Aytunc Altindal - Hangi Isa.pdf

8/13/2019 Aytunc Altindal - Hangi Isa.pdf

1/196


2/196

HANG SA

AYTUN ALTINDAL


3/196

NDEKLER

NSZ .9

BRNC BLM 13

SA YAADI MI, YAAMADI MI?

1.1 Strassburg Avrupa nsan Haklan Mahkemesi'neGiden Dava... 14

KNC BLM

APOLL ONIUS'UN AYAK ZLER 29

2.1 Aya Sofya'daki Deesis Mozaii 30

2.2 Karanlk Kilise'deki Mandyl ion .49

2.3 Hangi sa? 71

NC BLM

HAYATI ALINAN AD AM 93

3.1 Aldatanlar ve Aklananlar 94

3.2 "nsan Suretindeki Tanr" 111

3.3 Apollonius/Balinius 133

SONSZ 157

AIKLAMALAR, TANIMLAR VE NOTLAR. 161

KAYNAKLAR. 186

APOLLONIUS BBLOGRAFYASI (SEMELER)..193

EKLER 203

7


4/196

NSZ

Tyanal Apollonius'un yaam yksn ocukluum-

da "byklerimden" dinlemitim. Bana bu dinlediklerim-den hi kimseye sz etmemem gerektii de tembihlenmiti.(1951) Kemerhisarl Apollonius'un "hayatn" yazmayhep istedim. Son 35 yl iinde belge ve bilgi topladm.ocukluumda dinlediim Apollonius ya da Araplarnarasndaki adyla Balinius/Balyanos'un olaanst yaa-mn yazmak altm yamdan sonra nasip oldu. Buna dakr. Bu olaanst ermiin Trkiye'de ilk kez yaynla-nan hayat ve eserleri umarm ilgi eker. Kald ki,Apollonius, bizden biridir. Anadolulu bilge bir kiidir.Apollonius'un doum yeri olan Tyana kenti, Antik d-nemde Ge Hitit mparatorluu'nun bakenti olan Tuvana

idi. Dolaysyla atalar itibariyle Apollonius, son/ge Hititlerle balantlyd. te bu ge Hititli ermi nmzdekiyllarda zellikle Hristiyan aleminde adndan en ok szedilecek kiidir.

Bu kitap, yazarlk yaammn 40. ylnda hem bu uzunservende bana destek olan dostlarma hem de deerliokurlarma kk bir armaandr. Byle bir kitap yazaca-m bilen ve/veya tahmin eden dostlarm iin bu kitap birsrpriz olmamtr. Ama ya tahmin etmeyenler iin! Uma-rm onlar da armazlar.

Tyanal Apollonius, SANAL bir roman kahraman de-ildir. Tm yaam, bata Roma mparatorluu'nun ariv-leri olmak zere, ayrntlaryla belgelenmi GEREK bir

9


5/196

ermitir. Yaad ada (1. yzyl) "nsan SuretindekiTanr" olarak yceltilmi, zindanlara atlm amagrlerinden hibir ekilde dn vermemi bir Bilge'dir.Onun varl ve yaam, 4. yzyldan balayarak,Hristiyanln korkun basksndan kurtulabilmek isteyenaydnlara, bu meyanda Tapnak valyeleri'ne, Gl veHa Kardelii rgt'ne, Humanizm'in kurucularna venihayet gnmzn "bilimine" damgalarn vurmu bazakademisyenlere, bal bulunduklar Kilise DOccultrgtlerince

iletilmi, okutulmu olduu iin "Yol Gsterici" saylm-tr. te yandan bata Katolik Kilisesi olmak zere tmbanaz Hristiyanlar, yzyllarca O'nun adn ve eserlerinigizlemiler ve/veya yok etmek istemilerdir. Bunun nede-ni, daha 3. yzyldan itibaren Romal Pagan ve Helen d-nr, yazar, devlet adam ve filozoflarn sa Mesih ile

Apol lonius'u kyaslamalar ve ikincisini birincisindenU S T H ^ | r ^ s ^ d & l y l a yazdm kitapta, TyanalApollonius'un yaklak 2000 yllk serveninin baz yan-larn okuyacaksnz. Apollonius'un "Ayak zlerini" takipedenler O'nun tpk bir "Deus Absconditus" (InvisibleGod=Gze Grnmeyen Tanr) gibi ncil'in sayfalarnnarasnda, dolaysyla sa Mesih'in "portresinin" ardnda

belki de O'nun maskesiyle gizlenmi olarak dolamaktaolduunu biraz hayret, biraz aknlk ama eminim ki, he-

yecan duyarak okuyacaklardr. Tyana (Kemerhisar) 'da2001 ylnda talyan hkmetince balatlan kaz alma-lar, nihayet tamamlanmak zeredir. Bu kazlar, Dr. AsmTan'm bakanlnda yrtld ve Apollonius'un 2000yl nceki yaam alan ortaya kartld. imdi 2002 yln-dan itibaren de her yl Temmuz aynda "Apollonius Kl-tr Festivali" dzenlenmektedir.

Tek nshas kalm bir kitab bana aktardktan iinProf. Ira Gitler ve eine (New York), aynca baz Fransz-ca kitaplan bulmakta yardmc olan gen ve baarl

10


6/196

akademisyen Selin enocak'a (Paris, Sorbonne), talyancaevirileri yapan Batuhan zkan'a, teekkr ediyorum.

Kitabn ilk basks geen yl (2005) "Yoksul Tanr"ismiyle yaynland. lgintir ki; bir Mslman (!) cemaat

bu kitaba mthi tepki gsterdi. Dialogculuk yapan ve"Misyonerlerle el ele alrz" diyen bu Nurcu grup, hem

yaynevini (Alfa) rahatsz etti hem de kitabn datlmas-n, okura ulamasn ve kitaplarda bulunmasn engelle-di. Yaynevinin sahibi ve yneticisi anlurfa MilletvekiliFaruk Bayrak beni arayarak karlat zorluklan anlatt.

Bayrak'm verdii bilgiye gre "Yoksul Tanr" btn dn-yada ilgi uyandrmas gereken bir kitapken Trkiye'deokunmas bu cemaatin yeleri tarafndan engellenmiti.Dorudur, kitap Trkiye'de engellendi ama talya'da, s-vire'de ve ABD'de adn duyurdu. "Yoksul Tanr" ile il-gili ABD'de Oklahoma'da "Light of Church Community"adl bir Teoloji Seminer grubu Kemerhisar'a gelerek ara-trmalar yapt ve benimle tanmak istediini belirtti.Nurcular mum yaksnlar!

"Hangi sa" adyla kitabn geniletilmi basksn ya-ynlayan Destek Yaynlan'nm yneticileri; yazar Yelda

Cumalolu ve Prof. Dr. Sezer Akarcal'nm ahsndaemei geen herkese teekkr ediyorum

Umann bu olaanst Ermi'in olaand yaamnve servenini severek okursunuz.

Aytun Altndal

spilandit/7 Austos 2006

11


7/196

BRNC BLMSA YAADI MI,YAAMADI MI?

'Whoso conceals a book shall be put to death.

God preserve you!"

"Kim ki bir kitab gizlerse ldrlecektir.

Tanr sizi esirgesin!"

mparator Konstantin, .S. 326 1

13


8/196

1.1 Strassburg Avrupa nsan Haklar Mahkemesi'neGiden Dava...

lgintir ki, Hristiyanln kaderi ve tarihi o zamankiadyla Kk Asya olan Trkiye'nin znik ehrinde topla-nan 1. Ekmenik Konsil'de alman kararlarla belirlendi.Bu ilk Konsil, tarihteki en gaddar ve kurnaz imparatorlar-

dan biri olan Konstantin tarafndan toplantya arlmve bizzat onun tarafndan ynetilmi ve ynlendirilmiti.Yine ilgintir ki, Konstantin bu "DinseV toplantya ba-kanlk ederken henz Hristiyanl kabul etmi deildi vePagan Tanrs "Helios"a (Sol=Gne) tapyordu! Helios,ranMezopotamya kkenli Mitraizm'in Bizans tarafndan

benimsenmi ekliydi.

1. Ekmenik Konsil, mparator Konstantin'in diledi-i kararlar ald ve bylece sa Mesih adl kii, Hristiyan-ln en temel kavram olan Trinity=Teslis'de ikinci kii,

yani Tann'nn Biricik Olu, dolaysyla Tanr oldu. Bu

Konstantin iin hi de nemli deildi. Burckhardt'n dabelirttii gibi onun iin aslolan egemenliini srdrebil-mek ve yayabilmekti: sa Tanr olmu, olmamKonstantin'in umurunda bile deildi, nk o dnemdeimparatorluk snn iinde en az 300 ayr topluluk en az450 ayn tannya tapyordu.

Nedir ki, sa'nn Trinite'de ikinci kii yaplmas bataArius'un taraftarlar olmak zere Novatian, Valentian,Marcionit, Cataphriyian vd. Hristiyan gruplarn, cemaat-lerini fazlasyla fkelendirdi. Bunlar zellikle de dahasoma Konstantin'in yaamn kaleme alm olan Filistinli

Eusebius adl piskoposun ikiyzl ve sinsi planlarna

14


9/196

kurban gittiklerini dnerek Kilise'yi lanetliyorlard.Eusebius gerekten de, gnmzn moda deyiiyle tam

bir yalaka, dnek ve libotu. Burckhardt'n da belirttiigibi, Eusebius, "Konstantin'in Hayat" adl kitabnda okadar ok yalan bir arada sralamt ki, bu kii ve kitabtarihe Kilise Yalancs olarak gemiti.2

1. znik Ekmenik Konsili 'nden sonra taraflar ara-sndaki tartmalar hi bitmedi. Konstantin, rnein

Arius'un kitaplarn okuyanlar lme mahkum etti, dier-lerini de ya srgne ya da zindana yollad.

sa Mesih, hi kukusuz son 2000 yldr en ok tart-lan bir karakterdir, portredir. O'nun Tann'nm Olu veTanr olduunu kabul ve/veya reddedenler ile O'nun pey-gamber olduunu kabul edenler (r. Mslmanlar) hibirekilde uzlaamamlardr. Tartmalar yzyllardr sr-yor, daha da srecektir hi kukusuz.

sa Mesih ile ilgili ilk byk tartmalar 19. yzylnhemen balarnda yeniden ve ok gl bir ekilde alev-lendi. zellikle de 1. Dnya Sava'nm ncesinde ve son-rasnda sa'nn asla varolmad, ncil'in batan aaya

yalan yanl masallarla doldurulduu ynndeki tartma-lar ayyuka kmt. sa'y savunmak amacyla bir kitap

yazan talyan Katolik Giovanni Papini, bakn, kitabnnnsznde neler yazm. Tarih 1923.

"sa'nn dmanlar ona kar bir Hal Seferi balatt-lar. Bu eekler, ktphanelerle ahrlar birbirine kartr-mlar. Kimisi onun Budistlerden kopya ektiini, kimisionun sadece bir 'Myth=Efsane' olduunu, kimisi de 'HiVarolmadn' yazp duruyorlar. Kim mi bunlar: BataOkultistler, Theosofistler, Masonlar, Spiritualistler, bilimadamlan. Hepsi birden sa'y yok etmeye, edemezlerse deonun Zerdtc, Byc, arlatan vd. olarak gstermeye

gayret ediyorlar."3

Ayn yllarda (1920'ler) nl Emil Ludwig ise sa'ykorumann tek yolu olarak .S. 325'de mahkum edilen

15


10/196

Arius'un grlerini kuanarak, "nsan Olu sa" diye birkitap yazmt. lgintir ki; bu nl kltr adam sa'nnTanr ve O'nun Olu olduu eklindeki grleri, yazdnszde reddederek, "Sadece nsan olarak sa 'y yazdm,

gerisi ve tesi tam belli deildir" demiti.4 Gerekten deLudwig'in de dedii gibi ne Gospeller birbirini tutmakta-dr, ne de sa'nn "Christ=Mesih" olmas ve/veya olduugvenilir kaynaklarca, tarihsel olarak belgelendirilebilmitir.

sa'nn yaad varsaylan yllarda (yak. .S. 33'e ka-dar) Filistin topraklarnda bir ok Mesih vard. Kimisi b-yc, kimisi ifac, kimisi dpedz Tanr, kimisi ise mucizeyaratcs idi. Bunlardan biri de adndan ncil'de desz edilen Simon Magus adl kiiydi. Bu Simon, bycidi ve gizli ilimleri en iyi bilen kiilerden biriydi. Gizlilimlerle ilgili bilgileri Kaidelilerden renmiti veKaideliler by ve sihir konusunda her cemaatten dahabilgili ve yetenekliydiler. Simon, Gnostik cemaatin lide-riydi. Bir dieri de Valentine idi. O da Gnostiklerdendi vehayranlar tarafndan yaayan bir Tanr gibi grlyordu.

O yllarda sa belki tekti ama bir ABD Ti yazarn dabelirttii gibi pek ok Mesih vard (One Jesus but manyChrists). Ancak bu Sahte Mesihlerden hibiri, eerGospellerde anlatlan olaylardan en az biri doruysa,sa'nn yaptn yapmamt veya yapmak iine gelme-miti. Neydi bu eylem?

Filistin, sa'nn yaad dnemde Roma'nn egemen-lii altnda bir Teokrasiydi. Yahudi eriat acmasz birekilde uygulanyordu, bunu ihll en hafifinden ar hapis

veya "Dlanma" cezasn ngryordu. Ve sa, bunu g-ze alarak Sinagoga=Havra'ya gitti ve avluda para ticareti

ve tefecilik yapan Yahudilerin masalarn devirdi, onlarafaizciliin ve tefeciliin "Caiz" olmadn syledi. Oysapara ticareti ve dier yollardan Havra her yl byk para-lar kazanyordu. Yazar Jim Bishop'un yapt hesaba g-re, Filistin'deki 3 milyon Yahudi her yl sadece "Ba"

16


11/196

olarak, 1959 verilerine gre, 420.000 Pound paradyordu.5 Ve bu paralarn byk ksm da en gl Ya-hudi Ailelerinin ve Cemaat nderlerinin arasnda pay edi-liyor ve Sinagog'un avlusundaki tefeciler/araclar tarafn-dan oaltlyordu.

sa'nn bu srad davran, eer gerekse, Luther'ede rnek olmutu. O da Katolik Kilisesi'ne kar kmve zellikle baz dinsel rimellerin rnein arap/ekmeksunumu, Communion gerekte Tann'nn deil, dorudandoruya Kilise Egemenlerinin isteiyle Hristiyanla sokuturulduunu aklamt. Luther'e gre Katolik Kilise-si, dinsel trenlerini Sapknlk (Heretic) ve Hizipilik(Schismatic) zerine ina etmiti, bunlar gerekte ne satarafndan ngrlmler ne de Kutsal Metinlerde yer al-mlard, dpedz dzmece ayinlerdi.6

Katolik Kilisesi 'nin karlarna uyduu takdirde hertrl sahtekrl, dinsel klflara sokup kendisine inanan-lara yutturduu ok ak bir gerektir. yle ki Kilise, H-ristiyan olmad halde Konstantin'i yllardr Hristiyanoldu diye yutturmu, dahas lm deindeyken bir deVasiyetname yazp tm mparatorluk topraklarn Kilise'ye baladn, dolaysyla Roma Kilisesi'nin mpara-torluun yasal varisi olduunu hi utanmadan ne sre

bilmitir. Kilise'nin bu tr sahtekrlklara yasaldinsel k-lf uydurmak iin rettii bir de kavram vardr:

Acheiropoieta. Bu Greke szck Tanr istedii iin yer-yznde byle yazl bir met in veya bu kitapta okuduu-muz Mandylion vb. gibi nesnelerin birdenbire ortaya k-mas anlamna gelmektedir.

Nedir ki, Mandylion da, Konstantin'in Vasiyeti desahteydi. Vasiyetin sahte olduunu 1443 ylnda Lorenzo

Valla kantlam ve Papalk da zorla da olsa bu sahtekrl- kabullenmek zorunda kalmt.7

Kilise'nin karlarna uyduu zaman kendisine karolsa da bir kavram alp kendine mal etmesi ok sk

17


12/196

rastlanlan bir durumdu. Bunun iin her trl yalan da ra-hatlkla Kutsal Metinlere sokturabilmilerdir. rnein"Ekmenik/Oikoumene kavram Pagan Roma mparatorluu'nda SADECE MPARATORLUK CORAFYASI-NI simgeleyen ve bu anlamda EVRENSEL olmay anla-tan bir kavramd. Tarihi Timothy E. Gregory'nin de be-lirttii gibi, bu szck mparatorluk Literatrne ait Pa-gan bir bulutu. 1. znik Konsili 'nden soma Kilise bu kav-

ram Paganlarn elinden ald kendine mal etti.

8

TpkPontifex Maximus kavram gibi. Bu da Paganlarn birkavramyd ve tm inanlarn Ba Rahibi olarak mparator'a ait bir sfatt. Kilise bu Pagan kavramn da kendinemal etti. Gnmzde Papalarn bir sfat da budur.

Szn z u: Kilise hem Kutsal dedii metinlerdehem de Kilise rimellerinde, zellikle de 6. yzyldan son-ra saysz "Interpolation" (dzmece bilgi katmak) yapmve OLMUU OLMAMI GB OLMAMII DA OL-MU GB dnyaya sunmu ve bata inanm Hristiyan-lar olmak zere herkesi aldatmak istemitir. Aldatamadk

lann da lme gndermekten kanmamtr.

***

sa'nn yaad dnemde Kk Asya ve YahudiCemaati'nin dndaki her alanda tanrlar ve tanralar Pa-ganlarn severek isteyerek tapndklar idollerdi. Zeus(Latinler iin Jpiter veya Jove), Hera (Saturnia) Apollo(Phoebus), Hades (Pluto), Hermes (Mercury) ve daha yz-lerce tanr ve tanra, Pagan uygarlnn sanat, kltr ve

dinsel sistematiinde birlikte yer alyorlard. lgintir ki;bu dnemde Sapkmlk=Heresy diye bir kavram henz icatedilmemiti. Dolaysyla kimse kimseyi "Dininden Sap-m Kii" olarak sulayamyordu. Bu szcn ortaya -k da 1. znik Konsili'nden hemen sonraki yllarda oldu.Paganlar tarafndan "Dinsel Seim" anlamnda

18


13/196

kullanlan "Heresy" szc, Kilise tarafndan tam tersianlamda ve bir su ve crm olarak kiileri "Yakarakldrmek''' iin kullanlan bir gereke oldu. YzyllarcaHristiyanlar, baka Hristiyanlar tarafndan "YaklaraK''yok edildiler. Oysa Paganlar iin Heresy, ayn zamanda"Din ve Vicdan zgrl" anlamnda kullanlyordu.Pagan Theogony'sinde (Tanrlar Alemi) Hesiod'un da be-lirttii gibi, Titanlarla Tanrlar egemenlik elde etmek iinsavamlard10 yoksa birbirlerini Sapkn=Heretik olaraksulam deillerdi!

lgintir ki, 1. yzyldaki ilk otuz ylda yaad varsa-ylan sa, Yahudi'ydi ve buras ok nemlidir ki, eeronun yaad dnemde birisi kp da kendisine "ncil=Bible" ok iyi bir kitap deseydi, inann, sa o kiinin

yzne aknlka bakar ve acaba neden sz ediyor diyemerak ederdi. Tarihi Hendrik Willem van Loon'un gs-terdii gibi,11 sa'nn yaad dnemde hibir Yahudi"ncil=Bible" diye bir szck duymamt. Bu szck1. znik Konsili'nden soma o dnemde (4. yzyl) stan-

bul'daki Kilise'nin Patrii olan John Chrysostom tarafn-dan icat edilmiti ve Konsil'de says 4'e indirilenGospeller ile Apokirif saylmayarak Kutsal hale getirilmiolan dier metinleri simgeliyordu. Van Loon'un da belirt-tii gibi gnmze kadar gelen ncil=Bible, sa'nn l-mnden yaklak 700 yl kadar soma (8. yzyl) tamam-lanm12 ve en az 60 kadar yerel ve genel toplantlar,konsiller yapldktan soma Dou ve Bat Kiliseleri tara-fndan kabul edilen metinler haline gelmitir. Aslbranice ve Aramice olan Eski ve Yeni Ahit daha somaGreke ve Latinceye, soma da eitli ulusal dillere ev-rilmitir.

te sa, Mesih ve Tann'nm Olu olduunu eer yeni-den yeryzne dnerse ne adn ne de varln bildii"ncil=Bible" adl bu kitab okuyunca renecektir.Okuduunda ben byle szler etmedim, beni kullanm-lar, beni alet ederek kendilerine egemenlik alan amlar

19


14/196

diyecei kesindir. Pekiyi de ncil'den haberi bile olmayansa, hangi kitaba gre konumutu? Bu kitap Torah=Tevrat't. Musa'nn kitab ve onun 10 Emir adyla hazrladyol gsterici mahiyetteki ilk eriat13 kurallaryd. nancagre 3000 yllk bir gelenektir bu. Kendi dneminde sa,

bir de daha somaki yzyllarda Talmud diye tannacakolan yazl deil szl gelenein paras olan anlatmlar

biliyordu. Bunlar azdan aza aktarlarak getirilmi olanyaptrmlar ve uygulamalard. Hem Tevrat hem de TorahAvrupa'da zellikle de ortaa boyunca daima lanetlen-

mi ve yaklmt. Tpk Teocide=Tann Katili diye tanm-lanan Yahudiler gibi! Kilise'nin dilinde Yahudi, Tanrsa'y ldrm olan katildi (Teocide). lgintir ki, Yahu-diler iin Musa, Peygamber deil Devlet adamdr; Yahu-diler Peygamberlik mertebesini ondan esirgemilerdir.Daha ilginci Musa'nn srailoullanna tebli ettii TanrJahve, Sigmund Freud'a gre, gerekte Afrika'daki bir"VolkanTannsydri Bu Tann'y a Msrllar deil, yaban-clar ballk duyuyorlard. Musa da Msr'daki yabanc-lardand.14

sa'nn Mesih olma serveni Aziz Paul'un gayretleriy-le gereklemitir denilebilir. Tarsuslu (Eski ad Tarnish)Paul, hayvanclkla uraan ve tiftik dokumacl yapan

bir babann oluydu. Kendisi de adryapcs, (adrc)idi meslei itibariyle. Aziz Paul (gerek ad Saul) KkAsya'daki Hellenlemi Yahudilerdendi. Dolaysyla anadili branice ve Greke (Attik) idi. Tarsus, o dnemde birzamanlarn skenderiyesi gibi nemli bir kltr, eitim,sanat ve ticaret kentiydi. Birok deiik dil ve deiik l-kelerden gelen tccarlar, ifaclar, bycler ve fahieler

bu kentte tam bir dinsel zgrlk iinde birlikte yayor-lard. Tarsus'un eitim alannda byk iddias vard. yle

ki, Athenadorius bu kentte yetimi ve daha soma nlAugustus'un Saray Ba retmeni olmutu. Roma'nneyaleti olan Tarsus'da Saul=Paul da ok nemli bir stat

20


15/196

olan "Roma Yurttal" hakkna sahipti. lkenin dierblgelerinde yaayan Yahudiler iin byle bir hak dahasnrl koullarda gerekleiyordu. Aziz Paul'un bilinen enayrntl hayat yksn yazan Yahudi asll yazar Sholem

Asch'm belirttiine gre, Saul kklnden beri fanatikbir dindard. 15 nceleri Hristiyanlara ikence eden Saul,sonra sa'y dnyaya duyurmak iin insanst bir gayretiine girmiti.

Saul=Paul, hi kukusuz sa'nn ilk setii 12 Hava-ri'nin hepsinden daha bilgili, kltrl ve yetenekli bir

adamd. Kk Asya'ya egemen olan Grek dnce sis-tematiini ok iyi biliyordu. Hem kendi dinini hem deGentile denilen Anadolulu Hellen ve Pagan topluluklarn

ve Rum diye bilinen Anadolulu Roma yurttalarnn du-yu, dn ve davranlarn bizzat onlarn arasnda ya-ayarak renmiti. Grek dncesine ve davranlarna

yn veren belli bal dnrleri, rnein Polybius ofMegapolis'i (yak. 201120 ..), Diodorus of Agyrium'u(9020 ..) ve Dionysius of Halicarnassus (.S. 1. yy.)gibi dnrleri okumu ve renmiti. 16 rnein Paul"Ben insanlarn kalbini okurum, oraya konuurum" de-

mesiyle nlenmiti. Bu sz gerekte Diodorus ofAgyrium'un nl bir iirinde yer alan bir beyitti. Paul,Gentile'yi sa'nn yoluna dndrmek ve kazanmak iinakla gelen ve gelmeyen her yolu denemi ve baarl ol-mutu.

Nedir ki, Paul'un Gentile'ye sunduu sa Mesih portresiyle, Filistin'deki Yahudi kardelerinin tandklar bil-dikleri sa ok farkl kiilerdi. Paul, sa'y hi grmemive tanmamt. Ya itibariyle de grebilmesi olas deil-di. Ama her zamanki ateli mizacyla kraldan fazla kralcolmu ve kendi kafasnda yaratt yeni bir sa tipolojisini

nce Anadolu'ya soma da dnyaya sunmutu. Gnmz-deki Hristiyanlk sa'dan ok, Paul'un Hristiyanl'dr.

Paul'dan balayarak neredeyse her Havari'nin somada her cemaatin "Kendine zg" bir sa Mesih'i olmutur

21


16/196

denilebilir. yle ki birine gre Yahudilerin Kral olanbyle kabul edilen, rnein Floransa'nn Resmi Kralsa'dr sa, bakalar iin Tanr, dierleri iin "Ruhul Ku-ds", bakalar iin "Rab"dr. Bu deiik tonlamalar vevarsaymlar drt Evangelist'ten ncs olan ve eitimlisaylan Aziz Luke (Luka) iin BLE artcyd. yle ki,Luke, bal olduu Theophilus'a bir mektup yazarak onamealen yle seslenmiti:

"Ekselanslar,

Benden nce birok kii yaanan olaylarla ilgili, tankolduklar sahneleri yazmlard. Olaylar incelemek vegerekte ne olduunu, anlatlanlarn nereye kadar gereknereye kadar deil, olduunu anlayabilmek iin merak-landm ve aratrdm. Size olaylarla ilgili doru bilgiyi ak-tarmak iin bu metni yazdm."17

Ksacas, sa lmnden soma eer gerekten de by-le biri yaayp ldyse nce Mesih, soma Tann'nn Biri-cik Olu en soma da Tam yaplmtr. Luke'un amiriTheophilus, Luke ile konuurken sa'y Yahudileri isyanaaran ve kendisini Kral olarak sunan biri olarak tand-n sylemi, Luke ise bunu reddetmiti. Bunun zerineamiri ondan yazl metnini Prefect Gallio'ya okutmasnistemiti. Metni okuyan Gallio'nun yant ok ilgin ol-mutu: "sa 'nn hayatnda syledikleri ile Grek filozofla-rn syledikleri arasnda hibir fark yok. Isa 'nn syledik-lerini Pagan filozoflar ondan yllar nce sylyorlard."1^

Grld zere sa'nn en yaknndaki Luke iin bile,yazd metine gre sa, gerekte, Grek filozoflarn syle-diklerini tekrarlamaktan teye bir i yapmamt. zgnhibir sz, hibir eylemi yoktu!

Pekiyi nasl olmu da tm ncil, tahrif edilerek

"Muharref hale getirilmiti!Bu sorunun yant Kilise'nin kendi egemenliini sa-

layabilmek iin bavurduu yntemlerdir. Her 1015 yldabir Ekmenik Konsil toplanm, Kilise'yi yeryznde

22


17/196

egemen klacak deiiklikler bu metinlere yerletirilmi-tir. En ilginci sa'nn u szleridir. Gerekte sa byle bircmle etmemitir ama gnmzde okutulan ndilerdesa'nn byle konutuu yazldr.

"Klc olan kuansn, olmayan harmanisini satp klalsn." Ayrca; "Ben dnyaya Bar deil sava getirmekiin gnderildim. Baba oluyla, Anne kzyla ve herkesbirbiriyle mcadele etmelidir."

"sa Sevgidir" diyen Kilise, karlar sz konusu olun-ca birden sa'ya bu laflan ettirmekten kanmamtr. l-gin olan udur. Bu eklemeler, slam dininin ortaya k-masndan soma yani 7. yzyln ikinci yansnda yaplm-tr. sa'nn azna yerletirilen "Ben BARII getirmek iin

gelmedim" sznn gerek hedefi slam dinidir. nkslam szc Arapa "Silm"den geliyor ve "Ba-r/Selamet" anlamndadr. Kilise'nin Ban'tan anladise, sa'ya sylettii u szdr:

"Kllar Kuann!"

***

sa, armh'ta lm myd? Ya da sa, MecdeliMeryem ile evlenmi miydi?

Dier birok soru gibi bu sorular da yaklak 2000 yl-dr insanlann kafasn kurcalamaktadr. Bu sorulardan il-kinin yant Kilise tarafndan tartlmayacak ekildeDogmatique verilmitir: "sa Mesih, armh'ta ld,

sonra da mezar bo bulundu. nk Babas Tanr tara-fndan alnp Tanr katna kartld."

Buna inanmayanlar, inananlardan oktur. rnein 1.1

milyar Mslman, sa Peygamber'in armh'ta lmedii-ne nk son anda onun yerine Allah'n nzasyla bakabir kiinin sa ile yer deitirerek armh'a gittiine ina

23


18/196

nrlar. Ayrca Budistler, Hinduistler, intoistler vd. iinsa Mesih hibir anlam ifade etmemektedir.

Nedir ki, Hristiyan olduklar halde Kilise'nin buDogmatique verisine inanmayanlar da vardr. Bunlar daha1. yzyldan itibaren eitli gizli rgtler kurmular ve

bata Katolik Kilisesi olmak zere Papalara kar mcade-le etmilerdir. Bunlar Bogomillerden balayarak GlHaKardelii, llimnati ve Masonlara kadar uzanan "Muha-

lefet" izgisindeki rgtlerdir. Onlara gre evet sa ar-mh'a gerilmi ama onu idama gnderen Vali PontusPilatus'un da bilgisiyle gl Sanhdrin (Yahudi Yarg-lar Kurulu) yesi Joseph Arimetea tarafndan armh'tanLMEDEN indirilerek tedavi edilmi ve hayatnn gerikalan ksmn inzivada ve gizlilik iinde geirerek tamam-lamtr!

Hristiyan aleminde bu inanc paylaan birbirleriyledorudan doruya ya da dolayl olarak balantl birokgizli rgt vardr. Bu rgtler iin de sa farkl anlamlarla

ykl bir portredir. Kimileri iin sa Mesih diye birisi hi

yaamamtr. Kilise'nin kurgulad sa Mesih, SAHTEBR PORTRE'dir, bir "Collage"(Kolaj)'dr. Kimileriiinse Tyanal Apollonius gerekten de Hristiyanln ku-rucusudur. sa Mesih ile ilgili hibir belge yoktur amaApollonius ile ilgili saysz kaynak vardr. Bu rgtlerinyelerine gre Kilise bu gerei rtbas etmek iin yzyl-lardr her yola bavurmaktan ekinmemitir, cinayet da-hil!

Nedir ki, amzda yaplan bilimsel, arkeolojik, filo-lojik ve teolojik aratrmalar her geen gn ncil'e soma-dan, belirli karlar gzetilerek sokuturulmu metinleri

deifre etmektedir. Katolik Kilisesi her geen gn birazdaha zorlanmakta, biraz daha skmaktadr.

"sa gerekten yaad m?" sorusu artk mahkemelerebile konu olmaktadr.

te yandan yukarda szn ettiim aratrmalar

24


19/196


20/196

dayandrarak verdii bir ifadesine gre BU K MEKTUPDA BZZAT SA TARAFINDAN YAZILMITIR. Mek-tuplarda sa, kendisini idama gnderenlere YAADIINI

VE LMEDN VE ME HUL B R YE RDE G -VENDE BULUNDUUN U duyurmak tadr. 20

Buyurun bundan somas iin karan siz verin!

***

1930'lann nl romanclanndan Axel Munthe'nin il-gin bir sz vardr: "Herkesin Ha kendi omuzlarndadr."21 te bunun gibi, Michael Baigent'in Ha' da kendiomuzlanndadr. Eer bu iddia gerekse son 2000 yln ta-rihi yeniden yazlmak zorunda kalacaktr.

Yukanda, "Isa Yaad m, Gerekten de Var myd?"sorusunun artk dava konusu olduunu yazdm. Dorudur,

bu sorudan yola klarak talya'da bir dava ald. Somada bu dava Strassburg AHM'e (Avrupa nsan HaklanMahkemesi) intikal etti. Bu dava ile ilgili bu kitabn yazanmn da bilgisine bavuruldu.

Olay yle geliti.

Luigi Cascioli (72) adl bir talyan, sa'nn gerektehi yaamadn ve Katolik Kilisesi'nin hi varolmam

bir kiiyi yaam gibi gstererek inananlan aldattn vebylece de Kilise Vergisi alarak istismar ettiini ne s-rp dava at. Bu konuda bir de kitap yazd (La Fable deChrist=sa Mesih Masal). Cascioli'nin dava ettii kii

blgesel kilisenin yneticisi Don Enrico Righi idi. Bu da-vay talyan La Stampa gazetesi, "sa Viterbo 'da Durdu"balyla okurlanna duyurdu (5 Ocak 2006). Bu duruma

sonunda yerel mahkeme bu davay Strassburg'daki Avru-pa nsan Haklan Mahkemesi'ne havale etmeye karar ver-di. Bu durumda "Isa Yaad m, Yaamad m?" sorusununyantn vermek artk bu mahkemenin grevidir.

26


21/196

Bana gelince! Geen yl yaynlanan "Yoksul Tannannilk basksnda muharref ncil deki sa Portresi'nin gerek-te sonradan uydurulmu olduunu, byle bir kiinin aslayaamadn ve Nideli/Tyanal Apollonius'un hayatnnmuharref ncil'deki sa Portresi'nin yaratlmasnda kulla-nldn ne srmtm. Daha soma Luigi Casioli ile te-mas kuruldu ve benden elimdeki bilgi, belge ve kaynakla-r kendisine iletmemi bylelikle AHM'de elini glendi-receini belirtti rica etti. Ben de kendisine ilettim.Strassburg AHM bu davay 6 Mays 2006 tarihinde ald

kararla grmeyi/incelemeyi kabul etti. Casioli ilk sa-vunmasn 7 Mays 2006'da ilett i.22

Casioli davasnn dosya numaras N. 14910/06. lgin-tir ki; AHM'deki bu davaya dnyann en nl avukatla-rndan Giovanni de Stefano ve Domenico Marinelli,Casioli'nin avukatlar olarak girecekler. Eer AHM tank

ve/veya mdahil olarak beni de dinlemek isterse, hi ku-kusuz durumaya katlp kendi grlerimi dile getirece-im. Trkiye'ye yapmad bir "Ermeni Soykrmnyapm olmakla sulayan Vatikan ve Papalk bakalm hiyaamam/varolmam bir muharref ncil kavramnn ya-

adn AHM'de kantlayabilecek mi? Hep beraber g-receiz. Kendi adma elimdeki bilgi, belge ve kaynaklanCasioli ve avukatlanna iletmi olmaktan mutluyum.

27


22/196

KNC BLMAPOLLONIUS'UN AYAK ZLER

'La plus large tolrance dans la

plus stricte indpendance'

A.M.O.R.C

29


23/196

2.1 Aya Sofya'daki Deesis Mozaii

"/ had rather be killed Today

than go into voluntary Exile

tomorrow."

"Yarn gnll olarak

srgne gitmektense

bugn ldrlmeyi yelerim."

Phrasea Paetus1

.S. 1054 yl Bat Hristiyan aleminde (Christendome)bir dnm noktas olmutur. O dnemde birbirlerinin rk-sal zelliklerinden nefret eden bir Papa ile bir Patrik veonlarn emrindeki gler, Hristiyan aleminde tam 911 ylsrecek bir 'mezhepleraras dialogsuzluu' balatmlard.Roma Kilisesi'nin banda Bapiskopos (gndelik dildekiadyla Papa=Peder) IX. Leo vard. Gerek ad Bruno idi

ve Lorraine piskoposu iken Fransa mparatoru III. Henrytarafndan Papalk Taht'na oturtulmutu^1049) Bruno,talyan asll olmayan nc Papa'yd. Alsace'li soylu

bir ailenin olu olan Bruno, bilgili, grgl ve stn er-demleri olan bir kiilik olarak nlenmiti. Ayrca kendi

30


24/196

ordusuna bakomutanlk yapabilecek kadar da gz pekbir din adamyd. Papa olduktan soma Gney talya'dasaldrlar dzenleyen Norman kabilelerine kar 1054'tesava am ve ordusunun banda yer almt.3

IX. Leo'nun mahiyetine alarak yksek sorumluluklarverdii en gvenilir kii ise birbirlerinden daha kurnaz,daha acmasz ve daha takntl adamlard. Bunlar srasylaSilva Candida Piskoposu Hildebrand, Monte Casino

Abbot'u Humbert ve Ostia'nn KardinalPiskoposu PeterDamiani idi. de ok yetenekli konumac ve tartma-

cyd. an en geni bilgi ve kltryle donanml fakatihtirasl kiilerdi. Bunlardan Hildebrand, Papa'dan dahafazla Papa'cyd (Papist). Ne var ki ailesi, gemii ve ne-reden, nasl geldii belli deildi. Yahudi kkenli olduunadair sylentiler vard; 1054 ylnda Papalk IX. Leo'danok ite bu adamdan soruluyordu.

Humbert de ondan aa deildi. Toul yaknlarndakiMoyen Mouttier'de basit bir kyl ailesinin ocuu olarakdnyaya gelmi ve kk yanda yredeki manastra al-narak kei (monk) yaplmt. Kurnaz ve ibitirici biradam olarak tannan Humbert daha soma, o sralarda

Lateran'da (Roma'nn bir semti) bulunan Papalk binasn-da ktphane sorumlusu olarak grev yapmt. Bu grevisrasnda nl Loraine Dk'nn kardei Liege (Belika)egemeni Frederick'in mahiyetine girmeyi baarmt.

Peter Damiani ise ok entelektel bir din adamyd. Oyllarda tartlan manastrlarn reforme edilmesi giriimi-ni ynetiyordu.4 Bu giriim 910 ylnda Dk William ofAquitaine'in kurmu olduu Clunny Manastn tarafndanbalatlmt. Damiani, bu nl ve esrarengiz manastramensuptu. Hristiyan aleminde Cistercian diye bilinen butarikat tm Avrupa'da ve Trkiye'de en az rakipleri Ciz-

vitler kadar nemli rol oynamt. u kadann belirterekgeelim ki, Tapnak valyeleri (Knights Templar) tarika-tnn resmi kurucusu ve ynetmeliini yazm olan kiiAziz Bernard Clairveux bu tarikatn ba idi .5 lgintir ki,

31


25/196

Papa gibi bu yardmcs da talyan asll deildi.

Bu Papalk cephesinin karsnda stanbul'da PatrikMichael Cerularius ve ekibi vard. 1054'te Dou Romamparatorluu IX. Konstantin Monomachos tarafndan

ynetiliyordu. mparator, Cerularius'u bilge bir din adamolduu iin deil, becerikli bir siyaseti olduu iin Patrikyapmt. Gerekten de Cerularius nceki mparator IV.Michael'in darbe ile devrilmesinde, perde arkasndanemli rol oynamt.6 Bu olaydan soma Cerularius, siya-setten ekilmi ve kei olmutu. Yeni mparator bu eski

dostunu unutmam ve kendisine ok yararl olacanumarak Patrik yapmt.(1045) Ayrca Cerularius stan-bul' un en eski ve soylu ailesine mensuptu. Bu husus daimparator iin nemliydi. Yeni Patrik siyasi konulardakimaharetini hemen gstermi ve 1047 ylnda patlak verenve dorudan imparatoru hedef alan Leo Tornikios adl so-kak ekyasnn ynettii kanl ayaklanmay ksa sredebastrmt.7

Cerularius'un en ilgin siyasi taktii Patrikhane'yezel ve tamamen sokak kabadaylarndan kurulu bir vuru-cu g oluturmu olmasyd. Patrik'in ne zaman impara-

torla ya da baka bir g odayla ba derde girse, gizliceoluturduu ve perde arkasndan ynettii pleps sanda(kutsanm kleler) denilen bu vurucu gc bir ayaklanmave isyan balatmalar iin harekete geirir ve rakiplerinegzda verirdi.8

11. yzylda Dou Roma mparatorluu'nda, Roma'daolduu gibi ynetimsel ve siyasal sorunlar doruktayd.mparatorluun topraklarnda Kilise'nin retisine tama-men kar ve fakat 'gerek' Hristiyanlar olduklarn nesren birok gizli tarikat kurulmutu. Bunlardan bir ksmFransa'daki Clunny Manastn ile onun Portekiz'deki kolu

Aloboa Manastn'yla balantlydlar. Bunlardan engls Phounoloagiagitai diye bilenen Gizli Yasak Kiliseidi.9 Merkezi KuzeyBat Balkanlar'daki Apollonnia veOpsikon manastrlannda olan bu gizli kilise Tzourillo adl

32


26/196

muhtemelen spanyolPortekiz asll biri tarafndan ku-rulmutu ve bunlar ileriki tarihlerde Bizans belgelerindeBogomiller diye tanmlandlar. Bogomilizm, kkleri1. yzyla inen aykr bir kiliseydi ve 89. yzylda Anadolu'da, 11. yzyldan soma Balkanlar'da ve 1314. yz-ylda da Fransa'da ok etkili oldular. Gerek Bizans gerek-se Papalk bunlara kar Hal Seferleri dzenlediler ve

yaklak 3 milyon Bogomil (Fransa'da Beguin veBeguardlar, Cathareler, Albigenseler vd.) vahice ldrld.10 Dier aykr kiliseler ise, Yakubiler, Nasturiler,

Suriye Monofisitleri'ydi. stanbul'daki Patrik bunlarla dakavgalyd.

Patrik Cerularius, kendisinin imparatorluun dini n-deri olduunu ve mparator Konstantin'in de stanbul'usadece Yeni Roma olarak deil, ayn zamanda Yeni Israel

ve Yeni Sion olarak kurduunu ne srerek Papa'dan s-tn ve gl olduunu sylyordu. Patrike gre Tann'nmgerek sekin kullan Yahudiler deil Bizansllard. Bi-zans'ta Yahudiler ve Monofosit Ermeniler Patrik iin Latinlerden daha tehlikeli ve zararlydlar. Papalk ile Pat-rikhane arasnda yzyllardr sren filioque sorunu diye

bilinen bir sorun vard. Cerularius, Papalk ile arasndakigerginlii biraz daha artrmak iin iki eski sorunu dahagndeme getirdi. Bunlar, Papalann asla kabullenmedikleri

ve gemii 6. yzyla inen ekmeniklik sorunu ile yzler-ce yldr tartlan "Patrik mi stn Papa m?" eklindezetlenecek olan egemenlik hakk sorunu idi.

imdi ilkin ksacaflioaue sorunu nedir? Bunu gre-lim.

Hristiyanln ilk nemli ekmenik, yani CihanmulEvrensel Kiliseler Konseyi, bugn znik dediimizeski Nicaea'da .S. 325 ylnda topland. Bu konseyi biz-

zat mparator Konstantin hazrlad ve ynetti. Bu konsey-de Doktriner Tanm diye bilen bir yntemle Hristiyanl-n aments belirlendi. Buna gre TekTanr inanc yer-letirildi ve bu Tann'nm Baba olduu vurguland.

33


27/196

znik Konseyi'nin en nemli duyurusu TriniteTeslisidi. Buna gre Hristiyanlk'ta ' Varlk Bir Arada' bu-lunacakt. Ama bu formlde yer alan BabaOul ve KutsalRuh lsnn birbirleriyle olan ilikilerinin nasl dzen-lenecei tartmay balatmt. znik'te Greke olarak ya-zlan metinde Baba, Oul ve Kutsal Ruh Hupostaseis ke-limesi ile karlanmt. Dier deyile 3 Hupostaseis birOusia (Tek Varlk) iindeydi. Ama Latinceye eviride bumetinde deiiklik yaplmt. Grekede hupostaseistek varln (Ousia) iindeyken, Latincede Tanr, 'Bir z

veya Cevher inde ahs' olarak verilmiti (trespersonae in una substantia).

Daha sonra Hristiyanlk iinde ortaya kan tartma-larda bu iki metin ok nemli rol oynamlard. Filioquesorunsal da ite bu balamda ortaya kt. Baba ile Oul

ve Oul ile Kutsal Ruh arasndaki balantnn nasl olaca-flioque problemini balatt.11

Filioaue kelime anlamyla "Ve Oul'dan" demektir.Bu kelime gerekten kutsal metinlerde bu ekliyle ge-memekteydi. Sevilla'nm sevilen piskoposu Isidor tarafn-dan Hristiyan amentsne sokulmutu. znikstanbul

Konseyi'nin kabul ettii metnin sonuna, tek kelime olarakeklenmiti. znikstanbul Konseyi'nde kabul edilen me-tinde yle denilmiti: Credimus...et in Spiritum sanctum,dominum et vivifcantem ex Padre (Baha'dan gelen KutsalRuh'a inanyorum). Toledo'da bu amentye 'et ex flio"ibaresi eklenmiti. Buna gre Kutsal ruh, hem Baha'danhem de Oul'dan geliyordu.

Bizans, Toledo'da yaplan bu giriimi duyunca kzlcakyamet koptu. spanyollarn kendi balarna byle giri-imde bulunmalar Bizans/Konstantinopol ile Roma ara-snda tarihi bir tartmay balatt. Bizans bu eklemeyi ka-

bul edemeyeceini ve znik Konseyi'nde yaplm olanformlasyona bal kalacan aklad. Roma ise

filiogue'a sahip kt.

34


28/196

Bylelikle Hristiyan amentsnde iki ayr yorumkm oldu.

Birincisine gre Kutsal Ruh, Baha'dan ve Oul'danneroluyordu. Onlarn devam, srdrc olarak anlal-yordu.

kincisine gre, bu ekilde yaplan ament Trinite'dekidengeyi bozmutu.

Dou Ortodoks Kilisesi'nin ruhani nderleri olan pat-rikler bu grteydiler.

Dou Ortodoks Kilisesi'ne gre Teslis'te (Trinite) biruyum, bir denge vard. Bu da yle olmutu; Baba ebedi-yen Oul'a kaynaklk etmekteydi. Kutsal Ruh iseOul'dan nerolmaktayd. Dengeyi kuran Baha'yd.

Katolikler bu amentlerden birincisini, Dou Orto-dokslar ise ikincisini benimsemilerdi. Bylelikle 589 y-lnda balayan flioque tartmas gnmze kadar sr-mtr.

Ama filioque'un sadece ilahiyat asndan deil, bir desiyasal iktidar asndan yaratt sorunlar vardr.

Bizans'a gre flioque'umn kabul edilmeyiindeki ennemli husus bu eklemenin Bizans'taki patrie danma-dan dorudan Roma'daki Papa tarafndan kutsal metneekletilmi olmasyd. Papa bu eklemeyi yaptrrken patriikasten atlam ve Hristiyanlk dininde en st otoriteninkendisi olduunu gstermek istemiti. Papa'ya gre Hris-tiyanlk, Katolik dininin evrenselliini savunan ve onutemsil eden kendisinden sorulmalyd. Bizans'a gre isemparator Konstantin, durup dururken imparatorluun

bakentini Roma'dan alp Konstantinopol 'e getirmemiti.Bizans'a gre stanbul, tm Hristiyanln merkeziydi.Nitekim bu nedenle KonstantinopoVim. yerlisi olanlaraimparator, Populus Romanus adn vermiti. Trkeye s-tanbullu diye evirebileceimiz bu deyime gre,Konstantinopol halk gerek Roma'nn 'halk' durumun

35


29/196

davdlar. Bizans'a gre sadece Roma Piskoposu olan Pa-pa, kendi bana Hristiyanla yeni doktrinler sokmak-tayd. Oysa byle bir deiiklii yapmak yetkisi tm kili-selerin ortak katlmlaryla yaplacak olan bir Ekmenikkonseyde alnabilirdi. te o gnlerden bugne kadar Ka-tolik Papalar ile Ortodoks Patrikler arasnda biri ilahiyatdieri otorite asndan domu vefilioque diye anlan buuzlamaz eliki vardr.12

imdi de ksaca 'Ekmenik nedir?' bunu grelim.Ekmenik(lik) kavramnn corralative (kout artrn)

karl slami literatrde Darl slam'dr. Kukusuz butanmlama sadece konuya giri anlamnda bir deer ta-maktadr. Bunun dnda ilevsellik bakmndan iki kav-ram arasndaki temel farkllk kalcdr. imdi kelimeninanlamsaln aklamaya geelim.

Ekmene (Gr.Oikoumene, oikoumenos) eski Grekede'srekli yerleim alam' anlamna gelir. Ara sra yaanlan

ya da hi yerleim grmemi corafi alanlar deil, kalcyerleim grm toprak btnln anlatr. Bu nedenlede uygarlk kavramyla balantldr. Kelime bu anlamylaslamiyet'teki 'Medine Uygar ehir' kavramyla yaknlk

gstermektedir. Ayn zamanda stn bir kltrn ifadelendirilii Ekmene kavramyla anlatlr. yle ki;Ekmene saylan bir blgede kltrel gelimilik,Ekmene blgesinin evresinde kalan dier kltrlerikendisine silah zoruyla olmasa da, hayranlk araclyla

balamtr. Dolaysyla evre kltrlerinin yan bamlolduklan stn kltrel alan, ehir ya da blge anlamndakullanlr.

Ekmenik (Gr. Oecumenicus) kelime anlamylaEkmene'den tretilmitir. Cihanmul, evrensel, dnyaapnda anlamnda kullanlr. 20. yzylda Protestan ve

Dou Ortodoks kiliselerinin kurduklan ve mezheplerarasfarkllklan mahfuz tutarak Hristiyanl yaymak amacna

ynelik olan Kiliseleraras Birlii ifade eder. Buekmenik hareketin merkezi svire'nin Cenevre

36


30/196

ehrindedir. Cenevre'de egemen olan Protestan EtiininCalvinist Kilisesi'yle balantldr. Almanya'da ise yineProtestan kiliselerinden olan Lutheran kiliseleriyle ba-lantldr. Fener Rum Patrikhanesi de bu hareketin nclerindendir.

Ekmenik, bu kilise hareketi iinde 'strateji' anlamn-da kullanlr. Kilise sayesinde ok nemli rol oynayanstrateji kavram, ilahiyata deil, dnyevi (sektiler) yne-tim literatrne aittir. Dolaysyla kilise siyasetinde 'stra-teji', siyaset araclyla Hristiyan 'misyonerliini' zel-

likle yabanc genler arasnda yaygnlatrmaktr. Bu ha-reketin iinde fiilen yer alan ve bu stratejiyi icra eden a-hslara Ekmenist denir. Bu Ekmenik 'ideolojiye' deEkmenikalizm denir.13

Ekmenik Patrik nitelemesini ilk kullanan PatrikJohan'dr. stanbul Patrii, kendi toplad bir Synod'da(Din Meclisi) kendisine 'Ekmenik Patrik' denilmesinikarara balatmtr. S 587588 yllarnda, stanbul'datoplanan bu Synod'da Patrik Johan (Hristiyan ilahiyatn-da Acul diye tannr) o srada Papa olan II. Pelaguis'a kar kendisine bu sfat yaktrm ve g yansna girmitir.

Papa, Acul (hzl davranan) Johan'm kendisine bu sfataldn duyunca derhal harekete gemi ve Bizans'takidelegesine (apocrisiarius) emir vererek Hristiyanln ennemli treni olan Eucarist'a (arap ve ekmek) katlmas-n yasaklam ve kendisine Ekmenik diyen patriin yne-tecei ayinlerin Hristiyanla aykm (bir anlamda irk)olacan sylemitir.

Pelagius'tan soma papa seilen Gregory de, AculJohan'n bu sfat kullanmasna iddetle kar kmtr.u nl sz Gregory tarafndan Patrik Johan iin sylen-mitir: "Patrik lakabna uygun olarak hzla sskalarken,

kibri de hzla byyor."Gregory, Patriin bu sfat kullanmasnn Hristiyanl-

a kar ve Canon denilen kilise konseylerinin yasalanna

37


31/196

aykr olduunu vurgulamtr. Roma Kilisesi'nin Bapis-koposu Patrik Johan' sa'nn yolundan km olmaklasulam ve kendisinin 'Anti Christ'in (Deccal) ncsolduunu sylemitir.

Gregory, tezini mparator Maurice'e de anlatmt.mparator bunun zerine kiliseyi ok umursamadn be-lirtmi ve aynen, "Byle budalaca bir kelime uruna ikikilisenin aras bozulmamaldr" demiti. Buna ramenAcul Johan, Roma tarafndan kabul edilmeyen bu sfat

tamay srdrmtr. Johan, 595'te lnce yerine patrikyaplan Cyricus (595603) da ayn sfat kullanm ve Ka-dky Konseyi diye bilinen din meclisinin kararlarna sa-dk kalan patrikler tarafndan bu sfatla anlmtr.

Katolikler ise Ekmenik kavramn, Patriin ahsndanok eitli zaman aralaryla toplanan konsiller iin kul-lanmaktadrlar. rnein Hristiyanlk tarihinde ok nem-li rolleri ve anlam olan Toledo konsillerinden 4.(634),6.(638), 11.(675) ve 15.(693) konsillerde Bizans'n ruhaninderleri sadece stanbul Kilisesi'nin bapiskoposlar ola-rak anlmlard. Kendilerinden patrik diye sz edilmemi-t i . 1 4

1054 ylnda Papa Normanlara kar savaa gittiindeLombard Kardinal'i Humbert, Papa'nn ba delegesi vetam yetkili vekili olarak stanbul'dayd. Latinlerden nefreteden bir Patrik'in karsnda Bizans'tan nefret eden birKardinal vard. Patrik nefretini gstermek iin 1049 yln-da stanbul'daki tm Latin manastrlarn kapatm ve

mallarna el koymutu. Kardinal Humbert bu gaspn hesa-bn sormak iin stanbul'a yollanmt ama onun aklndabaka zm vard. Humbert aklndaki zm uygula-maya koymaktan hi ekinmedi...

38


32/196

Kardinal Humbert'e gre ekmenik olan Patrik'in ken-disi deil, Papa tarafndan temsil edilen Roma Kilisesi idi.Papa ile Patrik arasndaki en nemli sorunlardan bir tanesi

buydu. Ayrca dini trenlerde kullanlan mayal/mayaszekmek sorunu vard. ki kilise arasndaki baka bir sorunda Patrik'in Papa'y kmseyerek ona yazd mektup-larda srekli olarak "Kutsal Peder" diyeceine "Karde-im" diye hitap etmesiydi. Bir dier husus da Humbert'egre Bizans'taki kilisenin giderek daha youn bir ekildehermetik (dolaysyla Hristiyanla kkten kar)

akmlara ve grlere ynelmekte olduuydu. Papalkbatemsilcisi Humbert'e gre bu 'sapknln' sorumlusuPatrik ve Filozoflarn Konsl unvann tayan tarihi vefelsefeci Michael Psellus ve yardmcs John talos idi.

Bu ve benzeri sulamalarla Patrik'e kar mcadeleeden Kardinal Humbert 1054 ylnda artk kopma noktas-na gelmi olan stanbulRoma kavgasna son noktay ko-yan kii oldu. 16 Temmuz 1054 sabah kutsal ayin sra-snda Aya Sofya'y bast ve treni ynetmekte olan Pat-rik'in nne bir bull brakt {Bull, Papa'nm fetvas gibi birmetindir). Patrik ve evresindekiler nlerindeki mihrabnzerine braklan metni byk bir aknlk iinde okudu-lar. Buna gre Papa IX. Leo, Patrik Cerularius'u ve ya-nndakileri 'aforoz' etmi, dier bir deyimle Hristiyanlkaleminden kovmutu.15

lk aknl atlatan Patrik de ayn ekilde Papa'y H-ristiyanlk'tan kovduunu aklad. Ve daha sonra bunuyazl hale getireceini bildirdi. Olay derhal mparator'aintikal ettirildi. O da taranan bantrma gayreti iine gir-di. Patrik, mparator'a gre de yetkilerini am gibiydi.Patrik Cerularius, mparator'un Roma'dan yana tavr ko-yacan anlaynca hemen pleps sanctay harekete geirdi.stanbul, "Ortodoksluk elden gidiyor," nidalanyla nla-maya balad, baz zengin Latinler ldrld, baz Ermenive Yahudilerin mallan gasp edildi, canlanna kast edildi.

39


33/196

mparator isyann byyeceinden korkarak Patrik'tenayaklanmay bastrmasn istedi. Patrik Cerularius da m-parator'un ricasn krmad ama bir art vard; Ortodoks-luk korunacak ve Papa'nn hkm geersiz saylacakt.mparator bu art hemen kabul etti ve isyan Cerularius'unyapt ksa bir konumadan soma balad gibi bir andasona erdi. 1054 ylnda Bizans'ta en gl kii PatrikCerularius'tu.

lgintir ki; bu isyann yaand sralarda imparator,Papa'ya bir eli gndererek ondan yardm istemiti. EliRoma'ya vardnda ne yazk ki, Papa'nn huzuruna -kamamt, nk Papa gn nce lmt! ki kiliseninibilir din adamlar Kardinal Humbert ve PatrikCeralarius, Hristiyan alemini blen bu olayda Papa'nnmdahalesi olmasn diye ondan boalm olan Taht'a yeniPapa atanmadan bu kopuu gerekletirmemilerdi. Kato-lik Kilisesi'nin uygulad bir gelenee gre Papalarnlm tam gn gizli tutuluyordu. Papa'nn ldnHumbert ve Cerularius biliyordu ama askeri hareketleriynetmekte olan imparator henz duymamt.

ki kilise arasndaki bu kopukluk tam 911 yl srd veKatolik ve Ortodoks Kiliseleri stanbul'daki gnmzdeFener Patrikhanesi olarak bilinen merkez ilk kez 1965 y-lnda biraraya gelebildiler. Bu ayrln ba mimarlarnaneler oldu derseniz; uyank kei Humbert daha soma IX.Stephan adyla Papa oldu. Patrik Cerularius ise 'aforoz'olayndan ksa bir sre soma len imparatorun ei mparatorie Theodora ile ters dt. Papa'y ve imparatoru ye-nen Patrik, kadnn fendine yenildi ama ylmad. DouRoma'y bir sre iin Theodora'nn gzdesi ve imparatoryapt VI. Michael ynetti. Ne var ki bu kez de sahneyefilozoflarn ba Michael Psellus kt. Bizans'a

Hermetizm'i sokmakla sulanan bu tarihinin hazrladbir plan Cerularius tarafndan uyguland ve VI. Michaelbir yln sonunda devrildi. Theodora da ld. mparatorlukCerularius ve Psellus'un isteiyle asi general Isaac

40


34/196

Commenus'a verildi. Nedir ki; bir sre sonra Psellus yeniimparatorun desteiyle Cerularius'u tutuklatt ve Bi-zans'n tand en hrsl Patrik 21 Ocak 1059'da darack

bir hcrede lnceye kadar gzaltnda tutuldu.16

** *

1054'te meydana gelen olaylarda ilk sralarda grevve sorumluluklar yklenen tarihifelsefeci Michael

Psellus, gerekte ok esrarengiz bir adamd. Gl bir fel-sefeci ve bilgili bir tarihi olmasnn yan sra usta bir tar-tmac ve 'monarist' bir brokratt. Aya Sofya Kilisesi'ni merkez alan gizli bir filozoflar rgt kurmutu. Burgt eitli dillerde yazlm, ok eski baz metinleri Ki-lise ynetiminin haberi ve bilgisi olmadan tercme ederekkendi aralarnda tartyordu. Bu tartma konularnn ne-redeyse tamam Hristiyanln dogmalanyla ters ve onakar olan fikirler ve grler zerine kurulmu tezlerdi.Psellus som bir Platonist'ti, sa'c deildi. Kendi yazd-na gre insan tpk antik an filozoflarnn yazdklar gi-

bi 'Toplumsal Varlk't. Kilise ise bunun tam tersine ina-nyordu ve insanlar da buna inandrmaya alyordu.Psellus, Kilise'nin dogmalarna kar 'akl' savunuyordu.man' ikinci plana atmt. Pagan filozoflara Hristiyanl-n kutsal ermilerinden ve azizlerinden daha fazla atf-larda bulunuyor, onlarn geleneklerini vyordu.Psellus'un kendi gizli evresine aktard gizli bilgiler Ki-lise ynetimi tarafndan duyulursa herhalde hemen pleps

sanctanm nne atlrd.

Psellus'un, Bizans'n gndelik hayatna katt bazgelimeler onun nasl dnp davranm olduunu

aklyordu. rnein 11. yzyln ortalarnda stanbul'dasadece dokumac kadnlara zg olan ve Agatha Gn di-ye adlandrlan zel toplantlar ve trenler yaplmaya ba-lanmt. Oysa Kilise'nin takviminde byle bir ayin yoktu.

41


35/196

Hi kimse kilisenin takviminin dndaki bir ayinidzenleyemezdi. Psellus bu konuda devreye girdi ve ger-ekte tam bir Pagan Ayini eklinde dzenlenen ve en ancinsel gsterilerin yapld bu zel gn, kitaba uydurupyasaklatmayp kklemesini salad.

Psellus'un yetkili olduu dnemde stanbul garip d-nceleri, inanlan ve grleri olan bir takm esrarengizadamlann ve onlann ynettikleri rgtlerin bakenti ol-mutu. Bunlara iki rnek verelim: Calabriali Neilos adlcahil bir kyl, kendisine gaipten mesajlar geldiini ne

srerek sa'nn Tann'nn Olu olmadn vaaz ediyordu.Neilos'a gre Bakire Meryem'e de Theotokos (Tann'nnAnnesi) denilmesi glnt. 17Neilos, Kilise'nin kabul et-tii ncil'den deil, .S. 325'deki znik Konsili'nde yasak-lanm olan ve Apokirif diye bilinen ndilerden atflar

yapyordu. Bir de sylem gelitirmiti: "Biz O'nu (BakireMeryem) evlendirmedik ama O karmza gebe kt!"

Tam bir rasyonalist olmasna ramen Psellus "cinlere"(Demonia) inanan bir bilim adamyd. Ona gre, rneinkrsal alanlarda Babo adyla anlan bir ktlk cini vard.Psellus bundan yola karak Baboutzikarioi diye bir tr

cin arpmas hastal tans oluturmutu.lgintir ki; Psellus babasndan deil ama annesinden

ok etkilenmi olduunu ve onun ok "garip" bir kadnolduunu yazm ve sylemiti. Gerekten de Psellus'unannesi Bizans'taki kadnlann evliyas gibiydi. ldzaman cenazesine binlerce kadn katld ve son giydii ra-hibe giysisi (Habit) 1000 paraya blnerek, koruyucuolaca varsaylarak kadnlara datlmt.

Nedir ki; Psellus'un, Kilise'nin dini ve kutsal saydmetinlerden ok "gizli ve yasak retilere" byk bir me-rak vard. Bunlann banda da Hermetizm geliyordu. Bu,

Hristiyan babalan tarafndan kesinlikle yasaklanm birretiydi. Bu konuda, Psellus ve Cerularius birbirlerinisulamaya kadar varan tartmalar yapmlard. Psellus

42


36/196

Kilise'ye bildirmeden Corpus Hermtica diye bilinen vesadece birer nshalar bulunan kitaplar Grekeye evir-mi ve bazlarn da evresindekilere evirtmiti. Bununlakalmam, bu gizli ve yasak retileri kimseye fark ettir-meden hem Kilise'nin Liturgy'sine (ayin treni vb) sok-mu hem de halkn gndelik yaamna aktararak onlarnfarknda olmadan Kilise'nin koyduu ve ngrd ilke-ler dorultusunda deil Hermetik ilkeler dorultusunda

yaamalarna arac olmutu. Buna Hristiyan literatrndeinculturation deniliyordu. Ve bu da bir tr misyonerlik fa-

aliyeti idi. Ancak Psellus'un uygulad inculturation ta-mamen Hristiyan dogmalarna kar olan bir misyonerlik-ti. Psellus'un bu gizli almalar fark edilseydi nce Yedikule Zindanlarna, oradan da ipe giderdi.

Psellus, Hermetik gizli metinlere 1050 ylnda1054'teki olaylardan drt yl nce Harran'daki (Urfa)son Sabii Mabedi yktrlnca sahip olmutu. Kitaplar vedier kutsal metinleri karanlar bunlan niin Psellus'agetirmilerdi, bilinmiyor. (Sabiiler, ncil'de ve Kuran'daadlarndan sz edilen ve Subba diye bilinen GnostikHristiyanlardr. Bunlar Vaftizci Yahya'ya baldrlar vesa'y nemsemezler. Ayrca Bakire Meryem'e saygduymazlar. Mecdeli Meryem'i ve Sofya dedikleri Hikmetidiil prensibi yceltirler.)

Aya Sofya'da kurduu gizli hcrede Psellus ite bumetinleri kendi setii kiiler araclyla hayata aktar-yordu. Tilmizleri arasnda Araplar ve Keltler de vard.18

(Katolik dini metinlerinde Sofya 'Divine Wisdom=lahiHikmet' olarak tesmiye edilmitir. Gerekte olmayan birazizedir.) Urfa yaknlarndaki Harran gerek dinler tarihin-de gerekse toplumsal tarihte ok belirleyici ve nemli birmerkez olagelmiti. Antikada Abraham (Hz. brahim)

burada domu ve monoteist (tek Tanrc) dinin bala-tcs olmutu. Ayrca ilk niversite dengi okul da ..1000 yllarnda burada kurulmutu. Harran, gizli ilimlerin(Occult) ve onun Alimizm ve astrolojiyle birlikte en

43


37/196

nemli kolu olan Hermetizm'in merkezi konumundayd.Hermetizm, Harran'da yaayan Sabiiler ile Mardin evre-sindeki Yezidiler iin resmi din mertebesindeydi. BuSabii versiyonunda Hermetizm zellikle Astroloji (lmiNucm), el okuma (Palmistry), tlsm (Talismn) vemuska=Vefk (Amulet) yazma dallarnda ok derin gelimegstermiti. Sabilerin bir de Hermetizim by, karaby,fal, sihir vd. reten tm dinlerce yasaklanm kitab

vard. Bat dnyas ite bu En Yasak ve En Gizli kitabPsellus'un evirisiyle rendi. Psellus, ncil'den ok nce

yazlm olduu bilinen bu kitaba Picatrix adn koymu-tu. Somaki yzyllarda hep bu adla anld. Oysa kitabngerek ad bakayd: Ghayatal Hakim (Hikmet SahibiOlanlarn Tanrs). Psellus, stanbul'da hermetizmi yayar-ken ona bu gizli faaliyetlerinde en ok, yardmcs Johntalos adl filozof destek olmutu. talos, Psellus'tan somaFilozoflarn Konsl yapld ve talos da ayn yoldan gitti.Ve o da Psellus gibi ileriki yllarda 'Heretik ve Sapkn'olarak yargland ve cezalandrld. Psellus, Bizans'Hermetizm ile tantrrken Fransa'da da artc gelime-ler yaanmaya balamt. nsanlar hi almadklar bilgi-leri ieren kitaplar okumaya balamlar ve yaam tarzla-rnda kkl deiiklikler yapmaya koyulmulard. Avrupa'daki ilk 'romanlar' ite bu dnemde yazlmaya balan-d. lkin Marie de France kadn duygusalln anlatanuzun iir denilebilecek bir eser yazd. Soma ChretienTroyes, 1170Terde nl Lancelot ve Parceval efsaneleriniYuvarlak Masa valyeleri'ni yazd. Ayn yllara ona ra-kip bir romanc daha vard: Bogomil/Cathera blgesindedoup bym olan Gautier d'Arras. Hermetizm veOccult bilgilerine sahip bir kiiydi d'Arras. Eski soylu vezengin bir aileden geldii biliniyordu. 1160'ta artc birroman yazd. O gnlere dein tabu saylan ve hakknda

Kilise tarafndan kartlm nice kt sylenti bulunan birermiin hayatyd bu. Gautier d'Arras romannda bu kiiyi

yceltmi, neredeyse sa'nn eiti mertebesine karmt.Gautier d'Arras'n kahramannn ad Tyanal Apollonius

44


38/196

idi. Katolik Kilisesi'nin 'ba' dman olarak iaretlediiAnadolulu Pagan er mi. .. 19

11. yzyln ikinci yansndan itibaren spanya'da dagarip gelimeler olmaya balamt. lkin Psellus'unGrekeye evirdii Picatrix spanyolcaya evrildi. BunuHermetizm'in en nemli kitaplanndan ve belgelerindenolan Emerald Tablet (Zmrt Metin) evirisi izledi. slamOkltist ve Kabbalist'i bni Masana (883931) bir Magiolarak yazdklanyla adndan en ok sz edilen kiilerden

biri oldu. 20 Onu bni Arabi izledi. (1165) nl

Nostradamus'un Kehanetlerinin tamamna yakn Ara-bi'nin almalanndan yola karak kurgulanmtr. Bun-lara ek olarak Antik Yunan ve yonya, Msr ve Mezopo-tamya uygarlklannn yazar ve filozoflan da Bat'ya yeni-den giri yaptlar. Plato, Aristo, Empedokles, Sokrat veHomer okunmaya ve okutulmaya baland.

Hermetizm'in bilime, sanata ve kltre dorudanve/veya dolayl olarak katlmasyla birlikte kat ve kendiiinde kapal devre ilenen Hristiyan aleminde ilk Rne-sans hareketleri filizlenmeye balad. Sanldnn tersineRnesans, 14. yzylda deil 11. yzylda balamt! r-

nein Kur'an'n ilk Latince evirisi bile 1143'te span-ya'da yaplmt. Benzer ekilde Pisagor 'un saylara daya-l gizli retisi ilk kez 11. yzylda Bizans'ta yeniden or-taya kmt. Bu yeni fikirlerin, grlerin ve inan sis-temlerinin tamamn istisnasz Hristiyan dogmatique'ineaykn, ona kesinlikle kar yorumlard.

Bat Avrupa Rnesans'a ynelirken Bizans bambakabir yola sapt. Aym ekilde Roma Kilisesi de artk iyicedman gibi grd Bizans'a kar bambaka bir stratejigelitirdi. Madem ki Bizans neredeyse Hermetizm'le z-delemiti, Roma da yaklaan bu tehdide kar nlemler

almaya karar verdi. lk Hal Seferi'ni (1090) rgtleye-rek hem yeniden bir 'iman' tazeletmeyi hem de rakiplerislamiyet ve Ortodoksluk'tan kurtulmay planlad ve bunlan hayata geirdi. Avrupa'da bir yanda Rafz/sapkn

45


39/196

inan sistemleri, dier yanda imanlarn Roma'ya gstere-bilmek ve slam aleminin ve Dou'nun dillere destan ser-vetini paylaabilmek iin yanp tutuan yoksul dmvalyeler ve a kyller arzularna bir an nce kavua-

bilmek iin birbirleriyle yanyorlard.

** *

Roma Kilisesi'nin I. Hal Seferi'ni rgtlemeye ba-

lad sralarda spanya'da Cadiz ve Granada kentlerindevaazlar veren, kitaplar yazan kim olduu ve nereden gel-dii bilinmeyen bir adam dikkatleri zerine toplamaya

balamt . Adamn ad Artephius idi. Bu adn ne anlamageldii bilinmiyordu ama Artephius bu ad gndelik haya-tnda sadece kolaylk olsun diye kullandn, gerek ad-nn ise Apollonius olduunu ne sryordu. Nasl olmu-sa 1. yzylda yaam olan Apollonius, 1000 yl soma kagelmi ve Katolik Kilisesi'nin karsna dikilivermiti.Artephius'un dediine gre o Apollonius'un rin-carnation'u (yeniden canlanm) idi.

Tyanal Apollonius'un hayat ilk kez, Roma mparato-ru Septimus Severus'un bilge ei mparatorie JuliaDomna tarafndan yazdnlm ve imparatorluk arivinekonulmutu. 3. yzyln balannda (.S. 220 yllarnda)yazlan bu kitap Kilise iin 'en tehlikeli' kitap saylmt.I.S. 325'te Konstantin tarafndan toplanan znikKonsili'nde Apollonius'un tm kitaplannn yok edilmesi-ne, bstlerinin kmlmasma, mabetlerinin yklmasna yolaan kararlar alnmt. imdi Artephius'un ortaya kma-s Kilise'de ok yaratt. Artephius on kitap yazd. Bunlannhepsinde de ayn cmle vard: "Artephius, Tyanal

Apollonius'un bilgilerini aktarmaktadr." Kitaplarda ogne kadar hibir filozofun veya okltistin bilmedii ka-dar by, sihir, astroloji ve tlsm formlleri vard. Kiliseonu yakmadan nce Artephius ortaya kt gibi yine

46


40/196

esrarengiz bir ekilde kayboldu. Tpk 1000 yl nceCadiz ve Granada'da bulunmu olan Tyanal Apollonius'un ortadan kaybolduu gibi...

***

Psellus'un, Bizans'ta balatt deiim onun lmn-den soma da yardmclar, rencileri ve tilmizleri tara-fndan srdrld. Bunlarn en nls 13. yzyln sonla-

rnda nlenen Platon'du. Onun gayretli almalarylaHermetizm neredeyse Bizans Kilisesi ile zdeleti. Papa-lk bu gelimeye kaytsz kalamazd. Papalk Avrupa'daglenmi ve dzenledii Hal Seferleri ile maddi ola-naklarn da artrmt. Onlara gre sra Bizans'n ceza-landrlmasna gelmiti. Papalk en uygun ortam 4. HalSeferi srasnda elde etti. Kuds'e ulamak iin yola kanHallar 1204 baharnda stanbul'a varmlard. mparator

baz kukulara kaplarak Hallarn karya gemeleriniengelleyince Hallar da Papa'dan izin alarak stanbul'ukuattlar ve 13 Nisan 1204'te kente girerek yamalamaya

soygun ve tecavz eylemlerine baladlar. stanbul,Cerularius'un o ok korktuu sona duar olmu ve Latinlerin eline dmt.21 stanbul'un tm zenginlikleri ya-maland, en deerli eserler, bu arada tm el yazmas kitap-lar Bat'ya karld. Ortodoks Kilisesi hukuken varlnsrdrd ama fiilen tm etkisini ve gcn Roma'ya dev-retti. stanbul'da bir Katolik KatedraPi ald.

Latinlerin igali srasnda, Ermeniler badmanlanOrtodoks Rumlardan intikam alabilmek iin Latinlerle i-

birlii yaptlar. Ama 1261'de mparator Bizans' gerialnca stanbul'da ilk katliam Latinlere deil Ermenilere

uyguland. Binlerce Ermeni, Bizans klcyla yok edildi.Bizans yeniden kuruldu, Kilise yeniden glendiril-

di.22 Btn bu olaylara sessizce tanklk eden Aya Sof-ya'da da baz deiiklikler yaplmaya baland. Bizans'n

47


41/196

Latinlerden kurtanlmasm simgeleyen yeni bir mozaikAya Sofya'ya konuldu. Nedir ki; bu daha nce hi grl-memi duyulmam tarzda yaplm 'yeni' bir sa leme-si (Trinit) idi. Bu yeni mozaik Deesis diye adlandrld,(bkz. Ek) Bu betimlemede sa Mesih iki yannda da Sabiilerin tapt Vaftizci Yahya ile Meryem vard. Bu mozaikimparatorun istei ile ama eski Patrik Blemmydes ile yeniPatrik Arsenius Autoreianos'un itirazlarna ramen AyaSofya'ya yerletirilmiti. mparator kendisininEpistemonark (Kilise'nin Ba Olan Egemen) olduunu,

Ortodoksluun esasta ondan sorulmas gerektiini bildir-miti. Patriklerin yapabilecei hibir itiraz kalmamt. Nevar ki; yllar sren bu tartmalar srasnda bata stan-bul' da soma da Anadolu'nun Ekmenik alanlarnda AyaSofya'daki dier kutsal ikonlar ve resimlerle hibir ben-zerlii olmayan bu mozaikle ilgili ok garip iddialar ku-laklara fsldanmaya balamt. Bu sylentileri kartanla-ra gre mozaikte resmedilmi olan kii Yce Rab sa Me-sih deildi. Ya kimdi? Tyanal Apollonius adl bir Pagan'd... Ama sylentiler bu kadarla da kalmamt. Da-has ve daha vahim olanlar da vard. ddia sahiplerine g-re Deesis mozaiindeki kii gerekten de Tyanal

Apollonius' tu. nk sa Mesih (Jsus Christ) diye bir ki-i aslnda hi yaamam ve varolmamt... sa Mesih z-nik Konsil'i srasnda Kilise'nin yneticilerinin uydurduk-lar bir 'Resimli roman kahramanyd', tamamen sanal birkiilikti, ne yaam ne de ncil'de anlatlan mucizeleri ya-ratmt. Dahas, varolduu sylenen 12 Havarisi de hibirzaman varolmamt. sa Mesih'in Tann'nn olu olduuve bakireden doduu iddias ise Kilise Babalan'nm uy-durduu koskoca bir yalandan ve rktc bir masaldante anlam tamyordu..P

48


42/196

2.2. Karanlk Kilise'deki Mandylion

"In what concerns the State

act as a king;

in what concerns yourself

act as a private man. "

"Devleti ilgilendiren konularda

kral gibi;

kendini ilgilendiren konularda

zel bir insan gibi davran. "

Apollonius ofTyana1

Aya Sofya'nn ilk resmi ad Byk Kilise (he megaleekklesia) idi. Bu grkemli yap, sanld gibi stanbul'unkurucusu byk Konstantin tarafndan deil onun olu 2.Konstantinius'un (337361) dneminde ina edilmiti. lkhali gnmzde bilinen grntsnden ok farklyd. r-nein bugn hayranlkla seyredilen o grkemli kubbesi veyarm kubbeleri yoktu, ahap dz bir ats vard. i deayn deildi, daha kk ve dzayak girilen basit bir

bazilike grnmndeydi. Model olarak Baba

49


43/196

Konstantin'in 335 ylnda Kuds'te yaptrd HolySpulchre bazilikas rnek alnmt.

2. Konstantinius'un Katedrali 404 ylnda tannmaya-cak ekilde yand. Gnmzde o Kilise'nin temellerindekullanlm olan baz byk ta bloklar halen Aya SofyaMzesi'nin bahesinde durmaktadr. Binay 2. Theodius(408450) yeniden onard. Ancak ilk inaat planlarna sa-dk kalmad, deiiklikler yaptrd. Katedral yeni haliyle425 ylnda bir kez daha Byk Konstantin adma tesciledildi. Bylece Aya Sofya'nn Patriklie deil, imparatora

ait olduu belgelere gemi oldu.

Bu gzel yapya Aya Sofya ad ise 430 ylnda verildi.Yapl ndan yaklak 90 yl soma (!) 2. Theodius okzengin ve kltrl bir ailenin kz olan AtheisEudocie ileevliydi ve imparatorie gerekten de son derece etkili birkadnd. Hristiyanln Dogmatik retisi'ne hi uyma-yan, ona tamamen ters dmeyi gze alan, Pagan gelenek-lerine inanan bir kiiydi. stanbul'da ilk niversite dengiokul onun giriimiyle kuruldu. Daha soma MichaelPsellus'un Konslln yapt kurum, ite bu Pagan ge-leneklerine gre yaamay neredeyse Hristiyanlarn m

paratoriesi olmaya yelemi olan kadn tarafndan kurdu-rulmutu. 2. Theodius bu kurumdan yetien bilginlerin is-tei zerine ilk Bizans Anayasas kabul edilen belgeyi

yazdrd: Codex Theodius adyla bilinen bu belge dahasoma 6. yzylda Jstinyen tarafndan on hukukuya yaz-drlacak olan nl Jstinyen Codex'ine kadar Bizans veDou Roma mparatorluu'nun ynetilmesinde en nemlirol oynayan yasalarst 'yasa' statsnde kald.2

2. Konstantinius'un Byk Kilisesi'nin adnn deiti-rilerek Aya Sofya yaplmasnda da AtheisEudocia'nnetkisi olmutu. mparatorie bu deiime itiraz etmek is-

teyen din adamlarn kadnln ve bilgisini kullanarakdevre d brakmay baard. .S. 430 ylnda yeniden inaedilen kilisenin ad tm belgelere mparator Kilisesi AyaSofya olarak geirildi. (mparatorlarn ta giydikleri kilise

50


44/196

olduu iin ayn zamanda mparator'u Talandran AnaKilise unvann da tar.)

Szn burasnda ister istemez ksaca Sophia kavram-nn zerinde durmak gerekiyor. Bu szck 'Hikmet=Wisdom' anlamna gelmektedir. Nedir ki; Hristiyanretisinin Synoptic denilen .S. 325 ylnda toplanan z-nik Konsili'nde kabul edilen ilk Gospel'inde hi ge-

memektedir. VeTirristiyanla tamamen dsal ve seklerbir kavramdr. (Gospel, Yeni Ahit' in ilk drt kitabnn herbirine verilen addr. Gospelleri yazdklar varsaylan

Markus, Matta, Luka'ya da Evangelistler denilir. lk drtkitap bir 'Evangelium'dur.)

lgintir ki, 4. Evangelist'in Gospel'i olan JohannahGospel'in ilk satn bu szle almtr. Bu Gospel ile di-erleri birbirlerinden ylesine farkldr ki gnmzde bile

baz Hristiyanlar ilk e nem verip 4. Gospel' igrmezlikten gelebilmekte ve/veya sadece onu okuyuptekileri atlamaktadrlar. Nedir ki, aslolan tamamn ka-

bullenmektir. lahiyatlar asndan ise bu drdncGospel bir 'Enigma=Muamma'dr. Bu nedenle 'Heretik'saylmas gereken bir metindir.3

4. Gospel'i yazd varsaylan John adl kiinin kimli-i de mehuldr. Bu kiinin sa'nn rencilerinden

ve/veya tilmizlerinden birisinin olmas da pek olas deil-dir. nk sa'nn Havarileri olarak bilinen kiilerin dahasoma eklenen Saul=Paul hari tamam (12 kii) cahil,

yoksul ve eitimsiz sradan Yahudilerdi. 'Sofya' kavramYahudilie deil Helen kltrne ait bir kavramd vesa'nn dneminden nce Yahudi Ba Hahamlan Helenkltryle ilikiye girilmesini kesinlikle yasaklamlard.Dolaysyla Havari olarak adlandnlan bu kiilerin 'Sof-

ya'nn anlam ve nemini bilmeleri olas deildi.

Hellenizm'de 'Logos' (Kelam ve Kelime) olarakkullanlagelmiti ve Pagan dnyasnn en temel ifresi vekavramyd. Kim olduu bilinmeyen bu kii ite sadecePaganlara ait ve eitli srlann taycs olan bu kavram

51


45/196

alm ve kendi Gospel'inin ilk cmlesini bununla kurmu-tu: "Balangta Logos=Kelam vard ve O, Tanr 'yla bir-likteydi." (John, 1.1) Bylece Synoptic'e gre Tann'nmOlu olduunu syleyen sa Mesih, John'un Gospel'indePaganlarn 'Logos'u yaplmt. Kald ki Tann'yla 'birlik-te' olmak nermesi de Yahudilie deil, Pagan filozofla-rna aitti. John'un Gospel'inde sa, 'Tanr 'nn kela-m/hikmeti' haline getirilerek Paganist Hellenlerin Sof-ya's ile zdeletirilmiti.4Nasl olmu da Paganlara karacmasz ve hunharca dmanlk besleyen Hristiyan y-

neticiler, rakiplerinin en temel fikrini ve kavramn alarakkendilerine mal etmilerdi? Bu sorunun yant zellikle deson elli yldr ilahiyatlar ve bilim adamlar tarafndanaratrlmaktadr.

Bu garip eklemleme gerekte tamamen siyasi nedenle-re dayanyordu. Hristiyanlar Anadolu'da ok etkili deil-lerdi. 4. yzyln ortalarna doru stanbul'da etkili halegeldiler ama Anadolu'da egemen olan inansistematiihl Paganist ve Hellenik'ti. O yzyllarda stanbul'dakiKilise'nin ve Patriklerin en gl rakibi Hellenlerdi. Bun-lar zellikle Bat ve Anadolu'da, Karadeniz'de rnein

Sinop ve evresinde ve Gneydou Anadolu'da ok etki-liydiler. Hellenler Paganizm'e balydlar ve Hristiyanolmak istemiyorlard. Onlarn Hristiyanlatnlmas hemok kanl oldu hem de 8. yzyln sonlarna hatta baz

blgelerde 9. yzyln ortalarna kadar srd. Dier birdeyile Anadolu'daki Paganlar 'Populus Romanus'' say-lan 'Gentile"mn aksine Hristiyan olmamakta direndiler.Onlarn direnleri Jstinyen ile balayarak bu imparatorHristiyan misyonerliini tevik amacyla kk bir kasa-bann Hristiyanlatnlmas iin yetmi bin altn gnder-miti knld. Yine de 9. yzyln ortalanna kadar yer yerkendi 'Syncretisf (eklemleyici/birletirici/aktarmac)

inan sistemleri iinde yaadlar. te Sofya bu anlaynrettii bir kavramd ve Dou'da Hellenler iin 'DivineWisdom\ simgeleyen 'Kutsal/lahi Zeka/Hikmefi simge

52


46/196

lemek iin kullanlyordu.5

Sofya'nn Hristiyanlk'la uzlar bir yan yoktu, tamtersine ona dsal ve sekler bir anlayn rnyd. Nevar ki Hristiyanln Kurucu Babalar' bu kavram alpbuna bir de dramatik bir efsane ekleyerek, sanki 'Sofya'adnda som Hristiyan mmin bir kadn yaam ve Pa-ganlar tarafndan hunharca ldrlm gibi ona bir de"Azizelik=Aya=Saint" atfetmilerdi. Gerekte "Azize Sof-

ya" diye bir kadm ne var olmu, ne yaam ne de Pagan-lar tarafndan ldrlmt. Bu tamamen uydurma idi.

Tpk Kilise Babalan'nm sa'y "Logos=Word"(kelimetullah) yaptklar gibi... Onlarn tek amac vard oda Hristiyan olmamakta direnen Pagan Hellenleri bir annce kendilerine baml hale getirecek ve temelleri znikKonsili'nde atlm olan "Yeni sa Dinf'ne sokmakt. (Bi-zans iin... 49. yzyllar arasnda Anadolu "Natolia" di-ye biliniyordu. Bu szck Tara anlamna geliyordu.nk henz tam anlamyla Ekmeniklik saylmyordu,hl yer yer Paganist inanlar vard. 9. yzyldan somabunlarn tamam ortadan kaldrlnca Natolia'nm bana(A) taksn getirdiler. Grekede bu ek "olumsuzluk" ifade

eden takyd. Bylece Natolia artk tara olmaktan kt,Bizans oldu. Bu yzyldan soma Bizans yeni "Ekmene"olarak Slav topraklarn seti ve iki yzyl iinde onlarOrtodokslatrd.) Pagan Hellenleri iin "Diil lke" olanSofyaHikmet bylece sa'ya atfedilerek "Logos Eril lke"

yaplm oldu. Logos, Anadolu'daki Stoac Hellenler iin"lahi AkF anlamnda (Logos spermatikos) kullanlyor-du ve bu da "Doal Yaratl" gsteriyordu.6 OysaSnynoptic'e gre sa Bakire Meryem'den "Doal Olma-

yan" tarzda domutu!!! John'un Gospel'i gerekte,1. yzylda Anadolu'da egemen olan ve Tyanal

Apollonius'un da yayd Hermetik Gizil retiyle byk

lde rten bir metindi.

Aya Sofya 13 Ocak 532'de balayan "Nika" isyan s-rasnda bir kez daha ykld. mparator Jstinyen'e kar

53


47/196

birlikte ayaklanma balatan "Maviler ve Yeiller" tm s-tanbul'u kan ve atee bodular. Saysz kutsal mekan vedevlet binas yakld, yamaland. Bu ilk rgtl sokak te-rr baz senatrlerin de desteini alarak imparatorun g-zel ve fettan kars Theodora'nm saraynn kapsna da-yand. Bizansl bir sirk cambaznn kz olan eski fahielerkraliesi Theodara korkarak kamak isteyen Jstinyen'idurdurdu. Asilerin lideriyle zel bir grme dzenledi veonlar olabildiince oyalad. Jstinyen zaman kazand ve

yabanclar lejyonunu istanbul'a soktu. Acmasz Goth s-

vari lerinden kurulu olan bu ordu Hypodrom'da bugnkSultanahmet Meydan elli bin asiyi kltan geirdi. s-tanbul'da Jstinyen ve Theodora'nm egemenlii yenidentesis edildi. "Nika" szck anlamyla "Yen, zafer kazan"demekti ama zaferi asiler deil fettan Theodora kazand.

te Aya Sofya bu isyandan soma bir kez daha yenidenina edildi. Gnmzde tm grkemiyle seyredenlerdehayranlk uyandran Aya Sofya bu nc kez dzenlen-mi olan ibadethanedir. Jstinyen yeni Aya Sofya'y hemdaha byk i uzunluu 135 m hem de daha deiik biranlayla yaptrd. Yeni Aya Sofya'y ina edenler Miletli

yal Isidore ve LydiaTralesli Anthemius oldular. Bu ikiusta gerekte mimar deil, mekanisyen ve teknisyendiler."Mechanikoi" diye biliniyorlard ve bir tr mekanik bi-limcileriydiler.7 Yeni Aya Sofya be yl on ayda tamam-land. nl Chartes Katedrali'nin oniki ylda Roma'dakiSt. Peter Katedrali'nin seksen ylda tamamlandklar d-nlrse Jstinyen bir dnya rekoru krmtr denilebilir.

Aya Sofya'nn i dekorasyonunda Libya'dan, Msr'dan,talya'dan ve dier uzak lkelerden getirilen renkli mer-merler kullanlmt. Grkemli kubbesi ise yakn zamanla-ra kadar Sinan'n kubbesi ile birlikte dnyann en glbyk ve grkemli kubbesinden biri olarak anld.

Jstinyen ve Theodora, Aya Sofya'da o kadar bykdeiiklikler yaptrmlard ki, baz din adamlar bu dei-imlerin Ortodoksluk inancna ters dtn sylemeden

54


48/196

edemediler. Aya Sofya, onlara gre mimarisi, geometrisive matematii ile neredeyse bir StoacHermetik PaganMabedi benzeri mekanlarda bulunabilecek tasarmlaryanstyordu. Din adamlar pek de haksz deillerdi.

Nedir ki, Aya Sofya'nn yarm kubbelerinden biri 558ylnda kt. Jstinyen bu kez, blme yeni bir eklemeyaptrd ve Aya Sofya 24 Aralk 562'de sa'nn doumgn olduu varsaylan gnde bir kez daha imparatoradna kutsand ve tescil edildi. dekorasyonunda yer alanmozaikler, freskolar ve resimler daha somaki yzyllarda

deiik imparatorlar dneminde oaltld.

***

Aya Sofya'ya 13. yzyln son eyreinde yaplan"Deesis" mozaii de ite somadan eklenen bu tip resim-lerden, imajlardan biridir. Deesis szck anlamyla kutsalleme demektir. Ancak Kutsal l olarak bilinen"Trinite"den fark, Deesis'de, Baba, Oul ve KutsalRuh'un deil, "Bakire Meryem 'in, sa 'nn ve Vaftizci Yah-

ya 'nn" bir arada l olarak bulunmasdr. Figratif biralmadr ve Bizans mozaik dekoru alannda uzman olanAntony White' in yazdna gre Bizans sanatnn birharikasdr. "Bu olaanst figrler, duygusal ve psikolo-

jik adan tamamen yeni bir anlay simgelemektedir"diyor White ve ekliyor: "Bat Avrupa'nn en az yz ylilerisindedirler." 8

Fatih, stanbul'u fethedince Aya Sofya'daki figrlerinzerleri kapatlm ve bylelikle korumaya alnmt.1847'de Osmanl ynetimi svireli Gaspare ve GiuseppeFossati biraderleri stanbul'a getirerek mozaikleri aa

karmalarn istedi. 1931'de ABD'deki Bizans Enstits,Thomas Whitemore bakanlnda mabedin tm temizle-me iini stlendi. 1934'te Atatrk, Aya Sofya'y mzeyaptrd. te Deesis Mozaii bu temizlemeler sonunda

55


49/196

ortaya kt. Yzler hari baz blmleri ne yazk ki krl-malar ve bozulmalar nedeniyle izlenememektedir.Deesis'te sada Meryem, solda Vaftizci Yahya vardr. Or-tada ise sa Mesih grnmektedir. Nedense Meryem'inelinde ncil yoktur kural gerei olmas gerekirdi. Bu il-gin husus, Meryem'in Olu sa'y kabul edip, ncil(ler)iumursamad anlamndadr. Mesih sol eliyle ncil'i tut-maktadr. Yzler temiz bir almayla ortaya kartldkla-r iin ifadeleri gayet net grlmektedir. Meryem'in h-znl bak ve Yahya'nn ilesi gerekten de ustaca res-medilmitir. (Yahya, ba kesilerek idam edilmiti.) saMesih ise geleneksel giysisi iinde Aya Sofya'daki dierimajlardan ok farkl bir bakla kendisini seyredenlere

bakmaktadr. Yine ilgintir ki, Meryem, Mesih ve Yahyaayn kadraj iindedirler. Oysa kural gerei ayr olmalargerekirdi.

Nedir ki, konunun uzman olmayan kiilerin anlaya-bilmesi mmkn olmayan bir tr "Gizli" ifre ilenmitirportreye. Bu ifre/iaret isa'nn sol kann stnde okustalkla, dikkat ekmeyecek ekilde ilenmi bir"U=onbir says'''dr. Sanki Mesih'in sol kann stnde

belli belirsiz bir yara var gibidir.. . Ve bu ifre (yara) dik-katlice incelendiinde "11 says" olarak alglanmaktadr.Bu say ve yara garip ama gerektir ki, nl TyanalApollonius'un en belirgin simgesi/zelliidir. Onun hak-knda yazlm olan kitaplarda ve yaplm olan alma-larda, Apollonius'un gizli bir tarikata "inisye" edilirkensol kann zerine bu "11 saysna benzeyen yara"mn i-ledii yazldr. Dolaysyla Apollonius'un tm bst ve re-simlerine yara iareti konulmutur. (nisye edilmek okgizli bir tarikata lm yemini ederek katlmaktr, ye ya-plmaktadr. Tm gizli rgtler ye alacaklar kiileri n-ce uzun snavdan geirirler soma da ye yaptklar zaman

onlara kod adlar ve semboller verirler. Ayrca bedenin ba-z yerlerine zel simgeler, iaretler dvme gibi iletirler.rnein sa ayan stne gen, sol avucun iine

56


50/196

(X) iareti kazmak gibi.)

Aya Sofya'daki sa Mesih'in portresiyle ilgili bu iddiaok uzun yllardr bilinmesine ramen son birka yldrgndeme getirilmeye balanmtr.9 ddiann sahiplerinegre Aya Sofya'daki Deesis Mozaii'nde grlen kiigerekte sa Mesih (Jsus Christ) deil, onun ad altnaalnarak gerek kimlii tarihten silinmi olan AnadoluErmi'i Tyanal Apollonius'tur! Tyanal Apollonius gen

yanda Pisagorcu (Pythagorean) bir gizli (occult) rgt-ne inisye edilmiti. (Ayrntlar kitabn ikinci blmnde

bulacaksnz.) Saylar ve onlarn "Srlar" ile ilgilenen vebunlardan yola karak eitli ngrler, kehanetler vevarsaymlar oluturan bu rgtn 1. yzyldaki nl kii-si, Apollonius'tu. Saylar ve bunlara ait "lim"(numeroloji) ayn zamanda astroloji, alimizm vehermetizm ile balantlyd. Saylarn ezoterik (iseLfaatni) deerleri bu hermetistlere gre insanlarn ha-

yatlarn ynlendirmekteydi. Saylarla ilgili olarak KutsalKitap'n Eski Ahit (Yahudiler iin) blmnde uzun biryer ayrlmtr. Cosmogony/Evrenbilim anlaynda "Say-lar ve Sesler" en nemli iletiim deerleriydiler. Saylarla

beraber ondan sonra geometri fazlasyla nem verilen biraland. Tm yaplar, bata mabedler ve ibadethaneler ge-ometri araclyla ina edildikleri iin geometri "KutsalBilim" olarak kabul edilmiti. (Aya Sofya'nn Geometrisiiin bkz: Ek) Geometri ve onunla ilgili ak ve gizli bilgi-ler gnmzde hayatlarmza yn vermektedir. rnein

bir piramidi alalm, bunu topluma uyguladmz zamantoplumsal katmanlarn konulan tarzn grrsnz. Yada daire ve eliptik imajlar, tm hayatn bir alannda kar-laacanz formlardr. Geometrinin bir tanm da zaten"formlarn saylarla sentezi" olarak yaplmtr.10

Geometri ve saylar occult ilimlerinde ylesine nemlirol almlard ki masonlar bunu kendileri iin bir tr"ilah" (deity) mertebesine ykseltmilerdi. MasonlarnAnayasas'nda (Anderson Yasas 1723), ilk cmle yle

57


51/196

almaktadr:

"Tanr her Masonun yreine geometriyi yazmtr. "

Anderson Yasas ngiliz Masonlarnn ncil' i olmu-tur. 11

Geometri slam ve Yahudilik'te de nemli yer tutar.zellikle de slam mimari ve yazm tekniklerinde. rne-in Kufi yazmnda geometrik formlar etkili olmutur.Benzer ekilde Gothik Katedrallerin inasnda ve her trlkentleme (Urbanization) projelerinde Geometri en belir-

leyici unsurdur.12

Geometri Hristiyanln en nemli ve olmazsa olmazsimgesi ve sembol olan Ha'n ifresini tar. Bir"Kp"n alt kanadn atnzda ortaya bir "Latin Ha"kar. 13

Tyanal Apollonius ite saylarn ve geometrisinin sr-larna sahip olan NeoPisagorcu bir Filozof veHermetistti. Apollonius, Alman aratrmac KarlheinzDeschner'in de yazd gibi 1. yzylda sa ve Havarileriile ayn yllarda ve byk lde ayn blgelerde ve kent-lerde yaamt. Varolan tm Occult ilimlerini Cincilim(Demonology) Magick ve Mantik en iyi bilen ve bu bil-gisiyle nlenmi bir kiiydi.14 ("Mantic" ve Trkede bili-nen Mantk ok farkl dallardr. Mantic ilimler denildiin-de eitli "Okuma" biimleri anlalr, rnein

Augry=Kulann hareketlerini okuyarak Doa'nn Dili'nizme Sanat, Hyphomancy, Stolisomancy vd. gibi)

Apollonius'un inisye edildii gizli Pisagorcu rgtOrphie ve ondan nce varolan kkleri .. 67. yzyllarakadar inen "Kadmeioi ve Thelidei" diye adlandrlm olangizli akmlarn srdrcs "Synedria" idi.15 Pisagorcurgtler iinde Orphie gelenee ve rgtlenme modeline(thiasoi) en yakn olan buydu. Pythagor'un kendisi (._520 civ.) bu iki gelenei birletirmiti. Orphie nanSistematii ile Pisagorculuk el ele yrmlerdi.nisiyasyonlan da aa yukar aynyd. rgte ye

58


52/196

yaplan kii genellikle 616 ya arasnda en az be yl"konumama" koulunu kabul ederlerdi. Bu suskunlukrgtn srlaryla ilgili deildi. Gnlk yaamda gereklive zorunlu olan szleri de konuamazd. rnein su veyayemek isteyemezdi. Bu aamal bir dnemdi vePisagorcular bu dneme, "Dilin stndeki kz/Dilinde

Arlk Var" (ox on the tongue), Orphicler ise "Dilin s-tndeki Kap" ve Anadolu'daki dier bir gizli Oklt rg-t olan Eleusien Srclan da, "Dilin stndeki Anahtar"dnemi diyorlard. Apollonius be yl sreyle bu koul ge-

rei hi konumadan sadece eitim grerek yaamt.Pisagorculann dier koulu ise kadnlarla ilgiliydi. Gizlirgte ye yaplanlarn kadnlarla ilikiye girmesi kesin-likle yasakt. (Daha somaki yzyllarda ortaya kan H-ristiyan Monastisizm'i bu gelenekten kaynaklanmt. Ke-ilerin ve Katolik papazlarn evlenememe zorunluluu da

bu gelenekten kaynaklanarak Aziz Paul tarafndan Hris-tiyanla sokulmutu ve tamamen Pagan Hermetizmi'nin

bir unsuruydu. lgintir ki; Papalarn ve Katolik din adam-larnn evlenmemelerini ngren Katolik Kilisesi'nin ku-rucusu Aziz Peter evli ve ocuk sahibi bir adamd!)Pisagorculann bir dier koulu sa ve sakaln kesilmeme

siydi. Ayrca vejetaryen olma zorunluluu vard. Bir ba-ka koul ise her sabah ve akam k dahil souk suylagnde iki kez ykanmak zorunluluuydu. Apollonius'unhibir kadnla ilikisi olmam ve tm yaam boyunca ve-

jetaryen kalmt. Bedene ilenen zel dvme veya yaraizleri ise onlann alameti farikas idi. Daha somaki yzyl-larda rnein talya'da Carnobari adl gizli rgte ye ya-planlardan da bir parman kesilmesi istenmiti. Benzerbir ekilde arlk Rusya'smdaki gizli ve fanatik bir Orto-doks Tarikat'na (Skoptsky) ye yaplacak olan kadnlara"meme snneti" uygulanyordu. Mastectomy diye bilinen

bu operasyonda kadn yenin sol meme ucu klla kesili-yordu. Benzer bir uygulama Nazi SS rgt'nn "KaraTarikat" diye bilinen en gizli ve i rgtnde de vard.Burada erkeklerin yzlerinde klla yaralar alrd.

59


53/196

Naziler iin yzn eitli yerlerinde kl darbeleriylealm olan bu yara izlerinin ok byk nemi vard.

Pisagorcu ve Orphic gizli rgtleri her trl "By veSihir Kardeliine" (Fraternity) dayal rgtlenmelerdi.16

Bu rgtler iin saylar ve onlarn gizli gleri ve deerle-ri en kutsal bilgilerdi. Pisagorcu rgtlerde saylar,"Dualist ve Monist" yaplar olarak ilenmiti. Buna gre,rnein 3, 5, 7, 11, 17, 19, 23, 29, 31, "Incomposite"(baka saylardan olumam saylar) karakterdeydiler.17

Bunlar tam olmayan saylar (Odd/Even) olarak

"Gnomons" diye adlandrlmlard.18

Apollonius'un ka-nn stndeki Gnomon says olan 11 ok ilgin bir sayy-d. Bu say Kabbala'ya gre ok tehlikeli, ktlk ykl

bir sayyd. On says (Decad denil ir) Kabbala'da en stdeer olan Sephirotic sayy verirken, onbir onunmkemmeliini bozan say olarak deerlendirilmiti.19 Onbir says gnahlarn says olarak biliniyordu. Matta nci-li'nde (XII. 43) sa Mesih bu sayda gizlenen ktlk Ci-ni'nin tarlalara ve ekinlere zarar verdiini sylemiti. Ay-n ekilde Eski Ahit'te de on bir saysnnPsalms=Mezmurlar (CVI 37) blmnde "Siddim" olarakktln ruhu olduu yazlyd. Bu nedenle branicededorudan doruya 11 says yoktur. "On ve Bir" olarak

Achad Osher eklinde telaffuz edilmektedir. Saylarn sa-dece kendi deerleri yoktur, bunlar ayn zamanda alfabe-nin harfleriyle de balantlydlar. Roma mparatorluu'nda olsun Pagan Hellenlerin arasnda olsun harfler vesaylar birbirleriyle "Dualite" oluturuyorlard. slam di-ninde ise rnein l=Bir says Elif olarak Allah' simge-lerken (Monizm=Tekilik), 2= ki says Dualiteyi (ztlann birlikteliini) gsteriyordu. Kur'an'da da eskiPisagorcu anlay yanstan bir sure vardr: Allah, "Biz her

eyden iki cins/tr yarattk" (LI.49). Bunun meali di-

i/erkek, yer/gk vd. eklindedir. Benzer olarakbranicenin 28 harfi de ayn 28 durayla balantldr.2

Bata braniler ve Araplar olmak zere Ortadou'da ve

60


54/196

Kadim Msr'da balayarak gelimi ve daha soma Hintve Acem gelenekleriyle birleerek kurulmu ok zel vegizli "Harf ve Say" tlsmlar ve muskalar yazma ilmi(mantic) olumutur. Tyanal Apollonius bu gizli Manticilminin bilinen en nl ustasyd ve bazlar ilk kez olmakzere saysz muska ve tlsm hazrlamt. Bunlarn ougnmzde bile Trkiye dahil birok lkede kullanlmak-tadr.

Pisagorcular ve Orpicler, Hindistan'daki bilge kiilerle

ve Budistlerle de yakn ilikiler kurmular ve onlarn bazretilerini benimseyerek bunlar Bat'ya aktarmlard.Bu nedenle Trakya'da Dionisos geleneine gre kurulmuve ynetilmi olan Pisagorculuk retisinde Hint ve rankkenli rnein Meccusi (Ategede) ve Zerdt=Zorahustra eler vard.21 Bu balantlarn kurula-

bilmesinin nedeni Pisagor'un yaad dnemde ran'a veHindistan'a kadar gitmi olmasyla, Anadolu'nun bykksmyla Trakya'nn Hintli Kral Cyrus'un egemenlii al-tnda olmas gereidir. 1. yzylda Pisagorcu gizli rgteinisye edilmi olan Apollonius da bu nedenle ilkin ran'a

soma da Hindistan ve muhtemelen NepalTibet yaknlar-na gitmiti. Apollonius, bu uzak ve cra blgelerde ko-naklayan bilge kiilerden ve bunlarn yzyllardrsrdregeldikleri "By ve Sihir Kardelii" merkezlerin-de eitim almtr. (19. yzylda Teosofiyi kuran HelenaPetrowska Blavatsky de uzunca bir sre bu merkezlerdebulunmu ve eitimden gemitir. Apollonius,Blavatsky'nin nderi kabul edilmektedir.)

Kilise, bu geziler konusunda da baz nlemler alm vemaniplasyonlar yapmtr. Bugn bile yaygn olan birinanca gre sa Mesih armh'ta lmemi ve bugn Pa-

kistan ve Hindistan arasnda sorun olan Kemir'e giderekyaam ve burada lmtr. Kilise, karlarna uyduuzamanlarda ve blgelerde misyonerlik amacyla bu masalkullanmaktan ekinmemitir. rnein o blgelerdekiMslman halklar arasnda bu inan ok yaygndr ve

61


55/196

kilise bunu bildii iin Mslmanlar Hristiyanlatrabilmek iin de bu masal kullanagelmitir. Tpk Polon-ya 'da ve Almanya'da yapld gibi. Polonya'da sofuKatolik ynlar sa'nn Yahudi deil Polonyal olduunave Filistin'de deil Lehistan'da doduuna inanrlar.Hatta onlara gre sa'nn mezar bile Polonya'da yerinisadece Papalarn bildikleri bir yerdedir. Almanlar ise911. yzyllar arasnda Avrupa'da en son Hristiyanlatnlan boylard. Kilise bunlara da sa'nn mavi gzl, san

sal, iri atletik yapl bir Toton Prensi olduunu yalannsylemiti. Hitler dneminde Naziler, sa'nn Yahudi de-il, Alman Prensi olduunu dnyorlar ve buna yrek-ten inanyorlard.22

Oysa sa brakn Hindistan'a ve ran'a gitmeyi Yahudigerekte Roma egemenliindeki yerleim blgelerindekiiki kk Filistin kasabasnn dna bile kmamt. Aynca ne ranllarla konuabilecek kadar yabanc dil bilgisine de Brahmanlarla anlaabilecek kadar Bu-dizm/Hinduizm bilgisi vard. ncil'de sa'ya atfedilmiolan mucizelerin tamamna yakn tarihsel belgelerle ve

kaytlarla kesin olarak belirlenmi olduu zere, gerekte,Anadolulu Asklepios, Herakles ve Dionisos'a dayanmak-tayd. Onlann retilerinden "Plagiarism=ntihalcilik"yoluyla alnmlard. sa'nn gerekte bunlarla hibir ilgisiyoktu. 23 Tpk "Kutsal Mandylion" olaynda da olduu gi-bi.

***

Dou Roma mparatorluu'nun yeni Bizans'n tarih

sahnesine k bir bakma "Doulu Greklerin Latin Ba-t 'dan ald rvant"24. Ve Bizans gerekte tarih sahne-sine kabilmek iin Antikite'nin renkli kltr, sanat, fel-sefe ve siyaset akmlann barndran Anadolu'daki PaganHellen uygarln sona erdirerek "Devlet" olabilmitir.

62


56/196

Ordudan sanata, siyasetten ticarete kadar hemen her alan-da en az 7. yzyla kadar Dou Roma mparatorluu ken-dilerini Grek veya Hellen deil (Konstantin'in stanbul'u

Yeni Roma olarak kurduu gerekesiyle) Romal kabul vebeyan eden imparatorlar ve devlet adamlar tarafndanynetilmiti. (Bu durum .S. 578'de mparator 2. Justin'inlmnden soma deiti.) lgintir ki; Grek asll olduu

bilinen ilk mparator Tibere (578582) idi ve somaki yz-yllarda 11. yzyla kadar yani Commenos, Angelos,Paleolog ve Cantacuzen hanedanlarna kadarki dnemde

hibir Grek, Bizans'ta imparatorluk yapmamt. Bu ne-denle Bizans'n tam anlamyla Hristiyanlatnlmas dagerekletirilmemiti. yle ki Bizans imparatorlarnn H-ristiyanln en st temsilcisi olduunu belirten "pistos enTheo basilieus" (Basil Tanr'ya sadktr) ibaresi de ilk kez627 ylnda mparator Heraklius dneminde kullanlmaya

balanmt.25 Ondan ncesinde Bizans'ta ve byk l-de Anadolu'da Hristiyanlk ve Pagan Hellenizmi vardu farkl ki, Hristiyanlar okTannl Hellenlere korkun

bask ve zulm uyguluyorlard, kendi Tanrlar sa Mesihadna!

11. yzyln ikinci yansndan itibaren (1054 olaylanndan soma) Bizans'ta Hermetik dnce neredeyse Orto-doksluun temel deimezi olmutu. Dolaysyla birokuydurma tren ve hurafe de retilmi ve bunlar da kutsanmaya balamt ki gerekte bu tip batl malzemeninne Hermetizm ile ne de Ortodoksluk ile ba vard. Bualkantl deiim dneminde Ortodoks kiliselerinde, Ka-tolik kiliselerinde grlmeyen ve grlmesi de dnl-meyecek olan imajlar, ikonalar ve resimler yer almayabalamt. rnein 11. yzyln sonlanna doru ina edi-len baz kiliselerde kubbenin ortasna 1000 yldr konul-mam bir mozaik konulmaya baland. Bu yine birDeesis'ti. O dneme kadar kubbenin ortasna kutsal yapgelenei olarak daima Meryem ve kucandaki bebek saresmedilirken, ilk kez Anadolu'da orta kubbenin (apse)

63


57/196

iine MeryemTanr'nn Olu saVaftizci Yahya lskonulmaya balamt. Bu sradan bir deiiklik gibigrlmemelidir, nk bir anlamda Trinite'nin nemininikinci plana atlmasdr ve onun yerine Deesis'in yerletirilmesidir. Bu deiimin ilk rnei yine Anadolu'dakiGreme'de (Kapadokya) bulunan Karanlk Kilise'dir(Darkchurch). Bu kilise ve ona karde olarak ayn yliinde ina edilen Elmal ve Tokal kiliselerine de garipimajlar konulmutu. rnein Tokal Kilisesi'nde plak

bedeni sadece salaryla rtl bir Meryem resmi vardr.

Bu Meryem gerekte sa'nn annesi ve Tanr'nm ei(Theotokos) deil, sa'nn Gnostik Hristiyanlarn inanla-rna gre evlendii ve Sarah adnda bir ocuu olduu id-dia edilen Mana Magdelena idi (Mecdelli Meryem/EskiFahie). lgintir ki, Papalar, Patrikler ve tm Kilise Baba-lan 1962 ylnda sona eren 2. Vatikan Konsili'nin nihaioturumuna kadar bu ikinci bunun dnda ndilerde bakaMeryemler de var ama kimin kim olduu belli deildirMeryem'in eski bir fahie olduunu somadan nadim ola-rak isa'nn Havarilerine Havarilik yaptn iddia ve be-yan etmilerdi. 1962 ylndan soma bu Meryem ile ilgiliolarak yer alan karalayc ifadelerin gerekte doru olma-

d ve bunlann 4. yzylda Kilise'nin "Kadn Dman'''yneticileri tarafndan uydurularak ncil'e eklenmi ifade-ler olduu konuyu yllardr sorgulayan ilahiyatlar tara-fndan kantland.26 (Nedir ki, Papalk bu gerei henzaka kabullenerek resmi bir aklama yapmam ve n-cil'de de gerekli deiiklik henz yaplmamtr.)

Karanlk Kilise'deki bu Deesis HristiyanDogmatique'i ve "Canonlar" (ynetmelik, nizamname)itibariyle bir "Latria" (sadece Tam'ya gsterilmesi gere-ken bir sayg ve bir tapn) deil bi

Documents

Aytunc Altindal - Hangi Isa.pdf