BADANIA PRZESIEWOWE DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU … · BADANIA PRZESIEWOWE DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM CZ. I mgr pielęgniarstwa Angelika Szyłobryt Absolwentka Gdańskiego

BADANIA PRZESIEWOWE DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM CZ. I

mgr pielęgniarstwa Angelika SzyłobrytAbsolwentka Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Pielęgniarka rodzinna NZOŚR Puls-Medic w Gdańsku,

prowadząca badania przesiewowe 5-latków. Jedna z pielęgniarek koordynujących i prowadzących badania

przesiewowe Gdańskiego Programu Prewencji Chorób Cywilizacyjnych u Dzieci i Młodzieży „6-10-14 dla

Zdrowia”.

__________________________Dokument WHO „Zdrowie dla wszystkich w XXI w.” przekonuje, iż największą szansą na

poprawę zdrowia jest zachowanie zdrowego stylu życia oraz wykonywanie badań

przesiewowych, które pozwolą na wczesne wykrycie zaburzeń zdrowotnych.

Wprowadzanie prawidłowych zachowań i nawyków powinno być determinowane od

najmłodszych lat, dlatego konieczne jest objęcie szczególną opieką dzieci i młodzieży.

Kluczową rolę w tej kwestii, poza rodzicami odgrywa szkoła, którą mają obowiązek i

powinni wspierać zespoły specjalistów takich jak lekarze, pielęgniarki, psychologowie oraz

specjaliści zdrowia publicznego.

Aby wychowanie zdrowotne mogło być odpowiednio wdrażane i realizowane

konieczne jest tworzenie programów diagnostycznych, profilaktycznych i edukacyjnych

opartych również o badania przesiewowe.

Niniejszy artykuł kierowany jest do pielęgniarek środowiska nauczania i

wychowania oraz do pielęgniarek rodzinnych, które wykonują testy przesiewowe w

zakładach opieki zdrowotnej. W treści znajdą Państwo podstawowe wiadomości na temat

istoty badań przesiewowych, szczegóły wykonywania określonych testów oraz

postępowania poprzesiewowego.

______________________________

Badanie przesiewowe (skriningowe) – to rodzaj strategicznego badania, które

przeprowadza się wśród osób nie posiadających objawów choroby.

Głównym celem badania przesiewowego jest wczesne wykrywanie zaburzeń, to znaczy w

okresie, gdy można jeszcze odwrócić proces chorobowy lub zahamować tempo jego

rozwoju. Celem testu jest nie tylko ustalenie rozpoznania. Osoby z dodatnim wynikiem

testu powinny być poddane procesowi diagnozowania, a następnie poddane

ewentualnemu leczeniu. [2]

Kryteria jakie powinny spełniać badania przesiewowe:

1. schorzenie powinno stanowić istotny problem zdrowia publicznego

2. powinna występować wczesna, bezobjawowa faza schorzenia

3. dostępne jest odpowiednie badanie przesiewowe

4. istnieje uznany standard leczenia tego schorzenia

5. istnieją dowody na to, że leczenie schorzenia we wczesnej, bezobjawowej fazie

schorzenia ma wpływ na stan pacjenta w odległej przyszłości [1]

Zasady wykonywania badań przesiewowych wśród dzieci i młodzieży szkolnej

Osobami, które powinny wykonywać testy przesiewowe u dzieci i młodzieży w

wieku szkolnym są pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania.

Przeprowadzane badania przesiewowe mają doprowadzić do postawienia wstępnej

diagnozy, niemniej zawsze powinna ona być potwierdzona innymi, bardziej dokładnymi

badaniami, właściwymi dla danej choroby i zleconymi przez lekarza.

Należy pamiętać o tym, że badania przesiewowe mogą mieć swoje negatywne skutki,

takie jak: postawienie fałszywej diagnozy lub jej brak, a to może prowadzić do błędnego

poczucia bezpieczeństwa osoby badanej. Dlatego bardzo znaczące jest aby pielęgniarki

były odpowiednio przygotowane zarówno teoretycznie jak i praktycznie, gdyż rzetelność

przeprowadzonych badań ma wpływ na wynik testów przesiewowych.

Do zadań pielęgniarki wykonującej testy należy:1) przygotowanie dokumentacji oraz sprzętu niezbędnego do wykonania testu

2) poinformowanie rodziców dziecka o celach, planowanym terminie oraz miejscu

wykonania testu przesiewowego

3) wpisanie wyników do karty testu przesiewowego

4) poinformowanie rodziców dziecka o konieczności profilaktycznego badania lekarskiego

5) włączenie dokumentacji testów przesiewowych do „Karty zdrowia dziecka” oraz

zaplanowanie ewentualnej dalszej opieki nad dzieckiem ze stwierdzonymi zaburzeniami

!!! WAŻNE !!!Przeprowadzanie poszczególnych testów wymaga zapewnienia odpowiednich warunków i atmosfery w czasie badania.

Należy zwrócić uwagę na przestrzeganie praw dziecka i pacjenta, w tym zwłaszcza prawa do: informacji, prywatności, intymności, godności osobistej i

zachowania tajemnicy. [2]

Rozwój psychofizyczny dzieci i młodzieży, a rodzaje testów przesiewowych stosowanych do wykrywania zaburzeń w ich rozwoju

Rozwój to proces, w którym zachodzą zmiany mające swoiste właściwości i który

jest procesem nieodwracalnym.

Rozwój fizyczny jest procesem przebiegającym etapami, od stopniowego rozwoju

dziecka do gwałtownego pędu ku dorosłości związanego z okresem dojrzewania. Jakość

rozwoju dziecka zależy od wrodzonych cech organizmu oraz od działających na nie w

ciągu życia czynników środowiskowych [4].

Każde dziecko rozwija się indywidualnie, niezależnie od jego wrodzonych zdolności.

Wskaźniki rozwoju fizycznego są zaliczane do pozytywnych mierników zdrowia, a

systematyczne dokonywanie ich oceny jest jednym z podstawowych elementów

profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą. [3]

Takiej właśnie oceny rozwoju możemy dokonać poprzez wykonywanie określonych testów

przesiewowych dla poszczególnych grup wiekowych w okresie rozwojowym.

Badania przesiewowe, o których mowa obejmują trzy okresy rozwojowe:

1) przedszkolny – od 3 do 7 lat

2) młodszy wiek szkolny – od 7 do 11-12 lat

3) dorastania – od 11-12 do 17-18 lat

Ze względu na tak znaczną rozpiętość wiekową konieczne jest zapoznanie się z

określonymi normami, które świadczą o prawidłowości rozwoju dzieci i młodzieży.

Najistotniejszymi w ocenie rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży są siatki centylowe.

Tabela1. Rodzaje testów przesiewowych oraz wiek w jakim powinny być wykonywane

Test przesiewowy do wykrywania zaburzeń:

Rodzaj badania Wiek badanego dziecka

Rozwoju fizycznego Pomiar wysokości i masy ciała

5/6 lat – oddział przedszkolny10 lat - kl. III szkoły podstawowej12 lat – kl. V szkoły podstawowej13 lat – kl. I gimnazjum16 lat – kl. I szkoły ponadgimnazjalnej18/19 lat – ostatnia kl. szkoły ponadgim.

Narządu wzroku:

1) zeza 1.Badanie obecności widocznego zeza:a) badanie ustawienia gałek ocznychb) badanie symetrii odbicia światła na rogówkach (test

5/6 lat – oddział przedszkolny

2) ostrości wzroku

3) widzenia barw

Hirschberga).2. Badanie skłonności do zezowania za pomocą testu naprzemiennegozasłaniania oczu (cover test)

Badanie ostrości wzroku z odległości (3 - 5 m) za pomocą tablic z optotypami

Badanie widzenia barw za pomocą tablic pseudoizochro - matycznych Ishihary

5/6 lat – oddział przedszkolny7 lat – kl. I szkoły podstawowej10 lat - kl. III szkoły podstawowej12 lat – kl. V szkoły podstawowej13 lat – kl. I gimnazjum16 lat – kl. I szkoły ponadgimnazjalnej18/19 lat – ostatnia kl. szkoły ponadgim.

10 lat - kl. III szkoły podstawowej

Narządu słuchu-uszkodzenia słuchu

„Powtórz co słyszysz” - badanie orientacyjne szeptem w odległości ok. 5 m

5/6 lat – oddział przedszkolny13 lat – kl. I gimnazjum

Wad wymowy „Powtórz wyraz” np. czapka, pszczoła, rower

5/6 lat – oddział przedszkolny

Ciśnienia tętniczego krwi (podwyższonego)

Trzykrotny pomiar ciśnienia tętniczego

5/6 lat – oddział przedszkolny10 lat - kl. III szkoły podstawowej13 lat – kl. I gimnazjum16 lat – kl. I szkoły ponadgimnazjalnej18/19 lat – ostatnia kl. szkoły ponadgim.

Narządu ruchu:

1) bocznego skrzywienia kręgosłupa

2) nadmiernej kifozy piersiowej

3) zniekształcenia statyczne kończyn dolnych (koślawość i szpotawość kolan)

1) badanie symetrii osi długiej kręgosłupa2) badanie symetrii klatki piersiowej i okolicy lędźwiowej podczas skłonu w przód

badanie wielkości kifozy za pomocą pionu

1) mierzenie odległości między kostkami (koślawość kolan)2) badanie ustawienia osi długiej podudzia i pięty za pomocą pionu (koślawość kolan)3) mierzenie odstępu między kolanami (szpotawość)

5/6 lat – oddział przedszkolny7 lat – kl. I szkoły podstawowej10 lat - kl. III szkoły podstawowej12 lat – kl. V szkoły podstawowej13 lat – kl. I gimnazjum16 lat – kl. I szkoły ponadgimnazjalnej

13 lat – kl. I gimnazjum16 lat – kl. I szkoły ponadgimnazjalnej

5/6 lat – oddział przedszkolny7 lat – kl. I szkoły podstawowej10 lat - kl. III szkoły podstawowej12 lat – kl. V szkoły podstawowej13 lat – kl. I gimnazjum16 lat – kl. I szkoły ponadgimnazjalne

[Źródło: Jodkowska M., Woynarowska B. „Testy przesiewowe u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym”, Warszawa 2002]

!!! WAŻNE !!! Prowadzanie testów przesiewowych jest doskonałą okazją do edukacji

zdrowotnej uczniów. Można przekazać im podstawowe informacje iwskazówki dotyczące zachowań zdrowotnych i samokontroli. [5]

Ogół postępowania poprzesiewowego

Każde dziecko, u którego stwierdzono dodatni wynik testu powinno zostać

skierowane do lekarza pediatry, który sprawuje opiekę nad nim, a ten jeżeli potwierdzi

występowanie określonego zaburzenia skieruje dziecko do lekarza specjalisty w celu

wykonania szczegółowych badań diagnostycznych.

BADANIA PRZESIEWOWE DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM CZ. II

METODYKA BADAŃ PRZESIEWOWYCH

Osoby prowadzące badania przesiewowe powinny dbać o warunki oraz sposób w

jaki przeprowadzane są testy. W tym celu należy zadbać o:

1. odpowiednie wyposażenie w sprzęt oraz niezbędne pomoce do wykonywania

badań, jak i dbanie oraz sprawdzanie stanu technicznego sprzętu

2. warunki, w jakich wykonywane są badania

3. sposób wykonywania testów (pielęgniarka przeprowadzająca badanie powinna

wytłumaczyć lub zademonstrować na czym polega poszczególny test)

4. odpowiednie udokumentowanie wyników badań oraz postępowania

poprzesiewowego

Warunki przeprowadzania badań

Pomieszczenie odpowiednie do prowadzenia badań to takie, które będzie

przestrzenne i jasne. Najlepszą porą na wykonywanie badań są godziny przedpołudniowe.

Testy powinny być wykonywane w świetle dziennym, temperatura pomieszczenia powinna

być dostosowana do pory roku: latem ok. 19-21 ºC, zimą 21-24 ºC.

Jeżeli w pomieszczeniu przebywa więcej osób należy zadbać o parawan, który pozwoli

przestrzegać prawa pacjenta do intymności. Zawsze należy wyjaśnić badanemu na czym

będzie polegało badanie oraz zachęcić go do współpracy.

!!!WAŻNE!!!Testy przesiewowe są jedynie badaniami wstępnym mającymi na celu iden-

tyfikację osób, u których podejrzewane są zaburzenia w rozwoju. Dzieci i młodzież z dodatnim wynikiem jakiegokolwiek testu należy skierować do lekarza POZ, który wykluczy lub potwierdzi podejrzenie zaburzeń. W wypadku potwierdzenia badany

powinien zostać skierowany do lekarza specjalisty.

TEST PRZESIEWOWY DO WYKRYWANIA ZABURZEŃW ROZWOJU SOMATYCZNYM

Nadmierna masa ciała jest problemem społecznym; w 1997 roku Światowa Organi-

zacja Zdrowia oficjalnie ogłosiła otyłość ogólnoświatową epidemią obejmującą dzieci i do-

rosłych, uznając ją za jedno z największych zagrożeń dla zdrowia ludzkości.

Problem otyłości u dzieci i młodzieży narasta od kilkunastu lat, a rodzice często nie do-

strzegają problemu. [13]

Z danych opublikowanych przez Haslama i Jamesa [17] w 2005 r. wynika, że około

10% światowej populacji do 18 roku życia ma nadwagę lub otyłość, a amerykańskie bada-

nia prowadzone na dużej grupie ponad 8 tysięcy dzieci i młodzieży, zakończone w 2002 r.,

wskazują na nadmiar masy ciała u około 30% z nich [19]. Według innych danych, nawet

ponad połowa Amerykanów wykazuje nadmierną masę ciała [16]. Badacze europejscy

uważają, że w Europie około 20% dzieci ma nadmiar masy ciała, z czego u około 5%

stwierdza się otyłość [18]. W Polsce częstość występowania otyłości waha się w różnych

regionach od 2,5 do 12% dzieci i młodzieży.

Do nadwagi i otyłości prowadzą przede wszystkim długotrwałe, nieprawidłowe na-

wyki żywieniowe, mała aktywność fizyczna i problemy emocjonalne. Otyłość może być

również dziedziczna. U dzieci i młodzieży stwarza ryzyko chorób układu oddechowego,

endokrynologicznego, stłuszczenia wątroby, nieprawidłowości ortopedycznych i zaburzeń

psychicznych, a w wieku późniejszym schorzeń układu sercowo-naczyniowego i cukrzycy

II typu. [13]

Dzieci otyłe są dyskryminowane przez rówieśników, mają niską samoocenę, niekie-

dy objawy depresyjne [14]. Zaburzenia te sprzyjają powstawaniu jadłowstrętu psychiczne-

go i bulimii [15].

Istnieje zatem pilna potrzeba edukacji zdrowotnej dzieci i młodzieży. Konieczne jest

uświadamianie stosowania prawidłowej, zbilansowanej diety, unikania sytuacji

sprzyjających tyciu, jak i propagowania aktywnego trybu życia. [13]

Pomiaru wysokości i masy ciała dokonuje się w ramach badań przesiewowych aby

zidentyfikować dzieci i młodzież z niedoborem lub nadmiarem wzrostu (nisko-,

wysokorosłość) oraz wagi (niedowaga, nadwaga, otyłość).

Testowi poddawane są dzieci z każdej grupy wiekowej określonej przez akty normatywne

dla badań przesiewowych (5/6, 10, 12, 13, 16, 18/19 lat) oraz dzieci w każdym innym

wieku jeśli istnieje podejrzenie zaburzeń w rozwoju fizycznym.

Sprzęty niezbędne do przeprowadzenia pomiarów antropometrycznych to:

- waga (powinna być tarowana po każdym 10 pomiarze)

- centymetr krawiecki (przymocowany pionowo do ściany)

- ekierka- siatki centylowe masy i wysokości ciała oraz wskaźnika BMI odpowiednio dla chłopców

i dziewczynek

Pomiar wysokości ciała

Dziecko, na boso staje przy ścianie, do której przyklejony

jest centymetr. Pozycja ciała badanego powinna być wy-

prostowana, ręce swobodnie zwisać wzdłuż ciała, nogi mu-

szą być wyprostowane w kolanach, a pięty powinny przyle-

gać do ściany. Zwracamy również uwagę na odpowiednie

uniesienie głowy (ułożenie w płaszczyźnie oczno-usznej).

Pielęgniarka przystawia jedną z przyprostokątnych ekierki

do centymetra umocowanego na ścianie, a drugą przypro-

stokątna do czubka głowy dziecka.

Odczytany wynik pomiaru z dokładnością do 1mm odnoto-

wuje się w karcie badania. [2,4]

Rys. 1. Pomiar wysokości ciała [22]

Pomiar masy ciała

Badane dziecko stoi na wadze jedynie w bieliźnie.

Pomiar masy ciała należy wykonać z dokładnością

do 100g, a otrzymany wynik zapisać w karcie bada-

nia. [2,4]

Wyznaczenie wskaźnika BMI

Z otrzymanych pomiarów wzrostu oraz wagi danego

dziecka należy wyliczyć wartość wskaźnika BMI ze

wzoru: i zapisać wynik w karcie.

Rys 2. Pomiar masy ciała [22]

Interpretacja wyników oraz postępowanie poprzesiewowe

Każdy z otrzymanych wyników (waga, wzrost, BMI) należy nanieść na siatki centy-

lowe odpowiednie dla płci i wieku badanego dziecka. (obecnie najczęściej stosowane są

siatki centylowe z 1999 r. opracowane przez I. Palczewską, Z. Niedźwiecką z Zakładu

Rozwoju Dzieci i Młodzieży Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie)

O dodatnim wyniku testu mówimy, gdy wzrost lub waga albo wartość wskaźnika BMI

badanego dziecka odczytane na siatkach centylowej wynoszą:

a) poniżej 3 C lub mieszczą się pomiędzy 3 a 10 C – podejrzenie niedoboru

wysokości/masy ciała

b) pomiędzy 90 a 97 C oraz powyżej 97 C – podejrzenie nadmiernej wysokości lub

wysokorosłości/nadwagi lub otyłości

Każdy badany z dodatnim wynikiem testu przesiewowego powinien zostać skiero-

wany do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej wraz z wynikami pomiarów oraz warto-

ściami centylowymi.

TEST PRZESIEWOWY DO WYKRYWANIA ZEZA

Zez jest wadą narządu wzroku polegającą na osłabieniu mięśni okoruchowych.

Taka dysfunkcja powoduje zmianę kąta patrzenia jednego oka względem drugiego, w

skutek czego następuje brak możliwości równoczesnej koncentracji obu oczu na

oglądanym przedmiocie.

Celem testu jest zidentyfikowanie dzieci, u których podejrzewa się zeza lub

obserwuje skłonności do zezowania. W teście biorą udział dzieci w wieku 5-6 lat.

Do wykonania badania niezbędna jest latarka z wąską wiązką promieni.

Test składa się z dwóch części:

1. Badanie obecności widocznego zeza:

a) badanie ustawienia gałek ocznych

b) badanie symetrii odbicia światła na rogówkach (test Hirshberga)

2. Badanie skłonności do zezowania (testu naprzemiennego zasłaniania oczu - cover

test) [4]

Badanie widocznego zeza

a) Badanie ustawienia gałek ocznych

Prosimy dziecko, aby usiadło twarzą do okna, na przeciwko pielęgniarki i spojrzało na

twarz osoby badającej. Badający sprawdza, czy gałki oczne dziecka są prawidłowo i

symetrycznie ustawione. Dodatkowo zwracamy uwagę na szerokość i długość szpar

powiekowych oraz ustawienie i ruchomość powiek. [4]

Jeżeli zaobserwowano, że:

a) jedna z gałek ocznych jest ustawiona do wewnątrz (w

kierunku nosa) , to określamy ten stan jako zez zbieżny (esotropia)

b) jedna z gałek ocznych ustawiona jest na zewnątrz (w

kierunku skroni) wówczas określamy to jako zez rozbieżny (exotropia)

c) gałka oczna odchylona jest ku górze lub ku dołowi

określamy ten stan jako zez pionowy (hypotropia-ku dołowi, hypertropia-ku górze) [4]

Rys. 3. Rodzaje zeza [23]

Badanie odbicia światła na rogówkach (test Hirschberga)

Test ten pozwala na określenie w przybliżeniu kąta

zeza. Około 30 cm od twarzy dziecka umieszczamy la-

tarkę i prosimy aby patrzyło na źródło światła. Ustawie-

nie gałek ocznych ocenia się obserwując położenie re-

fleksu świetlnego odbijającego się na rogówkach. Ob-

serwujemy czy odbicie światła w źrenicach obu oczu

jest symetryczne (czy znajduje się w centrum źrenic).

Rys. 4. Kąty zeza w teście Hirschberga [24]

Niesymetryczne odbicie światła świadczy o możliwości wystąpienia zeza. Każdy milimetr

przesunięcia odpowiada w przybliżeniu 7° kąta zeza. Jeżeli odbicie zlokalizuje się z brze-

gu źrenicy wynosi około 15°, w połowie tęczówki 30°, a jeśli znajduje się poza rogówką

ma wartość 45°.

Badanie skłonności do zezowania – Cover test

Badanie polega na zasłonięciu ręką osoby badającej, zasłonką lub ciemnym szkłem

jednego oka dziecka, podczas gdy drugie oko patrzy na wprost na wyznaczony punkt. W

chwili wykonywania ruchów naprzemiennych należy obserwować, czy gałka oczna wyko-

nuje ruch w stronę nosa, skroni, w górę lub w dół od pozycji centralnej oka.

Rys. 5. Cover test [25]


Wynik testu przesiewowego mającego na celu wykrycie zeza uznaje się za dodatni, gdy

wystąpi przynajmniej jeden z poniższych objawów:

a) ustawienie gałek ocznych jest niesymetryczne

b) odbicie światła na rogówkach obu oczu jest niesymetryczne

c) stwierdza się ruchu gałki ocznej podczas cover-testu

Otrzymane wyniki powinny zostać odnotowane w karcie badania przesiewowego.

O dodatnim wyniku testu należy poinformować rodziców lub opiekunów dziecka, z zalece-

niem zgłoszenia się do lekarza okulisty.

TEST PRZESIEWOWY DO WYKRYWANIA NIEPRAWIDŁOWEJ OSTROŚCI WZROKU

Przeprowadzanie testu mającego wykryć zaburzenia ostrości wzroku jest niezwykle

istotne, ponieważ nieskorygowane wady wzroku u dzieci mogą powodować trudności w

nauce czytania i pisania, niechęć do uczenia się, rozdrażnienie i zmęczenie.

Testowi poddawane są dzieci w wieku 5/6, 10, 12, 13, 16 i18/19 lat.

Sprzęt niezbędny do przeprowadzenia testu to:

- tablice z optotypami:

• w postaci widełek lub kształtów – przeznaczone są dla dzieci młodszych, które nie

umieją czytać ale różnicują kierunki prawo, lewo, góra, dół oraz nazywają poszcze-

gólne kształty

• w postaci cyfr lub liter – dla dzieci starszychm, które rozpoznają cyfry oraz litery

- osłonka dla przysłonięcia oka niebadanego np. trójkąt wycięty z papieru

- wskaźnik do pokazywania znaków na tablicy

- widełki wycięte ze sztywnego kartonu, których wielkość będzie odpowiadała

największym widełkom na tablicy z optotypami

W zależności od długości pomieszczenia, w którym przeprowadzane jest badanie należy

zastosować odpowiednio dostosowane tablice do badania w odległości 3 lub 5 metrów. Ta-

blica powinny zostać powieszona na jasnej ścianie i oświetlana przez światło dzienne. W

pochmurne jesienno-zimowe dni tablicę należy doświetlić lampą. Wysokość tablicy musi

się znajdować na wysokości oczu badanego dziecka, dlatego w zależności od wieku i

wzrostu badany może stać lub siedzieć.

Badanie ostrości wzroku

Badany staje/siada w odległości 3 lub 5 metrów od tablicy. Badanie rozpoczyna się

od oka prawego. Lewe oko jest zasłonięte, a badający wskaźnikiem wskazuje

widełki/kształty lub litery/cyfry. Prosi, aby dziecko pokazało kierunek widełek/nazwało po-

kazany kształt lub odczytało wskazaną literę/cyfrę. Jeżeli badane dziecko nie odczytuje

prawidłowo wszystkich, bądź niektórych widełek/kształtów/liter/cyfr w danym rzędzie, to

pokazujemy rząd wyżej. Gdy dziecko wskaże prawidłowo wszystkie

widełki/kształty/litery/cyfry badanie uznaje się za zakończone. Podobnie bada się oko lewe

po zasłonięciu prawego.

W czasie badania należy obserwować i czy dziecko:

- nie ustawia asymetrycznie głowy – nie patrzy bokiem lub skośnie

- nie mruży oczu

- nie rozpoznaje optotypów z trudnością

Powyższe obserwacje powinno się odnotować w karcie badania.

!! Dziecko, które nosi okulary badane musi być w okularach !!


O dodatnim wyniku testu mówimy, gdy badane dziecko nie pokaże wszystkich

wskazanych optotypów, jak również kiedy ustawia asymetrycznie głowę, mruży oczy lub z

dużym trudem rozpoznaje optotypy (dotyczy przede wszystkim dzieci młodszych).

Należy poinformować rodziców lub opiekunów o wyniku badania i skierować do lekarza

okulisty. Na karcie informacyjnej dla lekarza odnotować trzeba stwierdzoną ostrość wzroku

dziecka oraz wszystkie inne niepokojące objawy.

TEST PRZESIEWOWY DO WYKRYWANIA ZABURZEŃ WIDZENIA BARW

Zaburzenia rozpoznawania barw dzielą się na zaburzenia nabyte i wrodzone. Mogą

upośledzać codzienne funkcjonowanie, być przeszkodą w wykonywaniu pewnych zawo-

dów np. zawód kierowcy.

Badanie przeprowadzane jest u dzieci w wieku 10 lat za pomocą tablic pseucho-izochromatycznych Ishihary.

Każda tablica składa się z koła utworzonego przez różnych rozmiarów okrągłe plamy, róż-

niące się w nieznaczny sposób barwami. Układ plam w kolorze odmiennym od tła jest taki,

że tworzą liczbę. Zadaniem pacjenta jest ją odczytać. Dobór kolorów na każdej tablicy jest

inny, co umożliwia zdiagnozowanie różnych zaburzeń widzenia barw.

Pełny test Ishihary polega na pokazaniu pacjentowi 36 tablic; wersje przesiewowe liczą 14

lub 24 tablice, wersja dla dzieci i osób niepiśmiennych liczy 10 tablic. [20]

Rys. 6. Tablice Ishihary

Badanie widzenia barw

Badający stoi przodem do dziecka trzymając tablice przed sobą, tak aby umożliwić

uczniowi swobodne odczytanie. Odległość tablic od oczu badanego powinna wynosić ok.

75 cm. Tablice pokazywane są w określonej kolejności. Najpierw pokazywane są tablice

od numeru 1 do 13 , tablice 14 i 15 bez cyfr opuszcza się, następnie pokazywane są tabli -

ce 16 i 17. Badający prosi dziecko aby głośno określało kształty lub cyfry, które widzi.

Interpretacja wyników testu oraz postępowanie poprzesiewowe

Wynik testu uznaje się za dodatni, jeżeli uczeń nieprawidłowo odczytał nawet jedną

tablicę. O wyniku badania powinno się poinformować rodziców/opiekunów dziecka oraz

wychowawcę. Wskazana jest konsultacja lekarza okulisty. Na karcie informacyjnej należy

zapisać zaobserwowane anomalia.

TEST PRZESIEWOWYDO WYKRYWANIA USZKODZEŃ SŁUCHU

Kilkanaście procent dzieci i młodzieży w wieku szkolnym ma uszkodzony słuch w

stopniu lekkim i średnim. Uszkodzenia słuchu mogą by wrodzone, mogą być następstwem

zaburzeń okresu okołoporodowego lub nabyte w okresie pourodzeniowym. W większości

wypadków nabyte uszkodzenia słuchu są następstwami stanów zapalnych górnych dróg

oddechowych, zapalenia ucha środkowego oraz przebytych chorób zakaźnych np. odry.

Wczesne wykrycie uszkodzenia słuchu, określenie jego przyczyny oraz stopnia uszkodze-

nia, po czym podjęcie odpowiedniego leczenia lub rehabilitacji jest bardzo ważne dla lo-

sów dziecka. Słuch jest niezbędnym warunkiem prawidłowego rozwoju mowy, rozwoju

psychospołecznego i wyboru zawodu . Pozwoli też zadecydować specjalistom oraz rodzi-

com czy dziecko powinno uczęszczać do szkoły dla dzieci niedosłyszących.

Test ma na celu wykluczenie lub potwierdzenie uszkodzenia słuchu u dzieci i mło-

dzieży. Wykonywany jest w wieku 5/6 oraz 13 lat. Polega na badaniu „powtórz co sły-

szysz”, który wykonywany jest szeptem za pomocą określonych zestawów słów, dostoso-

wanymi do wieku rozwojowego dziecka.

Badanie słuchu

Test powinien być przeprowadzany w pomieszczeniu o długości około 5,5 metra

oraz w miarę możliwości jak najbardziej wyciszonym – odizolowanym od dużych źródeł

hałasu (np. ulicy, boiska), przy zamkniętych drzwiach i oknach.

!!! WAŻNE !!!Badaniu nie mogą zostać poddane dzieci, które mają infekcję nosa lub gardła oraz

te, które w danej chwili albo w ciągu ostatnich 2 tygodni miały zapalenie uszu.

Każde ucho badane jest oddzielnie. Ucho niebadane musi zostać zagłuszone. Je-

żeli test jest wykonywany w obecności rodziców dziecka, to prosimy ich, aby zatkali prze-

wód słuchowy. Natomiast, gdy dziecko jest starsze, może zrobić to samodzielnie. Należy

poprosić, aby włożyło zwilżony palec do przewodu słuchowego.

Przed rozpoczęciem badania właściwego należy przeprowadzić wstępną rozmowę

szeptem, aby pokazać dziecku na czym polega badanie i upewnić się, że zrozumiało jak je

wykonać. Prosimy, by uczeń stanął przed badającym i głośno odpowiedział na 3-4 pytania,

które badający zada szeptem, np. Jak masz na imię?, Ile masz lat?, Czy masz rodzeń-

stwo?, Gdzie mieszkasz?.

Jeżeli wstępna rozmowa przebiegła pomyślnie, należy przejść do wykonania testu właści-

wego. Prosimy dziecko aby oddaliło się na odległość około 5 metrów i odwróciło się bo-

kiem do badającego. Następnie mówimy dziecku, żeby zamknęło oczy. Jest to konieczne

ponieważ dziecko odruchowo może odwracać głowę w stronę osoby badającej, a tym sa-

mym odczytywać z ruchu ust wypowiadane wyrazy. Test rozpoczyna się od ucha prawego,

co oznacza, że należy wygłuszyć ucho lewe. Badający wypowiada szeptem kolejno słowa

z wybranego zestawu i prosi, żeby dziecko głośno powtarzało to co usłyszy. Jeżeli badany

powtórzy wszystkie sześć (dotyczy dzieci 5/6 letnich) / dziesięć słów (dotyczy 13 latków)

test uznajemy za zakończony. W przypadku dzieci młodszych za prawidłową uznawana

jest pomyłka w wyrazach podobnych fonetycznie np. „Tomek” zamiast „domek”. Gdy uczeń

nie powtórzył prawidłowo wszystkich wyrazów lub je przekręcił należy powtórzyć badanie

używając drugiego zestawu słów, co pozwoli wykluczyć lub potwierdzić podejrzenie niedo-

słuchu.

Ucho lewe badane jest w identyczny sposób, tyle że z użyciem zestawu słów przygotowa-

nych dla ucha lewego.

Tabela 2. Zestaw słów do badania słuchu dzieci w wieku 6 lat [4]

UCHO PRAWE UCHO LEWEA B C A B C

Krysia

Dziesięć

Sala

Lato

Chłopak

Pole

Stasio

Siedem

Klasa

Mama

Domek

Okno

Zosia

Dziewięć

Rzeka

Ania

Lala

Mleko

Kazia

Dziesięć

Drzewo

Tata

Lampa

Kotek

Jadzia

Dziewięć

Szkoła

Góra

Tomek

Głowa

Jasia

Cztery

Szosa

Kreda

Fala

Woda

Tabela 3. Zestaw słów do badania słuchu uczniów wieku 13 lat [4]

UCHO PRAWE UCHO LEWEA B A B

Pies

Targ

Ściąć

Staw

Tak

Karp

Jest

Świat

Rząd

Ślub

Strajk

Drzwi

Piec

Chleb

Śpioch

Knot

Chodź

Zdrów

Grzmi

Wstrząs

Mocz

Kurs

Szew

Mama

Zięć

Grzmot

Wieś

Rzecz

Śledź

Szkło

Twarz

Park

Żart

Dać

Chleb

Spaść

Kwiat

Nos

Krem

Śnieg


Możemy podejrzewać uszkodzenie słuchu (jednego lub obu uszu) jeżeli dziecko nie

powtarza lub przekręca przynajmniej dwa wyrazy z każdego zestawu słów odpowiednich

dla jego wieku.

O wyniku testu należy poinformować rodziców lub opiekunów dziecka i skierować

do lekarza pediatry, który opiekuje się dzieckiem. Lekarz powinien wykonać test ponownie

i w razie konieczności skierować dziecko na specjalistyczne badania diagnostyczne.

ORIENTACYJNE WYKRYWANIE WAD WYMOWY

Do wad nie zaliczamy cech wymowy dziecięcej, które są normalnym przejawem jej

niedojrzałości. Istnieją jednak pewne odchylenia uchwytne już w okresie rozwoju mowy.

Największą grupę zaburzeń mowy tworzą wady artykulacyjne określane mianem dyslalii.

[7]

Dyslalia to nieprawidłowość w wymawianiu jednej głoski, wielu głosek, a nawet

wszystkich lub niemal wszystkich głosek od razu (bełkot). W obrębie dyslalii wyróżniamy

wszelkiego rodzaju:

a) seplenienia (nieprawidłowa wymowa głosek s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, ź)

b) rerania (nieprawidłowa wymowa głoski r. Głoska ta może być wymawiana jako l, j, r l,

jako r języczkowe lub opuszczana)

c) nieprawidłową wymowę głosek k, g,

d) bezdźwięczność i inne odchylenia od normalnej artykulacji np. nosowanie

Inne dość często spotykane wady wymowy poza dyslalią to zniekształcanie niektórych głosek spowodowane niedosłuchem oraz jąkanie.

W ocenie rozwoju mowy dziecka bierze się pod uwagę zarówno zdolność

mówienia, jak i rozumienia. Podczas oceny mówienia istotny jest zasób słownictwa

dziecka, struktury gramatyczne jakich używa, płynność jego wypowiedzi, jak i sama

wymowa. Przy ocenie rozumienia ważny jest poziom rozumienia przez dziecko wyrazów,

zdań, dłuższych wypowiedzi. Istotny jest też stopień komunikowanie się dziecka z

otoczeniem. [7,8]

Orientacyjna ocena rozwoju mowy

Badaniu poddawane są dzieci w wieku przedszkolnym (5-6 lat) i wczesnoszkolnym

(6-7 lat).

Wstępnej oceny rozwoju mowy dokonujemy przez wcześniejszą obserwację mowy

dziecka w trakcie całych badań przesiewowych oraz wywiad z rodzicami, który pozwoli

ustaić przebieg dotychczasowego rozwoju mowy dziecka.

Włąściwej oceny dokonujemy wykonując próbę eksperymentalną, która polega na po-

wtarzaniu przez dziecko poszczególnych słów np. rower, czapka, pszczoła, czoło, które

wypowiada wcześniej badający.

!!! WAŻNE !!!Podstawowym i niezbędnym warunkiem decydującym o rozwoju mowy jest

prawidłowy słuch.

Wykrycie nieprawidłowości w wymowie dziecka pozwala na szybkie podjęcie

działań terapeutycznych, które pozwolą wyrównać defekty. Prawidłowa wymowa wpływa

znacznie na funkcjonowanie dziecka w różnych sferach życia m. in. sferze poznawczej,

emocjonalnej, społecznej, jak i wpływa na jego edukację.

Jeżeli wynik testu jest dodatni należy zasugerować rodzicom, aby skonsultowali się

z logopedą.

TEST PRZESIEWOWY DO WYKRYWANIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO

Nadciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży,nie występuje tak często jak u dorosłych,

choć staje się coraz częstszym zjawiskiem. Wartości ciśnienia zmieniają się wraz z

wiekiem. Prawidłowe ciśnienie tętnicze u dziecka w pierwszym roku życia nie powinno

przekraczać wartości 90/50 mm Hg.

Do okresu pokwitania wartość ciśnienia wzrasta o ok. 1-2 mm Hg rocznie. O nadciśnieniu

tętniczym u dzieci i młodzieży mówi się, gdy wartość ciśnienia określona dla ich wieku

rozwojowego przekracza normę o 30 mm Hg. [9,11]

Tabela 4. Podział ciśnienia tętniczego u dzieci w odniesieniu do wartości centylowych [10]

< 90 centyla -ciśnienie tętnicze prawidłowe90-95 centyl – ciśnienie tętnicze wysokie prawidłowe

> 95 centyla – nadciśnienie tętnicze

!!! WAŻNE !!!

U każdego dziecka powyżej 3-go roku życia ciśnienie tętnicze powinno

być mierzone podczas każdej wizyty lekarskiej.

Test wykonywany jest w celu rozpoznania u dzieci i młodzieży nadciśnienia

tętniczego. Wiek uczniów w jakim wykonywany jest test to: 5/6, 10, 13, 16 oraz 18/19 lat.

Sprzęt niezbędny do wykonania testu to:

− aparat do mierzenia ciśnienia (sfigmomanometr rtęciowy lub manometr

sprężynowy) z odpowiednio dobraną do wieku dziecka szerokością i długością mankietu

− stetoskop

− tabele do interpretacji wyników ciśnienia tętniczego krwi, odpowiednie dla płci i

wieku dziecka

Pomiar ciśnienia tętniczego

Pomiaru należy dokonać, gdy dziecko jest spokojne ( badania nie wykonuje się gdy

uczeń jest po wysiłku, w stresie lub z silnymi objawami infekcji). Dziecko powinno

znajdować się w pozycji siedzącej z odwiedzionym ramieniem ułożonym na poziomie

serca. Ważne jest aby nie zmieniało pozycji oraz spokojnie oddychało. Należy dokładnie

dobrać szerokość i długość mankietu.

Uwaga: Użycie zbyt wąskiego mankietu spowoduje, iż wyniki mogą zostać zawyżone

nawet o 20-30%. Natomiast zastosowanie zbyt szerokiego mankietu zaniży wynik. Takie

błędy mogą przyczynić się do ustalenia fałszywego rozpoznania nadciśnienia tętniczego.

Pomiaru należy dokonać trzykrotnie (w odstępie 2-3 minut), a następnie wyliczyć średnią z

uzyskanych trzech pomiarów w celu uzyskania ostatecznego wyniku.


Wynik testu uznaje się za dodatni, jeżeli wartości ciśnienia są równe lub przekra-

czają 95 centyl. O dodatnim wyniku testu nigdy nie można mówić na podstawie jednorazo-

wego pomiaru. Jeżeli pierwotny wynik był niepokojący, należy dokonać kolejnych pomia-

rów w przeciągu następnych 2-3 dni i wówczas zinterpretować. Pomiary odnotować trzeba

w karcie badania przesiewowego, powiadomić rodziców dziecka o podejrzeniu nadciśnie-

nia tętniczego i skierować ucznia do lekarza pediatry, który sprawuje nad nim opiekę.

TEST PRZESIEWOWY DO WYKRYWANIA BOCZNEGO SKRZYWIENIA KRĘGOSŁUPA, NADMIERNEJ KIFOZY PIERSIOWEJ

ORAZ ZNIEKSZTAŁCEŃ KOŃCZYN DOLNYCH

Wady postawy są dużym problemem wśród dzieci i młodzieży. W życiu dziecka

występują dwa okresy, w których jest ono szczególnie narażone na rozwój wad postawy.

Pierwszy, przypada na czas rozpoczęcia nauki szkolnej, kiedy dziecko przez wiele godzin

przebywa w pozycji siedzącej. Drugi natomiast, to okres dojrzewania (10-13 lat u

dziewczynek i 13-14 lat u chłopców). W tym czasie postawa może ulec pogorszeniu przez

przyspieszone wzrastanie, zmiany proporcji ciała, przez przesunięcie środka ciężkości

ciała, a niekiedy z niechęci do wysiłku fizycznego. Dlatego też należy motywować

młodzież do zwiększania aktywności fizycznej.

Zaburzenia symetrii ciała prowadzą do powstania poważnych, utrwalonych wad

postawy. Ich wczesne wykrycie, a w szczególności skoliozy stwarza możliwość skutecznej

profilaktyki i leczenia wad postawy.

Najczęstsze wady postawy jakie występują u dzieci i młodzieży to:

• Hiperkifoza piersiowa (okrągłe plecy) – charakterystycznym dla tej wady jest

uwypuklenie kręgosłupa w odcinku piersiowym, co powoduje, że plecy w górnej

części są zaokrąglone. Najczęstszymi objawami hiperkifozy są: garbienie się,

wysunięcie głowy i barków w przód oraz spłaszczona i zapadnięta klatka piersiowa.

• Hiperlordoza (plecy wklęsłe) - wada ta charakteryzuje się uwypukleniem odcinka

lędźwiowego kręgosłupa ku przodowi. Sylwetka dziecka widziana z boku

charakteryzuje się nadmiernym uwypukleniem brzucha i pośladków oraz zbyt

mocnym wygięciem dolnego odcinka kręgosłupa ku przodowi.

• Plecy okrągło-wklęsłe – zaburzenie to polega na pogłębieniu zarówno kifozy

piersiowej, jak i lordozy lędźwiowej.

• Plecy płaskie - Wada kręgosłupa charakteryzująca się spłyceniem lub zniesieniem

krzywizn fizjologicznych (kifoza i lordoza są spłaszczone). U dziecka obserwujemy

zmniejszenie prawidłowego wygięcia odcinka piersiowego kręgosłupa w tył i/lub

lędźwiowego w przód. Łopatki często odstają od linii pleców. Wada ta zmniejsza

odporność kręgosłupa na obciążenia, upośledza jego funkcję amortyzacyjną i

zwiększa ryzyko powstania skoliozy.

• Skolioza - Najpoważniejsza z wad postawy, zmienia ustawienie kręgosłupa we

wszystkich trzech płaszczyznach. Duże skoliozy mogą zaburzać funkcjonowanie

narządów wewnętrznych. Dla skoliozy najbardziej charakterystyczne jest wygięcie

boczne kręgosłupa oraz garb żebrowy (wyniosłość na plecach po stronie

wypukłości łuku). Skoliozie towarzyszy często asymetria ustawienia barków i

łopatek oraz miednicy.

Rys. 7. Rodzaje wad postawy [21]

• Płaskostopie - Wada stóp polegająca na obniżeniu fizjologicznych łuków

wysklepiających stopę. Płaskostopie obniża wydolność stopy. Wadzie tej często

towarzyszy nieprawidłowe ustawienie kości piętowej. Płaskostopie może

współwystępować z wadą kolan.

• Kolana koślawe - Wada kończyn dolnych uwidaczniająca się w pozycji stojącej.

Dziecko stojąc ze złączonymi kolanami (kolana nie ściśnięte, nie zachodzą na

siebie) nie jest w stanie złączyć stóp. Odstęp pomiędzy kostkami przyśrodkowymi

większy, niż 5 cm świadczy o wadzie.

• Kolana szpotawe - Wada kończyn dolnych uwidaczniająca się w pozycji stojącej.

Dziecko stojąc ze złączonymi stopami nie może złączyć kolan. Odstęp pomiędzy

kolanami większy, niż 5 cm świadczy o szpotawości kolan. W wadzie tej często

obserwuje się pałąkowate wygięcie trzonów kości uda i podudzia na zewnątrz.

Badanie wykonywane jest wśród dzieci w wieku 5-6, 7, 10, 12, 13, 16 lat oraz w każdym

innym wieku dziecka, gdy postawa ciała wzbudza niepokój. Osoba badana pozostaje

jedynie w bieliźnie osobistej, a osoba badająca dokonuje oceny postawy oglądając ciało w

trzech płaszczyznach; z przodu, z boku i z tyłu.

Rys. 8. Płaszczyzny ciała [21]

Oceniając postawę ciała w płaszczyźnie przedniej należy zwrócić uwagę na:

1) ułożenie w jednej linii nasady nosa, środka ust, szczytu brody, mostka, pępka oraz

spojenia łonowego

Rys. 9. Źródło [21]

2) symetrię barków


3) symetrię klatki piersiowej


4) symetrię trójkątów talii


5) ułożenie miednicy


6) prawidłowe ułożenie kończyn:

- wykluczenie koślawości kolan – prosimy dziecko, aby stanęło wyprostowane oraz

zwarło kolana. Następnie linijką należy zmierzyć odległość pomiędzy kostkami

przyśrodkowymi. Jeżeli wynosi ona powyżej 5 cm, mówimy wówczas o koślawości

kolan.

- wykluczenie szpotawości kolan - dziecko stoi wyprostowane ze złączonymi

stopami i kostkami. Jeżeli obserwujemy, że kolana nie stykają się, a odległość

przyśrodkowa pomiędzy kolanami wynosi powyżej 5 cm mówimy o szpotawości

kolan.


7) prawidłowe wysklepienie stóp - stopa o prawidłowej budowie nie dotyka podłoża

całą powierzchnią i układa się w łuk. Przy płaskostopiu prawie cała stopa przylega

do podłoża.


W płaszczyźnie tylnej oceniamy:

1) symetrię barków i łopatek


2) symetrię osi długiej kręgosłupa


Badający z odległości ok. 1 m, dokonuje oceny symetrii osi długiej kręgosłupa. Przesuwa opuszki rozstawionych palców wskazującego i środkowego, wzdłuż krawędzi zewnętrznych wyrostków kolczystych od odcinka szyjnego po lędźwiowy.


W chwili gdy przebieg osi nie wydaje się być prosty, bądź gdy dziecko jest otyłe, badający zaznacza pisakiem punkty wyrostków kolczystych na całej długości osi długiej kręgosłupa. Następnie ocenia symetrię wyznaczonej linii.


Innym sposobem oceny symetrii osi długiej kręgosłupa jest badanie za pomocą pionu. Długi sznurek z zawieszonym na końcu obciążnikiem przykładany jest do guzowatości zewnętrznej kości potylicznej i opuszczany wzdłuż osi kręgosłupa do szpary międzypośladkowej. Jeżeli pion opada równo test jest ujemny.


3) ustawienie stóp – badanie ustawienia osi długiej podudzia i pięty za pomocą pionu. Jeśli odchylenie pionu w stronę przyśrodkową od osi długiej podudzia i pięty jest większe niż 1 cm możemy podejrzewać stopy płasko-koślawe.


Ocena w płaszczyźnie bocznej powinna skupiać uwagę na:

1) ustawieniu głowy, barków i łopatek

Rys. 22 , 23. Źródło [21]

2) głębokości kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej


Postępowanie poprzesiewowe

Każde wykryte podejrzenie wady należy odnotować w karcie badania,

poinformować rodziców dziecka oraz skierować do lekarza pediatry lub bezpośrednio

zalecić wizytę u lekarza ortopedy.

Powaga i istota prowadzenia badań przesiewowych została szczególnie

podkreślona ze względu na dobro dzieci i młodzieży. Współpraca rodziców, pielęgniarek,

wychowawców oraz lekarzy pozwala na pełny sukces w ich prowadzeniu.

Dzięki testom przesiewowym można wcześnie zdiagnozować zaburzenia

rozwojowe i choroby, a co za tym idzie wcześnie rozpocząć leczenie. Niektóre zaburzenia i

choroby można zdiagnozować tylko w określonym wieku. Z myślą o tym dokładnie

dostosowano czas przeprowadzenia każdego badania do jego rodzaju. Decydujące

znaczenie ma wczesne wykrywanie wad rozwojowych u małych dzieci, gdyż to pierwsze

lata życia decydują o dalszym prawidłowym rozwoju dziecka. Jednak badania

profilaktyczne są równie ważne u dzieci starszych. Dzięki nim można wcześnie pomóc

dzieciom, które np. mają trudności z mową, wzrokiem, słuchem czy koncentracją i

umożliwić im tym samym dobry start w przedszkolu i szkole.

BIBLIOGRAFIA:

1.Wilson, J., Junger G., „Principles and Practice of Screening for Disease, Genewa 1968

2.Jodkowska M., Woynarowska B., Oblacińska A. „Test przesiewowy do wykrywania

zaburzeń w rozwoju fizycznym u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym”, Warszawa 2007

3.Przewęda R.: Rozwój somatyczny i motoryczny, WSiP, Warszawa 1981r.

4.Jodkowska M., Woynarowska B. „Testy przesiewowe u dzieci i młodzieży w wieku

szkolnym”, Warszawa 2002

5.American Academy of Pediatrics. Screening tests [W]: School health. A guide for health

professionals. Elk Grove Village 1978, 104.

6.Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami w roku szkolnym 2009/2010 i zmiany w

jej realizacji w latach 2005-2010, Raport opracowany na podstawie danych z programu

badań statystycznych statystyki publicznej, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2010.

7. Chmielewska E., „Logopedia. Poradnik dla nauczycieli i rodziców. Zabawy logopedycz-

ne i nie tylko.” Kielce 1997 r.

8. Red. Gałkowski T, Jastrzębowska G., „Logopedia. Pytania i odpowiedzi.”, Opole 1999 r.

9. Januszewicz P., „Nadciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży.” Wydawnictwo Górnicki

10. Dębiec B., Baszczyński J. (red.), „Pediatria. Wyd. II. Tom 2.” PZWL, Warszawa 2002, s

11. National High Blood Pressure Education Program Working Group on Hypertension

Control in Children and Adolescents: Update on the 1987 Task Force Report on High

Blood Pressure Control in Children and Adolescents: A Working Group Report from the

National High Blood Pressure Education Program. Pediatrics 1996 t. 98 nr 4, s. 649-658.

12.Stanowisko Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, „Zasady

postępowania w nadciśnieniu tętniczym”, Przewodnik Lekarza 2001, 4, 12, 46-52

13.Sikorska-Wiśniewska G., „Nadwaga i otyłość u dzieci i młodzieży”, Żywność.

Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 6 (55), 71 – 80

12.Goodman E, Whitaker R.C.: A prospective study of the role of depression in the

development and persistence of adolescent obesity. Pediatrics, 2002, 110, 912-921.

15.Szajewska H. Otyłość u dzieci. Nowa Pediatria, 2002, 3, 209-211.

16.Elliott M.A., Copperman N.M., Jacobson M.S.: Pediatric obesity prevention and

management. Minerva Pediatr., 2004, 56, 265-276.

17.Haslam D.W., James W.P.: Obesity. Lancet, 2005, 366, 1197-1209.

18. International Obesity Task Force. European Union Platform Briefing Paper.

Brussels, 15 March 2005.

19.Hedley A. Ogden C.L., Johnson C.L.: Prevalence of overweight and obesity among

US children, adolescents, and adults,1999-2002. JAMA, 2004, 291, 2847-50.

20.Okulistyka. Podstawy kliniczne. Maria Hanna Niżankowska (red.). Warszawa:

PZWL, 2007, s. 32–33.

21. prosto do zdrowia

22.Palczewska I., Szilágyi-Pągowska I., „Ocena rozwoju somatycznego dzieci

imłodzieży”, Medycyna Praktyczna, Pediatria 2002/03.

23. www.jogaoczu.pl/wady_wzroku.php

24.www.vision-training.com

25. www.convergenceinsufficiency.net

26.www.okularo.blox.pl

AKTY NORMATYWNE

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 października 2010r. zmieniające

rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej

opieki zdrowotnej (Dz.U.2010, nr 208, poz.1376).

2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009r w sprawie organizacji

profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz.U.2009, nr 139, poz.

1133).

3. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004r o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze

środków publicznych (Dz.U.2008, nr 164, poz.1027, z późn. zm.).

4. Rządowy program Profilaktyczna opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieżą w

środowisku nauczania i wychowania, Warszawa 2004.

5. Zarządzenie Nr 85/2011/DSOZ Prezesa NFZ z dnia 17 listopada 2011 w sprawie

określenia warunków zawierania i realizacji umów o udzielanie świadczeń w

rodzaju: podstawowa opieka zdrowotna.

6. Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011r. o działalności leczniczej (Dz. U. 2011, nr 112,

poz.654).

http://www.jogaoczu.pl/wady_wzroku.php

http://www.convergenceinsufficiency.net/

Documents

BADANIA PRZESIEWOWE DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU … · BADANIA PRZESIEWOWE DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM CZ. I mgr pielęgniarstwa Angelika Szyłobryt Absolwentka Gdańskiego