Bizans Kaynaklarında Türkler

7/30/2019 Bizans Kaynaklarnda Trkler

1/383


2/383

(Menandros ve T. Simokattes)

Bizans KaynaklarndaT r k l e r


3/383

SMAL MANGALTEPE


4/383

Bizans Kaynaklarnda Trkler SMAL MANGALTEPEYayn Ynetmeni: Erol Cihangir Grafik Uygulama: Sercan ArslanMizanpaj: rfan Gngrr DOU KTPHANESTicarethane

Soka

,Tevfik

Kuolu han

Nu:41/16

Caalolu-STANBULTelefon: (0212) 520 27 19web:www.dogukutuphanesi.com

e-mail:bil i do ukutuphanesi.com


5/383

YAZAR HAKKINDA

smail Mangaltepe , 20 ubat 1971 ylAkehir'de dodu. lk ve Orta reniminin bir ksFransa'da tamamladktan sonra Trkiye'ye dndLiseyi Bursa'da 1990 ylnda bitirdi. Ayn ylEdebiyat Fakltesi Tarih blmne kayt yaptrd1994 ylnda mezun olduktan sonra balad YkLisansn, hazrlad "Rene Giraud ve Gkmparatorluu Adl Eseri" ile 1998 ylnda tamam2000 ylnda Doktora programna kayt yaptra"19. Yzyl Fransz Seyyahlarna Gre Van" almasn 2005 ylnda bitirmek suretiyle Dounvann ald. lk kez 13.12.1994 tarihinde YSosyal Bilimler Enstitsnde Aratrma Greolarak greve balad. Sonra 20.10.1995 ylnda YFen-Edebiyat Fakltesinde Aratrma Grevlisi o03.09.2007 tarihinde Yznc Yl niversitesinistifa etti ve 13.09.2007 tarihinde stan

niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Blm GeTrk Tarihi Anabilim Dalna Yardmc Doent olatand. Yksek Lisans ve Doktora almalarn PDr. Abdlkadir DONUK Hocann gzetimhazrlayan Dr. smail Mangaltepe; Trk Kltr,


6/383


7/383

KISALTMALAR

Ae Analecta Bollandiabkz. BaknzBMGS Byzantine and Modern Grek StudiesBNJ Byzantinische-neugriechische Jahrbcher BZ Byzantinische Zeitschrift ca circa (bir tarih ile kullanlr, "yaklak olarak")Chap. Chapter (Blm)

CSCO Corpus Scriptorum Christianorum OrientaliumCSHB Corpus Scriptorum Historiae Byzantinaeev. eviriDTCF Dil Tarih Corafya Fakltesied. Editr

ff. ve devamFHG Fragmenta Historicorum GraecorumFrg. FragmanGet. Getica (Jordanes)JRGS Journal of the Royal Geographic Society kr. KarlatrnzMGH Monumenta Germaniae HistoricaMP Menandros Protektor PG Patrologia Graeca


8/383

PO Patrologia OrientalisTKAE Trk Kltr Aratrma EnstitsTrad. Traduction (Tercme)Trans. Translate (Tercme)

TS Theophylaktos SimokattesTTK Trk Tarih Kurumuvd. ve devamVol. Volume (Cilt)Yay. Yaynlayan


9/383


10/383

NSZ

slamiyet ncesi Trk tarihi zerine aratrmabulunan ilim adamlar, bu sahann kaynakla

neredeyse tamamna yaknnn yabanc dillyazldn takdir etmilerdir. Farkl ktalarda iyasi teekkller meydana getiren Trklerin ta

yazmak iin pek ok kaynak diline hkim ogerekir. Rahmetli Z. Velidi TOGAN Trk tarihi

akademik almalar yapacak olanlarn mutlaka dil bilmeleri gerektiini ifade etmi ve bu dilekilde sralamtr: ince, Arapa, Farsa, Ru

Almanca, ngilizce ve Franszca. Grld gnmz artlarnda bu dillerin hepsini b

olduka gtr.Bizde bu almalara bir katk olmas, B

Kaynaklarnda tarihimizle ilgili bilgilerden dilebilmesi amacyla bunlar Trke

kazandrmay hedefledik. Kullandmz eserleriGrekedir. Bu kaynaklardaki tarihimizle ilgili imdiye kadar orijinal dilinden henz terdilmi deiller. Elbette tercmenin tercmes

hatalar veya anlam kaymalar olabilir. Faka


11/383

olursa olsun bu bilgilerin hi deilse bat dilyaplan evirisinden Trkeye kazandrgerekmektedir.

Hazrladmz bu kitap iki ksmdan olumaklk ksmda Menandros Protektor'un hayat, ese

Trklerle ilgili verdii bilgiler yer almaktadrksmda ise Theophylaktos Simokattes'in haseri ve Trk kavimleri hakkndaki malmatn

bulunmaktadr. Gerek metin iinde gerdipnotlarda asl metne sadk kalmak suretiylekaynaklar ngilizceye eviren melliflerin dipnoharicinde, aratrmaclarn ve okuyucunun eseri dyi anlamas iin, aklamalar ve eklem

yaplmtr.Bu eserin oluturulmasnn gayesi Trk tarih

Bizans tarihi zerine yaplan almalara bir alamaktr. Elbette yeterli olduunu iddia e

mmkn deildir. Ancak eksiklikleri ve hatalberaber bir boluu dolduracana olan inancamdr. Eserin ortaya kmasnda byk deste

grdm hocalarm Prof. Dr. Abdlkadir DBey'e ve Do. Dr. Mualla U. Ycel Hanm'a


12/383

eekkr ederim. Ayrca her daim maddi-madesteklerini hissettiim Babam Hac evki, ValKamile Kadn, ablam Tenzile ve aabeylerim Rve S. Ahmet'e en iten sayglarm ve kran hisle

belirtmek isterim.


13/383


14/383

G R [1]

Anayurt Asya'da milat ncesi asrlara dayanayaam sreci, Trklerin milat sonras batya

balayan ve farkl mecralara doru kayan yaama biimleri ile devam etmitir. Yeni yyeni otlaklar, yeni lkeler belki de yeni vatanlargayesi ile birka asr boyunca devam eden bu ggnmz Moolistan ilerinden balayarak

Denizi ile Ural-Altaylar arasnda kalan ve Kavimler Kaps olarak adlandrlan yol gzzerinden gereklemitir. Hazar Denizbalamak suretiyle Karadeniz'in kuzeyinden KHavzasn da iine alacak ekilde Transilv

ovalarna kadar uzanan sahalarda cereyan eyry, bu corafyann kaderini de dertkilemitir.

ncelikle IV. asrda Hunlarn balatt bu

adm Sabarlar, Kutrigurlar, Utigurlar ve VI. Avarlar ile devam etmitir. Daha sodnemlerde bu topluluklar dier Trk kavimlBulgarlar, Hazarlar, Peenekler, Ouzlar Kumanlar takip etmilerdir. Dou Avrupa'ya


15/383

Trkler blgedeki dier kavimlerle gmcadeleler sonucunda byk kazanmlar tmilerdir. zellikle bu corafyada

olmadklarn, bu sahalara yurt tutmak

geldiklerini hasmlarna kabul ettirmilerdir. Dgl devleti ve blgenin hkimi phesiz BizUzun yllara dayanan ve yerleik hayatn gereyerine getirmi ve kurumlar ile bunu devam bir yapya sahip olan Bizansllar, ksmen tan

Trkleri bu gler sayesinde daha yakndan tarsat bulmulardr.

Roma ve daha sonra Bizans imparatognderdikleri eliler vastas ile Trklerin

osyal, askeri ve idari yapsn renalmlardr. Karlkl elilerin gidip gelmanmay artrmakla beraber, mcadsnasndaki ikili ilikiler, alveriler, ticaretopluluklarla olan mnasebetler ve askeri ibi

le imparatorlarn Asya'dan gelen bu gl kolan yakn ilgisi, Bizans melliflerinin de dekmitir. Akabinde gerek eli olarak gid

gerek Trk topluluklarnn kendi yaam alanmdahil olmasna ahit olanlar ve de kilise tari


16/383

kayt altna alan mverrihler; Trklerle ilgilmalmat bulabileceimiz eserler vgetirmilerdir. slamiyet ncesi Trk tarihi yaplan aratrmalarn byk ksm B

kaynaklarndan istifade edilerek hazrlanzellikle bu kaynaklar zel isimlerin kaydebakmndan in yllklarna gre daha kymetlidBununla beraber Trk tarihinin nemli kaynakbir ksmn da in[3], Rus[4] ve Arap[5] kayn

oluturmaktadr. Bu konuda olduka aratrmalar ve tercmeler yaplm yaynlanmtr [6].

Trk tarihi hakknda en eski bilgileri Her

skitya'dan bahsettii blmde bmmkndr [7]. Sonrasnda Pomponius MeStrabon ve Plinius'un eserlerinde muhtemTrklere ait olduu dnlen bilgiler mevMilattan sonra ikinci yzylda Ptolemai

Dionysios Periegetes Hazar Denizi evryaylan Hunlar hakknda bilgi vermektedirlerErmeni kaynaklarndan Agathangelo'nun yllarnda kaleme ald eserde, daha sonra asGreke yazlan fakat Ermeniceye evrilen Sy


17/383

Metaphrastes'in eserinden Hunlarn ran ile savve bunlar arasndaki Hristiyan propaganhakknda bilgilere rastlamak mmkndr [9]. Koreneli Moses'in "Ermeni Tarihi"'nde ve son

Elise'nin M.S. 450 yllarnda meydana Sasn-Ermeni savalarndan bahsettii blHunlar ve Kafkaslardaki Trk boylar hakkndinilebilmektedir [10]. imdi okuyucunun Trk

kaynaklar hakknda bir fikir sahibi olmas am

Dou Avrupa Trk tarihi hakknda bilgi vereGrek, Latin, Bizans ve Ermeni kaynaklarnksmn burada belirtmekte ve tantmakta vardr. Bu eserlerin bir ksm ok orijinal bilgiltmekte, bir ksm kendinden nceki kayn

ekrar etmekte, bir ksm ise sadece birka cbilgi vermektedir. Ancak ne olursa olsukaynaklarn bilinmesi Trk tarihi asndaderece ehemmiyetlidir.

Ammianus Marcellinus : Ammianus MarceIV. asr), Grek Antiocheia (Antakya) blgeOrontes'li Roma tarihisidir. Doum tarihi tambilinmemekte, 322-400 yllar arasnda yaahmin edilmektedir. Dneminin birok sava


18/383

yksek rtbeli subay olarak katlm, mahedde kaleme almtr. Res Gestae adl 31 kitoluan, Latince olarak kaleme ald Roma mevcuttur. Eser, Tacitus'un eserinin devam

mparator Nerva'nn lmnden (98) mpValens'in (364-378) lmne (378) kadar hadiseleri ihtiva etmektedir. Fakat yazdklarnngnmze intikal etmemitir. Yalnz 353 yonraki dnemin anlatld 18 kitap (XIV

kitaplar) bulunmaktadr [11]. AmmMarcellinus'unRes Gestae adl tarihi eseri Trkbakmndan olduka nemlidir. Hunlarn Anlerinde grldkleri ilk devirlerine dair mveren ilk Roma kaynadr. Hunlarn A

hkimiyet altna alarak Don Nehri zerinden Alerine ilerlemeleri, Gotlar malup etkltrleri, detleri ve sosyal hayatlarnanteresan bilgiler ihtiva etmektedir. Bu eser Jo

Rolfe tarafndan ngilizceye tercme edilerek

halinde 1935 ylnda ngiltere'de yaynlanmtr [1Eunapius : yi bir edebiyatdr. 347- 414

arasnda yaad tespit edilmitir. ASardes'li[13]olan Eunapius ayn zamanda tp i


19/383

lgilenmitir. Dnemindeki en nemli 23 fibiyografisini kaleme almtr. Eunapius 14 ko l u a n mparatorlarn Tarihi adl bir yazmtr [14]. Bu kitap 270 ylndan 407 ylna

olan hadiseleri kapsamaktadr. Hunlar hakkndaveren ksmlar maalesef kayptr. Ancak bu mserinden alnt yapan eserlerden, Eunapi

Hunlarla ilgili bilgi verdiini renebilmektey

Olympiodoros: Aslen Msrl olan yazarn

Hunlar hakknda kymetli bilgiler vermektedylnda Hunlara eli olarak gnderilen Olympi407-425 yllar arasndaki olaylar kaleme ancak bugn elimize baka bir yazar olan st

Patrii (853-867 ve 877-886) Photios'umelliften iktibas ettii ksmlarn haricindebilgi ulaamamtr [15]. Elimizde olan ksmHunlarn, llyricum[16] ve Trakya'ya httiklerinden bahsedilmektedir [17].

Zosimos : Dou Roma mparatoru II. Theo408-450) zamannda yksek devlet memurlu

bulunmutur. Zosimos, 500'l yllarda 6 kitapRoma Tarihi (Nea Historia) kaleme almt


20/383

serden Hunlarla ilgili bilgiler edinmek mmkBu eser de yine stanbul Patrii Photios'un eseyer almaktadr [18].

Philostorgios : 368-433 yllar arasnda yaahmin edilen yazar Kapadokya'da domu

yanda stanbul'a yerlemitir. Burada 12 kiKilise Tarihi "ni yazan mellif bu eserini 42

yllar arasnda yaynlamtr. Avrupa Hun

Trakya'ya, Asya Hunlarnn da Mezopotamya, Sve Kilikya'ya olan hcumlarn anlatmaktaPhotios bu eserin dier Kilise Tarihlerine grearkl ve deerli olduunu belirtmektedir [20].

Sokrates : 380 ile 440 yllar arasnda yaambir kilise tarihisidir. Baz rivayetlere gre standomu, baz rivayetlere gre de II. Theodzamannda stanbul'a gelmitir [21]. "Kilise Tadl eserinde 306-439 yllar arasndaki

olaylarn[22] yan sra zellikle II. Theodoktidarnn son yllarndaki olaylar anlatlmaktadkitaptan oluan eserde Hunlarla Gotlarn sava430 ylndaki Burgudlarn Hunlar malup etm434'de Hun lideri Rua'nn anszn lm


21/383

bahsedilmektedir.

Priskos : Priskos ile ilgili bilgileri ancak someydana getirilen Fragmanlarrenebilmekteyiz. Marmara Erelisi'ne (Heryakn Trakya'daki Panion (Barbaros) ehrinde420 yllar arasnda doduu ve 472 yl civarnld dnlmektedir. Roma mparatorlumemur vazifesinde bulunan Maximinus ile

dostluu, zamanla kendisinin Attila'ya gnlilik heyetinde grev almasn salamtr [23vazifesi esnasnda Attila ile grm, elilik vboyunca grdklerini, yaadklarn, edindii bve gzlemlerini kaleme almtr. Biz bu b

Fragmanlar sayesinde ulaabilmekteyiz. Bu esyzyl Avrupa Hun Devleti hakknda nemli htiva etmektedir [24]. Ayrca ilk kez Saragur

Ogur), Urog (Ogur), Onogur, Sabar ve Trklerinden bahsetmesi[25], bu kaynan de

daha da arttrmaktadr.Sozomenos : Palestine'de (Filistin) doan m

daha sonra stanbul'da yaamtr [26]. Bize uKilise Tarihi " ikinci eseridir ve II. Theod


22/383

408-450) ithaf edilmitir [27]. 324-439 arasnda meydana gelen olaylarn anlatld esHunlarn anszn ortaya kmalar, Maiotis'i Denizi) gemeleri hakkndaki efsanevi bilgile

yl aknlar, 405 ylnda gerekletirilen Trakyave Uldz idaresinde Hunlarn aa Tuna tarafyaptklar aknlar (400-415) bu esrenebilmekteyiz[28].

Theodoretos : 393 yllarnda domu Theodoretos "Kilise Tarihi "'nde 428 ylna meydana gelen olaylar yazmtr [29]. Bu eserdeylnda Hunlar'a Hristiyanl kabul ettirmahiplerin gnderildiini ve 434 ylnda Hu

Rua'nn Trakya'ya gelerek stanbul'u tehdit ettianiden ldn haber veren kabulunmaktadr [30].

Jordanes : Romal bir tarihi olan Jordane

yzyl da iki tarihi eser kaleme almtr. BiriSuma Temporum Vel Origine ActibusRomanorum" dieri ise "Romanorum Getica"dr [31]. Biri bir dnya kroniidir dieri arihidir.Got Tarihi adn tayan eser H


23/383

hakknda ok geni bilgi vermekte ve dnemnemli kaynaklarndan biri olarak grlmektedkkenli olan Jordanes'in babasnn Alanowamuth'dur. ddialara gre Peria ad

byk dedesi kendi istei ile veya zorla Atbayra altnda olan Candax adnda Alanl birekreterliini yapmtr [32].

Joannes Laurentios Lydos : 490 y

Philadelpheia'da (Alaehir) doan[33] bu ya554 ylnda kaleme ald eserde Hunlarnyllarndaki Kafkasya aknlarna ve daha Attila'nn hazinesinin bulunmasna dair bbulmak mmkndr [34].

Mytilene (Midilli Adas) Psikoposu ZachaVI. Yzyln balarnda yazlan ve ngilizceye SChronicle" olarak tercme edilen eserin aSryanice tercmesi gnmze ulaabilmitir.

Sasn harpleri, Hunlarn Bizans toprakgirmeleri ve 523 ylnda Hunlar Hristiyanltmek iin ncil'in Hun diline evrildii anlatlm

Ayrca Onogur, Ogur, Sabir, Avar, Bulgar, HazKutrigurlardan da bahsettii bilinmektedir [35].


24/383

Josua Stylites : Sryani asll yazarn 51yllarnda telif olunan bu"Kronik" olarak bserinde Hunlarn 395 ylndaki mcadelesi

yzyln ikinci yarsndaki Bizans-Sasn savalHunlarn rolleri hakknda bilgi verilmektedir [36].

Marcellinus Comes : llyria[37] kkenli mparator Justinianos'un (527-565)

mdrln yapmtr. "Kronik " 379-534 taarasndaki olaylar kapsamaktadr. Ayrca kendisinden sonra ad bilinmeyen bir marafndan 548 ylna kadar getirilmitir [38].

Agathangelos: Ermeni asll olan mellif 456 ylnda yazmtr. Bu kymetli eserde Hun-mcadeleleri ve bu iki topluluun iinde yHristiyanl yayma almalar zerine ilginyer almaktadr [39].

Symeon Metaphrastes : Eserin orijinaGreke olup daha sonra Ermeniceye evrilm317-387 yllar olaylarnn anlatld eserde Hkomular ile olan mcadeleleri ve Hun to


25/383

arasnda yaplan Hristiyanlk propaganhakknda bilgiler bulunmaktadr [40].

Kosmas ndikopleustes : Mellif VI. Yortalarnda ticaret yapmak gayesi ile KaraArabistan, Dou Afrika ve Seylan adasna setmi, sonra da skenderiye'de yaam

balamtr. 547-549 yllarnda da corafi ehazrlamtr. Bu eserde Hindistan'n kuzeyinde

Hunlar hakknda bilgiler bulunmaktadr [41].Prokopios : Kaisareia'l (Filistin) tarihidir.

renimi gren fakat daha sonra stanbul'da hukve devlet memuru olarak kariyer yapan

mparator Justinianos'un generali Belisaravsiyesi ile Sasnlere, Vandallara ve Ostrogokar yaplan savalar ele alan sekiz kiHistoriai" adl bir eser yazmtr [42]. Bu

Kavimler G dnemi iin olduu kadar, Hu

arihine ait pek ok deerli bilgiye rastladolaysyla da ehemmiyetlidir. zellikle Aaaliyetleri ve Hun ad altnda Bulgarlar, Ak H

Sabirler ve Utigur gibi dier kavimler haverdii bilgiler dikkate ayandr [43].


26/383

Agathias : 530'lu yllarda Anadolu'da Myrehrinde doduu tahmin edilmektedir. 554 ystanbul'a gelmi ve avukatlk yapmaya balam

582 ylnda len Agathias'n yazd "Historiaser 552-558 yllar arasnda meydana gelen ol

kapsamakta ve Prokopios'un (326-366) esedevam niteliini tamaktadr. Eftalitlerin Saskar savalar, 555-556 ylnda SabBizansllarla beraber Sasnlere kar savalarylndaki talyan-Got savanda tatbik edilen aktiinin Hun taktii eklinde olduu gibi

ayrca Utigur ve Kutrigurlara ait mhim detayyine bu kaynaktan edinmek mmkndr [45].

Ioannes Malalas : Mellifin 491-578 yllar ayaad bilinmektedir. "Khronographia" adseri on sekiz kitaptan olumaktadr [46]. Bmparatorlarnn anlatld eserde, Hunlarda

Attila'dan bahsedilmektedir. Bununla beraber Kraliesinin Bizans ile anlamas ve 557 yAvarlarn stanbul'da grndklerine dair kaytlyine bu eserde tesadf edilmektedir [47].


27/383

Ioannes Epiphaneus (John of EpiphaniHakknda ok fazla bilgi bulunmayan mserinde Sasn-Bizans mcadel

verilmektedir [48]. Trk tarihi bakmndan nem

569 ylndaki eli Zemarkhos'un sefarebahsedilen ksmlardr [49].

Evagrios : 536 ylnda Suriye-Epiphandoan yazar, VI. yzyln sonlarnda, alt k

oluan bir "Kilise Tarihi" yazmtr [50]. EsAttila'nn savalar, Hunlarn Trakya'ya hcAvarlarn ilk sefaret heyeti ve savalar, SirSremska-Mitrovica/Srbistan) kentinin

hakknda malmat bulunmaktadr [51].

Flavius c. Corripus : VI. yzyln ortastanbul'a gelerek, imparatorlukta nemli bir m

ykselen Corripus, "In Auden Justini " adl biryazmtr [52]. Bu kitapta Avarlarn ilk ortaya

anlatlmaktadr. Ayrca 565 ylnda Avar elstanbul'da kabullerinin tasvir edildii bilgilerimmkndr.

Ioannes Ephesios : Muhtemelen 516 y


28/383

Diyarbakr'da (Amid) doan mellif, 535 stanbul'a gelmi ve sarayn tevecchn kazanm

585'ten sonra ld tahmin edilen yazar eSryani dilinde kaleme almtr. ksmdan

serinin ilk iki ksm kayptr, ikinci ksmn zet eklindeki ksm mevcuttur. 536-585 ykapsayan nc ksm ise gnmze kgelebilmitir. Bu ksmda Avar ve Trk tarihi habilgiler bulunmaktadr. Avar-Bizans mnasebet

Sirmium'un ele geirilmesi teferruatl bir serde anlatlmaktadr [53].

Mavrikios: Bizans mparatoru Mavrikios (58arafndan kaleme alnan eser "Strategikon"

amakta olup askeri stratejilerin anlatld bir kaynaktr. On iki ksmdan oluan eser, ordeekkl, harp usul ve hileler ile lojistik de

hakknda bilgiler sunmaktadr. Ayrca Avarlarndisiplin ve taktikleri konusunda da a

aklamalar yer almaktadr [54].John Nikiu: Bu mellifin "Chronicle" adl bir

bulunmaktadr. Msr'da doan John'un VI. ykinci yarsnda yaad bilinmektedir.


29/383

hakknda geni bilgi bulmak mmkndr [55].

Ioannes Antiocheus : VII. yzyln banyazlan eserde 394 ylnda talya'ya gnderilenRoma ordusuna Hunlarn ilhak, Attila Theodosios'un mnasebeti, Attila'nn bat 476'da Sasn hkmdarnn Hunlara iltica etmSabirlerin 515'de Pontus blgesine aknlar dilmektedir [57].

Sergios : stanbul Patrii olan Sergios kilisesine ait Akatnistos ilahisinde, Avarlarn 6stanbul kuatmas[58] ve Tanr'nn sayesstanbul'un kurtulduu eklindeki dncele

almaktadr [59].Georgios Pisides : mparator Herakleios

641) zamannda Ayasofya'nn ruhani memurlarbiri olan Pisides'in bir iirinde uzun uzun Av

stanbul kuatmas, mcadeleler, savunmalastanbul'un mucizev eklindeki kurtuluuna dilmektedir [60].

Theodoros Synkellos : Hakknda fazla ma


30/383

bulunmayan bu ahsa ait olduu dnlen birmetninde Avarlarn stanbul kuatmas dilmitir. Bu hitap, kuatmadan bir yl sonra

Austos 627 ylnda sylenmitir [61]. Ayn e

971 ylnda Antonios Studites'in bir hitabndakuatmadan bahsedilmektedir.

Chronicon Paschale : VII. yzyldaki Hristiyan kronikleri arasnda mellifi bilinm

Chronicon Paschale ", "Chronicon Alexandriveya "Chronicon Constantinoplitanum" isimlannan eser Trk tarihi iin nemli kaynaklard

durumundadr. Bu eser Hz. dem'den balay629 ylna kadar olan hadiseleri ihtiva etme

Eserin mellifinin Herakleios dneminde yaaahip olduu tahmin edilmektedir. HunlaAttila'dan bahsedilen ksmlarn haricinde, molarak Avarlarn 617'deki Trakya hcumu ve 6stanbul muhasarasndan uzun

bahsedilmektedir [62].Ermeni Piskoposu Sebeos : Herak

dneminin nemli bir kayna olan eser "HiD'Heraclius" (Herakleios Tarihi) ile bilinme


31/383

457-661 yl olaylar anlatlmaktadr. Eser, THazarlar ve Eftalitler hakknda bilgiler tmektedir [63].

Theophannes Confessor : IX. yzyldanemli tarihi kaynaklardan birinin mellifidylndan balayarak 813 ylna kadar geen dhtiva eden ve "Khronographia" olarak bilinen

810-814 yllar arasnda ortaya kmtr. Pople

bu eser, Bizans'ta olduka yaygndr ve daha sokronik literatrne byk etksi olmutur Hun, ve Trk tarihinin en deerli eserlerinden Ayrca Avarlar, Sabirler ve Hazarlara dair bbulunmaktadr [64].

Nikephoros : 758 ylnda domutur. Asaileden gelen mellif imparatorun ktibidir.onra rahip olan Nikephoros stanbul pa

grevinde bulunmutur. Tarihle ilgili iki eseri

Trk tarihi iin nemli olan eserin ad "Breviaolarak bilinmektedir ve 602 ile 769 yllar kapsayan dnemdeki olaylar anlatlmaktadr. E619 ylnda Hristiyanl kabul eden hkmdarndan bahsedilir, fakat burada sz ko


32/383

olan Onogurlardr ve liderleri de Kubrat'n Organa olmaldr. Ayrca baz mellifler vaftahsn kk yalarda Bizans mparatorluuna

olarak verilen Kubrat olabileceini ifade e

Bununla beraber eserde Avar-Bmcadelelerinden ve Hazar-Bmnasebetlerinden de bahsedilmektedir [65].

Scriptor Incertus : 811-820 yllarnn anl

serde Mikhail'in Bulgarlarla olan mcadelesTuna Bulgar Devleti idarecisi Krum Han'n (stanbul muhasarasndan ve Krum'un ordusu

Avar unsurlarndan sz edilmektedir [66].

Asterios: IV. yzyla ait olan eserin melli390 arasnda Amasya piskoposu olmuAnlatmlarnda barbar lkelerinden bahsetmekyerde skit-Hun mnasebetinden sz etmektedi

Theophanes Byzantios: Mellifi hakkndabilgi bulunmayan eserin VI. yzylda ydnlmektedir. Fragmanlarnda Trkler (Ave Eftalitler hakknda baz deerli unulmaktadr [68].


33/383

Damaskios: VI. yzylda yaayan DamaAtina'da Platon Akademisi'nin son bakalmada Romallarn ve skitlerin (skit'tenmuhtemelen Hunlardr) mkemmel aktiklerinden sonra da Attila ve Ostrogot

bahsedilmektedir. Eserleri arasnda 526'da yahocas Alezandriners Isiodoros'un biyografibulunmaktadr [69].

Inscriptio De Avaris: Mitrovica (SirSrbistan) ehrinde bulunan kayaya Greke yazbir kitabedir. Bulunan kitabe muhtemelen 57Avar sava ile ilgilidir [70].

Kosmas Indikopleustes: VI. yzyln byaam olup Justinianos dneminde Hindieyahat etmitir. "Christaian Topography"serinin 2. ve 11. kitaplarnda Kosmas, Hunl

bahsetmitir [71].

Andreas Kaisareus: Bapiskopos Kaisareuseri 515 civarnda Kapodokya'da yazmtr.

ve Hunlar ile ilgili ilgin tespitleri vardr. Eseri


34/383

ylnda bir Sabir saldrs olduunu tmektedir [72].

Piskopos Johannes: Eser VII. yy'da kalnm olup Hun ve Sabirler hakknda bilgi bmmkndr.

Methodios Patareus: Muhtemelen Vyzyllarda Orakel (Kehanet ) kitab ad ayazlmtr. Burada Avarlar ve Trkbahsedilir [73].

Brontologium: Bu kitap imparator VI. zamannda meydana getirilmitir. Yazld belirlenememitir. Fakat Hun ve Bulgarbahsedildii anlalmaktadr [74].

Historia Avorarum: 626 ylnda stanbul'un Aarafndan kuatlmas ve ehrin mucizev

kurtuluu hikye edilmektedir. Avarlar, TrkBulgarlar hakknda yazlm ok deerapordur [75].

Ioel: Bu eserde mparator II. Justinian


35/383

Hazarlar ve Bulgarlarla i ilikileri iinde olmbahsedilir, VII. yzylda kaleme alnmtr [76].

Vita Demetrii: Demetrios'un almas TrBalkanlara gelii ve VI. ile VII. yzyllar iinnemli veriler sunmaktadr. Avarlar ve Buhakknda 619 ylna ait bilgiler bulunmaktadr [77

Anonymi Excerpta: VII/VIII. yzyldakkaytlarna gre hazrlanan almada Avastanbul'a gnderdikleri elilik hakknda ksa

halinde bilgiler bulunmaktadr [78].

Chronica Byzantina: IX. yzylda yazlmPatrik Nikephoros'un Theophanes tarafderlenen Avarlar ve Bulgarlar hakkndaki rapohtiva etmektedir [79].

Inscriptiones Bulgaricae: Greke yazlm bbir Bulgar kitabesi olduunu biliyoruz. IX. yyBulgar kayna proto Bulgarlar anlatr [80].

Ioseph Genesios: Genesios'un almalar Barihi asndan nemlidir. Avarlar ve Hazar


36/383

bahsedilen eser IX. yzylda yazlmtr [81].

Philotheos: Mellif VI. Leon'un imparazamannda 899 ylnda memurlar snfmparatorluktaki yabanc misafirler hakknda b

kaleme almtr. Bu yazda Bulanlatlmaktadr [82].

Theophanes Continuatus: IX. yzyla aiser alt kitaptan oluur. Eserin altnc kita

Macarlar hakknda birok bilgi vardr. Mburada Trkler olarak anlatlmtr. Buhakkndaki haberler byk bir blm olunemli blmlerinde IX. yzylda Bulgarlar

Han, Omurtag, Boris Mikhail ve II. Romanos dhakknda veriler vardr. Ayrca Sarkel Kalnas ile Hazarlar, Peenekler ve doudaki T

hakknda bilgiler bulunmaktadr [83].

Vita Martryrum Amoriensium: 838'de ldAziz Rahip Enadios tarafndan IX. yzylda yazve Avarlardan bahseder [84].

Vita Panaratii: Bu eser Eugorios tarafndan


37/383

X. yzyllarda yazlmtr. Avar blgkarakteristik zelliklerinden bahsetmektedir [85]

Epitome: X. yzlda kaleme alnan eserde Sasn, Avar, Bulgar ve Hazarlar hakknda bulmak mmkndr.

VI. Leon'un Sava Taktii : X. yzyl Trk, Langobard sava usulleri hakknda bilgi verme

VII. Konstantinos Porphyrogennetos (9959): Bizans mparatoru Konstantinos'un kald pek ok eser vardr. Bunlar; "De ThematEyaletler Kitab), "De Ceremoniis a

Byzantinae" (Seromoniler Kitab) ve bizi ilgilDe Administrando Imperio (Peri Basi

Taskseos)" (mpartorluun Ynetimi Kitab). serinde mellif X. yzyl Peenek, Ouz ve H

hakknda ok geni ve detayl b

unmaktadr.[86]Carmen Anonimi: X. yzyln ort

muhtemelen 938 yl) yazlan bir iirdir. PaLeon Philosophos adndaki Katalon bir str


38/383

arafndan kaleme alnmtr. Hunlar ve skitbahsedilir [87].

Miracula Georgii: Muhtemelen X. yygeleneksel bir anonimdir. Bulgarlar, MacarlTrklerden bahsedilmektedir [88].

Nikolaos Mystikos: Nikolos Mystimektuplar genel olarak X. yzyl iin nemarihi kaynaktrlar. Avarlar, Peenekler ve Ma

hakknda nemli bilgiler verir. zellikle bu ilinemli olanlar 23. mektupta yer almaSymeon'u rahatsz eden halk olarak Rus ve Alayannda Peenek ve daha sonra ad aka M

olarak sylenen Bat Trklebahsedilmektedir [89].

Suidas: Suidas X. yzyln ikinci yarsnda bibirka ansiklopediyi bir araya toplad es

annmtr. Bu ansiklopedik eser Trkler haknemli bilgiler ihtiva etmektedir. Bilikaynaklardan ksmen kayp paralar bir getirilmitir. Priskos'tan ve Prokopios'tan Hulgili ksmlar buradan elde edebiliyoruz. Tr


39/383

Avar Hakanl hakknda Menandros'un esergeriye kalan ksmlar bu eserde bulunmaktadr [9

Leon Diakonos: Bu tarihi eser 959-976 arahazrlanm on tarih kitabn kapsamakmparator VII. Konstantinos Porphyrogenne

lm ve imparator Ioannes imiskes'in (969lm dnemlerini kapsamaktadr. Bu eDiakonos iki yerde Macarlardan bahsetmi

burada ksa bir sre skitlerin ve Hunlarn ykanlatmtr. Bazen skitler bazen de Hunlar oadlandrlanlarn 961'de Bizans mparatorlualdrsn anlatr. 969/70'de Svyatoslav bir snasnda Ruslarn mttefikleri arasnda Hunla

ralamtr. nceki Bulgar savalar zhazrlanan raporlar yaygndr. Orada, onlarn kkenleri ile birlikte Kutrigur ve Hazabahsedilir. Svyatoslav'n lm vesilesi ile Pehalknn zellikleri verilir [91].

Michael Psellos: Psellos'un Khrongraphiaalmasnda 1040/41 arasndaki Bulgar

zerinde durulmutur. Eserde 14 imparkapsayan 100 yllk bir dnem ele alnr (976-


40/383

Psellos konumalarnda genellikle barbar istimada bulunur. Hunlarn ad metinde bir

gemektedir. Bulgarlar daha sk belirtilir. ASeluklular hakknda bilgi verilir. Pee

genellikle skit ad ile tanmlanr. 1059 ylmparator Isaak Komnenosun (1057-1059) Pezaferlerini ven mektubundan bahsedilmektedEser Trkeye tercme edilmitir [93].

Chronicon Monembasiae: Monembasia arihi ve kkenleri bal ad altnda akkroniktir. X. yzyln sonu XI. yzyln hazrlanm olmaldr. Grne gre Menandros, Theophanes, Eugrios, Simokkatte

Phylsktos gibi bilinen kaynaklar kullanmtr. Bbu yzden Scriptor Incertus ad altnda belirtiEserin tarihsel deeri hakknda imdiye artmalar devam etmitir. Kronik, mp

Mavrikios dneminde Avarlarn istilalar ve ba

hikyelerine ait raporlara rastlanmaktadr [94].Chronicon Bruxellense: XI. yzylda yserde, 1033 ylna kadar Bizans tarihinin o

anonim bir kroniktir. Theophanes ve Sy


41/383

Magistros ve dier bilinmeyen yazarlageleneksel notlar kullanmlardr. AvarlaHazarlara ait kaynaklarn yannda Bulgarlakaynaklar bilgileri de bulunmaktadr [95].

Historia Imperaorum: Bu eserde BulgPeenekler ve Seluklular zerinde durulmutur

Kekaumenos: XI. yzyln nemli bir eMellif Bizansl sekin bir aileden gelmBulgarlar, Peenekler ve Seluklular hakknda in nemli bilgiler vardr [97].

Michael Attaleites: Michael Attaleites'iyzylda kaleme ald eserde BizansSeluklularla mcadelesi, Seluklularn Anadgenilemesi, Bizans-Seluklu ilikileri, PeBizans mcadelelerinin raporlar bulunmbununla birlikte Uz'lardan ve Kumanlarda

bahsedilmektedir [98].Ioannes Mauropus: Mellif 1042-1055 ara

mparator Konstantinos Monamachos dnemKonstantinopol niversitesinde felsefe profes


42/383

Daha sonra Euchatia Metropoliti olmutur. 1048-1050 tarihleri arasnda yazlm byk faylevdir ve Edirne ile Peeneklere dair b

bulunmaktadr [99].

Ioannes Skylitzes: Skylitzes'in "SynoHistoriarum" adl (811-1057) alTheophanes'in kronikleri ile balar. Bu eSkylitzes'in Trk halk hakknda elde ettii p

deerli raporlara deinilmitir. Sarkel'deki kalesinin nasl ina edildiinin hikyesi Theopzerinden anlatlr [100].

Ioannes Skylitzes Continuatus: Skylitze

serinde 1057-1079 arasndaki olaylara deinmzellikle Seluklu-Bizans ilikileri ve MSava'ndan bahsedilmektedir. Bunun yan Peeneklerin Uzlar ve Kumanlarla balazerinde durulmutur. Yazar Bizans egem

altndaki Bulgarlarn ayaklanmalarn, zellikle1073 Bulgar ayaklanmasn da ayrnanlatmaktadr [101].

Anna Komnena : mparator Alexios Komne


43/383

kz Anna Komnena tarafndan XII. yzylda alnan Alexiad adl eserde Peenek, OuzKuman-Kpaklar hakknda olduka teferruahemmiyetli malumat bulmak mmkndr [102].

Ioannes Kinnamos: Kinnamos'un "Historia1118-1176) eserinde XII. yy'da Seluklu ta

dayanan bir rapora deinilmektedir. Hatta baolarak Trkmenlerden de bahsedilmek

Peenek ve skit ad zerinde durulmutur. mp. Manuel Komnenos'un (1143-1180) 1148 ymuhtemelen Kumanlara kar kazand zafer bnakledilmektedir [103].

Ioannes von Antiochien: Antakya Poannes'tir (XI-XII. yy.) Peeneklerin, KumanlSeluklularn dini hayatlar zerine ksa bilgilebir eserdir [104].

Ioannes Tzetzes: stanbul'da yaambilgedir. zellikle edebiyat alannda alvardr. Tzetsen'in eserlerinde Trk hallgilendiren birok benzersiz rapor vardr. A

Bulgarlar, Macarlar, Trkler ve Uz


44/383

bahsedilmektedir [105].

Ioannes Zonaras: XII. yy'n ikinci yayaamtr. Zonaras'n "Epitome Historian" (Tzeti-1118 ylna kadar) adl dnya kroniindeTrk halklarnn zengin tarihi malzemelerini lde ilgilendiren bilgiler vardr. nceki kaygre nispeten mesaj says dktr [106].

Konstantinos Manasses: Naupaktos (nebmetropolitinde 1187'de domutur. XII. yzylbir dzyaz ve iirdir. Eserde Manasses AvHazarlar, Bulgarlar ve Seluklular ile ilgili bilPeenekler ve Seluklular zerine sylenen s

dikkat ekmektedir [107].Nikephoros Bryennios: Nikephoros B

ailesinin ynetimi altndaki baz ayrntlar Bizans, Bulgar ve Seluklu ilikilerin

mcadelelerini anlatan bir almadr. BalkanlPeeneklerin Bizans aknlarbahsedilmektedir [108].

Niketas Khoniates: Niketas'n "Historia"


45/383

1118-1206) eseri XII. yzyla ait temel kaynakbiridir. Bulgarlar hakkndaki en nemli bilg1185 isyan hakknda bilgileri anlatmaktadr. A21 kitaptan oluan eser Bizans, Peenek ve Ku

avalarnn karakteristik zellikleri hakknda abilgi verir. XII. yzyl Macar tarihi iinde Kinnonra ana kaynaklardan biridir [109].

Theodoros Prodromos: Dnemin sosyal h

hakknda bilgi verir. Bizans iirinin emsilcisidir. Eserinde Trk halklar hakknda deerli bilgi verir. Bir yerde Bulgarlar anlatr. Seluklular ve Bizans'n savalarndan Peeneklerle Kumanlardan bahsedilir.

opluluklarn karakterisitik yaplarn ayrntl anlatr [110].

Gregorios Kyprios: 1283-1289 yllarnda spatrii olarak grev yapmtr. Mellif es

Bulgarlar, Kumanlar, Seluklular, Tatarlar vyzyln sonundaki Bulgar savalar hakknda vermektedir [111].

Theodoros Skutariotes (skdarl): XIII. y


46/383

kinci yarsnda yaamtr. Ioannes Skylitzes'inserini tamamlamtr. Bu kaynak eserde Av

Bulgarlar, Hazarlar, Peenekler, Uzlar, KumanlSeluklulardan bahsedilir [112].

Konstantinos Akropolites: Tarihi GeoAkropolites'in oludur. XIII/XIV. yzylda yaDemetrios'un Avarlar, Bulgarlar ve Mahakkndaki bilgilerini ieren bir eserdir [113].

Michael Glykas: Michael Glykas Trk topluzerine teferruatl bilgiler bulmak mmkzellikle Avarlar, Hazarlar, Bulgarlar, PeenUzlar, Kumanlar, Seluklular ve Macarlar hak

Kerdanos, Skylitzen ve Zanaros'tan bilgileri deve eserinde kullanmtr [114].

Georgios Pachymeres : XIV. yzyl kaynKumanlar, Tatarlar ve Moollar ile ilgili yazlar

Nikephoros Gregoros: Nikephoros halklarnn tarihsel zenginliklerini belirtir. Xyzyldaki Trk-Bizans mnasebetlerine dKumanlardan, Moollardan ve Tatarl


47/383

bahsedilir. zellikle Bulgarlar, SeluklulaOsmanllarla ilgili bilgi bulunmaktadr [115].

Nikephoros Kallistos Xanthopulos: 1256-yllar arasnda yaamtr ve yaklak olarak 13biten bir tarih kitab yazmtr. On sekiz kitapylna kadar "Kilise Tarihi "'ni ele almtr. HAvarlar, Macarlar, Eftalitler, Onogurlar ve Shakknda bilgiler vermektedir [116].

Pulologos: XIV. yzylda unvan air olan miirinde Bizans'n komu halklar, yani Bu

Hazarlar ve Tatarlar anlatmaktadr. Ayrca ylevlerinde Seluklular, Macarlar

Peeneklerden de bahsetmektedir [117].Georgios von Pelogonia: Muhtem

Pelogonia'l (Makedonya'nn gney dousundblge) Georgias tarafndan XIV. yy'da mp

ohannes Betatzes (1222-1254)'in yaam tasanlatmak iin kaleme alnmtr. KumSeluklular ve Bulgarlara deinilmitir [118].

Georgios Chrysokokkes: Georgios, XIV.


48/383

yaam bir tp doktorudur. Eseri baz ilgin caretler ihtiva etmektedir. almada Haz

Bulgarlar, Macarlar, Tatarlar ve Trkler hakkndbulunmaktadr [119].

VI. oannes Kantakuzenos (1347-1354) : yzyln nemli ana kaynaklarndan biridir. Kuve Tatarlar hakknda geni malumat verilmitir.

Konstantinos Laskaris: 1434-1501 arasnda yaam tannm hmanisttir. Gardndan talya, Napoli, Roma, Milan ve ehirlerin ardndan stanbul'un fethi ile ilgi

yazmtr. Hunlar, Avarlar, Bulgarlar, Trkl

Hazarlar ile ilgili bilgilere etraflca deinilmit[1Georgios Monachos: Rahip Geo

Monachos'un el yazmasdr. Eser mparatoMikhail'e (842-867) atfedilmitir. Onun eseri B

ahiplerin tipik dnyasn ihtiva eder. Dahaarihlerde yazlan eserlerden istifade eSabirler, Avarlar ve Bulgarlar hakknda vermektedir [121].


49/383

Inscriptiones Variae: Bu yaztta BulgHazarlar, Tatarlar ve Osmanllar hakknda mabulunmaktadr [122].

Isdoros: Mora yerlisidir. Gney Rusya Tatarait olduu belirtilen Utigur ve Kutrigurlarn zerine yazlan bir raporu vardr [123].

Leon Sophos: Trklerin artk Bizansllarla

ve dman olduklar, Macarlara ait KHavzas'nn Bizans mparatorluu tarafndan ayve Bulgarlarn buraya yerletirildii anlatlmVI. yzyldaki Avarlar ve Trklerden bahsedilir[1

Notitiae De Populis: 1360'tan sonra V. Laarafndan tutulduu dnlen notlarda Trk h

Onogurlar, Avarlar, Bulgarlar, Hazarlar, MacPeenekler, Kumanlar, Tatarlar, SeluklularOsmanllar hakknda bilgi mevcuttur [125].

Symeon Megistros: Hun, Avar, HazarBulgarlar hakknda ksa bilgiler verilmektedir [12

Vita Gregentii: Bu eserin iki yerinde Avar


50/383

z edilir [127].

Vita Guriae: 395-396'da Hun-Eftastilasndan bahseder [128].

Vita Hypati: Eserde Hun saldrlar ve bhakknda bilgiler bulunmaktadr [129].

Vita Photinae : Avarlardan bahseder [130].

Bizim bu almamz ise VI. yzyln iki Bizans kayna olan Menandros P. veSimokattes'in eserlerinde Trklerle ilgili vebilgileri Grekeden ngilizceye yercmesinden istifade ederek Trk

kazandrmay amalamtr.

Menandros'un Fragmanlar IX. asrda meygetirilen ve otuz binin zerinde maddesi olanAnsiklopedisinde bir araya getirilmitiansiklopedi sayesinde Fragmanlar gnmze kulaabilmitir. Bu kymetli eseri Grekngilizceye R.C. Blockley evirerek 1985

yaynlamtr. Blockley eserinin giri ks


51/383

Menandros'un hayat ve eseri hakknda ok gendeerli bilgiler vermitir. Akabinde Menandyaad dnemi incelemi ve Bmparatorluunun genel yapsn ortaya koym

Dnemin dier kaynaklar ile mukayeseler yaokuyucunun daha derli toplu ve doru biulamasn amalamtr. Blockley zMenandros'un Fragmanlar zerine yalmalar ve yorumlar zerinde durarak,

nemli bir dnemi hakknda bilgi Menandros'un eserinin gvenilirliini taruretiyle, aratrmaclarn iini kolaylatr

Nitekim biz bu almamzda Blockley'in ngevirerek yaynlad eserinin nsz ile

ksmndan olduka detayl bir ekilde ittik[131]. Ayrca verilen dipnotlar da konemine ve de ilgisine gre aynen vermeyi bulduk. zellikle Menandros'un hayat ve eslgili bilgileri Blockley'in verdii bilgileri

uretiyle kaleme aldk. Konu btnl asndan Trklerle ilgili ksmlarn haricindemetinlerin de tercmesini yaptk. Okuyucununyi anlayabilmesi iin Fragmanlar ayr ayr vealtk ve her Fragman'da anlatlan o


52/383

zetleyen, fakat eserin aslnda olmayan, bakoyduk.

Simokattes'in eseri ise tercme, giri, ilave ve geni aklamalarla beraber Michael and Whitby tarafndan 1986 ylnda yaynlanmt[mparator Herakleios (610-641)'un i

dneminde eserini kaleme alan TheophylSimokattes, Roma mparatorluu'nun siyasi,

ve diplomatik tarihi hakknda olduka dobilgiler vermektedir. I. Justinos'un (518-327)kt 518 ylndan Tiberios'un (578-582) ndii 582 ylna kadar olan dnemi kalem

Simokattes, Agathias ve Menandros'un br

yerden devam ederek Bizans tarihini yazmtr. ekiz kitaptan meydana gelmektedir. almamzda Whitby'nin Grekeden ngilercmeye ettii eseri kullandk. Ayrca bu al

nsz ve giri ksmnda gerek Simokattes'in

gerekse eseri ile ilgili verilen teferruatl bzetleyerek kendi almamzda kullandk. Buberaber, mtercimin verdii dipnotlar aydolmas dncesiyle tercme ederek ayn everdik.


53/383

XIX. ve XX. yzyl bat tarz tarihiliin eyanlglarndan biri de "barbar" tabirinikullanlarak yaygnlatrlmasdr. Bu tabir ilebozkr hayat tarzn benimseyen kavikastedildii malumdur. Zaman zaman Bimellifler "barbar" tabiri ile Slavlakastetmilerdir (Frg,21). Ancak keliartrd anlamlar meseleyi farkl noktalara t

gayesi gtmektedir. Burada zellikle vurgugerekir ki, kavimlerin gerek sosyal yaam tagerek yaadklar blgeler, gerek ekonaaliyetleri, gerekse askeri anlaylar ne olursa

bu ekilde adlandrlmalar doru deildi

dncenin btn kavimler iin ortaya konulmuyulmas gereken evrensel ilim anlay gelmesi gerekmektedir. Kald ki Trk marihinde bu tip yaktrmalara malzeme olacak

bu adlandrmalar hak edecek en kk bir iz b

mmkn deildir. Trklerin dnya kltmedeniyetine yapt katklar gz bulundurulduunda, insanlk tarihine hizmetnder milletlerden olduumuz anlalacaktmleden hareketle Bizans kaynaklarnda


54/383

Greke'den ngilizceye yaplan tercmelbarbar" kelimesi sk sk kullanlmaktadalmamzda zaman zaman metne sadk ka

amac ile "barbar" kelimesini kullanmak z

kaldk. Ancak baz durumlarda kastedilen toanlalyor ise, dorudan ismini yazmay tercih

almamzda Bizans kelimesi veya tabiri yzaman zaman Roma veya Dou Roma ta

kullandk. Bilindii zere Bizans tabiri daha yzyllarda (XVI. yzyl) kullanlmaya balaabirdir. Dorusu Dou Roma olmaldr

gnmzde yerlemi bir terim olarak "Bkullanlmaktadr.

Sonu olarak Trk Tarihi ve kaynaklar zyaplan almalar lkemizde hzla yaylmazellikle kaynak evirisi ilim hayatnn vazgbir unsurudur. Akademi camias kendi evr

dndaki dnyann yazd, kefettii, yorumlade kulland bilgiden bihaber olursa, kendi yazda bir dereceye kadar fayda salayacak ama yolmayacaktr. Bu sebeple Eski Bat kaynaklarnan evvel tercme edilerek ilim l


55/383


56/383


57/383


58/383


59/383


60/383

I. BLM


61/383


62/383


63/383

A- Menandros Protektor'un Hayat [13

Menandros hakknda gerek Trke gerekse dillerinde ok fazla yaz kaleme alnmamtr

yzyln ortalarnda stanbul'da doan Menandrhayat, kiilii ve ailesi hakknda kaynaklarda hhibir bilgiye rastlanlmamaktadr [134].

Menandros hakknda, kendi yazd eserden

az bilgi edinebilmekteyiz. Hayat ile ilgili bu bdaha ok Menandros'un biyografik Fragmaneren Suda [135] (M591=Fr. 1,1)'dan ve bir k

d a Excerpta de Sententiis isimli eserden (1,2)'den bulabiliyoruz. Babas stanb

yerlilerinden olan Euphratas adnda biridir [Suda 'daki kaytlar babasnn bir Bizansl olduuyksek renim almadn, oullar HerodotoMenandros'un hukuk eitimine baladylemektedir. Herodotos eitimini bitiremem

amen Menandros hukuk eitamamlayabilmi; ancak avukatlk yapmamTarih "'in giri blmnde Menandros, karde

okulu braktn, eitimini ald hukukuluu bahlakszla ve apknla dtn, dev


64/383

lence yerlerine gittiini anlatmaktadr[Menandros bu ortamda Agathias'n taramamlama iini srf ortaya konulan dl tmek iin stlendiini aka sylemektedir

ynyle Menandros kendisinden nceki geleneyazarlardan ayrlarak en ak szl ve samimi ykonumuna gelmitir. Menandros ve eseri hakkbilgi veren B. Baldwin, Bizansl mellifizelliini de vurgulamaktadr [138].

Bir dnem yoksulluk ve acizlik iine Menandros'un hayat, mparator Mavrikios'un kyla deimektedir. Mavrikios'un sanata

yazarlara verdii destek ve dller Menandr

alihini deitirecek "Tarihini" yazmaya yneltmBylece Agathias'n lmnden sonra AgathiaTarihi 'ni tamamlamaya karar vermi ve bubaaryla yapabilmesinin yolunu mparator Mavalamtr. Menandros'un bundan so

mparatorluk arivinde st dzey imtiyazl bir molarak alt grlmektedir. Yksek bir almakta olduu ve protector yani koruyucu uad Suda ve Excerpta 'da kaydedilmektedi

yzylda imparatorlukta baz ayrcalkl insanlarn


65/383

t t ii protector unvan ve grevinin askermahiyette olduu bilinmektedir. Fakat mellifbu unvannn askeri bir mahiyet tamgrlmektedir. Nitekim Menandros'un kendisin

fade ettii gibi, bu unvan ile sadece bir diplogrev elde ettii anlalmaktadr.


66/383


67/383

B- Menandros'un Eseri

Menandros'un Fragmanlar, onun Excerpta [139] olarak anlan tek ese

Menandros'un tarihi kaytlarnda Agathias'n devaml kaynak olarak gsterilmesine ramFragmanlar biim ve malzeme olarak selefkarlatrldnda, bu esere yaplm bir ek yhaiye olarak grlmemelidir. Giriten bala

zere Agathias'n izledii yntem, slubuhkmleri zamanla alt st olmu farkl bir egelimitir. uras kesindir ki Menandros kendbyk yazarlar snfnda konumlandrmay dnonlar arasnda yer almay hayal etmitir.

Menandros, almalarnn karl olarak dller ierisinde eserinin uzun bir sre sonraleminde bu kadar yaygnlamasn beklemiyoMetinlerin bir ksm kaybolmu ve unutulm

Mamafih tarihi kaytlar ieren metinlerdeazndan bir nsha, X. yzylda bulunmu ve Excede Sententiis [140] ve de Legationibus 'unyazarlar tarafndan metinden istifade edilmibylece mevcut metnin tamam bugne k


68/383

korunabilmitir. Baz ek malzeme Sudpasajlarnda yer almtr ve bazen Menandratfedilmi ama genelde anonim ve daima muhtolarak gsterilmitir. Bunlar dnda Pari

nshada yer alan bir Fragmann (FrgMenandros'a ait olup olmad kesin deildir,mellifler aksi gr belirtmektedirler. Menaarafndan betimlenen baz olaylar kapsayan Ioan

Epiphaneus'un tarihinde [142], Menandro

stifade eden Theophylaktos ve Evagriosaktarmalarla yaplan bir benzerlikten de sz etmmkndr. mparatorluun doudaki ileri hakyazan Bizansl Theophanes'in de Menandrosazlaca istifade ettii grlmektedir. Evagrio

Kilise Tarihi 'nde Ioannes Epiphaneus'un eseMenandros ile ilave yapmtr fakat bu durum dilmemitir. Benzer bir durum ana kayna Ioa

Epiphaneus olan Theophylaktos'un yazara ilavdzeltmeleri Menandros'dan yapm olduu ger

in de geerlidir fakat dier ayrntlar Joyazdklarndan farkllamtr. Grld Menandros'un eserinden, kendisinden sonra ebrakan pek ok mellif tarafndan istifade edilmmetinleri kullanlm tr.


69/383


70/383

gayet kstldr.

Menandros'un slubu dnemin klasik tariharafndan kullanlan geleneksel yaz kalerisinde deerlendirilebilir. Dnemin yazitim alrken oka retorik, iir ve dra

besleniyorlard. Kelimeler ve ibareler yazarlardan rnek alnarak kullanlyordu ve byazar da bu tr erevesinde tanmlanabilir. An

bu bilinli dn almalarn ya da sadece kullanmn ge dnem yazarlarn daarcalnma hususu da pek belli deildir. Daha abilinir olan ey Agathias'n kulland yaz kullanm ve Menandros'un onun stili ile yak

lgilenmesi ancak dnem iinde grlen gerkiple balantl olarak yazarda baz deiimolduudur.

Yabanc halklar adlandrrken Menandros'un d

ada olduu grlmektedir. Massaget grlmemekte ve skit ad Orta Asya halklarkullanlmaktadr. Trkler Trk, Avarlar Avar, SSlav ve Hunlar ise ayr ayr ve belli kabile topluolarak grnmektedir. te yandan Lazi, a


71/383

Kolchianlar, Farslar, Medler ya da Asurluardldr. Ayrca yabanc adlar arasnda yazlutarszlk gsterenler de vardr: Targitius / Targ

Meairanos / Mairanos, Dauritas / Dauren

Kutrigur / Kotrager. Bu adlarn kopya eden karafndan yanl geirilmesi pek muhtemYazdklarnn ou dnemin eitim dzenindealan standart kelime oyunlar, argmanlarmtalaalar ile bezenmitir.

Menandros tarafndan konulara gsterilen ilgarlk derecesi de Menandros'un kaynahakknda fikir yrtmeye imkn salamakBirok dier klasik yazarda grld gibi

kaynaklar hakknda ok az bilgi vermektedir. Amalardan anlald kadaryla yazar kaynabeslenmektedir: Yaynlanm birka eser, akaynaklar ve szl raporlar. Menandros tarafnikredilen tek yaynlanm kaynak Peter'in bi

yaynlad eseridir. Zemarkhos Gk-Trk'lere yeyahat iin bir deerlendirme yaynlam olmaAyrca Menandros'un mzakereler hakknda vebilgiler muhtemelen imparatorluun arivdayanmaktadr.


72/383

Menandros'un bir Hristiyan olduuna phe yoAncak selefleri Prokopios ve Agathias'n yaptHristiyan terminolojisini kullanmaktan kanm

Menandros'un eserinde yer alan malzeme Bizmparatorluu'nu merkeze koyarak dier halkl

devletlerle olan ilikiyi ele almaktan ibaExcerpta de Legationibus bu ilikilere malzemenin esas itibariyle olduu kaynaktr ki hkmlerle terkip edilmitir [144]. Excerpta Sententiis ve Suda 'nn da benzer yaklam iolduu grlmektedir [145].

Menandros'un Fragmanlar farkl konulara asnif edilmitir:

1, 1-2 nsz

2 Lazica'da sava; Kutrigur ve Utigurlar

3, 1-2 Narses talya'da

4, 1-8 Eftalit Devletinin mha Edilmesi; AvKa


73/383

5, 1-3 Avarlarn Batya Kamas; Romallarla t

5, 4 Tuna'da Avarlar; Romallara Kar Dma

6, 1-3 Sasnlerle On Be Yl Bar7, 1-9 Justinianos'un lm; II. Justinos'un T

k

8 Avar Elisinin Justinos'a Gelmesi9, 1-3 Sasnlerle Mzakere

10, 1 Gk-Trk Elilerinin Romallara Gelmes

10, 2-5 Eli Zemarkhos'un Gk-Trklere Gitm

11 Avarlarn Franklara Saldrmas

12, 1-2 Avarlarn ve Langobardlarn GepOrtadan Kaldrmas

12, 3-8 Avarlarn Sirmium Kuatmas

13, 1-5 Hsrev'in Hristiyanlara Bask Yapmas


74/383

15, 1-6 Avarlarla Mcadele; Romallarn Molmas; Antlama

16, 1-2 Romallarn Sasn Blgesinde yer Ermenistan'daki syan Desteklemesi, NusaybKuatlmas

17 Apamea'daki Ha Kalntlar

18, 1-4 mparator Tiberios; SasnMzakereler

18, 5-6 Kafkaslarda ve ErmenistaMcadeleler, Sasnlere Gnderilen Elilik Heye

19, 1-2 Valentinus'un Gk-Trklere Eli OGnderilmesi

20, 1-8 Roma- Sasn Mzakere

Ermenistan'da Mcadele21 Slavlarn Yunanistan' Yamalamas, Romal

Avarlardan Yardm stemesi


75/383

22 Tiberios'un Langobardlarn talya'y TahriplEngel Olmaya almas

23, 1-7 Roma-Sasn Mzakereleri; GenMavrikios, Arzenene stilas

23, 8-12 Tiberios Agustus; Hsrev'in lm vHrmz'n Tahta k, Mzakerelerin BaaOlmas; Mcadelenin iddetlenmesi

24 Tiberios'un Langobardlara Kar talTekrar Yardm Etmesi

25, 1-2 Avarlarn Sirmium (SremMitrovica/Srbistan) gali

26, 1-7 Roma- Sasn Mzakereleri; Mcadeiddetlenmesi

27, 1-3 Romallarn Sirmium'u Avarlara Etmesi


76/383


77/383

C- Trklerle lgili Fragmanlar

Fragman 2


78/383


79/383

Kutrigur ve Utigurlar

(Birinci paragrafta Medlerin Kolhis lkesineolmalar ve Bizans ile ilikilerden sz edilmekte

kinci Paragraf [Dou'da] Bu gelimeler meygelirken,Zabergan 'n[146] nderliindeki HKutrigurlar), Roma mparatorluundan ok u

rlmlerdi. Fakat Kutrigurlarn geri dnmeTrakya topraklarn yamalamay planladkdnen Justinianos , bu esnada Utigurlarnideri olanSandilkh 'e bask uyguluyordu. ok sali gndererek veya onu provoke etmek amac

eitli yollar denemek suretiyle, SandiZabergan'a kar savamas iin srekli giriimlbulunuyordu. Ayrca Justinianos Sandignderdii mesajlarda, eer Kutrigurlar yok edRoma mparatorluu tarafndan Zabergan 'a dyllk vergilerin hepsini ona gndereceini belirtBu nedenle Romallar ile iyi ilikilerde bulusteyen Sandilkh, arkadalar (soydalar ?)

kabile bireylerini tamamen ortadan kaldrmakt ve uygunsuz olduu eklinde yant verere


80/383

fadeleri kullanr: "nk onlar sadece bizim dkonumuyor, bizim gibi adrlarda yaamyor, bgibi giyinmiyor ve bizim gibi yaamyorlar, onlamanda baka liderleri takip etseler bile, b

akrabalarmzdr. Ne var ki, Kutrigurlar atlaryoksun brakacaz ve onlarn sahibi biz olacbylelikle binekleri olmadan Romallar demeyecekler". Justinianos'un da ondan yapmastedii ey aslnda buydu[148].

Fragman 4, 2


81/383

Avarlarn Bat'ya Ka

Gk-Trklerin lideri stemi, Avarlarn katve kendi lkesinden ayrlmalar ile Trmlklerine verdikleri zarar renince, doal obozkrl kavimlerde olduu gibi, vneregururlanarak unlar sylemitir: "Onlar ku deTrklerin kllarndan kaabilmek iin gky

uabilsinler, onlar balk deil ki sulara girip dderinliklerine saklanabilsinler; sadece yeryzyolculuk edebilirler. Eftalitler ile savamza sonvermez, Avarlara saldracam ve bekudretimden kaamayacaklar". stemi'nin bu gu

avrlarla Eftalitlerle savana devam ylenmektedir [150].

Fragman 5, 1-4


82/383


83/383

Avarlarn Tuna'ya Gelii ve Roma ile Mnasebet

Fragman 5, 1

Avarlar hakknda bilgi[151]: Uzun sre dolatonra Alanlarn yaadklar topraklara gelmile

Alanlarn lideriSarosius 'un huzuruna kkendilerini, Romallarn[152] dikkatine sunmasica etmilerdir. Sarosius, o srada Lazica'daki

glerin generali olan Germanus 'un ustinos 'u[154] Avarlar hakknda bilgilendustinos bunu Justinianos 'a aktarm ve mpa

generale, bu kabilenin Bizans'a eli gnderm

mretmitir. Avarlarn ilk elisi olarakKandikbiri seilmi ve bu eli saraya gelerek, mparkabilelerin en by ve en glsnn geldhaber vermitir. Avarlar yenilmez idiler ve yolkan herkesi kolaylkla yenip harap edebili

mparator onlarla bir anlama yapmal ve ontkili korumasndan faydalanmalyd. Fakadeerli hediyeler, yllk demeler ve yaamakolduka verimli araziler karlnda sadece Rdevletine kar ltufkr olacaklard. K


84/383

mparatora bunlar sylemitir. Justinianos'un vayft ve gc, gen bir adamken hem Vandal

Gelimer 'i hem de Gotlarn kralVittigis'i esir amandan beri, olduka azalmt. imdi yal

adamd ve onun cesur ve sava ruhu gszlemAvarlarn gcn savmak iin savamaktan bayollar aramt. Alnna yazlm sonu karlamasayd, ilk olarak sava yoluyla deiakl yoluyla onlar yenilgiye uratabilir ve tam

ortadan kaldrabilirdi; fakat ksa bir sre hayata veda etti.

Fragman 5, 2

mparator [II. Justinos] meseleyi tartmaya ave kutsal senato plann ve kurnazln vhemen [Avarlara] hediyeler gndermitir: Alenmi eritler, divanlar, ipek elbiseler ve Avar

kibirli ruhlarn yumuatacak dier birok n

Ayrca eli olarak imparatorluun korumalarndaolan Valentinus 'u[155] gndermi, kabileyi (boRomallar ile bir anlama yapmaya ve dmanlakar beraberce silahlanmaya davet etmestemitir. Bu, benim grme gre, olduka ze


85/383

bir hareketti, nk Avarlar ister stn gelsin isyenilsinler, her iki durum da Romallarn yarolacakt. Valentinus gidecei yere ulat zamhediyelerini sunup mparatorun mesajn ile

Avarlar ilk nce Unigurlar, daha sonra bir kabilesi olan Zalileri ve ayn zamanda Sabmalup ederek emirleri altna almlard[156].

Fragman 5, 3

Ant[157] liderleri kt bir ekilde yenilgiye uumutlarn kaybedince, Avarlar bunlarn toprakyamalayp talan etmilerdir. Dmann saldonucu aresiz durumda kalan Antlar, Idariz'in

ve Kelagast 'n erkek kardei Mezamer 'i eliderek Avarlara gndermiler ve esir olarak alkendi kabilesinin yelerinden bazlarnn fidyerbest braklmalarn istemilerdir. Eli Mez

boboaz bir palavracyd. Avarlara geldiinde k

ve olduka ihtiyatsz bir biimde konumutunedenle, Avarlarn bir arkada olan ve Antlara dmanca planlar olan bir Kutrigur, Mezamer'li iin gerekenden fazla kibirli konutu

duyunca Kaan'a unlar sylemitir: "Bu adam


86/383

Ant halk ierisinde en gl olandr ve kim oolsun tm dmanlarna kar koyabilir. ldr bylelikle dman topraklarn korkusuzca debilirsin". Bu szler zerine ikna olan Av

lilerin dokunulmazln hie sayarak ve kangz ard ederek Mezamer'i ldrdler. Bundan sda Ant topraklarn eskisinden daha yamaladlar, esirleri kardlar ve hi ara vermher yeri talan ettiler.

Fragman 5, 4

Avarlar, boylarnn yerlemesi iin anayurt yapstedikleri blgeye bakmak zere, Justinianliler gnderdiler [158]. General Justinoavsiyesi zerine[159] mparator, Avar kabi

nceden Herul'larn yaadklar ve kinci Pannolarak adlandrlan blgeye yerletirmeyi planlamayet bu topraklar zerine yerleme konusu

anlama salanabilseydi, mparator buralar onverecekti. Fakat Avarlar skitya dnda yaaok fazla istemiyorlard, nk tahminimc

blgelere ok balanmlard[160]. Yerleim konusundaki grmelerde ok fazla iler


87/383

kaydedilmemesine ramen, General JustBizans'a eliler gndermi ve mparatora belirre boyunca Avarlar burada alkoyma

nermitir. nk ad Kunimon olan elilerde

le arkadalk kurmu ve Kunimon gvenilbiimde ona niyetlerinin iddia edilenlerden olduunu sylemitir. Avarlarn talepleri oldmakul idi ve Romallara kar iyi niyegstererek, bu ekilde Tuna Nehri'ni geene ka

hanetlerinin bir maskesi olarak masumca yerlesteklerini kullanyorlard. Aslnda Avarlarn narklyd ve eer Tuna Nehri'ni gemeyi baarrlm ordular ile birlikte bir saldr dzenl

planlyorlard. Justinos bunu renince, mpar

lilerin Bizans'ta alkonmalarn sylemitir, liler salverilmeden nce, Avarlar nehri gestemeyeceklerdi.

Bunlar yaparken Justinos Avarlarn

gemelerine kar nlem alma konusunda dahadikkatli deildi, nk buray korumak iin mktalarnn komutan olarak Bonos 'u[161]tmiti. Avarlarn elileri, mparatordan talepl

hibirini alamadklar iin, ondan alldk hed


88/383

aldlar ve hem kyafet hem de silah olarak ihduyduklar ne varsa satn alarak gitmelerineverildi. Ne var ki, mparator Justinianos gustinos'a ne olursa olsun elilerin silah

llerinden almalarn emretmitir. Bunun zgeneral dn yolunda elilerle karlanca bu yerine getirmitir. Bundan sonra, RomallaAvarlar arasnda, nceden beri iin iin yhusumet patlak vermitir. Fakat belirgin n

lilerin acilen salverilmemelidir. Bayan[lilerin hzla geri gnderilmelerini talep etakat mparator planlanan eyi ok iyi bildilileri bakentte tutmak iin durumu eitli ydare etmeye almtr.

Fragman 8


89/383

Avarlarn Justinos'a Eli Gndermesi

Gen Justinos'un hkmdarl srasnda (565-5Avarlarn elileri nceki mparator Justiniankabilelerine verdii olaan-yllk hediyeleri almBizans'a gelmilerdir [163]. Bu hediyeler, ualarn[164] snrlamak iin yaplan altnla ileritler ve benzer ekilde divanlar ve dier

yalard. Bu sebeplerin haricinde ayrca Alileri; mparatoru denemeye ve ayn ehediyeleri alp alamayacaklarn, Romallarn ale alay edip edemeyeceklerini ve ihmalkrlk

kendi menfaatlerine dnt

dntremeyeceklerini anlamak gelmilerdir [165]. mparator ile birlikte kendpek ok seyirci bulmular, ayn zamanda stediklerini tercmanlar yoluyla syleme

kendilerine verilince, unlar sylemilerdir [166

mparator, dorudur ki babanzn hkimiyetini aldnz, bu nedenle tpk babanzn yapt gibi arkadalarna menfaat salamalsnz ve babahayattayken yaptklarnn hibirini deitirmedean l olduu iin kendinizi onun gerek halefi o


90/383


91/383

icada bulunmular hem de tehditler savurmulank bu ekilde mparatoru korkutacaklarn

yldracaklarn ve bunun sonucunda da RomalAvarlara vergi demek zorunda kalacak

dnmlerdir. Fakat mparator Avarlarn szlekuru grltden baka bir ey olmadn dnve u ekilde cevap vermitir: "Hem yalvarp hebbrlenerek bu ekilde istediiniz ealacanz dnrken, amalarnzda baarsz

uradnz. Bizi ne iltifatlarnzla kandrabilirsinizehditlerinizle korkutabilirsiniz. Fakat size babverdiinden daha fazlasn vereceim. Kibnormal olann tesine gemi ve ben sizlere uydavranmay reteceim. Disiplinsiz ruhlar

den ve tabiri caizse, onlar eiten, ykma yhevesli aceleciliklerini kontrol altna alan; steklerine dkn olduu iin gerekli paray tedenden daha byk bir velinimet olacaktr. k

bir arkada gibi grnse de, kendilerine men

alayanlar hemen ortadan kaldrmak iin en kbir bahaneyi kullanacaktr. imdi bizden en bdeere sahip olan hediyeyi yani hayatlarnalarak ve Roma altn yerine, hayatta kalmalayacak dehetimizi alarak buradan ay


92/383

Sizinle ittifak kurmaya hi ihtiyacm yok, sizbizden bizim vermek istediklerimizin dnda ey alamayacaksnz ve hizmetlerinizin kar

olarak, umduunuz gibi bizden vergi deil, c

bir hediye olarak bunu alacaksnz."mparator Avar elilerini[168] bu e

korkutunca, bu insanlar onun szlerinden ihtiraslza ektirecei, kendilerine nceden verilen ey

verilmeyecei ve gelecekte, herhangi bir kaolmadan Roma mparatorluu'na saldramayacaonucunu karmlardr. Byk bir umutsuz

dmler ve mevcut durumun sonucunun ne olave ilikilerinin nasl bir ekil alaca konu

artmlardr. Hem hibir amalar olmBizans'ta kalmak hem de buray elleri bo terk etstememilerdir. Fakat bu iki eytana (elilere) k

kabilelerine dnmek ve arkadalarna katlmparatorun cevab ile sarslm bir vazi

Franklerin topraklarn tamamen terk etmek mantkl gelmitir.

Fragman 10, 1-5


93/383

Gk-Trk Elilerinin Justinos'a Gelmesi

Fragman 10, 1

Justinos'un hkmdarlnn drdnc ybanda (568 sonu-569 balar), Gk-Trklerdeli Bizans'a geldi. Gk-Trklerin gc artt

nceden Eftalitlerin imdi de Gk-Trklerin teo l a n Sogdlar krallarndan Sasnlere bir gndermesini ve Sogdlarn orada seyahat etmesve Medlere ham ipek satmalarna izin verilhususunda talepte bulunmasn istediler. stemibunu kabul etti ve liderleriManiakh [170]

Sogdlu elileri gnderdi. Eliler Sasn krulatklar zaman, kendilerine herhangi bir olmakszn topraklarnda ham ipek satma verilmesini talep ettiler. Elilerin taleplerinden memnun olmayan Sasn kral, topraklar

Sasn blgesine serbest giri verme konususteksiz olduu iin, cevabn bir sonraki gne krteledi ve ertelemeye devam etti. Bir rtelemeden sonra, Sogdlar bir cevap vermesi

bask yapmalar zerine Hsrev, meseleyi tartm


94/383


95/383

eddedeceklerdi. Trk elilerinin ounluu,veya drd hari, yiyeceklerine kartrlan ldehir ile ldrldler. Sasnler arasnda lilerin Sasn lkesinin boucu kurakl

ldkleri haberi yayld, nk kendi genellikle kar kaplyd ve souk havadan uzaklahayatta kalmalar mmkn deildi. Geriye kaarkl bir durumdan phelenmi olsalar bile,

lkelerine dndklerinde Sasnlerin syledikl

aynsn sylediler.Fakat kurnaz ve zeki bir adam olan stemi

yapldnn farkna vard ve elilerin haldrldklerini anlad. Bu da Sasnler ile

Trkler arasndaki husumetin nedeni oldu.Sogdlarn lideri Maniakh bu frsat deerlendi

stemi'ye Gk-Trklerin Romallar ile dkurmalarn ve dier insanlardan daha

kullandklar iin onlara sat amal ham gndermelerinin daha iyi olacan tavsiye Maniakh'n kendisi Gk-Trk elileri ile iyi anlin olduka hevesliydi ve bu sayede Romalla

Gk-Trkler dost olabilirlerdi. stemi bu teklif


96/383

verdi ve Maniakh' eli olarak selamlarn ilzere, ayrca ham ipekten olduka deerli bir heve bir mektup ile beraber Roma mparatognderdi[173].

Mektubu tayan Maniakh yola kt. ok syollardan geti ve ok sayda arazileri at, bulurien yksek dalardan, geni ovalardan

ormanlardan, bataklklardan ve nehirlerden g

Daha sonra Kafkaslar geti ve nihayet Bizaulat[174]. Saraya girip mparatorun kargelince, her eyi dostane ilikiler kurallarna yapt. Mektubu ve hediyeleri bunlar almakkendisine gnderilen kiilere verdi ve zah

yolculuunun boa kmamasn istedi.mparator skit dilinde[175] (Gk-Trke) ya

mektubu bir tercman araclyla okuyunca, oldstekli bir biimde eliyi huzuruna kabul etti.

onra elilere Gk-Trklerin liderlii ve kohakknda sorular sordu. Eliler drt eyalet olduakat tm insanlar zerindeki hkimiyetin sastemi'de olduunu sylediler [176]. Ayrca,

Trklerin Eftalitleri istila ettiini ve onlar


97/383

baladn da sylediler [177]. mparator yloru sordu: "Yani tm Eftalit gcn kendinize

mi kldnz?". Eliler de "Tamamen" diye cverdiler. Sonra mparator "Eftalitler ehirlerd

yoksa kylerde mi yayorlar?" diye sordu. EEfendim, bu insanlar ehirlerde yayorlar"[yleyse" dedi mparator, "sizin bu ehirlerin h

olduunuz ak". "Dorusu bu" dedi eliler. mpordu: "ok sayda Avar'n Gk-Trk hkimiy

kar nasl isyan kardklarn ve herhangi bir ksmize tabi olup olmadn anlat bize." "Ey mpahl bize bal olan kiiler var. Kaanlarn sahminimizce yirmi bin civarndadr." Daha liler Gk-Trklere tbi olan kabileleri sa

mparatordan Romallar ile Gk-Trkler arabar olmasn ve hem saldr hem de savunma ittyaplmasn talep ettiler. Ayrca Rmparatorluunun dman olan ve blgel

baskn yapanlar yok etmek iin istekli olduklar

klediler [179]. Eliler bu ekilde konuuManiakh ve yannda bulunanlar ellerini hakaldrarak bu szleri drst bir amala syledikldair byk yemin ettiler [180]. Ayrca eer iddyanlsa ve yerine getirilemezse kendileri,


98/383

stemi ve tm rk zerine lanetler okudular. Bu eGk-Trk insanlar Romallarn dostu oldudevletimizle bu ilikileri kurdular.

Fragman 10, 2

nceden Sacae [181] olarak adlandrlan Tbara ilikin olarak Justinos'a bir segnderince, mparator Trklere bir eli gndermkarar verdi. O srada dou ehirlerinin gkumandan olan Kilikyal Zemarkhos'a bununhazrlanmasn emretti. Uzun bir yolculuk iin golan hazrlklar tamamlannca, Justinhkmdarlnn drdnc ylnn sonlarna

Austos 569), on be yllk dngnn ikinci ylnLatin takvimine gre Austos aynn balangcZemarkhos, Maniakh'n kendisi ve arkadalarBizans'tan ayrld[182].

Fragman 10, 3Zemarkhos ve yanndakiler gnler sren yolcu

amamlayarak, Sogdlarn yaad toprakgirdiler. Bu noktada atlarndan indiler ve


99/383

yapmalar iin emir aldklar aikr olan baz Tonlara satlk demir sundular ki bana gre bamac, demir madenlerine sahip oldukgstermekti. nk bu insanlar arasnda dem

kolaylkla elde edilmedii sylenmektedir. Dmadeni yataklarna sahip topraklara holduklarn ima etmek iin byle bir gsteri yapvarsaylabilir [183].

Kendi kabilelerinden bakalar da ortaya kkendilerini tekin olmayan eylerden kurtaran kolduklarn sylediler ve Zemarkhos ile arkadalayanna geldiler. Tadklar btn ykleri alarak koydular. Daha sonra tts aacnn dallarndan

ate yaktlar, ziller ve davullar ile grlt kaskit dillerinde baz hain szler sylediler, alevatrdayan tts dallarn yklerinin zer

geirdiler ve cinnete dp deli adamlar davranarak kt ruhlar uzaklatrdklarn dnd

Bu ekilde baz adamlarn eytana kar engelleve koruyucu olduklar dnlyordu. Dndgibi eytanlar uzaklatrnca ve Zemarkhkendisini atee yaklatrdklarnda, bu saykendilerini de temizlediklerini dndler [184].


100/383

Tm bunlar bu ekilde gerekleirken, EAkda) , veya Grekede "Golden Mountain (Altn

Da)" olarak adlandrlan dada [185] Kanerede olduunu gstermek iin tayin edilen kibirlikte yolculuklarna devam ettiler. Zemarkharkadalar stemi'nin o srada bulunduu yezde "Altn Da'n" bir vadisi ulatktan sarldlar ve hemen stemi'nin huzuruna kar

stemi bir adrn iindeydi ve gerektiinde arafndan ekilebilecek, iki tekerlekli altn bzerinde oturuyordu. Zemarkhos ve arkadaKaan selamladlar, adet olduu zere hediyelerini sundular ve hediyeler gre

arafndan alnd.Daha sonra Zemarkhos unlar syledi: "B

nsann hkimi, byk mparatorumuz baraclmla size unlar sylemektedir, "Dostu

olan ve Roma devletine kar ltuf gsteren sizalihiniz iyi gitsin ve baar sizinle olsun. Her zdmanlarnz istila edip onlar yamalayabileArkadalk kurallarna zarar veren kskanla solursak, bizden uzak durun. Trk kabileleri ve


101/383

Trklere tabi olanlar bizim dostlarmzdr ve sbizim hakkmzda byle dnn". Zemarkhosolarak bunlar sylemi ve stemi de ayn szkarlk vermitir.

Daha sonra lenlere baladlar ve gnn kalan ksmn ayn adr ierisinde elengeirdiler. adr eitli renklerde, hner olmakboyanm ipek perdelerle donatlmt. Bizim

zmden karlan arap imediler, nk toprazm arabn desteklemiyordu ve bitki tblgelerinin yerli rn deildi. Baka bir tr olbozkrl arab itiler [186]. Daha sonra hekalaca yere ekildi.

Ertesi gn benzer ekilde ok renkli perdelerle dekore edilmi baka bir kulbedebulutular. Kulbenin iinde farkl ekillerde heyvard[188]. stemi tamamen altndan yaplm

divann zerine oturdu. Yapnn ortasnda emaverler, su serpme aralar ve altn testiler vaTekrar lenlere baladlar ve ime (elenrasnda gerekli olan eyleri syleyip dinledonra oradan ayrldlar.


102/383

Bir sonraki gn, iinde yaldzl ahap stunldrt altn tavus kuu ile desteklenmi, advlm altndan yaplm bir divan olan bakyapya geldiler. Bu yapnn nndeki geni birzerinde, ok sayda gm nesneler, tabakkseler ve yine ok sayda hayvan heykelleri, gheykeller ve hibir ekilde bizim yaptklarmdaha baya olmayan, yani Gk-Trk kaaenginliini gsteren nesneleri tayan yk arabekiliyordu[189]. Zemarkhos ve arkadalar o

beklerken stemi, Sasnler zerine yrd sZemarkhos'un yirmi izleyici ve katlmc ile kendisine katlmasn ve dier RomalZemarkhos'un dnn beklemek Kholiatai 'ya[190] dnmesi gerektiine karar vstemi]...onlar hediyelerle onurlandrdktan

gnderdi. Zemarkhos'a, Kherkhir [191] oadlandrlan topluluktan elde edilen bir sava e

yani bir kadn kleyi sundu ve ZemarSasnlerle savamak zere yola kt.

lerlerkenTalas [192] olarak adlandrlan bir ykamp kurduklarnda, Sasnlerden gelen bir


103/383

stemi'nin huzuruna kt. Kaan Roma ve Sabykelilerini kendisiyle birlikte akam yyemeye davet etti.

Eliler yemee icabet ettiklerinde stemi, Rlilik heyetine byk bir sayg ile davrand ve

divan zerine oturmalarn istedi. Ayrca Sashakknda ikyetlerde bulunarak, onlarn ellehakszla uradn ve bu nedenle onlara k

avaa gittiini syledi. stemi hiddetli bir biulamalarda bulunurken, Sasn elisi bu ortamlarda hkim gelen susma geleneini bozdhzl bir ekilde kar karak stemi'nin sulamaesur bir biimde yalanlad. Orada bulunanlar, el

gelenei terk edip lsz ifadelerde bulunmasnfkesinin lszln grnce akna dndSasn elileri bu artlar altnda Gk-Trk lkesiayrldlar ve bunun zerine stemi, Sasnaldrmak iin hazrlklara balad[193].

Bu olaydan sonra Zemarkhos ve arkadalard, Romallara ynelik dostluu yeniden tey

ve onlar evlerine gnderdi. lk eli Maniakh in onlarla birlikte baka bir eli gn


104/383

Maniakh'n halefinin adTagma , unvan ise Tarkdi[194]. Bylelikle stemi tarafndan, vefat

Maniakh'n olu ile birlikte Romallara eli gnderildi. Olduka gen bir delikanl olduu

kendisine babasnn unvan verildi ve TarkTagma'dan hemen sonraki rtbeyi ald. Bana gbu ocuk babasnn unvann ald nk Manstemi'ye kar olduka arkadaa ve sadk idi.

stemi, Zemarkhos ve arkadalarn gnderdonra, daha nce kendilerine beklemeleri syleyere gnderilen Romallar ile Zemarkhos bubulutular. Bu birlemenin ardndan eve dyolculuklarna baladlar ve ilkKholiatai [195] e

erk ederek kaleler boyunca yolculuk ettiler.Fragman 10, 4

Roma elilerinin geldii ve bir Trk eli ile

Bizans'a dndkleri haberi, Trk topraklaryaknlardaki kabilelere kadar yaylnca bu kabilideri stemi'ye, kendi insanlarndan bazlarnn Rmparatorluunu grmeleri iin gnderilmesin

verilmesini istedi. stemi bunu kabul etti fakat


105/383

kabile liderleri de bunu isteyince, Kholiatai haricinde hi kimseye rza gstermedi. RomOekh Nehri'nden onu aldlar ve uzun bir mesafttikten sonra bu byk, geni gle geldiler [

Zemarkhos burada gn dinlendi ve Geoadnda birini, mparatoru Trklerin lkesindendndkleri konusunda bilgilendirmek zeremektupla gnderdi.

George, on iki Trk ile birlikte, suyun olmadamamen l halinde fakat daha ksa olan bir yoBizans'a doru yola kt. Zemarkhos on ikiboyunca kumlu sahilde yolculuk etti ve baz zor salanlarndan[197] kamay baararak Ikh (Em

Nehrine , oradan Daikh 'e (Ural) ve sonra dierglleri[198]de geerek Attila 'ya (Volga) geldi. Donra Ugur 'lara[199] geldiler ve orada kendil

Kophen [200] (Kuma?) Nehri yaknlarnda ormbir alanda, kendilerini esir almak zere drSasnnin pusuda bekledii sylendi. Bu nedeorada stemi'nin hkimiyetini[201] koruyan Uguideri, tulumlar su ile doldurarak Zemarkho

arkadalarna verdi, bu sayede l geer


106/383

ebilecekleri bir eyleri olacakt. Bir gle geldbu byk su birikintisini getikten sonra Knehrinin boald gllere ulatlar. Buragerekten Sasnlerin kendileri iin pusuda bek

beklemediklerini grmek iin gzcler gndeGzcler tm alan taradlar ve hi kimgrmediklerini bildirdiler. Buna ramen, byndie ierisinde Alan 'larn topraklarna dlerlediler, nkOromuskhi kabilesinden

korkuyorlard[202].Fragman 10, 5

Alanlarn topraklarna geldikten sonra

yanlarndaki Trkler ile birlikte hkmSarosius'un huzuruna karlmak istendiklehkmdar, Zemarkhos ve arkadalmemnuniyetle kabul etti fakat silahlar alnana kTrk elileri kabul etmeyi reddetti[203]. Zemar

bu meselede hakem oldu ve bu konu hakkndagn tarttlar. Sonunda, Trkler Sarosius'un istegibi, silahlarn brakarak, huzuruna ktlar. SarZemarkhos ve arkadalarna, Miusimia 'larnopraklarndan gememelerini tavsiye etti


107/383

Sasnler Suania'da [205] onlar iin bekliyoDareine (Dar- Alan) adl yolu kullanarak dolamyoldan gitmeleri onlar iin iyi olacakt. Zemabunu renince, ipek tayan on hamal gnd

nk Sasnlerin ipein nceden gnderildiiyolda ilk olarak onlarn yolculuk edednmelerini istiyordu, bu sayede onun bir sogn ortaya kacan dneceklerdi. Hamallar knca, Zemarkhos Sasnlerin arkada sol tar

pusuda bekledikleri dnlen Miusimia'dan ave Dareine'den geerek Apsilii topraklarna dyola kt. Zemarkhos Rogatorium'a [206] udaha sonra Karadeniz'e geldi ve burPhasis [207] Nehrine giden gemiye, oradanTrabzon'a giden gemiye bindi [208]. Halkn kullyolu kullanarak Bizans'a geldi, mparatorun huzukt ve ona her eyi anlatt. Zemarkhos'un

Trklere yapt yolculuk ve dn bu ekilde rdi[209].

Fragman 11


108/383

Avar-Frank Mcadelesi

Avarlar ve Franklar bir anlama yapp bar

naylaynca Bayan, Franklarn lideri Sigebert'e535-575) , ordusunun alktan kvrandn veSigebert'in lkenin kral ve bir yerlisi olarak, mttefikilan ordunun kt durumunu gz ard etmemesierektiini syledi. Eer Avar ordusuna erzak

verirse bu sayede ordunun gcn yenidenkazanacan, orada gnden fazlakalmayacaklarn ve daha sonra ayrlacaklarnyledi. Bu mesaj Sigebert'e gnderilince, Avarlaraemen buday unu, sebzeler, koyun ve sr

nderdi [211] .

Fragman 12, 1-2


109/383


110/383


111/383

ulaldnda, skitya ve Trakya'ya ulaabilecekKsaca, komu blgelerden ie balayacaklar hi aba gstermeden Romallarn topraklyamalayabilecekler ve Bizans'a girebilecek

Langobardlarn elileri Romallara kar samann Avarlarn lehine olacan beyan ettiler. akdirde, ilk Romallar harekete geecek ve dny

neresinde olurlarsa olsunlar Avarlarn gcn ybir etmek iin her yolu kullanacaklard.

Fragman 12, 2

Bayan, Langobardlarn elilerini kabul edonlarla ittifak kurmann kendisi iin olduka avolacan biliyordu fakat daha fazla kazanl kstedii iin elileri oyalamaya karar verdi. By

nce kendilerine katlamayacan, sonra aslkatlabileceini fakat isteksiz olduunu ileri srd

Ksaca eli olarak kendisinden ricada bulunankar her trl hileyi kullandktan sonra, gnlsekilde ve sadece Avarlarn Langobardlarn s

olduu hayvanlarn hemen onda birini almgerektiini ve eer stn gelirlerse, ganim


112/383

yarsn ve tm Gepid topraklarn almalar akabul eder gibi grnd. Bylelikle anlamaya vve Gepidlerle savamak iin hazrlklara baland

Cunimund 'un bunu renince, korkuyla mpaustinos'a yeniden eliler gnderdii ve nc

olduu gibi kendisine yardm etmesi iin yalvylenmektedir. Bunu yapmak iin nceden ytmi olmas ve szlerini tutmamas nedeniyle

vicdan azab duymakszn, yeniden SirmiumDrave Nehri'nin gneyindeki topraklar verecyledi[215]. mparator Justinos ge

deneyimlerinden Cunimund'un gvenilir bir olmadn ok iyi biliyordu. Antlamay boza

dnmedi ama Gepid Kral'nn ricrncemede brakt. Roma glerinin daldancak mmkn olan en ksa srede gleri bir agetireceini ve kendisine gndereceini syledi

Ben de Cunimund hakknda bu bilgiyi duakat inanmadm. Antlamay bozan biri iin riekrarlamak utanmazlk olurdu. Bu s

Langobardlarn da Justinos'a bir eli gnderdiRomallara kar keyfi hareketleri nedeniyle i


113/383

bir biimde Gepidlere saldrarak, Romallar ile kurmak iin bask yaptklar sylenmekBylelikle baarsz oldular, fakat mparatoru harafa da Roma yardm gndermemesi konusu

kna ettiler.Fragman 12, 3-8


114/383

Avarlarn Sirmium (Sremska-Mitrovica/SrbKuatmas

Fragman 12, 3

Savan balangcnda, Avarlar uyumsuz sekarmaas karmay ve yaygara kararak davullalmay, bu tr bir grlt ile Romersemletmeyi ve korkutmay planladlar. Bo

bunu nceden renince, ilerleyen zamanlaskerlerine aklad ve bu sayede aniden grltden korkmadlar. Fakat onlar beklediini dnmek, beklentileri dorultus

nelerin olacana aina olmalarn salad.Davullarn sesini duyunca, onlar da karlk o

kalkanlarna vurdular, sava naras attlar, zarks sylediler ve ahaptan yaplm

mataralarna vurdular.Fragman 12, 4

Avarlarn lideri Bayan, Sirmium'u kuat


115/383

niyetlenince, tercman Vitalian ve Comita'y zvurdu. mparator Justinos bu iki adam meseleleri grmek zere Bayan'a gndermBayan bu adamlar elilerin herkese kabul gr

haklarn ve hukukunu ineyerek hapsetti [216].Fragman 12, 5

Surlar zerinden saldr yapldktan sonra, Bbar konusunu grmek zere eliler gndSirmium'da yaayanlardan bazlar dmgzetlemek iin, her zamanki gibi hamamn atyerletirilmiti. Gr alan dnda durarak herhbir Avar taarruzunu beklerken ve gzetlerken,

ulaklarnn yaklatklarn fark ettiler. Aradaki myznden yanlgya dtkleri ve net bir egremedikleri iin, bunlar Avar gleri sandlhemen harekete geerek haber verdiler. Bonoskonuda tedirgindi ve daha net bir rapor almak

zen gsterdi. Bunlarn sadece birka Aolduklarn ve bir mesaj iletmek istedirenince, onlarla mzakerede bulunmak adamlarn surlarn dna gnderdi. [Bonos] ald yaradan dolay byk ac ekiyordu ve D


116/383

Theodoros, Avarlarn muhtemelen yaralandn bilmediklerini syleyerek gendman nne kmasna izin vermedi; eer bbilselerdi, onun ldn dnmesinler

aklanmamas gerekecekti. Bonos deil de diebar konusunu grmek zere geldikleriAvarlar generalin ldnden phelendiler veoplantda grmek istediklerini sylediler. B

zerine Theodoros akll bir biimde daha iyi b

buldu, generalin daha fazla saklanmamgerektiini ve Avarlarn grecei ekilde nne kmasnn uygun olacan syledi. Yarayla ile teskin ederek generali gnderdi.

Bonos ehrin nne gitti, Avarlara yaklakendisini onlara gsterdi ve eliler u mesaj ileAvarlarn hkimi size unlar sylememizi emSavan balamasndan tr sadece ulamayn. Buna siz neden oldunuz. Bir

mcadeleye ve zorlua katlanarak ve uzakldolaarak, bu blgeyi g bela aldm ve siz zorlabenden aldnz. Ayrca, fetih hakk ile benim Usdibad' [217] da benden aldnz. Aymparatorunuz bir deil iki deil, srekli


117/383

hakaretlerde bulundu ve yapmas gereken eylerherhangi birini yapmay reddetti. Sizden bu khakszlk grdkten sonra, ordulara bavuruyorbunun sulusu ben deilim. Fakat imdi, ee

anlama ve bar hakknda bizimle konusterseniz, biz hazrz. Kendi avantajnza bakmabar savaa tercih etmek size kalm".

Bu szlere Bonos yle karlk verdi: "lk o

ava biz balatmadk ve size saldrmadk. Tersine, siz Roma blgesine saldrdnz. Aymparator size para vermeye ve bunu eliler

vermeye karar verdi. Fakat sizin kibrinizi, nbarbar davranndan te bbrlenmenizi

gcnz aan kstah tehditlerinizi renince, bir adam olduu iin uygun olan yapt vermekten vazgeti). imdi yapmamz gerekenbar yapmak iin setiiniz bu elileri mpargndermektir. mparator'un onay olmadan kesin

herhangi bir ey syleme ve yapma yetkimolmadn bilmelisiniz."

Bonos bunlar syledi ve bu szler Bayan'n onald. Bayan u ekilde cevap verdi: "Eer hibi


118/383

baaramadan ve kendime hibir kar salayamabu yerden ekilirsem, ittifak halinde beni izkabileler nnde utan verici ve onursuz bir duderim. Bu saldry hibir amacm ve menf

olmadan yapm gibi grnmememi salamak bana baz kk hediyeler gnderin. nk skigeerken hibir ey almadm ve buray da herhbir kazan salamadan terk etmem benim mknszdr."

Bu teklif Bonos ve ehrin bapiskoposu da yannda bulunanlara mantkl geldi. nk Bgm bir tabak, az miktarda altn ve bir uniinden fazlasn almak istemedi[218]. F

Bonos ve danmanlar kiisel bir giribulunmaktan ve mparatorun muvafakati olmakherhangi bir ey yapmaktan korktular. Bu nedBayan'a u ekilde cevap verdiler: "u an korve kat bir mparatorumuz var ve onun izni olm

dikkatinden kaacak olsa bile, herhangi biryapmaya cesaret edemiyoruz. Ayrca, u an eferde olduumuz iin, yanmzda hi para adece giydiimiz askeri pelerinler ve silahla

var. Dn, ey Kaan, Avarlarn liderine yanm


119/383

getirdiimiz deersiz eylerden hediyeler vermehakarettir. Sylediimiz gibi, byle bir adama olacak hibir eyimiz yok. Eer bu sebmparatorumuz size hediyeler gnderirse,

ereddt etmeden vereceiz. mparatorumumrini memnuniyetle yerine getirerek, yapabildikadarn yapacaz, nk bir arkada ve komukleyi (?) kuvvetlendireceiz."

Bu szlerle deliye dnen Bayan Roma blgalan etmek iin bir ordu gndereceine yeminGeneral kendisine yapabilecei her eyi yapmaamen, saldrnn tamamen gnderilen

menfaatine olmayacan belirtince, Bayan u

yledi: "Roma topraklarna, yok edilmdurumunda bana hi ac vermeyecek olagndereceim"[219]. Bunun zerine Kutrigur oadlandrlan on bin Hun'a Save Nehri'ni gemeDalmaya'ya [220] doru ilerleyerek topraklar

bir etmelerini emretti. Akabinde emri altndakgler ile birlikte Tuna Nehri'ni geti ve Gepblgesine yerleti[221].

Fragman 12, 6


120/383

Avarlarn lideri Bayan bir eli gnderme vantlama yapmak zere Romallarla grmkarar verdi. Vitalian'n kendisine altn vermkendisinin de buna mukabil atekes sresi boyuyamaclk yapmayacan ifade etti. Knisyatifi[222] ile hareket eden Vitllyricum [223] ba memurundan sekiz

nomismata ald ve Bayan'a verdi. Bunun zeAvarlarn lideri, tercman olan Vitalian ile bTargitius'u mparator Justinianos'a gnderekendisine Sirmium'u vermesini ve daha Kutrigurlar ile Utigurlara yapt demeykabileleri kendi hkimiyeti altna almasndan artk kendisine yapmasn sylemesini istedi. Ayonlar fethettii iin tm Gepidlerin kendisinolduklarn ileri srerek, aslen Gepid olan Ustda talep etti.

Eliler bakente ulap mparatorun huzuktklarnda, Targitius unlar syledi: "mpa

olunuz tarafndan verilen bir grev iin buradSiz hkmdarmz Bayan'n gerek babassOlunuzun hakkn ona vererek olunuza duydu


121/383

evgiyi gstermek istediinizden eminim. Bbizim grlerimiz olduu iin (ve belki de sinsanlarnzn grleri), ona hak ettiini vermey

misiniz? Vereceiniz eyi teslim edeceiniz ki

yabanc veya bir dman deildir. Ayrca, mlkdeimeyecektir, nk buraya istemeye geldiolunuza verdiinizde, onun vastasyla size indecektir: Sirmium ehri, mparator Justinian

Kutrigurlar ve Utigurlara verdii yllk d

nk u an tm bu kabilelerin hkimi Bayaayrca Gepid olan Usdibad ve onun yandank hi kimse onlarn Bayan'n klesi oldueddetmeyecektir)."

Targitius bunlar sylemi, mparator da u ekevap vermitir: "Bana yle geliyor ki Targburaya bir eli olarak deil, bizim bilgimiz dAvarlarn yntemlerini bize ifa etmek iin gEer, tavsiye ettiin gibi, Justinianos'un daha

Hunlara (Kutrigur-Utigur) verdiini size verikorkudan deil merhamettendir, nk o (imparonlarn kann dkmek istemedi bu bir jest neolacaktr. Ayrca, bizden para aldklarn iddia ettefil Kutrigurlar ve Utigurlar bizden kaarak


122/383

bizim onlar yerle bir etmemizle tamamen orkalkmlardr, aka anlalmaldr ki, cmgsterdiimiz ve savata yzlemek zorukaldklarmz ayndr. yleyse neden malup ed

ait olan size verelim? Fethetmek ve ayn zamaethedilenlerin parasn bakalarna vergerekten garip bir eydir. Bir zamanlar akldavranm grnmemiz yeterli deildir. Aptallalkanla dntreceimizi dn

olmalsnz"[224]."yleyse Usdibad hakknda ne yapmalyz?

ize vermek mi? Sahip olduumuz eyleri zedevletimize zarar veren barbarlara terk ede

kadar aptal deiliz. Atamz olan mparageldiklerinde, Gepidleri ald ve onlara Sirivarndaki topraklar verdi[225]. Onlar

Langobardlar arasnda sava ktnda, bhakkmz olarak bize ait olana yardm ettik ve

klelik doalarn gstermemi ve ihanetlervelinimetlerini sinirlendirmemi olsalard, yardm ile Gepidler sava kazanabilirlerdi. karlk onlar bize kar affedilmez dalaveevirdiler. Fakat Romallar nankrlkleri nede


123/383

onlar cezalandrmamaya (nk hibir ularna karlk gelemez), fakat bakalar tarafnamamen yerle bir edilirlerken baka yne bakm

karar verdiler. imdi durum bu ekildeyken,

ebaamz olan Gepidleri elinizde tutmanz nedeikyet etmekte hakl olmamza raikyetlerimiz bize geri dnd. Siz Usdibad' diyorsunuz, fakat biz sizden Gepidlerin tm

kalann istiyoruz".

"En bandan beri Romallarn misyonu saduahip olmayanlara saduyuyu retmek

kendilerinin de bundan yoksun oldukdndrmemek olmutur. Sirmium'u barba

verecek miyiz? Romallar silahlanmaktan durduu mddete, sadece hayatta kaldnz memnun olmayacak msnz? Sen Targitius, KaaTuna Nehri'ni ve sonra Hebrus'u (Meri Ngeeceini ve tek bir saldr olmadan Tr

ehirlerini alacan syleyeceksin. Fakat ilk Romallarn gc hareket edecek ve onun umutlboa kararak Avarlarn sahip olduu her yamalayacak. Barbar kibri devam ettike, yykmaya ve talan etmeye son vermeyeceiz. Bar


124/383

iyade sava Romallarn menfaatine olacaAvarlar gebeler ve yabanclar ile dost oldmanlaryla dost olmaktan daha acdr, onlarn dostluu gvenilir deildir. Ruhlarm

iyade vcutlarmzn yaralanmas daha iyidir. Hyaylar, atlar ve byk piyade glerinizi hazTargitius. Bar bizim iimize gelmez."

mparatorun bu olduka gl szleri ile

lileri gnderildi. mparator zaten General Bobir mektup gndermi ve Bizans'ta bulukendisine bu teklifleri tayan adamlar gndein ar bir ekilde eletirmitir. Ayrca, Avarl

aralarndaki dmanln hemen patlak verece

ok iyi bildii iin, Justinos generale tm ilahlarn hazrlamaya balamasn da sylemBonos, mparatordan gelen mektubu okuyunca,ava hazrlklarn tamamlamtr.

Fragman 12, 7Targitius yeniden mparatorun huzu

karlmasn isteyerek geri gelmi ve ayn tekyaptktan sonra ayn cevaplar almtr. Ba


125/383

Sirmium ehrinin kendi mlkiyeti olarak kenverilmesini nk Gepid kralln yktn ve ustinianos'un her sene Hunlara (Kutrigur-U

dedii parann da kendisine verilmesini istem

Bunu nceki yllarda almadklar iin, Targitiuparay toptan almak ve gelecekte de Romalkarara balanan yllk demeleri yapmasn istemAyrca, esir hakk nedeniyle kendisine ait Usdibad' da talep etmitir. Targitius gururlan

baka taleplerde de bulunmu ve mparator hepeddetmitir [226]. Justinos onun szlerini aalave ona bir kral gibi cevap vermitir.

Bu konular hakknda ok sayda resmi gr

yapldktan sonra, hibir sonu elde edilemedimparator her eyi grmek ve her bir hakknda bir antlama yapmak zere GenTiberios'u Avar

Documents

Bizans Kaynaklarında Türkler