«Azərbaycan Respublikasında dövlət uşaq Azərbaycan Respublikasında dövlət uşaq müəssisələrindən uşaqların ailələrə verilməsi müəssisələrindən uşaqların ailələrə verilməsi (De(De--institusionalizasiya) və Alternativ qayğı institusionalizasiya) və Alternativ qayğı

Dövlət Proqramının (2006Dövlət Proqramının (2006--20152015--ci illər)ci illər)» » icrası ilə bağlı icrası ilə bağlı

bebeş illik hesabat və qarşıda duran vəzifələrş illik hesabat və qarşıda duran vəzifələr

MİSİR MƏRDANOV MİSİR MƏRDANOV Azərbaycan Respublikasının Azərbaycan Respublikasının

Təhsil NaziriTəhsil Naziri

«Təhsil Azərbaycanın davamlı inkişafstrategiyasının ən öncül

istiqamətlərindən biridir.»

İLHAM ƏLİYEV

İnsan inkişafı konsepsiyası

n Hər bir uşağa onun fərdi qabiliyyətlərini, potensial imkanlarını davamlı şəkildə inkişaf etdirmək üçün iqtisadi, sosial, mədəni sahələrdə əlverişli mühit yaradılmalıdır.

n Uşaqların layiqli həyat sürməsi, sağlam olması, inkişaf etməsi və təhsildən bəhrələnməsi davamlı olmalı, cəmiyyətin inkişaf prosesində həm çağdaş, həm də gələcəkdə nəsillərin layiqli həyat sürmək imkanları təmin edilməlidir.

n 38 internat məktəbi və uşaq evi yenidən qurulmuş, əsaslı təmir edilmiş, ən müasir avadanlıqlarla təchiz olunmuşdur.

n Müəssisələrdə ailədən məhrum uşaqlar üçün ev şəraitinə yaxın mühit yaradılmışdır.

“Uşaq evləri və internat məktəblərinin İnkişaf Proqramı”

n «Heç bir internat məktəbi, uşaq evi ən müasir tələblərə cavab versə belə, heç vaxt ailə mühitini və ailə tərbiyəsini əvəz edə bilməz.»

MEHRİBAN ƏLİYEVA

««Azərbaycan Respublikasında dövlət uşaq Azərbaycan Respublikasında dövlət uşaq müəssisələrindən uşaqların ailələrə verilməsi müəssisələrindən uşaqların ailələrə verilməsi (De(De--institusionalizasiya) və alternativ qayğı institusionalizasiya) və alternativ qayğı

Dövlət Proqramı (2006Dövlət Proqramı (2006--20152015--ci illər)ci illər)»»

DEDE--İNSTİTUTLAŞMA VƏ ALTERNATİV QAYĞI İNSTİTUTLAŞMA VƏ ALTERNATİV QAYĞI DÖVLƏT PROQRAMININ MƏQSƏDİDÖVLƏT PROQRAMININ MƏQSƏDİ

n Proqramın əsas məqsədi uşaq şəxsiyyətinin tam vəahəngdar inkişafı üçün və onun ailə mühitindəböyüməsinin zəruriliyini nəzərə alaraq, dövlət uşaqmüəssisələrində olan uşaqların ailələrə verilməsi vəalternativ qayğının təşkili mexanizmlərinin yaradılmasıvə səmərəli işləməsinin təmin edilməsidir.

Qiymətləndirmənin məqsədi:Müəssisə, onun infrastrukturu, xərcləri, orada yaşayan uşaqlar, müəssisələr də uşaqlara göstərilən xidmətin keyfiyyəti və işçi heyəti barədə hərtərəfli məlumatların toplanması və məlumat bazasının yaradılmasıdır;

n Səkkiz adda sorğu anketi tərtib edildi;n Qiymətləndirmə əvvəlcədən müəyyən olunmuş cədvəl üzrə 55 müəssisədə keçirildi;n Hər üç aydan bir yenilənən məlumat bazası yaradıldı.

Dövlət uşaq müəssisələrində uşaqların vəziyyətinin araşdırılması və mütəmadi olaraq monitorinqin keçirilməsi və məlumat bazasının yaradılması

n Məlumatların təhlili nəticəsində dövlət uşaq müəssisələrinin transformasiyası üzrə Baş plan hazırlandı.

n Baş Plan hökumət tərəfindən təsdiq edildi.

n 9 ümumtəhsil internat məktəbi ümumtəhsil məktəblərinə çevrildi.

n Dövlət uşaq müəssisələrinin sayı 48-dən 39-a endi.

MÜƏSSİSƏLƏRİN TRANSFORMASİYASI ÜZRƏMÜƏSSİSƏLƏRİN TRANSFORMASİYASI ÜZRƏBAŞ PLAN BAŞ PLAN

Dövlət uşaq müəssisələrindən uşaqların ailələrə verilməsinin əsas istiqamətlərinin

müəyyənləşdirilməsi, uşaqların ailələrə verilməsi, onların hüquqlarının qorunması və sosial müdafiəsinin

işlək mexanizmlərinin tətbiq edilməsi

DE-İNSTİTUTLAŞMA VƏ UŞAQLARIN MÜDAFİƏSİ İDARƏSİ

n “Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 5 nömrəli 13 yanvar 2010-cu il tarixli qərarına əsasən “Azərbaycan Respublikasında dövlət uşaq müəssisələrindən uşaqların ailələrə verilməsi (De-institusionalizasiya) və alternativ qayğı Dövlət Proqramı (2006-2015-ci illər)”nın səmərəli idarə olunmasının təmin edilməsi məqsədi ilə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin nəzdindəki İşçi Qrupunun bazasında Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin nəzdində De-institutlaşma və Uşaqların Müdafiəsi İdarəsi yaradılmışdır.

09 mart 2010-cu il tarixində “Uşaqların ailələrə verilməsi və alternativ qayğı ilə əhatə olunması mexanizminin yaradılması” layihəsinin həyata keçiriliməsi üçün

Təhsil Nazirliyi, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi və UNİCEF arasında birgə əməkdaşlıq

haqqında Anlaşma Memorandumu imzalanmışdır.

n Layihənin məqsədi uşaqların bioloji və ya alternativ ailələrə verilməsi və alternativ qayğıya cəlb edilməsi, risk qrupuna daxil olan uşaqların müəssisəyə düşməsinin qarşısının alınması üçün yerli səviyyədə uşaqların müdafiəsinin təmin edilməsidir.

n Layihə çərçivəsində vəziyyətin araşdırılması məqsədilə pilot rayonlarda sorğu keçirildi.

n Məlumatların təhlili nəticəsində mövcud vəziyyət barədə ətraflı məlumat əldə olunaraq, rayonların sosial xəritəsi hazırlandı.

n 309 nəfər uşağın bioloji ailələrinə verilməsi üçün onların ailələrinin fərdi qiymətləndirilməsi həyata keçirilmişdir.

n Sosial işçilər dövlət uşaq müəssisələrinin təhkim olunduqları poliklinikaların həkimləri ilə birgə uşaqların sağlamlıq və psixo-sosial vəziyyəti də qiymətləndirilmişdir.

n Rayonlara səfərlər edilərək Rayon İcra Hakimiyyətləri yanında fəaliyyət göstərən Yetkinlik yaşına çatmayanların işlər və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komissiyanın iclasında bu uşaqların ailələrinə qaytarılması məsələsinə baxılır.

n Cari ildə Rayon və Şəhər İcra Hakimiyyətlərinin sərəncamı ilə müəssisələrdən bioloji ailələrinin və yaxın qohumlarının himayəsinə valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqlar üçün internat məktəbləri və uşaq evlərindən olan 105 nəfər uşaq qaytarılmışdır.

Uşaq evləri və internat tipli dövlət uşaq müəssisələrinin tədricən ailə əsaslı sosial xidmətlər sistemi ilə əvəz olunması vəzifəsinin icrası ilə bağlı

alternativ xidmətlərin yaradılması

n 4 günərzi qayğı və reabilitasiya-inkişaf mərkəzi yaradılmışdır.n Mərkəzlərin binaları Təhsil Nazirliyi tərəfindən yenidən

qurulmuş və əsaslı təmir edilmişdir.n Mərkəzlərə inkişafetdirici təlim materialları, reabilitasiya

yönümlü avadanlıqlarla təmin edilmişdir.n Uşaqların daşınması üçün mərkəzlərə mini avtobuslar

verilmişdir. n “Mingəçevir uşaq və ailələrə dəstək mərkəzi” Təhsil

Nazirliyinin tabeliyinə verilmişdir.n “Oriqami” reabilitasiya mərkəzi istifadəyə verilmişdir.n Bilgəh qəsəbəsində Əqli və fiziki əlilliyi olan uşaqlar üçün

yaradılmış reabilitasiya mərkəzi Təhsil Nazirliyinin tabeliyinə verilmişdir.

n 298 nəfər uşağın dövlət uşaq müəssisələrinə düşməsinin qarşısı alınmışdır.

“UŞAQ QAYNAR XƏTT” XİDMƏTİ

n 2010-cu ilin 18 fevral tarixindən De-institutlaşma və Uşaqların Müdafiəsi İdarəsinin ümumi rəhbərliyi altında fəaliyyətə başlamışdır.

n Bu xidmət uşaqlara psixoloji yardım üçün yaradılmış və bura daxil olan zənglər pulsuzdur.

n Üç nəfər psixoloq, sosial işçi və bir nəfər komanda rəhbəri uşağa ilkin psixoloji yardım göstərir.

n “Uşaq Qaynar Xətt”inə edilən zənglərin anonimliyini qorunur.n Zərurət yarandıqda həmin müraciətlər De-institutlaşma və

Uşaqların Müdafiəsi İdarəsinə və ya Uşaq Hüquqları Klinikasına yönəldilir.

n “Himayədar (foster) qayğı və ailə əsaslı xidmətlər üzrə modelin işlənib hazırlanması” layihəsi həyata keçirilir.

n Layihə çərçivəsində Xəzər rayonu ərazisindəki internat məktəblərində yaşayan və övladlığa verilməsi mümkün olmayan, himayədar ailələrə veriləcək 50 nəfər uşaq və 50 himayədar ailəseçiləcəkdir.

n Hal-hazırda müəssisələrdə yaşayan uşaqların qiymətləndirilməsi zamanı himayəyə veriləcək uşaqların təxmini siyahısı müəyyənləşdirilmişdir.

n Layihə çərçivəsində Təhsil Nazirliyi tərəfindən daim müəssisədə yaşayan 10 uşağın yaşayacağı ailə əsaslı kiçik qrup evinin binası tikilmişdir.

“HİMAYƏDAR (FOSTER) QAYĞI VƏ AİLƏ ƏSASLI XİDMƏTLƏR ÜZRƏ MODELİN İŞLƏNİB

HAZIRLANMASI” LAYİHƏSİ

Dövlət uşaq müəssisələrində çalışan işçi heyətinin peşə yönümünü dəyişməklə onların sosial işçi kimi hazırlanması, onlara müvafiq

təlimlərin keçirilməsi

n 2010-2011-ci tədris ilində Bakı Pedaqoji Kadrların İxtisasartırma və Yenidənhazırlanma İnstitutunda “Sosial iş” ixtisası üzrə 9 aylıq kurs təşkil edilmişdir.

n Dövlət uşaq müəssisələrində tərbiyəçi vəzifəsində çalışanlar içərisindən 16 nəfər seçilərək kursa cəlb olunmuşdur.

n 2011-2012-ci tədris ilində də 16 nəfər kursa qəbul olunmuşdur.

n Dövlət Proqramı çərçivəsində Təhsil Nazirliyinin təşəbbüsü ilə 2007-ci ildə Bakı Dövlət Universitetində “Sosial iş” ixtisası üzrə bakalavr səviyyəsində mütəxəssis hazırlığına başlanılmışdır

Dövlət uşaq müəssisələrində olan uşaqların ailələrə verilməsi, hüquqlarının qorunması, sosial müdafiəsi

mexanizmlərinin hazırlanması və qəbul edilməsi, uşaqlar verilən himayədar (foster) ailələrə maliyyə dəstəyinin

verilməsi, bu uşaqlara ayrılmış müavinətin xərclənməsinin monitorinq mexanizmlərinin hazırlanması, uşaqlar üçün alternativ xidmətlər sisteminin fəaliyyətini tənzimləyən

müvafiq normativ-hüquqi aktların və qaydaların hazırlanması və təsdiq edilməsi

n “Uşaqların ailələrə və alternativ qayğı müəssisələrinə yerləşdirilməsi Qaydaları;

n “Dövlət uşaq müəssisələrində yaşayan uşaqların öz bioloji ailələrinə reinteqrasiyası və digər formalarda yerləşdirmə Qaydaları”;

n “Uşaq inkişaf və dəstək mərkəzinin Nümunəvi Əsasnaməsi”;n “Müvəqqəti sığınacağın Nümunəvi Əsasnaməsi”;n “Ailə və uşaqlarla sosial işin təşkili üzrə Qaydalar”;n “Himayədar (foster) qayğı xidmətlərinin Standart və

Qaydaları”;n “Ailə tipli kiçik qrup evlərinin Standart və Qaydaları”;n “Kiçik qrup evi haqqında Nümunəvi Əsasnamə” n “Himayədar (foster) ailə haqqında Nümunəvi Əsasnamə”.

Sənədlər təsdiq üçün Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinə təqdim edilmişdir.

Dövlət uşaq müəssisələrində olan uşaqların sayının artmasının qarşısını almaq məqsədilə

uşaqların belə müəssisələrə daxil olmasına ciddi nəzarət edilməsi, risk qrupundan olan uşaqlar və ailələr arasında sistemli preventiv

tədbirlərin görülməsi qarşıya çıxan problemlərin həllinə kompleks yanaşmanı

təmin etmək

298

112

32 23

0

50

100

150

200

250

300

Alternativxidmət

mərkəzləri

Psixolojikonsultasiya

və ailəyədəstək

xidmətləri

Sosialmüavinətlərin

alınması

Digər dəstəkformaları

MÜƏSSİSƏYƏ DÜŞMƏNİN QARŞISININ ALINMASI

465 nəfər uşağın müəssisəyə düşməsinin qarşısı alınmışdır

ÖVLADLIĞA VERİLMƏ İLƏ BAĞLI GÖRÜLMÜŞ İŞLƏR

(2010-2011-ci illər)

1312

0123456789

1011121314151617181920

övladlığa verilən uşaqlar övladlığa verilməsi ilə bağlıişlərə məhkəmədə baxılır

81

11

38

14

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

doğum haqqındaşəhadətnamə alanlar

şəxsiyyət vəsiqəsialanlar

təhsilə cəlbolunanlar

müalicəsinəköməklik

göstərilənlər

UŞAQLARIN MÜDAFİƏSİ SAHƏSİNDƏ GÖRÜLMÜŞ İŞLƏR

DÖVLƏT UŞAQ MÜƏSSİSƏLƏRİNDƏ TƏLİM-TƏRBİYƏ ALAN UŞAQLAR

Müəssisələrdə yaşayanlar

38 %

Yalnız təhsil alanlar62%

Ümumi sayı- 9776 nəfər

Müəssisədə yaşayanlar- 3750 nəfər

Yalnız təhsil alanlar-6026 nəfər

1409

1790

551

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

Hər şənbə-bazar evəgedənlər

Tətil və bayramgünləri evə gedənlər

Müəssisədə daimiyaşayanlar

MÜƏSSİSƏDƏ GECƏLƏYƏN UŞAQLARIN EVƏGETMƏ TEZLİYİ

MÜƏSSİSƏDƏ TƏLİM-TƏRBİYƏ ALAN UŞAQLARIN İLLƏR ÜZRƏ DİNAMİKASI

14389

10055 9874 9776

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2008-2009-ci il 2009-2010cu il 2010-2011ci il 2011-2012-ci il

4055

3945

3860

3750

3550

3600

3650

3700

3750

3800

3850

3900

39504000

4050

4100

2008-ci il 2009-cu il 2010-cu il 01.10.2011-ci il

MÜƏSSİSƏDƏ GECƏLƏYƏN UŞAQLARIN İLLƏR ÜZRƏ DİNAMİKASI

Dövlət uşaq müəssisələrini məzun olaraq bitirmiş məzunların sayı

561

227

0

100

200

300

400

500

600

IX sinfi bitirənlər XI sinfi bitirənlər

Ümumilikdə 788 nəfər şagird dövlət uşaq müəssisələrindən məzun olmuşdur

DÖVLƏT UŞAQ MÜƏSSİSƏLƏRİNİN IX SİNİF MƏZUNLARI

(2010-2011-ci tədris ili üzrə)

314

214

7 26

0

50

100

150

200

250

300

350

Ümumtəhsilorta

məktəblər

Peşə liseyləri C.Naxçıvanskiadına hərbi

məktəb

Orta ixtisastəhsili

müəssisələri

DÖVLƏT UŞAQ MÜƏSSİSƏLƏRİNİN XI SİNİF MƏZUNLARI

(2010-2011-ci tədris ili üzrə)

44

1325

4

125

16

0

20

40

60

80

100

120

140

Ali təhsilmüəssisələri

Orta ixtisastəhsili

müəssisələri

Hərbixidmətə

çağrılanlar

Müəssisədəyaşayanlar

Biolojiailəsində

yaşayanlar

İş yeri ilətəmin

olunanlar

Qarşıda duran vəzifələr

n İnkluziv təhsilin ölkə üzrə tətbiq edilməsi;

n İnkluziv Təhsil üzrə Dövlət Proqramının hazırlanması;

§ Proqramın məqsədi - bütün təhsil pillələri üzrə sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin təhsilə cəlb olunmasını və onların təhsil ala bilmələri üçün maneəsiz mühitin yaradılmasını təmin etməkdir.

n 7 internat məktəbinin gələcəkdə inkluziv təhsil komponentli ümumtəhsil məktəblərinə çevrilməsi.

TƏBLİĞAT VƏ MƏLUMATLANDIRMAn “Uşaqlar ailədə böyüməlidir!” devizi altında təbliğat

kampaniyası keçirilir.

n Televiziya kanallarında xüsusi verilişlər təşkil olunur.

n Dövlət uşaq müəssisələrində yaşayan uşaqların valideynləri ilə maarifləndirmə işi aparılır.

n Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin nümayəndələri üçün alternativ qayğı və uşaq müdafiə sistemi barədə 2 günlük treninqlər keçirilmişdir.

TƏBLİĞAT VƏ ƏMƏKDAŞLIQn De-institutlaşma və Uşaqların Müdafiəsi İdarəsi Avropa Birliyi və Avropa

Komissiyası tərəfindən maliyyələşdirilən Avropa Sosial Şəbəkəsinin üzvüdür.

n Ölkənin birinci xanımı Mehriban xanım Əliyevanın “De-institutlaşma və alternativ qayğı Dövlət Proqramı”na xüsusi diqqət və qayğısını əks etdirən və Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə uşaqların müdafiəsi sahəsində görülən işlər barədə hazırlanmış sənədli filminin diktor mətni ilə ingilis dilində səsləndirilən versiyasının təbliğat məqsədilə Avropa Sosial Şəbəkəsi təşkilatının saytına yerləşdirilmişdir.

n 10 yanvar 2010 –cu il tarixində Avropa Sosial Şəbəkəsinin internet saytında yerləşdirilən “Azərbaycanda De-institusionalizasiya səylərinə dəstək” adlı məqalə təşkilatın 28 üzv dövlətinə təbliğat məqsədilə göndərilmişdir.

n Uşaqların müəssisələrə düşməsinin qarşısının alınması məqsədilə 3 reklam çarxı çəkilmişdir

DİQQƏTİNİZƏ GÖRƏ MİNNƏTDARAM !