6.2 ระบบขบถายกบการรกษาดลยภาพของรางกายสงมชวตใชอากาศสลายอาหารเพอใหไดพลงงาน หรออาจกลาว

วากระบวนการเมแทบอลซมในเซลลของสงมชวตทำาใหเกดของเสย ซงไดแก คารบอนไดออกไซด สารประกอบไนโตรเจน และนำ*า ซงรางกายตองกำาจดออกไป การกำาจดของเสยทเกดจากเมแทบอลซม เรยกวา การขบถาย ( excretion ) สารบางอยางทเกดข*นเปนพษกบเซลล เซลลจงตองหาทางกำาจดออก เชนเดยวกบนำ*าทเกดข*นหากมมากเกนพอเซลลจะกำาจดออก เชนเดยวกน โดยเฉพาะอยางยงของเสยทเปนสารประกอบไนโตรเจน ( Nitrogenous waste ) อนเกดจากเมแทบอลซมของโปรตนหรอ กรดอะมโนและกรดนวคลอก ซงมการกำาจดสารประกอบไนโตรเจนออกไปในรปของแอมโมเนย ( NH3 ) เมอแอมโมเนยออกมาจะละลายนำ*ากลายเปนแอมโมเนยมไฮดรอกไซด ( NH4 OH ) ซงเกดการแตกตวตอกลายเปนแอมโมเนยมไอออน ( NH+

4 ) และไฮดรอกซลไอออน ท*งแอมโมเนยและแอมโมเนยมไฮดรอกไซดลวนเปนสารพษทรางกายของสงมชวตชนดตาง ๆ กำาจดออกหรอเปลยนเปนยเรยหรอกรดยรก แลวจงกำาจดออกนอกรางกาย เชน โพรโทซวนำ*าจด และสตวนำ*าไรกระดกสนหลงกำาจดแอมโมเนย ปลาหรอสตวทมกระดกสนหลงทอยในนำ*ากำาจดแอมโมเนย แมลง สตวเล*อยคลานและนกกำาจดของเสยออกมาในรปกรดยรก ( Uric acid ) เพอการประหยดนำ*า สวนสตวครงบกครงนำ*าและสตวเล*ยงลกดวยนำ*านมกำาจดของเสยพวกไนโตรเจนในรปของยเรย

รปท 6.50 แผนภาพแสดงความแตกตางของการหลงสาร ( Secretion ) การขบถาย

เหงอและปสสาวะ ( excretion ) กบการถายอจจาระ ( defecation )

การหลง สารเปนการนำาสารทมประโยชนจากอาหารมาใชในเมแทบอลซม เมอ กนอาหารเขาไป อาหารสวนหนงจะถกยอย และนำาไปใชในกระบวนการ เมแทบอลซม ของเสยทเกดข*นถกขบถายออกมาทางเหงอ และปสสาวะ สวนอาหารทยอยไมไดหรอไมไดยอยถกขบออกมาทางอจจาระ

6.2.1 การขบถายของสงมชวตเซลลเดยวและสตวบางชนด

6.2.1.1 การขบถายของสงมชวตเซลลเดยวสงมชวตเซลลเดยวมท*งโพรคารโอต ( prokaryote ) และย

คารโอต ( eukaryote ) ในพวกโพรคารโอต ไดแก แบคทเรย และ

สาหรายสเขยวแกมนำ*าเงน ( bluegreen algae ) ยงไมมออรแกเนลลททำาหนาทขบถายโดยเฉพาะ จงมแตการแพรออกของของเสย ซงไดแก พวกแกสคารบอนไดออกไซด ผายเยอหมเซลล

โพรทสต เปนสงมชวตเซลลเดยวทมออรแกเนลลซบซอนมากกวาพวกโพรคารโอต โดยมนวเคลยสทแทจรงแลว โพรทสตตาง ๆ อาศยอยในนำ*า ของเสยทเกดจากสงมชวตกลมน*คลายกบของพวกโพรคารโอต และจะใชวธการเดยวกนคอ การแพรผานเยอหมเซลลออกไป สำาหรบโพรโทซวทอาศยอยในนำ*าจด เชน อะมบา พารามเซยม มออรแกเนลลทใชเกบนำ*าและของเสยเพอขบออกนอกเซลล นนคอม คอนแทรกไทลแวควโอล ( contractile vacuole ) ทำาหนาทรกษาสมดลของนำ*าภายในเซลล

รปท 6.51 แสดงการเปลยนแปลงคอนแทรกไทลแวควโอลของพารามเซยม

โพรโทซวนำ*าจดอาศยอยในนำ*าทมความเขมขนนอยกวาในไซโทพลาซม นำ*าจะออสโมซสเขาเซลลตลอดเวลา รวมท*งโพรโทซวกนอาหารซงมนำ*าปะปนเขามาในเซลลดวย ดงน*น โพรโทซวจะขบนำ*าสวนเกนออกจากเซลลทางคอนแทรกแวควโอล โดยกระบวนการดงรปท 6.51 เรมจากนำ*าในไซโทรพลาสซมแพรเขามาในทอ แลวรวบรวมสงไปยงคอนแทรกไทลแวควโอล เมอคอนแทรกไทลแวควโอลรบนำ*าไวเตมแลว จงบบไลนำ*าออกจากแวควโอล โดยการทแวควโอลมาสมผสกบเยอหมเซลล ดงน*นของเสยทปะปนอยในนำ*า จงถกขบถายออกทางคอนแทรกไทลแวควโอลดวย

โพรโทรซวทอาศยอยในนำ*าเคมจะขบถายของเสยสวนใหญออกทางเยอหมเซลลโดยตรง เพราะไมมคอนแทรกไทลแวควโอล เนองจากแรงดนออสโมตกของนำ*าทะเลสงกวาแรงดนออสโมตกของโพรโทพลาซม นำ*าจากเซลลจะออสโมซสออกนอกเซลลอยตลอดเวลาอยแลว

6.2.1.2 การขบถายของหนอนตวแบนพลานาเรย

พวกหนอนตวแบนทหากนอสระ เชน พลานาเรยมอวยวะขบถายพเศษ เรยกวา เฟลมเซลล ( flame cell ) ทำาหนาทกำาจดของเสย เฟลมเซลลกระจายอย 2 ขาง ตลอดความยาวของลำาตวพลานาเรย ภายในเฟลมเซลลเปนโพรงทมซเลยอยภายใน ของเสยทเปนของเหลวในรางกายถกพดโดยซเลย ออกมาสทอซงยาวตลอดลำาตว และมรเปดอยเปนระยะ ๆ ทวตว นอกจากน*นของเสยประเภทแอมโมเนยยงแพรออกทางผวหนงไดดวย

รปท 6.52 แผนภาพแสดงเฟลมเซลลอวยวะขบถายในพลานาเรย

รปท 6.53 แสดงสวนประกอบของเฟลมเซลล และทอขบถายรวมทงรขบถาย

6.2.1.3 การขบถายของแอนเนลดไสเดอนดนไสเดอนดนเปนสตวทมระบบหมนเวยนเลอด และลำาตวแบงเปน

ปลอง ๆ ในแตละปลองมอวยวะขบถายแยกกนเปนอสระ อวยวะขบถายเรยกวา เนฟรเดยม ( nephridium ) หรอเมตาเฟรเดยม ( metanephridium ) มอยปลองละ 1 ค เนฟรเดยมมลกษณะเปนทอขดไปมาและมปลายเปดท*งสองดาน ดานหนงอยในชองวางภายในลำาตว ( coelom ) ปลายเปดดานน*มลกษณะคลายปากแตรทมซเลยลอมรอบ เรยกวา เนโฟรสโตม ( nephostome ) หรอปากทอของเนฟรเดยม ถดจากปากแตรเปนทอทมซเลยอยภายใน และทอขดไปขดมาตอนปลายของทอจะพองออกเปนทพกของเหลวเรยกวา ถง ( bladder ) กอนขบออกภายนอก ปลายของทอจะเปดออกอกดานหนงทผวลำาตว เรยกวา ชองเปดของเนฟรเดยม หรอ เนฟรดโอพอร ( nephridiopore )

เมอซเลยทปากแตรพดโบกจะดดของเสยพวกแอมโมเนย และยเรยทละลายอยในชองวางลำาตวเขามาตามทอ รอบ ๆ ทอเนฟรเดยมทขดอยมหลอดเลอดฝอยพนลอมรอบสานเปนตาขาย เพอดดซมนำ*าและเกลอแรทมประโยชนกลบเขาเลอด เหลอแตของเสยพวกแอมโมเนยและยเรยถกลำาเลยงเขาทอเนฟรเดยมและถกกำาจดออกไป การเคลอนไหวของไสเดอนดนมการยดหดของกลามเน*อลำาตวรวมท*งการพดโบกของซเลยภายในทอ ทำาใหของเสยถกขบออกมาเปดทชองเปด ( nephridiopore ) นอกลำาตว เนฟรเดยมของไสเดอนดนจงทำาหนาทท*งกรองของเสยออกไปและดดกลบสารทมประโยชนเขาเลอด

รปท 6.54 เนฟรเดรยมของไสเดอนดน แสดงใหเหนเมอผาไสเดอนดนตามยาว

รปท 6.55 แผนภาพแสดงอวยวะขบถายของไสเดอนดน

6.2.1.4 การขบถายของอารโทรพอดอารโทพอดอารโทพอดมเปลอกแขงหมลำาตว ทำาใหปองกนนำ*าเขาออก

รางกายไดด อารโทพอดมอวยวะขบถายทแตกตางกนออกไป เชน แมลง มอวยวะขบถายของเสย เรยกวา ทอมลพเกยนทวบล ( Mulpighian tubule ) กงมอวยวะขบถายเรยกวา แอนเทนนล แกลนด ( antennal gland ) เปนตน

แมลง มทอมลพเกยน ทประกอบดวยทอขนาดเลก จำานวนมากยนออกมาจากทางเดนอาหารชวงตอระหวางกระเพาะอาหารกบลำาไส เนองจากลำาตวของแมลงมเลอดไหลผานได เพราะเลอดแมลงเปน

ระบบเปด ปลายทอมลพเกยนจงลอยอยในชองวางลำาตวทเลอดไหลผานหรอฮโมลมฟ ( hemolymph ) ในเลอดมของเสยปะปนอยดวย ของเสยเหลาน*นสามารถลำาเลยงสงเขาทอมบพเกยนได แลวจงถกสงเขาสลำาไส ของเสยทเปนสารประกอบไนโตรเจนจะถกเปลยนใหเปนกรดยรก ( uric acid ) ขณะเดยวกนจะมเซลลบางกลมอยททางเดนอาหารสวนไสตรงทำาหนาทดดนำ*า และสารบางอยางทมประโยชนกลบเขาฮโมลมฟ ของเสยทถกปลอยออกมาจงอยในสภาพกงแขงกงเหลว ถกขบออกนอกรางกายพรอมกากอาหาร

รปท 6.56 แสดงทอมลพเกยนของแมลง และอวยวะทใกลเคยง

รปท 6.57 แสดงแอนเทนนลแกลนด ของกง และทอมลพเกยนของแมลง

ครสเตเซยน สตวพวกครสเตเซยน เชน กง มอวยวะขบถาย เรยกวา ตอมแอนเทนนล ( antennal gland ) หรอ ตอมเขยว ( Green gland ) มอย 1 ค อยทหว มกอยทฐานของหนวด ( antenna ) ตอมแอนเทนนลของกงทำาหนาทกรองของเสยประเภทสารประกอบไนโตรเจนออกจากเลอด โดยของเหลวจากฮโมลมฟถกกรองเขาสถงในชองวางลำาตว ( coelomic sac ) และของเสยจะผานไปตามทอ ( excretory duct หรอ tubule ) ตอนปลายของทออาจพองเปนกระเปาะ ( bladder ) กอนปลอยออกนอกรางกายทางรขบถาย ( excretory pore )

6.2.1.5 การขบถายของนกและสตวเลอยคลานสตวบกสวนใหญมกมปญหาเกยวกบการสญเสยนำ*าผานทาง

ผวหนง สตวเหลาน*นจงมกระบวนการปองกน เชน มผวหนงเปนเกลดหนา หรอมขนปกคลม สตวเล*อยคลานและนกมไต ( kidney ) เปนอวยวะขบถายททำาใหสญเสยนำ*านอยกวาปกตได โดยการเปลยนของเสยประเภทแอมโมเนยใหเปน กรดยรก ทเปนสารกงของเหลวซงละลายนำ*าไดนอย คลายกบแมลง ในระยะเอมบรโอสตวเล*อยคลานและนกยงอยในไข มการขบถายของเสยออกมาใจรปของกรดยรกเกบสะสมไวในถงแอลแลนทอยส ( allantois ) จนกระทงเอมบรโอฟกออกมาเปนตว ในจ*งจกเวลาขบถายของเสยออกมาจะเหนไดชดเจนวามสองสวนคอ สวนสดำาและสวนสขาว สวนสดำาคอกากอาหารและสวนสขาวคอกรดยรก

การขบถายของเสยออกมาในรปกรดยรก เปนการสงวนนำ*า เนองจากสตวเหลาน*นสวนใหญแลวไมคอยไดดมนำ*า

6.2.2 การขบถายของคน

สตวมกระดกสนหลง ( ซงรวมท*งคนดวย ) มอวยวะขบถายคอ ไต มอย 1 ค อยในชองทองสองขางของกระดกสนหลงระดบเอว ไตมรปรางคลายเมลดถว กวางประมาณ 6 เซนตเมตร ยาวประมาณ 10 – 13 เซนตเมตร หนาประมาณ 3 เซนตเมตร แตละขางของไตหนกประมาณ 150 กรม มทอไต ( ureter ) 2 ทอ ตอจากไตแตละขางทำาหนาทลำาเลยงนำ*าปสสาวะจากไตสงไปเกบทกระเพาะปสสาวะ ( urinary bladder ) กอนจะปลอยออกนอกรางกายทางทอปสสาวะ ( urethra )

รปท 6.58 แผนภาพแสดงอวยวะขบถายของคนก. อวยวะทเกยวของกบปสสาวะ ข. ผาไตออกตาม

ยาว

โครงสรางและการทำางานของไตไตมอย 2 อน ฝงตดกบกลามเน*อชองทอง ในสตวมกระดกสน

หลงมไตรปรางแตกตางกน เชน ไตปลา ไตกบ มรปรางยาว ไตคนมรปรางคลายเมลดถว ถงแมวาไตจะมรปรางตางกนในสตวมกระดกสนหลง แตมหนวยไต ( nephron ) เปนสวนประกอบเหมอนกน หนวยไตทำาหนาท และมลกษณะคลายกบเนฟรเดย ( nepphridia ) ของไสเดอนดน ทมความเกยวของกบระบบหมนเวยนเลอด โดยไดรบของเสยจากเน*อเยอ จากการนำาของระบบหมนเวยนเลอด แตในสตวมกระดกสนหลงมทรวมของเสยมาเปดท*งไวในบรเวณเดยว แตในไสเดอนดนมทเปดท*งแตละปลองของลำาตว

เมอนำาไตมาผาตามยาว จะพบวามเน*อเยอ 2 ช*น ช*นนอกเรยกวา คอรเทกซ ( cortex ) สวนช*นในเรยกวา เมดลลา ( medulla ) ดงรปท 6.58 ข และ 6.59

รปท 6.59 แผนภาพแสดงสวนประกอบของไตคน

ชนคอรเทกซ เน*อมลกษณะเปนเมดเลก ๆ เมอขยายดเปนกลมของหลอดเลอดฝอยทเรยกวา โกลเมอรลส ( glomerulus ) และถงโบวแมนสแคปซล ( Bowman s capsule ) ทำาหนาทเกยวกบการกรองของเสยออกจากเลอดและทอของหนวยไตตอนตนและตอนปลาย

รปท 6.60 แผนภาพแสดงสวนประกอบของไตคน

ช*นเมดลลา ช*นน*เปนสวนของหลอดเลก ๆ ทตอมาจากช*นคอรเทกซ ทอเหลาน*รวมกนอยเปนหมรปรางคลายฝาช เรยกวา พรามด ( renal pyramid ) ปลายของปรามดเปนยอดแหลมน*นคอทรวมของหลอดเลก ๆ เรยกยอดแหลมน*นวา พาพลลา ( renal papilla ) ซงเปดเขาสไมเนอรเคลกซ ( minor calyx ) หลาย ๆ ไมเนอรเคลกซรวมกนเปนเมเจอรเคลกซ (major calyx) จากเมเจอรเคลกซนำาไปสบรเวณทมลกษณะเปนกรวย เรยกกนวา กรวยไต ( pelvis ) ซงเปนทสงนำ*าปสสาวะลงไปสทอไต ( ureter ) นำาไปสกระเพาะปสสาวะอกตอหนง

โครงสรางของเนฟรอนหรอหนวยไตเนฟรอนหรอหนวยไต ( nephron ) ทำาหนาทในการกรอง

ของเสยออกจากเลอด และดดกลบสารทมประโยชนเขาเลอด ในไตแตละขางประกอบดวยหนวยไต ประมาณ 1.2 ลานหนวย

เนฟรอนแตละหนวยประกอบดวย1. โกลเมอรลส ( glomerurus ) เปนกลมหลอดเลอด

ฝอยพนกนเปนกอนกลม เปนหลอดเลอดทพาสารตาง ๆ มากรองออก หลอดเลอดฝอยโกลเมอรลสน*แยกมาจากหลอดเลอดแดงอาฟเฟอเรนตอารเทอรโอล ( afferent arteriole ) ซงเปนแขนงยอยแยกจากรนลอารเทอรร ( renal artery ) อกทหนง หลอดเลอดฝอยน* เมอออกจากโกลเมอรลสจะรวมเปนหลอดเลอดแดงเอฟเฟอเรนตอารเทอรรโอล ( afferent arteriole ) แลวแตกแขนงเปนรางแหคลมทอของหนวยไตสวนพรอกซมอล และสวนดสตอล เรยกวา หลอดเลอดฝอย เพอรทวบลาร ( peritubular capillaries ) นอกจากน*หลอดเลอดฝอยเหลาน*ยงแผลงไปคลมหวงเฮเล โดยหลอดเลอดฝอยจะโคงขนานกนไปกบหวงเฮนเล เรยกหลอดเลอดฝอยน*วา วาซาเรกตา ( vasa recta ) หลงจากน*หลอด

เลอดฝอยเลาน*จะรวมกนออกมาเปนหลอดเลอดดำา สงไปยงรนลเวน ( renal vein )

2. โบวแมนสแคปซล ( Bowman s capsule ) เปนสวนของทอหลอดไตทพองออกเปนกระเปาะคลายถวย ลอมรอบกลมหลอดเลอดฝอยโกลเมอรลสไว โบวแมนแคปซลประกอบดวยผนงบาง ๆ 2 ช*น ผนงหลอดเลอดฝอยโกลเมอรลสจะแนบชดกบเยอช *นในของโบวแมนแคปซล ชองวางระหวางเยอ 2 ช*นของโบวแมนแคปซล เรยกวา ชองวางภายในแคปซล ( Intracapsular space ) ชองวางน*ตดตอกบสวนทเปนทอของหนวยไต ( convoluted tubule )

3. ทอของหนวยไต ( Renal tubule หรอ convoluted tubule ) ประกอบดวย 3 สวน คอ

3.1 ทอขดสวนตน หรอ พรอกซมอล คอนโวลเตด ทวบล ( proximal convolutrd tubule ) มลกษณะเปนทอขดไปมาเปนบรเวณทมการดดซมสารกลบเขากระแสเลอดไดมากทสด ( ราว 65 % ) ซงเกดข*นท*งโดยวธแอกทฟทรานสปอรต และพาสซฟทรานสปอรต

3.2 หวงเฮเลน หรอ เฮนเลสลป ( Henle s loop ) เปนหลอดโคงรปตวย อยถดจากทอขดสวนตน เฮนเลสลปยนเขามาในเน*อไตสวนเมดลลา

3.3 ทอขดสวนทาย หรอ ดสตอล คอนโวลเตด ทวบล ( distal convoluted tubule ) เปนทอขดไปมาคลายทอขดสวนตน อยถดจากหวงเฮนเลเขามาในเน*อไตช*นคอรเทกซ

ตอนปลายของทอขดสวนทาย จะเปดเขาสทอรวม หรอคอลเลกตง ดกท ( collecting duct ) หรอ คอลเลกตงทวบล ( collecting tubule ) ตอจากน*นจะเปดออกสกรวยไต ( pelvis ) และสงไปยงทอไต ( ureter ) เพอนำานำ*าปสสาวะไปเกบทกระเพาะปสสาวะ เพอรอเวลาขบถายท*งไป ท*งทอขดสวนตนและทอ

ขดสวนทาย สวนใหญอยในช*นคอรเทกซ แตหวงเฮนเลและทอรวมอยในช*นเมดลลา

รปท 6.61 แสดงตำาแหนงเนฟรอนทอยในไต

รปท 6.62 โครงสรางของเนฟรอนหรอหนวยไต

หลอดเลอดทนำาเลอดเขาสไตน*น คอ รนลอารเทอร ( renal artery )รบของเสยทเกดจากเมแทบอลซมของเซลลทวรางกายปะปนมาดวย เมอหลอดเลอดน*เขาไตจะแตกแขนงเปนอารเทอรโอล ( arteriole ) และเปนหลอดเลอดฝอยซงแตละเสนจะขดเปนโกลเมอรลส อยในโบวแมนสแคปซล เลอดในโกลเมอรลสจะถกกรองโดยใชผนงหลอดเลอดฝอยทำาหนาทเปนเยอกรอง โดยมแรงดนเลอดและประสทธภาพของหลอดเลอดฝอยเปนตวทำาใหเกดการกรอง แทนทจะใชแรงดงดดของโลกเปนตวทำาใหเกดการกรอง เชน ในกระดาษกรองทำาใหของเหลวหลายชนดออกมาสโบวแมนสแคปซลได ของเหลวเหลาน* ไดแก สารประกอบโมเลกลเลก ของเหลวทผานออกมาสทอของหนวยไตเรยกวา ของเหลวทกรองได ( glomerular filtrate ) ของเหลวทผานออกมาน* คำานวณแลวไดประมาณวนละ 180 ลตร เปนอยางตำา หากรางกายปลอยของเหลวท*งหมดน*ท*งไป รางกายคงตองขาดนำ*าในปรมาณมาก รวมท*งตองสญเสยเกลอแรบางชนดออกไปดวย แตในความเปนจรงแลวรางกายเสยนำ*าออกมาในรปของนำ*าปสสาวะเพยงวนละประมาณ 1.5 ลตรเทาน*นเอง เพราะสวนหนงของของเหลวทกรองออกจากโกลเมอรลสเมอออกไปตาม

ทอของหนวยไตกจะถกหลอดเลอดฝอยทออกมาจากโกลเมอรลส ออกมาสานเปนตาขายเอาไวดดกลบเขาสนำ*าเลอด ดงรปท 6.62 วนหนง ๆ นำ*าถกดดกลบถง 90 % เหลอปลอยออกมาเปนนำ*าปสสาวะเพยงประมาณ 10 % ยงทอของหนวยไตยาวการดดกลบยงมมากข*น มพบวาในหนทะเลทราย ( kangaroo rat ) ทอของหนวยไตโดยเฉพาะบรเวณ เฮนเลส ลป ( Henle s loop ) ยาวมาก หนเหลาน*ไมมการดมนำ*าเลยตลอดชวต แตใชนำ*าทปะปนเขาไปกบอาหาร และนำ*าทเกดจากเมแทบอลซมอาหาร กสามารถดำารงชพอยได แสดงวาการดดนำ*ากลบ ททอของหนวยไตในหนเหลาน*เกดมาก

หนาทการทำางานของหนวยไตหนวยไตทำาหนาทกรองของเสยออกจากเลอด และกำาจดออก

เปนนำ*าปสสาวะ กระบวนการเกดนำ*าปสสาวะเกดจาก 3 กระบวนการคอ

1. การกรองทโกลเมอรลส ( Glomerulus filtration ) เกดจากการกรองของเสยออกทโกลเมอรลส ซงเปนหลอดเลอดฝอยทอยในโบวแมนสแคปซล ผนงหลอดเลอดฝอยโกลเมอรลสจะยอมใหสารโมเลกลเลกผานไปไดพรอมกบนำ*า การกรองผานโกลเมอรลสเกดจากแรงดนเลอดดนของเหลวจากหลอดเลอดฝอยผานเยอบผวของโบวแมนสแคปซล เขาสชองวาง ( lumen ) ของโบวแมนสแคปซล และเขาสทอของหนวยไต

การกรองสารจะเกดข*นผานเยอบ 3 ช*น คอก. ผนงของหลอดเลอดฝอยโกลเมอรลส (

endothelial cell of capillary ) ซงมรขนาด 60 – 100 นาโนเมตร จงปองกนไมใหเซลลเมดเลอดผานไปและยอมใหสารขนาดเลกผานไปโดยการแพร

ข. ช*นเบสเมนตเมมเบรน ( basement membrane ) ของโกลเมอรลสหรอเรยกวา ลามนาเดนซา ( lamina densa )

หรอเบซลลามนา ( basal lamina ) เปนตวกรองสารโปรตนขนาดใหญไว จงชวยจำากดผานของโปรตนขนาดใหญ

ค. เยอบผนงของโบวแมนสแคปซล ( epithelial cell of Bowman s capsule ) ซงมเซลลพเศษ คอ โพโดไซต ( podocyte ) ชวยเลอกสารทจะกรองผาน

ท*งผนงหลอดเลอดฝอยโกลเมอรลส และเซลลทเยอบผนงโบวแมนสแคปซล จะประกอบกนเปน เยอกรอง ( filtration membrane ) เซลลโพโดไซต ซงประกอบกนเปนเยอบโบวแมนสแคปซล ซงสมผสกบหลอดเลอดฝอยน*นมการแตกกงกานเปนจำานวนมากคลายน*วมอ อาจเรยกวา ฟตโพรเซส ( food processes ) หรอเพดเซล ( pedicel ) เพดเซลจะปกคลมอยทผวหลอดเลอดฝอยสวนใหญ ชองระหวางฟตโพรเซสเปนชองเลก ๆ เรยกวา ฟลเตรชนสลต ( filtration slits ) หรอ ชองสลต ( slit pore ) จงเปนตวกรองของเหลวออกจากเลอด

รปท 6.63 แสดงเยอในการกรองทโกลเมอรลส

เยอกรองจะยอมใหของเหลวและสารโมเลกลเลก ๆ ทละลายในพลาสมาผานออกมาได ไดแก นำ*า กลโคส กรดอะมโน วตามน เกลอแร เชน โซเดยม โพแทสเซยม คลอไรด ไบคารบอเนต และยเรย แตไมยอมใหสารโมเลกลใหญ เชน โปรตน ไขมน และเมดเลอดผานออกมาได ของเหลวทกรองผานโกลเมอรลสออกมา เรยกวา ของเหลวทกรองได หรอโกลเมอรลารฟตเตรต ( Glomerular filtrate ) ซงมองคประกอบคลายพลาสมาในเลอด ยกเวน ไมมเมดเลอด โปรตนและไขมน

2. การดดกลบททอของหนวยไต ( Tubular reabsorption ) ของเหลวทกรองผานโกลเมอรลสวนละ 180 ลตร ถกดดกลบเขากระแสเลอดถง 99 % เหลอเปนนำ*าปสสาวะท*งไปวนละ 1.5 ลตร

เซลลเยอบผวททอของหนวยไต มบทบาทในการดดสารกลบ เนองจาก มไมโครวลไล ( microvilli ) จำานวนมากเพอเพมพ*นทผวในการดดซม และยงมไมโทคอนเดรยมากเพอใหพลงงานในการดดกลบแบบแอกทฟ ทรานสปอรต

ทพรอกซมอลทวบล มการดดกลบมากทสด ประมาณ 65 % ของของเหลวทกรองได

การดดกลบทพรอกซมอลทวบล ไดแก สารอาหารพวกกลโคส กรดอะมโน และวตามน และดดกลบ NaCl ท*งสารอาหารและ NaCl ถกดดกลบแบบแอกทฟทรานสปอรต สวนนำ*า K+ และ HCO-

3 ดดกลบแบบพาสซฟทรานสปอรต

การดดกลบทหวงเฮนเลสวนวกลง ( descending limp of loop of henle ) ดดนำ*ากลบโดยวธออสโมซส

การดดกลบทหวงเฮนเลนสวนวกข*น (ascending limp of loop of henle ) ดดกลบ NaCl ท*งแบบพาสซฟทรานสปอรต และแอกทฟทรานสปอรต

การดดกลบทดสตอลทวบล มการดดกลบนำ*า แบบพาสซฟทรานสปอรต โดยการแพร สวน NaCl และ HCO-

3 ดดกลบแบบแอกทฟทรานสปอรต

การดดกลบททอรวม มการดดกลบนำ*าโดยออสโมซส และยอมใหนำายเรยผานออกโดยการแพร

การดดสานบางอยางกลบเขากระแสเลอด ถกควบคมโดยฮอรโมนไดแก ฮอรโมนแอลโดล

เตอรโรน ( aldosterone ) ซงหลงจากช*นคอรแทกซของตอมหมวกไต ฮอรโมนน*ไปกระตนดสตอลทวบล และทอรวม ใหเพมการดดนำ*าและ Na+ กลบคนเลอดมากข*น ทำาใหปรมาตรเลอดและความดนเลอดเพมข*น

การหลงฮอรโมนแอลโดสเตอโรน ถกกระตนจากความดนเลอดลดลง เมอความดนเลอดลดลง เซลลของจกซตาโกลเมอรลารคอมเพลกซ ( Juxtaglomerular complex ) ( ซงอยบรเวณหลอดเลอดแดงอาฟเฟอเรนตอารเทอรโอล ทนำาเลอดเขามายงโกลเมอรลส มาสมผสกบดสตอลทวบล ) จะหลงเอนไซม เรนน ( renin ) ออกมากระตนการเปลยนพลาสมาโปรตน คอ แองจโอเทนซโนเจน ( angiotensinogen ) ใหเปนแองจโอเทนซน II ( angiotensin II ) แลวแองจโอเทนซน II จงไปกระตนตอมหมวกไตใหหลงฮอรโมนแอลโดสเตอโรน

3. การหลงสารททอของหนวยไต ( Tubular secretion ) มสารบางชนดทหลง ( secrete ) จากเลอดเขาสฟลเตรต หรอของเหลวทกรองไดในทวบล

ทพรอกซมอลทวบล มการหลงสารไดแก H+ , K+ , NH4 การหลง H+ เพอรกษาระดบ pH ในของเหลวในรางกาย

ใหคงท การหลง K+ เกดเมอความเขมขนของ K+ สงเกนไป เพราะ

จะทำาใหการสงกระแส

ประสาทบกพรอง และความแรงในการหดตวของกลามเน*อลดลง ทดสตอลทวบล มการหลงสาร ไดแก H+ , ยาบางชนด เชน

เพนซลลน และยาพษ- การหลง K+ เพอควบคมระดบความเขมขนของ K+

และ Na+ ในรางกาย โดยแปรผนการหลง K+ และการดดกลบ Na+

- การหลง H+ เพอควบคม pH ในเลอด โดยควบคมการหลง H+ และ การดดกลบ HCO-

3

รปท 6.64 แสดงรายละเอยดของการทำางานของหนวยไต ในการกรองสาร filtrate การดด

สารกลบ ( reabsorption ) รวมทงการหลงสารบางชนด ( secretion )

รปท 6.65 แผนภาพแสดงการดดกลบของสารและการหลงสารทสวนตาง ๆ ของทอหนวย

ไต ก. สวนรป ข. แสดงใหเหนถงหลอดเลอดฝอยสานตวเปนรางแหตลอดทอ

ของหนวยไตเพอดดสารตาง ๆ กลบเขาหลอดเลอด

ตารางแสดงสารทกรองไดผานโกลเมอรลส

สาร ปรมาณ ( g / 100 cm3 )

นำ*า โปรตน ยเรย กรดยรก แอมโมเนย กลโคส โซเดยม คลอไรด

90 – 930.01 – 0.02

0.03 0.003

0.00010.1

0.320.370.003

ซลเฟต

จากตารางแสดงสารทกรองไดผานโกลเมอรลส จะเหนวาโกลเมอรลสกรองสารทเปนประโยชนตอรางกาย สารทกรองไดน*ถาผานไปยงโบวแมนสแคปซล และถกกำาจดออกไปท*งหมด รางกายจะสญเสยสารทมประโยชนไปหลายชนด แตในความเปนจรง คนทมไตทำางานปกตจะสญเสยสารทมประโยชนออกไปเพยงเลกนอยเทาน*น เพราะเมอสารทกรองไดผานมายงทอของหนวยไต จะถกดดกลบเขาหลอดเลอดฝอยทหนวยไต การดดกลบมท*งกระบวนการทไมใชพลงงาน เชน การดดนำ*า และกระบวนการทตองใชพลงงานโดยกระบวนการแอกทฟทรานสปอรต ไดแก การดดกลบกลโคส กรดอะมโน และแรธาตทจำาเปนตอรางกายเขากระแสเลอด สวนสารอน ๆ จะปะปนไปกบนำ*าปสสาวะ

ทอของหนวยไตสามารถดดกลบสารบางอยางทกรองไดกลบคนเขาสหลอดเลอดฝอยในปรมาณดงน*

สาร สารทกรองได % การดดกลบของสาร

นำ*ากลโคสโซเดยมยเรย

180 ลตร180 กรม630 กรม54 กรม

9910099.544

ไตนอกจากจะทำาหนาทกำาจดของเสยแลว ยงควบคมสมดลของแรธาตกบสารตาง ๆ ในรางกาย อกท*งสมดลของนำ*าดวย

ตารางเปรยเทยบสารในของเหลวทกรองผานโกลเมอรลสไดกบนำาปสสาวะ

สาร ของเหลวทกรองได ( g/100 cm3 )

นำาปสสาวะ ( g/100 cm3 )

นำ*า โปรตน ยเรย กรดยรก แอมโมเนย กลโคส โซเดยม คลอไรด ซลเฟต

90 – 930.01 – 0.02

0.030.003

0.00010.1

0.320.37

0.003

9502

0.050.05

00.60.6

0.15

จากตารางจะเหนไดวา ในแตละวนรางกายคนเรากำาจดสารตาง ๆ ออกจากรางกาย เชน นำ*า แอมโมเนย ยเรย กรดยรก โซเดยม คลอไรด และซลเฟต

สารทพบในของเหลวทกรองได แตไมพบในปสสาวะ ไดแก กลโคสและโปรตน

สารทพบไดในนำ*าปสสาวะและยงมความเขมขนสงกวาในของเหลวทกรองได คอ ยเรย แอมโมเนย กรดยรก โซเดยม คลอไรด ซลเฟต

เหตทปรมาณแรธาตในนำ*าปสสาวะ และในของเหลวทกรองไดแตกตางกนไมมากนก เมอเปรยบเทยบกบยเรย คอ แรธาตเหลาน*น

มประโยชนตอรงกาย หนวยไตจงดดกลบเขาสหลอดเลอด แตยเรยเปนของเสยทเกดจากกระบวนการเมแทบอลซม ทำาใหรางกายตองกำาจดท*งไป

เหตทปรมาณยเรยในนำ*าปสสาวะแลในของเหลวทกรองไดมความแตกตางกนมาก เพราะยเรยเปนของเสยทเกดจากกระบวนการเมแทบอลซมรางกายจงกำาจดออกทางปสสาวะ

จากขอมลในตารางจะเหนไดวาในนำ*าปสสาวะมสารหลายชนดทมความเขมขนสงกวาความเขมขนสงกวาในของเหลวทกรองได สารตาง ๆ เหลาน* คอ ของเสยทรางกายตองกำาจดท*งไป ซงจะเหนไดจากตวอยางของยเรยคนมความเขมขนสงกวาในของเหลวทกรองไดถง 60 เทา

เหตทสตวกนเน*อมปรมาณยเรยในนำ*าปสสาวะสงกวาสตวกนพชเพราะเมอเน*อสตวถกยอยจะกลายเปนกรดอะมโน แลวถกดง – NH2 ออกมารวมกบ CO2 กลายเปนยเรย ซงสตวกนพชไดรบแตคารโบไฮเดรตเปนสวนใหญเมถกยอยแลวของเสยทออกมาจงไมใชยเรย

ททอของหนวยไตนอกจากดดนำ*ากลบแลว ยงดดสารอน ๆ ทจำาเปนสำาหรบรางกายกลบเขาสระบบหมนเวยนเลอดอก เชน กลโคส กรดอะมโนและแรธาตตาง ๆ ทจำาเปน การดดกลบน*ใชกระบวนการแอกทฟทรานสปอรต ซงมการใชพลงงาน เนองจากเปนการนำาสารจากบรเวณทมความเขมขนนอยกวาไปยงบรเวณทมความเขมขนมากกวา นอกจากน*นหนวยไตยงหลงสารบางชนด เชน K+ และ H+ เพอปรบความสมดลของความเปนกรดเบสในรางกายดวย

รปท 6.66 แสดงการทำางานของหนวยไต ในการกรองสาร การดดสารกลบ รวมทงการหลง

สารบางชนด

สวนประกอบของเลอดในหลอดเลอดเขาไต กบหลอดเลอดทออกจากไต มความแตกตางกนทเลอดในหลอดเลอดเขาไตมของเสยปนอยมากกวาเลอดในเสนเลอดทออกจากไต

6.2.3 ไตกบการรกษาสมดลของนำาถารางกายไดรบนำ*ายอย หรอมนำ*าในเลอดนอย จะทำาใหปรมาตร

ของเลอดลดลง ความเขมขนของเลอดจงเพมข*น ทำาใหแรงดนออสโมตกของเลอดสงข*น ตวรบร ( receptor ) ในไฮโพทาลามสทไวตอการเปลยนแปลงแรงดนออสโมตกจะกระตนตอมใตสมองสวนทาย ใหปลอยฮอรโมนแอนตไดยเรตก ( antidiruetic hormone , ADH ) หรอ เอดเอชออกมาเขาสกระแสเลอด และสงไปยงทอของหนวยไตสวนดลตอลทวบลและทอรวม ทำาใหเกดการดดนำ*ากลบเขาเลอดมากข*น ทำาใหปรมาตรของเลอดเพมข*น และลดแรงดนออสโมตกของเลอดพรอมกบขบถายปสสาวะออกนอยลง

ในกรณดมนำ*ามาก เลอดเจอจาง แรงดนออสโมตกของเลอดลดลงจะยบย*งการปลอย ADH จากตอมใตสมองสวนทาย ทำาใหดส

ตอลทวบลและทอรวมดดนำ*ากลบคนนอยลง ทำาใหขบปสสาวะทเจอจางออกไปมาก

นำ*าในเลอดนอย แรงดนออสโมตก ตอมใตสมอง ในเลอดสง สวนทาย

หลง ADH มาก

ทอของหนวยไตดดนำ*ากลบมาก

ขบปสสาวะเขมขนสง

ตอมใตสมองหยด แรงดนออสโมตกปรมาณนำ*าในเลอด

หลงฮอรโมน ในเลอดลดลงเปน มากเปนปกต

ปกต

ในกรณทตอมใตสมองทำางานผดปกต มาสามารถปลอย ADH ออกมาอยางเพยงพอ จะทำาใหการดดนำ*ากลบของหนวยไต เกดไดนอยกวาปกต หรอไมสามารถดดกลบได ทำาใหขบถายปสสาวะมากกวาปกต ทเรยกวาโรคเบาจด ( diabetes insipidus ) อาจถายปสสาวะถงวนละ 20 ลตร คนไขจงตองดมนำ*ามากกวาปกต เพอชดเชยนำ*าทสญเสยไป

รางกายอาจสญเสยนำ*าไดทางอนอก เชน การระเหยทางเหงอ หรอการหายใจ ถาหากรางกายไมไดรบนำ*าเขาไปทดแทน อาจเปน

อนตรายตอรางกายได ดงน *น จงมกลไกกระตนใหรางกายเกดความตองการนำ*าเพมข*น นอกเหนอจากกลไกทลดการสญเสยนำ*า

กลไกทกระตนใหรางกายเกดความตองการนำ*า ในขณะทสญเสยนำ*าออกไปจากรางกายมาก ๆ หลงเลนกฬา หรอเสยเหงอ คอความรสก กระหายนำ*าและจะรสกกระหายนำ*าเพมข*นเรอย ๆ ถารางกายสญเสยนำ*าออกไปเรอย ๆ อาการกระหายนำ*าจงเปนสญญาณเตอนใหทราบวารางกายตองการนำ*า โดยม ศนยควบคมการกระหายนำาอยทไฮโพทาลามส ซงจะรบรตอภาวการณขาดนำ*าของรางกาย เมอไฮโพทาลามสถกกระตน จงเกดอาการกระหายนำ*าข*น กลไกการควบคมสมดลของนำ*าในรางกาย แสดงไวในรปท 6.67

รปท 6.67 การควบคมสมดลของนำาในรางกาย

ในกรณทดมนำ*าทะเลหรอกนเกลอเขาไปมาก ๆ ทำาใหแรงดนออสโมตกของเลอดสงตอมใตสมองสวนทายจะหลง ADH ออกมามากข*นเพอไปควบคมทำาใหทอของหนวยไตดดนำ*ากลบคนมามากข*นเพอใหปรมาณนำ*าในเลอดมากเปนปกตแรงดนออสโมตกของเลอดจงลดลงเปนปกต

นอกจากทอของหนวยไตจะดดนำ*ากลบเขาหลอดเลอดแลวยงสามารถดดสารอน ๆ กลบเขาหลอดเลอดไดอกดวยโดยการควบคมของฮอรโมนแอลโดสเตอโรน ( aldossterone ) จากตอมหมวกไต ( adrenal gland )

รปท 6.68 แสดงการควบคมการทำางานของไตโดยอาศยฮอรโมน

การหลงฮอรโมนแอลโดสเตอโรน ถกกระตนจากความดนเลอดทลดลงหรอความเขมขนของ Na+ ตำาลง เมอความดนเลอดลดลงหรอความเขมขนของ Na+ ลดลง เซลลของจกซตาโกลเมอรลาร แอพพาราตส ( Juxtaglomerular apparatus , JGA ) ซงอยบรเวณหลอดเลอดแดงอาฟเฟอเรนตอารเทอรโอล ทนำาเลอดเขามา

ยงโกลเมอรลส จะหลงเอนไซมเรนน ( rennin ) ออกมากระตนการเปลยนแองจโอเทนซโนเจนใหเปนแองจโอเทนซน II แองจโอเทนซน II จงไปเพมความดนเลอดโดยทำาใหหลอดเลอดแดงอารเทอรโอลหดตว นอกจากน* แองจโอเทนซน II ยงกระตนตอมหมวกไตใหหลงฮอรโมนแอลโดสเตอโรน เพอไปกระตนการดดกลบ Na+ ทดสตอลทวบล และการดดกลบ Na+ ทำาใหเกดการดดกลบของนำ*าเพมข*น ดงน*นความเขมขนของ Na+ ในเลอดจงเพมข*นรวมท*งปรมาตรและความดนเลอดจงเพมข*นดวย มผลไปยบย *งการหลงเอนไซมเรนน กลไกการควบคมโดยฮอรโมนน*จงเปนกลไกการควบคมแบบยอนกลบ ดงรปท 6.68

บางกรณรางกายผดปกต นอกจากปลอยนำ*าและของเสยทเกดจากกระบวนการเมแทบอลซมออกมาแลวยงอาจมนำ*าตาลและโปรตนปะปนออกมาดวย แสดงถงความผดปกตของรางกายซงอาจเกดทบรเวณทอของหนวยไตหรอความผดปกตของฮอรโมนกได ดงน*นในรายทสงสยวานำ*าปสสาวะจะมสารตาง ๆ ตดออกมาหรอไมน*น แพทยมกของกรวดนำ*าปสสาวะ โดยใหคนไขน*นงดรบประทานอาหารประมาณ 12 ชวโมง แลวจงเกบนำ*าปสสาวะไปตรวจ pH ตรวจโปรตนหรออบบมน และตรวจนำ*าตาล

การวด pH ของนำาปสสาวะใชกระดาษวด pH จมลงในนำ*าปสสาวะแลวมาเปรยบเทยบสการตรวจอลบมนใชกระดาษกรอง กรองนำ*าปสสาวะเพอกรองฝนหรอตะกอน

กอนทดสอบอลบมน รนนำ*าปสสาวะทกรองแลวประมาณ 5 ลกบาศกเซนตเมตร นำาไปอนใหรอนจนเกอบเดอด แลวเตมกรดอะซตกเขมขน 3 % 12 หยดลงในหลอดทดสอบ เขยาเบา ๆ ใหเขากน หากมตะกอนขนเกดข*นแสดงวาในนำ*าปสสาวะมอลบมน

การตรวจนำาตาลในปสสาวะ

ใสสารละลายเบเนดกต 5 ลกบาศกเซนตเมตร ลงในหลอดทดลอง เตมนำ*าปสสาวะลงไป 8 หยด เขยาเบา ๆ นำาหลอดทดลองน*ไปใสนำ*าทกำาลงเดอด หากสารละลายสฟาไมเปลยนส แสดงวาไมมนำ*าตาลกลโคส หากสารละลายมสนำ*าเงนแกมเขยว เขยวแกมเหลอง เหลองสมหรอสมแดงหรอแดง แสดงวามปรมาณนำ*าตาลในนำ*าปสสาวะมากข*นตามลำาดบ

ในการทดลองน*เปนวธตรวจสอบงาย ๆ เพอแสดงวานำ*าปสสาวะมนำ*าตาลหรอไม แตในการตรวจสอบของแพทยน*นตองตรวจสอบมากกวาน* ไมวาจะเปนความถวงจำาเพาะ ส สารตาง ๆ โปรตนตาง ๆ และปรมาณนำ*าตาลในปสสาวะรวมท*งระยะเวลาในการเกบนำ*าปสสาวะเอาไปผนวกกบการตรวจอาการอน ๆ จงจะวนจฉยโรคได

6.2.4 ความผดปกตทเกยวเนองกบไตนว เปนโรคหนงในหลาย ๆ โรคทเกยวของกบไต นวเกดจาก

การตกตะกอนของเกลอแรตาง ๆ ในนำ*าปสสาวะ การตกตะกอนน*ทำาใหเกดเปนกอน อดตนในทอปสสาวะ การดมนำ*าสะอาดวนละมาก ๆ อาจชวยใหกอนนวกอนเลก ๆ หลดออกมากบนำ*าปสสาวะ หรอนำ*าไปทำาใหเกลอแรตาง ๆ ไมสามารถตกตะกอนได พบวาการเปนนวมความสมพนธกบอาหาร เชน การกนผกบางชนด เชนใบชะพล ผกโขม ซงมสารออกซาเลตปรมาณสง จงมโอกาสเปนโรคนวไดงายกวาปกต ในปจจบนการรกษานวข*นกบการตดสนใจของแพทยวาจะใชยาหรอผาตดหรอใชคลนเสยงความถสงสลายนว นวอาจปองกนไดดวยการกนอาหารประเภทโปรตน ไมวาจะเปนเน*อสตว ไข นม รวมท*งถวตาง ๆ อาหารเหลาน*มธาตฟอสฟอรส ซงเปนตวชวยไมใหออกซาเลตจบตวกนเปนผลก รวมท*งพยายามหลเลยงทจะไมกนอาหารทมออกซเลตสง

โรคไตวาย เปนโรคทไตไมสามารถทำางานได ของเสยซงเปนของเหลวจะถกสะสมอยในรางกายไมสามารถขบถายออกมาทางปสสาวะได ทำาใหการรกษาสมดลของนำ*า แรธาตและความเปนกรด –

เบสของสารในรางกายผดปกต โรคไตวายอาจมสาเหตมาจากการสญเสยเลอดในปรมาณมาก อาจเกดจากการเปนโรคเบาหวาน อาจเกดจากการตดเช*อทรนแรง เมอไตวายจะตองใชไตเทยม ( artificial kidney ) ซงเปนอปกรณททำาหนาทแทนไตทำาการฟอกเลอด หรออาจใชการผาตดเปลยนไต เมอผาตดไตเหลอเพยงขางเดยวกสามารถทำางานไดเชนกน แตปญหาการเปลยนไตอยทรางกายผรบ อาจปฏเสธไตทไดจากผอน ซงอาจแกปญหาน*ได ถาไตจากผทอยใกลชดทางพนธกรรม หรอผทเปนคแฝดหรอแกไขระบบการไมยอมรบสงแปลกปลอมของภมคมกนรางกาย โดยการใชยากดระบบภมคมกน หรอท*งฉายส และใชยากดระบบภมคมกนไปพรอม ๆ กน

ในปจจบนคนทเปนโรคไตพการ สามารถมชวตอยไดโดยใชเครองไตเทยมทำาหนาทกรองของเสยออกจากเลอดแทนไต โดยการตอไตเทยมกบหลอดเลอดบรเวณแขนของผปวย จากแรงดนในหลอดเลอดน*ดนเลอดใหเขาสถงเซลโลเฟนของเครองไตเทยม ถงน*มเยอบางมากและมรเลก ๆ ยอมใหสารทมโมเลกลขนาดเลกผานเขาออกได และถงน*แชไวในนำ*ายาทมสวนประกอบคลายเลอดยกเวนไมมของเสย ทำาใหเกดการแลกเปลยนสารและเกลอแรระหวางนำ*าเลอดและนำ*ายาทใช ของเสยในนำ*าเลอดจะซมผานเยอเซลโลเฟนออกมาสนำ*ายา สวนเลอดทถายของเสยออกแลวจะกลบเขาสหลอดเลอดดำา ทตอกบทอซงออกมาจากไตเทยม การใชไตเทยมกรองของเสยเชนน*จะใชเวลาคร*งละ 3 – 6 ชวโมง อาทตยละ 2 – 3 คร*ง

การใชเครองไตเทยม อาศยหลกการในการแยกโมเลกลขนาดเลกออกจากโมเลกลใหญ รวมท*งหลกการแพรของสารละลายโดยใหสารละลายผานเยอบาง ๆ ซงโมเลกลขนาดใหญจะผานเขาหรอออกไมได

เยอทใชจงเปนสวนประกอบสำาคญอยางหนงของเครองไตเทยมจะตองมสมบตคลายผนงของหลอดเลอด หรอแผนเซลโลเฟน

ซงสารทมโมเลกลเลกโดยเฉพาะของเสย เชน ยเรย ซมผานเขาออกได

นำ*ายาทใชแชถงเซลโลเฟนจะมสวนประกอบคลายเลอด แตไมมของเสยเพอใหของเสยในเลอดซมผานถงเซลโลเฟนออกมาในถงนำ*ายา ในขณะทำาการฟอกเลอด และปรมาณของเสยในเลอดลดลงกวาเดม เปนการรบของเสยจากเลอด

เมดเลอดแดงซงอยในเลอดจะไมสามารถผานถงเยอเซลโลเฟนออกมาเพราะขนาดของเมดเลอดแดงใหญกวารของกระดาษเซลโลเฟน

แตไตเทยมจะทำาหนาทเหมอนไตธรรมชาตอยางสมบรณน*นเปนไปไมไดเพราะนอกจากไตจะทำาหนาทฟอกเลอดแลว ยงควบคมรกษาระดบความดนโลหต รกษาปรมาณนำ*าในรางกายใหสมดล นอกจากน*ยงสรางสารทชวยกระตนการสรางเมดเลอดแดงอกดวย ซงไตเทยมทำาหนาทเหลาน*ไมได

รปท 6.69 ก. เครองไตเทยม ข. แสดงการทำางานของเครองไตเทยม

การใชเครองไตเทยม ในทางการแพทย แพทยจะใชเครองไตเทยมชวยผปวยซงไตไมทำางาน ขณะทรอการรกษาหรอรอการผาตดเปลยนไตชวระยะเวลาหนงเทาน*น เนองจากการใชไตเทยมแตละคร *งตองเสยคาใชจายสงมากในปจจบนมการใชเครองไตเทยมอยางแพรหลายในหลายประเทศ