Bioloke osnove psihikih poremeajaSarajevo, februar 2010. Muvedeta Jusufbegovi, prof.

Bioloki pristup psihologiji i psihijatriji temelji se na uvjerenju da su tjelesno i psihiko zdravlje usko povezani i meusobno uslovljeni.Biologijska psihijatrija stoji na stanovitu kako duevni ivot ovjeka ima bioloku podloguBez pravilne modane funkcije nema pravilnog psihikog funkcionisanjaU osnovi normalnih psihikih pojava i duevnih poremeaja nalaze se poremeaji biolokih procesa i funkcija koje je mogue bioloki korigovati.Etiologija razliitih poremeaja se promatra kroz dobno razliito strukturirane bioloke, psiholoke i socijalne sisteme.

Patofizioloka podloga psihikih poremeaja

Neurorazvojni poremeaji Neurodegenerativni poremeajiPosljedica stvaranja endogenih opijataNeuroendokrinoloki poremeajiNeuroimunoloki poremeajiNeurobiohemijski

PSIHIJATRIJSKA GENETIKA

Psihijatrijska genetika zasniva se na primjeni postignua i metoda populacijske genetike, imunogenetike, citogenetike, molekulske genetike i farmakogenetike.

Koriste se metode rodoslova, metode blizanaca, adopcije, a posebno aktuelne metode rekombinacije DNA-otkrivanje lokacije gena na hromosomu i stvaranje genskih mapa.

Za sada se moe rei kako su hromosmi 6,22 i 8 u sreditu panje genetiara koji ispituju gensku podlogu shizofrenije

Neka istraivanja upuuju na povezanost HLA-A9 (humani leukocitni antigen) i paranoidne shizofrenije.U manino depresivnih vea je uestalost krvne grupe 0Isto tako prisutna je povezanost gena na kratkom kraku hromosoma 11 i na X hromosomu Duevni poremeaji su poligenski i multifaktorijalno uslovljeni.

AutizamAutizam (Cannerov sindrom)

Karakteristike:oteana komunikacija sa okolinom, povlaenjem u sebe, nepravilan razvoj govora i govorne komunikacije, oteano razumijevanje, poremeaj emocionalne stabilnosti i ponavljanje nesvrsishodnih aktivnosti (stereotipija).

Uestalost autizma je dva do tri puta je ea kod djeaka.

Osobe sa autizmom imaju esto i neke druge modane poremeaje kao to je hiperaktivni,poremeaj panje, opsesivno-kompulzivni poremeaj, epilepsija i depresija.

Etiologija autizma

Uzroci autizma jo uvijek nisu jasni

Jedan od najznaajnijih tragova pronaen je na 15 hromosomu

Djeca sa autizmom se raaju sa neto manjim mozgom od prosjeka

Znakovi i simptomi

Dijete ne reaguje na podraaje iz okolinePonavljanje nesvrsishodnih pokreta i radnjiDijete se igra samo ponavljajui istu igru sa istim predmetomRazvoj govora je usporenPojedini su agresivni spram drugih ili sebe samih

Lijeenje

Uticaj osoba koje brinu o dijetetu (poticanje govora, uklanjanje agresivnosti,komunikacija s okolinom itd.)Psihoterapija,socijalna i radna terapijaPsihofarmakoterapija

Neurobiohemijski psihiki poremeaji

Shizofrenija

Depresija

Anksioznost

Neurobiohemijski poremeaji ogledaju se u poremeajima neurotransmitera

Serotonin je poznata neurotransmiterska hemikalija, koja regulira funkcije poput fine miine kontrakcije, regulacije temperature, apetita, osjeaja boli, ponaanja, krvnog pritiska i disanjaKada je u ravnotei, daje osjeaj zadovoljstva i mentalne oputenosti Previe ili premalo serotonina dovodi do abnormalnih mentalnih stanja, poput depresije, agresije, prisilnog ponaanja, poremeaja spavanja, a vaan je faktor u regulaciji osjeaja gladi

Zastupljen je svuda u ljudskom tijelu, ali najvie u:

gastrointestinalnom sistemu u neuroendokrinim elijama oslobaanjem serotonina iz ovih elija nastaje osjeaj munine i povraanja-odbrambena reakcijacentralnom nervnom sistemu gdje ima uloge u regulisanju sna, REM faza snauestvuje u regulisanju osjeaja sitosti i gladi i modulisanju bola veoma vana uloga je i u izazivanju osjeaja zadovoljstvatrombocitima gdje uestvuje u procesu koagulacije

Iz serotonina se moe sintetisati melatonin-hormon epifize koji ima ulogu u inhibiji sekrecije gonadotropina iz hipofize i tako odlae pojavu puberteta

Supstance koje sadre serotonin Serotonina ima i u okoladi, ali i u mnogim drugim namirnicama: mlijeku, siru, vou, vinuTakoe neke droge npr. ekstazi -MDMA, LSD poveavaju koliinu serotonina to izaziva euforiju i zavisnostMedikamenti koji poveavaju koliinu serotonina (SSRI) se koriste u lijeenju depresije

POREMEAJI ISHRANE

Regulacija unosa hraneU hipotalamusu se nalazi centar za sitost (inhibitor gladi) i centar za glad (stimulacioni)Aferentni signali za unos hrane mogu biti:Senzorni (miris hrane, izgled, ukus...)Metaboliki (od potronje glikoze zavise centri za glad i sitost) Gastrointestinalni (distenzija eluca,oslobaanje gastrointestinalnih hormona i efektivna apsorpcija nutritienata dovodi do osjeaja sitosti)Simpatikusni nervni sistem (ostvaruje efekte preko braon masnog tkiva, pri emu se oslobaa toplota)Hormoni (npr. insulin smanjuje ekspresiju mRNA za neuropeptid Y, a NPY predstavlja potentni stimulus za glad. Kortizol, tireoidni hormoni i dr. imaju uticaj na regulaciju sitosti )Nutritivni signali (peptidi koji zahtjevaju unos hrane su: dimorfin, endorfin, galanin, somatostatin; dok sasvim suprotan efekat imaju peptidi koji djeluju na smanjenje unosa hrane: anorektin, kalcitocin, glukagon, insulin, oksitocin, vazopresin)

Na osnovu ve iznijetog model gladi i sitosti bi mogao da se objedini na slijedei nain:

glad se osjeti zahvaljujui aferentnoj stimulaciji (preko smanjenja akcije simpatikusnog nervnog sistema, preko n. vagusa, dejstva na beta elije pankreasa koje proizvode insulin u veoj koncentraciji, to dovodi do pada glikemije, eludac se kontrahuje

Sitost se ispoljava zahvaljujui aferentnoj inhibiciji (distenzija eluca, poveanje simpatikusne aktivnosti), ukljueni su brojni nutritienti, hormoni, odaje se toplota.

U poremeaje ishrane ubrajaju se svi poremeaji u metabolizmu ugljenih hidrata,bjelanevina,masti,vitamina i hormona.

GOJAZNOST je jedna od kljunih bolesti u okviru poremeaja ishrane

Dijete se smatra gojaznim kada ima 20 odsto vika kilograma u odnosu na normalnu teinu(sedmogodinji djeak trebao bi da ima 23 kg, a ako ima 30 kg znai da je gojazan) U svijetu je svako deseto dijete gojazno/uhranjeno ili 3%U Evropi je godinji porast preko 400 000, to znai da je svako etvrto dijete gojazno

odreena tjelesna konstitucija nosi predispoziciju za pojedine psihike bolesti

tako npr. tjelesna predispozicija za shizofreniju je: - lepto-astenina graa, - dugaak vrat, - velika stopala,

dok je za depresiju i manino depresivni poremeaj sa prevagom depresivne komponente karakteristina gojaznost,naroito centralnog tipa

UZROCIBrza i masna hrana, slatkii, gazirana pia, neredovni obroci, ali i neogranieno gledanje televizije i igranje kompjuterskih igrica (nintendoizacija)uticaj nasljednog - genetskog faktora (30-50%)poremeaj metabolizma

Kofein- okida za zavisnost i psihike poremeaje

Bilo koja vrsta droge, pa i kofein, nuno je povezana s nekim oblikom psihopatologije Konzumirajui ga,u organizam se unosi supstancija koja utie na rad mozgaU pakovanju od 100 g mlijene okolade u prosjeku ima od 3 do 45 mg kofeina Crna okolada sadri jo vie, od 15 do 105 mg Nije nikakva tajna da i Cola sadri kofein Cola sadri otprilike 25 mg u litraEnergetska pia ne nose bez razloga takav naziv Konzerva energetskih napitaka sadri 80 mg kofeina

5 ili vie oljica kafe na dan ili slinih napitaka koji sadre kofein (npr. aja) moe dovesti do antisocijalnog poremeaja linosti, te poveava rizik od zavisnosti prema drugim psihoaktivnim supstancama (alkohol,marihuana,kokain)Tvrdokorni konzumenti kofeina imaju isto tako dvostruko vee anse da se ponu ponaati panino te da postanu anksiozni i depresivni

POSLJEDICE:Rizik za razvoj mnogih bolesti u kasnijem periodu ivota (diabetes mellitus i kardiovaskularne bolesti)Ponaanje djece (hiperaktivnost)Gubitak samopouzdanjaNaruavanje fizikog izgleda Pojava socijalnih problema Meta vrnjakog verbalnog i fizikog nasilja - surovi vrnjaciPoruka da nije dobar i poeljan za druenjeNemogunost da postigne prijatnost i uspjeh

Zdrave navike:

redovni i kvalitetni obroci,piti vodu, a ne zaslaene i gazirane napitke,u ishranu uvesti:razliite vrste povra, svjee voe, mlijene proizvode, ribu i itarice,tjelesne aktivnost

Ostali poremeaji ishrane:

Bulimija (napadi pretjeranog uzimanja hrane i kontrolisanja teine)

Anoreksija (namjerni gubitak na teini)

Manoreksija (opsjednutost izgradnje miine mase)

Podrka kolama

Edukacija nastavnika/profesora

Edukacija roditelja

U programske sadraje sekcija planirati teme iz domena zdravog ivljenja

Hvala na panji!