INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIK

EKONOMSKI FAKULTET

SEMINARSKI RAD

BIZNIS PLAN KAO SAVREMENI INSTRUMENT INVESTICIONE POLITIKE

MENTOR: STUDENT:

Prof.dr.Asib Alihodi Husref Hodi

Br.index:69/10-e

TRAVNIK,2012.GODINA

SADRAJ

UVOD.........................................................................................................................................3

1.RAZLIKUJEMO DVIJE VRSTE PLANIRANJA...............................................................................4

2.BIZNIS PLAN pojam..............................................................................................................5

3.STRATEGIJSKI BIZNIS PLAN.....................................................................................................54.PROIZVODNI / OPERATIVNI PLAN..........................................................................................6

5.SADRAJ POSLOVNOG PLANA................................................................................................7

6.REZIME...................................................................................................................................7

7.PODACI O PREDUZEU...........................................................................................................7

8.OPIS PROIZVODA I USLUGA....................................................................................................8

9.MARKETING PLAN..................................................................................................................810.PLAN PROIZVODNJE...........................................................................................................13

11.MENADMENT I ORGANIZACIJA........................................................................................13

12.PLAN ISTRAIVANJA, RASTA I RAZVOJA.............................................................................14

13.FINANSIJSKIPLAN.15

14.OCJENA OPRAVDANOSTI...................................................................................................17

15.PREDUZETNIKE STRATEGIJE.............................................................................................17

ZAKLJUAK..............................................................................................................................19

LITERATURA............................................................................................................................20UVOD

Planiranje predstavlja filosofiju ponaanja preduzea koja bazira na potrebi za sistematnim i kontinuelnim razmiljanjem o budunosti prije neposrednog reagovanja. U pitanju je obilik kauzaliteta, odnosno sagledavanje buduih posijedica i sadanjih odluka. Gdje zapravo povui liniju izmeu sadanjeg raspolaganja resursima, planiranjem, i investiranjem, i izmeu budunosti gdje e i rezultati efektirati, pitanje je na kome se lome koplja doktrine i praktinog funkcionisanja svakog privrednog subjekta. Planiranje je primarna i sutinska faza procesa menadmenta kao i bitna odgovornost svih menaderskih nivoa. Planiranje predstavlja formulisanje ciljeva i naina njihovog prilagoavanja, koje je koordinirano sa stvaranjem i prilagoavanjem organizacione strukture, stila voenja i modela kontrole. Planiranje pomiruje dvije stvari, teoriju i praksu, misao i djelovanje.Planiranje je prije svega izbor ciljeva i odreivanje naina njihovog ostvarenja. Rezultat procesa planiranja su planske odluke. Ciljevi su osnovna planska odluka. Ostale planske odluke slue ostvarenju ciljeva glavne planske odluke. Planske odluke su vodilje za menadmentski tim kao i druge interesne grupe preduzea. Planske odluke su vaan faktor jer u sadanjem trenutku se postiu ciljevi koji dolaze u neposrdenoj budunosti. Obzirom da svaki subjekat u svom poslovanju rauna sa izvjesnom stabilnou i izvesnou projekata, trenutak i proces planiranja su vana poetna faza procesa.To dakle nije samo in ve itav proces , promjene su kontinuelne, stoga je i planiranje kontinuelno. Planiranje se odvija u ciklusima. Poinje se predvianjem trendova razvoja, tee sa preduzimanjem odgovarajuih akcija, a zavrava se sumiranjem i praenjem rezultata preuzetih akcija. Kako se odnosi na budue efektuiranje sadanjih procesa, mora se raunati sa mogunou promjene projektovane budunosti, pa se stoga moraju predzimati permanenta praenja rezultata preduzetih akcija i blagovremeno reagovati na negativne oscilacije koje proces mogu uzdrmati u nekoj od njenih faza i time ugroziti cjeo projekat tj. dovesti do negativnog rezulatata.1.Razlikujemo dvije vrste planiranja :

A) strategijko planiranje

B) operativno planiranje

Operativno nazivamo jo i osnovno planiranje. Strategijko planiranje postoji da bi se ostvarila misija kao jedinstven razlog postojanja preduzea, i vizija kao sutinski nain ostvarenja te misije. Operativno planiranje sa svoje strane konkretizuje opte ciljeve i naine njihovog ostvarivanja kroz kratkorocne odluke. Ovo planiranje se bavi i detaljima za definisan okvir i pravila ponaanja i rezultira dvjema vrstama planskih odluka : 1.za jednokratnu upotrebu 2.za permanentu upotrebuNa grafikonu emo bolje shvatiti odnos izmeu ciljeva, strategije i operativnih odluka, a u sklopu njih i odluka za jednokratnu upotrebu i za permanentu upotrebu.

Ciljevi

Strategija

Operativne odluke

Jednokratne Permanentne

odluke odluke

Politike

Program

Biznis

plan Postupci

Projekat

Pravila Planske odluke za permanentnu upotrebu su rezultat standardnog pristupa u planiranju koji bazira na kontroli repetitivnih i predvidivih situacija.

Planske odluke za jednokratnu upotrebuslue za preciziranje kursa akcije koji se koristi samo izuzetno, odnosno za rjeavanje problema nerepetitivnog karaktera. Glavni tipovi odluka za jednokratnu upotrebu su biznis plan, program i projekat. Planske odluke za jednokratnu upotrebu treba da omogue realizaciju specifinih ciljeva. Ove odluke prestaju da izazivaju odgovarajue dejstvo sa ostvarenjem definisanih ciljeva.2.BIZNIS PLAN pojamPredstavlja vremenskim intervalom odreen skup aktivnosti koje su u skladu sa definisanim ciljevima i strategijom. Radi se zapravo o skupu planova koji se nalaze u kauzalno-hronolokom redosljedu. Konkretnije radi sa o sljedeem redosljedu planova: plan prodaje, plan proizvodnje, plan investicija, plan istraivanja i razvoja, i finansijski plan. Finansijski plan se obino daje u formi projekcije osnovnog skupa finansijskih izvetaja ( bilan stanja,uspeha i izvetaj o gotovinskom toku ). Mogue je finansijski plan dati u formi budeta ( plan priliva i odliva sredstava ). Opisuje ta preduzetnik planira i kako planira da ostvari svoju poslovnu viziju. Njega koriste preduzetnici koji trae investitore ili nove poslovne partnere. On detaljno opisuje preduzetniki projekat procenjuje ekonomsku i finansijsku dimenziju kako bi se razumjela izvodljivost i profitabilnost planova. Prilikom izrade neophodno je prdravati se nekoliko pravila:

biti kratak, ne vie od 50 str.

biti eksplicitan u zahtjevu kredita

uravnoteiti ekonomsku i ginansijsku projekciju

izbegavati tvrdoglavost u izradi projekcije

Biznis plan je nuan uvijek kada se ulazi u nove poduhvate, jer prezentira pregled cjeline ulaganja, pomae kao podsetnik da se neto ne ispusti, ukazuje na kritine take i slui onima koji se ukljuuju u poduhvat kao poslovni partneri ili finansijeri, da sagledate valjanost opredeljenog posla!Plan vam pomae da izbegnete rizike i zamke, postignete svoje ciljeve i izgradite profitabilno preduzee, koje e biti drutveno korisno!

Strateko planiranje u preduzetnitvu posebno dobija na znaaju u periodima velikih politikih, ekonomskih, tehniko tehnolokih, socijalnih i/ili kulturnih promjena!3.STRATEGIJSKI BIZNIS PLAN

Gradei put ka drutvenom uspjehu i profitu, mora se dobro razmisliti o sljedeim pitanjima. Kojim poslom se bavimo? Koje usluge pruamo? Kakva je drutvena korisnost naeg posla? Gdje je nae trite? Ko e biti kupci? Ko ce biti dobavljai? Ko e biti konkurenti? Kakva je naa prodajna strategija? Koje emo trgovake metode koristiti? Kliko je novca potrebno za rad nae organizacije? Kako organizovati posao? Koje vrste kontrole su potrebne u menadmentu? Kako se one mogu sprovesti? Kome se moemo obratiti za pomo finansijsku, strunu, radnu ili drugu? I mnoga druga!Pri definisanju poslovne strategije koristimo parametre kao to su:

1. ciljna grupa

2. ciljano trite

3. prodajni kanali

4. cjenovna politika

5. asortiman

6. koncept prodaje

7. inovacije

8. kritine take za posao

Sama izgradnja poslovne strategije mora da proje kroz 8 koraka koji moraju da se definiu kroz business plan. Izgradnja strategije tee na sledei nain:

1. segmentacija trita

2. kvanitifikacija

3. razumevanje

4. prioriteti

5. strateki plan

6. akcioni plan

7. izvrenje

8. kontrola

Sam izbor jedne ili vie strategija je stvar nosioca business plana i njegove vizije posla i trita. Posao ocenjivaa je da procene kolika je ta strategija realna i primenljiva.4.PROIZVODNI / OPERATIVNI PLAN

Ovdje treba dati odgovore na sjledea pitanja:

1. identifikovanje proizvodnog programa

2. objekti koji su potrebni za realizaciju programa

3. oprema za realizaciju programa

4. identifikovanje dobavljaa i repromaterijala za realizaciju programa

5. koje su glavne karakteristike proizvodnog procesa?

6. da li se cjeo proces obavlja samostalno i ko su ostali proizvodjai?

7. koliki su trokovi proizvodnje?

8. koje su budue investicje u opremu?

Takoje, kao vrlo bitno pitanje kod proizvodnog plana postavljaju se i sljedea pitanja:

1. razvoj tehnologije u svijetu i okruenju

2. inovativna prednost nae ideje

3. razvoj familije proizvoda

4. trendovi u potronji

5. patentna prava i licence

6. irenje kapaciteta investicije

7. koje su vam nove ciljne grupe proizvodi5.SADRAJ POSLOVNOG PLANA

1. Rezime

2. Podaci o preduzeu

3. Proizvodi ili usluge

4. Marketing plan

5. Strategija ulaska na trite

6. Plan proizvodnje

7. Menadment i organizacija

8. Plan istraivanja, rasta i razvoja

9. Finansijski plan

6.REZIME

ine ga:

osnovni podaci o preduzeu

kratak opis proizvoda ili usluga

potencijalna tranja na osnovu analize kupaca i konkurencije

osnovni ciljevi preduzea i strategija za njihovo ostvarenje

osnovni finansijski pokazatelji.

7.PODACI O PREDUZEUDaju osnovne informacije kao to su poslovno sedite, vrsta vlasnika, oblik organizacije, raspoloiva sredstva i sl. Odabir lokacije je izuzetno bitan za novo preduzee, da li e biti:

lokalna zajednica, najee iz linih raloga ili to lokalna zajednica nudi povoljnosti novim preduzetnicima

trgovalka oblast, koje ukljuuje ko e biti kupci i njihove potroake navike

Pri odabiru lokacije poeljno je prdravati se:

cjene zakupa ili prodaje u razliitim djelovima grada

uporediti da li je povoljnije iznajmiti ili kupiti

i voditi rauna da se kupovinom preduzee obavezuje za plaanje osiguranja i trokova odravanja.

8.OPIS PROIZVODA I USLUGA

Pod proizvodom raunamo njegove materijalne, kvalitet, tehniki sardaj i sl, odlike i nematerijalne karakteristike, a to su marka, dizajn, garancija i sl. Vano je navesti i upotrebnu vrijednost proizvoda i ta je to to ga ini jedinstvenim u odnosu na konkurenciju. Takoe navesti da li je re o patentu, atestima sl.

9.MARKETING PLAN

Djelovi marketing plana su: istraivanje trita, analiza konkurencije i grane i marketing program

straivanje marketinga:

istraivanje trita,

istraivanje promocije - Istraivanje promocije treba da prui informacije o: najpogodnijem metodu promocije, najpodesnijem materijalu za promocionu kampanju, najpogodnijim medijima, efikasnou promocione kampanje.istraivanje okruenja - Istraivanje okruenja prua informacije o: politikim uticajima, ekonomskim uticajima, drutvenim uticajima, tehnolokim uticajima.istraivanje proizvoda - Istraivanje proizvoda prua informacije o: ansama za razvoj novog proizvoda, neophodnim sredstvima za dizajniranje proizvoda, konkurentskim karakteristikama u odnosu na konkurentske proizvode, pakovanju.istraivanje prodaje - Istraivanje prodaje je korisno sprovesti da bi se: saznalo o efikasnosti prodajnih metoda i tehnika, formirale prodajne teritorije, ustanovila adekvatnost metoda za ustanovljavanje naknada, ustanovile potrebe za definisanje obuke za prodavce.istraivanje distribucije - Istraivanje distribucije omoguava informacije o:

najpodesnijem metodu distribucije,

adekvatnosti lanova kanala distribucije, najboljim lokacijama skladita i maloprodajnih objekata. Analiza konkurencije i graneVanije prepreke koje zahtevaju analizu su: ekonomija obima, diferencijacija proizvoda, pristup kanalima distribucije, pristup izvorima kapitala, stav konkurencije prema novim preduzeima u grani.Prije ulaska na odreeno trite veoma je vano analizirati proteklu dinamiku grane i nivo konkurentnosti. stopa rasta tranje (visoke stope rasta ine ulazak lakim), nivo fiksnih trokova (vii fiksni trokovi su jaka ulazna prepreka), nivo diferencijacije proizvoda, broj i veliina konkurenata, nivo ekonomije obima.Na nivo profitabilnosti privredne grane utiu i drugi elementi kao to su: potencijalna nova preduzea, proizvodi supstituti, kupovna mo kupaca, kupovna mo dobavljaa.Iz navedenih razloga, analiza privredne grane mora da ukljui sva etiri elementa.Rizik od novih preduzea umanjuje profitabilnost. Novi i snaniji supstituti mogu da promjene tranju za postojeim proizvodima. Kupovna mo kupaca i dobavljaa ima bitan uticaj na profitabilnost, naroito u sluaju monopola. Kupovina od monopoliste i prodaja monopolisti ima velika ogranienja izraena prema profitabilnosti.

Da bi se preduzee pozicioniralo u odnosu na konkurenciju potrebno je izvriti SWOT analizu. SWOT, strength, weaknesses, opportunities i threats, to znai snage, slabosti, anse i prijetnje, respektivno. Ovako izvrena analiza okruenja i privredne grane, zajedno sa istraivanjima marketinga predstavljaju dobru osnovu za formulisanje ulaznih i izlaznih strategija, to je sljedei dio poslovnog plana.Marketing program Marketing program sastoji se iz niza akcija a odnose se na: proizvod

cijenu

promociju

distribuciju.

PROIZVOD

Diferenciranje proizvoda najvaniji je cilj marketing plana. Posljedica doferenciranja je formiranje cijene vee od reine to poslovanje ini profitabilnijim. Najpre se vri segmentacija klijenata na osnovu platene moi, zatim se mora vidjeti da li je preduzee sposobno da obezbijedi pravi miks proizvoda i cijene koje ti klijenti ele i na kraju analizirati pravi metod promocije.

Rezultati ovih analiza slue za definisanje:

1.miksa proizvoda ili usluga

2.dizajna proizvoda

3.pakovanja.

CIJENA

Cijena mora biti odreena razmatranjem velikog broja faktora:

eljena profitabilnost ivotni ciklus proizvoda cijenovna elastinost tranje konkurentske strategije rizik od pojave nove konkurencije kanali distribucije.Razlikujemo tri glavne metodologije za formiranje cijene: trino orjentisana cijena

trokovno orjentisana cijena konkurentski orjentisana cijena.

Trino orijentisana cijena

Pristup se zasniva na pretpostavci da prodajna cijena mora biti bazirana na percepciji vrednosti koju klijent ima o odreenom proizvodu, nezavisno od nivoa trokova neophodnih za njihovu proizvodnju (nakit spotrski automobili ili consulting usluge).

Trokovno orjentisana cijena

Ova metodologija ima ogranienja usljed potekoa oko odreivanja prosenih trokova ako oni variraju sa promenom obima proizvodnje. Razlog su usglavnom visoki fiksni trkovi. U ovom sluaju odreivanje cijene koja je previsoka smanjuje tranju to utie na obim prodaje, trokove i profitabilnost.

Konkurentski orjentisana cijena

Cijene se formiraju prema cijenama vodeeg konkurenta. Ovo je tipino za preduzee koja imaju mali trini udjeo te tako ne mogu ni da utiu na formiranje cijena.Taktike odreivanja cijena:

niska cijena moe se privui veliki broj klijenata, taktiku niske cijene proizvoda koji se reklamira koriste supermarketi

multiplikovana cijena pravi se popust za kupovinu vie jedinica jednog proizvoda

komplementarni proizvodi glavni proizvod se prodaje po nioj cijeni, a komplementarni po vioj

nezaokruena cijena 19.99 nije isto to I 20,00 te tako ovaj mali trik pomae u odluci.

PROMOCIJA

Promocija je vaan segment marketinga i neophodno ju je planirati. Glavni ciljevi promocije usmereni su na krajnjeg potroaa:

a) neka potroa zna da proizvod postoji

b) ubijediti ih da trae dodatne informacije

c) ubijediti ih da kupe proizvod

d) uiniti ih stalnim klijentima.

Nakon utvrivanja ciljeva pristupa se strategijama:

Pull strategija je pristup koji podrazumeva prenoenje poruke lanovima ciljnog trita. Cilj je da se stimulie tranja ohrabrivanjem kupca da povuku proizvod kroz kanale prodaje, da odu do prodavnice I raspitaju se za proizvod.Push strategija se koristi za guranje poruke kroz pojedine kanale. Svrha je da ohrabri posrednike da nabave robu od proizvoaa.

Profile strategija se koristi za obraanje svim stejkholderima, na taj nain najee se stvara korporativni imid. Za svaku od navedenih strategija mogue je definisati odgovarajui promocioni mix. Elementi promocionog mixa su:

-oglaavanje

-promocija prodaje

-odnosi sa javnou

-lina prodaja

-dirketni marketing

Kada se odluuje o poruci koja se upuuje mora se voditi raiuna da je jasna I razumljiva. Ona mora da naglasi glavne odlike proizvoda, a najbolje je da to bude samo jedna ona najvanija.

Kanali promocije sa aspekta preduzetnitva su:

lini, to su korporativni kanali (agenti, prodavci), drutveni kanali (prijatelji, roaci) I tehniki kanali (savetnici, konsultanti)

ostali kanali se obraaju iroj publici, radio, tv, asopisi itd.

DISTRIBUCIJA

Glavne komponenete distribucije su:

kanali distribucije

prodajno osoblje

fizika distribucija

Kanali distribucije mogu biti:

direktni,

kratki

DugiDirektni kanali zahtjevaju velika ulaganja ako preduzee eli da pokrije vee geografsko podruje. Oni nisu uobiajeni za robu iroke potronje.

Metode formiranja direktnih kanala su:

lanac sopstvenih prodavnica

pismene porudbine

prodaja od vrata do vrata

automati za prodaju

Nedirektni kanali podrrazumevaju priosustvo jednog (kratki) ili vie (dugi) posrednika prije nego to roba stigne do potroaa. Idealni su za nova preduzea poto minimiziraju ulaganja. Prodajno osoblje mora da bude tako struktuirano da dobro pokrije trite I stigne do potroaa. Mora se uzeti u obzir geografsko podruje, trini segment I posebni klijenti. Porodajno osoblje ine zaposleni ili nezavisni agenti. Fizika distribucija se sastoji od distribucije proizvoda maloprodavcima ili krajnjim korisnicima, ine ga skladita, transportna sredstva, isporuka robe.STRATEGIJA USLASKA NA TRITE

Razlikujemo tri osnovna preduzetnika principa za ulazak na trite:

-strategija inovativnosti, tei da ponudi bolji proizvod ili uslugu po nioj cijeni

-strategija imitacije, zasnovana je na ponudi koja je identina ili slina onoj od postojeih konkurenata

-strategija neuhvatiljivosti, zasnovana je na istoj ili slinoj ponudi kao i kod konkurencije, ali ovde nova preduzea pokrivaju potrebe samo sekundarnih klijenata i na taj nain izbegavaju reakciju postojeih preduzea.Kada jednom ue na trite novo preduzee mora da odabere konkurentsku strategiju. Na izbor strategije mogu da uestvuju dve kljune karakteristike: strunost, tehnologija i vjetina proizvodnje i sposobnost, nain poslovanja, poslovni procesi iorganizaciona struktura.10.PLAN PROIZVODNJE

Ako je u pitanju proizvodno preduzee, u biznis planu je potrebno navesti sve parametre koji su bitni za obavljanje proizvodne delatnosti:

generalna tehnoloka ema, tokovi materijala, proraun iskorienosti kapaciteta, elementi zatite ivotne sredine i zatite na radu.Sljedei element plana proizvodnje je specifikacija, tehnike karakteristike i vrednost proizvodne opreme. Pored potrebne proizvodne opreme na ovom mjestu je pogodno prikazati kaluklaciju trokova izvoenja potrebnih graevisnkih radova (adaptacija ili izgradnja).

Tehnoloki kapacitet i obim proizvodnje treba da sadre planirani asortiman proizvodnje, strukturi planiranog proizvodnog programa, projektovanom obimu proizvodnje u fazama uvoenja proizvoda na trite i u godini normalnog korienja kapaciteta.

Materijalni inputi proizvodnje se odnose na: inpute neophodne za proizvodnju jedinice proizvoda, uee svih elemenata u strukturi proizvoda, cijenu kotanja, dinamiku nabavke elemenata proizvodnje.U planu proizvodnje je potrebno prikazati i potreban broj zaposlenih. Pored broja zaposlenih potrebno je prikazati njihovu kvalifikacionu strukturu.

11.MENADMENT I ORGANIZACIJAZa mala preduzea je karakteristino da nemaju izrazito razraenu organizacionu strukturu, ali ipak je potrebno u biznis planu navesti osnovne karakteristike organizacione i strukture menadmenta.Osnovni parametri procesa projektovanja organizacione strukture su:

- podjela rada - bitno je sagledati koje e se funkcije obavljati u preduzeu, a zatim ih dalje raslaniti do nivoa zadatka.

- departmentalizacija (organizaciono grupisanje) - Svrha organizacionog grupisanja je da se postigne racionalizacija izvrenja poslova, odnosno grupisanje slinih aktivnosti u jednu organizacionu cjelinu. Kriterijumi koji se koriste u departmentalizaciji su: raspon kontrole, neprekidnost procesa, objekat, izvravanje, svrha.

- koordinacija - je usmjeravanje svih napora u organizacijama ka ostvarivanju zajednikog cilja. Postoji nekoliko oblika koordinacije, a to su: vertikalna koordinacija; usaglaavanje aktivnosti organizacionih jedinica du cijele piramide hijerarhije, horizontalna koordinacija; sinhronizacija rada odeljenja istog nivoa. - decentralizacija - je proces prenoenja zadataka, autoriteta i odgovornosti na nie nivoe organizacione strukture. Uvodi se iz nekoliko razloga: ograniena sposobnost vlasnika ili top menadmenta da koordinira i kontrolie rad na svim nivoima hijerarhije, profesionalna superiornost zaposlenih u odnosu na vlasnike i menadment, poveani kapacitet obrade informacija, brzina reakcije, potreba ovjeka da smanji svoju odgovornost uz neznatan gubitak autoriteta, podsticanje preduzetnike inventivnosti na niim nivoima hijerarhije, skraivanje komunikacionih kanala.Procesom projektovanja organizacione strukture mogue je definisati odgovarajui model organizacione strukture. Organizacione strukture se mogu grupisati u tri tipa modela: birokratski, fleksibilni, organski.U birokratske modele organizacione strukture ubrajamo sljedee strukture:

linijska,

linijsko-tabna,

linijsko-funkcionalna.Fleksibilni modeli organizacione strukture su: divizioni, struktura po stratekim poslovnim jedinicama, projektni, matrini.Mlade organizacije odlikuje jednostavna struktura, sa niskim nivoom specijalizacije i formalizacije to ovu strukturu svrstava u organske modele, a to su: inovativni, adhocratia.

Adhocratiu karakterie donoenje odluka u hodu, kroz uestale konsultacije, to ukazuje na visok stepen decentralizacije.

U planu menadmenta i organizacije je potrebno navesti i karakteristike menadment tima. Potrebno je definisati menadment tim, sa svim podacima relevantnim za njega. To podrazumeva prilaganje detaljnog Curriculum Vitae-a iz kojeg se moe videti nivo i vrsta obrazovanja, prethodno radno iskustvo, specijalizacija za odreene vrste poslova, itd. Pored navoenja radnih biografija menadmenta, isto je potrebno uraditi i za sve zaposlene u svim djelovima organizacione strukture.

12.PLAN ISTRAIVANJA, RASTA I RAZVOJA

Ako se preduzee nalazi u ranoj fazi razvoja treba posvetiti veliku panju istraivako razvojnom planu i istraivako razvojnoj strukturi. U planu je potrebno navesti koja testiranja proizvoda su do sada uraena i opisati koje korake treba sprovesti do njegove komercijalizacije, navodei vrijeme i ljudske i materijalne resurse potrebne za sprovoenje svake faze.

13.FINANSIJSKIPLANBiznis plan pomae i u tome da se uvidi za koje njegove djelove je potrebno vriti dodatna istraivanja i da li postoje alternativni metodi za poveanje profitabilnosti ili smanjenje finansijskih potreba.Analiza trokova i prihoda je osnovni alat za procenu profitabilnosti, dok proraun ulaganja odreuje finansijske potrebe koje mogu biti pokrivene zajmovima. Ekonomski aspekt analize je blisko povezan sa finansijskim i zato e se ove dvije analize u praksi raditi zajedno.

Osnovni raunovodstveni dokumenti su:

- bilan stanja

- bilans uspjeha

- tok gotovineKako bi se razumjela profitabilnost i finansijska izvodljivost projekta potrebno je izraditi probni bilans stanja, bilans uspjeha i tok gotovine za sljedeih 3/5 godina, sto predstavlja strategijski biznis plan.

Bilan stanjaSlui za analizu sredstava i izvora sredstava. Na strani aktive prikazani su djelovi vlasnitva preduzea, a na strani pasive izvori finansiranja tih sredstava. Aktiva i pasiva moraju biti jednake. Fiksna sredstva mogu biti materijalna i nematerijalna, kao i dugorona finansijska ulaganja. Poto se ona koriste nekoliko godina onda trokovi ne mogu da se izraze u godini kada su nabavljena. Stoga se mora uvrditi amortizacija i to: Vrijednost sredstava

Period amortizacije (godine) = 20.000 = 4.000

5Bilans uspjehaZa razliku od bilansa stanja bilans uspjeha obuhvata sve prihode i rashode obraunskog perioda (prihodi od prodaje, trokovi finansiranja, porez na dohodak, vanredni prihodi i rashodi, neto dobit ili gubitak preduzea)Prihodi se raunaju kada se koliina robe pomnoi prodajnom cijenom i predstavljaju ukupnu vrijednost prodaje u periodu od 1 godine.

Osnovna podjela trokova je na

- varijabilne ( oni trokovi koji se menjaju pod uticajem promjena obima proizvodnje. Oni reaguju na promjene obima proizvodnje tako to sa porastom obima proizvodnje rastu, a sa opadanjem obima proizvodnje opadaju ).

- fiksne trokove ( to su trokovi koji se ne menjaju sa promjenama obima proizvodnje).

Tok gotovinePri izradi toka gotovine neophodno je poi od stanja gotovine na poetku planskog perioda. Na takvo poetno stanje dodaje se poveanje gotovine u toku planskog perioda, pa se od njihovog zbira oduzima smanjenje gotovine u toku planskog perioda, da bi se kao rezultat dobilo stanje gotovine na kraju posmatranog perioda.

Analiza trokova, prihoda i rashoda

Ukupne trokove ini suma varijabilnih i fiksnih trokova. Analizu prihoda i trokova je mogue vriti preko prelomne take rentabilnosti. Prelomna taka rentabilnosti je ona koliina proizvedene robe u kojoj se ostvaruje nulti profit. U sluaju da se proizvodi preko te koliine, preduzee ostvaruje profit. U sluaju kada je proizvodnja manja od prelomne take rentabilnosti, preduzee ostvaruje gubitak.Odreivanje prelomne take rentabilnosti raunskim putem:

PT = ( Fiksni trokovi ) / ( Prodajna cijena - Varijabilni troak po jedinici )

Izraunavanje prelomne take omoguava ocjenu izvodljivosti projekta uporeivanjem prelomne take sa rezultatima predvianja tranje u analizi trita.

Racio analiza

Racio analiza je proizvod internih i eksternih finansijskih izvetaja, a njen znaaj je u tome to sumira kljune rezultate koji ukazuju na finansijske performanse preduzea. Racio brojevi su odnosi pojedinih pozicija bilansa stanja i bilansa uspjeha. Postoje sljedee grupe racio brojeva: racia rentabilnosti (profitabilnosti), racia likvidnosti, racia solventnosti, racia aktivnosti.Budet

Budet je specfikacija trokova, odnosno finansijskih sredstava. Budeti se za proizvodna preduzea mogu grupisati na seljedei nain: budet prodaje, budet proizvodnje, budet usluga, budet odreen politikom preduzea, sumarni budeti.Budet prodaje je primarni budet iz kojeg se izvode ostali budeti. Budet proizvodnje treba da pokae koliine i trokove za svaki proizvod i mora da bude terminiran sa budetom prodaje i visinom zaliha. Budet usluga se odnosi na podravajue aktivnosti proizvodnog preduzea. Budeti odreeni politikom preduzea se odnose na kapitalne izdatke, istraivanje i razvoj, reklamu, itd. Sumarni budet se dijeli na glavni budet i budet gotovine.

Glavni budet se obino prikazuje u obliku budetiranih operativnih iskaza ( trgovinski bilans, bilans uspjeha i bilans stanja ). Za izradu budeta gotovine potrebno je predvideti priliv i odliv novca. Budet novca mora biti jednak koliini novca koja je navedena u aktivi bilansa stanja.14.OCJENA OPRAVDANOSTIDa bi se na kraju ocijenila izvodljivost (isplativost) preduzetnikog projekta potrebno je izraunati ocjenu opravdanosti ulaganja. Ocjenu opravdanosti mogue je izraunati preko dve grupe pokazatelja:

statike ocjene, dinamike ocjene.Statike se oslanjaju na podatke iz samo jedne (prosene) godine perioda eksploatacije investicije. U statike ocjene spadaju:

rok vraanja, jedinina cijena kotanja, produktivnost, ekonominost, rentabilnost, koeficijent tehnike opremljenosti.Dinamiki kriterijumi koriste diskontni raun kako bi sveli budue vrednosti na sadanju vrijednost. Najee koriene dinamike ocjene su neto sadanja vrijednosti interna stopa rentabilnosti.

Neto sadanja vrijednost je suma diskontovanih neto priliva koji se ostvaruju u periodu eksploatacije investicije. Investicioni projekat je opravdan ako je neto sadanja vrijednost vea od nule. Kod iinterne stope rentabilnosti nije potrebno predvideti diskontnu stopu, jer se ona u proraunu pojavljuje kao nepoznata veliina. Interna stopa rentabilnosti je ona diskontna stopa za koju je neto sadanja vrijednost jednaka nuli. Investicioni projekat je opravdan ako je interna stopa rentabilnosti vea od vaee kamatne stope na tritu, odnosno ako postoji vie projekata najbolji je onaj koji ima najveu internu stopu rentabilnosti.

15.PREDUZETNIKE STRATEGIJE

Za preduzetnike je veoma vano da neguju strateki pristup upravljanja preduzeem. Preduzetnici su razvili nekoliko razliitih tipova preduzetnikih strategija:

strategija potpunog planiranja, strategija kritine take, oportunistika strategija, reaktivistika strategija, rutina (navika).Preduzetnik koji koristi strategiju potpunog planiranja planira unaprijed i aktivno struktuira situaciju.Karakteristika strategije kritine take je da zapoinje sa najteom, najnejasnijom i najvanijom takom u planu. Akcije se sprovode na osnovu te take, tog polazita i nita se drugo ne preduzima. Tek nakon rijeavanja prve kritine take mogue je preduzeti sljedee korake.

Oportunistika strategija poinje sa nekim oblikom planiranja. Meutim, kada se ansa pojavi u okruenju, preduzetnik odstupa od plana i pokuava da iskoristi ansu.

Karakteristika reaktivistike strategije je da preduzetnik reaguje u skladu sa situacijom. Akcije nisu planirane i ne koristi se proaktivan pristup informacijama.Rutina je unapreenja poslovanja, zato to se stvari obavljaju na nain na koji su se oduvijek obavljale.

ZAKLJUAK

Pronaji put kojim eli da ide. Ako ne moe da ga pronaje, ti ga izgradi. ovjek koji ne razmilja i ne planira unaprijed, naii e na nevolju odmah ispred svojih vrata. ( Konfucije)Biznis znaci kontinuirano predvijanje, instiktivno igranje sa prognozama.( Henri de Luka, francuski biznismen ).U osnovi preduzetnik uvija neku potrebu, a onda okuplja ljudsku snagu, materijal i kapitalza ostvarenje te potrebe. ( A. Morita, osniva i vlasnik SONY-a)Preduzetnici su ljudi koji shvataju da postoji mala razlika izmeju anse i prepreke, ali su ustanju da obje okrenu u svoju korist.

LITERATURA

1. Ekonomija preduzetnitva Dr Radmila Grozdanovic, Dr Miroslav Radojicic, Dr Jasmina Vesic, Cacak, 2006.2.Strategijski menadment Dr Jovan Todorovi, Dr Dragan uriin, Dr Stevo Janoevi; Institut za trina istraivanja - Beograd 2000. Godina.

3.Dr.Milinko Ranilovi, Preduzetnitvo, Travnik, 2012.

4. Preduzetnitvo - Mr Zoran Perunovi

5.Prof.dr.Asib Alihodi MENADMENT INVESTICIJA I PROJEKATA,Travnik, 2010.1