Bí quyết tập trung đầu óc

Sự rèn luyện một cách có ý thức năng lực tập trung đầu óc trong cuộc sống

hàng ngày của chúng ta sẽ cho phép tận dụng hiệu quả hơn thời gian của mỗi

người và chuẩn bị tinh thần để chúng ta bước vào những trải nghiệm mới.

Bằng cách nào chúng ta có thể tập trung chú ý tốt nhất, điều đó phụ thuộc vào

chuyện chúng ta làm gì trong cuộc đời mình và chúng ta trải nghiệm cái đó như

thế nào. Chúng ta rèn luyện năng lực tập trung đầu óc hay đúng hơn là chúng ta

cho phép đầu óc mình chạy theo những ý nghĩ lẫn lộn, chồng chéo nhau và những

cảm xúc trái ngược nhau của mình.

Đầu óc chúng ta càng trống rỗng bao nhiêu, càng tự do bao nhiêu thì chúng ta

càng dễ tập trung chú ý vào những nhu cầu của mình và dễ xác định những giá trị

ưu tiên cho cuộc đời mình.

Năng lực tập trung tư tưởng một phần có được do gen di truyền song một phần do

chúng ta tích lũy từ môi trường xung quanh, nhưng giống như các tiềm năng khác,

nó có thể được phát triển thông qua rèn luyện. Trong bất cứ tình huống nào chúng

ta có mặt, ở bất cứ nơi nào chúng ta xuất hiện, chúng ta mang trong mình toàn bộ

lịch sử bản thân, toàn bộ những gì đã trải qua, những kinh nghiệm đã tích lũy. Hầu

như chúng ta tập trung đầu óc một cách máy móc vào những thứ chúng ta cho là

cơ bản với mình, những thứ làm nên sự đam mê của chúng ta hoặc là nhu cầu thiết

yếu nhưng hoàn toàn có ý thức. Giữa đám đông, chúng ta có thể ngay lập tức chú

ý đến chàng trai mà từ lâu ta có cảm tình, còn trên bãi biển, một người sưu tập đá

quý có thể nhìn thấy ngay những gì cần cho bộ sưu tập của mình ở nơi mà người

khác chỉ thấy vài viên đá bình thường như bao viên đá khác.

Vấn đề nảy sinh khi chúng ta không thực sự coi trọng những ý thức cụ thể và một

chiến lược đáp ứng các loại nhu cầu trong khi các nhu cầu này tác động rất lớn đến

chúng ta. Sự coi thường hay cố ý bỏ qua đó, không giúp chúng ta tìm kiếm những

cách giải quyết mới. Nó giam hãm chúng ta trong một thứ cạm bẫy của cái mà

chúng ta nghĩ là sáng kiến duy nhất về cuộc đời mình. Từ đó sinh ra sự cứng nhắc

thay cho uyển chuyển, linh hoạt, và thay cho những khả năng mới có thể có. Vì

thế, chúng ta đồng thời sử dụng khái niệm thả lỏng đầu óc. Bởi vì trong sự tập

trung tư tưởng không cần thiết phải căng thẳng và lo lắng đến mức bị ám ảnh hàng

ngày.

Những người theo đạo Phật, để miêu tả trạng thái thiền của đầu óc đã sử dụng khái

niệm tập trung và thả lỏng đồng thời. Tập trung toàn lực cho một công việc đã

chọn không có nghĩa là đầu óc cứ phải căng ra. Một trong số các bậc thầy về thiền

đã nói với các học trò: Nếu con ăn thì con cứ ăn, nếu con đọc sách thì con cứ đọc

sách. Bữa nọ, một trong số các học trò nhìn thấy thầy đọc sách khi ăn, liền hỏi:

Thưa thầy, thế này là thế nào, thầy dạy chúng con phải hoàn toàn tập trung tư

tưởng cho một công việc đang làm, thế mà chính thầy lại không thực hiện điều đó,

là nghĩa làm sao? Ông thầy trả lời: Nếu con ăn thì con cứ ăn, nếu con đọc thì con

cứ đọc, còn nếu con vừa ăn vừa đọc thì con cứ vừa ăn vừa đọc.

Một người Ba Lan kể rằng cách đây không lâu ông ta đã có mặt trong buổi báo cáo

dẫn luận về thiền. Đến phần trả lời câu hỏi thắc mắc, thầy nói ngay: Trước khi mọi

người đưa ra câu hỏi, tôi xin trả lời chung cho tất cả các câu trả lời đó: Thực hành

thật nhiều vào!

Rèn luyện năng lực tập trung tư tưởng là vũ khí tự về trước sự phân tán đầu óc, là

vũ khí bảo vệ hữu hiệu trước những ý thích tùy hứng của con người. Việc rèn

luyện này dựa trên sự quan sát trí óc mình và quan sát những cảm nhận xuất hiện

trong đó: tư duy, cảm xúc, nhu cầu. Mỗi người trong số chúng ta đều có rất nhiều

trạng thái ý thức và những tính cách nhỏ lẻ của riêng mình. Theo ông Ken Wilber,

người sáng tạo ngành tâm lý học hội nhập, con số các tính cách nhỏ lẻ này bình

quân ở mỗi người là khoảng mười hai. Ở những thời điểm khác nhau của cuộc đời

mình, thậm chí trong từng ngày, chúng ta thường đồng nhất bản thân mình với các

trạng thái do mình lựa chọn. Chẳng hạn như nếu chúng ta tức giận thì cái “tôi” của

chúng ta, tức bản thân chúng ta trong thời điểm đó, chính là nỗi tức giận. Một lát

sau, khi chúng ta tràn đầy âu yếm, chan chứa yêu thương ôm con vào lòng thì cái

“tôi” của chúng ta trở thành một ông bố hay bà mẹ rất mực thương con. Cái làm

nên giá trị của sự tập trung đầu óc chính là việc chúng ta điều khiển bản thân một

cách có ý thức bằng các tình huống như thế hoặc ít nhất là chúng ta nhìn thấy các

tình huống như thế. Và chính nhờ sự tập trung đầu óc, chúng ta không gắn chặt

mình vào các vai diễn, không phủ định chúng mà chỉ quan sát chúng, rút ra kết

luận và lựa chọn cách giải quyết tốt nhất mà chúng ta có thể lựa chọn thời điểm

nhất định. Không tập trung đầu óc, chúng ta không thể ý thức được vấn đề chúng

ta sống bằng cách nào, chúng ta thiết lập các mối quan hệ như thế nào, với thế giới

quanh ta, các mối quan hệ với những người khác. Chúng ta không sống một cách

có ý thức, điều đó không phải do chúng ta lựa chọn, mà cuộc sống lựa chọn thay

cho chúng ta. Chúng ta chỉ có một ảnh hưởng hạn chế trong chuyện chúng ta đóng

góp gì vào cuộc đời của những người khác, chúng ta chia sẻ gì với thế giới của

chúng ta.

Cần phải rèn luyện hàng ngày để trong bộ óc hình thành trạng thái có khả năng trở

thành người quan sát tất cả những gì diễn ra bên ngoài. Khi đó chúng ta có thể tự

nêu cho mình câu hỏi, ai đang chỉ đạo chúng ta, bộ phận nào của tâm lý chúng ta

có ảnh hưởng lớn lao nhất đến việc đưa ra những lựa chọn mang tính sống còn đối

với cuộc đời ta và liệu những lựa chọn đó có thiết thực với cuộc sống của chúng ta

không?