Blm.8 – Sayfa Düzeni ve Doküman Tasarımı

Melek OKTAYwww.fatih.edu.tr/~moktay

moktay@fatih.edu.tr

Ana hatlar Görsel Olarak Etkili Dokümanlar

Oluşturmak Sayfayı Etkili Biçimlendirmek Baskı Düzenini Etkili Kullanmak Etkili Arama Seçenekleri Sunmak Elektronik Dökümanlar Tasarlamak “Style Sheets” ve Araçları Oluşturmak

ve Kullanmak

Görsel Olarak Etkili Dokümanlar Oluşturmak Görsel Olarak Etkili Dokümanlar

Oluşturmak Sayfayı Etkili Biçimlendirmek Tipografiyi Etkili Kullanmak Etkili Arama Seçenekleri Sunmak Elektronik Dökümanlar Tasarlamak “Style Sheets” ve Araçları Oluşturmak

ve Kullanmak

Görsel Olarak Etkili Dokümanlar Oluşturmak

Teknik iletişim, sayfa düzeni ve doküman tasarımı ile ilgili tüm diğer seçimler gibi bilinçli tercihlere dayalıdır.

Yazı karakterleri, format,başlıkları,sayfa boyutu ve diğer görsel öğeler okuyucuya ve dokümanın amacına uygun olarak tercih

Başlamadan önce, okuyucu ve amaç analizi (Bölüm 2) ve görev analizi (Bölüm 3)

Görsel Olarak Etkili Dokümanlar Oluşturmak

Örneğin, korkmuş hastalar okuyucu kitleniz ise; Küçük yazı karakterlerinin okunması zor olabilir. Rahatlatıcı bir punto, hoş grafikler ve sıcak renklerde sayfa

kullanmanız gerekir. Okuyucunuzun küçük yazıları okumada problemi var ise okumayı

kolaylaştıracak büyüklükte yazı karakteri kullandığınızdan emin olmalısınız.

Okuyucular Sayfayı Nasıl Görür Bilgilerinizi düzenlerken genel okuyucu kitlenizin bir sayfaya nasıl

bakacağını göz önüne almanız gerekir.

Genellikle, öncelikle sayfayı bir bütün olarak görürler, Sayfayı hızlıca tarayarak genel düzen, görünüş ve yapı hakkında bilgi sahibi

olmaya çalışırlar

Okuyucu dokümanı anlamlandırmaya çalışır ve kendisine bir “yol haritası” belirler.

Şu sorular sorulur: Dokümanın ismi nedir? Öncelikli başlıklar nelerdir? Tablo ve Grafikler nerededir?

Okuyucular Sayfayı Nasıl Görür Kendi kendilerine bu şekilde sorular sorarak,

Okuyucularınız sayfanın düzeni ve tasarımına göre görsel hiyerarşi belirlemeye çalışır.

“En önemli maddeler”(main items) “öncelikli başlıklar”(primary headings)da olmalıdır.

İkincil maddeler ikinci seviye başlıklar altında bulunmalıdır. Dokümanınızı oluştururken hangi konuların asıl-birinci(main), ikinci

ya da üçüncü seviye konu başlıklarını oluşturması gerektiğini belirleyin

Üçten fazla başlık seviyesi okuyucunuzun kafasını karıştırabilir Aynı seviyedeki başlıkların aynı yazı karakterlerini ve gramer yapısını

kullandığından emin olun

Elektronik Sayfalar Okuyucular elektronik sayfaları basılmış olanlar kadar çok

kullanır. Örneğin, Okuyucular sayfayı atlayarak okurlar(skim);

Başlıklar, tablolar, grafikler, ana konular, ve görseller incelenir Görsel Hiyerarşi anlaşılmaya çalışılır.

Elektronik Sayfaların diğer elektronik kaynaklardan önemli farklılıkları vardır;

Web Sayfaları (dikkat dağıtıcı özellikler: parlamalar, ikonlar, renkler)

Bilgisayar Ekranları(basılmış sayfalardan oldukça farklı şekildedirler)

Elektronik Metinler(bilgisayar ekranında okumak zordur)

Metin mümkün olduğunca kısa tutulmalı, süslü ikonlar ve parlayan karakterlerde aşırıya kaçılmamalı.

Sayfayı Etkili Biçimlendirmek Görsel Olarak Etkili Dokümanlar

Oluşturmak Sayfayı Etkili Biçimlendirmek Tipografiyi Etkili Kullanmak Etkili Arama Seçenekleri Sunmak Elektronik Dokümanlar Tasarlamak “Style Sheets” ve Araçları Oluşturmak

ve Kullanmak

Sayfayı Etkili Biçimlendirmek Elektronik sayfalar söz konusu olduğunda sayfa terimi

alışıldık anlamına tam olarak uymaz Bilgisayar ekranında bir sayfa sonsuza kadar gidebilir Devam eden konular geleneksel sayfalar (basılmış olanlar) üzerine

yoğunlaşmıştır. “Elektronik Doküman Tasarımı(Designing Electronic Document)” nı

inceleyin Tasarım ve Düzen; okuyucularınızın bilgi ile nasıl

etkileşime geçeceği ve bilgiye nasıl tepki vereceğinde önemli bir rol oynar.

Zayıf tasarlanmış bir sayfada okuyucularınız aradığını bulamayacaktır

Ve eğer bir doküman gösterişsiz ise okuyucuları dokümanı incelemeye ikna dahi edemezsiniz.

Okuyucu her bir sayfanın görsel olarak cazip, akıllıca organize edilmiş ve takip etmesi kolay olmasını bekler.

Kılavuz Çizgilerinin(Grid) Kullanımı Kılavuz Çizgileri arka planda düzen oluşturarak

okuyucunun materyal hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olur.

Kılavuz Çizgilerinin(Grid) Kullanımı

İki-Sütun kılavuz çizgisi kullanım kılavuzlarında en çok kullanılandır.

Gazete ve broşürler tipik olarak iki yada üç-sütun yapısını kullanırlar.

Kılavuz Çizgileri; kolay anlaşılır görsel temalarda iskelet(framework) yada ana hat (outline) belirleyici olarak kullanılır.

Bu tutarlı düzen okuyucuya sütunların içerisinde ne bulacağını tahmin etmesinde yardımcı olur.

Birçok sayfa düzenleme programı kolay ve hızlıca kılavuz çizgileri oluşturmanıza yardımcı olur.

Boşluk(White Space) kullanarak Vurgu Alanları Oluşturmak

Bazen sayfada “olmayan” şeylerde fark oluşturur.Boşluklarla çevrilmiş alanlar okuyucunun gözlerini o alana çeker.

Bunun sebeplerinden birisi boşluklar devamlı süre gelen düzeni bozar.

Boşlukları okuyucunuzu yönlendirmek için kullanın. Resim 8.4, boşlukların gözlünüzü sayfadaki farklı

noktalara nasıl çektiğine dikkat edin.

Resim 8.4

Örnek 1 – gözleriniz oluğa doğru ilerler (oluk)

Örnek 2 – boşluklar dikkatinizi orta paragrafa çeker

Örnek 3 – boşluklar her paragrafın arasına eşit miktarda dağılmıştır.

Geniş Kenarlar Kullanmak Küçük kenarlar sayfayı kalabalık gösterir ve materyalin

anlaşılmasını zorlaştırır.

21’e -28 cm sayfalarda 2,5 ila 4 cm kenar boşluğu bırakın

Hizalandırılmış (justified) veya hizalandırılmamış metin düzenlerinden birini seçin.

Her paragrafı amacına uygun hazırlamak

Okuyucular uzun dokümanları genellikle aradıklarını bulmak için atlayarak tarama (skim) yaparlar.

Bu sebeple çoğu paragraf içeriği belli eden bir cümle ile başlar.

Her paragraf ilişkili materyallerin bir araya (en fazla 15 satır) toplanması için düzenlenir.

Karışık materyallerin okunulurluğunu kolaylaştırmak ve adım adım açıklama yapmak için kısa paragraflar kullanın

Bir seri satır başı kısa paragraf yapmaktansa, aralarını fazladan bir satır ile ayırın.

Listelerin Kullanımı Ne zaman kendinizi bir dizi elemanı paragraf içinde

yazmaktansa numaralar yada madde imleri(bullet) kullanarak listeler oluşturun

Özellikle bazı şeyleri daha kolay göstermek için bir dizi görevi sıralıyorsanız.

Madde imlerini çok sık kullanmayın. Süslü ikonları, yerine düz noktalar kullanabilecekken

kullanmayın.

Başlık Kullanımı Uzun bir dokümanın okuyucusu sıklıkla kendisini en çok

ilgilendiren kısımlar arasında geri döner veya ileri atlar

Başlıklar bir dokümanın nasıl organize edildiğinin ilan eder ve okuyucuya aradığı şeyi gösterir.

Ve dokümanı kolay erişilebilir blok ve parçalara böler(chunk).

Bilgilendirici bir başlık okuyucuya bir bölümün okunmaya değiğ değmeyeceğini anlamasında yardımcı olur.

Başlık Kullanımı Başlıkları seviyelerine göre boyutlandırın

İyi bir yol haritası gibi, başlıklarınız dokümanınızdaki küçük ve büyük bölümleri açığa çıkarır.

Bir materyal yazarken onu When you write material, think of it in parçalar(chunks) ve alt parçalar(subchunks) olarak değerlendirin.

Dokümanın amacı ve okuyucunun görevini analiz ettiğiniz zaman;When you analyze the document’s purpose and your user’s intended tasks,

Genellikle dokümanın ana hatlarını oluşturmuş olursunuz.

Depresyonun yeni tedavisi hakkındaki bir raporun ana hatları şu şekilde olabilir;

Başlık Kullanımı Örnek, Depresyonun yeni tedavisi hakkındaki bir

raporun ana hatları şu şekilde olabilir : Altyapı: Şu anki tedaviler ve bu tedavilerin tarihleri Son zamandaki yeni tedaviler için araştırmalar Devam eden araştırmalar ve ufuktaki tedaviler

Bunlar öncelikli yada 1.seviye başlıklarınızdır ve doküman aynı zamanda her bir bölüm için alt başlıkları da barındırabilir.

h1, h2 ve h3 belirleyicilerini başlık seviyenizi göstermek için doküman taslağında kullanabilirsiniz.

Başlık Kullanımı

Başlık Kullanımı Ardından dokümanınızı tüm seviyeleri birbirleriyle tutarlı

olacak şekilde tasarlamanız gerekir. Tüm h1 başlıkları aynı yazı karakterini ve satır başı

değerlerini kullanması gerekir. Aynı şekilde h2 ve h3 de. Dokümanınızın son hali bir sonraki slaytta olduğu gibi

gözükmeli…

Uygun Başlık Boyutu Seçimi

Başlıklar – özellikle 1. ve 2. seviye olanlar – paragraf puntolarından büyük olmalı.

2 boyut yükseltme genellikle kabul gören kuraldır: eğer paragraf 12 puntoda yazılmış ise başlığın en az 14 punto olması gerekir.

Başlıkları Görsel Olarak Tutarlı, Gramer Olarak Paralel Hazırlamak

Başlık seviyeleri tutarlı olmalıdır.

Örneğin, kelime işlenmiş bir sayfada, For example, on a word-processed page,

1. seviye başlıklar 12 punto, kalın, büyük harf ve sola kenara hizalı olarak kullanılabilir

2. seviye başlıklar 12 punto, kalın, büyük harf ve küçük harf ve bir çıkıntı(tab) içerde kullanılabilir:

3. seviye başlıklar 10 punto, kalın, sola hizalı ve hemen ardından paragrafın başlayacağı şekilde kullanılabilir. Resim 8.6 (bir sonraki slayt)

Başlık Kullanımı İp Uçları

Başlık Kullanımı İp Uçları

Tipografiyi Etkili Kullanmak Görsel Olarak Etkili Dokümanlar

Oluşturmak Sayfayı Etkili Biçimlendirmek Tipografiyi Etkili Kullanmak Etkili Arama Seçenekleri Sunmak Elektronik Dokümanlar Tasarlamak “Style Sheets” ve Araçları Oluşturmak

ve Kullanmak

Tipografiyi Etkili Kullanmak

Yazı karakter stili, okuyucunun nasıl okuduğunu ve vereceği tepkiyi büyük ölçüde

Yazı karakterlerinin kişilikleri vardır. Bazısı ciddiyeti ifade eder; diğerleri eğlenceyi; bazıları ise

teknik kaliteyi.

Yazı Karakterlerini Seçmek

Yazı karakterleri kağıt yada ekran üzerinde gözükmekten daha fazla anlam taşırlar.

Yazı karakterlerini iki genel kategoriye ayırabiliriz: serif ve sans-serif

Serif – birbirinin parçası olan – ”ayak”(feet)’a işaret

Sans-serif fontu direk yukarı ve aşşağı çizgileri kullanır.(sans Fransızcada “-siz” demektir.)

Yazı Karakterlerini Seçmek

Serif fontları resmi olan–gazeterlerde ve resmi yazılarda kullanılan– lardandır.

Sans-serif fontları daha az resmi amaçlar için kullanılır.

Genede diğer fontlarda bahsettiklerimiz kadar şıktırlar.Resim 8.7

serif vesans-serif okuyucunun dikkatini sayfaya çekmek için en iyi yollardandır.

Resim 8.7

Yazı Karakterlerini Seçmek

Yazı karakterinizi seçerken dokümanın formatını dikkate alın. se.

Eğer amacınız hastanın rahatlamasını sağlamak ise kolaylığı temsil eden fontların kombinasyonunu kullanın.

Eğer amacınız bir mühendise tablolar ve grafiklerdeki teknik verileri hızlıca bulmasında yardımcı olmak ise Helvetica yada diğer sans-serif yazı karakterlerinden birini kullanın.

Görmesi daha kolaydır ve rahattır.

Devam Edecek…