Upload
ngophuc
View
223
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Bijzondere Vondsten 2013
pagina
Bijzondere vondsten 2013
Leni Duistermaat i.s.m
Wout Holverda (Naturalis)
Ruud Beringen & Laurens Sparrius (FLORON)
14.12.2013 2 Bijzondere vondsten 2013
pagina 14.12.2013 3 Bijzondere vondsten 2013
Agrostis scabra Ruw struisgras
• Drachten, langs een poel bij A7 (H.J. Jager)
N.Amerika; in NL tot dusver alleen uit N.Brabant bekend
In pollen groeiend
Tekeningen: gobotany.newenglandwild.org
foto: R. Barendse
pagina 14.12.2013 4 Bijzondere vondsten 2013
Amaranthus blitum Kleine majer
• Groningen (E. Dijkhuis)
Foto: P. Meininger
pagina 14.12.2013 5 Bijzondere vondsten 2013
Amaranthus deflexus Liggende majer
• Amsterdam (T. Denters)
• Waalkrib Klompenwaard (F. Reijerse & G. Dirkse)
Foto: P. Meininger
pagina 14.12.2013 6 Bijzondere vondsten 2013
Apium repens Kruipend moerasscherm
• Groespeel bij Mill, op tientallen plekken (F. Reijerse & J. Schaminée-Sluis)
Was hier in 2000 waargenomen en weer verdwenen; na herinrichting prominent aanwezig
Foto: P. Meininger
pagina 14.12.2013 7 Bijzondere vondsten 2013
Asplenium ceterach Schubvaren
• Gorinchem (B. van Vliet)
Eerste vondst Alblasserwaard!
Foto: B. van Vliet
pagina 14.12.2013 8 Bijzondere vondsten 2013
Asplenium trichomanes Steenbreekvaren
• Waskemeer, Friesland (H. Jager)
in het voorhuis van een onbewoond huis waar de vloer uit verwijderd is; samen met Asplenium scolopendrium - Tongvaren
Foto: P. Bremer
pagina 14.12.2013 9 Bijzondere vondsten 2013
Atriplex micrantha Grijze melde
• A1 Borne (O. Zijlstra), Hengelo (P. Stolwijk), Deventer (P. Stolwijk)
• A12 Zevenaar (J. van Steenis)
• A15 Buren (J. van Steenis)
Oorspronkelijk uit Z.O.Europa en Klein Azië
Kleine vruchten met zwarte zaden en grote met geelbruine zaden
Oprukkend naar N en W vanuit België en Duitsland, sinds 2011 in NL herkend (Overijssel en Limburg)
foto: B. te Linde
Foto: R. Barendse
pagina 14.12.2013 10 Bijzondere vondsten 2013
Blackstonia perfoliata ssp. perfoliata Zomerbitterling
• De Vilt Beugen, oude Maasarm, geplagd weiland tbv natuurontwikkeling (F. Reijerse)
Eerste vondst Oost Nederland!
Met andere leuke waarnemingen zoals Euphrasia stricta – Stijve ogentroost, Linum catharticum – Geelhartje en Parnassia palustris – Parnassia
Mogelijk met gereedschap uit het kustgebied aangevoerd?
Foto’s: www.kuleuven-kulak.be
pagina 14.12.2013 11 Bijzondere vondsten 2013
Campanula trachelium Ruig klokje
• Vloeiweide bij Rijsbergen (n.Br.), verwilderd (P. van der Wiel)
Foto: P. Meininger
pagina 14.12.2013 12 Bijzondere vondsten 2013
Cardamine hamiltonii (‘Asian flexuosa’) ‘Aziatische bosveldkers’
• Nijmegen, Groesbeek, Lierop (G. Dirkse)
• Eindhoven (R. Barendse)
Beschreven uit Z.O. Azië, ook gemeld uit N.Amerika, Tenerife, België, Spanje
Verschil tov Cardamine flexuosa – Bosveldkers:
vrijwel kale stengel, deelblaadjes 3-lobbig en kaal aan bovenzijde, kleine kroonbladen
onderzoek en
foto’s: G. Dirkse
pagina 14.12.2013 13 Bijzondere vondsten 2013
Carex lepidocarpa Schubzegge
• Gameren, Lieskampen (T. Muusse)
Op basis van de korte urntjes, maar verschil met ‘magere’ vormen van C. flava - Gele zegge blijft moeizaam.
C. lepidocarpa - Schubzegge
Foto: http://swbiodiversity.org
C. flava – Gele zegge
Foto: http://www.uni-graz.at
pagina 14.12.2013 14 Bijzondere vondsten 2013
Carex pseudobrizoides (= reichenbachii) Valse zandzegge
• Schiermonnikoog (W. Poelstra in 2005; K. Nilsen in 2012)
Mogelijk anthropogeen (grondtransport vanuit het rivierengebied; of legeradventief): Koopman & Poelstra, Twirre 23, 2 (2013) 28-29.
Smalle urntjes en ook onderste aren met mannelijke bloemen
Foto: O. Zijlstra
Foto:
seeds.eldoc.ub.rug.nl
pagina 14.12.2013 15 Bijzondere vondsten 2013
Carex scoparia
• Son, waterberging (J. Bruinsma; det. L. Duistermaat, J. Koopman)
N. Amerika; als C. crawfordii – IJle hazenzegge
Tekeningen FNA: http://www.efloras.org
Verschil met C. ovalis – Hazenzegge
Kafje korter en smaller dan het urntje
C. crawfordii – IJle hazenzegge
Urntje 0.9-1.3 mm breed
C. scoparia
Urntje 1.2-2 mm breed
pagina 14.12.2013 16 Bijzondere vondsten 2013
Carex vulpinoidea Ribbelzegge
• Gees, natuurontwikkelingsterrein ‘Rotten’ , Drenthe (W. Troelstra)
Niet-bloeiend, maar de geribbelde voorzijde van de bladschede van deze in pollen groeiende zegge soort is onmiskenbaar.
Oorspronkelijk uit N. Amerika
Foto: W. Troelstra
pagina 14.12.2013 17 Bijzondere vondsten 2013
Ceratochloa (Bromus) sitchensis NL naam
• Colmont, voet van de Vrakelberg (L. Duistermaat)
Dubbelganger van Bromus (sect. Ceratochloa) carinata, eveneens uit N. Amerika
maar met langere bloeiwijzetakken, langere aartjes en bredere bladen
F. Verloove, http://alienplantsbelgium.be
pagina 14.12.2013 18 Bijzondere vondsten 2013
Corrigiola littoralis Riempjes
• Roosendaal (N.Br.), omgeving station (via P. van der Wiel, M. van Soest)
foto: M. van Soest
pagina 14.12.2013 19 Bijzondere vondsten 2013
Crassula tillaea Mosbloempje
• Grevelingendam (W. Lammers)
Lijkt zich behoorlijk uit te breiden in het kustgebied. Dit is de eerste melding in het oostelijk deel van Zeeland
Foto: R. van der Ham
pagina 14.12.2013 20 Bijzondere vondsten 2013
Dianthus giganteus NL naam
• Nijmegen, diverse plekken (G. Dirkse)
Z.O. Europa; vermoedelijk via inzaai (‘bermmengsels’)
verward met D. carthusianorum – Karthuizer anjer
(minder bloemen, schutbladen minder toegespitst)
D. carthusianorum
tekening S. Bellanger
D. giganteus
tekening S. Bellanger
F. Verloove, http://alienplantsbelgium.be en literatuurreferenties aldaar
Foto: G.J. van Mill
pagina 14.12.2013 21 Bijzondere vondsten 2013
Diplotaxis muralis Kleine zandkool
• Groningen, parkeerplaats achter station (FLORON stadsplantenexcursie; det. E. Dijkhuis)
Voornamelijk W.Nederland, zeer zeldzaam in Groningen
foto
:ww
w.k
ule
uve
n-k
ula
k.b
e
Fo
to: flo
ra.n
hm
-wie
n.a
c.a
t
Geen steeltje tussen
kelk en vrucht!
pagina 14.12.2013 22 Bijzondere vondsten 2013
Dipsacus strigosus
• Nuenen-Geldrop, greppel langs de weg (J. Bruinsma, 1993!)
• Biesbosch, Brunssummerheide, Grave,… (diverse waarnemers)
Oekraïne tot Turkmenistan; ingeburgerd in o.a. Duitsland, Zweden, UK; incidenteel in België
F. Verloove, http://alienplantsbelgium.be; E. Slootweg, waarneming.nl
Dubbelganger van Kleine
kaardebol (D. pilosus): paarse
helmhokjes, kleinere hoofdjes tot
2.5 cm diam, schutbladen
nauwelijks langer dan bloemen)
pagina 14.12.2013 23 Bijzondere vondsten 2013
Drosera filiformis
• landgoed bij Nijkerk (A. van den Bremer; hier ook Schoenoplectus mucronatus – Ribbelbies: z.z., en Eleogiton fluitans – Vlottende bies: nieuw uurhok)
N. Amerika; wordt gekweekt en is winterhard
Niet eerder in NL gemeld
Bewust geïntroduceerd?
pagina 14.12.2013 24 Bijzondere vondsten 2013
Echinochloa muricata Stekelige hanenpoot
• Amsterdam (T. Denters)
• Groningen prov. (A. Vos)
Zeldzaam in West en Noord Nederland.
E. muricata:
stevig en kaal;
Opvallend scheef aflopende bladvoet waardoor de basis van
de bladschijf rechtop staat.
Foto: H. Talsma
Top van fertiele lemma
E. crus-galli:
kruidachtig en behaard
pagina 14.12.2013 25 Bijzondere vondsten 2013
Elatine hydropiper Klein glaskroos
• Vreugderijkerwaard bij Zwolle (E. Weeda op aanwijzen van M. van Tweel)
pagina 14.12.2013 26 Bijzondere vondsten 2013
Eleocharis ovata Eivormige waterbies
• Drachten, Azeven, laagte langs poel (H. Jager, 2011)
eenjarig
nootje 2-zijdig en scherp gekield
1e vondst boven de grote rivieren!
Foto’s: E. Slootweg
pagina 14.12.2013 27 Bijzondere vondsten 2013
Equisetum x moorei Schaafstro x Vertakte paardenstaart
• IJmuiden, duinen, industrieterrein en parkeerplaats (P. Heijne / KNNV Amsterdam)
Veel verward met E. hyemale – Schaafstro, maar knobbels op de ribben niet in twee duidelijke rijen maar met elkaar verbonden tot dwarsbanden en sporen abortief (Winter & Lubienski, Gorteria 36: 1)
E. hyemale
foto’s: W. de Winter
E. x moorei
pagina 14.12.2013 28 Bijzondere vondsten 2013
Eragrostis tef Tef
• Amsterdam, o.a. Hoofddorppleibuurt, Stenen Hoofd (T. Denters, P. Wetzels)
Te verwachten toename in vondsten vanwege toegenomen teelt (graan) en onderdeel van vogelvoer.
foto: T. Denters
foto: http://www.africamuseum.be
Voor een Eragrostis grote vruchten (1-1.3 mm lang)
pagina 14.12.2013 29 Bijzondere vondsten 2013
Huperzia selago Dennenwolfsklauw
• Ommen, Junner-Koeland, jeneverbesstruweel (ontdekt door R. Haveman; E. Weeda verzamelde een losliggend stukje)
Recent toenemend?
foto: B. te Linde
pagina 14.12.2013 30
Impatiens cristata
• Gorinchem (F. Walraven)
• Amsterdam (T. Denters, sinds 2010)
• Keukenhofbos (W. Tamis, sinds 2006)
Oorspr. Himalaya
Gele bloemen en ruw behaarde stengel
foto’s: L. Duistermaat
pagina 14.12.2013 31 Bijzondere vondsten 2013
Inula racemosa
• vanaf 2011 gemeld, nu ca 20 plekken in alle provincies behalve OV en NH
Oorspr. Himalaya; tuinplant
Verschilt van I. helenium – Griekse alant in de trosvormige bloeiwijze (maar tussenvormen!)
Foto’s: G.J. van Mill
pagina 14.12.2013 32 Bijzondere vondsten 2013
Iva xanthifolia Iva
• Heerle, N.Brabant , braakliggend terrein in dorp (R. de Zwart)
• Twente (via P. Stolwijk) 2e vondst
foto: P. Meininger
foto: J. Walhout
pagina 14.12.2013 33 Bijzondere vondsten 2013
Lagarosiphon major Verspreidbladige waterpest
• Gerard de Moorpolder (Z: Zeeuws Vlaanderen), in een gegraven poel (W. Troelstra)
Eerste vondst van deze exoot in Zeeland.
Oorspronkelijk uit Zuid Afrika.
Foto: E. Boer
pagina 14.12.2013 34 Bijzondere vondsten 2013
Lamiastrum galeobdolon subsp. montanum
• Goor, Wegdam, rabattenbos (E. Weeda / R.J. Bijlsma)
Ondersoort voor Nederland in HF 20-22 opgenomen: terug in HF24
Onderscheid met ssp. galeobdolon - Gele dovenetel: stengel rondom behaard (ipv alleen op de hoeken) en meestal rijkere kransen van 10 of meer bloemen.
Foto’s: https://www.kuleuven-kulak.be
pagina 14.12.2013 35 Bijzondere vondsten 2013
Limonium binervosum (subsp. binervosum)
• Ameland, op door konijnen opengehouden kwelder (G. Dirkse)
Eerste vondst voor Nederland.
Westkust van Europa (N. Spanje – Britse eilanden).
Rechtopstaande stengel. Kleine bladen (5-8 mm breed), middennerf zonder duidelijke zijnerven.
Apomictische soortengroep, microsoorten lastig te onderscheiden.
Foto J. Krol
Foto: http://platier.free.fr
pagina 14.12.2013 36 Bijzondere vondsten 2013
Lithospermum officinale Glad parelzaad
• Hof Espelo (Twente), in berm in goed ontwikkelde zoomvegetatie (P. Bremer)
Zeldzame verschijning buiten de kalkrijke duinen.
Foto: P. Meininger
pagina 14.12.2013 37 Bijzondere vondsten 2013
Medicago arabica Gevlekte rupsklaver
• Hengelo, boomkwekerij (via P. Stolwijk: G. Havekamp?)
Nieuw voor Twente!
Foto: A. van Heerden
pagina 14.12.2013 38 Bijzondere vondsten 2013
Mespilus germanica Mispel
• Voorne, rand van essenbosje bij Meertje de Waal (A. Aptroot)
Géén aanplant. Nieuw voor Zuid Holland, sluit aan bij “natuurlijke” areaal in Zeeland
Foto: P. Bremer
Fo
to: h
ttp://n
l.wik
ipe
dia
.org
pagina 14.12.2013 39
Muhlenbergia mexicana
• Amsterdam (T. Denters)
Oorspronkelijk uit N.Amerika (niet uit Mexico!)
Struisgrasachtig, grijs-blauw gekleurd en met zeer stevige ondergrondse uitlopers. Aartjes eenbloemig; kelkkafjes min of meer genaald, ongelijk en beiden meestal (?) korter dan de lemma (kroonkafje).
Adventieve vondsten in NL bekend (Flora Neerl.)
alienplantsbelgium.be ph
yto
ima
ge
s.s
iu.e
du
pagina 14.12.2013 40 Bijzondere vondsten 2013
Oenanthe pimpinelloides Beverneltorkruid
• Dordrecht (T. Muusse)
4e vondst voor NL, 1 in Kempens en nu de 3e in Fluviatiel district
Wortelknollen eivormig. Kelkbladen vergroot.
Foto: J. Schaminée-Sluis Foto’s: M. Soes
pagina 14.12.2013 41 Bijzondere vondsten 2013
Oryzopsis miliacea
• Amsterdam, diverse plekken (T. Denters)
• Alkmaar (T. Denters)
Oorspronkelijk Zuid Europa, ook als siergras in cultuur
Potentiële uitbreider, ook in België aanwezig
Illustraties: http://luirig.altervista.org
Genaalde lemma met rijpe vrucht afgevallen
pagina 14.12.2013 42 Bijzondere vondsten 2013
Panicum capillare groep soortengroep van Draadgierst
G. Dirkse & W. Holverda P. hillmanii
•zeer zeldzaam en recent
alleen buiten bebouwde
kom t.o.v. P. capillare: palea van de eerste
bloem 1.4-1.6 mm lang, pluimtakken
vaak samenneigend
P. barbipulvinatum (P. riparium; in 11e ed.!)
•minst zeldzame t.o.v. beide andere soorten: aartjes
0.6-0.8 mm breed, > 3x zo lang als
breed
tekeningen: http://alienplantsbelgium.be foto
: h
ttp
://b
lum
enin
schw
ab
en
.de
pagina 14.12.2013 43 Bijzondere vondsten 2013
Panicum virgatum
• Amsterdam (T. Denters)
Oorspronkelijk N.Amerika
Veel als siergras in cultuur en ontsnappend
Foto: http://www.cod.edu
htt
p://a
lienp
lants
be
lgiu
m.b
e
1e kelkkafje >0.5x
zo lang als aartje
pagina 14.12.2013 44 Bijzondere vondsten 2013
Petasites pyrenaicus Winterheliotroop
• o.a. Domburg, Koudekerke (G. Menting)
Met dank aan E. Slootweg die de soort goed kent vanuit Engeland.
Oorspronkelijk uit Z.W.Europa en
N.Afrika, ingeburgerd in o.a. UK,
Frankrijk, België
Bloeit in de winter (vanille-geur),
blad aanwezig tijdens de bloei!
foto: crdp.ac-besancon.fr
pagina 14.12.2013 45 Bijzondere vondsten 2013
Polygonum oxyspermum ssp. raii Zandvarkensgras
• Wissenkerke, Westnol (G. Menting)
• Kamperland, Sophiahaven (P. Meininger)
• Maasvlakte, Slufterstrand (R. Andeweg)
zie ook FLORONnieuws 19: 26
Foto’s: P. Meininger
pagina 14.12.2013 46 Bijzondere vondsten 2013
Potentilla sterilis Aardbeiganzerik
• Sint Anna ter Muiden (Zeeuws Vlaanderen), meerder planten in een rommelhoekje (E. Dijkhuis)
Eerste vondst West Nederland
Foto: P. Meininger
pagina 14.12.2013 47 Bijzondere vondsten 2013
Potentilla supina Liggende ganzerik
• Oosterleek (NH), op recente met klei verbrede Markermeerdijk/Zuiderdijk (N. Buiten)
Eerste vondst West Nederland!
• Hengelo, ruigte en braakliggend terrein (G. Haverkamp) 4e vondst Twente
pagina 14.12.2013 48 Bijzondere vondsten 2013
Pratia (Lobelia) pedunculata
• Winsum (GR), in gazon op begraafplaats (I. Robertus & H. Bouwman)
Oorspronkelijk uit Z.O. Australië, als sierplant in cultuur
Inmiddels de 5e vondst voor Nederland (vnl in Noord-NL), steeds in gazon gevonden
Vrucht een bes (i.t.t. Lobelia s.str.), maar in NL nog niet gezien.
Sterk hierop gelijkend maar nog niet in NL gevonden is Pratia angulata uit Z.O. Azië; deze heeft kale bladen.
Foto’s: L. Duistermaat
pagina 14.12.2013 49 Bijzondere vondsten 2013
Ranunculus sardous Behaarde boterbloem
• Meppen (DR), paardenweitjes (K. Ballintijn)
• Leiden, ingezaaide nieuwe berm (L. Duistermaat)
Foto: G. Menting
pagina 14.12.2013 50 Bijzondere vondsten 2013
Ruppia maritima Snavelruppia
• Markiezaatsmeer (N.Br.) (via P. van der Wiel, M. van Soest)
pagina 14.12.2013 51 Bijzondere vondsten 2013
Setaria verticillata var. ambigua (S. verticilliformis) ‘Ruwe kransnaaldaar’
• Gorssel, braakliggend bouwland op enk (E. Dijkhuis)
tekening: http://alienplantsbelgium.be
S. verticillata – Krans-
naaldaar: stekels naar
beneden gericht
foto’s: http://www.badvoeslau.eu
S. verticilliformis – Ruwe
kransnaaldaar: stekels
naar boven gericht
pagina 14.12.2013 52 Bijzondere vondsten 2013
Silene noctiflora Nachtkoekoeksbloem
• Overloon, ruderale plek (T. Verrijdt)
Nieuwe plek! Adventief?
HF23: “Thans misschien verdwenen”
Foto: M. Bolten
pagina 14.12.2013 53 Bijzondere vondsten 2013
Sparganium natans Kleinste egelskop
• Lendevallei (FR), in smal, aantal jaren geleden uitgegraven petgat (H.J. Jager, 2011)
Sterk achteruitgegaan
Onvertakte bloeiwijze, 1-2 mannelijke hoofdjes
en vlakke bladen
pagina 14.12.2013 54
Spiranthes aestivalis Zomerschroeforchis
• Na meer dan 50 jaar afwezigheid weer terug in Nederland (B. & R. van Rijsewijk; K. Kreutz)
Onbevestigde vondsten uit 1970-1980 niet
meegerekend
Aanvankelijk als S. cernua var. odorata
gedetermineerd (ontsnappende tuinplant)
Karakteristieke gootvormige bladen, bloemen
geelachtig wit en spiraalvormig om de stengel
gewonden
Foto’s: W. Heijkamp
pagina 14.12.2013 55
Typha laxmannii
• Wageningen, in een sloot (M. Soes)
Oorspronkelijk Z.Europa, in cultuur als vijverplant
Bladschijf op doorsnede 6 grote en 2-3 kleine zijdelingse luchtkamers (T. angustifolia – Kleine Lisdodde heeft 9 grote luchtkamers)
Vrouwelijke bloeiwijze veel korter dan de mannelijke (in T. angustifolia gelijk of langer), met steriel tussenstuk
T. minima heeft vaak een schutblad, maximaal 3 mm breed blad en vrouwelijke bloemen met haren die aan de top gezwollen zijn
T. minima
T. laxmannii
pagina 14.12.2013 56
Vallisneria spiralis Vallisneria
• Blauwe kamer, oeverzone naast krib (via E. de Boer)
Eerste melding uit de Rijn!
Foto: J. van Valkenburg
pagina 14.12.2013 57 Bijzondere vondsten 2013
Vicia bithynica Bithynische wikke
• Oostburg (Zeeuws Vlaanderen), in een sloottalud (A. de Zwart)
Zie FLORONnieuws 19: 4-5.
Oorspronkelijk Z. en W.Azië, Z. en W.Europa (N.Frankrijk en Z.Engeland)
Zeldzaam adventief
Bladen met 1-3 paar deelblaadjes en een eindrank. Bloemen relatief groot, in armbloemige bloeiwijze. Vrucht geheel behaard.
Foto’s: P. Meininger
pagina 14.12.2013 58 Bijzondere vondsten 2013
Naturalis – Herbarium verhuist naar:
Nieuwenhuizenweg 19, Leiden
pagina
Nieuwenhuizenweg Bibliotheek
14.12.2013 Bijzondere vondsten 2013 59
pagina
Nieuwenhuizenweg Herbarium opstelling
14.12.2013 Bijzondere vondsten 2013 60
pagina 14.12.2013 61 Bijzondere vondsten 2013
Nieuwe adressen Naturalis – Herbarium Nieuwenhuizenweg 19, Leiden collectiebezoek alleen op afspraak! voor het toezenden van materiaal: t.a.v. W.J. Holverda Postbus 9517 2300 RA Leiden E-mail [email protected] [email protected]
Thank you for your attention