Bài tập lớn an toanbucxatrongy te

An toàn bức xạ trong X-quang chẩn đoán - 2013

MỤC LỤCLỜI NÓI ĐẦU.................................................................................................................3

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ BỨC XẠ TIA X ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG X-QUANG CHẨN ĐOÁN..................................................................................................5

1.1. Phát hiện ra tia X:..................................................................................................5

1.2. Cách tạo ra tia X....................................................................................................6

1.2.1. Ống Rơn-ghen.................................................................................................6

1.2.2. Ống Coolidge..................................................................................................7

1.3. Bức xạ tia X...........................................................................................................9

1.4 Phổ tia X...............................................................................................................10

1.4.1 Bức xạ kìm hãm.............................................................................................10

1.4.2. Bức xạ đặc trưng...........................................................................................11

1.4.3. Bức xạ tổng hợp............................................................................................12

1.4.4. Ảnh hưởng của các tham số, yếu tố tới chất lượng và số lượng tia X bức xạ..................................................................................................................................12

1.4.5. Những đặc trưng cơ bản của tia X.................................................................13

CHƯƠNG 2: BẢO VỆ AN TOÀN BỨC XẠ TRONG X-QUANG CHẨN ĐOÁN....14

2.1. Bảo vệ an toàn đối với các tia X..........................................................................14

2.2. Kiểm xạ các cơ sở X-quang.................................................................................16

2.3. Các nguyên tắc cơ bản và tổ chức bảo vệ an toàn...............................................17

2.4. Bảo vệ an toàn đối với X-quang chẩn đoán.........................................................19

2.5. Các biện pháp bảo vệ an toàn bức xạ cho mỗi nhóm đối tượng bị chiếu xạ.......20

CHƯƠNG 3: BẢO VỆ CHỐNG PHÓNG XẠ TRONG XẬY DỰNG PHÒNG X-QUANG CHẨN ĐOÁN................................................................................................22

3.1 Hiện trạng các phòng X-quang chẩn đoán ở Việt Nam........................................22

3.2. Thiết kế phòng chụp X-quang chẩn đoán đạt tiêu chuẩn.....................................24

3.3. Nhưng điều cần chú ý trong thi công xây dựng phòng X-quang chẩn đoán.......29

KẾT LUẬN....................................................................................................................31

TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................................32

Nhóm SV Điện Tử 07 – K54 Trang 1


DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 1: Ảnh chụp X quang bàn tay trái của vợ ông Rơnghen do chính ông Rơnghen thực hiện vào ngày 23 tháng 01 năm 1896 trong một buổi thuyết trình..........................5Hình 2: Ống Rơnghen......................................................................................................6Hình 3: Ống Cooldge.......................................................................................................7Hình 4: Bóng X-quang trong nha khoa............................................................................8Hình 5: Bóng X-quang Trong máy chụp X-quang thông thường....................................8Hình 6: Bóng X-quang trong các máy CT hoặc CAT......................................................9Hình 7: Biểu đồ bức xạ liên tục và bức xạ rời rạc với năng lượng tia X biến đổi từ 5 keV đến 80 keV..............................................................................................................11Hình 8: Năng lượng liên kết giữa các quỹ đạo với hạt nhân nguyên tử.........................12Hình 9: Phòng chụp X-Quang........................................................................................23Hình 10: Phòng chụp X-quang không đủ tiêu chuẩn điện tích......................................24Hình 11: Cấu trúc phòng X-quang đạt tiêu chuẩn.........................................................25Hình 12: Một cơ sở X-quang gồm các phòng riêng biệt................................................27



LỜI NÓI ĐẦU

Hiện nay việc sử dụng các nguồn bức xạ trong tự nhiên và nhân tạo trong việc

chuẩn đoán và điều trị rất phổ biến ở nước ta như: các thiết bị chiếu, chụp X quang

thông thường; máy chụp cắt lớp điện toán; các thiết bị chụp mạch; máy gia tốc tuyến

tính; các thiết bị xạ trị (từ xa và áp sát)… Do tính nguy hiểm của các tia bức xạ nên

người sử dụng khi vận hành các thiết bị cần nắm vững và tuân thủ các hệ thống pháp

quy, các tiêu chuẩn và nội quy về an toàn bức xạ để đảm bảo an toàn cho chính mình

và bệnh nhân.

Trong đó, phương pháp sử dụng máy phát tia X để chiếu, chụp ảnh chẩn đoán

bệnh trong y tế ở nước ta suốt nhiều thập kỷ qua mới chỉ đơn thuần nhìn nhận ở khía

cạnh lợi ích và hiệu quả có tính chất hiển thị của phương pháp. Còn cách sử dụng, giới

hạn sử dụng kỹ thuận này, tức là nhứng đòi hỏi nghiêm ngặt về mặt chuyên môn và kỹ

thuật của phương phá, bao gồm nhiều yếu tố đã không được đề cập, không được xem

xét đến. Qua công tác điều tra, thống kê, đánh giá thực trạng an toàn bức xạ tại nhiều

địa phương trong cả nước đã cho thấy: chỉ xét riêng vấn đề bảo đảm an toàn bức xạ

trong ngành Y tế, cụ thể là trong lĩnh vực chiếu, chụp X-quang chẩn đoán bệnh, đã thấy

tồn tại những vấn đề mà về phương diện xã hội cũng như cuộc sống sẽ cần phải được

đánh giá, xem xét một cách đúng mực và nghiêm túc. Thực tế cho thấy, việc chiếu,

chụp ảnh X-quang chẩn đoán bệnh trong ngành Y tế ở nước ta từ trước đến nay thực sự

là chưa bảo đảm yêu cầu về an toàn bức xạ; chưa có sự giám sát, kiểm soát và quản lý

mang tính pháp quy của Nhà nước đối với loại hình hoạt động này.

Chúng ta không phủ nhận những lợi thế và những hiệu quả thiết thực trong việc

chẩn đoán bệnh cho con người do phương pháp này mang lại. Tuy nhiên, nếu thực hiện

việc chiếu, chụp ảnh X-quang mới dừng lại, mới chỉ biết đến khả năng chẩn đoán bệnh

qua hình ảnh của phương pháp mà không biết đến, không nhìn nhận và xem xét một

cách thận trọng đặc thù tác hại luôn đi kèm theo khi thực hiện kỹ thuật này thì sẽ dẫn

đến những hậu quả hết sức tai hại, gây ảnh hưởng xấu cho sức khỏe, cho cuộc sống,

thậm chí gây ra những rủi ro, nguy hiểm cho chính bản thân các bác sỹ, các kỹ thuật

viên sử dụng máy móc chiếu, chụp X-quang; cho các bệnh nhân phải chiếu chụp để



được chẩn đoán bệnh; cho cả các nhân viên không liên quan đến việc thực thi kỹ thuật

này và cả với dân chúng nói chung trong khu vực tác dụng của chùm tia X phát ra từ

máy phát. Điều này có nghĩa là việc chiếu, chụp X-quang chẩn đoán bệnh trong Y tế

phải được kiểm soát, được quản lý nghiêm chỉnh. Khi thực hành chiếu, chụp phải bảo

đảm đã thực sự tuân thủ những quy định nghiêm ngặt các giới hạn, các đặc trưng kỹ

thuật trong phương pháp, bảo đảm thực hiện tốt các yêu cầu về che chắn an toàn bức

xạ.

Về mặt xã hội, để thực hiện quản lý Nhà nước trong lĩnh vực này, tại nhiều nước

trên thế giới, nhất là các nước công nghiệp phát triển, Nhà nước thực hiện ban hành các

văn bản pháp quy, các tài liệu khuyến cáo, hệ thống các tiêu chuẩn kỹ thuật... quy định

cụ thể các điều kiện hoạt động, quy định bảo đảm các yêu cầu của luật pháp, các yêu

cầu chuyên môn và kỹ thuật, nhằm thực hiện và thực thi quản lý an toàn bức xạ đối với

một cơ sở X-quang chẩn đoán bệnh.

Ở nước ta, trên thực tế hệ thống các văn bản pháp quy, các tài liệu hướng dẫn

chuyên môn, hệ thống các tiêu chuẩn kỹ thuật đáp ứng cho công tác quản lý Nhà nước

về mặt này đang còn chưa đầy đủ và hoàn thiện đáp ứng cho công tác quản lý đạt được

hiệu quả hơn, bảo đảm được lợi ích thiết thực đối với người bệnh, đối với môi trường

sống tự nhiên cho con người nói chung, đặc biệt là bảo đảm các quyền lợi, bảo đảm sự

an toàn cho các bác sỹ, các kỹ thuật viên X-quang trong ngành Y tế.

Vì vậy chúng em đã chọn đề tài: “Tìm hiểu về máy X quang thường quy và an

toàn bức xạ trong quá trình sử dụng máy X quang thường quy”. Và với mong muốn

rằng qua đề tài này có thể giúp cho mọi người có đầy đủ kiến thức về máy X quang

thường quy, cũng như đưa ra các phương pháp đảm bảo an toàn bức xa cho bác sỹ

cũng như cho bệnh nhân. Để nghiên cứu và biết đề tài này chúng em xin chân thành

cảm ơn cô giáo ThS Hoàng Ngọc Liên đã giúp đỡ chúng em. Và nội dung đề tài gồm

có các nội dung chính là :

Chương 1: Tổng quan về bức xạ tia X được sử dụng trong X-quang chẩn đoán

Chương 2: Bảo vệ an toàn bức xạ trong X-quang chẩn đoán

Chương 3: Bảo vệ chống phóng xạ trong xây dựng phòng X-quang chẩn đoán



CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ BỨC XẠ TIA X ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG X-QUANG CHẨN ĐOÁN

1.1. Phát hiện ra tia X:Năm 1895, khi cho một ống tia catốt hoạt động, Rơn-ghen nhận thấy từ vỏ thủy

tinh đối diện với catốt có một bức xạ không thấy được phóng ra. Bức xạ này tác dụng

lên các tấm kính ảnh vốn được gói kín và được đặt trong hộp kín. Rơn-ghen gọi loại

bức xạ này là tia X. Ngày nay, đôi khi người ta gọi đây là tia Rơn-ghen để tỏ lòng kính

trọng ông.

Kết luận rút ra từ các thí nghiệm tiếp theo của Rơn-ghen là: Mỗi khi một chùm tia

catốt, tức là một chùm electron có năng lượng lớn -đập vào một vật rắn thì vật đó phát

ra tia X.

Hình 1: Ảnh chụp X quang bàn tay trái của vợ ông Rơnghen do chính ông Rơnghen thực hiện vào ngày 23 tháng 01 năm 1896 trong một buổi thuyết trình



1.2. Cách tạo ra tia XNgày trước người ta sử dụng ống Rơnghen nhưng sau này người ta dùng bóng

cooledge.

1.2.1. Ống Rơn-ghena) Cấu tạo:

Ống Rơn-ghen là một bình cầu (chứa khí áp suất thấp - gọi là khí kém) bên trong

có 3 điện cực:

- Catốt có dạng chõm cầu có tác dụng làm các electron bật ra tập trung tại tâm của bình cầu.

- Anốt là điện cực dương ở phía đối diện với catốt ở thành bình bên kia.- Đối catốt là một điện cực (thường được nối với anốt). Ở bề mặt của đối catốt là

một kim loại có nguyên tử lượng lớn và khó nóng chảy.

b) Hoạt động:

Đặt vào giữa anốt và catốt một hiệu điện thế không đổi (khoảng vài chục kV) thì

electron bứt ra từ catốt được tăng tốc rất mạnh. Khi đập vào đối âm cực, các electron bị

đột ngột hãm lại và làm phát ra tia X. Người ta gọi tia X là bức xạ hãm.

Hình 2: Ống Rơnghen


http://www.vatlyphothong.net/vat-ly-12/tia-x/Roentgen_tube_2.jpg?attredirects=0


1.2.2. Ống Coolidgea) Cấu tạo

Ban đầu, ống Cooligde có dạng một bình hình cầu bên trong là chân không và

có 2 điện cực:

- Catốt là một chõm cầu có tác dụng làm tập trung các electron về phía tâm của bình cầu.

- Một dây tim để nung nóng catốt (để catốt phát ra electron) được cấp điện nhờ một nguồn điện riêng.

- Anốt là điện cực dương. Bề mặt của anốt là một lớp kim loại có nguyên tử lượng lớn và khó nóng chảy. Để giải nhiệt cho anốt người ta đôi khi cũng chế tạo sao cho có thể đưa một dòng nước chảy luồn bên trong anốt.

b) Hoạt động

Khi đặt một hiệu điện thế (xoay chiều hoặc một chiều) vào hai cực của ống

Coolidge thì electron được tăng tốc mạnh và đến đập vào anốt, xuyên sâu vào lớp vỏ

nguyên tử của chất làm anốt, tương tác với các lớp electron ở các lớp trong cùng làm

phát ra tia X.

Hiệu điện thế ở hai cực của ống Cooldge từ vài chục kV đến khoảng 120 kV.

Hình 3: Ống Cooldge

Hiện nay người ta đã chế tạo các loại ống tia X có hình dạng khác nhau dù về nguyên tắc thì giống như ống Coolidge:


http://www.vatlyphothong.net/vat-ly-12/tia-x/X-ray_tube.jpg?attredirects=0


Hình 4: Bóng X-quang trong nha khoa

Hình 5: Bóng X-quang Trong máy chụp X-quang thông thường


http://www.vatlyphothong.net/vat-ly-12/tia-x/Antique_x-ray_tube_small.jpg?attredirects=0

http://www.vatlyphothong.net/vat-ly-12/tia-x/Coolidge_tubes.jpg?attredirects=0


Hình 6: Bóng X-quang trong các máy CT hoặc CAT

1.3. Bức xạ tia XTia X là một dạng bức xạ ion hóa, sinh ra do sự chuyển đổi năng lượng qua

nhiều bước: từ điện năng sang động năng rồi cuối cùng là nhiệt năng và bức xạ tia X.

Nguồn điện năng: nhờ một trường rất mạnh tạo ra do một điện áp cao thế (cỡ từ

vài trục tới 150 kV) đặt vào giữa hai cực của anốt và catốt của bóng X quang. Nguồn

năng lượng này truyền cho chùm tia điện tử bức xạ từ catốt khiến cho chùm điện tử

được gia tốc, đạt được động năng rất lớn từ vài chục tới hàng trăm keV và chuyển động

với vận tốc rất cao. Mối quan hệ giữa động năng và vân tốc điện tử được thể hiện qua

công thức sau.

E ¿12

me × ve

E: động năng điện tử

me: khối lượng của điện tử (9.1×10−31 kg)

ve: vận tốc của điện tử

Khi va vào vật cản (anốt) chùm điện tử sẽ đột ngột giảm tốc độ. Tại đây, chùm

điện tử gia tốc (phân biệt với điện tử nằm trên quỹ đạo của nguyên tử tấm đích) tương

tác với các nguyên tử của tấm đích theo những khả năng sau:


http://www.vatlyphothong.net/vat-ly-12/tia-x/220px-Rotating_anode_x-ray_tube_(labeled).jpg?attredirects=0


- Điện tử gia tốc có thể va chạm với nhiều điện tử khác nằm trên các quỹ đạo của nguyên tử tấm đích, tạo ra bức xạ kích thích. Bức xạ này chủ yếu là bức xạ nhiệt chiếm 99%

- Điện tử gia tốc có thể tương tác trực tiếp với một hạt nhân nguyên tử tấm đích tạo ra bức xạ tia X có năng lượng bằng năng lượng của điện tử gia tốc.

- Điện tử gia tốc có thể tương tác trực tiếp với một số hạt nhân nguyên tử tấm đích tạo ra bức xạ tia X có năng lượng thấp hơn năng lượng của điện tử gia tốc theo mức độ khác nhau tùy thuộc vào số lần tương tác.

- Điện tử gia tốc có thể đẩy một điện tử trên quỹ đạo tấm đích ra khỏi quỹ đạo của nó. Tương tác này tảo ra bức xạ tia X có năng lượng bức xạ đặc trưng cho vật liệu chế tạo tấm đích.

1.4 Phổ tia XBức xạ tia X do các loại tương tác nói trên tạo ra có thể phân làm hai loại với nhưng

đặc trưng riêng biết là bức xạ hãm còn gọi là bức xạ liên tục và bức xạ đặc trưng còn

gọi là bức xạ rời rạc

1.4.1 Bức xạ kìm hãmBa loại tương tác đầu là nhưng tương tác phổ biến được gọi là bức xạ kìm hãm

(Bremstralung). Đây là bức xạ sinh ra nhiệt năng (chiếm 99% động năng của chùm tia

điện tử) và tia X mức năng lượng biến thiên liên tục từ thấp đến cao do vậy loại bức xạ

này còn được gọi là bức xạ liên tục

Bước sóng nhỏ nhất (nm) của chùm tia X được tính như sau

λmin = hc

Emax =

hckVp

Ở đây Emax được tính bằng keV

λmin = (6.62× 10−34 J−sec )(3 ×108 m/ sec)(109 nm /m)

kVp(1.6 × 10−16 J /keV )

λmin¿1.24kVp

(5-3)

Bước sóng λmin với đơn vị (nm)

Như vậy bức xạ tia X là bức xạ đa sác nghĩa là phổ của của nó gôm nhiều tần số với bước sóng trong giải từ 10 pm đến 100 pm.



Hình 7: Biểu đồ bức xạ liên tục và bức xạ rời rạc với năng lượng tia X biến đổi từ 5 keV đến 80 keV

1.4.2. Bức xạ đặc trưngNếu điện tử gia tốc có năng lượng đủ lớn, khi tương tác với tấm đích, nó có thể

đẩy bật khỏi quỹ đạo nhưng điện tử năm trên các quỹ đạo bên trong của nguyên tử tấm

đích. Khi đó nhưng điện tử tại các quỹ đạo có mức năng lượng cao hơn sẽ tự động

chuyển chỗ, chiếm lấy vị trí này để lấp đầy lại quỹ đạo. Quá trình chuyển mực năng

lượng sẽ bức xạ ra tia X. Nhưng tia X loại này có mức năng lượng đặc trưng cho

nguyên tốc của chất liệu chế tạo anốt. Dạng bức xạ này gọi là bức xạ đặc trưng. Khác

với bức xạ liên tục, bức xạ đặc trưng chỉ sinh ra tia X có năng lượng rời rạc và phổ tia

X cũng là phổ rời rạc

Năng lượng của tia X đặc trưng là chênh lệch năng lượng liên kết giữa hai quỹ

đạo khi điện tử chuyển mức.



Hình 8: Năng lượng liên kết giữa các quỹ đạo với hạt nhân nguyên tử.

1.4.3. Bức xạ tổng hợpBức xạ đặc trưng kết hợp với bức xạ liên tục tạo thành bức xạ tia X tổng hợp

Số lượng tia X đặc trưng trong phổ bức xạ phụ thuộc vào trị số kV tấm đích (anốt) được chế tạo với tungsten

- Khi hiệu điện thế ≤ 70 kVp thì 100 % là bức xạ liên tụ- Khi hiệu điện thế = 80 kVp thì 10 % là bức xạ đặc trưng, 90 % là bức xạ liên

tục- Khi hiện điện thế ≥ 150 kVp thì 28 % là bức xạ đặc trưng, 72 % là bức xạ

liên tục

Trong thực thế loại máy X quang thường, sử dụng bóng X quang cho chế tạo bởi tungsten, bức xạ đặc trưng chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ trng bức xạ chung số điện áp cao thế thương dùng không quá 100 kVp.

1.4.4. Ảnh hưởng của các tham số, yếu tố tới chất lượng và số lượng tia X bức xạ.Đặc điểm của chúm tia X có thể biểu hiện qua 2 yếu tố: chất lượng và số lượng

- Chất lượng là năng lượng toàn bộ của chùm tia X.- Số lượng là số photon có trong chùm tia X.

Chất lượng và số lượng của chùm tia X chịu tác động của nhiều tham số và yếu tố

trong đó chủ yêu là: kVp, mA, mAs, dạng sóng chỉnh lưu, tấm lọc … Những ảnh

hương nói trên của tham số đến đặc điểm của chùm tia X

- Sự thay đổi kvp ảnh hưởng đến số lượng của cả hải loại bức xạ, nhưng chỉ ảnh hưởng đến chất lượng của bức xạ liên tục.

- Sự thay đổi mA, mAs chỉ ảnh hưởng đến số lượng của cả hai loại bức xạ.- Sự thay đổi loại nguồn chỉnh lưu sẽ ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng

bức xạ liên tục và chỉ ảnh hưởng đến số lượng của bức xạ đặc trưng- Tấm lọc sẽ làm tang chất lượng và làm giảm số lượng bức xạ liên tục cũng

như bức xạ đặc trưng.

1.4.5. Những đặc trưng cơ bản của tia X- Không nhìn thấy bằng mắt thường.- Có thể đâm xuyên qua hầu hết mọi vật chất nhờ có năng lượng rất cao và bước

sóng cực ngắn.



- Khi xuyên qua vật chất, tia X bị hấp thụ. Độ suy giảm của tia X, nói cách khác là độ hấp thụ tia X phụ thuộc vào các loại vật chất khác nhau ví dụ chì có độ hấp thụ cao hơn so với nhôm. Trong cơ thể người, xương có độ hấp thụ cao hơn cơ và các mô mềm khác nên cần chọn cần chọn đúng liều tia cần thiết cho từng loại thăm khám.

- Sau khi xuyên qua cơ thể người bệnh, cường độ chùm tia X bị suy giảm, sự suy giảm này không đồng đều mà phụ thuộc vào độ hấp thụ của các tổ chức nằm trên đường đi của tia X, do vậy chùm tia lối ra mang trong nó những thông tin về các bộ phận bên trong cơ thể. Nhờ tính chất này tia X được dùng để tạo ảnh đối tượng cần thăm khám trên màn hình (phim X quang, màn huỳnh quang hoặc bóng tăng quang)

- Ngoài tác dụng tạo ảnh quang tuyến, tia X có hại cho sức khỏe, giống như bức xạ ion hóa khác tia X phá hủy tế bào cơ thể và có thể gây ra một số bệnh nếu liều lượng tia vượt quá mức độ cho phép, vì vậy phải hạn chế tác dụng có hại của nó xuống mức tối thiểu bằng cách sử dụng các phương tiện phòng ngừa thích hợp như áo chì, kính chì,…

- Những tia X nằm trong vùng bước sóng dài có năng lượng và khả năng đâm xuyên thấp, nhiều tia ko xuyên thấu được tới phim và không có tác dụng tạo ảnh, những tia này được gọi là tia mềm, ngược lại gọi là tia cứng. trong số tia mềm, những tia có bước sóng dài nhất là tia có hại, chũng chỉ làm tăng liều vô ích trên cơ thể người bệnh do vậy người ta phỉa lọc những tia này bằng cách đặt những tấm nhôm dày khoảng 2mm hoặc vật liệu khác có độ hấp thụ tương đương trên đường đi của tia X, thương các tấm lọc được bố trí ngay tại của sổ bóng X quang.



CHƯƠNG 2: BẢO VỆ AN TOÀN BỨC XẠ TRONG X-QUANG CHẨN ĐOÁN

2.1. Bảo vệ an toàn đối với các tia X

Không giống như các đồng vị phóng xạ phát ra bức xạ liên tục, các thiết bị phát tia X

có thể bặt tắt tùy ý. Khi máy hoạt động, suất liều từ máy có thể cao hơn nhiều so với

suất liều từ các nguồn phóng xạ kín nhỏ. Vì vậy, thiết bị này phải được điều khiển như

thế nào để người điều khiển không bị chùm tia trực tiếp chiếu xạ lên bất kỳ một phần



nào của cơ thể và không để một người nòa khác ngẫu nhiên bị chiếu xạ. Các nguyên

tắc chung được áp dụng để bảo vệ bức xạ cá nhân như sau:

- Huấn luyện thích đáng cả các nhân viên điều khiển hoặc sử dụng thiết bị phát tia X theo đúng quy trình vận hành đúng đắn và có thể hiểu biết về mối nguy hại liên quan.

- Hạn chế kích thước chùm tia đến mức cần thiết nhỏ nhất bằng cách sử dụng phương tiện che chắn hoặc cả hệ chuẩn trục được lắp đặt ngay trong thiết bị.

- Sử dụng phin lọc thích hợp để loại bỏ bức xạ mền.- Điều khiển thiết bị trong buống được che chắn bất kỳ nào có thể. Bộ phận điều

khiển phải đặt ngoài phòng chụp và phải có lắp đặt các khóa liên động để ngăn cản việc mở máy khi của đang mở.

- Phát các tín hiệu bao hiệu có thể nghe được và nhìn được mỗi khi máy đang hoạt động hoặc sắp hoạt động.

- Xác nhận tác dụng kiểm soát bằng một hệt thông kiểm xạ khu vực và cá nhân.

Các biện pháp áp dụng trong một trường hợp cụ thể phụ thuộc vào loại công việc

và hoàn cảnh tại chỗ. Ví dụ, trong các ứng dụng y tế, sự yên tâm và an toàn của bệnh

nhân có tầm quan trọng lớn và có tác động đến các biện pháp bảo vệ được người điều

khiển thực thi.

2.2. Kiểm xạ các cơ sở X-quangMột số cơ sở X-quang là một cơ sở, mà ở đó có sử dụng các thiết bị phát tia X

cho các mục đích khác nhau ví dụ như chẩn đoán y tế, chụp hình bức xạ công nghiệp…

Một phần quan trọng trong quá trình đưa vào hoạt động một cơ sở X-quang bất kỳ,

hoặc các cơ sở tạo ra các bức xạ ion hóa khác là tiến hành kiểm tra bức xạ toàn diện.

Cần chú ý đặc biệt đến các điểm yếu trong che chắn, ví dụ như các chỗ nối trong vật

liệu che chắn, các cửa sổ nhìn, các cửa ra vào, và các lỗ hoặc các dây dẫn. Việc kiểm

tra thường được tiến hành khi máy hoạt động ở mức điện áp và dòng cao nhất với các

chế độ làm việc bình thường và sau đố là ở các chế độ khác.

Ví dụ, hãy xét một cơ sở X-quang, trong đó chùm tia X phát ra dự tính nằm trong

mặt phẳng nằm ngang và các khu vực bên cạnh được che chắn bằng các bức tường dày.

Nếu định hướng của máy thay đổi và chùm tia bây giờ hoạt động theo hướng thẳng



đứng thì liệu các mức bức xạ ở trên và ở bên dưới có chấp nhận được không? Nên nhớ

là nếu một sự thay đổi như vậy là có thể thì tình thế đố rất có khả năng xảy ra vào một

ngày nào đó. Nếu phát hiện được các bức xạ quá cao xảy ra trong các vùng lân cận thì

cần áp dụng các biện pháp để ngăn ngừa hoặc ít nhất là báo hiện về tình trạng đó. Điều

này có thể được thực hiện bằng cách ngăn cản cơ học chùm tia hoạt động ngoài các

giới gian quy định, tạo các lớp che chắn bổ sung, hoặc lắp đặt các thiết bị kiểm xạ có

tín hiệu báo động tại khu vực đó. Nói chung, hai phương pháp đầu được ưa chuộng

hơn.

Rõ ràng là các câu hỏi thuộc loại này phải được xem xét ngay ở giai đoạn thiết kế

nhưng điều chủ yếu để khẳng định sự an toàn của cơ sở là đo trực tiếp. Việc điều tra

được lặp đi lặp lại định kỳ, đặc biệt là khi có một sự thay đổi bất kỳ trong quy trình vận

hành.

Cần cẩn thận khi lựa chọn các thiết bị kiểm xạ các tia X. Vấn đề chính là vấn đề

đáp ứng năng lượng. Nhiều thiết bị đo làm việc rất tốt đối với các tia X năng lượng cao

và tia gamma nhưng lại đánh giá thấp nghiêm trọng liều suất của tia X dưới khoảng

100 kVp. Đối với các công việc đòi hỏi năng lượng thấp, các thiết bị đo sử dụng buồng

ion hóa với cửa sổ mỏng có thể là thích hợp nhất mặc dù đôi khi chúng thiếu độ nhạy.

Một số vấn đề khác có thể xảy ra khi các thiết bị dạng xung (ví dụ ống G-M) được sử

dụng là các thiết bị này có thể bị bão hòa khi suất liều tia X cao nhưng bề ngoài chúng

vẫn có vẻ làm việc bình thường. Điều này là do bản chất xung của các tia X cho phép

thiết bị đó hồi phục giữa các xung. Do vậy, thiết bị này sẽ ghi lại tốc độ của các xung

tia X chứ không phải suất liều trung bình. Điều này may là ít xảy ra vấn đề tương tự

trong các thiết bị có thiết kế hiện đại mặc dù nó vẫn có thể xảy ra do lỗi.

Độ an toàn của cơ sở được đánh giá cuối cùng bằng các liều bức xạ mà người

điều khiển thiết bị và người làm việc ở các khu vực lân cận nhận được. các mức liều

này được đo bằng các hộp phim mặc dù rằng một số cơ sở hiện nay dùng các liều kế

nhiệt huỳnh quang. Sử dụng một số hộp phim hoặc thiết bị kiểm xạ khác thường xuyên



đặt ở nhưng vị trí cố định xung quanh cơ sở thường chung rất gia trị. Nên nhớ là các

máy kiểm xạ cá nhân thường nhỏ về diện tích. Các tia X, đặc biệt là loại dùng trong

chụp hình tinh thể, có diện tích rất nhỏ. Rất có thể là một chùm tia không chiế và liều

kế cá nhân nhưng tuy nhiên vẫn chiếu xạ vào nhân viên đó.

2.3. Các nguyên tắc cơ bản và tổ chức bảo vệ an toànBảo vệ an toàn bức xạ trong y tế có nhưng vấn đề riêng biệt vì sức khỏe và sự

khôi phục của bệnh nhân là quan trọng bậc nhất. Khi một lượng hoạt độ lớn đưa và cơ

thể một bệnh nhân thì nó còn có thể gây nguy hại bức xạ đáng kẻ cho các nhân viên y

tế, các bệnh nhân khác và người nhà bệnh nhân. Các biện pháp bảo vệ bức xạ được

thảo luận trước đây như che chắn, khoảng cách, thời gian và bao kín có thể không được

áp dụng theo cách bình thường. Tuy nhiên, theo định nghĩa thông thường, bệnh nhân

đó vẫn phải được chăm sóc thích hợp mà không goi tổn hại quá mức cho nhưng người

khác.

Các nguyên tắc bảo vệ an toàn bức xạ cơ bản trong y tế là:

- Việc khám và điều trị bệnh bằng bức xạ chỉ được thực hiện khi chúng đem lại lợi ích lớn hơn các phương pháp khác.

- Tại bất cứ nơi nào có thể, mọi việc khám chỉ được tiến hành trong các đơn vị đặc biệt (khoa, phòng, ban …) chuyên về bức xạ hoặc các buồng bệnh chuyên biệt.

- Liều cho bệnh nhân phải được giảm đến mức thấp nhất có thể bằng cách sử dụng nhưng kỹ thuật tốt nhất hiện có và phải thực hiện các biện pháp để giảm đến mức thấp nhất có thể liều trên các bộ phận khác của cơ thể.

- Cần thực hiện các biện pháp thông thường để giảm liều trên cơ quan sinh dục, ví dụ đối với cá tia X là hạn chế kích thước trường chiếu và trang bị các tấm che chắn.

- Luôn luôn đặc biệt cân nhắc trước khi chỉ định chiếu xạ cho phụ nữ mang thai và trẻ em. ( quy tắc 10 ngày: một vấn đề thực tiễn nghiên trọng thường xảy ra là khi phụ nữ nhận một loạt các lần chiếu xạ X-quang liên quan đến vùng bụng hoặc hông và sau đó phát hiện ra là trong thời gian đó người phụ nữ này đang mang thai. Mối nguy hại còn tồi tệ hơn nếu thai đang trong nhưng tuần tuổi thai đầu tiên. Một giải pháp duy nhất cho vấn đề này là chỉ để nhưng phụ nữ đang tuổi sinh đẻ bị chiếu xạ tia X ở vùng bụng và hông trong vòng 10 ngày đầu sau



nguỳa bắt đầu có kinh nguyệt hàng tháng, đó là lúc chắc chắn họ không mang thai. Giải pháp này được gọi là quy tắc 10 ngày, và mặc dù nó gây ra một số vấn đề về tổ chức và sắp xếp thời gian nhưng nói chung hiện nay nó được chấp nhận ở nhiều nước.)

- Mọi phép chẩn trị sử dụng bức xạ phải được tiến hành theo cách giảm tới mức thấp nhất liều bức xạ gây cho nhưng người khác.

Tổ chức và trách nhiện bảo vệ an toàn bức xạ ở tất cả các cơ sở y tế sử dụng bức

xạ đều phải tuân thủ theo các quy định của pháp luật về an toàn và kiểm soát bức xạ

của quốc gia sở tại. Nói chung, trách nhiềm cao nhất về đảm bảo an toàn bức xạ trong

một cơ sở y tế sử dụng bức xạ thuộc về người quản lý cơ sở đó. Thẩm quyền của người

quản lý được thực hiện thông qua người phụ trách an toàn của cơ sở dựa trên sự y

quyền. Người phụ trách an toàn bức xạ của một cơ sở thường có trách nhiệm tổ chức

thực hiện các biện pháp đảm bảo an toàn theo quy định trong quá trình sử dụng bức xạ

tại cơ sở đó.

Điều quan trọng là tất cả các nhân viên có thể bị chiếu xạ trong quá trình làm việc

cần được hướng dẫn về bản chất của các mối nguy hại bức xạ và các biện pháp đề

phòng cần thiết.

Các tính chất nguy hại bức xạ và phương pháp bảo vệ tùy thuộc vào từng loại bức

xạ và có thể chia ra làm hai loại:

- Bảo vệ an toàn đối với nguồn bức xạ kín- Bảo vệ an toàn đối với nguồn bức xạ hở

Các nguồn bức xạ kín ở đây bao gồm không chỉ các chất phóng xạ được bao kín

phát ra bức xạ β hoặcγ mà còn cả các thiết bị phát bức xạ như các máy phát xạ tia X,

máy gia tốc điện từ, máy phát nơtrôn. Về mặt cơ bản, sự khác biệt giữa nguồn kín và

nguồn hở ở chỗ, không kể khi xảy ra tai nạn, còn thì không có vấn đề về nhiễm bẩn

phóng xạ đối với loại thứ nhất.



2.4. Bảo vệ an toàn đối với X-quang chẩn đoánCác máy phát tia X, hay máy X-quang, là nguồn kín chính dùng để chẩn đoán với

một số kỹ thuật phù hợp với nhưng ứng dụng khác nhau. Kỹ thật thông dụng nhất,

giống như trong chụp hình bức xạ công nghiệp, là chụp các bộ phận cơ thể bằng cách

đặt phần cơ thể cần giám giữa máy X-quang và một tấm phim ảnh. Cận thận chọn chất

lượng (điện áp) của tia X và loại nhữ tương ảnh thích hợp sao cho có thể thu được một

hình ảnh chất lượng tốt mà chỉ gây một liều khá thấp cho bệnh nhân. Ví dụ, bằng kỹ

thuật số tốt nhất hiện nay, tia chụp lồng ngực có thể gây một liều thấp cỡ 100μSv cho

ngực của bệnh nhân trong khi liều điển hình là vào cỡ 1.000 μSv. Liều trên cơ quan

sinh dục sẽ thấp hơn nhiều giá trị này với điều kiện kích thước của chùm tia được điều

chỉnh thích hợp sao cho cơ quan này năm ngoài trường của chùm tia chính. Trong

nhiều trường hợp một bệnh nhân cần phải chụp X-quang nhiều lần, nhưng rõ ràng là số

lần chụp phải được giảm đến mức thấp nhất.

Liều đối với bác sỹ chụp X quang được giảm đến mức thấp nhất bằng cách thiết

kế an toàn cho phòng chụp tốt, vì dụ như bố trí một buồng nhỏ có che chắn để người

chụp có thể đúng trong điều đó điều khiển máy. Đôi khi có các khó khăn khi chụp như

phải đỡ bệnh nhân trẻ em ở vị trí chụp. Nếu khôngthể sử dụng một bộ đỡ và dây chằng

thì bố hoặc mẹ của em bé đứng bên canh để giữ bé tốt hơn là để nhà quang tuyến làm

việc đó, vì bố mẹ em bé ít bị chiếu xạ thương xuyên như vậy một vấn đề tương tự xảy

ra khi chụp X-quang răng nếu không thể kẹp phim vào đúng vị trí trong miệng. Trong

trường hợp này bệnh nhân cần tự mình giữ phim hơn là để nha sỹ hoặc các nhân viên y

tế giữ.

Một điểm quan trọng cần nhớ trong việc chụp X-quang trong y tế là chỉ một lớp

che chắn mỏng cũng có thể giảm được liều đáng kể vì các tia X được dùng có năng

lượng khá thấp (thường nhỏ hơn 100 kVp). Ví dụ, các vật liệu pa chì hiện có sẵn có thể

dùng các tạp dề và găng tay tương đương với khả năng che chắn của khoảng 1 mm chì.

Ngoài các nguy hại do chùm tai chính, các tia X còn có thể bị tán xạ từ bệnh nhân

hoặc từ các vật liệu gần đấy và tạo ra một mối nguy hại nữa.



2.5. Các biện pháp bảo vệ an toàn bức xạ cho mỗi nhóm đối tượng bị chiếu xạKhi nhân viên làm việc với nguồn bức xạ, mà chủ yếu là nguồn phóng xạ kín và

máy phát tia X, để giảm liều chiếu ngoài tại vị trí người làm việc, có thể sử dụng 3 biện

pháp như sau đây:

- Giảm thời gian làm việc: liều tích lũy người làm việc trong vùng có một suât liều xác định tỷ lệ thuận với thời gian mà người này có mặt tại vùng đó. Do vậy liều của người này có thể được kiểm soát được bằng các giới hạn thời gian có mặt trong vùng đó.

- Tăng khoảng cách từ người đến nguồn: vì suất liều tỷ lệ thận với thông lượng nên suy ra suất liều cũng theo định luật nghịch đảo bình phương khoảng cách.

- Tăng chiều dày vật che chắn bức xạ (đối với máy X -quang di động : áo chì bảo vệ tốt có độ dày 0,5 mm ): Đây là phương pháp được ưa chuộng vì nó thực sự tạo ra điều kiệm là việc an toàn, trong khi dựa vào khoảng cách và thời gian chiếu xạ có thể cần kiểm soát hành chính liên tục đối với các nhân viện.

Giới hạn liều:

a) Đối với nhân viên bức xạ

Chiếu xạ nghề nghiệp đối với mọi nhân viên bức xạ phải được kiểm soát sao cho :

- Liều hiệu dụng toàn thân trong một năm được lấy trung bình trong 5 năm liên tục không được vược quá 20 mSv.

- Liều hiệu dụng toàn thân trong một năm riêng lẻ bất kỳ không được vượt quá 50 mSv.

- Liều tương đương trong một năm đối với thể tinh thể của mắt không vượt quá 150 mSv.

- Liều tương đương trong một năm đối với tay chân và da không vượt quá 500 mSv.

b) 2. Đối với dân chúng- Liều hiệu dụng toàn thân trong một năm không được vượt quá 1 mSv .- Trong các trường hợp đặc biệt liều hiệu dụng có thể tăng tới 5 mSv cho một

năm riêng lẻ, như liều hiệu dụng cho trung bình 5 năm liên tục không vượt quá 1 mSv trong một năm.

- Liều tương tương trong một năm đối với thủy tinh thể của mắt không vượt quá 15 mSv.

- Liều tương đương trong một năm đối với chân tay hoặc da không được vượt quá 50 mSv.

c) 3. Đối với người thăm, người trợ giúp bệnh nhân



- Giới hạn liều được lập ra trong điều này sẽ không áp dụng cho những người chăm sóc bệnh nhân, có nghĩa là các cá nhân bị chiếu trong khi tình nguyện trợ giúp bệnh nhân ( khác với những công việc hoặc nghề nghiệp của họ ) trong khi tiến hành các xét nghiệm hoặc điều trị, hoặc khách đến thăm bệnh nhân, bởi vậy:

- Liều của một cá nhân bất kỳ tham gia chăm sóc, hỗ trợ bệnh nhân và khách đến tham cần phải được kiềm chế sao cho liều bức xạ không vượt quá giá trị 5 mSv trong cả thời kỳ bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị.

- Liều chiếu với các trẻ em đến thăm bệnh nhân đang sử dụng dược chất phóng xạ cũng phải được kiềm chế ở mức nhỏ hơn 1 mSv



CHƯƠNG 3: BẢO VỆ CHỐNG PHÓNG XẠ TRONG XẬY DỰNG PHÒNG X-QUANG CHẨN ĐOÁN

3.1 Hiện trạng các phòng X-quang chẩn đoán ở Việt Nam Hiện nay với sự phát triển ngày càng cao của thiết bị y tế, giá thành ngày càng rẻ,

nền kinh tế phát triển cộng nhu cầu người dân tăng lên, việc sử dụng các thiết bị X-

Quang đặc thù không còn chỉ giới hạn trong các Bệnh viện như trước kia mà ngay cả

các đơn vị y tế tư nhân cũng có khả năng trang bị thiết bị này. Chính việc sử dụng rộng

rãi đó đã đặt ra một vấn đề không nhỏ là đảm bảo an toàn khi xây dựng phòng thiết bị

sử dụng máy X-Quang và các máy tia phóng xạ khác.

Hình 9: Phòng chụp X-Quang



Đã xuất hiện một thực trạng ở nhiều nơi là các cơ sở y tế tư nhân đi thuê văn

phòng, nhà ở tư nhân để làm phòng khám chữa bệnh đặc thù, các phòng này chỉ được

duy tu sửa chữa sơ sài mà không biết rằng nó cần tuân thủ những quy định nghiêm ngặt

trong xây dựng các phòng khám kiểu này. Hầu hết các cơ sở này không nghĩ đến sự

phải bảo vệ cho các dạng tia phóng xạ của các loại máy sử dụng tia phóng xạ để tránh

tác động xấu đến môi trường của các phòng khám chữa bệnh. Các phòng có sử dụng

máy phát sinh ra chất phóng xạ phải được bảo vệ, che chắn tuyệt đối không cho các tia

phóng xạ lọt ra hành lang hoặc các không gian khác làm ảnh hưởng đến sức khoẻ của

mọi người.

Hình 10: Phòng chụp X-quang không đủ tiêu chuẩn điện tích

3.2. Thiết kế phòng chụp X-quang chẩn đoán đạt tiêu chuẩnTrong đời sống hiện nay, nguồn bức xạ đã góp phần đáng kể trong sự phát triển

của xã hội. Bên cạnh đó, bức xạ còn là mối nguy hiểm tác hại đến cuộc sống lâu dài

của con người và môi trường nếu không được quan tâm, không được đầu tư đủ điều

kiện an toàn và kiểm soát chặt chẽ thì đây là một tác hại rất nguy hiểm đối với nhân

viên y tế, người bệnh và môi trường...

Bên cạnh những tác dụng của việc chụp X - Quang, tia X rất độc hại, nếu chụp X-

Quang không được tiến hành trong điều kiện an toàn, phòng chụp, thiết bị chụp không

đạt tiêu chuẩn an toàn do Bộ Y tế và tổ chức Y tế thế giới đề ra, cùng với việc đội ngũ

bác sĩ chụp X - Quang không được trang bị đầy đủ kiến thức thì quả là điều nguy hiểm



đối với người bệnh. Theo các chuyên gia y học, tổn thương khi bị nhiễm xạ biểu hiện ở

nhiều cơ quan như tủy xương (ngừng hoạt động), niêm mạc ruột (tiêu chảy, sụt cân),

máu (nhiễm độc), da (ban đỏ, viêm da, sạm da), giảm sức đề kháng cơ thể, vô sinh, ung

thư... Đặc biệt, phụ nữ đang mang thai chụp X- Quang là điều hết sức nguy hiểm đối

với thai nhi. Bức xạ là một trong những tác nhân có thể liên quan tới bệnh tật, gây ra sự

tổn thương bức xạ ở mức phân tử, tế bào và hệ thống cơ quan của con người.

Cán bộ y tế thường xuyên tiếp xúc với bức xạ ion hay gặp phải những biểu hiện

cụ thể từ việc ảnh hưởng bức xạ, có nhiều người đã vô sinh, suy giảm bạch cầu, sùi tay,

sinh con dị dạng quái thai, ung thư hoặc nhẹ thì mẫn cảm dị ứng.

Hình 11: Cấu trúc phòng X-quang đạt tiêu chuẩn

Theo tiêu chuẩn thiết kế phòng chuẩn đoán hình ảnh: X - Quang, CT-Scanner,

MRI shielding room thì phải đảm bảo các yêu cầu:

- Kết cấu công trình phải đảm bảo độ bền vững (sử dụng khung cột thép, bê tông cốt thép). Tường gạch và các vật liệu hoàn thiện bao che.



- Nền, sàn không được có bậc thang, không chênh cốt hoặc ngưỡng cửa, lát gạch ceramic, granit, tấm vinyl hoặc phủ sơn đặc biệt; đảm bảo phẳng, nhẵn, không trơn trượt, chịu được hoá chất, chống thấm, chống tĩnh điện và dễ vệ sinh.

- Trường hợp đặt tại các tầng trên (lầu): sàn phải đảm bảo an toàn bức xạ cho các tầng phía dưới.

- Tường phải được hoàn thiện bằng các giải pháp: trát, ốp vật liệu bền vững, sơn silicat; đảm bảo lớp che phủ bề mặt phẳng, nhẵn, mỹ quan, chống thấm. Tường bên trong các phòng chiếu, chụp phải sử dụng vật liệu cản tia xạ (chì lá, vữa barit, cao su chì).

- Tường bên trong khu vực hành lang và các phòng có chuyển cáng, xe và giường đẩy phải gắn thanh chống va đập ở độ cao từ 0,7 đến 0,9m (tính từ sàn).

- Trần bên trong phòng và hành lang phải có bề mặt phẳng, nhẵn (không bám bụi) và chống thấm, cách nhiệt tốt. Trần bên trong các phòng, hành lang có lắp đặt các thiết bị chiếu sáng, phòng cháy, chữa cháy, điều hoà không khí và các thiết bị kỹ thuật (có các giải pháp kết cấu đảm bảo lắp đặt thiết bị). Trần bên trong các phòng chụp phải trát bằng vữa barit hoặc ốp vật liệu cản tia xạ (nếu có tầng trên).

- Cửa chắn tia bức xạ phải đảm bảo các yêu cầu: Cánh cửa bọc vật liệu cản tia (chì lá, cao su chì....). Có đèn hiệu, biển cảnh báo bức xạ ở ngang tầm mắt ở mặt phía bên ngoài phòng. Cửa đóng mở nhẹ nhàng, đảm bảo kín không để lọt tia xạ khi chiếu, chụp.

- Cửa sổ phải đảm bảo các yêu cầu sau: Có khuôn, cánh cửa bằng gỗ hoặc kim loại (nhôm, thép) kết hợp với kính trong hoặc mờ để chiếu sáng tự nhiên và có chốt đóng an toàn.

- Các phòng đặt thiết bị X - Quang, máy chụp cắt lớp và máy cộng hưởng từ không bố trí cửa sổ để đảm bảo an toàn bức xạ, che chắn sóng điện từ. Phòng đặt thiết bị phải đảm bảo yêu cầu kỹ thuật và đảm bảo an toàn (không để tia xạ lọt ra bên ngoài; không để lọt ánh sáng vào phòng rửa phim...).

- Hộp chuyển đồ gắn trên phòng tráng rửa phim thông với các bộ phận chức năng. Ô kính quan sát phải đảm bảo các yêu cầu sau: Ô kính chì đảm bảo khả năng cản tia bức xạ



Hình 12: Một cơ sở X-quang gồm các phòng riêng biệt

Một cơ sở X quang tối thiểu phải gồm các phòng riêng biệt sau đây:

- Phòng chờ (hoặc nơi chờ) của bệnh nhân;

- Phòng đặt máy X - Quang;

- Phòng xử lý phim (phòng tối);

- Phòng (hoặc nơi) làm việc của các nhân viên bức xạ.

Phòng chờ (hoặc nơi chờ) của bệnh nhân phải tách biệt với phòng máy X -

Quang. Liều giới hạn ở mọi điểm trong phòng này không được vượt quá liều giới hạn

cho phép là 1 mSv/năm...

Phòng đặt máy X - Quang đáp ứng các yêu cầu sau:Thuận tiện cho việc lắp đặt,

vận hành thao tác máy, di chuyển an toàn bệnh nhân. Khi tính toán, thiết kế độ dầy của

tường, trần, sàn và các cửa của phòng X - Quang phải chú ý đến đặc trưng của thiết bị

(điện thế, cường độ dòng điện), thời gian sử dụng máy, hệ số chiếm cứ bên ngoài

phòng X quang mà tính toán chiều dày thích hợp cho từng bức tường, cửa, trần, sàn



nhà. Đặc biệt ở các chỗ giáp nối giữa tường và các cửa hoặc giữa các bức tường của

phòng máy X - Quang phải được thiết kế, xây dựng bảo đảm mức bức xạ rò thoát ra

ngoài không vượt quá 1 mSv/năm (không kể phông bức xạ tự nhiên). Các bức tường

của phòng X - Quang phía ngoài có lối đi lại phải bảo đảm liều bức xạ cho phép trong

một năm không được vượt quá 1 mSv (không kể phông bức xạ tự nhiên).

Mép dưới của các cửa thông gió, các cửa sổ không có che chắn bức xạ của phòng

X - Quang phía ngoài có người qua lại phải có độ cao tối thiểu là 2 m so với sàn nhà

phía ngoài phòng X - Quang;

Phải có đèn hiệu và biển cảnh báo bức xạ ở ngang tầm mắt gắn phía bên ngoài cửa ra

vào phòng X - Qquang. Đèn hiệu phải phát sáng trong suốt thời gian máy ở chế độ phát

bức xạ;

Việc lắp đặt máy X - Quang phải bảo đảm: khi máy hoạt động, chùm tia X không

phát ra hướng có cửa ra vào hoặc hướng có nhiều người qua lại và phải được che chắn

bảo vệ tầm nhìn của mắt khỏi nguồn bức xạ. Chiều cao tấm chắn phải trên 2 m kể từ

sàn nhà, chiều rộng tấm chắn tối thiểu là 90 cm và độ dầy tương đương là 1,5 mm chì;

Các phòng có bố trí 2 máy X - Quang thì mỗi khi chiếu, chụp chỉ cho phép vận hành 1

máy;

Tuỳ theo mỗi loại máy mà bàn điều khiển được đặt trong hoặc ngoài phòng

X - Quang. Phải có kính chì để quan sát bệnh nhân và phải bảo đảm liều giới hạn tại

bàn điều khiển không được vượt quá 20 mSv/năm từ là 10 mSv/h (không kể phông bức

xạ tự nhiên).

Kích thước phòng X - Quang quy định như sau: Phòng X - Quang không có bàn

bệnh nhân, diện tích của phòng không được nhỏ hơn 12m2, kích thước một chiều

không nhỏ hơn 3m; Phòng X- Quang có trang bị bàn bệnh nhân cố định hay di động,

diện tích của phòng không được nhỏ hơn 14m2, kích thước một chiều không nhỏ hơn

3m; Phòng X- Quang có trang bị bàn bệnh nhân có thể lật nghiêng được, diện tích của

phòng không được nhỏ hơn 20m2, kích thước một chiều không nhỏ hơn 3,5m; Nếu máy

X -Quang có bản thiết kế phòng của nhà sản xuất kèm theo, kích thước phòng tối thiểu

phải không nhỏ hơn kích thước quy định bởi nhà sản xuất. Đối với các phòng X-Quang



có kích thước nêu trên, tủ điều khiển phải đặt ở bên ngoài phòng X -Quang. Phòng xử

lý phim phải biệt lập với phòng X - Quang, phải bảo đảm liều không ảnh hưởng đến

quá trình xử lý phim và bảo đảm cho các phim chưa xử lý không bị chiếu quá liều

10 mGy/tuần (1,13 mR/tuần), không kể phông bức xạ tự nhiên. Cửa ra vào phòng xử lý

phim không bị chiếu bởi các tia trực tiếp.Hộp chuyển catset đặt trong phòng X -Quang

phải có vỏ bọc có độ dày tương đương là 2mm chì.

Phòng hoặc nơi làm việc của nhân viên bức xạ phải biệt lập với phòng máy X -

Quang. Liều giới hạn cho phép tại bất kỳ điểm nào trong phòng không được vượt quá 1

mSv/năm (không kể phông bức xạ tự nhiên).

3.3. Nhưng điều cần chú ý trong thi công xây dựng phòng X-quang chẩn đoánCũng cần chú ý khi thi công các phòng đặc thù X - Quang thì các phòng sử dụng

chất phóng xạ không nên làm cửa sổ kính, vì lớp kính này bình thường không được

mở. Nếu có yêu cầu làm cửa kính thì các lớp kính phải là kính ngậm chì để phóng xạ

không xuyên qua được.

Tường, sàn, trần những căn phòng sử dụng chất phóng xạ phải có lớp trát ngăn

phóng xạ. Lớp vữa chống phóng xạ gồm xi măng trộn với bột Sulfat Barium (Barium

Sulfate). Barium Sulfate có công thức phân tử là BaSO4, khối lượng phân tử là 233.43

g/mol, chất này có màu trắng tinh thể, dung trọng là 4.5 g/cm3, điểm chảy là 1580 oC,

khả năng hoà tan trong nước là 0.00115 g/L (18oC).

Trong xây dựng thường sử dụng Barium Sulfate dưới dạng bột nghiền từ quặng

nguyên thô. Để tạo lớp vữa trát ngăn sự xuyên qua của phóng xạ thường dùng vữa trộn

bột Barium Sulfate với xi măng theo tỷ lệ 1 phần xi măng và 4 phần bột Barium

Sulfate. Chiều dày lớp vữa trát tối thiểu là 40 mm và thường làm với chiều dày 60 mm.

Lớp vữa trát quá dày phải trát ít nhất thành 3 lớp, lớp nọ gần khô mới trát lớp tiếp

theo. Để lớp vữa không tụt, sụt phải ghim lên tường lưới thép sợi nhỏ đan mắt cáo để

giữ vữa. Ngoài cùng trát vữa xi măng làm lớp hoàn thiện, vừa bảo vệ lớp vữa bên trong

vừa kiêm lớp trang trí.

Và chú ý đặc biệt khi thi công tường chì, phải có biện pháp an toàn đặc biệt vì chì

làm con người bị ngộ độc, nhất là có hại cho trẻ em. Nếu chì vào cơ thể có thể gây ra:



trí thông minh bị sút giảm, vấn đề về hành vi, vấn đề về tăng trưởng, bệnh thiếu máu,

tổn hại đến thận, lãng tai.

Tóm lại, việc xây dựng và thi công phòng chống tia đặc thù và phóng xạ là đặc

biệt quan trọng, điều này không những phải nằm trong tư tưởng của các cá nhân, chủ tư

nhân kinh doanh y tế, bác sỹ mà trong cả kiến thức của những người làm xây dựng

cũng không thể thiếu, điều đó mới góp phần tạo nên một ngành xây dựng phục vụ nhu

cầu sức khỏe thực sự cho nhân dân.



KẾT LUẬN

Phương pháp X-quang chẩn đoán nói riêng và các phương pháp chẩn đoán hình

ảnh nói chung đều tạo ra những tia phóng xạ không nhìn thấy được và rất nguy hiểm

nên khi vận hành các thiết bị cần nắm vững và tuân thủ nghiêm ngặt các hệ thống pháp

quy, các tiêu chuẩn và nội quy về an toàn bức xạ để đảm bảo an toàn cho chính mình ,

bệnh nhân và môi trường xung quanh

Sau khi làm xong bài tiểu luận này, chúng em sẽ có thêm nhiều kiến thức hơn về

an toàn bức xạ trong việc chụp X quang chẩn đoán. Từ đó có thể phòng tránh các tác

hại của nó mang lại, tuyên truyền cho mọi người hiểu và tuân thủ các nội quy khi tiếp

xúc với các chất phóng xạ , trang thiết bị liên quan đến lĩnh vực này trong các cơ sở y

tế.

Đề tài được thực hiện với sự nỗ lực hết sức của các thành viên trong nhóm. Tuy

nhiên với hiểu biết còn chưa sâu, thời gian làm đề tài cũng không được dài nên sẽ

không tránh khỏi những thiếu sót mong Cô góp ý thêm để chúng em có thể hoàn thành

tốt hơn nữa.

Chúng em xin chân thành cảm ơn!



TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. An toàn bức xạ và an toàn điện trong y tế; Nhóm tác giả: Hoàng Ngọc Liên, Nguyễn

Đức Thuận, Nguyễn Thái Hà; Nhà Xuất bản khoa học và kỹ thuật, 2003.

2. Bài giảng chuẩn đoán hình ảnh; Đoàn Nhật Ánh; Đại học Bách Khoa Hà Nội; năm

2002.

3. Tác dụng của tia phóng xạ đối với vật chất; Duy Nhất – Huỳnh Nguyễn Thanh Trúc;

Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh; 2002.

4. Giáo trình huấn luyện bức xạ cho cán bộ phụ trách an toàn bức xạ; Ngô Quang

Huy, Nguyễn Văn Mai; Trung tâm hạt nhân HCM; 04/2004.


Documents

Bài tập lớn an toanbucxatrongy te