bÖlÜm 1 Malzeme Ht YaÇ Planlamasi (Mrp)

8/14/2019 blm 1 Malzeme Ht Ya Planlamasi (Mrp)

1/84

BLM 1 MALZEME HT YA PLANLAMASI (MRP)

1.1 G R

Gnmzde yaanan endstriyel alandaki hzl deiimler, piyasa isteklerinin vebuna bal olarak rekabet artlarnn srekli deimesi firmalar ve deiimlereuymaya zorunlu klmaktadr. 1960larda geerli rekabet faktr olan verimlilik

1980lere gelindiinde yerini kaliteye brakmtr. 1990larda ise kalite tek faktr olmaktan km, bununla beraber maliyet, retimde esneklik zamannda teslimat gibi unsurlar rekabet alannda nemli faktrler olmulardr. zellikle malzeme ktl, artan maliyetler enflasyonist ortam ve bu tr gelimeler firmalar,etkili planlama ve kontrol sistemleri gelitirmeye ve uygulamaya zorunlu klmtr. Gelitirilen planlama ve kontrol sistemleri, bir rnn hammaddeden balaypnihai rn olana kadar getii tm proseslerin planlanmas ve kontrol edilmesimantyla almaktadr. Srekli deien ve gelien teknoloji ye paralel olarakplanlama ve kontrol sistemleri de srekli olarak gelimektedir. Deien teknoloji ve beklentiler sonucu, firmalar uyguladklar sistemleri ve zmleri dondurmaktan k deiimlere ayak uydurup, bu deiimler karsnda ksa zamanda ve doru ekilde adapte olma yetenei gelitirmilerdir. 1960 lar da Amerikada kulla

nlmaya balayan ve sadece malzeme ihtiyalarn belirlemede kullanlan ilk dnem MRP ( Material Requirements Planning ) sistemleri, bilgisayarlarn gelimesi ve sisteme CRP ( Capacity Requirements planning ) kapasite ihtiya planlamas modlnn eklenmesi ile kapal evrim MRP ( close loop MRP ) olarak da adlandrlmaya balanmtr. Ayn zamanda kapal


2/84

2

evrim MRP, MRPII olarak da ( retim kaynaklar planlamas ) olarak da adlandrlmaktadr. MRPII ( retim kaynaklar planlamas ) son yllarda kullanlan en popler rn ynetimi ve planlama aracdr. Tek bir retim sistemini desteklemeyenMRPII nin bir ok farkl retim sistemine baarl bir ekilde adapte edilip altrlabildii iin kullanm giderek artmaktadr. MRPII bulunduu sistemdeki

kaynaklarn en verimli ekilde kullanmn salayarak istenen zamanda ve istenene miktarda retimi gerekletirmeyi ama edinmitir. Bu etkenler ise firmalarnrekabet glerinin ve deien ekonomik ortamlarda devamllklarn salamakta nemli faktrler olmaktadr. 1.2 MRP TAR HES MRP erken 60lar da retim ve malzeme planlama iin gelitirilmi bilgisayar destekli bir yaklamdr. Belirgin birteknik 1975 ylnda Orlicky tarafndan gelitirilmitir. Sz konusu teknik, Avrupann eitli yerlerinde daha nceden ( 2. Dnya Savandan sonra ) manuel olarak kullanlan bir tekniktir. Orlicky , uygulana bu mauel teknii bilgisayar destekli bir hale getirerek uygulama alann detaylandrm ve retim envanteri ynetiminde etkinlik kazandrmtr. MRP nin ilk bilgisayar uygulamalar, son rnaac iin yaplan retim plann, rn bileenleri satn alma kararna veya bileenler iin retim planna eviren bir rn aac ilemcisi (BOMB) evresinde k

urulmutur. Bu nihai rnn ihtiyacnn rn apac ile alm sayesinde gereklibileen oluturulmasyla yaplmaktadr. Oluan talepler, BOM daki bir seviye iin patlatlmas sonucu, mevcut stoklarla ve planlama zaman dahilindeki ak siparilerle karlatrlr. lk uygulamalarda bu ilemler belli bal firmalardabyk bilgisayarlar tarafndan yaplabilmitir. Zamanla tekniin kullanm yaygnlamtr ve buna bal olarak kullanm daha da arttrlmas iin deiik operasyonel fonksiyonlar eklenmitir. Modl olarak adlandrlan prosesrlere rnek olarak Ana retim Plann (MPS), retim Etkinlii

2


3/84

3

Kontrol (PAC), Kaba Kapasite Planlama (RCCP), Kapasite htiya Planlama (CRP) veSatn alma saylabilir. Ana retim izelgesi, Malzeme htiya Planlamas, Kaynakhtiya Planlama ve gerekletirme modlleri (Satn alma ve retim Etkinlii Kontrol) ile retimi gerekletirme ile planlama arasnda geri beslemeden oluan dng, Kapal evrim MRP olarak adlandrlr. Finansal modllerin ilavesi ile Ana

retim izelgesi ile ilgili tm konularla ilgilenmek ve i planlarn finaNsalterimlerle de desteklemek iin Ana retim izelgesi geniletilmitir. Yeni sistem retim kaynaklarnn ynetimini ngren bir yaklam olarak kullanlmaya balanmtr. Geniletilmi MRP, retim Kaynaklar Planlama (MRP II) olarak adlandrlmtr. 1980 ylndan beri bilgisayarlarn daha yaygn olarak kullanlmaya balanmas ve fiyatlarnn dmesi sonucu MRP uygulamalarnn maliyetleri olduka dm ve kullanm giderek artmtr. 1.3 MALZEME HT YA PLANLAMASI MRP, bamltalep envanterlerini ve siparii dikkate alan, bilgisayar tabanl bir bilgi sistemidir. MRP bir teknik olduu kadar bir felsefe, bir izelgeleme yaklam olduu kadar da bir stok kontrol yaklamdr. Ana retim plannn gereklemesi iin gerekli tm para ve malzeme ihtiyalar ile bu ihtiyalarn karlanmas ileilgili bilgiyi ieren ve malzeme ihtiya planlama sistemi tarafndan gelitirile

n ana plan malzeme ihtiya plan olarak tanmlanr. MRP, ana retim plann desteklemek iin doru miktarda ve zamanda retim veya satn almay salayan bir envanter kontrol sistemidir. MRP u nedenlerden dolay etkin bir envanter yntemidir: Envanter yatrmlar minimum dzeyde tutulur. MRP sistemi deimelere duyarldr. Sistem, envanter birimleri baznda gelecee dnk bir bak as oluturur. Sipari miktarlar ihtiyalara gre tespit edilir.

3


4/84

4

Sistem, ihtiyalarn zamanlamas ve tam olarak karlanmas konularna zen gsterir. Tanmlardan da anlalaca gibi son rn ihtiyac paralar, alt montajlarve hammaddeler iin ihtiyalarn belirlenmesini salamaktadr. Bunun nedeni taleplerin son rn talebinde baml olmasdr. MRP, envanter seviyelerini kontrolaltnda tutarak, retim plannn, retimle ilgili ihtiyalarnn karlanmasnd

a kullanlan bir izelgeleme tekniidir. Ana retim planlamas ile hangi rndenve zamanda ve ne kadar retilecei belirlenir. stenilen bu koullarda retim yaplabilmesi iin gerekli olan malzeme tedariki MRP sayesinde salanabilir. MRP,istenilen son rnn oluturulmas iin kullanlan baml talebe sahip ait para ve malzemeleri rn aacndan aacndan yararlanarak belirler ve tedarik sreleri ile ihtiya duyulaca zaman da gz nnde bulundurarak sipari verir. Bu ekilde alarak zellikle stokta tutma maliyetiyle birlikte sipari verme ve paralarn zamanndan nce alnmasndan doan frsat maliyetini minimum yapar. MRP, baml talep envanterlerini ve siparii dikkate alan, bilgisayar tabanl birbilgi sistemidir. MRP bir teknik olduu kadar bir felsefe, bir izelgeleme yaklam olduu kadar da bir stok kontrol yaklamdr. 1.3.1 Baml Talep Envanter sistemlerinde, tm malzemelerin ve hammaddelerin taleplerinin bamsz olduu

kabul edilirdi. Bu durumda son rn iin kullanlacak para ve hammaddeler iinson rn talebinden bamsz bir talep politikas ve envanter

kontrol vard.1965 ylnda ORLICKY tarafndan Baml Talep kavram ortaya atld. Malzeme,para ve yar rnlere olan talep son rne olan talebe baldr.Bir baka ifade ile talebi yle aklamak mmkndr; Tahmin teknikleri veya mteri siparileriyle hesaplanan son rn talepleri bamsz taleptir. Bu talep

4


5/84

5

devamldr ve rastsal deikenlerden dolay farkllk gsterir. Ancak son rnnyapmnda kullanlan malzeme, para ve yar rnlerin talebinin son rn talebine bal olmas gerekir. nk baml talep kesikli bir yapdadr.Bir para planlama dneminin baz aamalarnda ok miktarda kullanlyor yada baz aamalarnda ise hi kullanlmyor olabilir, dolaysyla bamsz bir talep yaps ile bu

paralar iin envanter kontrol sistemi dnrsek gereksiz stoklar oluacak ve envanter tama(elde bulundurma ) maliyeti artacaktr. Bamsz talep, tahmin edilir ve AP de gsterilir.Baml talep,rnlerin malzeme listesi temel alnarakhesaplanr.AP ve MRP nin gc, para ve rn bileenlerinin titizlikle hesaplanmasna baldr.ekilde grlen rn aacn incelersek; A nn yapm iin 2adet B ve 3 adet C gereklidir. Ann 100 adet retilecei programlanmsa, 200 adet B ve 300 adet C gereklidir.B ve C nin ihtiya miktarlar A dan kartld iin baml taleptir. Bunun yannda btn malzemeler iin yksek servis seviyesi kurulsa bile, hepsinin ayn anda stokta bulundurulmas zordur . % 99 servisseviyesiyle 100 deiik paradan oluan bir rn iin; tm paralarn stokta ayn anda bulunma olasl (0,99)^100 =0,37 olacaktr.

A(1)Bamsz talep tahmin edilir Bitmi rnler Servis Paralar

B(2)

C(3)

Baml talep hesaplanr Paralar (bileenler) Hammaddeler

ekil 1: Baml ve Bamsz Talep

Bamsz talep sezonsal varyasyonlar dikkate alndnda stabiller denilebilir.F

akat bal talep ara sra gzken, kesikli bir dalm gsteren bir byklktr.Yksek miktarlar, zamann spesifik noktalarnda kullanlr ve dier zaman dilimlerinde k az

5


6/84

6

veya sfr kullanm vardr. Bu zelliklerden dolay bamsz talep srekli bir taban zerinde stok takibi ve dolaysyla emniyet stou bulundurma ihtiyacn getirirken, bal talebe sahip paralar ihtiya duyulduklar zaman bulundurulacak ekilde stoklanmaldr. Bal talebin tahmin edilebilmesi, emniyet stou ihtiyacnn az veya hi olmamas anlamna gelmektedir. Aada bal ve bamsz taleple

rin davranlar ve stoklarn gsteren grafikler grlmektedir.

stok

stok

- Bamsz talep 0 - Bamsz talep zaman 0 - Bal talep zaman

stok

stok

zaman - Bamsz talep -0 - Bal talep -

zaman

ekil 2:Bal ve bamsz talep tablosal gsterimleri

6


7/84

7

1.3.2 MRP nin Varsaymlar, nkoullar ve Karakteristikleri MRP, ana retim plann gz nnde tutarak, her bir paradan ne zaman , ne kadar gerektiine kararverip ekonomik parti byklkleri halinde sipari verilmesini salar, bylece stoklar minimize eder. Yksek maliyetler getiren baz paralarn stokta tutumu bu ekilde nlenip, maliyetler drlr. MRP sistemi baz varsaymlar ile al

r. Artk standart hale gelmi MRP sisteminin temelini oluturan ana varsaymlarve gerekli n koullar unlardr. 1.3.2.1 Varsaymlar MRP sistemi, kontrol altndaki tm envanter birimlerinin temin srelerinin bilindiini varsayar. MRP MRPsistemi, kontrol altndaki tm envanter birimlerinin stoa girip ktn sistemi, brt ihtiyalarn tespiti aamasnda, bir montaj iin gerekli tm alt varsayar. paralarn, o montaj parasnn retimi iin i emri verildii anda hazr olduunu varsayar. Yani : Her bir montaj paras en az birka bileen paradan oluur. Birim montaj paras iin retim zaman yani;bileen paralarnn bir araya getirerek montaj parasnn elde edilmesi iin gerekli zaman olduka ksadr.Kesikli datm ve bileen paralarnn kullanm:rnein herhangi bir paradan,retim hattnda 50 adet gerekiyorsa, MRP sistemi tam 50 adet parann retim hattna sevk edileceini ve bunlarn hepsinin tketileceini varsayar. Yaps sre

kli olan malzemeler (adet cinsinden llemeyen sa levha, tel vb. malzemeler) bu varsaymn dndadr.Bu durumda ,sistemin bu tr envanter birimlerine uygun olarak dzeltilmesi gerekir.

7


8/84

8

Bir dier varsaym da sre bamszldr. Sre bamszl u ekilde aklanabilir: herhangi bir envanter biriminin imalat iin verilen i emri tamamen kendi bana balatlp, bir dier i emrinin tamamlanmasn beklemeden bitirilir.Bu durumda aada belirtilen ilikiler standart MRP sistemi iin sz konusu olamaz: i)para iftlemesi olarak bilinen ilikiler.rnein 30 no lu operasyon

daki gelmelidir. ii)tezgah hazrlama bamszl olarak bilinen ilikiler.rnein Y paras iin tezgah hazrlama i emri, sadece X paras iin nce tezgahhazrlandnda balatlabilir. Daha ok sre tipi sistemler iin sz konusu olan bu tip ilikiler, standart MRP sisteminde kullanlmaz. Ancak standart sistemde gerekli dzeltmeler yaplarak, MRP yaklamnn, sre tipi retim ortamndakullanlmas salanr. 1.3.2.2. nkoullar Ana retim plan MRP sisteminin ileyebilmesi, kurulu iinde bir ana retim plannn bulunmasna baldr.Ana plan,son rnlerin ne kadar ve ne zaman retilmeleri gerektiini belirler. MRP sistemi, ana retim plannn malzeme listesi cinsinden (para numaralar cinsinden )ifade edilebileceini kabul eder.Bu sistemin anlayabildii tek lisan para numaralardr. Para numaralar, malzeme,para, yar montaj ve son rnleri tek tek tanmlayan envanter birimleri numaralardr. Her envanter birimi, bir kodla (p

ara numaras) tanmlanmaldr. Bu kodlama sistemi kolay anlalp kullanlabilen ve karkla yol amadan birimleri tanmlayabilen bir yapya sahip olmaldr. A

paras ,50 no lu operasyondaki B paras ortak bir yzey ilemi iin bir araya

8


9/84

9

Malzeme listesi rn aac bilgileri Malzeme listesi, sadece son rn retebilmek iin gerekli tm malzemelerin bir dkm olmayp, rnn yaplma aamalarile retim yntemleri gibi bilgileri de ierir. Envanter kaytlar (envanter durumu bilgileri) Envanter kaytlar, sistemin kontrol altndaki tm birimlerin envanter durumlar hakkndaki veriler ierir. rn aalar bilgileri ile envanter

durumu bilgileri ktklerindeki verilerin doru, tam, gncel ve btnlk iindeolmalar ihtiyac: Hi phesiz ki MRP sisteminin ktlar, kullanlan verilerin doruluu derecesinde doru olacaktr. Klasik stok kontrol yntemleri kullanlan iletmelerde genellikle bu iki veri kt olduka zayf yapdadrlar. Sipari noktas ynteminde rn aac ve malzeme listeleri bilgilerine ihtiya duyulmaz. 1.3.2.3 Karakteristikler rn Yapsna Ballk Malzeme htiya Planlamas sistemi kontrol altndaki her bir birime duyulan ihtiyac belirlerken rn aacn, dier bir deile rn aacnda belirlenmi olan ilikilerini kullanr. rnaacnda son rnn retimi veya montaj iin gerekli olan bileen ve montaj paralarn ihtiyalarnn belirlenmesini salar. Gelecee Ynelik Olmak Malzeme htiya Planlamas sistemi sadece gemi dnemlere ait verilere dayanarak tahminlerde bulunup ihtiyalar bu tahminlerden karmaz, halihazrda bulunan Ana retim P

lann kullanarak gelecek dnemlerdeki malzeme ihtiyacn belirler.9


10/84

10

htiyalar Zaman Periyodunda Gstermek Malzeme htiya Planlamas sisteminde herhangi bir paraya olan ihtiya, zaman boyutunda periyotlar itibariyle gereksinimduyulan miktar olarak belirlenir. Bu ihtiyalar karlayacak siparilerin al tarihi ve miktar ise temin sresi, sipari parti bykl gibi bilgiler nda belirlenir. Kontroll Yaps Sayesinde ncelik Planlamas Yapmak Malzeme ht

iya Planlamas herhangi bir paraya olan ihtiyac karlamak zere alacak sipariin tarihini belirlerken almas gereken dier siparileri gz nnde bulundurur. rn aac zerinde alt iin her bir para ihtiyacn de belirlediiiin sz konusu ihtiyalar arasnda bir ncelik planlamas da yapm olduunu syleyebiliriz. 1.3.3 MRPnin Amalar Malzeme htiya Planlamas sisteminin dieriletme fonksiyonlar arasndaki yerini en genel olarak bir mamul oluturan yar mamul veya paralar ne zaman ve retmeli yada sipari vermeli sorusuna cevaparayan sistem olarak tanmlayabiliriz. Bu sorulara cevap arayan MRP, bir ok kst arasndan minimum maliyeti bulmay ama edinmi envanter kontrol ve retimynetiminin bir paras da olduunu syleyebiliriz. MRPnin brt ihtiyalar netihtiyalara dntrdkten sonra sz konusu ihtiyalar karlamak zere almas gereken siparilerin zamanlarn belirlediini biliyoruz. Sipari parti byk

lnn belirlenmesinde ise direkt olarak net ihtiya miktarlar veya parti bykln hesaplamak iin gelitirilmi eitli yaklamlardan birisini kullanr.

10


11/84

11

Eer MRP srecinde kullanlan veri geerli ve tutarl ise bu ktlar ile birleecek eitli enstrmanlar sayesinde etkili bir envanter kontrol ve retim ynetimi salanaca kesindir. MRP nin ana amac 1. 2. Mteri hizmetlerini gelitirerek Stok giderlerini azaltarak;

letmenin alma etkinliini artrmaktr. Mteri hizmetlerini gelitirmek Mteriyi tatmin etmek iin sevkyat anlamalarna uymak ve sevkyat sresini mmknse ksaltmak gerekir. MRP sadece sevkyat szlemelerinin elde tutulmas iin gerekli ynetim bilgilerini salamaz ayn zamanda szlemeler MRP kontrol sistemine aktarlr ve retime yn verilir, bylece sz verilmi sevkyat tarihleri organizasyon tarafndan gerekletirilmesi gereken hedefler haline gelir ve sevkyatszlemesine uyma olasl gelitirilir. Stok seviyesi

Sabit sipari miktarl hammadde stok seviyeleri

zaman ekil 3:Sabit sipari miktar ile hammadde stok seviyeleri

11


12/84

12

Stok seviyesi

MRP ile hammadde stok seviyesi

Zaman ekil 4:MRP ile hammadde stok seviyeleri Yukardaki MRP sisteminde ve Sabi

t Sipari Miktarl bir retim sistemi stok deiimleri ynnden karlatrlmtr. Stok giderlerini azaltmak ekil MRP nin neden stok seviyesini drme eiliminde olduunu gstermektedir. Sabit sipari miktarl stok model hammadde siparilerini planlamada kullanld zaman sipari miktar art gvenlik stou nihairn MRP de grlene kadar stokta kalr. Bu grnmler haftalar sonra alabileceinden stok seviyeleri modeli btn stoklarn dk seviyede kk periyotlaradatld uzun periyotlardr. Dier taraftan MRP de hammadde iin siparilerhammadde MPS de nihai rnde grlmek zere iken fabrikada olacak ekilde verilir. MRP de stok seviyesi modeli, toplam stoun kk periyotlar halinde dk stok seviyelerinde datld uzun periyotlardr. Bylece MRP hammadde stok seviyesinin kesin olan ortalama stok seviyesine indirmekte ok etkindir.

12


13/84

13

nk MRP retim ilemine hammaddelerin, paralarn, yar montajlar ve nihai montajlarn miktarn ve sevkyat zamanlamasn iyi kontrol eder, doru malzeme doru zamanda retime gnderilir. Ek olarak, retim izelgelerindeki deiikliklere bal olarak aklar yavalatlabilir veya hzlandrlabilir. MRP nin bu kontrolleri aadaki artlar salayarak iilik, malzeme ve genel giderlerde azalm

aya sebep olur: 1-Makinelerde ve alan eleman saysnda art olmakszn retimden daha fazla kt alnmasnn sonucu olarak malzeme sevkyat ertelemeleri vestockout saylarnn azalmas. 2-Yanl paralarn kullanlmas nedeniyle yarve nihai montajda oluan skarta oluumunun azalmas. 3-retimde aylak zamann azaltlmas, malzemenin fiziksel hareketinde etkinliin arttrlmas ve dzensizlik ve planlamadaki ertelemelerin azaltlmasnn sonucu olarak artan kt ile retim departmanlarnda kapasitenin artmas. Btn bu faydalar temel olarak MRP sisteminin felsefesinden kaynaklanmaktadr, basite MRP sistemlerini felsefesi retim iin gerekli her bir hammaddenin, parann, yar montaj parann MPS de nihai rnn retilme zamanna e zamanl olarak ulamas esasna dayanr. Bu felsefe geciken malzemenin hzlandrlmasna, erken gelecek malzemenin yavalatlmasna yardmc olur. rnein bir malzeme gecikiyor ve bu konuda hibir ey yaplam

yorsa, nihai rn elde etmek iin montaja alnacak dier malzemelere de gecikenmalzeme gelinceye kadar ihtiya duyulmayacaktr. MRP sistemi btn malzemeleringelmesi gereken tarihleri nihai rnn retilmesi zaman ile e zamanl olacakekilde deitirir. MRP sistemi retimdeki btn elemanlarn birbiri ile ilgiliolduunu ve bir elemandaki deiikliin dier elemanlar da etkilemesi gerektiini kabul eder. MRP sisteminin temel yarar, retim sistemleri gerekten gitmeleri gerektii tarihte, ihtiya duyulan paralar zerinde alr ki bylece retimkapasitesi direkt olarak MPS i gerekletirmek iin kullanlr. Bu ekilde fabrikada paralarn retimlerinin gereinden fazla hzlandrlmas nlenir ve bylece son montaj noktasna

13


14/84

14

gelindiinde bu paralarn son montajlar bu hafta yaplmayacak diye bir olaylakarlalmaz.

1.3.4 MRP Sisteminin Salad Yararlar Stok dzeylerinde azalmalar MRPden zellikle hammadde,para ve yar maml stoklar etkilenecektir.Kullanclar yar mam

l stoklarnn %30 ve %50 arasnda azaldn belirtmektedirler. Mteriye verilen hizmetin iyilemesi MRP sonrasnda sipari teslimlerindeki gecikmelerin % 90azald gzlenmitir. Verimlilik art MRP yoluyla verimliliin % 5 ile % 30 orannda artt belirtilmektedir. Talep ve ana retim programndaki deimelerehzl bir ekilde uyum Tezgah hazrlk ve rn deiim maliyetlerinde azalma, tezgahlardan daha iyi yararlanma, satlarn art ve sat fiyatnn dmesi, vb. hususlar da MRP uygulayclar tarafndan salanan katklar arasnda saylmaktadr.

1.3.5 MRP nin Girdileri ekilde de gsterildii gibi MRP, temel bilgi kaynana ihtiya duymaktadr. Ana retim izelgesi, rn aalar dosyas ve stok kaytlar dosyas. Bu girdiler yle tanmlanabilir.

14


15/84

15

Sipariler Tahminler

Ana retim izelgesi

Birincil Raporlar

Planlanan Sipari izelgeleri

Tasarm

Deiimleri

rn Aac Dosyas

MRP Bilgisayar Program

kincil Raporlar

Performans Kontrol Raporlar

Giriler Emilmeler

Stok Kaytlar Dosyas

Stok Verileri

ekil 5:MRP nin girdileri 1.3.5.1 Ana retim izelgesi Ana retim izelgesi bamsz talebe sahip bitmi rnlerden, ne zamana ihtiya duyulduunu ve hangi miktarlarda retilmesi gerektiini belirtir. Aadaki ekil bitmi X rn iin, ana retim izelgesinin planlama horizonu iinde planlanan para kn gsterm

ektedir.

Hafta Says Para:X Miktar 1 2 3 4 100 5 6 7 8 150

15


16/84

16

Tablo 1:Ana retim Plan Ana retim izelgesine toplam ihtiya, mteri siparilerinden, tahminlerden, sezonluk stok yaplanmasndan, ambardan veya d sipariler yoluyla gelebilir. Ana retim izelgesi, planlama horizonunu zaman serilerineveya dilimlere bler. Bu dilimler ounlukla haftalardr. Bu dilimin hafta, gnveya ay olmas firmann o para iin retimini hangi l baznda yapmak istedi

ine baldr.Planlama horizonu, o parann kmlatif oluturulma zamann(leadtime) iermektedir. Yneticiler planlama zamanlarnn uzun olmasn isterler, nk bu onlarn olumam, fakat sonradan gelebilecek taleplere kar hazrlklolmalarn salar. Ana retim izelgesi, ne ihtiya duyulduunu gsterir, ancakolasm-deil mi bilgisini iermez. Yani balang izelge, sistemin kapasite koullar, limitleri altnda belirtilen biimde gerekletirilemeyebilir. 1.3.5.2rn Aalar Dosyas rn aac, bitmi bir rn iin gerekli montaj, alt montaj, para ve hammadde listesini ierir. Her bitmi rnn (imal edilen parann)bir rn aac vardr. rn aac listesi hiyerarik bir listedir. Montajn birsonraki aamasndaki paray tamamlamak iin kullanlacak paralarn miktarn gsterir. Aadaki rn yaps ac, rn aac(bill of material) ve paralar arasndaki baba-oul ilikisinin anlalmasyla yararl olacaktr.

A

1

B

2

C

2

D E

E

E

2

F

2

3

16


17/84

17

ekil 6:Malzeme rn aac(BOM) Yukarda grnen rn yaps aac bilgileri altnda 200 birim X bitmi rnnn yaplmasnda, a) Bir birim X iin ka altpara ? Para B D E E C E F Miktar X iin 2 adet B =2 B iin 3 adet D*X iin 2adet B =6 D iin 4 adet E*B iin 3 adet D*X iin 2 adet B =24 B iin 1 adet E*Xiin 2 adet B =2 X iin 1 adet C =1 C iin 2 adet E*X iin 1 adet C =2 C iin 2

adet F*X iin 1 adet C =2 Tablo 2:rn Aac ihtiya tablosu b) 200 birim X iinka alt para ? 200 Xin yapmnda, 200(2) = 400 B, 200(6) = 1200 D,200(1) = 200 C, 200(28) = 5600 E yaplmaldr. 1.3.5.3 Stok Durum Dosyas Stok durum dosyas stokta bulunan her bir malzemenin tam olarak kaydedildii bilgisayara uyarlanm bir dosyadr. Her bir malzemenin sadece bir malzeme kodu vardr, retimde kaaamada kullanld veya ka rnde kullanld nemli deildir. Bir malzemekayd dk aama kodu (low-level-code), mevcut stok, sipari edilmi malzemelerve mamul iin mteri siparilerini ierir. Bu kaytlar, fatura, demeler, skarta malzemeler, planlanan sipariler ve ertelenen sipariler gibi stok ilemleritarafndan gncellenmesi iin korunur. Dosyann bir baka ksm MRP sistemi tarafndan kullanlan planlama faktrlerini ierir. Bu faktrler parti byklkleri, tedarik sreleri, gvenlik stok seviyeleri ve skarta oranlar gibi bilgileri

ierir. Baz paralar, yar mamuller, montaj17


18/84

18

tamamlanm paralar(nihai rn) mteriye yedek para olarak verilir.Bu malzemeler MPSin bir paras olmayabilir nk bunlar direkt tedarikiden alnmaktadrve mterinin talebi iin direkt stoklara konulur. Baka bir deile bunlar retilmezler ve bu nedenle MPS ierisinde bulunmazlar. Bu yzden bu malzemeler iinsipariler veya sipari tahminleri direkt stok durum dosyasna verilmektedir ve

direkt olarak MRP sisteminin bir paras olmaktadr. Stok durum dosyas sadeceMRP sistemine stokta bulunan her bir malzeme iin tam bir durum kayd salamaz fakat ayn zamanda MRP bilgisayar programnda, siparilerin sevkyat zaman, herbir malzemeden sipari edilecek miktarlar ve siparilerin ne zaman ileme konacan tasarlamak iin planlama faktrleri kullanr. 1.3.6 Para Numaralandrma MRP sisteminin almas iin her parann tek bir tanmlamas olmas gerekir.Bu tanmlama paray dierlerinden ayrmamz salar. te bu tek tanmlamaya para numaras veya kalem numaras denir.Para numarasnn tek olmas sadece belirli bir paray tanmlamas ok nemlidir.Mhendislikte uyum,biim ve ilevde farkllk olarak tanmlanan ve paralar birbirinden ayrmamza yarayan zellikler bufarkl numaralandrmann temelini oluturur. Para numaras deiik yollarla belirlenir.Rassal,aklayc ve yar aklayc en sk kullanlan tipleridir.Rassal

para numaras sadece tantcdr ; aklayc bilgi ermez. Dier taraftan aklayc para numaras ise para hakknda belli bilgiler ierir.Bu kolayca numaralandrmann yarar,numarasna baklarak parann kolayca tannabilmesidir.Bunakarn dezavantaj ise parann fiziksel karakteristiinde ufak bir deiiklik sz konusu olduu zaman yeni para numarasn tanmlamas zorunluluudur. 1.3.7 rn Aac eitleri

18


19/84

19

rn aalar farkl departmanlar tarafndan kullanlmakta ve farkl ihtiyalaracevap vermektedir. Genellikle tip rn aac kullanlmaktadr. Fakat farklihtiyalar erevesinde ok farkl rn aac trleri ortaya kmtr. Bunlar :1.Mhendislik rn aalar 2.retim rn aalar 3.Varyant rn aalar 4.Modler rn aalar 5.Konfigratrler 6.Hayalet rn aalar 7.Planlama rn a

alar 8. ilik aalar 1.3.7.1 Mhendislik rn Aalar rn aalar zerinde yaplan tasarm deiikliklerini gsterir. Bylece revizyon halinde deien rnlerin takibi kolaylar. Ayrca bir rn aacndan dierine geite hangi parann hangi paray ikame ettii grlerek retim srasnda oluacak karmaalarengellenebilir. 1.3.7.2 retim rn Aalar retim birimlerinin takip ettii, rnn retilme hattndaki biimini belirten rn aacdr. retim birimindeki rnn o an iin geerli olan detaylar retim rn aalar ile grlr. Bu aalar mhendislik rn aalarnn hayta geirilmi halidir. nceden teklif edilendeiikliklerin uygulamas, yrrle girmesiyle beraber retim rn aalar yaynlanr. Burada deiiklik gren paralarn yan sra, bu paralarn ne zaman deiiklik grd, eski paralarn hangi tarihler arasnda kullanmda olduu gibi bilgiler elde edilebilir. 1.3.7.3 Varyant rn Aac rn zerindeki eitlili

kleri gsterirler. Standart kalan paralar dnda rn zerinde eitlilik yaratan paralar bir birilerinin alternatifleri eklinde rn aacnda

19


20/84

20

listelenir. Bylece rn zerindeki tm varyasyonlar tek bir ekil zerinde grlebilir. 1.3.7.4 Modler rn Aalar Varyant rn aacnn gerektii durumlarda, farkl modellerin talep tahminlerinin hesaplanmasnda kullanlan bir aratr.Her bir rnn farkl modellerinin talep oranlar bulunur, daha sonra her bir model iin ayr ayr talep tahmini yerine rnn tm iin tahmin yaplarak, daha

sonra toplam talep verilen oranlarla arplarak her bir modelin talebi ortaya kar. 1.3.7.5 Konfigratr Varyant rn aalarnn bir adm ileriye gtrlmeklidir. Tm paralar rn aacnda ayn seviyede gsterilir. Bunlarn altndaki seviyede de her parann opsiyonlar teker teker gzkmektedir. Konfigratrlerde nemli para zellii vardr. Yani bir para veya para gurubunun seilmesi dier para veya guruplar etkileyerek durum ortaya kartr. Bu durumlar:erilmi (included) Hari tutulmu (excluded) Zorunlu(required) eklindedir. 1.3.7.6 Hayalet rn Aalar Baz rn aalar bir anda pek ok ie yarayan aalardr ve bunlardan biride hayalet rn aacdr.(Phantom Bill of material) Bu ayn zamanda hi stoklanma eilimi bulunmayan paralar iin kullanldndan geici (transient) adn da alr. Daha aarsak, biz bu geici ara montaj iin planlanm emirler vermeyi istemeyiz ve onu hayalet olarak tanmlar, n zamann sfr

, parti bykln (lot for lot) duyulan ihtiya kadar kesikli belirleriz.20


21/84

21

Daha ak biimde tanmlamaya alrsak hayalet rn aalar retimin ak srasnda oluan baz rn deiiklileri, ara montajlar gstermek iin kullanlr. Hayalet rn aalar kendi aalarmzn ok fazla karmaklamasn engellerler. 1.3.7.7 Planlama rn Aalar: Toplu retim planlamalarnn oluturulmasna yardmc olurlar. Fabrikann rettii tm rnlerde kullanlan paralarn tek

bir seviyede gsterilmesiyle oluur. Bylece tek bir kademede fabrikann dardan satn ald paralar grlebilir. Bir dier ismi de sper rn aac (SuperBill of Material)dr. 1.3.7.8 ilik Aalar : Genelde kritik i merkezlerini gsterir ve ortalama

standard gstermek iin kullanlr. Tahminlerimiz bu standart oranlarna arparak atlyemizin ykn belirleyebiliriz. Yine benzer ekilde gerekli alan, elektrik, tedariki ihtiyalar gibi kaynaklar lmek isteyebiliriz. Bunun iin kaynak aalar olarak bilinen ve retim hattmzn kapasite ykn karlatrabilmemizi salayan aalar kullanrz. 1.3.8 Temin Sresi(Lead Time) Temin sresi sipariin verildii zamanla,sipariin teslim edildii zaman arasnda kalan sredir.retim yoluyla temin edilecek paralar iin; Temin sresi=Gerek retim zaman+

Tahmini bekleme zaman+Emniyet pay Olarak belirlenmektedir. Satn alnacak paralar iin ise gemi bilgilere gre tahmin edilir.Bu srelerin salkl tanmlanmas MRP sisteminin etkinliine tesir eden en nemli faktrlerden biridir. Gereki olarak tahmin edilen bir temin sresi bekleme payn azaltr. Bylece retimiindeki beklemelerin,program aksamalarn ve bu sebeple meydana gelen maliyetlerin nne geilmi olur. Ayrca iyi belirlenmi bir temin sresi emniyet stoupaylarnn da dk tutulmasn salar ki bu da sermayenin etkin kullanm demektir.

21


22/84

22

1.3.9 Emniyet Stou(Safety Stock) Teorik olarak MRP sisteminin alma felsefesi,ihtiya kadar sipari vermeye dayanr. Bu nedenle malzeme ve para ihtiyac retim programna bal olarak ve kesin deerler olarak hesaplanr. Ancak bu yaklam uygulamada baz zorluklar karabilir. nk bitmi rn ve yedek para talebi belirsizdir. Bu durum,talebi belirli bir gvenle karlayabilmek iin,retim p

rogramna emniyet paylarnn eklenmesini gerektirir. Emniyet stounun bu ekildern kademesinde hesaba katlmas otomatik olarak alt kademelere de yansyacaktr. Baka bir deyile para ve malzeme seviyesinde gerekli olan emniyet MPS deitirilerek salanabilir. te yandan,eer bir hammaddenin ikmalinde zaman zaman istenen miktarda temin edememe durumlar gzleniyorsa bu elemann siparileri emniyetli tutulabilir. Ayn ekilde temin zamanndaki belirsizliklerde emniyet stoklar ile dengelenebilir.

1.3.10 MRP Prosesi MRP prosesi, ana retim izelgesinde belirtilmi bitmi rnlerin (satlacak rnleri) toplam ihtiyacn karlayabilmek amacyla, bu izelgeyi rn aac, bu aataki paralarn tamamlanma sreleri ve stok bilgilerini dekullanarak patlatr. Bu patlama sonucunda bitmi rnn ana izelgede istendii

zamanda retilebilmesi iin, hangi alt paralardan, hangi zamanlarda ve ne miktarda temin edilmesi, veya retilmesi gerei ortaya kar. Aadaki montaj zaman izelgesinde, ihtiyalarn giderilmesi evreleri kolayca grlebilecektir.

22


23/84

23

h. Madde Dnin temini para E

nin imalat

Sipari Noktas

A

nn altmontaj h. Madde F

nin temini C

nin temini H

nin temini B

nin alt monta

j Son muayene ve muayene

1

h.madde I

nn temini 2 3

4

para G

nin imalat 5

6

78

9

10

11

Hafta saylar Datma Uygun

Tablo 3:Montaj zaman izelgesi

rnek aklanacak olursa, montaj yaplacak bitmi rnn 11. hafta sonunda tamamlanabilmesi iin, hammaddeler D, F ve Inn 2. hafta banda ; C parasnn 4.hafta banda, H parasnn ise 5. haftann banda sipari edilmeleri gerekmektedir. rn aacnn patlatlmas ile ulalan ihtiyalar, brt ihtiyalardr. Burakam eldeki stou veya temin edilmek zere olan miktar hesaba katmaz. Ana izelgedeki talebi karlamak iin yaplmas gerekeni ortaya koyan rakam net malzemem ihtiyacdr. t periyodundaki net malzeme ihtiyac u ekilde hesaplanr : netihtiya(t) = brt ihtiya(t) eldeki stok(t) beklenen teminler(t) + gvenlikstou MRP nn planlama ile ilgili rnee gemeden nce, aadaki kavramlarn aklanmas yararl olacaktr.

23


24/84

24

Brt ihtiyalar O zaman periyodunda, sz konusu para iin yerine getirilmesi toplam taleptir. Son rnler iin bu rakam, ana retim izelgesindeki ile ayndr.Bileenler (komponentler) iin ise babalarnn (rn aacnda bir st para) planlanan sipari miktarna eit olacaktr. (Planlanan sipari ile ihtiya arasndaki fark, ilerde bahsedilecektir.) izelgelenmi sipari(giri): Sz konusu par

a iin ak olan sipariler veya i emirleridir. Eldeki miktar: O zaman periyodunun banda, sz konusu para iin stoklarda olmas beklenen miktardr. Bu deeri etkileyen kalemler izelgelenmi sipari+stok (geen periyottan gelen miktar)dr. Net ihtiya: O zaman periyodunda gerekten ihtiya duyulan miktardr. Planlanan sipari girii: O periyodun banda temin edilecei beklenen miktardr. Lot- for-lot siparilemede (ihtiyaca gre deiken lot miktar) bu miktar net ihtiyaca eit olacaktr. Lot- size siparilemede(sabit lot miktar) bu miktar, net ihtiyac aabilir. Bu art rakam bir sonraki periyoda stok olarak eklenecektir. Planlanan sipari (salm): Her zaman periyodunda sipari edilmek iin planlananmiktar ifade eder. Bu miktar, rn aacnda bir sonraki seviyedeki parann brt ihtiyacn meydana getirir. MRP tarafndan planlanan bir sipari salnd zaman planlanan sipari girii ve planlanan sipari satrlarndan alnp ize

lgelenmi sipari satrna konur. Bu kavramlarn kullanld bir zaman fazl plan, iki tr siparileme iin rnek gsterelim.

24


25/84

25

rnek: Tablo 4 : Lot for Lot Siparileme in MRP izelgeleme Ana retim izelgesi1 Hafta No Miktar 100 150 2 3 4 5 6 7 8

Brt htiya izelgeleme Giri Eldeki Miktar Net htiya Planlanan Sip. Gir. Planl

anan Sip. 100

100

150

Lead Time = 1 Hafta (para A)

100 100 150

150 150

Brt htiya izelgeleme Giri Eldeki Miktar Net htiya Planlanan Sip. Gir. Planlanan Sip. 200

200

300

Lead Time = 1 Hafta (para B)

200 200 300

300 300

Brt htiya izelgeleme Giri Eldeki Miktar Net htiya Planlanan Sip. Gir. Planlanan Sip. 330 70 70 70

400

600

Lead Time = 1 Hafta (para C)

70 330 330 600 600 600

25


26/84

26

X son rnnn yapmnda 1 adet A kullanlmaktadr. A nn yaplmas iin ise iki adet B ve drt adet C gerekmektedir. Bu koullar altnda yukardaki rnekte degrld zere, A iin planlanan sipari, B iin 2, C iin kat bir brt ihtiya dourmaktadr. C parasnn izelgesini incelediimizde bu brt ihtiyalarnkarlanmasnda izelgelenmi girilerin- kullanlmad durumlarda sonraki haf

taya eldeki miktar olarak tand, bu miktarnda net ihtiyaca (400-70 = 330) etkidii grlmektedir. 3. hafta 330luk ihtiyacn karlanmas iin C parasnn lead timenn 1 hafta olduu bilinirken 2 .haftada balamas gereken (330 adetlik) bir sipari planlanr. rnek; Ana retim izelgesi1 Hafta No Miktar 100 150 2 3 4 5 6 7 8

Tablo 5: Lot Size Siparileme in MRP izelgeleme

Brt htiya Lead izelgeleme Giri Time = 1 Hafta Eldeki Miktar (para A) Lot Net htiya mik. = yok Planlanan Sip. Gir. Planlanan Sip. 100

100

150

100 100 150

150 150

Brt htiya Lead izelgeleme Giri Time = 1 Hafta Eldeki Miktar (para B) Lot Net htiya mik. = 320 Planlanan Sip. Gir. Planlanan Sip. 320

200

300

120 200 320

120

120

120 180 320

140

320

26


27/84

27

Brt htiya Lead izelgeleme Giri Time = 1 Hafta Eldeki Miktar (para C) Lot Net htiya mik. = 70 Planlanan Sip. Gir. Planlanan Sip. 70 70 70

400

600

70 330 350

20

20

20

20 580 630

50350

630

1.3.11 MRP S STEM N N IKTILARI Malzeme htiya Planlama sistemi, son rn ihtiyalarn Ana retim Plan, rn aac, ve envanter durum bilgilerini kullanarak ,son rn oluturan paralara duyulan ihtiyalara dntrmektedir. MRP nin almas esnasnda ilk olarak ede ald ihtiyalar brttr. MRP bu brt ihtiyalar daha nce aklanan sre sayesinde net ihtiyalara dntrr. Daha sonradabu net ihtiyalara, sipariin al tarihi manasnda zaman boyutu ekler. MRP bu belirleme esnasnda temin sresini kullanacaktr. emri veya satn alma emri

mahiyetindeki planlanan sipariin almas gereken tarihi belirleyen MRPnin direkt ktsn yle sralayabiliriz: Sipari Planlama Hesaplanan net ihtiyalarkarlamak zere, gelecek dnemlerde almas gereken sipariin tarih ve miktarn belirler. Sipari Ama

27


28/84

28

Planlanan siparilerin satn alnacak olmas durumunda satn almaya, retilecekolmas durumunda ise i emri amaya ynelik olarak alacak sipariin miktarnbelirler. Yeniden izelgeleme Daha nceden alm satn alma veya i emri amaya eklindeki siparilerin sisteme yeni ulaan bilgiler nda deimesi gerektii durumlarda bu deiikliin gerekletirilmesine ynelik bilgi retir. ptal E

tme ve Erteleme planda olmayan baz gelimeler sonucu daha nce alm sipariin iptaline veya zamannn deitirilmesine ynelik bilgi retir. MRPnin sz konusu ktlar, envanter durumlar zerindeki miktarsal denetim ve ynetimi, satn alma ve retim emirlerinin nceliklerinin belirlenmesine, kapasite ihtiya planlamasna ynelik bilgileri iletme yneticisine sunacaktr. Bununla birlikte MRP ktlar ile oluturulacak raporlar ynelik olduklar kiilere ve kullanlacaklar alanlara gre yle gruplandrabiliriz: Ana retim Plan Plann ilerliinin kontrol ilerideki planlara yn verecek nitelikte geri besleme Plan gerekletirmek iin alm siparilerden ertelenecek veya iptal edilecek olanlarla ilgili raporlar. Kapasite htiya Plan Alm ve almas planlanan sipariler kapasite ihtiya planlamas almalarna yn verecektir. Satn alma ve retim Emirleri Sipari ama

28


29/84

29

Sipari planlama ptal etme veya erteleme Performans kontrolne ynelik bilgilerretim maliyeti ve finansman ihtiyacn belirlemeye ynelik bilgiler.

Yneticiye

1.3.11.1 Rapor eklindeki ktlar 1. stisna Raporlar Her dnem iin doru miktarlarda sipari verilmesi amacyla ynetimin zel dikkatini gerektiren mal eitleri bu rapor grubu iinde ele alnr. Geciken sipariler, ar hasar oranlarve dier istisnai durumlar bu raporlarla duyurulur. 2.Performans Raporlar Sistemin ne derece iyi altn gsteren raporlardr. Performans ltleri olarakstok devir hz, sz verilen teslimlerin yerine getirili oran ve stokta mal bulunmamas olay ve sreleri alnr. Stok devir hz, hammaddelerin maliyetinin ortalama hammadde miktarna blnmesiyle bulunur.Bu oran bize hammaddelerin ne kadar srede imalata gittiini gsterir. rnein bir yl iin devir rakam 6 ise ortalama olarak bugn alnan hammaddenin iki ay bekledikten sonra imalatta kullan

ldn anlamamz gerekir. Ortalama hammadde miktar dnem ba stoklar ile dnem sonu stoklarnn toplamnn yars olarak alnabilir 3.Planlama Raporlar Gelecekteki envanter planlama faaliyetlerinde

kullanlabilecek bilgileri ierirler. Talep tahminleri ,satn alma vaatleri ve satc firmalarn promosyon ve indirim koullar bu tr bilgilerdir.

29


30/84

30

G RD LERMteri Siparileri Tahminler

ANA RET M PROGRAMI Ne retilecek Ne zaman retilecekTasarm Deikenleri Envanter Raporlar

RN AALARI B LG LERrn Yaps Verileri rn aalar Operasyon Planlar

ENVANTER DURUMU B LG LEREldeki envanter dzeyleri Sipariler (miktar ve zaman) Emniyet Stoklar Temin Sreleri

MALZEME HT YA PLANLAMAAna kural uygulayarak , net ihtiyalar ve temin srelerini belirler.

Dier Raporlar:

Hangi malzeme ne kadar sipari edilmelidir ? Sipari ne zaman yaplmaldr ? Hangi sipariler hzlandrlmal ? Hangi sipariler iptal edilmeli ? Hangi sipariler ertelenmeli ?

Satn alma Siparileri

Emirleri

Yeniden izelgeleme Emirleri

IKTILAR ekil 7: MRP Sistemi Girdiler ve ktlar

30


31/84

31

1.3.12 MRP

de Parti Bykl Hesaplanmas: Her MRP sistemi ; retilen ve satnalnan paralar iin parti bykl belirlemelidir. Geni parti bykl belirleme byk hazrlk maliyetlerinin olumasn nler. Ancak geni parti byklklerinin hazrlk maliyetlerini yok etme avantaj olmasna ramen, envanter tamamasraf dezavantaj vardr. Ekonomik Sipari Miktarn (Economic Order Quantity

) gelitirilmesiyle parti bykl belirleme ynetimi almalar ve analizleri balad. Buna ek olarak ; temin sresi ve kapasite ynetiminde olduu gibi dier malzemelerin lojistik ynetim kontrol felsefesinin zararnn grlmesi zerine parti bykl belirleme almalar daha da nemli hale gelmitir. Takibendeiik parti bykl belirleme yntemleri gzden geirildiinde, kaydedilecekdeikenler, dzenlenen fiyat, beklenen miktar ve envanter tama masraflar sz konusudur. Envanter tama masraf, hem bor alnan para masraf, hem de fiyatfaktrne bal olabilir. Tablo.1 ayn ekonomik sipari miktar formln kullanan iki alternatif durum iin, parti bykl belirlemenin farkllklarn anlatmaktadr. Hazrlk maliyeti birinci alternatifte 100 $

dr, ancak ikinci alternatifte hazrlk azaltma faaliyetiyle 80 $

a indirilmitir. Her iki alternatiftede depolama, elde tutma ve tahmin edilen eskime % 6 olarak alnmtr. Birinci a

lternatifte envanter tama maliyetlerini % 16

ya getiren, % 10

luk para masrafvardr. kinci alternatifte % 26

lk bir maliyet depolamaya, elde tutmaya ve tahmin edilen eskimeye eklenerek tama masraf % 32 olmutur. Alternatif 1 Yllkkullanm Standart birim fiyat Hazrlk maliyeti Envanter tama maliyeti Hesaplanan parti bykl 6000 birim 2$ 100 $ %16 (6+10) 1937 birim Alternatif 2 6000birim 2$ 80 $ % 32 (6+ 26) 1225 birim

Tablo 6: Parti Bykl Karlatrma

31


32/84

32

Parti bykl belirleme iin kullanlan teknikler aada incelenmitir. lk teknik hazrlk ve envanter tama maliyeti iermez. Ayrca ikinci teknik statiktir yani parti bykl planlama dnemi boyunca ayndr. Dier teknikler ise dinamiktir yani parti bykl net ihtiyalardaki deimelere gre ayarlanabilir. 1.3.12.1 Sabit Dnem htiyac Sipari verme aral sabit olarak nceden tespit

edilir. Parti bykl sabit dnem ihtiyalarnn toplamna eittir. rnein haftalk ihtiyalar her haftada sipari verilir. Tablo.2 iki haftalk sabitdnem ihtiyalarn planlanm sipari olarak gstermektedir. Haftalar 1Net ihtiyalar Planlanan Sipariler

2 52

3 40 77

4 37

5 48 48

6 0

7 56 108

8 52

9 48 100

10 52

50 102

Tablo 7: ki Haftalk Sabit Dnemli Planlanan sipariler 1.3.12.2 Sabit sipari miktar Sipari verme maliyeti yksek olduu durumlarda net ihtiyalar karlayacak ekilde sabit sipari miktar belirlenir. Planlanan sipari toplam net ihtiya toplamndan farkldr. Ayrca herhangi bir dnemde net ihtiya sabit siparimiktarn ayorsa, o dnem iin sabit sipari miktar net ihtiya miktarna ykseltilir. 1.3.12.3 htiya Kadar Sipari Verme Bu teknik sadece her dnem iin ne kadar gerekiyorsa o kadar sipari verir. Bu ok kullanlan bir tekniktir. Sadece envanter yatrmn minimuma indirmemekte dahas temin sresinin azalmasna ve retimin

32


33/84

33

Haftalar 1 Net ihtiyalar Planlanan Sipariler 50 2 52 3 40 4 37 5 48 100 6 0 756 8 52 100 9 48 10 52 100

100 100

Tablo 8: 100 birimlik Sabit Sipari Miktar ve Planlanan Sipariler esnek olmasna izin verir. Bu tam zamannda retimin amalar olan tek parti bykl ve sfr hazrlk zaman maliyeti ile tutarllk gstermektedir Haftalar 1 Net ihtiyalar Planlanan Sipariler 50 50 2 52 52 3 40 40 4 37 37 5 48 48 6 0 0 7 56 56 852 53 9 48 48 10 52 52

Tablo 9: htiya kadar verilen siparileri gstermektedir. 1.3.12.4 Ekonomik Sipari Miktar Ekonomik sipari miktar(ESM) hazrlk ve sipari verme maliyetleriile envanter tama maliyetlerini dengeleyen bir formle dayanmaktadr:

ESM =

2*YYllktep * Hazazrl liyeti Taaam yeti * BirimmaliyetHaftalar 1 2 52 3 40 4 37 150 5 48 6 0 7 56 8 52 150 9 48 10 52

Net ihtiyalar Planlanan Sipariler

50 150

Tablo 10: ESM 150 olarak hesaplandnda planlanan sipariler 1.3.12.5 Dnem Sipari Miktar ESM tekniine dayanan bir hesaplamadr. Bu hesaplama srekli ve tekdze olmayan (kesikli talep varsa) net ihtiyalara gre ayarlanr. Tablo * aylk net

33


34/84

34

ihtiyalar gstermektedir. Yllk 1200 birimlik net ihtiyaca dayanarak ESM 200olarak hesaplanr. Dnem sipari miktar iin sipari verme aral u ekilde hesaplanr. Yllk Talep/ ESM=1200/200=6 sipari 12 ay/ 6 sipari= 2 ay (yllk sipari says) (sipari verme aral)

Aylar 1 Net ihtiyalarESM S.S. Miktar

2 70

3 90 200 210

4

5

6

7 80

8 60

9 60 200

10

11

12

50 200 120

120 140 150 200 200 290

100 160 120 200 280

Planlanan sipariler

140

160

Tablo 11: Aylk Net htiyalar ve Planlanan Dnem Sipari Miktarlar Bundan sonraki teknikler hazrlk maliyeti, envanter tama maliyeti ve tek dze olmayan ihtiyalarn hesaplanmasnda kullanlr. Eer ihtiyalar tek dze olarak hesaplanamamsa ESM teknii kullanlmaldr. 1.3.12.6 Sezgisel Parti Bykl BelirlemeMetotlar MRP planlama sisteminin nemli bir paras retim parti byklklerinin bulunmasdr.Hazrlk maliyetleri yksek olduundan Lot-for-Lot zayf kalmaktadr. Tersi durumlarda her periyotta hazrlk maliyetleri oluur. EOQ talep sabitolduunda ortalama elde tutma ve hazrlk maliyetini minimize etmektedir. FakatMPSin ve talebin zaman iinde sabit olduu nadirdir. Bu yzden EOQ uygulamadayetersiz kalmaktadr. Burada elde tutma ve hazrlk maliyetleri deiken talep durumunda

incelenmitir.Sezgisel metot optimal zm vermese de, pratik durumun yapsnn

incelenmesi asndan nemlidir.

34


35/84


36/84

35

1.3.12.6.1 Silver-Meal Sezgisel Metodu C(T) nmzdeki T periyodu iin mevcut siparilerin ortalama hazrlk ve elde tutma maliyetlerini ,ri i. Dnemin talebiniifade etsin. C(1) = K Eer birinci periyotta bir ve ikinin talebini de karlarsak r2 yi de hesaplamalyz. C(2) = (K+h r2)/2 Benzer ekilde; C(3) = (K+h r2+2hr3)/3 Genel olarak; C(J) = (K+h r2+2h r3+................+(t-1)h ri )/j C(J) >

C(J-1) olduunda hesaplamalar durdururuz.J. periyottan balayarak hesaplamalarayeniden balarz. nmzdeki 5 hafta iin talepleri (18, 30, 42, 5, 20) olan bir firmay ele alalm. Elde tutma maliyeti haftalk 2$ ve hazrlk maliyeti 80$ dr. 1. periyottan balayalm; C(1) = 80, C(2) = (80+2*30)/2 = 70, C(3) = (80+2*30+2*2*42)/3 = 102.67 dir nk C(3) > C(2). y1 = r1+r2 = 18+30 = 48 3.periyottanbalayarak C(1) = 80 C(2) = (80+2*5)/2 = 45 C(3) = (80+2*5+2*2*20)/3 = 56.67 dir y3 = r3+r4 = 42+5 = 47 5.periyot son periyot olduundan izelgeleme yapmaya gerek kalmaz. y5 = r5 = 20 olur. Silver- Meal sezgiseli sonucu (40, 0, 47, 0, 20)bulunur.

35


37/84

36

1.3.12.6.2 En Az Birim Maliyet Metodu En az birim maliyet yntemi Silver- Meala benzemekle beraber bu yntemde maliyet periyot saysna blnmek yerine maliyeti incelenen periyottaki toplam talebe bleriz. Planlama dorusu boyunca her dnem iin birim maliyetin minimum olduu deil her talebin maliyetinin minimum olduu durum seilir. C(T), T periyodu boyunca ortalama elde tutma ve hazrlk mali

yeti olsun. C(1) = K/r C(2) = (K+h r2)( r1+r2 )

C(J) = (K+h r2+2h r3+................+(J-1)h ri )/ ( r1+r2+.............+ ri) Silver- Mealdaki gibi C(J) >C(J-1) olduundan hesaplamalar durdurulur ve proses J.Periyottan tekrar balatlr. 1.periyot: C(1) = 80/18 = 4.44 C(2) = (80+2*30)/(18+30) = 2.92 C(3) = (80+2*30+2*2*42)/(18+30+42) = 3.42 C(3) > C(2) dir. y1 = r1+r2 = 48 3.periyottan bala; C(1) = 80/42 = 1.90 C(2) = (80+2*5)/(42+5) = 1.92 C(2) > C(1) dir . y3 = r3 =42 4.periyottan bala; C(1) = 80/5 = 16 C(2) = (80+2*20)/(5+20) = 4.8 y4 = r4+r5 = 5+20 = 25 Sonu olarak y = (48, 0, 42, 25, 0) bulunur.

36


38/84


39/84


40/84

39

C14 = 75+(23*2)+87 = 208 C 5 = 75+(56*3)+ (23*2)+87 = 376 C23 = 75 C24 = 75+23 C25 = 75+23+(56*2) = 210 C34 = 75 C35 = 75+56 = 131 C45 = 75 Sonular matris formunda yazalm; J 1 1 2 3 4 75 2 162 75 3 208 98 75 4 376 210 131 75 Tablo 14: Wagner- Whitin Algoritmas 8 tane politikamz vardr. 5

Yol 1-2-3-4-5 1-2-4-5 1-25 1-2-3-5 1-3-4-5 1-35 1-45 15

Maliyet 300 248 285 281 312 293 283 376

Tablo 15: Analiz maliyet tablolar

,

39


41/84

40

1.4 MRPnin On Kural Ynetim desteini edinmeli ve ayakta tutmalsn. MRP, brretim sisteminin altrlmas iin kullanlacak bir sistemdir. Sadece stok kontrol etmek veya rn aac, rota gibi fonksiyonlarn kullanmn salamak iindeildir. MRP irketteki herkese tesir ettii srece, st ynetim bunu desteklemeli, anlamal ve de ondan sonular talep etmelidir. Verinin doruluu iin sorum

luluk mekanizmasn kurmalsn. Manuel veya otomatik hibir sistem, yalanlarla birlikte var olamaz. Hatal bir veri, onu hzla yanl cevaplarn hesabna kullanacak bilgisayar iin bir yalandr.Veri, onun doruluunu oluturacak ve koruyacak bir sorumlu olmad srece gvenilir bir hale gelmeyecektir. Kendi performansn bilmek iin ama ve ltler gelitirmelisin. Bir gaye olmadan nereye gittiimizi bilemeyiz.Performansmz amalarmz bir tarafa koyarak lmezsek , nerede olduumuzu da bilemeyiz.Dnya apnda retim, srekli geliimi gerektirir. mahkumdur. Az tecrbeye sahip elemanlarn en kritik pozisyonlarna Ve performansltsz bir MRP baarszla

irketin

koymamalsn. En tecrbeli elemanlarmz her zaman meguldr. Fakat bu nemli elemanlar baarl bir MRP sisteminin planlanmas ve uygulanmas iin zorunludur.MRP projesi alanlar tecrbesiz olmamaldr.

40


42/84


43/84

42

MRPyi bir data ileyici sistem olarak tantarak, yanl yol gsteren kii olmamalsn. MRP altrlmas iin bir bilgisayarn hzna ihtiya duyar ancak bilgi ilem departmanna ait deildir. MRP, ilerini en efektif ekilde yapmak iinkullanan kiilere aittir. Kullanc mlkiyeti MRP den kazan elde etmek iinesastr. MRPnin tm problemlerini ortadan kaldracan ummamalsn. Doru kull

anldnda, MRP pek ok somut krla sonulanacaktr,ancak her derde deva deildir.MRP kalitesizlik sonucu geri gnderilen paralar ortadan kaldramaz ve bazentedarikiler izelgelerini karabilirler. Ancak MRP kullanmnda iyi eitilmikiiler, problemleri daha abuk zebilirler.MRP,tam zamannda retim (JIT manufacturing) kurallarnn uygulanmas ve getirecei faydalar iin kullanlabilir 1.5 KAPALI EVR M MRP ( CLOSED LOOP MRP ) Kapal evrimli Malzeme htiya Planlamas, Malzeme ihtiya planlamas de

erevesinde kullanlan ve retim planlamann dier fonksiyonlarn, ana retimprogramn ve kapasite ihtiya planlamasn da ieren bir sistemdir. ekil Kapal evrimli Malzeme htiya Planlamas sistemi grlmektedir. MRP tekniinin mant rnleri imal etmek iin gerek duyulan hem malzeme hem de kapasitenin planlam

as ve kontrol iin enformasyon salayan bilgisayar sistemlerinin gelimesine olanak salamtr. MRP mant geniletilmitir ve imdi retim operasyonlarnplanlamas kontrolnde ve satn almada gerek duyulan enformasyon sistemi iin bir anahtar rol oynamaktadr. Yneticiler, MRP tarafndan salanan enformasyonun izelgelemede ok yksek faydasnn olduunu grmlerdir.

42


44/84


45/84

44

Sat Tahminleri

Sat ve Mteri retim Plan SiparileriRET M KAPAS TE PLANLAMASI 1. gc 2. Makine

ANA RET M PLANI

ENVANTER DURUM B LG LER

MALZEME HT YA PLANLAMA

RN AACI B LG LER

PLANLANMI S PAR LER

EM RLER

KAPAS TE HT YA PLANLAMA ( htiya Duyulan Kapasite)KAPAS TE YETERL M ?

SATINALMA S PAR LER

EM RLER

YKLEME VE SIRALAMA

DEPOLAMA

RET M

RNLER

MTER

ekil 8: Kapal evrimli MRP

44


46/84

45

Nitel Kapasite: nsan veya retim aralarnn saylar, kullanm tarih ,kullanmsreleri ve kullanm yerleri ile tanmlanr. Nicel Kapasite: nsann nitel kapasitesi, performans , retim aralarnn ve i yerlerinin nicel kapasiteleri ise performans gleri ile belirlenir. Ayrca kapasiteyi grupta da inceleyebiliriz: Teorik Kapasite: Makinalarn srekli almalar sonucu ulalacak kt dzey

i. Kullanlabilir Kapasite: Teorik kapasite miktarndan hafta sonu ,tatil gnleri, eitli revizyonlar nedeniyle meydana gelen durular karlarak bulunur. Gemi dnem elde edilen kt miktar kullanlabilir kapasiteyi temsil eder. Planlanan Kapasite: Hazrlanan retim planlarnn uygulanmas srasnda

gerekecek kapasite miktarn belirtir. Gerekleen Kapasite: retim sonras eldeedilen kt dzeyini ifade eder. Kapasite lmnde karlalan temel zorluklar retilen rnlerin eitliliinden kaynaklanmaktadr. Birok retim sisteminde kapasite zorlanlmadan belirlenebilir. eker retiminde kapasite retilen tonmiktaryla tanmlanr veya bir otomobil fabrikasnn kapasitesi bir yl iindekiretilen otomobil says ile belirlenir. rn eitliliinin fazla olduu iletmelerde ise kapasite tanmnn hangi eide gre yaplaca sorun karr. rn

veya sistem ktlar benzerse kapasite tanmlanmas ortak bir birimde yaplr.Dier taraftan rn yaps karmak ise,ortak bir birim kullanmak verimli bir sonu vermez. Bu gibi durumlarda,kapasite,retimde kullanlan retim cinsi girdilerle tanmlanr. 1.6.2 Kapasite Planlama Kapasite ihtiya planlama planlanm siparileri MRP izelgelerinden kartp rota planlarna gre i merkezlerine atar.Daha sonra malzeme partilerini,ii ve makine standartlarn kullanarak kapasite yk verilerine dntrr ve her i merkezi iin

45


47/84

46

btn siparileri gsteren haftalk yk izelgelerini hazrlar. Kapasite ihtiyaplanlama sistemi ekil 6 deki gibidir. Kapasite planlama ve kontrol,eldeki imkanlar en iyi ekilde kullanarak,oluan i yklerini dengeli bir ekilde datmakolarak tanmlanabilir. Kapasite,malzeme gibi somut bir kavram olmadndan planlamas da malzeme ihtiya planlamas kadar ak ve kolay deildir. rn yelpazes

i ve daha birok etken,kapasitenin, makinelerin bir zellii olmaktan ok,durumagre deien bir byklk olarak grnmesi gerekliliini ortaya koymaktadr Kapasiteyi etkileyen faktrler Tablo 1de grlmektedir. Firma ynetimi , temel olarak kapasite planlamann u sorulara cevap vermesini beklemektedir: Ynetiministedii retim plann gerekletirmek iin yeterli kapasite var m?Haftalk alma saati Makine ayar ve arza Zamanlar nleyici bakm Takm/ malzeme temini Verim i Kalifikasyonu Yeniden ileme Destek sistemler Alternatif Rotalar Alan Malzeme/rn Kaps Depolama kapasitesi Tedariki kapasitesi Artk- Aktarma kapasitesi Yan rn ileme kapasitesi Makine kapasitesini etkileyen faktrler merkezi kapasitesini Fabrika etkileyen faktrler kapasitesini etkileyen faktrler Nakdiye Taeronlarn kapasitesi Saha hizmet kapasitesi Yeniden ileme kapasitesi giri/k Uydu Fabrikalar Depolar i dalm Malzeme aktarma rn

eidi Yerleim Plan Fabrikalarn yerleimi ve dalm Fabrikalar aras dalm

Firma kapasitesini etkileyen faktrler

Tablo 16: Kapasiteyi Etkileyen Faktrler

46


48/84

47

MPSyi deitir , yk Seviyesine gre siparileri programlama

Ana retim Program

HAYIR

Kapasite dzenlemek iin alternatif rotalar mevcut mu?

MRP izelgeleri (btn sipariler iin planlanan sipariler) Btn sipariler iin rotalar ve i merkezleri tahsislerini belirle Malzeme partilerini i merkezlerindeki gc ve tezgah yklerine evir gc ve/veya tezgah yk izelgeleri

HAYIR

Kapasite ekonomik olarak deitirilebilir mi?

Kapasite Yeterli mi

?HAYIR

Fazla mesai, i gc artm, fason imalat

Ana retim programn kesinletir

Rota planlar fazla mesai, fason imalat planlar

ekil 9: Kapasite htiya Planlama

Eer yoksa, kapasiteyi istenen seviyeye karmak iin gerekli faaliyetler ve bunlarn maliyetleri nedir? Eer ek kapasite kullanm sz konusu deilse mevcut imkanlarla ne kadar retim yaplabilir? Gelecekte i merkezlerinin ihtiyacnn maksimum kapasite dzeyini amas sz konusu olabilir mi?

Firma ynetimi ,ancak bu sorunlarn cevabn aldnda kapasite dzenleme ile ilgili salkl karalar verilebilir. Kapasite planlamada baarnn anahtar, kapasite ihtiyac ile kullanlabilir kapasite seviyelerinin mmkn olduu kadar uyumlu olmasn salamaya ynelik kararlarn nceden belirlenerek uygulanmasdr. Birok firmadaki

47


49/84

48

baarszln nedeni, bu tip kararlara duyulan ihtiyacn ,ancak retim plannuygulamada zorluk ekildii zaman farkna varlmasdr. Kapasite problemlerininnedenleri genellikle: 1.Ana retim programndan kaynaklanan problemler, 2.Kapasite ve i yk verilerinin karlatrlmamas, 3.Veri doruluk problemleri, 4.Siparilerdeki dalgalanmalar, 5.retim srelerindeki artlardr. Kapasite planlam

a aralar da denen ynetim teknikleri, ekil *de grlen retim planlama ve kontrol srecinin admlarna destek vermek iin uygulanmakta olup planlanacak dnemin uzunluuna gre drt gruba ayrlabilir. Kaynak htiyalar Planlama( ResourceRequirements Planning ) Kaba Kapasite Planlama ( Rough Cut Capacity Planning ) Kapasite htiya Planlama( Capacity Requirements Planning ) Girdi/kt Kontrol (nput / Output Control ) analiz edilmemesi ve gerek kapasite ile

Kapasite htiya Planlama, kapasite dzeylerini / limitlerini oluturma, lme veayarlama ilevidir. Ana ama retim planlarn gerekletirmek iin i gc vemakine kaynaklarna duyulan ihtiyacn belirlenmesidir. Hazr malzeme ihtiya pla

nndaki kstlarn belirlenmesini amalar. Kapasite ihtiyac analizleriyle, malzeme ihtiya plannn yaplabilirliini test eder ve kesinletirir. Girdi / ktKontrol, bir i merkezinde gerekleen ktnn, kapasite ihtiya planlamada belirlenmi kt dzeyi ile karlatrld bir kapasite kontrol tekniidir. Gerekleen kapasite kullanm dzeyinin planland gibi gidip gitmediini kontrol eder.

48


50/84

49

UZUN DNEMTALEP YNET M RET M PLANLAMA KAYNAK HT YALARI PLANLAMA (RRP)

SON MONTAJ PROGRAMI (FAS)

ANA RET M PROGRAMI (MPS)

KABA KAPAS TE PLANLAMA (RCCP)

MALZEME HT YA PLANLAMA (MRP)

ORTA DNEM KAPAS TE HT YA PLANLAMA (CRP)

KISA DNEMSATINALMA RET M AKT V TE KONTROL

G RD / IKTI KONTROL

OPERASYON ZELGELEME ( EM RLER )

ekil 10: Kapasite Planlama ve Kontrol Kaba Kapasite htiya Planlama, btnleik kaynaklar veya anahtar i blmlerinde younlar. Bunun ana amac, ana retimizelgesinin uygulanabilirliliini test etmektir. Kaba kapasite planlamasnn ana amac , en yksek retim plannn baarlmas iin gereken kaynaklarn durumunu salamaktr. Kaynak planlama ve retim planlama modlleri genellikle MRP II yazlm iine dahil edilmezler ve bugn birok irket planlamann bu seviyesindekullanmaktadrlar. tablolama programlarn

49


51/84

50

Sat Tahminleri

retim Plan

Firma Siparileri

Envanter Dzeyi

Deneme ana retim plan

Kaba Kapasite htiya Program Ykleri Tanmlama

Olurluk ?

Kapasite Yeterli mi?

Optimal

stenilen Ykleme Yapld m?

Ykleme Kabul veya Kapasite Deiimi dari Kararlar ?

ANA PLAN

ekil 11:Kaba Kapasite Planlamas Prosesi Ak Diyagram 1.6.2.1 Kapasite htiyaPlanlama Prosesi Planlamac iin sadece i yklemesi durumuna sahip olmak deilbunun mevcut kapasite ile iliki halinde olmas da ok nemlidir. Bu kapasite kullanm raporuyla salanr. Kapasite ihtiya planlamas normal olarak, malzeme ihtiya planlamas

altrldktan sonra altrlr. Malzeme ihtiya planlamas tarafndan i

50


52/84

51

siparilerinin i yklemesini yapmak iin uygun kaynaklar mevcut olduunda bunudorular. Kapasite ihtiya planlamas retim dar boazlarn tanmlamaya, kaynaksnrlarn ve potansiyel bor siparilerini belirlemeye yarar. Planlamacnn sorumluluklar ise genel olarak unlardr: allan fazla saatlerin ayarlanmas merkezleri arasnda operatrlerin transferi retimin yklenmemi bir i

merkezine transferi retimin d bir taerona transferi

1.6.2.2.1 Kapasite ve Kaynaklar Kaynaklar aadaki faktrler tarafndan snrlanabilir: Mevcut makine says Mevcut i gc says

merkezi ve kaynak bana toplam kapasite elemann kombinasyonundan oluur. Kaynak miktar merkezinde gn bana allan saat Kaynan verimlilii

1.6.2.1.2 Kapasite Ynetim Stratejileri Esnekliin Salanmas retim kapasitesibelirli limitler ierisinde deitirilebilir. Kapasite artlar kaynaklarn iyikullanma gayretiyle salanabilir. Bu da retim birimleri arasndaki kaynak transferleriyle yada bu kaynaklarn en iyi kullanmn salamakla mmkn olabilir. G

eici kapasite azaltma ise,yine kullanlmayan retim kaynaklarnn birimler aras transferleri ile gerekleir. Kapasite ayarlamak iin u yntemler kullanlr:

51


53/84

52

Fason imalat yoluyla:retimin bir ksmnn firma dnda yaptrlmas dar boaztekil eden ilemler iin sz konusudur. Bu ekilde dier tezgah,insan gc gibikaynaklarn kullanm oranlar ve dolaysyla retim seviyeleri arttrlabilir.Bunun yan sra fason imalat miktar,yatrm-kapasite orann etkiler. Bu yzdenyap yada satn al kararlarnn srekli olarak gzden geirilip yenilenmesi

gerekir. alma saatlerindeki deiikliklerle:alma saatleri, vardiya ve fazla mesai uygulamalarndaki deiiklikler kapasite ayarlamasnda yaygn olarak kullanlan yntemlerdendir. Fakat ilave vardiya kararlar alnrken, endstrinin zellikleri dikkate alnarak ekonomik analiz yaplmas gerekir. 1.6.2.1.3 MRP Sisteminde Kapasite Problemlerinin Azaltlmas Malzeme ihtiya planlamas ok seviyeli retim kontrol sistemlerini dzenlemek iin gelitirilmitir. MRP sistemlerinin ktlarndan biri olan yeni siparileri serbest brakmak iin i bilgisi kts lot size kurallarna uygun olarak kapasite durumu gz nne alnmadan datlmaktadr. Bunun iin MRP sistemlerinin bu durumu kapasite etkisiz olarak tanmlanr. Bu etkisizlik kapasite problemleri iin genellikle i merkezlerindekifazla ykleme ve az ykleme olarak tarif edilir. Bu kapasite problemlerini planlanm ykler iin bir fikir salar. 1.6.2.1.4 Datm Kaynaklar Planlamas Da

tm Kaynaklar Planlamas(DRP) esas itibariyle daitm merkezlerinin rn ihtiyalarnn belirlenmesi, sz konusu ihtiyalar karlamak zere datm kaynaklarnn en etkin ve verimli bir ekilde planlanmas ve kontrol edilmesi sistemidir.eitli ltlere gre farkl senaryolarn denenmesi yolu ile en uygun zmlerelde edilerek ynetici ve kullanclarn etkin kararlar almasna yardmc olmaktadr. tespit etmek ve kapasite ihtiyalar planlamas (CRP) yaklamn gelecekteki zaman periyotlarnda

52


54/84

53

BLM 2. MALAT KAYNAKLARI PLANLAMASI (MRPII)

2.1 G R malat Kaynaklar Planlamas (MRPII) nin gnmzn imalat ynetimindehal en belirleyici program uygulamas olmas, pek oklar iin artc olacaktr. Ancak fikir olarak 30 yl nce ortaya km olmas ve 1970lerden beri pak

et program olarak kullanlmasna karn, ana yaps hal deimemi durumdadr.Bu sre ierisinde pek ok yeni gr ortaya km, ou kabul grmedii iin zaman iinde geerliliini yitirmi, ancak MRPII nemini korumutur. letme Kaynak Planlamas (ERP) ya da Mteri Odakl malat Ynetimi Sistemleri (COMMS) gibi yeni adlandrmalar onun doasn deitirmeden lml bir ekilde kabul grmlerdir. Ne ekilde adlandrlrsa adlandrlsn, o hal kullanlmakta ve daha da yaygnlamaktadr. Orijinal MRP Malzeme htiya Planlamas olup, Ana retim izelgesi (MPS) ne gre satn alma ve imalat siparilerini hesaplama tekniidir. Daha nceki stok ynetimi teknikleri gemi verileri, yani hangi malzemenin ne kadar kullanldn baz alrken, MRP gelecei hedeflemekte ve talep edilen rne bal olarak gelecekte nelere ihtiya olduunu belirlemektedir. Bu deiim, yani itme yerine ekme yaklam, envanter dzeylerini azaltt gibi, mteriye d

e daha iyi bir hizmet dzeyi salamtr. Ancak bu yaklamn sonularnn doruluu, mteri siparilerinin dzenlenmesi ve talep tahmini gibi fonksiyonlar tarafndan desteklenmesine baldr. Bylece MRP nin ikincisi, MRPII ortaya kmtr. Dier ynetim ilevlerinin de MRP ye dahil edilmesiyle MRPII, retim ynetiminin ana fonksiyonlarn ieren ve tm aktiviteleri doru rn doru zamandaretme

53


55/84

54

amacna dnk ekilde koordine eden tam bir kapal evrim ynetim arac halinegelmitir. MRPII, planlama, mteri hizmetleri (sipari girii, bitmi rn envanteri, talep tahmini, sat analizi), iletme (retim planlama, kapasite planlama, satn alma, envanter, rn veri ynetimi) ve finansal fonksiyonlar (maliyetmuhasebesi, defter tutma, demeler, alacaklar) ierir. Dnyadaki ve Trkiye de

ki uygulamalara bakldnda ietmelerin ounun vaat edilen yararlar elde edemedikleri iin ok kark, yalnzca byk iletmeler iin uygun, uygulayanlarn % 80 i baarsz oldu eklinde ikayetleri olduu gzlemlenebilir. Bu durumdaki iletmelerin en belirgin hatalar MRP ile MRPII arasndaki fark anlayamam olmalar ve uygun bir baar ve baarszlk lmlerinin olmaydr. letmelerin ounun tam anlamyla eksiksiz, kontrol edilebilen, kapal evrim sistemler kuramadklar dorudur; ancak, daha geni bir ounluk da olduka belirgin yatrm getirileri elde etmilerdir. Sonularn ok baarl olmamasndan dolay yazlm sulamak da hakszlk olacaktr. Ayn paketi kullanp da bazlarnn baarl, bazlarnn baarsz olduu pek ok rnek vardr. Endstri danmanlarana baar faktrleri olarak aadakileri sralamaktadrlar: Ynetimin katksDeiim ynetimi Organizasyon uyumlandrmak Yeterli derecede eitim vermek. 2.2

MRP N N GEL M MRP II, malzeme ihtiya planlamas geliim srecinde,kapal evirim MRP den bir sonraki basama oluturmaktadr. retim kaynaklar planlamassistemi, birbiri ile balantl i planlama, ana retim planlama, malzeme ihtiya planlama ve kapasite ve sreleri sistemin kapasitelerini tam kullanacak ekilde

54


56/84


57/84

56

veri gvenilirliine ulamas son derece nemlidir. MRP II sistemi ekil 11 de grlmektedir. MRP II bir finans ve operasyonel sistem olmasnn yan sra bir simlatr olmasdr. dari ve imalat birimlerinin faaliyetleri incelenerek, ortak ve ilikisel bir yap iinde veri entegrasyonu salanmaktadr. 2.3 MRP IIN N BALICA ZELL KLER Yukardan aaya bir sistem iinde ortak veri tabanna sahiptir

. Balang st ynetimin yapt i plandr. Bu noktadan aa kademelere inilerek fonksiyonlar tamamlanr. Veri sistemi, robot,CNC tezgahlar,esnek hcreler gibi ayrca oluturulmu otomasyon birimleri ile balanr. Finansal fonksiyonlartm MRP II fonksiyonlar zerinde bir emsiye oluturmaktadr. Sistem tm kullanclar iin saydam bir yapdadr.Tm fonksiyonel gruplarn ilikisel entegrasyonu salanr. Takm oyunu anlayn getirir. Blmlerin birbirlerine destek olmalar baary getirir. Deneme yanlma zelliine sahiptir. Deiik seenekler sunularak en uygun zm bulunmaya allr. 2.4 MRP II N N HEDEFLER MRP II yadaretim Kaynaklar Planlamas retim irketlerinin tm kaynaklarn planlamada kullanlan bir teknikler grubudur. Organizasyondaki imalat,sat,satn alma,retimplanlama,envanter ynetimi,muhasebe,mali iler gibi tm faaliyetlerin bir plandorultusunda birbirleriyle uyumlu bir ekilde gerekletirilmesini hedefler. Te

mel olarak bir iletmede; Ne yapacaz ? Yapabilir miyiz? Ne kadar srer?56


58/84

57

Neyimiz var? Ne almalyz? Sorularnn cevaplar aranmaya allr. MRP II sisteminin hedeflerine baktmzda unlar grmekteyiz: Sipari nceliklerini esas almak. Kapasite planlama iin karar destei salamak Malzeme aknnizelgelenmesini salamak. Veri tabann doruluunu salamak. Kark imalat erevesinde planlama srelerinin farkllamasn desteklemek.

MRP II unlarla ilgili problemleri zmeye alr. Envanterler Tedarik sreleri Datm (Teslim) performans

MRP IInin genel olarak hedeflerini maddeler halinde gsterirsek: Sipari nceliklerini esas almak Kapasite planlama iin karar destei salama Malzeme aknn izelgelenmesi Veri tabannn doruluunun temin edilmesi Kark imalat erevesindeki planlama srecinin farkllatrlmasn destekleme 2.5 MRP IIN N SALADII FAYDALAR Azalan envanter dzeyleri Azalan kullanlmayan malzeme miktarlar Artan mteri tatmini (teslim zamanlarna uyabilme zellii) Artan verimlilik dzeyleri Azalan satn alma ve fason maliyetleri Azalantama maliyetleri Azalan malzeme elde bulundurmama maliyetleri Azalan fazla mes

ailer57


59/84

58

Artan bilgi iletim dzeyi Artan koordinasyon dzeyi Artan makine kullanm oranlar

st ynetim planlamas

PLANI PAZARLAM A PLANI RET M

KAYNAK HT YA PLANI HAZIR EVET ANA RET M HAYIR KABA KAPAS TE PLANI HAZIR KAPASTE HT YALARI PLANI OPERASYON

EVET

SATICI PAZARLAMA

OPERASYON

SATIALMA KONTROL

OPERASYON

ekil 12:MRP II nin Kapal evrimi Bu zmleri daha da aarsak

58


60/84

59

Formal

Sistem:Sistem

iletmedeki

tm

ilevlerin

formalize

edilmesini

salayacandan iler,grev ve sorumluluklar nceden tanmlanm olacaktr. Kiisel zellikler ve baarlar yerine srelerin zellikleri ve baarlar sz konusu olacaktr. Bilgisayar Destekli Sistem: Formalize edilen sistemde kullanlan t

m verilerin doruluk oranlar yksek olduundan ve gerekli dzeltmeler srekliyapldndan kurulan bilgi ilem sisteminin dayand temel salamdr. Gelienbilgi ilem teknolojisi firma ii koordinasyonu ve haberlemeyi destekler. EtkinPlanlama ve Kontrol Faaliyetleri: MRP II yaratlan senaryolarn sonularn byk bir dorulukla gsteren bir simlasyon aracdr. Tm iletme birimleri ayn veri tabann kullandndan ve etkili geri besleme ile planlama ve kontrol faaliyetleri arasndaki iliki yani denetim mekanizmas salam alr. letme Atmosferi: Etkin planlama ve kontrol faaliyetleri firmadaki belirsizlik ortamn ortadan kaldrr. Karlaacamz srprizlerin says azalr. Temel bir iletme prensibi olan effaflk sonucu yatay ve dikey bilgi aklar artar. MRP II gerektenoturtulabildiyse dinamizm firma kltrnn bir paras olur,alanlar aras etkileimin etkinlii ve dzeyi artar. Etkin Envanter Yntemi: Envanter dzeyleriazalr,stok devir hz artar,satn alma ve fason maliyetleri azalr. Envanterler

in kontrol kolaylar. Etkin retim Sistemi: Makine kullanm oranlar artar, fazla mesailer azalr, kalite maliyetleri azalr,igc daha verimli kullanlr. Etkin Datm Sistemi: MRP II ile datm kaynaklar optimize edilir ve datm sistemi sayesinde mteriden gelen bilgi ak dorudan planlamaya aktarlr. retim planlarndaki tahminler daha gereki olur. Mteri Tatmini: Mteriye yaplan teslim zamannda, doru miktarda

yaplabilir,temin sreleri belirli hale gelir. Sistemin esneklii mteri tercihlerini

59


61/84

60

deerlendirmeyi mmkn klar. Maliyetlerdeki azalmalarn rn fiyatna yansmasrekabet gcn artrr. zellikle somut olarak,iletmenin mevcut durumuna balolarak envanter dzeyinde (hammadde,yar maml, para) % 30-50,teslim gecikmelerinde % 50-70 orannda azalma ve verimlilikte ise % 5-30 dzeyinde art salamaktadr. 2.6 MRP II S STEM N N MODLLER MRP II sistemini deiik iletmelerde de

iik ihtiyalara gre ve deiik modller ierebilir,bu ekilde eitli ihtiyalar karlayabilecek zel fonksiyonlarla donatlabilir ancak temel olarak bir sistemde bulunmas gereken modller unlardr: Sat siparileri almas ve takibi rn veri ynetimi (Para tanmlamalar,rn aalar)

1. Endstri mhendislii ( merkezleri,operasyon planlar-rotalar) 2. Ana retim program oluturulmas 3. Malzeme ihtiya planlama 4. Kapasite ihtiya planlama 5. Atlye retim program 6. Satn alma ve fason takibi 7. Envanter ynetimi (stok kontrol) 8. retim ve skarta takibi 9. Maliyetlendirme ve maliyet kontrol2.7 MRP II N N BAARILI OLMASI N GEREKEN ARTLAR: Envanter kaytlarnn doru

luu % 95 olmal rn aac doruluu % 98 olmal Rota kaytlarnn doruluu %95 olmal st ynetiminin MRP II yi anlamas ve renmesi gerekli. Aksi taktirde MRP II nin sunduu aralarn nasl kullanldn bilinmeden baarl olunamaz.

60


62/84

61

Sistemde standart bir MRP mant kullanlyor olmal Sistem kullanclar iin mmkn olduunca basit olmal Pilot uygulamalar srerken irketteki herkes eitimalmal 2.8 MRP II N N BAARISIZLIINA NEDEN OLAN HATALAR: MRP IInin sadece bir bilgisayar sistemi olduu inanc. Organizasyon iinde kimse, yeni bir ynetimin kurulmaya alldn ve bu yntemle artk yaplan ilerin tmyle veya ksm

en farkl yaplacan grememesi. MRP II sisteminin yaklamlarn eski sistemde kullanlan yntemlere benzetmeye alma eilimi kaplmalar. Yneticilerin sistemi yeterince bilmiyor olmalar karamsar bir tablo olmakla beraber aslndagerekleri yanstmas bakmndan da arpcdr. 2.9 MRP II S STEM N N GEL M MRP II sisteminin geliimi 6 safhada gereklemektedir. Bunlar: retim planlama Ana retim izelgesi(MPS) planlamas Malzeme ihtiya planlamas(MRP) Kapasite ihtiya planlamas(CRP) Sipari amadr.

MRP II sistemi, iletmenin ok sayda blmne hizmet veren temel veri tabannasahip olacaktr. temel veri tabanndaki verilerin doruluk ve gncellik derecesi

ni en iyi duruma getirebilmek iin u hususlar gerekletirilmelidir: datann oluturulduu yerde bilgisayara giriin yaplmas. Bu veri oluturulmas ile bilgisayara veri girii ayn departmanda yaplacaktr.

61


63/84

62

Barkot uygulamasna geilmelidir.E zamanl malzeme takibi iin bu gereklidir. Gelitirilen sistem ile bilgisayar bilgi sistemlerimiz arasndaki entegrasyonun salanmas ve veri ve ilem yenilemenin nlenmesi;ayn verinin tek bir veri taban

ndan ynetimi. gerek veriler ile bilgi sistemimize ait verilerin periyodik saym ve kontrolleri

2.10 GNMZN POPLER S STEMLER Birka yl ncesine kadar Tam Zamannda retim(JIT) in, MRPII nin yerini alp almayaca konusunda youn tartmalar vard.Bir sre sonra insanlar JIT in bir yazlm rn olmadn, srekli iyiletirme ve israfn azaltlmas konularna odaklanan bir felsefe olduunu anladlar. Dier taraftan, MRPII yaayan bir stratejiydi. MRPII sistemi para listeleri, oper

asyon sralar, envanter verileri ve benzeri bilgilerle bir kez tanmlandnda,teslim tarihlerini karlamak ve malzeme yokluu ile karlamamak iin neler yaplmas gerektiini gstermekteydi. JIT ve MRPII birlikte kullanlabilirdi: Bunun iin MRPII ile organize olup, kontrol altna girdikten sonra gelime salamakiin JIT ilkelerini uygulamak yeterliydi. 2.11 D ER POPLER S STEMLER 2.11.1 Bilgisayar Btnleik malat (CIM) : MRP ve MRPII kapsamnn daha da geniletilmesiyle oluturulmu bir sistemdir. CIM, mhendislik sistemlerinin Bilgisayar Destekli Tasarm (CAD), Bilgisayar Destekli Mhendislik (CAE) Bilgisayar Desteklimalat (CAM), fabrika atlyelerinde kullanlan sistemler (makine kontrol, hcrekontrol, sre kontrol, veri toplama) ve i sistemleriyle birletirilmesini salamaktadr. 2.11.2 malatta Dnya Snflamas (WCM) : Bir iletme dnya llerinde rekabet etmek istiyorsa rakipleriyle ayn dzeyde, ayrca en az bir alanda dadaha iyi olmaldr. WCM nin kapsam dnyadaki benzer iletmelerin incelenmesi (

benchmarking olarak adlandrlan alma) ve onlar kadar ya da daha iyi performans gstermeye almak eklinde zetlenebilir.62


64/84

63

2.11.3

letme Kaynak Planlamas (ERP) : MRPII sistemlerinin bir sonraki

aamas olarak Gartner grubu tarafndan ortaya karlmtr. Gartner in tanml

amasna gre ERP, MRPII nin fonksiyonlarna ilaveten bakm, kalite, alan hizmeti, pazarlama destei ve ok sayda teknoloji gereksinimlerini iermektedir. 2.11.4 Mteri Odakl malat Ynetim Sistemleri (COMMS) : leri malat Aratrmalar (AMR) tarafndan tantlan bu sistemlerin ierii ERP ye olduka benzemektedir. COMMS dzeye ayrlmaktadr: Planlama, uygulama ve kontrol. Uygulama aamas, malat Uygulama Sistemleri (MES) olarak bilinmekte ve izelgeleme, kalite ve malzeme tama sistemlerini iermektedir. 2.11.5 Mteri Odakl malat Sistemleri (COMS) : COMMS dan tretilen bu sistemde M lerden biri atlarak tanm daha genelletirilmi, ayrca planlama, izelgeleme ve kontrol aamalar kaldrlmtr. Uygulama kapsam ve teknoloji destei COMMS a ve ERP ye olduka benzemektedir.

2.12 MRPDEN ERPYE GE

1990l yllarda kreselleme rzgarlarnn lkeler ve ktalar arasndaki ekonomik ve politik duvarlar ykmas ile birlikte retici firmalarn pazarda tutunabilmeleri zorlam, klasik yaklamlarn yetersizlii aa kmtr. Ancak, Endstriyel Ynetim Sistemlerinin geirdii tarihsel evrim daha da ncelere dayanmaktadr. Endstri devriminin getirdii teknolojik olanaklar insan-makine sistemlerinin verimini arttrm ve firmalarn rnlerini pazara byk miktarlarda sunabilmelerini olas klmtr. Bu dnemlerde tketicilerin tercih yapma anslar da olduka kadar azdr. ok rnlerin pazara eitlilii snrldr ve kalite kavram henz olgunlamamtr. Pazar srekli atr ve retici firmalarn dnd tek konu yeteri rn zamannda sunabilmektir. Endstriyel Ynetim Sistemlerinin douu bu 1950li dnemlerin sonlarna rastlamaktadr. Bu dnemde firmalarenvanterlerini istatistiksel metotlarla ynetmektedirler. Gemi yllarn sat

63


65/84

64

rakamlar bir takm istatistiksel metotlarla deerlendirilmekte, gelecek dnemlerin sat / retim miktarlar tahmin edilmeye allmaktadr. 1960l yllarlabirlikte sihirli kutu bilgisayarn en azndan i dnyasnda yava yava devreyegirmesi ile birlikte MRP (Malzeme htiya Planlamas) kavram domutur. MRP, rn tanmn (deiik sektrlerde farkl isimlerle anlmaktadr: rn Aac, Reet

e, Malzeme Listesi veya BOM Bills of Material), envanter kaytlarn, almsiparileri ve Ana retim Plann (Master Production Schedule) kullanarak bitmirnler, yar mamller ve hammaddeler iin zaman eksenine yerletirilmi retim, ilem / montaj ve tedarik planlamas ilevini stlenmitir. MRP nin ana grevi, son rnlerin teslim tarihlerini kontrol ederek gerekli hammadde ve yar mamllerin tedarik ve retim zamanlarn hesaplama yoluyla, gereken zamanda ve yeterli miktarda rn mteriye ulatrmaktr. MRPII (retim Kaynaklar Planlamas),1960larn sonunda ortaya kan MRP kavramndan tremi ve MRP nin yapt anaretim plann daha detayl gnlk ve haftalk planlara dntrmekle kalmam,bir firmann sat, satn alma, envanter ynetimi, retim planlama ve kontrol,muhasebe, finansman, maliyetlendirme, kalite ynetimi gibi tm fonksiyonlarn tek bir veri taban zerinde entegre olarak sunan bir Endstriyel Ynetim Sistemi

olarak karmza kmtr. MRPII felsefesi erevesinde, gereki envanter projeksiyonlar, kapasite bilgileri ve satn alma ynetimi ile sistemi desteklemekiin gerekli finansal fonksiyonlar etkin olarak kullanlabilmektedir. Tmyle fonksiyonel olarak kullanldnda, MRPII sistemi gerekli finansal bilgileri raporlayabilmekte (borlar / alacaklar takibi, genel muhasebe, maliyet muhasebesi, bte, vs.), sat ve pazarlamaya destek vermekte (sat tahminleri, teklif, sipari, irsaliye, fatura, vs.), satn alma sistemini ynetmekte, retim hattna gerekli bilgileri gndermekte ve kapasite planlamasn yapmaktadr. te yandan gmrk duvarlarnn yklmas neticesinde kresel ekonomi ve kresel rekabet kavramlarnn ortaya kmas, tedarikiden balayarak tm retim srecini ve

64


66/84

65

mteriyi de iine alan Tedarik Zinciri Ynetimi (SCM) kavramn n plana karmtr. 1990l yllarn balarndan itibaren firmalar giderek ok sayda farkl corafi blgeden tedarikilere ve mterilere sahip olmaya balam ve stelikbu dank yap firmalarn lojistik sistemlerine de yansmtr. Son on ylda firmalar artk dnyann drt tarafna yaylm retim srelerini planlamak ve he

r ktadan tedariki ve mterileri ile uyum iinde yaamak zorundadrlar. Kreselleme ad verilen bu deiimin doal bir sonucu olarak farkl corafi blgelerdeki i faaliyetlerinin dank veri tabanlar ve kresel veri entegrasyonu yoluyla ynetilmesi nem kazanm ve ERP ( letme Kaynaklar Planlamas) olgunluk ana girmitir. Ancak MRPII ile ERP arasndaki tek fark ilkinin yerel ikincisininise kresel olarak ynetme becerisine sahip olmas deildir. MRPII ile ERP arasndaki dier fark teknolojidir. Klasik bir ERP sisteminin ilikisel bir ve / veya birden fazla veri taban (Relational Database) zerinde alabilen, 4. nesil bir programlama dili (4GL Fourth Generation Language) ile gelitirilmi ve bir grafik arayze (GUI Graphical User Interface) sahip olmas gerekmektedir. Teknolojik farklar bunlarla da snrl kalmamaktadr. ERP sisteminin istemci / sunucu (Client / Server) yapsn desteklemesi de son derece nemlidir. En nemli

teknolojik farkllk ise bir ERP sisteminin mutlaka ve mutlaka uluslararas AkSistem Balants (OSI Open System Interconnection) standartlarn salamasve elektronik veri alveriini (EDI Electronic Data Interchange) olanaklarnsunmasdr. zellikle bu son iki teknolojik yap (OSI ve EDI) son derece nemlidir. nk gerek MRPII ve gerekse ERP sistemi retim planlarn retmek, bunlardestekleyecek finansal fonksiyonlar salamak, tedarikiler ve mterilerle koordinasyonu yrtmek konularnda son derece becerikli olmakla birlikte sistem mutlaka retim hattndan toplanacak bilgilerle srekli beslenmelidir. Bu nedenle MRPII / ERP

65


67/84

66

sisteminin dier sistemler (rnein veri toplama sistemleri: bar code, smart cards, voice recognition, vs; dier yazlmlar: CAD sistemleri, spread sheets, vs;nmerik kontroll tezgahlar ve dier sistemler) ile uyumlu alabilmesi, gerekzamanl veri alveriine imkan tanmas, ksacas Ak olmas gerekmektedir.zetlemek gerekirse 1950li yllarda istatistiksel envanter kontrol ile balaya

n karar / destek sistemleri 1960l yllarda teknolojik gelimeler ile birlikteortaya kan MRP ile yoluna devam etmitir. MRPII kavram ise 1960larn sonlarnda MRP nin retim planlarn koordine etmek olan temel becerisinin zerine birfirmann lojistik, retim, finans, datm ve denetleme gibi ana fonksiyonlarn tek bir veri taban zerinde entegre olarak sunan bir Endstriyel Ynetim Sistemi olarak karmza kmtr. te yandan son yllarda ortaya kan kreselleme rzgarlarnn etkisi ile deiik corafi blgelerdeki i faaliyetlerinin kresel entegrasyonu zorunlu hale gelmi ve MRPII den ERP ye bir gei yaanmtr.Yukarda belirtilen sebeplerden dolay pek ok firma gnmzde kendine uygun bir sistemin aray iindedir. Herhangi bir ERP sistemi uygulamay dnen bir firmada deiimler daha uygun paketin aranmaya balanmas ile belirgin hale gelir.Her eyden nce dnlen sistemi ilevsel hale getirmek tek bir kiinin deil

de bir ekibin devi olduu iin daha ilk gnlerden hedef odakl ekip almaskavram n plana kar. Ancak ERP sistemlerinin uygulayc firmada neden olaca deiimler daha ok uygulama sreci srasnda ve zellikle projenin tamamlanpretken kullanma geilmesiyle fark edilir hale gelmektedir. ERP projelerinin bir firmaya salad en nemli ilerlemelerden bir tanesi standartlamadr. Projenin baarya ulamas iin tm kullanclarn ayn dilden konumalar, sistemibesleyen bilgilerin ayn standartta olmas gerekmektedir. Ayn ekilde uygulanan ERP sisteminin baarl olabilmesi iin, sisteminin doasndan kaynaklanan nedenlerden dolay pek ok bilgiye srekli olarak ihtiya duyulmaktadr. Bu noktadakullanclara verilecek eitimin kalitesi n plana

66


68/84


69/84

68

BLM 3. LETME KAYNAKLARI PLANLAMASI (ERP)

3.1 G R 1990larn iletmeleri, corafi olarak farkl blgelerde kurulu fabrikalarda retim yapan, JIT tedarik felsefesine uygun olarak alan, dank lojistik ve datm sistemi kullanan bir yap ierisindedir. zellikle kresellemeye

paralel olarak, hzla yaygnlaan ok uluslu firmalar entegrasyon gereksiniminiciddi olarak yaamaktadr. Bu da MRPII yi aan daha st dzey bir bilgi entegrasyonu demektir ki en iyi ekilde letme Kaynaklar Planlamas (Enterprise Resources Planning ERP) kavram olarak ifade edilebilir. letmelerde kaynak kullanmn temel ynlendiricisi Stratejik Planlama Sistemidir (SPS). retim kaynaklarnn planlanmasnda retim Kaynaklar Planlamas (Manufacturing Resources Planning MRP), Datm Kaynaklar Planlamas (Distribution Resources Planning DRP),imalatn etkin ve verimli bir ekilde ynlendirilmesi ve yrtlmesinde Bilgisayar Btnleik malat (Computer Integrated Manufacturing CIM) sistemleri kullanlabilmektedir. letme Kaynaklar Planlamas tm bu sistemleri e gdml olarakplanlayan ve kontrol eden bir planlama sistemidir. (ekil 6.1) SPS ile ERP Sistemleri arasndaki etkileim Karar Destek Sistemleri (Decision Support Systems D

SS) ile salanmaktadr. DSS nin Ynetim Biliim Sistemlerinden (Management Information Systems MIS) temel fark, verilerden bilgi retmede karar modelleri (yneylem aratrmas vb.) kullanmasdr. SPS iin gerekli olan karar seenekleriKarar Destek Sistemince (DSS) oluturulmaktadr. DSS, ERP Sistemince retilenverileri karar modelleri iinde kullanarak sz konusu seenekleri oluturmaktadr.68


70/84

69

Stratejik Planlama Sistemi (SPS)Karar Destek

Sistemi (DSS) letme Kaynaklar Planlamas (ERP) retim ve Datm Kaynaklar Planlamas (MRP II DRP) Bilgisayarla Btnleik retim (CIM)

ekil 13 : letme Kaynaklar Planlamasnn Endstriyel Ynetim Sistemleri indeki Yeri

letme Kaynaklar Planlamas temel gelimenin bir sonucu olarak karmza kmaktadr. Bunlar pazar, bilgi ilem teknolojisi ve organizasyon yapsndaki deiimlerdir. Bu deiimlerin sonucu olarak, kresel dnme anlay, stratejik veentegre planlama yaklamn zorunlu klmaktadr. Ana retim planlama, pazarlama 0ve sat analizi, uzun vadeli ve byk miktarda satn alma anlamalarn yaplmas merkezi planlama faaliyetleri olarak yerel satn alma, stok kontrol, retimplanlama, kalite ynetimi, bakm ynetimi, sat ve fiziksel datm ademi merkezi planlama faaliyetleri olarak ele alnmaktadr. Zaten ok fabrikal iletmele

rde uygulanan bu yaklama yararl letme Kaynaklar Planlamas sisteminin getirdii boyut, verileri, hale getirilmesidir. rekabet stnl avantajn iletmenin merkez ve fabrikalarnn eitli ynetim kademelerinde alan herkes iin letmelerin

69


71/84

70

yakalayabilmesinin nde gelen noktas vardr. Bunlar; yksek kalite, dk maliyet ve yksek verimlilik - performanstr. letmelerde temin srelerinin (tasarm, tedarik - retim - datm) drlmesi, srekli deien mteri talebine uygun retimin gerekletirilmesi, temin zinciri iinde yer alan tedariki firma,retici firma, satc firma ile mteriler arasnda istenen dzeyde iletiimin s

alanmas faaliyetlerinin, ekinlik, verimlilik ve performans ilkelerine uygun olarak yaplabilmesi iin ERP yaklamnn kullanlmas gerekmektedir. ERP temel gelimenin bir sonucu olarak karmza kmaktadr. Bunlar pazar, bilgi ilemteknolojisi ve organizasyonel yapdaki deiimlerdir. Pazarlarda yaanan doymuluk, srekli deien talep yaps, serbest piyasa ekonomisini engelleyen koullarn ortadan kalkmas, youn rekabet, i pazarlarda kuvvetlenme ve d pazarlara alma istei pazar kaynakl zorlayc nedenlerdir. Esnek yazlmlar, istemci / sunucu (client / server) yaklam, bilgi iletiim sistemlerindeki gelimeler, alanlarn bilgisayar kullanmndaki bilgi ve deneyiminin artmas bilgi ilem teknolojisi kaynakl zorlayc nedenlerdir. Mteri odakl (pazara yakn) ynetim,ademi merkeziyeti (ilerin mmkn olduu kadar alt kademelere delegasyonu) ynetim anlay, stratejik ve merkezi faaliyetlere daha fazla zaman ayrma istei,

ynetim kademelerinin azaltlmas (yaln ynetim lean management), toplam kalite ynetimi anlay ile kontrol faaliyetlerinin enazlanmas organizasyonel yap kaynakl zorlayc nedenlerdir. Sz konusu nedenlerin sonucu olarak, kresel (global) dnme anlay, stratejik entegre planlama yaklam zorunlu hale gelmektedir. Ana retim planlama, pazarlama ve sat analizi, uzun vadeli ve byk miktarl satn alma anlamalarnn yaplmas merkezi planlama faaliyetleri olarak, yerel satn alma, stok kontrol, retim programlama, kalite ynetimi, bakm ynetimi, sat ve yerel fiziksel datm (sevkiyat) ademi merkezi planlama faaliyetleri olarak ele alnmaktadr. Zaten ok fabrikal iletmelerde uygulanan bu yaklama ERP sisteminin getirdii boyut, verileri, iletmenin merkez ve fabrikalarnn eitli ynetim kademelerinde alan herkes iin yararl bilgiler haline getirmesidir.

70


72/84

71

3.2 ERP N N GEL MERPnin gelime sreci, MRP IIde yaanan yeni uygulamalarn gelimesi ve fonksiyonel adan zenginlemesi

Documents

bÖlÜm 1 Malzeme Ht YaÇ Planlamasi (Mrp)