Bölüm_1 Elektrik Enerjisinin Dağıtımı

8/2/2019 Blm_1 Elektrik Enerjisinin Datm

1/26

1

Elektrik Datm SistemleriYrd. Do Dr. Ula EMNOLU

1.1GRElektrik enerjisinin retiminden tketicilere ulancaya kadar gerekli olan tesisler; retim, iletim

ve datm olmak zere ksmda incelenir. Enerjinin retildii yer retim santralleridir. Bu

santraller elektrik retim kaynaklarna gre termik, hidro elektrik, nkleer santral gibi snflara

ayrlmaktadr. Bunlarn yansra rzgr enerjisi, gne enerjisi ve jeotermal (termal su

kaynaklar) enerji ile alan santraller de mevcuttur. Elektrik enerjisini retmeye, iletmeye,

datmaya ve tketmeye yarayanve bir yerde birbirine balanan, elektrikli iletme gerelerinintmne elektrik tesisleri, ayn anma gerilimli, birbirine bal elektrik tesislerinin tamamna iseebeke denir.

ekil 1.1 Elektrik Yolu

Elektrik enerjisinin retilen yerden alnp tketim blgelerine ulatrlmas iin gerekli olan

ebekelere iletim ebekesi denir. Genellikle birbirinden uzak olan elektrik retim santralleriyletketim merkezleri arasndaki balant, iletiim ebekesi ve enterkonnekte sistemler ile salanr.Elektrik depolanamadndan, retildiinde hemen kullancya ulatrlmas gerekir. Bu da

retim ve tketimin her an dengede tutulmas demektir. te yandan tketim miktar blgelere,


2/26

2

mevsimlere ve hatta gnn saatlerine gre byk deiiklikler gsterebilir. Enterkonnektesistemler, retimi tketim dzeyindeki deiimlere uyarlamay salar. Elektriin iletimi iseEnerji Nakil Hatlar (ENH) araclyla gerekletirilir. letim ebekelerinde gerilim seviyesiyksek tutularak nemli oranda tasarruflar salanr. Bunlar; enerji kayb gerilim deeri ile ters

orantl olduu iin enerjiden, hat miktar azald iin yerden, ebekedeki bakm masraflarazald iin de harcamalardan tasarruf eklinde zetlenebilir. letim ebekesi blgesel, ulusalveya uluslararas lekte de olsa, ynetim ve organizasyon nedenleriyle lkemizde iletim 34500V veya bundan byk gerilim deerlerindegerekletirilir. En ok kullanlan 380000 V, 154000V, 66000 V veya 34500 Vtur.

Enterkonnekte ebekeler, tamada, iletimde, nakilde krllk ve gvenilirliin artrlmasamacyla, zellikle nemli miktarlardaki enerji alverii iin iki ya da daha fazla sistem veya

ebeke arasnda blgeler aras ya da uluslararas balant olana salayan elektriksel sistemdir.Bu tip ebekelerde, o blgedeki btn elektrik retim ve tketim aralar byk kk ayrm

yaplmakszn sisteme dahil edilmektedir. rnek bir enterkonnekte ebeke devre emas ekil

1.2de verilmektedir. Enterkonnekte ebekenin; kesintisiz elektrik salayabilme, yksek verim,ekonomik olmas gibi avantajlar vardr. Bununla birlikte ksa devre akmlarnn yksek oluu

ve sistemin kararllnn salanmasnn zor oluu gibi sakncalar vardr. Enterkonnekte

sistemde bir arza olduunda, sadece arza olan yerin enerjisi kesilir. Dier ksmlarda enerjinin

sreklilii bozulmaz. Sistem ierisinde bir blgede arzalanan santral veya trafolar devre d

brakldnda dier santral ve trafolar bu blgeleri beslemeye devam eder. Her lkenin kendi

alclarn besledii bir enterkonnekte ebekesi vardr. Ayn zamanda baz komu lkelerin

sistemleri birbirine balanabilir. lke ierisinde kendi bana alan kk santraller ve

beslenen aboneler olabilir. Bunlar sistemi etkilemez. lkemizde de bir enterkonnekte ebekemevcuttur.

ekil 1.2 Enterkonnekte ebeke prensip emas

1.2 DAITIM EBEKELERININ (SISTEMLERININ) YAPISI


3/26

3

letim ebekeleri ile tanan yksek gerilimli elektrik enerjisinin gerilim drc transformatr(trafo) merkesinden alnp tketicilere ulatrlmas iin gerekli olan ebekelere datmebekesi denir. Datm merkezlerine ulaan yksek gerilimli elektrik enerjisi burada ortagerilim deerlerine drlerek fabrikalara, tramvay gibi kent ii ulam sistemlerine, kent ii

datm ebekesine verilir. Dolaysyla bu ebekelerde gerilim kademesi, drc trafomerkezinden blgelerdeki datm trafolarna kadar olan hatlar iin orta gerilimde (1 -35 kV),datm trafosundan tketicilere kadar olan hatlarda ise alak gerilim (0-1 kV) seviyesindedir.Elektrik datm lkemizde Trkiye Elektrik Kurumu (TEK) tarafndan hazrlanarakuygulanmakta olan bir plana gre lke apnda yaplmaktadr. Bu amala haberleme vetelekomnikasyon aralarndan, otomasyon sistemlerinden ve nceden hazrlanan istatistikverilerine dayal ngrlerden yararlanlr. Bu ngrlerdebirka yl ncesine kadar ebeke vetketim durumu dikkate alnr. Daha nceden ylda bir kere yaplan tahminler, zamanla haftalk,

gnlk hale gelmi ve tketimin daha da yakndan izlenmesi imkn salanmtr. Enerjidatmnda meteorolojik koullar da byk neme sahiptir. Kapal bir hava veya gneli bir

hava byk scaklk farkllklarna yol aarak konutlarn stma ve aydnlatlmasnda elektirkenerjisinin kullanmn etkilemektedir.

Datm ebekesi;Blge indirici transformatr merkezleri ile tketiciler arasnda kalan ksm olup drt blmdenolumaktadr.

Blge indirici transformatr merkezleri Orta gerilim hatlar Datm transformatr merkezleri (postalar) Tketicileri besleyen alak gerilim hatlar

Dolaysyla datm ebekeleri; Orta gerilim datm ebekesi

- Blge indirici transformatr merkezleri- Orta gerilim hatlar

Alak gerilim datm ebekesi- Datm transformatr merkezleri (postalar)- Tketicileri besleyen alak gerilim hatlar

olmak zere iki blme indirgenmektedir.

Datm ebekelerinde Gerilim Kademelerine; Alak gerilim datm ebekesi; Gerilim seviyesi 1 kV un altndaki ebekelerdir. Orta gerilim datm ebekeleri; Gerilim seviyesi 1 - 34.5 kV gerilim seviyeleri

arasndaki ebekelerdir. Gerilim seviyeleri;-Besledii yke gre (Aydnlatma, kuvvet tesisi)-letken saysna gre (2-3-4 iletkenli ebekeler)-Hat malzemesine gre (hava hatt, yer alt kablo ebekeleri)

durumlarna bal olarak deimektedir.

Pratikte Datm ebekelerin Genel zellikleri;

Hatlarn hemen hemen tamam havai hat olup, yalnzca ehir merkezlerinde snrl miktardakablo bulunmaktadr.


4/26

4

Sistem alak gerilimde trifaze olup gerilim 220/380 V tur. Transformatrlerin byk birblm direk tipi transformatrlerdir.

Transformatrlerden alnan g nce direk altndaki datm panosuna aktarlmaktaoradanda havai hatlar ile en kk mterilere kadar ulatrlmaktadr.

Hat korumalar klasik koruma sisteminde tesis edilmitir. Krsalda indirici merkez fiderklarnda ve kklerde, ehir merkezlerinde ise yine fider balarndadr. Baz bina tipi

merkezlerde ar akm ve ksa devre korumalar mevcuttur.

Genellikle transformatrlerde, bina tipi merkezlerde sekonder veya primer koruma, direktipi olanlarnda ise sigortal koruma yaplmaktadr.

Alak gerilimde fiderler bakl sigorta ile korunmakta olup baz transformatrmerkezlerinde termik manyetik alterler kullanlmaktadr.

1.3 ALAK GERLM (AG) EBEKELER VE YKMLLKLER

Datm ebekelerinde datm trafosundan tketicilere kadar olan ebekeye alak gerilimebekesi denir. Alak gerilim ebekeleri l volt ile l000 volt (1kV) aras gerilime sahip olanebekelerdir. Bu ebekeler, datm trafolarndan tketicilere (abonelere) kadar olan enerji nakilhatlarndanoluur. Alak gerilimle yaplan iletimlerde akmn yksek olmas nedeniyle gerilimdm ve g kayb fazla olduundan bu gerilimler iletimden ziyade datm ebekelerindekullanlr. lkemizde alak gerilim, abonelerde tek faz sistemlerde 220 V, fazl sistemlerdeise fazlar aras gerilim 380 V olarak kullanlr. Alak gerilim datm ebekeleri;

Genellikle radyal bir yapya sahiptir. Yeralt kablolarnn kullanlmas nedeniyle hatlarn R/X oranlar birden byk deerli

olabilmektedir. letim sistemlerinde bu oran birden ok kktr.

Bunun yan sra datm sistemleri tek faz, iki faz ve fazl dallara sahipolabildiinden dengesiz yapda olabilirler.

Ayrca sistem matrislerigenellikleill-conditioned matristir. Yani matristeki ok az birdeiim, sistem zmnde ok byk deiikliklere neden olabilmektedir.

Alak gerilim ebekelerinin yaltm ve korunmas kolay olduundan abonelere yakn ksmlara

kurulabilmektedir. Elektrik enerjisinin tketicilere ulatrlmas iin tesis edilen alak gerilim

ebekeleri, datmn yaplaca ehir, ky ve benzeri yerlerin zelliklerine gre; en uygun,

gvenli ve kesintisiz enerji verebilecek nitelikte olmaldr. Bu nedenle elektrik enerjisininabonelere datlmas srasnda ebeke ynnden yerine getirilmesi gereken ykmllkler u

ekilde sralanabilir.

ebeke, elektrik enerjisinin kesintisiz ve gvenilir bir ekilde datlmasna uygun olmaldr. ebekeler ok iyi plnlanm ve kurulmu olmaldr. ebekede oluacak arzalar ve olumsuz

etkiler tketicileri ve alclar etkilememelidir. zellikle yal havalarda hatlara yldrm

dmesi veya bir nedenle hatlarda ksa devre meydana gelmesi durumunda abonelerinkullandklar cihazlar bundan etkilenerek arzalanabilir. Bu nedenle datm hatlar eitli

arzalara kar korunmaldr.

ebekelerde hat banda, hat ortasnda ve hat sonunda bulunan abonelerin hepsi aynzellikte (sabit gerilim ve frekansta) elektrik enerjisini kullanabilmelidir.

Gerilimin yksek olmas aboneye zarar verebilir. Gerilimin istenen deerden %10 kadarfazla olmasnn abonedeki cihazlarn mrn ksaltt bilinmektedir. Benzer ekilde dk


5/26

5

gerilimden dolay da elektrikli aygtlarn verimlerinde bir azalma grlr. Bunun iinebekelerde gerilimi ve frekans sabit tutmak iin eitli niteler bulundurulmaldr.

ebekeler her an deien koullara ve glere cevap verebilmelidir. Bu nedenle ebekelergelecekteki olas ihtiyalara ynelik planlanmaldr.

Yerleim birimleri ve sanayilerdeki cadde, yol, meydan ve geitler boyunca denen hat

paralarnn birbirine eklenmesinden, kollar ve kollarn birbirine eklenmesinden de alak

gerilim ebekeleri meydana gelir. Bu ebekelerde kullanlan hatlara alak gerilim datm hatlardenir. Bu hatlar havai hatlarn yan sra yeralt kablolaryla da salanabilir. Yer alt kablolar ileyaplan tesislerde, direk ve dier malzemelere ihtiya yoktur. Cadde ve meydanlarn grnt

estetii bozulmadan hatlar ekilebilir. Fakat yer alt kablolarnn maliyeti havai hatlara nazaran

olduka yksektir. Alak gerilim ebekelerinde havai hatlar ekilirken aada verilen

durumlarn gz nnde bulundurulmas gerekir.

Hatlar yol kenarnda mmkn olduu kadar yolun ayn tarafn takip etmelidir. Zorunlu olmadka hattaki dallanmalar hat istikametine ters (geri) ynde olmamal,dallanmalar ana hat ile dar al olmamaldr. Gereksiz yere fazla direk kullanmndan kanlmal ve direkler konutlara zorunlu olmadka

yakn olmamaldr.

1.4 DAITIM EBEKELERNNETLER

ebekelerin kurulmasnda alclarn, teknik ynden uygun ekonomik ve ergonomik beslenmesi

ana kuraldr. Bu kurallar yerine getirebilmek iin deiik ebeke sistemleri gelitirilmitir.Datm ekillerine gre kullanlan datm ebekeleri snfta incelenir.

Dall (Dal-Budak) ebekeler

Yerleim merkezleri olan sanayi merkezleri, ehir, kasaba, ky gibi yerlerde beslemesigenellikle tek kaynaktan yaplan ve ekli aacn dallarna benzeyen ebeke trne dall ebeke

denir. Dall ebekede datm trafolar, elektrik enerjisinin datlaca yerin yk bakmndan

arlk merkezlerine yerletirilir. Bu trafodaki elektrik, bir aacn dallar gibi nce kaln kollara

daha sonra ince kollara ve dallara ayrlarak son aboneye kadar ular. Datm ekli bir aacn

dallarna benzedii iin bu ebeke tipine dall ebeke denir. Bu yap ok gvenilir olmamasna

ramen, ekonomik olmas ve iletiminin kolay olmas nedeniyle tercih edilmektedir. Bu

ebekeler dank kk alclar besler, besleme emniyeti dktr. Bu ebekelerde koruyucusistemler olarak sigortalar, ar akm rleli alterler kullanlr. rnek bir dal - budak ebekedevre emas ekil 1.3de verilmektedir. Dall ebekede datm trafosuna yakn olan ksmlardakullanlan ve kaln kesitli hatlara ana hatdenir. Trafodan uzaklatka incelen ve son alcyakadar ulaan hatlara da (dallara) branman hatlardenir. ekil 1.3deki A, B, C ve A, B, Dkollarndaki kaln kesitli hatlar ana hatlar, B-G ve D-H gibi ince kesitli hatlar da branmanhatlarn gstermektedir. Dall ebekeler, tesis bedellerinin ucuz, bakm ve iletmelerinin kolay

olmas, oluan arzalarn kolay tespit edilmesi gibi sebeplerden dolay tercih edilir.


6/26

6

ekil 1.3 Dall ebeke emas

Ring (Halka) ebekeler

ehir, kasaba ve sanayi merkezlerinde uygulanan, beslemenin birden fazla trafo ile yapld ve btn trafolarn birbirine paralel ekilde kapal bir sistemin oluturduu ebeke tipine ring

ebeke denir. Deiik gteki ve birbirinden uzakta birok alclar besler, iletme emniyeti

yksektir. Bu ebekelerde sigorta, seri aan ar akm rleli alterler kullanlr. rnek bir ring(halka) ebeke devre emas ekil 1.4de verilmektedir. Ring ebekelerde besleme birden fazlatrafo ile yapld iin ring ierisinde bir arza olmas hlindesadece arza olan ksm devre d

kalarak ok sayda abonenin enerjisiz kalmas nlenir. Ring ierisindeki elektrik hatlarnnkesitleri her yerde ayndr. Bu sebeple tesis maliyeti yksektir. Dall ebekelere gre daha

gvenlidir. leride alclarn artmasyla hatlarn ekilen akm tamamas durumunda tm

hatlarn deitirilmesi gerektiinden maliyetin artmasna neden olur. Dall ebekelerde ise akm

fazla olan hattn deitirilmesi yeterli olmaktadr.


7/26

7

ekil 1.4 Birka Yerden Beslenen Ring ebeke emas

A (Gzl) ebekeler

ehir, kasaba, ky ve sanayi merkezlerinde uygulanabilen, beslemenin birden fazla trafo ileyapld ve alclar besleyen hatlarn bir a gibi rlerek gzlerin oluturulduu ebeke tipine

a ebeke denir. Deiik alclarn baland birok yk arlk merkezlerinin beslendiiebekelerdir, besleme emniyeti ok yksektir. Bu ebekelerde sigorta ve rleli gzl ebeke

alterleri kullanlr. rnek bir a ebeke devre emas ekil 1.5de verilmitir. A ebekeler dering ebekeler gibi beslemenin srekli yaplabildii, arzann sadece arza olan yeri etkiledii bir

sistemdir. Arza olduunda arzal ksm sigortalar veya zel koruma elemanlar ile devre d

braklr. Dier ksmlarn enerjisi kesilmez. Baz a ebekelerde besleme bir yerden yaplr. Bu

durumda yine kesintisiz enerji verebilir. Fakat trafo arza yaptnda ebekenin tamam enerjisiz

kalr. Bunlarn yan sra a ebekelerinin kurulular, iletimleri ve bakmlar zordur. Ksa devre

akm etkisinin byk olmas gibi sakncal taraflar da vardr. Bu tip ebekeler bazen birbirine bal ift ring ebekeden oluabilmektedir. Bu durumda a ebeke ring ebekelerden birinin

arza yapmas halinde dier ring ebekeden enerjiyi almaktadr.

ekil 1.5 Birka Yerden Beslenen A (Gzl) ebeke Prensip emas

Ring ve gzl ebekeler yk alveriini salad ve dolaysyla ebeke gerilimini sabit

tuttuu gibi tam bir iletme emniyeti de salar. Ayrca yk atmalarn da kolaylkla karlar.

Bunlarn yan sra bu tip ebekelerde kayplar ve tesis masraflar daha dktr. Gzlebekelerde toplam gc karlayan tek bir trafo merkezi kullanmaktansa daha dk gl

trafolarn uygun dm noktalarna yerletirmekle ebeke iletken ve kablo kesitlerini kltmek

mmkndr.


8/26

8

NDE ULUKILA FDER ELEKTRK DAITIM TEK HAT EMASI


9/26

9

1.5 ALAK GERLM DAITIM EBEKELERNN TESS

Alak gerilim datm ebekelerinde faz iletkenlerinden her hangi birinde bir izolasyon hatasolutuunda toprak zerinden bir kaak akmn gemesi, bu hata akmnn iddeti ve direkt

temaslara kar alnacak koruma tedbirleri alak gerilim ebekesinin ekline gre deimektedir.Alak gerilim ebekesinin tipi Tesisat Ynetmelikleri TS 3994e gre belirlenmitir. Bu ebeketiplerini incelemeden nce ebeke ve tesislerle ilgili temel kavramlarn incelenmesi alak

gerilim datm ebekeleri ve ebeke tiplerinin anlalmas asndan byk nem tamaktadr.

Tketici (Ykler), elektriksel yk terimi, baz grevleri yerine getirebilmek ya da gc baka enerji biimlerine (s, k) evirebilmek iin sistemden g eken bir aletin elektrik

talebi anlamna gelmektedir. ebekede ykler; konut, ticari ve endstriyel ykler gibi tketimamalarna gre snflandrlr. Konut ykleri evlerin toplam ykleridir. Bunlar genel olarak

aydnlatma, stma ve ev iinde kullanlan motorlar (buzdolab, amar makinesi, bulak

makinesi) eklinde belirtilebilir. Ticari ykler; iyeri binalarn, alveri maazalarn ve

dkknlar iermektedir. Endstriyel ykler ise ticari ykler ile ayn trden olup ek olarakbyk motorlar, retim donanmlar gibi ykleri de kapsamaktadr.

Kayp G,enerji datm sistemlerindeki kayplar teknik ve teknik olmayan olmak zereikiye ayrmak mmkndr. Teknik kayplar, bir datm ebekesinin elektrikle ilgili

zelliklerine bal kayplardr. Bu kayplar hatlardaki s kayplardr. Teknik olmayan kayplar

ise gerekte tketilen elektrik ve llen elektrik tketimi ya da faturalama tutar arasndaki farkolarak tanmlanabilir.

Yldz Noktas, herhangi bir iletme elemannn yldz bal faz sarglarnn mterek dmnoktasdr. Dengeli sistemlerde buna ntr veya sfr noktas da denir.

Faz iletkeni, akm kayna ile tketiciyi birbirine balayan iletkenler olup fazl sistemdeR, S, T ile iaretlenir ve kesintisiz izgi ile gsterilir.

Ntr iletkeni (orta iletken), ok fazl bir sistemin, rnein fazl bir sistemin yldznoktasndan kan iletkendir. Bu iletkene yldz noktas iletkeni de denir. O veya N ile

iaretlenir.

Sfr iletkeni, zellikle sfrlama yolu ile korumann uyguland alak gerilim ebekelerindedorudan doruya topraklanan ntr iletkenidir.

Koruma iletkeni, cihazlarn temas yzeylerini gerilime kar korumak iin bunlartopraklayclara ve topraklanm iletkenlere balamaya yarayan iletkenlerdir ve noktal izgi ile

gsterilir.Ksa devre, iletme gereince birbirlerine kar gerilim altnda bulunan iletkenler (aktif

ksmlar) arasnda bir izolasyon hatas sonucunda iletken bir balantnn meydana gelmesidurumudur.

Gvde ve toprak temaslar, bir izolasyon hatas sonucunda, elektrikli iletme aralarnnaktif ksmlarile gvdeleri arasnda meydana gelen iletken balantlarna gvde temas denir.Toprak temas isebir izolasyon hatas sonucunda bir faz iletkeni ile toprak veya topraklanmiletken ksmlar arasndaki balant olup baz hallerde bu balant ark eklinde kendini gsterir.Gvde topraklanm isegvde temas ayn zamanda bir toprak temasdr.

Nominal gerilim, ebekenin adlandrld gerilim olup ebekenin belirli iletmebyklkleri buna gre tayin edilirler. Nominal gerilim daima faz-faz aras gerilim deeridir.


10/26

10

letme gerilimi, bir iletme aracnda veya her tesis blmnde faz iletkenleri arasndabulunan yerel gerilim deeridir.

Topraklama, elektrik tesislerinde aktif olmayan blmler ile sfr iletkenleri ve bunlarabal blmlerin, bir elektrot yardm ile toprakla iletken bir ekilde birletirilmesine topraklama

denilmektedir.

Sigorta,korunacak iletme aracnn nnde, ana akm devresine seri balanm olan, zelolarak imal edilmi gm veya bakr telden veya eritten yaplm bir iletken parasndan

oluur. Yksek akmda alarak sistemi koruma amal kullanlr.

Alak Gerilimde ebeke Tipleri

Tesisat ynetmelikleri TS 3994e gre, alak gerilim ebekelerinde temel olarak eit ebeke

balants (ebeke tipi) kullanlabilir.Balant ekillerini belirleyen isimlerde ilk harf trafonun

sfr noktasnn toprakla balantdurumuna iaret etmektedir. kinci harf ise cihazlarn topraabalant durumunu gstermektedir. Buna gre:

T : Topraa bal (Terra)

I : Topraktan yaltlm (zolasyon)

N : Ntr hattna bal

durumlarn gstermek zere datm ebeke tipleri (sistemleri) temel grupta incelenir. Buebekelerde kullanlan koruma iletken tipleri ise;

PE : Koruma iletkeni

S : Ayr iki (PE ve Ntr) iletkeni

C : Koruma iletkeni ile ntr hattnn fonksiyonlarnn birletirildii (PEN) iletken olaraktanmlanr.

TN ebeke Sistemi

Bu ebeke, gnmzde kullanlan en yaygn ebeke tipidir. Burada ebekenin bir noktas (yldznoktas) dorudan topraklanr. Buna iletme topraklamas denir. Tesise ait btn madeniksmlar iletme topraklamasna balanmaktadr. Bir faz-toprak temas halinde, iletme

topraklamasnn Ro direnci zerinden, PE veya PEN koruma hatlarnn ve bunlara balcisimlerin topraa kar gerilimleri ykselir. Bu gerilimi snrlandrmak iin, btn iletme

topraklamalarnn toplam topraklama direnci 2 u gememelidir. Bu durumda temas gerilimiiin Ut< 50 V art salanabilir. Faz iletkeni ile koruma iletkeni arasnda bir ksa devre olmasdurumundabir hata akm devresi oluur. DevreninZdempedans ile koruma cihaznnIaamaakm, hatal devreyi belirli bir zaman iinde kesebilecek ekilde seilmelidir. Bu artn

gereklemesi iinZdIa Uaolmaldr. Sabit tketicilerin kullanldklar devrelerdeki hata akm

anahtar ama sresi 5 saniyeyi, seyyar tesislerde ise 0,2 saniyeyi gememelidir. TN tipi ebeke,topraklama ekline gre farkl grupta incelenir.

TN-C ebeke Sistemi, tesisin madeni muhafaza ksmlarnn koruma ve ntr iletkenleri

birletirilerek ebekenin tamamnda ortak bir iletken (PEN) olarak topraa baland ebeke


11/26

11

tipidir. Bu ebekeye ilikin (koruma ve ntr fonksiyonlar birletirilmi ebeke)balantemasekil 1.6daverilmitir.

ekil 1.6 TN-C ebeke Sistemi Balantemas

TN-S ebeke Sistemi,bu tr sistemde tesisteki btn madeni ksmlar (makine gvdeleri),PE koruma hatt zerinden iletme topraklamasna balanr. Koruma ve ntr iletkenleri ayr

hatlar olarak ekilir. TN-S ebeke sistemi (koruma ve ntr fonksiyonlar ayr yaplm ebeke)balantemas ekil 1.7de verilmitir.

ekil 1.7: TN-S ebeke Sistemi Balantemas

TN-C-S ebeke Sistemi,bu tr sistemde koruma ve ntr iletkenleri tesisin bir blmndeayr, bir blmnde ise tek bir iletken olarak ekilmektedir.


12/26

12

ekil 1.8 TN-C-S ebeke Sistemi Devre emas

TT ebeke sistemi

Bu ebeke tipinde ebekenin yldz noktas topraklanm veya yeteri kadar bir empedans

zerinden topraklanmtr. Tesisteki madeni ksmlar iletme topraklamasndan ayr olarak

topraklanmaktadr. Buna koruma topraklamas denir. TT ebeke sistemi (ntr ve cihazlar ayrayr topraklanm ebeke) balantemas ekil 1.9da verilmitir.

ekil 1.9 TT ebeke Sistemi Balantemas

IT ebeke sistemi

Bu sistemde ebekenin yldz noktas topraa kar yaltlm veya yksek bir empedans

zerinden topraklanmtr. ebekeden beslenen cihazlar ise koruma iletkeni zerindentopraklanr. ebekede oluan ilk faz toprak hatas, cihazlara zarar vermez. Ancak ikinci bir

izolasyon hatas, toprak temasl iki fazl bir ksa devre oluturur. Bu da cihazlar asndan


13/26

13

zararldr. Bundan dolay bu tr ebeke sistemlerinde izolasyon hatalarndan korunmak amac

ile izolasyon kontrol cihaz kullanlr. Bylece izolasyon hatas nceden belirlenerek gereken

nlem alnm olur. IT ebeke sistemi (sistem ntr yaltlm ve cihazlar topraklanm ebeke)balantemas ekil 1.10da verilmitir.

ekil 1.10 IT ebeke Sistemi Devre emas

Btn bu alak gerilim ebeke tipleriarasnda TN-S ebeke tipi, temas gerilimine kar korumasalamak asndan en uygun ve en gvenilirdir. Bununla birlikte, bu ebeke tipinde faz, bir

ntr ve bir koruma iletkeni olmak zere be adet iletken bulunduundan maliyeti dierlerininmaliyetinden %20 orannda daha yksektir.

Alak Gerilim ebekelerinde G Younluu Hesab

Datm ebekelerinin en nemli konularnnbanda gelen yk tahmini veya yk tayini olarakadlandrlan yk miktarnn belirlenmesi gerekir. Bu ayn zamanda tketimin belirlenmesi

olarak da ifade edilebilir. Tketime gre trafo seimi ve iletkenlerin seimi bu tketimmiktarna gre hesaplanan g younluuna gre yaplmaktadr. Alak gerilim ebekesinin birmetresine den yayl yke g younluu denir, J ile gsterilir ve deeri W/m dir. G

younluu gerilim dm hesaplarnn yaplarak alak gerilim iletken kesitlerininbelirlenmesinde kullanlr. Kylerde kii bana tketim75 Wtan, belde ve kasabalarda kiibana tketim 100 Wtan byk olacak ekilde nfusa gre J (g younluu) tayini :

1.1NxQxJ

L

forml ile hesaplanr. Burada:

N : Nfus (kii)

Q : Kii bana tketim (W/kii)

L : AG ebeke uzunluu (m)

olarak alnr. Formlde NxQ toplam datlacak g deeridir. Yine bu ifadede 1.1 deeri %10


14/26

14

luk ebeke kayp gcn gstermektedir. ehir elektrik ebekelerinde ise enerji analizrleriyleAG panosunun kol klarnda ve apartmanlarda yaplan lmler neticesine gre kii bana

tketim (W/kii), daha sonra imar plannda belirtilen kat adedi ve daire saysna gre ebeke

uzunluu belirlenerek g younluklar hesaplanmaktadr.

ehir elektrik ebekelerinde yk younluu hesab yaplrken kiibana elektrik tketimi deerinin (Qnun) en az 100 W/kii alnmas gerekir.

Eer yerleim yerlerinde farkl younlukta yerleimler ve sosyoekonomik gelimilikler

var ise L deeri:

1 1 2 2 3 3 ...L k L k L k L

forml ile ifade edilir. Burada k ile gsterilen tketim katsays; younluk ve sosyoekonomik

gelimilikteki farkllklar iin projeci tarafndan belirlenir. Bu hesap metodu ile geree dahayakn hesaplamalar yaplarak gerekli ve yeterli ebeke oluturma salanabilir. rnek olaraknfusu 800 kii olan bir yerleim kynde ebeke uzunluunun 3600 m olmas durumu iin gyounluu (J) hesab:

Nfs N=800 kii

Kii bana tketim Q=75 W/m

AG ebeke uzunluu L=3600 m

(800 kii)(75 W/kii)x1.1=18.3 W/m

3600 m

J

bulunarak J=20 W/m alnr.


15/26

15

2. DREKLER VE SEMEnerji iletim ve datm hatlarnda kullanlan, iletkenleri hem yerden hem de birbirlerindenbelirli bir uzaklkta havada tutmaya yarayan ve hat boyunca uygun aral klarla yerletirilen yani

hattn tayc ve durdurucu noktalarn tekil eden tesis elemanlarna direk denir. Direklerikullanldklar yerlere ve yapldklar malzemeye gre snflandrmak mmkndr.Kullanldklar yere gre direkler aadaki ekildeki gibi gruplandrlr.

Tayc Direkler: letkenleri sadece tamak amac ile iletkenlerin asld dz hatdorultusunda kullanlan direklerdir. ekil 2.1ada yksek gerilim tayan bir tayc direkgrlmektedir.

Durdurucu Direkler: Tayc direklere balanan iletkenlerin gergin durmas ve sarkmamasiin, genel olarak yedi direkte bir ya da yaklak 1 kmdebir kullanlan direklerdir. Bu direk tipiekil 2.1bde gsterilmitir.

Geit Direkleri:Enerji iletim hattnn ekildii yol boyunca yer alan karayollar, demiryollar,

su geileri ve haberleme hatlar ile dier nemli iletim hatlarn tamada kullanlan,kopmalara ve devrilmelere kar daha dayanakl olan zel yapm direklerdir.

Ke Direkleri: Dz giden iletim hattnn yn deitirmesi gerektii, ke tekil eden yerlerdekullanlan direklerdir.

Son Direkler: Hava hattnn balad veya bittii yerlerde kurulan ve hattn bir tarafl tmekmesine dayankl direklerdir. ekil 2.1cde yksek gerilim tayan bir son direkgrlmektedir.

Dat m Direkleri: Hava hattnn kollara ayrld yerlere konulan direklerdir. Bu direklerebranman direk ad da verilir. Bu direklerin bir rnei ekil 2.1dde verilmitir.

ekil 2.1 Kullanm Yerlerine Gre Direk Tipleri

Yapldklar malzemeye gre direkler ise aadaki gibi snflandrlr.

A a Direkler: Mekanik dayankll yksek kknar, ard, ladin, karaam, akam gibiaalardan yaplan, alak gerilim ve orta gerilimde kullanlan direklerdir. 30 kVa kadar olangerilimlerde kullanlr. Boylar 8 ila 22 m arasndadr. Ekonomik olmas, tama kolayl tesisve montaj sresinin ksa olmas sebebiyle tercih edilir. Aa direkler, zararl parazit ve

bceklere kar ilalanarak mrleri artrlr.


16/26

16

Beton Direkler: Demir, imento, su ve katk maddeleri ile yaplrlar. Beton direklerin dierdireklere gre en nemli avantaj hava artlarndan ve zellikle sanayi blgelerindeki zararl gazve buharlardan az etkilenmesidir. Yapl bakmndan iki tiptir:

-Santrifj beton direkler: Kesiti daire eklinde olup ii botur. En az 25 mm2 olan bakr

topraklama iletkeni beton direk ierisinden geirilip 40 ila50 cm aadan karlr.-Vibre beton direkler:Tahta kalp iine beton dklerek yaplan, kesiti dikdrtgen biimindeolan, zerinde delikler bulunan direklerdir.

Demir Direkler: Demirden yaplm, galvanizle kaplanm veya boyanm direklerdir. Demirdirek imalatinda eitli ebatlarda kebent demirler ve profil demirler kullanlmaktadr.

3. ZOLATRLEREnerji nakil hatlarn, alt sahalar ve datm merkezlerinde baralar, tespit edildikleri yerdenyaltan ve tayan elemanlara izolatr denir. Enerji iletim ve datm ebekelerinde kullanlan

izolatrlerin iki ana grevi vardr: Elektriksel bakmdan iletkenleri topraktan ayrmak letken arln ve iletkenlere gelen ek ykleri karlamak

zolatrler, elektrik akmna kar byk diren gsteren, scak ve souk hava artlarnadayankl malzemeler olan porselen ve camdan imal edilir.zolatrlerin, iletkenlere gelebilecekykleri emniyetli bir ekilde tayabilmeleri iin mekaniki dayanmlarnn da iyi olmas gerekir.

3.1 Yapld Malzemenin Cinsine Gre zolatr eitleri

Porselen izolatrler Cam izolatrler

Epoksi reineli izolatrler Silikon izolatrler

Porselen zolatrler, Isl ve mekanikidayanmlarnn yksek olmasndan dolay ok eskidenberi kullanlan izolatrlerdir.

ekil 3.1 Porselen izolatrler

Cam zolatrler, Yapm malzemesi, cam olan izolatrlerdir. Dielektrik dayanmlarnn (140kV/cm) porselene gre daha fazla, maliyetlerinin ise ucuz olmas, kullanm alanlarn artrmtr.Saydam olduklarndan krk ve atlaklar kolayca grlebilir. Ortam ssnn deimelerindezerlerinde nem toplamalar, atlamalara neden olur. Bu, istenmeyen bir durumdur.


17/26

17

ekil 3.2 Zincir tipi cam izolatr

Epoksi Reineli zolatrler, Mekaniki dayanm ok iyi olan bu izolatrler, pahal olmalarnedeniyle zel durumlar haricinde imdilik kullanlmamaktadr.

Silikon zolatrler, Silikon izolatrlerin, dier adyla kompozit izolatrlerin, cam ve porselenizolatrlere kar birok stnlkleri olmakla beraber pahal olmalar dolaysyla kullanm

alanlar azdr. Ancak gelimi gvenlik ortam salamas sebebiyle yakn gelecekte daha geni

bir kullanm alan bulaca kesindir.

ekil 3.3 Silikon izolatr

3.2 Tad letkenin Gerilimine Gre zolatr eitleriAlak gerilim izolatrleri: Anma gerilimi 1000 Va kadar olan ve TS 76 kapsamna girenizolatrlerdir. Bunlar: Tayc (E), durdurucu (ED), mesnet (ED), gergi (ED), mekanik (EM) ve

makara (EM) tipi izolatrlerdir.

ekil 3.4 Mesnet tipi AG porselen izolatr


18/26

18

Orta gerilim izolatrleri: Anma gerilimi 35 KVa kadar olan izolatrlerdir.Bunlar: Mesnet izolatrleri (MN) Dolu tip mesnet izolatrleri (MD) Zincir izolatrler (Z.40.U) (K1) ubuk izolatrler (D) Ayrc mesnet izolatrler (C 4 -170) Ayrc itici mesnet izolatrler (SCD 30) Geit izolatrleri (DAF30 / 400) Bara mesnet izolatrleridir (SAR30) tipi izolatrlerdir.

ekil 3.5 OG porselen izolatr

Yksek ve ok yksek gerilim izolatrleri: Anma gerilimi 35 KVtan byk olanizolatrlerdir.

ekil 3.6 YG porselen izolatr

4. ARK BOYNUZLARI, PARAFUDUR, KUKONMAZLAR KESC VEAYIRICILAR

Ark atlamasnda koruma yaplmaz ise izolatr porseleni genellikle krlr ve dklr. Arknizolatr zerinden atlamasn nlemek iin zincir tipi izolatrlerde ark boynuzlarkullanlr.


19/26

19

ekil 4.1 Zincir tipi izolatr ve ark boynuzlar

ekilden grld gibi boynuzlardan biri izolatrn st ksmnda olacak ekilde konsoldaveya traverste bulunur ve toprakla irtibatlanr. Boynuzun dieri ise, izolatrn alt ksmndabulunur ve iletkeni izolatre balama aparatna balanr. Bu ekilde ark, izolatrden belirli biruzaklkta tutularak izolatrn zarar grmesi nlenmi olur.

Ark Koruma emberleri, izolatr zerinde yzeysel atlama (ark) meydana geldii andarzgr eserse ark, izolatrn altna girebilir ve zarar verebilir. Bu durumu nlemek iinizolatrn alt ve st ksmna iletken emberler konur. Ark atlamas, emberler arasndagerekleir.

ekil 4.2 Zincir tipi izolatr ve ark boynuzlar

Kukonmazlar, Kukonmazlarn grevi, adndanda anlald gibi kularn izolatrler zerinekonmasn nlemektir. Havai hat direkleri, kularn en ok konduklar yerlerden birisidir. Byk

yapl kularn direk balarna konarken ya da havalanrken kanatlar yksek gerilim hatlarnatemas edebilmektedir. Bu temas, hatlar aras ksa devrelere sebep olmakta ve hat gvenliinitehlikeye sokmaktadr. Tm bu sakncalar olabildiince azaltmak iin kularn direk tepesinekonacaklar anda ayaklarna veya gvdelerine batarak konmalarn nler.


20/26

20

ekil 4.3 Kukonmaz

Parafudurlar, yksek gerilim hatlarnda bir nedenle (hat arzalar, ani gerilimykselmeleri, yldrm dmeleri vb.) oluabilecek yksek gerilimin enerji iletim hattnazarar vermesini engellemek amacyla kullanlan koruma elemanlardr. ekil 4.4de grlenparafudurlar, yksek gerilim hatt ile toprak arasna balanr. Paratonerlere benzer ekildear gerilimi topraa iletir.

ekil 4.4 Parafudr

Ayrclar, Orta ve yksek gerilim sistemlerinde devre yksz iken ama kapama ilemiyapabilen ve ak konumda gzle grlebilen bir ayrma aral oluturan alt cihazlardr. Uygulamada seksiyoner olarak da bilinir. Son zamanlarda bu ifade kullanlmayarak sadeceayrc denilmektedir.

Tesis blmlerini birbirinden ayrp bakm ve kontrol ilerinin gvenli bir ekildeyaplmasnsalar. Ayrca birden fazla ana bara bulunan sistemlerin ama ve kapama manevralarna

hazrlanmasnda ve birbirine balanmalarnda kullanlr.


21/26

21

Ayrclar ile devreden akm geerken yani devre ykl iken ama kapama ilemi yaplmaz.Eer yaplrsa ayrc ve ayrcy ap kapatan kii zarar grr.

ekil 4.5 Ayrc

Kesiciler, gnlk yaantmzda ska duyduumuz ark, elektrik devrelerinde bir devreninalmas veya kapanmas esnasnda kontaklar arasnda meydana gelen elektrik atmas olaraktanmlanr. Bu elemanlarn kullanlma sebebi arklar nlemektir. ekil 4.6da grlen kesiciler,yk akmn veya ksa devre akmlarn kesmeye yarayan alt cihazlardr. Az yal, slfr hegzaflorr gazl (SF6) ve vakumlu olmak zere farkl tipi vardr.

Bir kesicinin grevi kapal durumda devreden g akn salamak, ak durumda ise gakn engellemektir. Bu iki grevden ilkini kontak elemanlar arasnda iyi bir temasoluturarak, ikinci grevi ise kontak elemanlarn ayrarak elektriksel olarak yerine getirir.

Kesicinin en nemli grevi ksa devre annda devreyi amaktr. Son yarm yzyl ierisindeebekelerin gittike bymesi ksa devre akmlarn bytm ve bylece kesicilerin ii daha dazorlamtr. Bu sre iinde g iletim sistemlerinin gerilimleri 110 kV'lardan 750 kV'laraulam ve bunun sonucunda ksa devre ama gleri 1000 MVA'dan 50000 MVA'laravarmtr. Sistem stabilitesi bakmndan, toplam kesme sresi nemli lde ksalmtr.

Kullanlan Gerilime Gre Kesiciler;Orta Gerilim Kesicileri, standart anma gerilimleri (kV) IEC' ye gre: 1- 6- 7,2- 12- 17,5- 24-36 kV olan kesicilerdir.Yksek Gerilim Kesicileri, standart anma gerilimleri (kV) IEC' ye gre: 52- 72,5- 100- 123-145- 170- 245- 300-362- 420- 525- 765 kV olan kesicilerdir. Gnmzde birok firma 1000 kVve zeri yksek gerilim kesicileri retimi yapmaktadr.


22/26

22

ekil 4.6-a Orta gerilim kesici ekil 4.6-b 550 kV yksek gerilim kesici

Kesici Seiminde Gz nnde BulundurulmasGereken Karakteristikler;

Anma gerilimi: Kesicilerin standart anma gerilimleri (kV) IEC' ye gre unlardr: 1 - 6-7,2- 12-17,5- 24- 36- 52- 72,5- 100- 123- 145- 170- 245- 300- 362- 420- 525- 765 KVtur.lkemizde yaygn olarak kullanlan kesici anma gerilimlerinin alt izilmitir.

Anma frekans: Kesicinin alt ebekenin anma frekans olup genelde 50 Hzdir. Srekli anma akm: Bir kesicinin, bozulmakszn srekli olarak iinden geebilecek

anma akmn etkindeeridir. Ksa devre anma kesme akm: Bir kesicinin anma gerilim deerinde, iinde AC ve

DC bileenleri bulunan, kontaklarnn hasar grmeden kesebilecei ve kesici kutbunda arknolutuu andaki arza akmnn etkin deeridir.

Anma ksa zaman akm ve sresi: Bir kesicinin anma ksa zaman akm, kesicikapal iken, ksa devre anma kesme akmna eit bir akmn geirebilecei ve scaklkykselmesinde hasar grmeden dayanabilecei akm deeridir. Bu srenin standard birsaniyedir. Kesici plakasnda etkin deer olarak verildiinde, simetrik kesme akmna eittir.

Darbe ksa devre akm: Kesicinin dinamik olarak dayanaca darbe ksa devreakmnn tepe deeri olarak verilir. Simetrik kesme akmnn yaklak olarak 3,5 katdr.

Anma ksa devre akm: Arza zerine kapamada oluan akmn tepe deeri, kapamailemi srasnda akmn olutuu an izleyen geici rejimde kesicinin bir kutbundaki akm ilk

byk yar dalgasnn tepe deeridir. Bu deer kesici plakasnda KA olarak verilen deerinyaklak 2,5 katdr.

Ama sresi: Kesicinin gerilimsiz ve kapal durumda iken, ama mekanizmasnaverilen kumandann alnd anda btn kutuplarda ark kontaklarnn ayrlmasna kadar geensredir.

Kesme sresi: Kesicinin ama sresinin balangc ile ark sresinin bitimi ve ortamndeiyonizasyon olmas srasnda geen zaman olarak tanmlanr. Bu deerler yapmc firmalartarafndan verilir.

Tekrar kapamal ama: Kullanlan kesici bal olduu ebekede istenilen bir tekrarkapama dzenine gre altrlacaksa yapmc firmaya bildirilmelidir.

Kesicinin alt ortam: Kesicinin alaca ortam, seilmesi iin nemli biretkendir. Kapal yerde ve ak havada allaca belirtilmelidir. Kesicinin srekli anma vekesme akmna gre seilmesinde TS 2687ye gre verilen standart deerleri uygulanr.


23/26

23

Kumanda devreleri anma besleme Gerilimleri: Kesicinin kumanda devrelerinin DCveya AC anma gerilim deerleri kullanlacak yerdeki yardmc servis anma gerilim deerleriyleayn olmaldr. TS 2687ye gre gerilimstandartlar 24- 48- 110- 220 volttur.

5. DREK TP TRAFO LM PANO VE MALZEMELERDirek tipi trafo merkezlerinde, trafo direinin yannda bulunan ve tesisin tkettii elektrikenerjisinin lmnn yapld panodur. lme ilemini yapan sayacn bulunmasndan dolaysaya panosu da denilmektedir.

ekil 5.1 lm Panosu

Direk tipi trafo merkezleri, alak gerilim lm panosunda kullanlan malzemelerunlardr;

Baralar ve mesnet izolatrleri: Panoda kullanlacak bara seiminde ekilen akm nemlidir.Baralarn kk seilmesi, baralarda ar snmalara sebep vermektedir. Baralarn seimi iintrafo gcnn bilinmesi ve dolaysyla tesis akmnn bulunmas gerekir. Akmn bulunmasgerilim dm hesaplaryla yaplmaktadr.

ekil 5.1Bara ve mesnet izolatr montaj


24/26

24

Akm trafolar:l akm transformatrleri; lme aletleri, sayalar ve benzer teknikle alan

dier aygtlar beslemek amacyla yaplmtr. l aletlerinin snr dnda olan akmlarn

llebilir deerlere indirmesini salayan transformatrlerdir.

ekil 5.3Akm Trafosu (Barasz tip ve Baral tip)

Balant letkenleri: lm panosunda balant iletkenleri olarak bakr baralar, tekli veoklu yaltlm iletkenler (kablo) kullanlmaktadr. lm panolarnda saya balantlarndaH07V-U (tekli) kablo, ampermetre, sigorta ve kondansatr balantlarnda H07V-K (oklu)kablo kullanlmaktadr. Saya akm devresi balantlarnda 4 mm, gerilim devresi

balantlarnda 2,5 mm tekli kablolar kullanlmaldr. Kondansatr kablosu olarak gcneuygun (rnek olarak, 5 kVAR kondansatr yaklak 7,2 A ekmekt edir.) en az 2,5 mm oklukablo kullanlmaldr.

Akm ve gerilim klemensleri: Alak gerilim lm panosunda kullanlan bu klemenslereayrma, test ve l alma klemensleri de denmektedir.lm panosunda saya akm ve gerilimdevresinde kullanlr. Termoplast malzemeden yaplmlardr. Grevleri, istendiinde iletkenleryerinden sklmeden, saya akm ve geriliminin kesilmesisalanarak lme ve test yapmaktr

Ana alter: Direk tipi trafolu tketicilerin harici olan lm panolarnda devre kesici olarakkullanlan alterlere, ana alter denir. Bu alterler, kompakt (termik- manyetik) tipte olmaldr.

ekil 5.4 Deiik tipte ana alterler

1-Bir telli bakr iletken2-Protodur yaltkan

H-Harmonize tip07-450 ile 750 Volt gerilimV-PVC yaltkan, U-Tek telli


25/26

25

Ampermetreler: Direk tipi trafo lm panolarnda, sabit kompanzasyon kondansatrlerininakmn lmek amacyla kullanlr. Her faz iinde ayr ayr kondansatrlere balanabildiigibi tek olarak da kullanlabilmektedir. Ampermetreler bilindii gibi devrelere seri balanrlar,nk i direnleri ok kktr.

ekil 5.5Analog apmermetre

Elektrik sayac: Direk tipi trafo lm panosunda kullanlan elektrik sayac, kombi tipindeyani 3 fazl aktif, endktif ve kapasitif enerjiyi beraber lme zellii olan harici elektroniksayatr. Saya bir tarafndan wattmetre gibi bal olduu devrenin gcn lerken diertaraftan zaman iinde deien bu glerin zamanla arpmlarn toplayp kWh veya mWh olarakkaydeder. lm panosunda kullanlacak elektronik saya x5 tipi, yani akm trafosu ile balantyaplan tipte olacaktr. TS EN 61036 nu.l standartlara uygun retilmi olmaldr.

ekil 5.6Elektronik saya

Sabit kompanzasyon kondansatr:Direk tipi trafo lm panosunda, trafo gcnn %3

ile %5i arasnda bir deerde sabit kompanzasyon yaplr. lm panosunda mhrl blmeiinde tesis edilir. G kondansatrleri, 1- 1,5- 2,5- 5- 7,5- 10- 12,5 kVAR standart glerinde


26/26

26

retilirler. Bu deerlerden daha fazla g istendiinde kondansatrler paralel balanarak,istenilen g elde edilir.

ekil 5.7Sabit kompanzasyon kondansatr balantlar

Anahtarl otomatik sigortalar: Direk tipi trafo lm panosunda sabit kompanzasyonkondansatrlerinin korumasnda anahtarl otomatik sigortalar kullanlr. Kompanzasyonkondansatrlerinin bulunduu mhrl blmede tesis edilirler. Otomatik sigortalar, bal

bulunduu elektrik devresini ar akm ve ksa devrelere kar korurlar. Devrenin kolayca alpkapatlmasna imkn salarlar. 1 fazl 3 adet sigorta kullanlmaldr. rnek olarak 5 kVARkondansatr nominal akm 7,2 A olduuna gre 16 amperlik sigortalar kullanlabilir.

Otomatik sigortalar 2 Aden 63 Ae kadar 1, 2, 3, ve 4 kutuplu olarak imal edilirler. TS 5018EN 60898 standartlarna gre B ve C olmak zere iki ayr tipi mevcuttur. B tipi genellikleaydnlatma, priz ve kumanda devrelerinde, C tipi ise transformatr, floresan lamba gibi endktifyklerde kullanlr.

ekil 5.8 Anahtarl Otomotik Sigorta

Documents

Bölüm_1 Elektrik Enerjisinin Dağıtımı