیہک:یھب:ںیم:رید:۔:سب:او:د

۔:سب:اتیمتخ:رکد:ےلہپ:یہ:ےہ:ورہن:ںیم:ازازت:ےس:ومضمؿ:وپرا:ایک:اصبح:یک:ےن:بیطخ:کت:ںیم

اع:یھباع:دے:د:اپ:ولگ:یھب:دے:رےہ:ںیہ:ومالان:ھجم:وک:د

اع:رکو:ںیھجم:وک:د

۔:وہک:زجاک:اہلل۔:د

اہلل:وک:اطع:وہات::روہ:دالخ:رکدے:وج:اوایل:ںیم:دے:اور:مہ:بس: ے:ےنیس:وتقیف:لمع:یک:اہلل:اعتیل

اطع:رفام:اور:وج:دؽ:اپ:ےس:تلفغ:رکے::ںیم:ںےہ۔:اے:اہلل!:اےنپ:دووتسں:اک:دؽ:امہرے:ونیس

:تبحم:یکےیجیرفامد:لیاس:وک:دبت :اےنپ:درد :اے:اہلل! :دول:اطع:رفامدے:وج:ا:۔ اےنپ::پوہ

ارتخ:وک:اور:مہ::زدنیگ:اے:دخا:اےنپ:دووتسں:یک:،زدنیگ:اہلل:وایل:ر۔:اوایلدووتسں:وک:اطع:رفامےت:ںیہ

:یہیاطع:رفامدے۔:دووتس!::اپ: ے:وچبں:وک:یھب:،وچبں:وک:یھب:ےبس:وک:اطع:رفامدے:اور:ریم

:ایک:وج:اےنپ:امکل:اور:اخقل:اور:اپےنل:واےل:رپ:دفا:وہزاےئ۔:وہ:اظمل:زدنیگ:ےہ زدنیگ:ایلص:زدنیگ

:اپےنل:واےل: ے:الخػ:رحاؾ:ذلوتں:وک:وچر:اےہ:وج:اےنپ:دیپ:زدنیگ ےپھچ::یرکےن:واےل:اور

:ےس:مہ:بس:وک:اپک:رفامدے۔:اہلل:اعتیل:زدنیگ:اس:ثیبخ:ےہ۔:دخاےئ:اعتیل:رکریہ:اوپمرٹ

:یاور:امہر:زدنیگ:یاطع:رفامدے:ہک:امہر:تبحم:ںیمہ:یسی:اطع:رفامدے،:انیقی اسیا:امیؿا:اسیا:ںیمہ

اسسن::کید :اسسن:اے:دخا:اپ:رپ:دفا:وہ:اور:ا:یک:زدنیگ:اوالد:اور:امہرے:دوتس:اةحو:یک

:انرفامین:اہلل:یک:وج:اسسن:اہلل: ے:بضغ:ںیم:یک:۔:دووتس!:اتبؤ:زدنیگںی:انراض:ہن:رکمہ:اپ:وک:یھب

د :اسسن:وک:اےنپ:اہلل:رپ:دفا::یک:زدنیگ:وحنمس؟:وج:اینپ:ایےہ،:اتبؤ:وہ:ابمرک:اسسن:ےہ::زگریت:ںیم

اماتگن:ےہ۔::اے:اہلل!:ارتخ:اسمرف:ےہ:اور:اپ:ےس:کیھب:؟وہیگ:سک:یک:رکے:اس:ےس:رتہب:زدنیگ

اع:اک:ودعہ:ےہ:ہک:اپ:وبقؽ:رفامےتیل:رف:یکاسمبس:دووتسں:وک::ےاور:ریم:ذہلا:ارتخ:وک:یھب:ںیہ:د

تبسن،::یسیا:نیقیاور::امیؿبس:وک:ا:دوتس:اةحو:ںیہ:اور:ےنتج:اغنیبئ:ںیہ:نیےنتج:احرض:،یھب

پ:مہ:ا:اسسن:یھب:کید :اسسن:اپ:رپ:دفا:وہ:اور:ا:یک:زدنیگ:رفام:ہک:مہ:بس:یک:تبحم:بیصن:یسیا

درادمات:رپ،::یک:ںاور:اپ: ے:بضغ:اور:رہق: ے:اامعؽ:ےس:رحاؾ:وخویش:ںیوک:انراض:ہن:رک

اطع:رفامدے۔:وتقیف:اعدئ:رکےن:یک:یاپدنب:یوپر:اوپمرگنٹ:رپ:ںیمہ

عال دمدہللرب

لاناانال

دع

خی

لدماوا

ی

تعالوصل خعلاہللی قہمدم

بہاجدمعخل

وص ہ

ا و د

ی

حدمتکبی

احدمماارح ال

ی

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 92

ویل:اہلل:انبےن:واےل:اچر:اامعؽ

میلعت:رفومدہ

ومالان:اشہ:میکح:دمحم:ارتخ:اصبح:داتم:رباکمہت رضحت:ا سسهللا ا خ:ا برو:واع مج:اعرػ:اب

::اؿاچر:اامعؽ:اےسی:ںیہ:ہک:وج:اؿ:رپ:لمع:رکے:اگ:رمےن:ےس: اشر:اہلل:اعتیل:ویل: ےلہپ:

سفن:رپ:ربج:رک: ے:اہلل:وک:وخش:رکےن: ے:ےیل:وج:دنمرہج:ذلی:،اہلل:نب:رک:داین:ےس:زاےئ:اگ

اامعؽ:رکے:اگ:اس:وک:وپرے:دنی:رپ:لمع:رکان:ااسؿ:وہزاےئ:اگ:اور:وہ:اہلل:اک:ویل:وہزاےئ:اگ۔

اکی:یھٹم:ڈاڑیھ:رانھک( 1

:اخبری:رشفی:یک:دحثی:ےہ

خالفلا

شدموال

وفی

لارباللحوااکی و حفلاالش عم

کانبن

اذ قبضعلااحج تم واع

واخذه

یتہفافضل ل

رمعاور:رضحت:انب::ؤوموھچنں:وک:اٹکاور::ؤرتہمج:رشمنیک:یک:اخمتفل:رکو:ڈاڑویھں:وک:ڑباھ

:ےس:زادئ::یھٹم:ںیم:ڑکپ:ےتیل:ےھت:سپ:وج:یھٹمبج:جح:ای:رمعہ:رکےت:ےھت:وت:اینپ:ڈاڑیھ:وک:اینپ

۔وہیت:یھت:اس:وک:اکٹ:دےتی:ےھت:

:ےن:رفاماییلص:اہلل:ہیلع:وملس: اخبری:رشفی:یک:دورسی:دحثی:ےہ:ہک:روسؽ:اہلل

لار ہکاالشفلااللحبواان

ع

۔ؤاور:ڈاڑویھں:وک:ڑباھ:ؤرتہمج:وموھچنں:وک:وخو:ابرکی:رتکا

سج:رطح:ورت:یک:امنز:وابج:ےہ:،دیع:ارطفل:یک:امنز:۔سپ:اکی:یھٹم:ڈاڑیھ:رانھک:وابج:ےہ

دیع:یک:امنز:وابج:ےہ،ایس:رطح:اکی:یھٹم:ڈاڑیھ:رانھک:وابج:ےہ:اور:اچروں: ہوابج:ےہ،رقب

:ع:ےہ:،یسک:اامؾ:اک:اس:ںیم:االتخػ:ںیہن۔:العہم:اشیم:رحتری:رفامےت:ںیہاامومں:اک:اس:رپ:اامج

93

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

ذالااخ قام

مادونال یۃوھ حل

وعل

بضۃکدمامف

بع ہاحد ب

جالفل م ثۃال دمغاربۃومن

ضال

رتہمج::ڈاڑیھ:اک:رتکاان:ہکبج:وہ:اکی:یھٹم:ےس:مک:وہ:اسیج:ہک:ضعب:الہ:رغمو:

اورڑجیہے:ولگ:رکےت:ںیہ:یسک: ے:زندکی:زازئ:ںیہن۔

:رضحت:ومالان:ارشػ:یلع:اصبح:اھتونی

ت

ملتل

اہلل:ہیلع:یتشہب:زویر:دلج::رۃمح میکح:االتم:دجمد:ا

رپ:رحتری:رفامےت:ںیہ:ہک:ڈاڑیھ:اک:ڈنماان:ای:اکی:یھٹم:ےس:مک:رپ:رتکاان:دوونں:رحاؾ:ںیہ::115،ہحفص::11

اور:ڈاڑیھ:ڈاڑھ:ےس:ےہ:اس:ےیل:وھٹڑی: ے:ےچین:ےس:یھب:اکی:یھٹم:وہین:اچےیہ:اور:رہچہ: ے:

:ونیتں:رطػ:ےس:اکی:یھٹم:ڈاڑیھ:داںیئ:اور:ابںیئ:رطػ:ےس:یھب:اکی:یھٹم:وہان:اچےیہ:ینعی

رانھک:وابج:ےہ۔:ضعب:ولگ:اسےنم:ینعی:وھٹڑی: ے:ےچین:ےس:وت:اکی:یھٹم:رھک:ےتیل:ںیہ:نکیل:

رہچہ: ے:داںیئ:اور:ابںیئ:رطػ:ےس:رتکا:دےتی:ںیہ:وخو:ھجمس:ںیل:ہک:ڈاڑیھ:ونیتں:رطػ:ےس:

مک:ینعی:ذرا:یس::اکی:یھٹم:رانھک:وابج:ےہ:ارگ:اکی:رطػ:ےس:یھب:اکی:یھٹم:ےس:اچوؽ:ربارب

یھب:مک:وہیگ:وت:ااسی:رکان:رحاؾ:اور:انگہ:ریبکہ:ےہ۔

ےنخٹ:ےلھک:رانھک:( 2

رمدوں:وک:ڈاھانپن ےسونخٹںاوراورپےساےنواےلد ابلس: ،یگنل،ہبجولشار،اپزاہم

:اخبری:رشفی:یک:دحثی:ےہ۔رحاؾ:اور:ریبکہ:انگہ:ےہ ے:ےیل

زارمنال

مناکرعبی

ارمااوفل فالن

( :،:ولشار:،:رک ،:،:امعہم:،:اچدر:وریغہاپزاہم،:یگنل)رتہمج:ازار:

ونخٹں:اک:وج:ہصح:ےپھچ:اگ:دوزخ:ںیم:زاےئ:اگ۔ےس

:ایت۔:ہک:ریغصہ:انگہ:رپ:دوزخ:یک:ودیع:ںیہنں:ےنخٹ:اپھچان:ریبکہ:انگہ:ےہ:ویک ے:ےیل رمدوں ولعمؾ:وہا:ہک

اگنوہں:یک:افحتظ:رکان( 3

ہک:ں:اس:اعمہلم:ںیم:اج:لک:اعؾ:تلفغ:ےہ:۔:دبرظنی:وک:ولگ:انگہ:یہ:ںیہن:ےتھجمس:احال

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 94

:اگنوہں:یک:افحتظ:اک:مکح:اہلل:اعتیل:ےن:رقاؿ:اپک:ںیم:دای:ےہ

لامنابلارہ مغض

منیلدم قللل

اینپ:ضعب:اگنوہں:یک:افحتظ:رکںی۔ ہک:دےیجیں:ےس:ہہک:رتہمج::اے:یبن!:اپ:اامیؿ:واول

وک:ہن: ینعی:ان:رحمؾ:ڑلویکں:اور:وعروتں:وک:ہن:دںیھکی۔:ایس:رطح: :ڈاڑیھ:ومھچن:واےل:ڑلوکں

دںیھکی:ای:ارگ:ڈاڑیھ:ومھچن:ایھب:یئگ:ےہ:نکیل:اؿ:یک:رطػ:الیمؿ:وہات:ےہ:وت:اؿ:یک:رطػ:یھب:

:ہہک:نج:ولکشں:یک:رطػ:دےنھکی:ےس:سفن:وک:رحاؾ:زم:رغض:اس:اک:ایعمر:ہی:ےہ۔دانھکی:رحاؾ:ےہ

:رظن:اینت:امہ:زیچ:ےہ:ہک:اہلل:اعتیل:ےن:۔اےئ:ایسی:ولکشں:یک:رطػ:دانھکی:رحاؾ:ےہ: افحتظ

ن رقاؿ:اپک:ںیم:وعروتں:وک:اگل:مکح:دایضض

مغ

اینپ:اگنوہں:یک:افحتظ::منابلارہن

:دورسے:ااکحؾ:ںیم،رکںی :اور :ایگ:ہکلب:بج:ہک:امنزروزہ :اگل:ےس:مکح:ںیہن:دای :وعروتں:وک

رمدوں:وک:مکح:دای:ایگ:اور:وعرںیت:اتعب:وہےن:یک:تیثیح:ےس:اؿ:ااکحؾ:ںیم:اشلم:ںیہ۔

:اور:اخبری:رشفی:یک:دحثی:ےہ

ظی الن

عی

زنال

رتہمج::اوھکنں:اک:زان:ےہ:رظن:ابزی۔

:دھکی:اتکس:بج:کت:ہک:اس:ےس :ےس:وت :وت:ہب:رظن:ابز:اور:زان:اکر:اہلل:یک:والتی:اک:وخاو:یھب:ںیہن

:ہن:رکے:اور:وکشمۃ:رشفی:یک:دحثی:ےہ

دمنظلرالیہوال

اظی الن لعناہلل

: رتہمج:اہلل:اعتیل:تنعل:رفامےئ:دب:رظنی:رکےن:واےل:رپ

:رظنی: ے:ےیل:شیپ:رکے۔او:روج:وخد:وک:دب

اع:رفامیئ:ےہ۔:یلص:اہلل:ہیلع:وملس:سپ:انرظ:اور:وظنمر:دوونں:رپ:اہلل: ے:روسؽ:ےن:تنعل:یک:دبد

: :الایبنر :ےس:ڈرےن:واےل:دیسا :داع :ےس:ڈرںی:ہک:یلص:اہلل:ہیلع:وملس:زبروگں:یک:دب :داع یک:دب

یتلم:ےہ:۔:ذہلا:ارگ:یسک:نیسح:رپ:رظن:یک:الغیم: ے:دص ے:یہ:ںیم:زبریگ:یلص:اہلل:ہیلع:وملس: اپ

ےنک:دو۔:اٹہ:ول:اکی:ہحمل:وک:اس:رپ:ہن:ر سپ:رقاؿ:اپک:یک:دنمرہج:ابال:اایت:ابمرہک: ڑپزاےئ:وت:وفرا

95

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا

:اور:ااحدثی:ابمرہک:یک:روینش:ںیم:دب:رظنی:رکےن:واےل:وک:نیت:ربے:ااقلو:ےتلم:ںیہ

وعلمؿ(...3 ں:اک:زان:اکراوھکن(...2 اہلل:و:روسؽ:اک:ان:رفامؿ(...1

بلق:یک:افحتظ:رکان(4

رظن:یک:افحتظ: ے:اسھت:دؽ:یک:یھب:افحتظ:رضوری:ےہ:۔:ضعب:ولگ:اگنہ:یمشچ:یک:وت:

افحتظ:رک:ےتیل:ںیہ:نکیل:اگنہ:یبلق:یک:افحتظ:ںیہن:رکےت:ینعی:اوھکنں:یک:وت:افحتظ:رک:ےتیل:ںیہ:

ےتیل:ںیہ:ہ:دؽ:ںیم:نیسح:ولکشں:اک:ایخؽ:ال:رک:رحاؾ:زمنکیل:دؽ:یک:اگنہ:یک:افحتظ:ںیہن:رکےت:اور:

:وخو:ھجمس:ںیل:ہک:ہی:یھب:رحاؾ:ےہ:اہلل:اعتیل:رفامےت:ںیہ

ۃخائنمعل

ع

ال فی

ومات

دور الل

رتہمج::اہلل:اعتیل:اہمتری:اوھکنں:یک:وچری:وک:

ےہ۔رے:دولں: ے:رازوں:وک:وخو:زاااو:راہمت

امیض: ے:انگوہں: ے:ایخالت:اک:اان:ربا:ںیہن:الان:ربا:ےہ۔:ارگ:دنگا:ایخؽ:ازاےئ:وت:اس:رپ:وکیئ:

اذخہ:ںیہن:نکیل:ایخؽ:اےن: ے:دعب:اس:ںیم:وغشمؽ:وہزاان:ای:رپاےن:انگوہں:وک:اید:رک: ے:اس:ؤم

:انبان:ای:ونیسحں:اک:ایخؽ:دؽ:ںیم:الان:ہی:بس:رحاؾ:ےہ:اور:ہ:انگوہں:یک:اںیمیدنیانیل:ای:ا:ہزمےس:

اہلل:اعتیل:یک:انرایگض:اک:ببس:ےہ۔:اہلل:اعتیل:افحتظ:رفامںیئ:اور:اؿ:رحاؾ:اکومں:ےس:اچبںیئ:

سج:یک:ربتک:ےس:اؿ:اشر:اہلل:اعتیل:امتؾ:انگوہں:ےس:انچب:ااسؿ:وہزاےئ:اگ۔

ابال:اامعؽ:رپ:وتقیف: ے:ےیل:اچر:احیبستت:ذموکرہ

ذموکرہ:ابال:اچر:رحاؾ:اکومں:ےس:ےنچب: ے:ےیل:دنمرہج:ذلی:اچر:واظفئ:ںیہ:نج: ے:

ڑپےنھ:ےس:روح:ںیم:اطتق:اےئ:یگ:اور:بج:روح:اطتق:ور:وہزاےئ:یگ:وت:انگوہں:ےس:انچب:

اہللابر( 1۲۲۔اکی:حیبست:)ااسؿ:وہزاےئ:اگ ال اہ:اہللاہللابر( 1۲۲)اکی:حیبست:ڑپںیھ۔:ل

رود:رشفی:یک:ابر( 1۲۲)اکی:حیبست::۔ڑپںیھ ۔ابر( 1۲۲)اافغتسر:یک:ڑپںیھ۔:اکی:حیبست:د

العامت:اور:اس:یک:تیونر:دہا 96

اس:وظع:ےس:اکلم:عفن:احلص:رکےن: ے:ےیل:ہی:دوتسر:المعل:ایمیک:ارث:راتھک:ےہ

دوتسر:المعل

:رضحت:ومالان:اشہ:دمحم:ارشػ:یلع:اصبح::اھتون

ت

ملتل

ہیلعہللتمحی:میکح:االتم:دجمد:ا

:اکی:وت: :دوتسر:المعل:وج:دؽ:رپ:ےس:رپدے:ااھٹات:ےہ،:سج: ے:دنچ:ازجار:ںیہ، وہ

اتکںیب:دانھکی:ای:اننس۔:دورسے:اسملئ:درایتف:رکےت:رانہ۔:رسیتے:الہ:اہلل: ے:اپس:اان:زاان:

اور:ارگ:اؿ:یک:دختم:ںیم:ادم:و:رتف:ہن:وہ:ےکس:وت:اجبےئ:اؿ:یک:تبحص: ے:اےسی:زبروگں:یک:

:رکو:اور:ارگ:وھتڑی:دری:ذرک:اہلل:یھب:رک:ایل:رکووت:ہی:اکح ایت:و:وفلماظت:یہ:اک:اطمہعل:رکو:ای:نس:ایل:

:ےہاور:ایس:ذرک: ے:وتق:ںیم:ےس:ھچک:وتق:احمہبس: ے: :ےیلاالصح:بلق::ںیم:تہب:یہ:نیعم:

اکنؽ:ول:سج:ںیم:اےنپ:سفن:ےس:اس:رطح:ابںیت:رکو:ہک::

ت:یھب:اےن:وایل:ےہ۔:اس:وتق:ہی:اے:سفن:اکی:دؿ:داین:ےس:زاان:ےہ۔:وم‚

:اور :دںی:ےگ۔ :زاےئ:اگ۔ویبی:ےچب:بس:ےھجت:وھچڑ :دول:ںیہی:رہ :و : بس:امؽ

:وہےئ:وت:اشخب: اہلل:اعتیل:ےس:واہطس:ڑپے:اگ۔ارگ:ریتے:اپس:کین:اامعؽ:زایدہ

زاےئ:اگ:اور:انگہ:زایدہ:وہےئ:وت:منہج:اک:ذعاو:انتگھب:ڑپے:اگ:وج:ربداتش: ے:اقلب:

ھچک:اسامؿ:رک۔::رمع::ےیلوت:اےنپ:ااجنؾ:وک:وسچ:اور:ارخت: ے::ےیلاس:ںیہن:ےہ۔:

ڑبی:یتمیق:دول:ےہ۔:اس:وک:وضفؽ:رااگیئں:تم:رب:ابد:رک۔:رمےن: ے:دعب:وت:اس:

یک:انمت:رکے:اگ:ہک:اکش:ںیم:ھچک:کین:لمع:رک:ولں:سج:ےس:رفغمت:وہزاےئ۔:رگم:

ھجمس:رک:اس:وتق:اینپ:اس:وتق:ےھجت:ہی:رسحت:دیفم:ہن:وہیگ۔:سپ:زدنیگ:وک:تمینغ:

‛رفغمت:اک:اسامؿ:رکےل۔

۹۹۹۹