Bazat Teknike të Infromatikës - BTI · PDF file•Katër kode/standarde për të paraqitur shkronjat dhe numrat: –BCD (Binary-Coded Decimal) ... •Në BCD shifra zakonisht paraqitet

Bazat Teknike të Infromatikës - BTI

Ligjerues: Selman Haxhijaha

Kapitulli 2 – Formatet e të Dhënave në Kompjuter

Objektivat

• Definimi i Formateve për të dhënat• Të dhënat Alfanumerike• Të dhënat e Imazheve Audio dhe Video• BCD (Binary-Coded Decimal)• ASCII (American Standard Code for

Information Interchange)• EBCDIC (Extended Binary Coded Decimal

Interchange Code)• Unicode• Formatet e të dhënave të mbrendshme

kompjuterike

Ligjerues: Selman Haxhijaha 2

Format e të dhënave

• Komunikimi ndër njerëzor

– Përfshin gjuhët, imazhet dhe tinguj

• Kompjuterët

– I proceson dhe ruan të gjitha format e të dhënave në formatin Binar

• Konvertimet në të dhënat e kuptueshme për kompjuter duke përdorur formatet e caktuara

– Definon mënyrat e ndryshme se si mund të paraqiten, ruhen dhe procesohen të dhënat njerëzore


Shëndrimi dhe paraqitja e të dhënave


Formatet e të Dhënave


• Formatet Private (ang. Proprietary Format)– Janë unike për një produkt ose kompani

– P.sh Microsoft Word, Adobe PDF

• Standardet - kanë evoluar në dy drejtime– Formatet private janë shëndruar në de-fakto

standarde (p.sh Adobe PostScript, Adobe Quick Time)

– Të zbuluar nga organizatat ndërkombëtare standardizimi (p.sh Motion Picture Experts Group, MPEG)

5

Organizatat ndërkombëtare për Standarde

• International Standards Organization – ISO

• American National Standards Institute – ANSI

• Institute for Electrical and Electronics Engineers – IEEE

• Telecommunications Industry Association and Electronic Industries Aliance – TIA/EIA


Përfaqësimet e zakonshme të të Dhënave


Llojet e të Dhënave Standardet

Alfanumerike Unicode, ASCII, EBCDIC

Imazhet (bitmap) GIF (graphical image format)

TIF (tagged image file format)

PNG (portable network graphics)

Imazhe (objekte) PostScript, JPEG, SWF (Macromedia Flash), SVG

Skicat grafike dhefontet

PostScript, TrueType

Tinguj / Zëri WAV, AVI, MP3, MIDI, WMA

Përshkrimi i faqeve PDF (Adobe Portable Document Format), HTML, XML

Video Quicktime, MPEG-2, RealVideo, WMV

7

Të Dhënat Alfanumerike

• Karakteret (a, b, C), shifrat e numrave (0...9), shenjat e pikësimit ( !, ?, ;), karaketeret me qëllime të posaqme ($, %, &)

• Katër kode/standarde për të paraqitur shkronjat dhe numrat:– BCD (Binary-Coded Decimal)– ASCII (American Standard Code for Information

Interchange)– EBCDIC (Extended Binary Coded Decimal Interchange

Code)– Unicode


9

Tre sllajdet në vazhdim

Formatet Standarde Alfanumerike

• BCD

• ASCII

• EBCDIC

• Unicode


• Binary-Coded Decimal BCD është enkodimi për numrat decimal në të cilën çdo shifër numerike paraqitet me sekuencën e vetë binare.

• Në BCD shifra zakonisht paraqitet me katër bit që paraqesin vlerat/shifrat/karakteret 0-9.

Binary-Coded Decimal (BCD)


11

Binary-Coded Decimal (BCD) vazhdim

Katër bit për shifër Shifrat Kombinimet e bitëve

0 0000

1 0001

2 0010

3 0011

4 0100

5 0101

6 0110

7 0111

8 1000

9 1001

Shënim: Gjashtë kombinime në

vazhdim nuk përdoren:

1010

1011

1100

1101

1110

1111


Shembulli BCD

• Të shëndrohet numri decimal në kodin BCD

• 698210 = ? (in BCD)


6 9 8 2

0110 1001 1000 0010

12

13


13 sllajdet në vazhdim

• BCD

• ASCII

• EBCDIC

• Unicode


Veçoritë e kodit ASCII

• Është zhvilluar nga ANSI (American National Standards Institute)

• Është definuar në ANSI dokumentin X3.4-1977

• Kodi me 7 bit

• Bit i 8 nuk përdoret (ose përdoret si bit paritetit)

• 27 = 128 kode të ndryshme

• Dy lloje të përgjithshme të kodeve:– 95 janë kode për “ Shtypje ” ( që shfaqen në konzolë)

– 33 janë kode ” Kontrolli ” (kontrollojnë veçorit e konzolës ose të kanaleve komunikuese)

• Përfaqëson– Alfabetin Latin, numrat Arab, karakteret standarde të pikësimit

– Përfshin edhe një grup të vogël të thekseve dhe karaketereve tjera speciale Evropiane (latin-I ASCII)


Tabela ASCII


15

000 001 010 011 100 101 110 111

0000 NULL DLE 0 @ P ` p

0001 SOH DC1 ! 1 A Q a q

0010 STX DC2 " 2 B R b r

0011 ETX DC3 # 3 C S c s

0100 EDT DC4 $ 4 D T d t

0101 ENQ NAK % 5 E U e u

0110 ACK SYN & 6 F V f v

0111 BEL ETB ' 7 G W g w

1000 BS CAN ( 8 H X h x

1001 HT EM ) 9 I Y i y

1010 LF SUB * : J Z j z

1011 VT ESC + ; K [ k {

1100 FF FS , < L \ l |

1101 CR GS - = M ] m }

1110 SO RS . > N ^ n ~

1111 SI US / ? O _ o DEL

Tabela ASCII vazhdim


16

000 001 010 011 100 101 110 111

0000 NULL DLE 0 @ P ` p

0001 SOH DC1 ! 1 A Q a q

0010 STX DC2 " 2 B R b r

0011 ETX DC3 # 3 C S c s

0100 EDT DC4 $ 4 D T d t




1000 BS CAN ( 8 H X h x

1001 HT EM ) 9 I Y i y

1010 LF SUB * : J Z j z

1011 VT ESC + ; K [ k {

1100 FF FS , < L \ l |

1101 CR GS - = M ] m }

1110 SO RS . > N ^ n ~

1111 SI US / ? O _ o DEL

Most significant bit

Least significant bit



17

000 001 010 011 100 101 110 111

0000 NULL DLE 0 @ P ` p

0001 SOH DC1 ! 1 A Q a q

0010 STX DC2 " 2 B R b r

0011 ETX DC3 # 3 C S c s

0100 EDT DC4 $ 4 D T d t




1000 BS CAN ( 8 H X h x

1001 HT EM ) 9 I Y i y

1010 LF SUB * : J Z j z

1011 VT ESC + ; K [ k {

1100 FF FS , < L \ l |

1101 CR GS - = M ] m }

1110 SO RS . > N ^ n ~

1111 SI US / ? O _ o DEL

p.sh., ‘a’ = 1100001

18


95 kode për shtypje

000 001 010 011 100 101 110 111

0000 NULL DLE 0 @ P ` p

0001 SOH DC1 ! 1 A Q a q

0010 STX DC2 " 2 B R b r

0011 ETX DC3 # 3 C S c s

0100 EDT DC4 $ 4 D T d t




1000 BS CAN ( 8 H X h x

1001 HT EM ) 9 I Y i y

1010 LF SUB * : J Z j z

1011 VT ESC + ; K [ k {

1100 FF FS , < L \ l |

1101 CR GS - = M ] m }

1110 SO RS . > N ^ n ~

1111 SI US / ? O _ o DEL


19


33 kode kontrolli

000 001 010 011 100 101 110 111

0000 NULL DLE 0 @ P ` p0001 SOH DC1 ! 1 A Q a q

0010 STX DC2 " 2 B R b r0011 ETX DC3 # 3 C S c s

0100 EDT DC4 $ 4 D T d t0101 ENQ NAK % 5 E U e u

0110 ACK SYN & 6 F V f v0111 BEL ETB ' 7 G W g w

1000 BS CAN ( 8 H X h x1001 HT EM ) 9 I Y i y

1010 LF SUB * : J Z j z1011 VT ESC + ; K [ k {

1100 FF FS , < L \ l |1101 CR GS - = M ] m }

1110 SO RS . > N ^ n ~1111 SI US / ? O _ o DEL


20


Kodet Alfabetike

000 001 010 011 100 101 110 111







1100 FF FS , < L \ l |1101 CR GS - = M ] m }



21


Kodet Numerike

000 001 010 011 100 101 110 111







1100 FF FS , < L \ l |1101 CR GS - = M ] m }



22


000 001 010 011 100 101 110 111







1100 FF FS , < L \ l |1101 CR GS - = M ] m }


Shenjat e pikësimit, etj.


23

Tabela ASCII

MSD

LSD 0 1 2 3 4 5 6 7

0 NUL DLE SP 0 @ P p

1 SOH DC1 ! 1 A Q a W

2 STX DC2 “ 2 B R b r

3 ETX DC3 # 3 C S c s

4 EOT DC4 $ 4 D T d t


6 ACJ SYN & 6 F V f v

7 BEL ETB ‘ 7 G W g w

8 BS CAN ( 8 H X h x

9 HT EM ) 9 I Y i y

A LF SUB * : J Z j z

B VT ESC + ; K [ k {

C FF FS , < L \ l |

D CR GS - = M ] m }

E SO RS . > N ^ n ~

F SI US / ? O _ o DEL

7416

111 0100


Shembull «Hello, world»


• Të paraqitet «Hello, world» duke përdorur kodet ASCII

24

25

Kodet e zakonshme kontrolli

CR 0D carriage return

LF 0A line feed

HT 09 horizontal tab

DEL 7F delete

NULL 00 null

Kodi Hexadecimal


26

Tabla ASCII : Kodet e zakonshme kontrolli

000 001 010 011 100 101 110 111







1100 FF FS , < L \ l |1101 CR GS - = M ] m }



27


3 sllajde në vazhdim

• BCD

• ASCII

• EBCDIC

• Unicode


28

Kodi EBCDIC

• Kodi 8-bit• Zhvilluar nga IBM• IBM dhe vetëm në mainframe

kompatibil• Shumë rall përdoret sot (i

zakonishëm në të dhënat arkivimi) – Kodet e karaktereve dallojnë nga

ASCII

• Softuer për kalim nga dhe në ASCII ekziston

ASCII EBCDIC

hapësirë 2016 4016

A 4116 C116

b 6216 8216


29

Tabela EBCDIC (1 nga 2)


30

Tabela EBCDIC (2 nga 2)


31


2 sllajde në vazhdim

• BCD

• ASCII

• EBCDIC

• Unicode


Unicode

• Formati 16 bit më i zakonshëm që përfshin 65536 karaktere

• ASCII Latin-I është nëngrupi i Unicode

– Vlerat nga 0 derri në 255 në tabelën Unicode

• Multigjuhësor pasi definon kode për:

– Gati të gjithë karakteret alfabetike

– Përfshin edhe karakteret për gjuhët Kineze, Japoneze dhe Koreane

• Mundëson modifikimet softuerike për gjuhë lokale


33

Tabela Dy-byte Unicode


Vedosja e të dhënave Alfanumerike - Tastiera

• Kodi i skanimit

– Gjenerohen dy kode të ndryshme binare

• Kur shtypet butoni dhe kur lirohet butoni

– Konvertohen në Unicode, ASCII apo EBCDIC nga softueri në terminal apo kompjuter

– Pranohet nga hosti si një «varg» teksti dhe karakterëve të tjerë p.sh sipas sekuencës së shtypur

• Përparësitë

– Kodi i skanimit, i posaçëm për butonët e shtypur/liruar gjatë kombinimeve të shumëfishta• Shembull: Butoni «Shift» me buton kontrolli


35

Butoni Shift

E ndalon bitin e 5 në kodin ASCII

Butoni

Kodi ASCII

6 5 4 3 2 1 0 Karakteret

1 1 0 0 0 0 1

1 0 0 0 0 0 1

a

A

a

aShift


36

Butoni Control

E ndalon bitin e 5 & 6 në kodinASCII

Butoni

Kodi ASCII

6 5 4 3 2 1 0 Karakteret

1 1 0 0 0 1 1

0 0 0 0 0 1 1

c

ETX

c

cCtrl

Kodi

ControlLigjerues: Selman Haxhijaha

Shtypja e tekstit në tastierë

• Tre shkronja janë shtypur “D”, “I”, “R”, të përcjellur nga kodi “carriage return”

• Katër kode skanimi janë përkthyer në kodet binare ASCII: – 1000100, 1001001, 1010010, 0001101


Metodat e Leximit të Tekstit - OCR

• Bënë skanimin e tekstit dhe e vendos si të dhënat në formë karakteresh

• Softuer i posaçëm OCR (ang. Optical Character Recognition)

• Tenton të lexoj tekstet të shkruara me dorë (formë e kufizuar, vetëm ata që janë shkruar me shkronja të shtypit)


39

Lexuesit Bar Code

– Përdoret nga alikacionet për futjen e shpejt, të sakt me angazhim minimal

– Shembull: Supermarkete, kontrolle të inventarit

– Të dhënat Alfanumerike në bar code (i.e., 780471 108801 90000) lexohen në mënyrë optike dhe i konverton në sinjale elektrike binare

– Kodet binare përkthehen një kod për shifër, përkthehet në kodin Unicode ose ASCII


40

Futja e të dhënave Alfanumerike shtesë

• Lexuesit Shiritëve Magnetik

– Të dhënat alfanumerike nga kredit kartela

• Zëri

– Audio inçizimet digjitale të zakonshme, por konvertimet në të dhënat alfanumerike e vështirë

• Kërkon njohuri të paternave të tingujve në gjuhë (fonemat) dhe rregullat e shqiptimit


41

Të dhënat e Imazheve

• Fotografi, figura, ikona, vizatimet, grafikonet

• Dy mënyra: – Bitmap të fotografive dhe vizatimeve me variacione vazhduese (e.g.,

GIF, JPEG)

– Imazhe vektor që përbëhen nga format grafike sikurse që janë objektet gjeometrike, vijat dhe lakoret

• Dallimet përfshijnë:– Kualitetin e imazhit

– Hapësira e nevojshme për ruajtjen e tyre

– Koha Transmetuese

– Lehtësi në modifikimin e tyre


42

Futja e Imazheve

• Skanimi i imazheve (kalimi mbi imazh duke shëndruar pikë për pikë në vargje të numrave binar, piksel) –imazhet bitmap

• Video/Digjital kamerat – imazhet bitmap

• Pajisjet treguese/drejtuese (miu, lapsi)- imazhet e objekteve


43

Imazhet Bitmap

• Çdo pixel (pi(x)cture element) individual i fotografisë ruhet si numër binar

• Pixel: është hapsirë e vogël e asocuar me kordinatat e pozitës

• Shembull: çdo pikë në fotografi, mëposhtë paraqitet nga kodi 4 bitësh që korespondojnë me 1 nga 16 nuanca të ngjyrës gri (hirtë)


44

Paraqitja e bitmapës në ekran

• Monochrome: e bardh ose e zezë

– 1 bit për pixel

• Shkalla Gri: e zezë, e bardhë ose 254 nuanca gri

– 1 bajt për pixel

• Ngjyrat grafike: 16 ngjyra, 256 ngjyra, ose 24-bit «true color» (16.7 milion ngjyra)

– 4, 8, dhe 24 bits secila


45

Ruajtja e imazheve Bitmap

• Kemi të bëjmë shpesh me fajllat e mëdha– Shembull: 600 rreshta me nga 800 pixel dhe 1 byte për 3

ngjyra ~1.5MB për fajll

• Madhësia e fajllit ndikohet nga – Rezolucioni (numri i pixelëve per centimetër)

• Sasia e detajeve ndikonë në kjartësin dhe mprehtësinë e fotografisë

– Nivelet: numri i bitëve për paraqitjen e nuancave gri ose ngjyrave të shumfishta• Paleta e ngjyrave përdorë tabelën me kode për çdo pixel


46

Imazhet Video

• Krijojnë sasi masive të të dhënave – Video kamera inçizon me rezolucion 640 x 480 pixel 24-bit me

30 korniza/sec 27.65 MB e të dhënave/sec

– 1-minute klip i filmit 1.6 GB

• Opsionet për zvogëlimin e madhësisë së fajllit: zvogëlo madhësin e fotografisë, kufizo numrin e ngjyrave, zvoglo frekuencën e kuadrit

• Metodat varen nga ajo se si e marrim videon– Streaming video: video paraqitet direkt me shkarkim nga Ueb

serveri• Shembull: video konferenca

• Të dhënat lokale (fajlat në DVD ose të shkarkuar lokalisht) për kualitet më të lart


47

Të dhënat Audio

• Kërkesat për procesim dhe transmetim janë më të vogla në krahasim me ato videoWaveform audio: përfaqësimi digjital i tingujve

• MIDI (Musical Instrument Digital Interface): instruksionet për të ri-krijuar ose sintetizuar zërin


48

Formatet Audio

• MP3– Derivat i MPEG-2 (ISO Moving Picture Experts Group)– Përdor kompresionin «psychoacoustic» për të zvogluar

kërkesat për hapsirë ruajtje

• WAV– Zhvilluar nga Microsoft si pjesë e specifikacionit të tyre

multimedia– Formati për përdorim të përgjithëshëm për ruajtjen dhe

reprodukimin e copëzave të vogla të zërit


49

Formatet e të dhënave të brendshme kompjuterike

• Kemi thënë se të gjitha të dhënat ruhen në kompjuter në formë të bitave

• Interpretohen duke u bazuar në

– Operacionet që mund të ekzekutohen nga kompjuteri

– Llojet e të dhënave që përkrahen nga gjuhët programuese që përdoren për programimin e aplikacioneve


50

Pesë llojet e të dhnave

• Boolean: variablat me 2-vlera ose konstantat me vlerat e sakt pasakt

• Char: Variabla ose konstanta që mban karakteret alfanumerike

• Enumerated: llojet e të dhënave të definuara nga përdoruesit– Type DayOfWeek = Mon, Tues, Wed, Thurs, Fri, Sat, Sun

• Integer: numrat e plotë pozitiv apo negativ

• Real: Numrat me presjet dhjetore


Bazat Teknike te Infromatikes - BTI

Faleminderit

Pyetje?


Documents

Bazat Teknike të Infromatikës - BTI · PDF file•Katër kode/standarde për të paraqitur shkronjat dhe numrat: –BCD (Binary-Coded Decimal) ... •Në BCD shifra zakonisht paraqitet