GIRIŞ

ETT-in (Elmi Texniki Tərəqqi) həyatımızın bütün sahələrini əhatə etdiyi bir

dövrdə məktəblərdə tədris olunan dərslərin keyfiyyət göstəricilərini artırmaq məqsədilə

İKT-ni dərs prosesinə tətbiq etmək artıq zəruri bir məsələyə çevrilmişdir. İKT-nin

istifadəsi təlim prosesini həm əyaniliyi ilə zənginləşdirir, həm də bilikləri praktik

şəkildə tətbiq etməyə sövq edir. Bu faktın doğruluğunu biz aşağıdakı piramida üzrə

müşahidə edə bilərik. Verilmiş piramida müxtəlif tədris üsulları vasitəsi ilə yeni

məlumatların şagirdlər tərəfindən hansı dərəcədə qavranılmasını əks etdirir. Müasir

təhsil mühiti daim dəyişməkdə və yeniləşməkdədir. Şagirdlərimiz multimedia

dünyasında inkişaf etməlidirlər. Texnologiya elə sürətlə inkişaf edir ki, müəllimlərin

yeni rəqəmsal alətlərlə ayaqlaşması bir az çətinlik törədir. Bizim şagirdlər bizdən bir

neçə addım irəlidədirlər. Onlar mobil telefonlardan, çatdan rahat istifadə edir, YouTube-

da video görüntülər yerləşdirirlər. Bloqlarlar yaradaraq, Facebook-un imkanlarından

istifadə edərək öz dostları ilə əlaqə yaradırlar və s. Bu səbəbdən müasir texnologiyaların

köməyi ilə şagirdləri tədris prosesində daim məşğul saxlamaq və öyrənmə prosesini

cəlbedici formada həyata keçirmək üçün Azərbaycan müəllimlərinin təlim prosesinə

yaradıcı və rəqəmsal yanaşması vacibdir. Son illər ərzində insanların öyrədilməsi ilə

əlaqədar təhsil işçilərinin yeni biliklər əldə etmələri üçün təhsil sahəsində aparılan

tədqiqatlar genişlənmişdir. Texnologiyanın xüsusilə də kompyuterin inkişafı sahəsində

əldə olunan nailiyyətlər nəticəsində ibtidai, orta və ali təhsil öyrənmənin necə və hansı

vasitələrlə daha yaxşı öyrədilməsi ilə bağlı yeni yeni tədqiqatların aparılır. Əmək

bazarında insana əsas qiymət verilən amillər yeni texnologiyalarla işləmək, bilikləri

praktik bacarıqlara çevirmək və hər gün dəyişən tələblərə cavab verməkdir. Məhz İnsan

resurslarının inkişaf etdirilməsi, bu tələblərə cavab verməsi təhsilin müasir tələblərə

uygunlaşması deməkdir. Müasir tələblərə texnologiyalar və texnologiyaların pedoqoji

imkanlarından istifadə etmək bilik və bacarıqları da daxildir. Şagird, tələbə, müəllim və

təhsil müəssisələrini idarə edənlər bu tələblərə cavab vermək üçün daim təqdiqatda

1

olmalı, imkanlar yaratmalı, imkanları bilik və bacarıqlara çevirməlidirlər.İnternet və

internetin imkanlarından təhsil məqsədləri üçün istifadə də müasir təhsil siyasətinin əsas

prioritet məqsədlərindən biridir. Hal-hazırda bir çox məktəblilər, valideynlər və

müəllimlər məktəbdə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarından istifadə edirlər.

Və bu texnologiyalar müasir məktəblər qarşısında duran tapşırıqların kompleks həllini

tələb edir. İKT-nin tətbiq edilməsi yeni məktəbi – elektron məktəbi yaradır. Elektron

məktəb elektron (социум)-u təqdim edir. Elektron sociumun ayrılmaz hissəsi sosial

şəbəkədir.

Məktəbdə sosial şəbəkə nə deməkdir? Bu proqram təminatları insanlara ideyalar və

maraqlandıran mövzular ətrafında birləşməyə imkan yaradır. Kimya, ədəbiyyat və hər

hansı digər fənlərlə maraqlananları proqram şəbəkəsi öz ətrafında cəmləyir. Buna

əsaslanaraq, məktəb də proqram təminatı şəbəkəsindən istifadə edir. Biz də məktəbdə

belə bir şəraitə sahib ola bilərikmi?! Məktəbdə aşağı , yoxsa yuxarı sinif şagirdləri ilə

ünsiyyətdə olardınız? Hətta bir sinifdə belə maksimum 2 və ya 3 şagird müxtəlif

mövzulardakı tədqiqatlarda həmfikir ola bilərlər. İnkişaf edən dünyada internet-

kommunikasiya sistemlərinin- bloqlar, səhifələr, fayllar və informasiyanın dəyişilməsi,

forumlar –bütün bunlar şagirdlərə qəti olaraq tədqiqat, quruculuq və bilik və bacarıqların

əldə olunması üsulları üçün yeni yollar təklif edir.

Məktəbin əsas məqsədi cəmiyyətdə şagirdlərin həyata hazırlığıdır. Bu gün məktəb

şagirdə bunları verir:

- Bilik

- Öyrənmə bacarığı

- Sosial təcrübələr

Sosial şəbəkə məktəbin ağır, çətin funksiyalarını həyata keçirməyə imkan yaradır.

Xüsusilə, communication, collaboration, public speech, team work kimi sosial bacarıqları

inkişaf etdirmək. Şagirdlərdə müəyyən olunmuş bacarıqların inkişaf etdirilməsində sosial

şəbəkələrin rolunu da qiymətləndirməmək olmaz. Amma “sosial şəbəkə” ifadəsi

pedaqoqlarda bir sıra neqativ rəy yaradır, belə ki, yalnız əyləncə təsəvvürü yaradır.

2

Maarifyönümlü məqsədlər üçün sosial şəbəkə texnologiyalarından istifadə

məqsədyönlüdür. Bütün bunlar bizə bu vasitələrin pedaqoji əhəmiyyətini obyektiv,

düzgün müzakirə etməyə şərait yaradır. Bu, yaşdan, sinifdən, məktəbdən, rayondan, hətta

şəhərdən asılı deyil.

Təhsil hörümçəyi – təkcə toplanmış informasiya massivləri , saxlanan informasiya

sahəsi deyil, amma informasiya vasitələri, bloqlar, sosial şəbəkələr belə imkanları

yaradır. Təhsil prosesindəki əsas dəyişikliklər bu prosesdəki şəxslərin fəal iştirakı ilə

əlaqədardır. Təhsil prosesində şəbəkə texnologiyalarından istifadə imkanlarını başa

düşərək və qiymətləndirərək biz uşaqlar üçün məktəbi daha da aktual, maraqlı və mənalı

edirik.

Sosial şəbəkələrin də daxil olduğu tədris metodikasından istifadəyə əsasən,

müəllimlər məktəblilərin çox hissəsinin diqqətini bu sahəyə cəlb etdirə biləcək, sinifdəki

əməkdaşlıq hissini gücləndirəcək, İT üzrə bilik səviyyəsini yüksəldəcək və ünsiyyət

bacarığını təkmilləşdirəcəklər.

Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq görərik ki, sosial servislərin mövcud resurslarından

tədrisdə olduqca geniş istifadə olunur. Məsələn facebook,tvitter kimi saytlardan daha çox

ali tədrisdə mövzuıarın birgə müzakirəsi zamanı istifadə olunur. Qonşu Rusiya tədris

sisteminə nəzər salsaq şahidi ola bilərik ki, onlar vikipediya və onun növlərindən,

bloqlardan, sladshare, retube, youtube, teashertube saytlarından tədris prossesində

olduqca geniş şəkildə istifadə edirlər.

İnternetin imkanlarından biri olan veb 2.0 texnologiyalarını təhsil məqsədləri üçün

istifadə edilməsi, layihə metodundan istifadə etməklə bu imkanları təhsilə tətbiq edilməsi

şagird və tələbələrin tənqidi və yaradıcı təfəkkürlü şəxsiyyətlər kimi yetişməsinə yardım

edən vacib amillərdən biridir. Öyrənmə təcrid olunmuş və sabit bir proses deyil. Bu

səbəbədən müəllimlər “tənqidi pedaqoqikaya”ya müraciət etməlidirlər. Bu fəaliyyət

çərçivəsində, müəllimlər biliyi idarə edən şəxsdən müxtəlif əqli və sosial problemlərdə

bacarıqların tətbiq olunmasına yardım edən şəxsə çevrilirlər.

3

Web 2.0Təhsildə passiv tədirsdən Aktiv tədrisə doğru

VEB 2.0 TEXNOLOGİYALARININ PEDAQOJİ İMKANLARI

Veb 2.0 – ikinci nəsil şəbəkə xitmətləridir ki, internetdə fəaliyyət göstərir. Birinci nəsil

xidmətlərdən - Veb 1.0 xidmətlərindən fərqli olaraq internet xidmətlərindən birgə

istifadə etmək, informasiya mübadiləsi və o cümlədən böyük həcmli nəşrlər üçün geniş

imkanları var. Artıq dünya web 2.0 internet saytlarına keçid alıb. Bəs bu web 2.0 nədir?

Əvvəllər ancaq məlumat verən web 1.0 saytları var idi, indi isə bunlar çox geridə 4

qaldı.Web 1.0 saytları ancaq bir nəfər tərəfindən idarə olunurdu. Ancaq məlumat verirdi

və bu işdə bir nəfər tərəfindən edilirdi.Yeni fikir əlavə etmək istədikdə artıq problemlər

yaranırdı. Web 2.0 saytlarında isə ziyarətçilər istədiyini əlavə edə bilir. Eyni zamanda

bu tip saytlar görünüş cəhətdən daha gözəl olurlar. Bu saytlara misal olaraq Google

Adsense, Vikipediya, Flickr, WordPress, Blogger kimi saytları göstərmək olar. Veb 2.0

terminin yaranması 2005-ci ilin sentyabırında “Tim O Reilli – what is Web 2.0”

məqaləsindən sonra bir termin kimi daha geniş istifadə olunmağa başladı. Tim O

Reillinin məqaləsində internet məkanında ümumi, oxşar xəhətləri olan veb səhifələrin

meydana çıxmasını qeyd etmişdi və bununla yanaşı onları Web 1.0 xidmətlərinə

alternativ olaraq Veb 2.0 adlandırmişdır. Veb 2.0 texnologiyalarının əsas imkanları

olduqca böyükdür:

1. Veb səhifənin yaradılması.

Hər bir istifadəçiyə imkan verir ki, veb səhifədən müstəqil istifadə edərək özü

informasiyalar qeyd etsin. İstifadəçilər müstəqil olaraq şəbəkədə gündəlik, məqalə,

şəkil, audio, video yazılar, qeydlər və o cümlədən öz səhifələrinin dizaynının

formalaşdırsın.

2. Materiallardan daimi istifadə imkanı.

Bu imkan istifadəçilərdə şərait yaradırki, şəbəkədə keçmişdə dərc olunmuş materialları

nə vaxt dərc olunmasından asılı olmayaraq istədiyimiz vaxt istifadə edək. İndi biz hər

zaman istədiyimiz vaxt əvvəllər dərc olunan materialları təkrar-təkrar istifadə edəcəyik.

Bu imkan verir ki, tədris sahəsində həm fərdi və qrup layihələri icrası zamanı müəyyən

mərhələlərdə nəticələrin fərqliliyini izləyə bilək.

3. İşarələmə - qruplaşdırılmış tapşırıqların həlli üçün vasitə.

Hər bir əlfəcin (zakladka) sahibi xüsusi işarə kimi toladığı materiallara açar sözlər qoya

bilər ki, bu da növbəti axtarışlarda istifadəçilər üçün axtarışı asanlaşdırar.

4. Şəbəkə istifadəçiləri arasında dinamik münasibər.

5

Bu cür münasibət əsasən məqalələrin növləri, ayrı - ayrı məqalələr, şəkillər, rəsmlər

vasitəsilə mümkün olur. Bununla biz şagird və tələbələrə şəbəkələr arasında məntiqi

əlaqəni göstərə bilərik.

Veb 2.0 sosial xidməti yeni müasir üsul və şəbəkə təminatıdır ki, qrup halında fəaliyyətə

imkan verir.

Bu fəaliyyətlər aşağıdakılardır:

- istifadəçilərin fərdi təsiri və iştirakçılar arasında ünsiyyət

- fikirlərin, ideyaların qeyd edilməsi, işarələr qoymaq və başqa mətnlərin düzəlişi

( Bloq, vikipedia)

- internet resurslarına əlfəcinlər, keçidlər qoymaq (bobrdobr)

- şəkil yerləşdirmək (flikr, fotki.ru)

- kitab yerləşdirmək (skribd)

- video xidmətlər (Yutub)

- Coğrafi xidmətlər (Quql Yer, Vikimap)

- İnformasiya mübadiləsi (messenger, skype)

Veb 2.0 hər bir istifadəçiyə sərbəst surətdə şəbəkədə öz səhifəsini yaratmağa imkan

verir. İndi hər bir istifadəçi nəinki, rəqəmsal kolleksiyalara daxil olub baxa bilmək

imkanı əldə edəcək o cümlədən öz səhifələrində bu imkanlardan - Veb 2.0

xidmətlərindən istifadə edib belə kolleksiyalar yaratmaq imkanına da malikdir. Yeni

imkanlar nəinki bizim yeni tapşırıqlarımızı həll etmək imkanına malikdir o cümlədən

bizim dünya görüşümüzü dəyişmək və bizə ayrı – ayrı hadisələrə fərqli baxmağa imkan

verir. Yuxarıda qeyd edilən sosial xidmətlər bir-biri ilə sıx bağlıdır. Veb 2.0 xidmətləri

təkcə ünsiyyət üçün yaranmayıb. O cümlədən bu vasitə ilə qarşılıqlı təsir imkanlarına

malik olmağı, yeni obyektlər yaratmağı və bu obyektlərin daxilində başqa obyektlər

yerləşdirmək imkanları verir. Veb 2.0 sosial xidmət kimi nəinki ancaq sosial – ictimai

sahədə o cümlədən pedaqoji sahədə də imkanları var. Hansı ki, mövcud imkanlardan

sadəcə müxtəlif növ layihə metodlarından istifadə etməklə bu texnologiyalarda istifadə

6

etmək olar. Bu cür təcrübələr bir çox inkişaf etmiş xarici dövlətlərdə istifadə olunur. Bu

təcrübələrin real nəticələri həmin ölkələrin təhsil, sosial həyatlarında açıq görsənir.

VEB 2.0 TEXNOLOGİYALARI VƏ PEDAQOQİKA

Veb 2.0 texnologiyalarının pedaqoji imkanları

1. Açıq, pulsuz və sərbəst surətdə elektron resurslardan istifadə etmək imkanı.

Sosial xidmətlərin internet məkanında geniş yayılması nəticəsində təhsil məqsədi ilə

çoxlu sayda material əldə etmək olar.

Danışıq proqramları şəbəkə qrupları vasitəsi ilə ayrı ayrı yerlərdə təhsilnən məşğul olan

istifadəçilər bilik və bacarıqların bölüşə bilərlər.

2. müstəqil surətdə internetdə təhsilə aid səhifələrin yaratmaq imkanı veirir.

Yeni şəbəkə xidmətləri – veb 2.0 şəbəkədə köklü surətdə hər hansı nəşr və materialların

yaradılmasnı sadələşdirir. İndi hər bir istifadəçi nəinki şəbəkə xidmətlərindən istifadə

edə bilər o cümlədən öz veb səhifəsini müsətqil surətdə yarada bilər. Bu kimi səhifələr

hər gün artır və internetdə günü gündən milyonlarla yeni şəkil, material, mövzu, rəsm,

musiqi faylları yüklənilir. Bu materiallar təhsildə də istifadə etmək üçün əhəmiyyətlidir.

3. İnformasiyaların, bilik və bacarıqların özününküləşdirmək veb 2.0

texnologiyalarının üstünlüklərindən biridir. Veb 2.0 texnologiyaları informatika və

kompyuterdən istifadə bacarıqları zəif olanlar üçün də geniş imkanlar açır ki, bu

imkanlardan istifadə etməklə öz səhifələrini yarada bilərlər. İlk addımlarda daha effektli

nəticələr almasalarda davamlı istifadə və texnologyanın sadəliyi təcrübələrinin istifadə

zamanı inkişaf etməsinə gətirib çıxaracaq.

Yeni fəaliyyət imkanları şəbəkədə həm informasiyanın axtarışı həm də şəbəkədə

rəqəmsal obyektləri redaktə etmək – mətn yazmaq, şəkil yerləşdirib qeydlər etmək,

proqram, musiqi və video yazılar yerləşdirmək, köçürmək imkanları verir.

4. Veb 2.0 texnologiyaları internet istifadəçilərinin qruplarda fəaliyyətinin praktik

müşahidə etmək imkanı verir. İnternet şəbəkəsi şagird və tələbələr professional elmi

7

qruplarda iştirak, müzakirələrdə iştirak imkanı veririki, bu da onların bilik və

bacarıqlarının armasına səbəb olur.

Şəbəkədəki agentlər nəinki, bizim düşünmə bacarıqlarımızı o cümlədən birgə iş,

fəaliyyət eyni layihələrdə iştirak, fikir mübadiləsi etmək imkanlarını yaradır.

1. İNTERNET RESURSLARI NƏDİR?

Təəssüflər olsun ki, bu gün Azərbaycanda internet resursları sahəsində

böyük boşluqlar mövcuddur. Bu boşluqların əsas səbəbi bizim pedaqoqların

internetdən tədris vasitəsi kimi tam istifadə edə bilməməsindədir. Bu gün

məktəblərimizin böyük əksəriyyəti internet, kompyuter və kompyuter

texnologiyaları ilə təmin olunmuşdur. Amma aparılan monitorinqlər nəticəsində

məlum olur ki, bunlardan dərs prosesində səmərəli istifadə edə bilmirlər. Bu

zaman ortaya belə bir maraqlı sual çıxır. Bütün bunların səbəbi nədir?

Əsas səbəb internet resusrlarından tədris prosesində istifadə qaydalarını

əksər pedaqoqlarımızın bilməməyidir. Onlar internetdə necə düzgün axtarışın

verilməsini tam bilmirlər. Dünya ölkələrinin internet resusrlarına baxsaq görərik

ki, onlarda olduqca geniş həcmli, təhsilin bütün pillələrini əhataə edən internet

resusrları vardır. Keçmiş Potsavet ölkələri içərisində ən çox internet resursu olan

ölkələrə nəzər salsaq, Estoniya, Latviya, Rusiya Fedarasiyası, Ukrayna kimi

dövlətləri görmüş olarıq. Bu ölkələrdə artıq internet dərs prosesində dərsin bir

hissəsi kimi istifadə olunur

Şagirdlər internetə elektron ensiklopediya kimi baxırlar. Onlar internetdən

öz müəllimlərinin onlara verdikləri düzgün istiqamət şəkilində, onların tədris

mövzularına uyğun resurslar əldə edir, onları analiz edir və sonda onu öz

tapşırıqlarına tətbiq edirlər

Müasir pedaqogikanın qarşısında duran ən önəmli vəzifələrdən bri də tədris

prosesinin effektivliyini artırmaqdır. Müəllim - bir ömür boyu durmadan öyrənən

bir şəxsiyyətdir. 8

Məhz buna görə də müəllim daim öz üzərində işləməli və müasir təlim

texnologiyaları haqqında geniş biliyə malik olmalı, hətta bu texnologiyalardan

dərs prosesində necə səmərəli istifadə etməyi bilməli və bu bilikləri öz şagirdlərinə

öyrətməlidir. Yalnız bu zaman onun keçdiyi dərs maraqlı və effektiv ola bilər.

XXI əsr- “Yüksək kompüter texnologiyaları əsridir”.

Müasir şagird elektron mədəniyyət dünyasında yaşayır. Bu informasiya

mədəniyyətində artıq müəllimin də rolu dəyişir. Onun rolu informasiya

mədəniyyətinin eçisinə çevrilməkdir.

Müasir şagird kompüter texnikası və texnologiyalarından daha dərin

bilgilərə yiyələnmək üçün, hər gün durmadan can atır. Onlar bu sahədə olan

bilgilərini artırmağa çalışırlar. Elə bunun üçün də müəllim bu müasir bilikləri və

metodikanı öyrənməlidir ki, öz şagirdləri ilə eyni dildə “Müasir müəllimin”

qarşısında duran ən mühüm vəzifələrdən biri – kompüter texnikası və

texnologiyalarından düzgün istifadə qaydaları, onun mövcud imkanlarını və bu

imkanlardan tədris prosesində istifadə edərək, yeni biliklər öyrənmək, öz

şagirdlərinə kompyüterin oyun aləti deyil, onun köməkliyi ilə yeni biliklərin

öyrənilməsinə nail olmaq üçün, bir mexanizm olduğunu aşılamaqdır.

Müasir əsrdə dünya təhsil sistemində müəllim və həm də şagirdlər üçün, öz

biliklərini təkmilləşdirmək üçün, əsas vacib komponentlərdən biri də internet

resurslarıdır. İnternet Resursları nədir? - İnternet resursları işdə, evdə,

tədrisdə bizim əsas köməkçimizdir. İnternetdə mövcud olan resurslar bizim

gündəlik həyatımızda bizə lazım olan informasiyaları əldə etməkdə , dostlarımızla

söhbət etməkdə bizim işimizi asanlaşdırır.

Personal kompüterin və internetin tədris müəssisəsinə daxil olması

şagirdlərin internet resurslarından istifadə edərək, kompüter texnologiyasının

mövcud imkanlarını tətbiq edərək öz dərslərini daha da maraqlı etməyə, yeni

məntiqi təfəkkürə əsaslanan düşünmə tərzinin formalaşdırılmasına imkan yaradır.

Amma çox təəssüflər olsun ki, bu gün bir çox tədris müəssisələrində və evlərimizdə

9

kompüter və internet əsasən bir oyuncaq, əyləncə və oyunların oynanılmasında

istifadə olunur. Bunun da əsas yeganə bir səbəbi var:

Müəllim internet resurslarından özü tam şəkildə istifadə etməyi bacarmalıdır ki,

daha sonra öz şagirdlərinə düzgün istiqamətli tapşırıqlar versin ki, onun şagirdləri

də internetdən tədris məqsədləri üçün istifadə etmiş olsun.

Bu məsələ uzun illərdi ki, bütün dünya alimlərini düşündürürdü. İnternet

resurslarından dərs prosesində istifadə etmək bizə nə verə bilər?

- Müəllim rolunu internet, kitab rolunu isə internetdə mövcud olan, şagird və

müəllimlərin istifadə etdikləri tədrisə istiqamətlənmiş resurslar oynayır.

- Müasir tədrisdə internet resursları müəllim və şagirdlər üçün - ayrı -ayrı tədris

bölümləri üzrə informasiyaların dolğun şəkildə əldə olunması üçün, köməkçi bir

vasitə, alətdir.

- Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq, əsasən tədrisdə internet resurslarından istifadəyə

çox maraqlı bir yanaşma var:

1. Müasir təhsilə - müasir müəllim;

2. Müasir müəllim üçün- müasir bilik;

3. Müasir bilik- kompyuter+İnternet texnologiyaları = internet resursları vasitəsi ilə

əldə oluna bilən

İnternet tədris resurslarından istifadənin yaratdığı imkanlar:

- lazım olan informasiyanın azad, genişzolaqlı şəkildə axtarılması;

- konkret internet resurslarının müəllimin metodik tapşırığı əsasında öyrənilməsi;

- didaktik vasitələrin hazırlanması üçün öyrənilməsi;

- tədris materiallarındakı mövcud boşluqların doldurulması;

- İnformasiya axtarışı bilgilərinin təkmilləşdirilməsi və inkişaf etdirilməsi;

- şagirdlərin bilik və bacarıqlarının qısa vaxt çərçivəsində qiymətləndirilməsi

Məhz Bəs necə etmək lazımdır ki, internet resurslarından tədris prosesində daha

səmərəli istifadə edək. Artıq bir çox ölkələrdə kompüter texnologiyalarından və

10

internet resurslarından tədris prosesində müəllim və şagirdlər tərəfindən səmərəli

istifadə etməyin yolları araşdırılmışdır. Bunu öz tədris prosesində istifadə edən

dövlətlərin dərs prosesində böyük dəyişikliklər baş verir. Bu dəyişikliklər dərs

zamanı dərsin canlı keçməsinə şərait yaradır. Şagirdlərdə ən əsas tədqiqatçılıq və

analizetmə bacarıqlarının inkişafına gətirib çıxarır.

2. İNTERNET RESURSLARINDAN MƏKTƏBDƏ İSTİFADƏNİN MÜSBƏT

ƏHƏMİYYƏTLƏRİ

1. Bütün informasiyalara çıxışın olması dərslərin keçirilməsi üçün bir növ köməkçi

alət funksiyasını yerinə yetirir,

2. Tədqiqat xarakterli layihələrin hazırlanması üçün, çıxışın olması (tədris

istiqamətli )

3. Mütəmadi olaraq, təlim və tədris prosesinin keyfiyyətinin artması

4. İntellektual mübadilənin və ünsiyyətin təkmilləşdirilməsi

5. Dünya təcrübə və biliklərinə yiyələnməyi təmin edilməsi

6. İnternet resurslarından həm də tədris prosesində maraqlı və əyləncəli

istiqamətlərdə də istifadə etmək olar.

İNTERNET RESURSLARI TƏDRİS

PROSESİNDƏ HANSI

KÖMƏKLİKLƏRİ

GÖSTƏRİR

11

İNTERNET DƏRSLƏRİN ŞAGİRDLƏR ÜÇÜN ƏHƏMİYYƏTİ

İNTERNET DƏRSLƏRİN MÜƏLLİMLƏR ÜÇÜN ƏHƏMİYYƏTİ

12

DƏRSİN TƏŞKİLİ ZAMANI

İNTERNET RESURSLARINDAN İSTİFADƏ EDİLMƏSİ METODİKASI

İnternet resurslarından dərs prosesinin qurulması zamanı olduqca önəmli problemlər

mövcuddur. İstər müəllim, istərsə də şagird üçün internetdən istifadə etdikləri zaman,

onun qarşısında geniş internet resursları açılır. Əgər biz nəzərə alsaq ki, bu resurslar

bizə müsbət əhəmiyyətli bilgilər verdiyi kimi, həm də bu mənbələrdə mənfi

informasiyalarda verə bilər və xüsusən də bu informasiyalardan şagirdlərimizin

istifadəsi zamanı qarşılaşa biləcəkləri təhlükələri nəzərə alsaq, bu zaman müəllimlərin

öhdəsinə necə böyük məsuliyyətli bir öhdəliyin düşdüyünü görmüş olarıq.

İnternet resurslarından istifadə edərkən 2 maraqlı məqam özünü göstərir:

1-ci məqam - Müəllim öz şagirdlərinə internet resusrlarından düzgün istifadə etməyin

yollarını, onlar qarşısında açılan böyük informasiya mənbələrindən düzgün istifadə

13

edərək, özünü öyrətmə yolu ilə mövzu üzrə öz biliklərini, dünya görüşlərini artıracaq və

maraqlı fikir mübadiləsinin sirlərinə yiyələnəcəklər.

2-ci məqam - Bu prosesi bütünlüklə şagirdlərin öz öhdəsinə buraxmaq. Amma bu

zaman şagirdlər bu internet şəbəkəsinin içərisində ki, informasiya resurslarının arasında

sanki hörümçək toruna düşmüş bir arıya bənzəyəcək.

İnternet Resurslarından istifadə etməklə Dərsi təşkil edərkən müəllimin əməl etməli

olduğu qaydalar

İnternet texnalogiyalarına əsaslanan istənilən dərs prosesinin qurulması dərsin

təşkilindən başlayır.

- Bu mərhələnin əsas məqsədi- İlk öncə keçiriləcək mövzu haqqında şagirdlərə düzgün

istiqamət verməkdir.

- Bu mərhələdən sonra müəllim şagird qarşısında problemli vəziyyət yaradır.

Dərsin əsas mərhələsi:

- Bu mərhələdə artıq müəllimin üzərinə böyük məsuliyyət düşür.Məhz bu mərhələdə artıq

şagird müəllimin ona verdiyi tapşırığı yerinə yetirmək üçün, internetdə onun qarşısında

açılan böyük informasiya axınları arasından məhz ona lazım olan konkret

informasiyaları əldə etməsi üçün, aktiv fəaliyyətə başlayırlar. Məhz bu mərhələdə

müəllimin əsas rolu fasilitator olmaqdır. Hər bir şeyi ən xırda zərrəciyinə kimi izahat

Müəllim bu mərhələdə olduqca diqqətli olmalıdır ki, onun şagirdlərinin internetdə

axtarışlar zamanı qarşılarına çıxan, böyük informasiya axının içərisindəki burulğana

düşməsinlər. Bu mərhələdə əsas ideyalar şagirdlər tərəfindən gəlməlidir.

DƏRS PROSESİNDƏ İSTİFADƏ ZAMANI MÜƏLLİMLƏR ÜÇÜN VACİB

OLAN ADDIMLAR

14

Bu mərhələdə ən çox buraxılan səhvlər:

Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq görərik ki, müəllimlərin verdiyi səfv istiqamətin

nəticəsində şagirdlər ən çox 2 seydə səfv edirlər.

1. İnternetdə informasiya axtarakən, konkter nəyi tapacağını bilmədikləri üçün, qarşılarına

çıxan böyük informasiya axınının içərisinə düşmüş olur. Bu problemin nəticəsində

şagirdlər onlara lazım olan mövzunu axatraraq, artıq dərs prosesinin qurtardığını və

onların heç bir nəticə əldə etmədiklərinın şahidi olurlar. Bu zaman şagirdlər, hətta

onların əxlaqi dəyərlərini pozabiləcək resurslarla da qarşılaşa bilərlər.

2. Şagirdlər internetdən tapdıqları resursları analiz etmədən hazır resurs kimi istifadə etmiş

olurlar( copy past) . Bu artıq heç bir yaradıcı şagird məsulu olmur. Burda şagird heç bir

tətqiqat, analiz, sintez etmiş olmur.

Əslində bu mərhələdə şagird müəllimin ona verdiyi tapşırığı internetdən axtarışa

verərkən, ilk öncə məlumatları əldə edirlər. Daha sonra əldə etdikləri məlumatları analiz

15

edərək, yaradıcı bir məsul hazırlayırlar. Bu artıq şagirdin öz məhsulu olur. Müasir

pedaqoqikada internet resursları nəticəsində keçilən dərslər aşağıdakı şəkildə olur?

- Kommunikativ

- Tədqiqatçı

- Oyun

Aparılan araşdırmalar onu göstərir ki, bu formatda keçirilən dərslər olduqca böyük

effekt vermiş olur. Estoniyada buna belə bir qəşəng ad verirlər: “İnternet şəbəkəsində

Qızıl balıq ”. Estonların qəşəng bir sözü var. Bu sözlər artıq onlarda bir növ atalar

sözlərinə çevrilib. “İnternet şəbəkəsində ki, bu qızıl balıq yalnız o insana qismət olur ki,

o insan bu balığı tutmağı bacarır”.

Avropa tədris sistemində təhsildə internet resurslarından istifadə etməyə belə bir

maraqlı yanaşma var. “Halva deməklə ağzın şirin olmayacaq” Yalnız bir dəfə onu

istifadə et- Sən onun dadını heç zaman unutmayacaqsan. Norveç İnformasiya

Texnologiyaları Mərkəzinin belə bir şüarı var: “ Hər bir texnologiya o zaman effektiv

olur ki, o artıq böyük gəlir gətirir”. Sual verə bilərsiniz ki, biz internet resurslarından

istifadə etməklə hansı gəlirləri əldə edə bilərik? Bu sualı həmişə Norveç İnformasiya

Texnologiyaları Mərkəzinin “İnternet Resurslarından Tədris Prosesində İstifadə

Qaydaları ” master-klasslarında müəllimlərə belə bildirirlər:

1. İlk öncə zəngin təcrübə və biliklər qazanmış olursunuz. Qazandığınız bilikləri öz

şagirdlərinizə öyrədirsiniz

2. Şagirdlərinizin təcrübəsi dünya görüşü formalaşır. Məhz bu zəngin təcrübənin

nəticəsində keçdiyiniz dərslərdə olan sıxıcılıq aradan qalxmış olur və onun yerini daha

sərbəst maraqlı, vaxta qənaət edən, dərsi zənginləşdirən bir metod tutmuş olur.

3. İnternetdə şagirdləriniz artıq oyun və əyləncə saytları ilə məşğul olmurlar. Artıq bu

istiqamətdə gedən dərslərdən sonra, sizlər tərəfdən şagirdlərin müəyyən saytlardan

istifadə etməsinə qadağaların qoyulması aradan qalxmış olur. Şagirdlər artıq bu

saytlardan

16

4. Valideynlərin Sizlərə qarşı olan inamı artır, onlardan daha yaxşı imkana malik olanları

atıq Sizlərin maraqlı layihələriniz üçün donor rolunu oynaya bilər.

5. Məhz Sizin bu istiqamətli dərsləriniz nəticəsində şagirdlərinizdə yeni

texnologiyalarından düzgün istifadə etməklə kreativ biliklərə yiyələnmiş olurlar ki, Ölkə

kapitalı insan kapitalına çevrilmiş olur.

6. Bu prosesin iştirakçısından sabah icraçısına çevrilmiş olursunuz. Sabah burda

öyrəndiyiniz bilgilər əsasında sərbəst şəkildə müxtəlif şirkətlərdə bu sahə üzrə işləyərək

əlavə pul qazana bilərsiniz.

7. Sizin yaratdığınız şəxsi saytlarınız və yaxud bloqlarınızda yerləşdirdikləriniz

materiallarınız şirkətlərin, bu sahə ilə məşğul olan digər ölkələrdə ki, həmkarlarınızın

xoşlarına gələ bilər. Bunun nəticəsində onlar Sizə pul ödəyə bilər və yaxud Sizdən

ekspert kimi istifadə edə bilərlər.

8. Ən əsası bütün bunlardan Sizin ölkənizin və təhsilinizin gələcəyi asılıdır. Bu məhz o

gələcəkdir ki, o nəinki Sizin hətta gələcək övladlarınızında taleyinə öz müsbət təsirini

göstərəcək.

Bütün bunlara nəzərə alaraq tam əminliklə deyə bilərik ki, İnternet resurslarından

istifadə etməklə qurulan dərs tədris prosesinin keyfiyyətini artırmış olur.

Şagirdlər tərəfindən İnternet resurslarınından istifadə olunması

1. Yeni Mövzunun Öyrənilməsi:

- İnternet vasitəs ilə lazım olan mövzunun axtarışa verilməsi;

- Mövzu plan konspektin tutulması;

- Mətnin analizi və sxem və cədvəllərin hazırlanması;

- Mətnlər üzrə sualların hazırlanması;

- Müəllim tərəfindən qoyulan suallara cavabların axtarılması;

- Mövzu üzrə videofraqmentlərin tapılması, baxılması və müzakirə edilməsi;

- Mövzu üzrə təqdimatlara baxılması və müzakirə edilməsi;

- Statistik məlumatların tapılması və analiz edilməsi.

2. Biliyin yoxlanılması

17

- Özünü yoxlama testlərindən istifadə etmək.

3. Layihələr üzərində işləmə

Şagirdlər layihələr üzərində işləyərkən, onların qarşısına internetdən olduqca maraqlı və

geniş çeşidli resurslar çıxır. Onlar aşağıda göstərilən informasiyalardan istifadə edə

bilərlər:

- Virtual kitabxanalar,

- Virtual muzeylər,

- Müxtəli tədris yönümlü informasiyalar,

- Ensklopediya və məlumat kitabçaları

Diferensirovannaya rabota na uroke

- İnternetdən istifadə edərək, güclü şagirdlər xüsusi bir hesabatlar, təqdimatlar hazırlaya

bilərlər. Zəif şagirdlər onların səviyyələrinə uyğun daha rahat məlumatlar əldə edə bilər

və əldə etdikləri məluamtlara daha asan suallar hazırlaya bilərlər.

- İnternetdən əldə edərək, müxtəlif səviyyəli testləri həll edə bilərlər.

İnternet resurslarından sinif şəraitində istifadə edərkən, başqa bir şəkildə də təşkil

edilə bilər:

- Frontal(şəbəkə də mövcud olan layihələr vasitəsi ilə virtual səyahətlər)

- Fərdi (tədrs yönümlü resursların axtarılması, yığılması və analizi)

- Qrup (birgə şəkildə tədris yönümlü layihələrin hazırlanması)

İnternet resurslarından tədris prosesində istifadə edərkən, Müəllim dərsə əsasən 3

istiqamətdən yanaşmalıdır:

- Tədris yönümlü: Şagirdlərin tədris materiallarını öyrənərkən, onların bu materialları

düzgün şəkildə dərk eləməyinə və qavramağına nail olmaq;

- İnkişaf yönümlü: Şagirdlərin düşüncə tərzində müzakirə, analiz, müqayisə etmə və

yaradıcı yanaşma biliklərini formalaşdırmaq və inkişaf etdirmək;

- Tərbiyəedici yönümlü: Şagirdlərin dünyəvi düşüncə tərzlərini inkişaf etdirmək

18

İNTERNET-LAYİHƏLƏR ONLARIN TİPLƏRİ VƏ İSTİFADƏ QAYDASI

Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq, aydın şəkildə görə bilərsiniz ki, İnternet-layihələr

vasitəsi ilə qurulan dərslərə daha çox yer verilir. İntertetdə olduqca geniş çeşidli,

müxtəlif istiqamətli resurslar mövcuddur. Bu resurslar Sizlərə İnternet-layihələrin

hazırlanmasında daha geniş imkanlar yarada bilər. Tədris ocağında mövcud olan

internet məktəb layihələrinin reallaşmasına böyük köməklik etmiş olacaq.

İnternet-layihələrinin tipləri

1. Beynəlxalq mübadilə

2. İnformasiya görüşləri və aksiyaları

3. Problemin həlli istiqamətində əməkdaşlıq

Layihə tipləri haqqında geniş məlumatlar:

Beynəlxalq mübadilə.

1. Doslarla online şəkildə yazışmalar

2. Elektron məsləhətlər və ekspert şəklində çıxış etmək

İnformasiya görüşləri və aksiyaları

19

1. Layihənin iştirakçıları arasında məlumatların bölüşdürülməsi

2. Elektron yayımlar(elanlar,nəşrlər).

3. Məlumat bazasının yaradılması.

4. Birgə tədqiqatlar.

Problemin həlli istiqamətində əməkdaşlıq

1. İnformasiya axtarışı.

2. Birgə layihələrin yazılması.

3. Məktəblərin birgə internet resursları yarışması.

4. Təqdqiqat nəticəsində analizlərin aparılması zamanı meydana çıxan nəticələrin bir

yerə toplanması və onların birgə fikir mübadiləsi aparılması nəticəsində proplemlərin

həlli yollarının tapılması.

İnternet-layihələr yaratmaq üçün, lazım olan əsas tövsüyəllər: Bunun üçün aşağıdakı

sualara cavab tapmaq lazımdır.

1. Layihəni nə vaxt başlamaq lazımdır? Bu layihə nə nəqədər davam etməlidir?

2. Bu layihəni işləmək üçün mənim kifayyət qədər vaxtım varmı?

3. Bu layihədə işləmək üçün lazım olan alətlər varmı?

4. Şagirdlər kifayyət qədər bu layihədə iştirak etməyə hazırdılarmı?

İnternet layihələrin hazırlanması üçün əsas vacib 7 addımlar:

1. Öz pedaqoji məqsədləriniz haqqında düşünmək və Siz bu layihələr vasitəsi ilə

şagirdlərə nələr öyrətmək istəyirsiniz?

2. İştirak etmək istədiyiniz layihənin tipini müəyyənləşdirməlisiniz:

Beynəlxalq mübadilə

İnformasiya görüşləri və aksiyaları

Problemin həlli istiqamətində əməkdaşlıq

3. Layihənin mövzusunu müəyyənləşdirmək.

4. Hazırlamaq istədiyiniz layihənin planını titmaq- bütün xırda detallarına kimi

nəzərə almaqla.

20

5.Layihənin başlanması və qurtarması tarixlərini layihədə iştirak üçün, ərizənin

son verilmə tarixlərinə kimi müəyyənləşdirmək.

6. Layihənin adının seçilməsinə xüsusi fikir vermək. Bu olduqca vacibdir.

7. Layihə hazır olduqdan sonra onu bütün layihə iştirakçıları ilə bölüşün. Qoy

onlar da sizin sevincinizə şərik olsunlar.

Bu proqramdan istifadə etmək üçün, ilk öncə qeydiyyatdan keçmək lazımdır.

ADDIMLAR:

İlk öncə bu alətdən istifadə etmək üçün, istifadəçinin gmail ünvanında elektron poçtu

olmalıdır. İstifadəçinin elektron poçtu olduqdan sonra, istifadəçi ilk öncə

www.youtube.com saytına daxil olaraq, sign in (daxil ol) bölməsinin üzərində

vuraraq, öz gmail elektron poçtu vasitəsi ilə youtuba daxil olur, və artıq qeydiyatdan

keçmiş hesab olunur.

Youtube.com saytının imkanları

- You Tube – sosial servis olub rəqəmsal video yazılışların müzakirəsi və baxışı üçün

nəzərdə tutulur. 21

- You Tube servisin imkanları Serverə videokliplərini yükləyib, qeydlərini etmək və digər

istifadəçilərlə fikir mübadiləsində olmaq.

- Həmfikir qrupların video kliplərinə baxmaq

- Məzmun maraqlarına uyğun olaraq istifadəçilər tapmaq, yaratmaq və birləşdirmək.

- Video kliplərin və video kanalların yenilənməsi səhifəsini yaratmaq

- Video klipləri You Tubedan oz saytina yonləndirməkDərsin mövzusuna uyğun olaraq

YouTube.com saytına daxil olub, axtarış hissəsinə açar sözu daxil edərək lazımi video

klip tapilir. Video klipin hiperlinki Videosaver.ru saytının köməyi ilə kompyuterə

yüklənir. Dərsdə resurs kimi istifadə olunur.Yükləmək üçün Sizə lazım olan linki

seçirsiniz və həmin videoçarxın linkini videosaver.ru saytına daxil olaraq, linki ox

göstərilən bölmənin üzərinə qoyursunuz.

- Daha sonra yükləmək (Скачать) bölməsinin üzərinə vurursunuz və kompyuternizin C

diskində Yüklənənlər( Downloads) qovluğunun içərisindən yükıənmiş videoçarxı

götürüb istifadə edə bilərsiniz.

Bütün fənlərin tədrisində YouTube.com saytının imkanlarından istifadə olunması

şagirdlərin öyrənmələrini zəngənləşdirməklə yanaşı, onlara yaşadıqları dünyanı dərk

etməkdə köməklik edər. Şagirdlər tərəfindən seçilən video kliplər onların şəxsi

baxışlarına uyğun təhlil olunaraq çeşidlənir, emal edilir və lazımi məqamlarda mövzuya

22

uygun yerləşdirilir. Bu isə şagirdlərdə sərbəst düşüncə tərzinin formalaşmasında böyük

rol oynayır. Əgər Siz youtube saytına öz videodərsinizi yükləmək istətirsinizsə,

aşağıdakı addımları əməl etməlisiniz

İlk öncə http://www.youtube.com saytına daxil olaraq, Upload bölməsinin üzərinə

tıklayırsınız. Daha sonra Sizin qarşınızda belə bir pəncərə açılacaq. Əgər Sizin video

dərsinizi kompyuterin iş masasından və yaxud yaddaş kartınızdan seçərək, üzərinə

vurursunuz. Sonra open (Открыть)  düyməsinin üzərinə vurursunuz. Vurduğunuz

zaman artıq bu videoçarx sayta yüklənməyə başlanacaq.

Daha sonra paylaşmaq (Share) düyməsinin üzərinə vuraraq, bu videoçarxı öz

dostlarınızla paylaşa bilərsiniz.

23

Bu sayt youtube saytının sırf müəllimlər üçün yaradılmış formasıdır. Bu saytın youtube

saytından əsas fərqi burda əsasaən mövcud olan videoçarxlar əsasən tədris yönümlüdür.

Burda dünyanın bütün ölkəsindən olan müəllimlər öz keçdikləri dərslərin

videonümunələrini yerləşdirir və öz müəllim həmkarları ilə paylaşırlar. Bu saytdan

istifadə etmək üçün, ilk növbədə qeydiyyatdan keçmək lazımdır.

Qeydiyyatdan keçmək üçün Free sign up! bölməsinin üzərinə basmaq lazımdır.

24

Basdıqdan sonra Sizin qarşınızda ikinci bir pəncərə açılacaq. Burda sən saytda sənin

adıvın necə olmasını ( misal üçün Riyaziyyat) , parolu, email adresini adıvə soyadınızı

yazdıqdan və sumbut düyməsinə basdıqdan sonra qeydiyyatdan keçmiş olacaqsan.

Siz bu sayta həm video həm də audio formatda resursunuzu, şəkil, word, excel

formatında olan, yazılarınızı, daxil edə bilərsiniz. Sizin daxil etdiyiniz yazıları öz

həmkarlarınız da görə biləcək.

Əgər bura öz materiallarınızı yükləmək istəyirsinizsə, o zaman upload (yükləmək

bölməsinin üzərinə basacaqsınız). Bura basdıqdan sonra, qarşınızda belə bir pəncərə

açılacaq. Grate video bolməsinin üzərinə vurmalısınız ki, Siz o videonuzu bua yükləyə

biləsiniz.

25

Daha sonra açılan pəncərə video çarxınızın adını, sonra ki bölmədə Bu çarx haqında

qısa məlumat yazılır. Bundan sonra Sizin qarşınıza iki bölmə çıxacaq bu bölmələrdə:

1. Private ( şəxsi)- Bu bölməni seçdiyiniz zaman, Siz tərəfdən yüklənən istənilən resursu

ancaq Siz görə biləcəksiniz.

2. Publish ( içtimayyət) – Bu bölməni seçdiyiniz zaman, yüklədiyiniz hər bir resursu öz

həmkarlarınızla bölüşə biləcəksiniz.

Flicr –saytının tədris prossesində olduqca böyük əhəmiyyəti vardır. Bu saytın köməkliyi

ilə şagirdlər təlim prosesində əldə etdiyi fotosəkilləri məqsədyönlü sayta yerləşdirir və

digər ölkələrin, şəhərlərin şagirdləri ilə fikir mübadiləsi edir.Şagirdlər təlimdə onlara

lazım olacaq foto şəkilləri bu saytdan əldə edərək zəngin biliklər əldə etmək imkanı

qazanırlar. Bu isə müştərək öyrənmə prosesini və şagirdlər arasında əməkdaşlığı inkişaf

etdirir.

26

Bu xidmətdən istifadə etmək üçün, ilk növbədə yahoo.com elektron poçt ünvanında

özünüzə elektron poçt açırsınız. Daha sonra sign in bölməsinin üzərinə basırsınız və

flicr-a daxil olursunuz. Şagirdlər flickr.com saytından təlim resurs mənbəyi kimi

istifadə edərək, saytda qeydiyyatdan keçir. Daha sonra Sizin qarşınızda belə bir pəncərə

açılır. Bu pəncərədə Siz sign up bölməsinin üzərinə vuraraq, öz emailinizə parolunuzu

yazaraq, bir başa sayta daxil olursan.

Sayta daxil olduqdan sonra, artıq Sizin öz adınızla olan səhifəniz açılacaq. Burda Siz

dərs zamanı istifadə etdiyiniz və yaxud dərsi özündə əks etdirən foto-şəkilləri yerləşdirə

bilərsiniz.

27

Upload bölməsinin üzərinə vuraraq, qarşınızda açılan pəncərədə choose photo and

video yazısının üzərinə vuraraq Sizə lazım olan video və foto şəkilləri yüləyə bilərsiniz.

28

Delicios- Bu saytın böyük özəllikləri vardır. Delicios –bu xidmətin tərcüməsi dilimizə

möhtəşəm, Bu saytın rusiya versiyası bobrdobr.ru saytıdır. Bəs bu sayt bizə hansı

imkanları verir:

Bu xidmətin köməkliyindən istifadə edərək, Sizlər bütün hazır materiallarınızı bu

saytdayerləşdirə bilərsiniz. Bundan əlavə Bu saytdan istifadə etmək üçün, ilk öncə

qeydiyyatdan keçmək lazımdır. Qeydiyyatdan keçmək üçün: sign up üzərinə vururuq.

Vurduqdan sonra qarşımızda belə bir pəncərə açılacaq.

Açıldlqdan sonra qeydiyatdan keçirsiniz. Keçdikdən sonra qarşınızda belə bir pəncərə açılır.

29

Bundan sonra Sizin qarşınızda belə bir pəncərə açılacaq. Bu açılan pəncərədə Sizin şəxsi profiliniz olacaq. Bura istəsəniz öz şəklinizi yükləyə bilərsiniz. Əgər Siz qarşınıza çıxan maraqlı bir saytın linkini burda saxlamaq istəyirsinizsə, o zaman, Siz Add link(link əlavə et) bölməsinin üzərinə vurursunuz və açılan pəncərəyə linki əlavə edirsiniz. Əlavə etdiyniz linkin əgər yalnız Siz tərəfdən görülməyini istəyirsinizsə, o zaman Mark as private bölməsini seçin. Yox əgər Sizin resursunuzun hamı tərəfindən görülməyini istəyirsinizsə o zaman pulish bölməsini seçin.

Əgər Siz yeni bir yazınızı burda yerləşdirmək istəyirsinizsə, o zaman, Grate Stacs

bölməsinin üzərinə vurusunuz və belə bir pəncərə açılır. Açılmış pəncərənin içərisində

biz mövzunun adını yazırıq(başlıq) Mövzunun adını yazdıqdan sonra, Grate bölməsinin

üzərinə vururuq və növbəti mərhələyə keçmiş oluruq.

30

Daha sonra belə bir pəncərə açılmış olur və bu pəncərənin içərisində Siz öz mətninizi

yaza bilərsiniz. Mətini həm yaza, həm də copy past edə bilərsiniz. Mətni yazmaq və

yaxud əlavə etmək üçün, ortada açılan pəncərəyə daxil etmək lazımdır. Daha sonra sol

tərəfdə uncategorized (Kateqoriyalar bölməsindən) mətnimizin aid olduğu bölməni

seçirik. Seçdikdən sonra, add save link daha sonra save o vew bölməsinin üzərinə

vuraraq, mətni bu saytın yaddaşında saxlayırıq v’ daha sonra publish (paylaşmaq

bölməsinin üzərinə vurursunuz.

Hesab edək ki, mətni yazdınız və yaddaşda saxladınız daha sonra düşünürsünüz ki, bu

Sizin istdiyiniz kimi deyil. Silmək istədiyiniz zaman, delete stacs bölməsinin üzərinə

vurmalısınız.

Daha sonra bu yazının

digər istifadəçilər

tərəfindən görünməyini,

onlarında bundan istifadə

etməyini istəyirsinizsə, o

31

zaman, Share Stack bölməsinin üzərinə vurursunuz və bunu hər bir istifadəçi görə

biləcək.

Bir anlıq hesab edək ki, mətini oxuyanda baxdınız ki, ya səhv gedib və yaxut da nəisə

yazmağı unutmusunuz. Bəs o zaman nə etməlisiniz? Bu zaman Siz Edit stacs (yəni

düzəliş etmək) bölməsinin

üzərinə vuraraq, öz

düzəlişlərinizi edə

bilərsiniz. Düzəlişlərnizi

etdikdən sonra eyni

qaydada yaddaşda

saxlayırsınız.

Pedaqoji imkanları:

Bu saytdan tədrisdə olduqca

maraqlı bir formada istifadə

etmək olar. Əgər Sizə hər

hansı bir yazınızı ,

şəkliqorumaq və yaxud bu

yazını digər xarici yerli həmkarlarınızla paylaşmaq istəyirsinizsə o zaman bu saytın

köməkliyindən istifadə edərək, onu yerləşdirə bilirsən. Siz bütün resurslarınızı burda

saxlaya bilərsiniz. Əgər Sizin qarşınıza maraqlı bir saytlar çıxıbsa o saytları Siz özünüz

mövzular üzrə quruplaşdıraraq, onlıarın linklərini burda saxlaya bilərsiniz. Dünya təhsil

sistemində bundan çox aktiv şəkildə istifadə edirlər.

32

Bu sosial xidmətdən istifadə etmək üçün, ilk növbədə www.sladeshare.net , saytına

daxil olursan. Daxil olduqdan sonra, qeydiyyatdan keçirsən. Qeydiyyatdan keçmək

üçün, ilk öncə sign up bölməsinin üzərinə vurmalısınız.

Singn up bölməsinin üzərinə vurduqdan sonra, açılan pəncərədə :

- username bölməsində öz ləqəbinizi (misal üçün Azerbaycan21),

- password bölməsində parolunuzu, (misal üçün, 1234567890)

- email adress bölməsində isə (azerbaycan@gmail.com)

Yadda saxla: Hər bir bölməni dolduran zaman diqqətli ol bax ki, yazının altında

yaşıl rəngli yazılar olsun yoxsa əks təqdirdə Sizin qeydiyyatdan keçməyiniz

alınmayacaq. Özünüzə ləqəb seçən də çalışın onun qabağında hər hansı bir rəqəm

də olsun.

33

Daha sonra Sizə çərçivənin içərisində verilmiş rəqəmi olduğu kimi onun yanında olan

çərçivənin içərisində yazırsınız.

Bütün bu addımları etdikdən sonra, artıq Siz öz təqdimatınızı burda yerləşdirə bilərsiniz.

Bunun üçün, upload bölməsinin üzərinə vurursunuz və Sizin istədiyiniz təqdimatı ora

yükləyirsiniz.

Sizin qarşınızda belə bir pəncərə açılır Siz sizə lazım olan təqdimatın üzərinə vurduqdan sonra open( открыть ) bölməsinin üzərinə vurduqdan sonra, Sizin tqədimatınız həmin an yüklənməyə başlayacaq.

Daha sonra Siz sol tərəfdə verilmiş kateqoriyaların içərisindən, Sizə lazım olan bölməni

seçərək, üzərində vurursunuz və təqdimatınız yaddaşda saxlanmış olur.

Hər bir şey bitdikdən sonra təqdimatınız bu şəkildə sladshare saytında saxlanmış olur.

34

Şagirdlərin Veb 2.0 texnologiyalarına yiyələnməsi təhsil ictimaiyyətinə həm də

millimənəvi baxımdan böyük önəm kəsb edir. Biz müharibə şəraitində yaşayırıq,

torpaqlarımız işğal altındadır və bizim bir çox tarixi abidələrimiz var ki, mənfur

qonşularımız tərəfindən mənimsədilmişdir. Düzdür, biz tariximizi bilirik, öyrənirik. Bəs

onun qayğısına necə alırıq? Necə təbliğ edirik? Bu baxımdan şagirdlər

yaratdıqlarıtəqdimatları (http://www.slideshare.net), xəritələri, sənədləri internet

istifadəçiləri ilə paylaşırlar. Cavab olaraq paylaşdığı insanlar öz rəylərini mətn vasitəsi

ilə bildirirlər. Nəticədə bir qrup şagirdlər bu təqdimat, xəritə və ya sənəd ətrafında kiçik

bir cəmiyyət yaradırlar. Veb 2.0 texnologiyaları dinamik və interaktivdir. İş prinsipi,

naviqasiya çox rahat və dinamikdir. Bu servislərdə işləmək üçün sadəcə qeydiyyatdan

keçmək lazımdır. Məktəb rəhbərliyi öz keçirdiyi pedaqoji şuraların nəticəsini burda

yerləşdirə bilər ki, digər məktəblər üçn də nümunə ola bilər. Avropada Amerikada,

Rusiayada bundan tədris prosssində geniş şəkildə istifadə edirlər. Müəllimlər öz

hazırladıqları təqdimatları bu saytın köməkliyindən istifadə edərək, yerləşdirə bilər.

Bunun bir maraqlı xüsusiyyəti də var. Misal üçün Siz hazırladığınız təqdimatları öz

email adresinizə girmədən bir başa burdan istənilən şəxsin emailinə göndərə bilərsiniz.

Bunun üçün ilk öncə email bölməsinin üzərinə vurusunuz .

35

Daha sonra sol tərəfdə açılan pəncərəyə göndərdiyin şəxsin email adresini və istəsən

ona məktub bölməsində məktub da yazaraq, send bölməsinin üzərinə basaraq, onun

emailinə göndərmiş olursan. Göndərdikdən sonra həmin şəxsin emailində artıq bu Siz

tərəfdən göndərildiyi aydın olur. Həmin şəxs bu təqdimata baxmaq istəyirsə, view

presentation bölməsinin üzərinə basaraq, bu təqdimata baxa bilər.

36

Əgər sənə burda xoşuna gələn təqdimatı özün üçün yükləmək istəyirsənsə, o zaman,

Sən downlaud bölməsinin üzərinə basaraq, bu təqdimatı özün üçün istifadə edə bilərsən.

Slideboom – Bu saytda təqdimatları saxlamaq üçün olduqca gözəl bir saytdır. Bunun həm

pullu həm də pulsuz versiyası vardır. Pullu versiyası ilə 195$-ır. Pullu versiyasında 500

təqdimat yerləşdirmək olar. Bundan istifadə etmək üçün ilk öncə bütün saytlarda olduğu

kimi qeydiyyatdan keçmək lazımdır. Qeydiyyatdan keçmək üçün sign up bölməsinin

üzərinə vururuq və açılan pəncərədə email,parol, təkrar parol, daha sonra pullu və yaxud

pulsuz istifadəni seçirsiniz və aşağıda olan rəqəmləri çərçivənin içərisinə daxil edirsiniz

və sonra register bölməsinin üzərinə vururusunuz və qeydiyyatdan keçmiş

olursunuz.Əgər Siz bura öz təqdimatınızı yükləmək istəyirsinizsə, o zaman, upload

bölməsinin üzərinə vuraraq, Sizin qarşınızda belə bir pəncərə açılır Siz sizə lazım olan

təqdimatın üzərinə vurduqdan sonra open( открыть ) bölməsinin üzərinə vurduqdan

sonra, Sizin təqdimatınız həmin an yüklənməyə başlayacaq.

37

Təqdimatı yadda saxlamamışdan qabaq, Sizə lazım olan katerqoriyanı seçirsiniz.

Seçdikdən sonra onun üzərinə vurursunuz və vurduqdan sonra təqdimatınız bir daha

yüklənəcək tam yükləndiikdən sonra sumbit düyməsinin üzərinə basırsan və artıq

təqdimatın tam yüklənmiş olur.

38

Read The words – Bu sayt bizlərə ingilis,ispan dilində mövcud olan mətnlərin səsli formada, düzgün tələffüz formasında eşitməyimizə imkan verir. Bu sayt Avropada olduqca məşurdur. Bu saytdan istifadə etmək üçün, ilk növbədə www.readthewords.com saytına daxil olursunuz və Register bölməsinin üzərinə basırsınız, daha sonra qeydiyyatdan keçirsiniz.

39

Daha sonra qeydiyyat mərhələsi başyayır.

1. Bura adınızı, soyadınızı,2. email adresinizi, daha sonra yenə təkrar olaraq, email adresinizi, 3. parolnuzu 4. Şərtlərlə tanış olaraq, göy rəngdə verilmiş kvadratın içərisinə təsdiq işarəsi və sonra

sumbut bölməsinin üzərinə basaraq, qeydiyyatdan keçmiş hesab olunursan.

Qeydiyyatdan keçdikdən sonra, Sən my library mənim kitabxanam bölməsinə daxil olursan. Bu hissə sənin bura daxil edəcəyin

40

Animoto- Busosila servisdən istifadə etmək üçün, www.animoto.com saytına daxil

olmaq lazımdır. Sayta daxil olduqdan sonra, qeydiyyat prossesi başlayır ilk öncə sign

up bölməsinin üzərinə vurmaq lazımdır ki, növbəti mərhələyə keçə biləsiniz.

Növbəti mərhələyə keçdiyiniz zaman, Sizin

qarşınızda belə bir pəncərə açılacaq. Bu pəncərədə bu saytın mövcud imkanlarından

istifadə etmək üçün, Sizə 3 təklif var bunlardan 1-cisi pulsuz (FREE) digər ikisi isə

pulludur. Pulsuz sayt yalnız bu videokalaş yaratmaq imkanı verir. Digərini yaratmaq

istəsən birnci yaratdığını silməlisən. Həmdə pulsuz xidmət yaratdığınız videokalş 30

saniyə ərzində davam edir. Pullu xidmətlərinin imkanları böyükdür. Əgər Siz Pulsuz

xidməti seçsəniz, o zaman bunun üzərinə vurusunuz və növbəti mərhələyə keçmiş

olursunuz.

41

Sizin qarşınızda belə bir pəncərə açılır.Bu pəncərədə qeydiyyatdan keçdikdən sonra Sign up bölməsinin birdə zərinə vuraraq,növbəti mərhələyə keçmiş olursan.

Artıq bu mərhələdə Siz şəkillərdən ibarət özünüz çün maraqlı bir video rolik yaratmış

olacaqsınız. Ekranın sol tərəfində 4 bölmə verilib:

1. Change stil- Burda əsasən mövcud animasiyaların seçilməsidir.

2. Change musig- Burda mövcud olan hazır musiqilərin janrlarla şəkilə uyğun seçilməsi

3. Add pisc and videos- Burda üzərinə vuraraq, Siz istədiyiniz video və yaxud şəkilləri iş

masasından, ola bilər yaddaş kartından, ola bilər hər hansı bir sosila şəbəkələrdən də

götürə bilərsiniz. Əgər ancaq yaddaş kartından,diskdən və yaxud kompyurterdən

götürmək istəyirsinizsə o zaman, birnci yerdə gələn Upload pictures and video

bölməsinin üzərinə sıxaraq, Sizə lazım olan şəkil və videoları yükləyə bilərsiniz.

4. Add Text - Bu bölmədə isə Sizin qarşınızda iki pəncərə açılır birinci pəncərə də Kalaşın

adını ikinci pəncərədə isə qısa izahını verirsiniz.

42

Sizə lazım olan şəkil və yaxud videoları seçərək, bundan əvvəl ki, xidmətlərdə

yüklədiyiniz kimi yükləməyə başlayırsınız. Yükləmyə başlayan kimi belə bir pəncərə

açılacaq.

Göy rəngdə olan xəttin tam dolduğunu gördüyünüz zaman, o zaman Produce video

bölməsinin üzərinə basırsınız. Artıq Sizin yaradığınız kalaş video formatda musiqi ilə

animasiyalar şəklində hazır olacaq.Əgər Siz yartdığınız videodan xoşunuz gəlmirsə və

onu silmək istəyirsinizsə, o zaman my video (mənim videom) bölməsinə daxil

olursunuz. Ondan sonra edit procekt bölməsinun üzərinə vuraraq, ordan video

bölmıəsini seçirsiniz.

43

Seçdikdən sonra qarşınızda belə bir pəncərə açılacaq. Bu pəncərənin sağ tərəfində

alətlər menyusu verilmişdir. Siz bunların ortasında yerləşən şəkillərin üzərinə qoyaraq,

aktiv olan delete bölməsini seçərək, silmiş olursan.

Bu sosial sevisdən tədris prossesində olduqca maraqla istifadə etmək olar, mövzuya

uyğun şəkillər seçmək, onlara ad vermək, lazım olan musiqini seçmək olar. Hətta bu

təqdimatınızı facebook,blog,tvitterdə də yerləşdirə və dostlarınızla paylaşa bilərsiniz.

Bu xidmət növü ABŞ-da olduqca geniş istifadə olunur. Bu sahədə təqdimatlar

hazırlamaq şagirdlərdə məntiqi təfəkkürn formalaşmasına, bununla yanaşı həm də

44

onlarda kreativ düşüncə tərzinində yaranmasına böyük köməklik göstərir. Müəllimlər

tərəfindən mövzuya uyğun belə təqdimatların hazırlanması şagirdlərin böyük marağına

səbəb olar. Amerikada bunu daha çox Təsviri incəsənət, tarix, coğrafiya,ədəbiyyat və

s .fənnlərin tədrisində olduca geniş istifadə edirlər.

BLOQ, BLOG

İnkişaf edən və dəyişən cəmiyyətdə zamanın tələbinə uyğunlaşmaq vacib və zəruridir.

Bu uyğunlaşma ilk öncə cəmiyyətin əsasını təşkil edən məktəbdən başlamalıdır.

Halhazırda dərsini yalnız dərslik və sinif otağı ilə məhdudlaşdıran müəllim, təbii ki, ilk

öncə özünü, daha sonra gələcəyimiz olan şagirdləri cəmiyyətdəki yenilik və inkişafdan

saxlamış olur. Hansı ki, bu gün öyrənmə tək kitablarla deyil, həm də mümkün olan

digər resursların vasitəsi ilə aparılmalıdır. Bu baxımdan ən vacib resurs və mənbələrdən

biri də məhz internet və onun tərkib hissəsi olan BLOGlar və ya Webloglardır. Blog,

əlavə texniki məlumat olmadan, öz istədiyi şeyləri, öz istədiyi şəkildə yazan

istifadəçilərin yaratdığı, gündəliyə bənzər veb saytıdır. İngilis dilindəki “web“ və“log”

sözlərinin birləşməsindən alınan “weblog“ sözlüyünün zamanla təhrif olunmuş

formasıdır. Blog, əsasən yenidən köhnəyə doğru sıralanmış yazıların və

şərhlərinyayınlandığı bir saytdı.

Bloglar intenet istifadəçiləri arasında fikir, məlumat mübadiləsinin artmasında çox

əhəmiyyətlidir. Fikir və düşüncələrlə yanaşı bəzi materialların və məlumatların

paylanmasında da rol oynayır. Blogdakı yazıların necəliyi onu yazanın, yəni

müəllifinin maraq dairəsinə görə təşkil olunur. Yəni bloglarda hər sahə üzrə yazılar və

maraqlı məlumat, materiallara rast gəlmək olar. Bloglar əksər vaxtlarda şəxsi olaraq

fəaliyyət göstərir, yəni ki, bir tək müəllifə aid olur. Bəzən isə qrup şəklində, bir neçə

45

müəllif tərəfindən yazılar yazılır. Şəxsiyyətyönümlü siniflərdə diqqət mərkəzində məhz

öyrənənin olduğunu bilirik. Öyrənənin necə öyrənməsi isə həm onun özündən, həm də

onu öyrədəndən asılıdır. Bugünki interaktiv dərsdə şagird araşdırmaya cəlb edilməli,

şagird özü araşdıra-araşdıra öyrənməlidir. Bu prosesdə müəllimin istiqaməti əvəzsizdir.

Belə ki müəllimin qurduğu dərs müasir standartlara cavab verdiyi halda, mütləq şagird

araşdırmaya cəlb olunacaq. Təbii ki, araşdırma aparan oyrənən də yalnız kitab və

əyaniliklə kifayətlənməməli, qeyd etdiyimiz kimi internet resurslardan da istifadə

etməlidir. İnternet resurslar tərkibcə müxtəlif və rəngarəngdir. Mövcud internet

resurslarından biri də məhz BLOGlardır.

Bloqların mövcud imkanları

- Mətnlərin yerləşdirilməsi

- Virtual şəbəkə

- Pedoqoji diskusiya meydanı

- Müzakirə və əlavə bilik imkanı

- Məsafədən təhsil imkanı

- Gündəliklər

- Tədqiqa

İlk öncə blogsport.com saytına daxil olursunuz. Sizin qarşınıza belə bir pəncərə çıxır.

Sağ tərəfdə verilən elektron adresinizin porolunu yazaraq, bloqa daxil olursunuz.

gmail.com elektron poçtundan paorolunuzu yazaraq. Daxil olursunuz.

46

Daha sonra növbəti mərhələyə keçirsiniz. Bu mərhələdə yaratmaq istədiyiniz bloqda

qeydiyyatdan keçmək mərhələsi başlayır. Bunun üçün:

1. Bloq adınızı

2. Cinsinizi

3. Bütün bunları yazdıqdan sonra mən bu şərtlərlə razıyam bölməsinin üzərinə vurusunuz.

Daha sonra davam et (продолжить) bölməsinin üzərinə vurursunuz və növbəti

mərhələyə keçmiş olursunuz.

Artıq Bu mərhələdə öz bloqunuzu yatamaq üçün, yeni bloq (Новый блог) bölməsinin

üzərinə vuraraq növbəti mərhələyə keçmiş olursan. 

Bu addımdan sonra Sizin qarşınızda yeni bir pəncərə açılır. Artıq Siz öz bloqunuzu

yaratmağın növbəti mərhələsinə daxil olursunuz. Bu mərhələdə Siz:

1. Заголовок(Başlıq) – Bölməsinə daxil olaraq, Burda öz Bloqunuzun Əsas adını misal

üçün TARİX

2. Адрес(Ünvan)- Bu bölmədə isə bloq ünvanınızın necə adlanmasını Misal üçün,

tarix2012.blogspot.com

47

3. Шаблон- Bu bölmədə hazır şablonlar verilir ki, bloqunuzun forması ilkin dizayn

görnuşu elə olsun.

Artıq Sizin Bloqunuzun hazırdır. Blogunuza baxmaq üçün, Посмотреть   блог   (Bloqa

bax) bölməsinin üzərinə vurursunuz və Bloqunuza daxil olursunuz.

Bu bölmədə 3 bölmə var:

1. Yeni mesaj yaratmaq

2. Alətlər

3. Bloqa baxış

1. Обзор – bölməsinnin üzərinə vursanız Siz burda gün ərizndə Sizin səhifənizə neçə

nəfərin baxdığını, yazılarınıza şərh yazdığını görə biləcəksiniz.

2. Сообщение- Bu bölmədə Sizin bütün yazılarınız saxlanır. Siz əgər yeni yazmaq

istəsəniz (создать cообщение) bölməsinin üzərinə vurursunuz və yeni mətn yardırsınız.

Sizin yatardığınız mətn online şəkildə intertdə qalmış olur. Bu bloq imkan verir ki, Siz

48

yeni bir mətn yaradarkən, bura həm yazı, şəkil, video, hər hansı bir saytın linkini

yerləşdirə biləsiniz. Sizin yazılarınızı həm facebook həm də twitter səhifənizdə də görə

bilərlər. Bir sözlə bu saytın geniş imkanları var. Əgər kimsə sabah internetdə Sizin

burda yerləşdirdiyiniz mövzularla bağlı axtarış versə o zaman Sizin bloqunuzla tanış

olacaq.

Mətni yerləşdirmək üçün, (создать cообщение) bölməsinin üzərinə vurursunuz və

açılan pəncərənin birinci hissəsində Mövzuvuzun adını, ikinci hissədə isə Mövzunun

özünü yazırsınız. Əgər bura yazmaq istəməsiniz, o zaman hər hansı xoşunuza gələn

məqaləni və yaxud özününüzün yazdığınız bir məqaləni copy edərək, bura əlavə edə

bilərsiniz.

Şəkil yerləşdirmək üçün, ilk öncə, вставить изображение (şəkili yerləşdirin)

bölməsinin üzərinə vurmaq lazımdır. Üzərinə vurduğunuz zaman açılan pəncərədn

lazım olan şəkli seçirsiniz və open(açmaq) edirsiniz və şəkliniz yüklənir.

49

Şəkil yükləndikdən sonra, (добавить выбранное изображение) –bölməsinin üzərinə

basırsınız və şəkliniz Sizizn yartdığınız mətnə əlavə edilmiş olur. Bu addımdan sonra

Публикация-paylaşmaq. Bölməsinin üzərinə vurursunuz.

Artıq Sizin Bloqunuundakı yazını kimsə axtarışa versə o zaman görə biləcək. Daha

sonra (публикация) nümayiş etdirmək bölməsinin üzərərinə vurursunu

Əgər yazınıza və yaxud sadəcə hər hansı bir videorolik yükləmək istəyirsinizsə, o

zaman şəkili yüklədiyiniz qaydada yükləyirsiniz.video əlavə etdikdən sonra altda

загрузить-yükləmək bölməsinin üzərinə vurursunuz və videorolikinizi yükləmiş

olursunuz. Yüklədikdən sonra bir qədər gözləyirsiniz ki, video tam yüklənsiz əgər

aşağıdakı şəkildə kimi video yüklənərsə deməli artıq yüklənmişdir. Daha sonra

(публикация) nümayiş etdirmək bölməsinin üzərərinə vurursunuz.

50

BLOQUN DİZAYN, ŞABLON, ENİN TƏNZİMLƏNMƏSİ və FON

HİSSƏLƏRİNİN DƏYİŞDİRİLMƏS

DİZAYN

Əgər Siz yaratdığınız Bloqun dizayn hissəsini dəyişmək istəyirsinizsə,настройка-

bölməsinin üzərinə vurmaqla Siz alətlər menyusuna daxil olacaqsınız. Burdan dizayn

bölməsini seçdiyiniz zaman, Sizə Sizin səhifənizi hansı dizyanda edə bilərsiniz deyə,

onun formaları çıxmış olacaq. Siz sadəcə Sizin bəyəndiyiniz formanın üzərinə vuraraq,

seçirsiniz və daha sonra переменить блогу-bölməsinin üzərinə basaraq,bu dizaynı öz

bloqunuza tətbiq etmiş olacaqsını

ŞABLON

Əgər Siz yaratdığınız Bloqun şablon hissəsini dəyişmək istəyirsinizsə,настройка-

bölməsinin üzərinə vurmaqla Siz alətlər menyusuna daxil olacaqsınız. Burdan şablonlar

bölməsini seçdiyiniz zaman, Sizə Sizin səhifənizi hansı şablonları edə bilərsiniz deyə,

onun formaları çıxmış olacaq. Siz sadəcə Sizin bəyəndiyiniz formanın üzərinə vuraraq,

seçirsiniz və daha sonra переменить блогу-bölməsinin üzərinə basaraq,bu şablonu öz

bloqunuza tətbiq etmiş olacaqsınız. Yox əgər Siz bir-bir bütün şablonlara baxmaq

istəyirsinizsə, o zaman переменить блогу-bölməsindən istifadə etməyin.Bütün

şablonları istifadə etdikdən və bloqunuza necə yaraşdığını gördükdən sonra

51

переменить блогу-bölməsinin üzərinə basaraq,bu şablonu öz bloqunuza tətbiq etmiş

olun.

BLOQUN ENİNİN TƏNZİMLƏNMƏSİ

Əgər Siz yaratdığınız Bloqun en hissəsini dəyişmək istəyirsinizsə, настройка-

bölməsinin üzərinə vurmaqla Siz alətlər menyusuna daxil olacaqsınız. Burdan

pегулировка ширины - bölməsini seçdiyiniz zaman, Sizə Sizin səhifənizin enini

dəyişə bilərsiniz. Siçanı uzun xəttin ortasında olan tənzmimləyicinin üzərinə vuraraq,

səhifənizin enini dəyişə biləcəksiniz. Dəyişdikdən sonra, Bu Sizi qane etsə,

переменить блогу-bölməsinin üzərinə basaraq,bu şablonu öz bloqunuza tətbiq etmiş

olun.

BLOQUN FON RƏNGİNİN və RƏSMLƏRİNİN SEÇİLMƏSİ

Əgər Siz yaratdığınız Bloqun en hissəsini dəyişmək istəyirsinizsə, настройка-

bölməsinin üzərinə vurmaqla Siz alətlər menyusuna daxil olacaqsınız. Burdan фoн-

bölməsini seçdiyiniz zaman, Sizə Sizin səhifənizin foonunda istədiyiniz dəyişiklikləri

edə bilərsiniz. Bu bölmədə Sizin üçün iki forma verilir biri fon rəngi digəri isə fon

rəsmləridir. Siz lazım olan rəngin üzərinə vurduqda fon rəngi o formada olacaq. Əgər

52

fon rəsmlərini seçmək istəsəniz üzərinə vurduqda müxtəlif kateqoriyalar üzrə Sizə

rəsmlər verəcək.

BLOQUN MƏTN SƏHİFƏSİ ÜÇÜN YAZININ SEÇİLMƏSİ

Əgər Siz yaratdığınız Bloqun şriftini, onun rəngini, mətindəki yazıların ölçüsünü

dəyişmək istəyirsinizsə, Hастройка-bölməsinin üzərinə vurmaqla Siz alətlər

menyusuna daxil olacaqsınız. Burdan текст страницы- bölməsini seçdiyiniz zaman,

Siz səhifənizin şriftini, onun rəngini, mətindəki yazıların ölçüsündə dəyişiklikləri edə

bilərsiniz. Bu bölmədə Sizin üçün 3 forma verilir:

1. Шрифт  - Bu mətnin şiriftləridir. Siz sadəcə yazılarınızın hansı şriftə olmasını

istəyirsinizsə onu seçirsiniz. Misal üçün, (Times New Roman) o zaman onun üzərinə

vurursunuz.

2. Bu bölmənin altında Sizə belə bir forma verilir:

B-Bu hissədə Siz bütün yazlarınızı tünd rəngdə verə bilərsiniz.

I- Bu yazdığınız yazıların bir qədər əyilmiş formada olamasına gətirəcək.

Şiriftn ölçüsü- Burda Siz yazınızın neçə ölçüdə olamsını göstərəcəksiniz.

53

3. цвет Tekcтa- Bu hissədə isə Sizə yazdığınız mətnin rənginin hansı rəngdə olaması

seçim imkanı Sizə verilir. Siz istdədiyiniz rəngi seçərək, onun üzərinə vurursunuz.

Artıq Sizin bütün yazılarınız seçdiyiniz rəngdə yazılmış olacaq.

1. Elektron poçt (E-mail)

Yəqin ki, sizlər üçün qəribə gələ bilər ki, elektron poçtun tədris prosesinə hansı aidiyyatı var. Amma bu əslində belə deyil. Biz onun köməkliyi ilə bizə və dostlarımıza lazım olan məlumatları gündəlik olaraq müxtəlif formalarda olan (musiqi, mətn, video, şəkil və sairə) istənilən məsafədən asılı olmayaraq, lazım olan ünvana

göndərə bilərik. Dərs zamanı bu formadan daha çox Pribaltika dövlətlərində istifadə edirlər. Rusiya Federasiyasının təhsil sistemində bu formadan istifadə 2007-ci ildən təhsildə İKT-nin tətbiqini sürətləndirmək məqsədi ilə qəbul olunmuş “Yeni İdeyalar Dünyası” Proqramından sonra sürətlə tətbiq olunmağa başlandı. Bundan istifadə edən ölkələrin pedaqoqları bildirirlər ki, bu formadan onlar daha çox ev tapşırıqlarının verilməsi zamanı istifadə edirlər. Şagirdlər isə öz nitqlərini formalaşdırmaq üçün istifadə edirlər. Bu internet resursundan ədəbiyyat, rus dili, xarici dil dərslərində istifadə olunur. Bu istiqamətdə dərsi qurmaqla, şagirdlər öz həmyaşıdları, dostları, müəllimləri və valideynləri başqaları ilə ünsiyyət qura bilərlər. Bu poçt vasitəsilə sizlər öz müəllimlərinizə ev tapşırıqlarının hazırlanması zamanı sizə qaranlıq qalan məqamlarla bağlı bir elektron məktub hazırlayıb, öz suallarınızı müəlliminizə göndərə bilərsiniz. Elektron poçtdan sizin üçün istifadə etmək sizin vaxtınıza da qənaət etmiş olacaq.

Gmail-da elektron poçtunun açma qaydaları

54

1. Gmail.com saytına daxil olun

2. Qeydiyyatdan keçin

3. E-poçt hesabınızı təsdiq edin

Elektron poçtunun hesabı hazır olandan sonra, məktublarınızı yazıb göndərə bilərsiniz:

1. Compose düyməsi üzərinə tiklayın

55

Qeydiyyat

2. To qrafasında məktubu kimə ünvanlandığınızın ünvanını yazın

3. Subject qrafasına məktubunuzun mövzusunu yazın

4. Məktubu özünüz yazın

5. Bir daha yoxlayın – məktubunuzdakı səhvləri, ünvanladığınız ünvanı və s.

6. Send düyməsini basın

Distant təhsildə elektron məktublar şagirdlərin müəllimlə və həmyaşıdları ilə əlaqəsi

üçün sadə və pulsuz əlaqə saxlamaq vasitəsidir. Elektron məktublar audio və video

texnologiyalara əlavə olaraq istifadə oluna bilər.

Elektron poçtun müsbət xüsusiyyətlərindən biri də məktubunuzu tək mətn formasında

yox, eyni zamanda mətninizə istədiyiniz faylı qoşaraq göndərə bilərsiniz (qoşma faylın

həcmi qoyulmuş çərçivədə olmalıdır). Elektron poçtun rahatlığı ondadır ki, internet olan

hər bir yerdən ora daxil olub, lazım olan sənədlərinizi email-ınızdan yükləyib, onların

üzərində işləyə bilərsiniz.

VİKİ TEXNOOGİYASI QLOBAL İNFORMASİYA “MÜBADİLƏÇİSİ” KİMİ

“Viki texnologiyası” dedikdə “sürətli düzəliş

texnologiyası” başa düşülür. Bəzən Viki

texnologiyasını “canlı sənədlər texnologiyası” da

adlandırırlar. Bir çox istifadəçilər “Wiki” sözünün

“what I know is” ifadəsindən alındığını hesab edirlər ki, 56

bunun da mənası “mən nə bilirəm” mənasını verir. Bu ifadə Viki texnologiyasının

mənasını təyin edir: hər hansı biliyə malik olan istifadəçi, informasiyanı veb-saytda çap

etməklə bu biliyi başqaları ilə bölüşdürür.

Viki konsepsiyası ilk dəfə 25 mart 1995-ci ildə Oreqonanın Portlend şəhərində

yaşayan Vord Kenninqem (26 may 1949) (Ward Cunningham) tərəfindən işlənmiş və

veb-səhifələrin idarəsi, birbaşa veb-brauzerdən redaktə olunması üçün nəzərdə

tutulmuşdur.

Vikipediyanın yaradıcıları – Cimmi Uels (Jimmy Wales) və Larry Sanger 15

yanvar, 2001-ci ildə il əvvəl tamamilə ayrı fəlsəfəyə əsaslanan, biliklərini paylaşmaq

istəyən insanların birgə təşəbbüsü ilə dünyanın ən dolğun İnternet ensiklopediyasını

yaratmaq qərarına gəlmişlər. Bu təşəbbüs özünü doğrultmuş və Vikipediya az sonra

dünyanın ən məşhur 25 İnternet saytı sırasına daxil olmuşdur.

Viklpediya uşaqların informasiya nəzəriyyəsi, proqramlaşdırma, riyazi məntiq,

proqramlaşdırma dilləri, əməliyyat sistemi, virtual yaddaş mexanizmi, multimedia,

kompyuterdə hesablamalar, intellektual fəaliyyətin avtomatlaşdırılması, informasiyanın

ötürülməsi və kompyuter şəbəkələri, İnternetin tarixi, müəlliflik hüququ, hakerlər,

kompyuter cinayətkarlığı, informasiya müharibələri, və s. haqqında zəngin biliklər əldə

edə bilməsi üçün dəyərli mənbədir.

Viki havay dilində “daha tez” deməkdir. Havay aeroportunda sərnişinləri

avtobuslara çağıran sürücülərin “viki-viki” deyə adamları tələsdirmələri ezamiyyətini

orada keçirən Kenniqemin nəzərindən qaçmamış və yaratdığı texnologiyanı “Viki

texnologiyası” adlandırmaq qərarına gəlmişdir.

Bunun üçün o əvvəlcə Apple Hypercad proqramından istifadə etmişdir. Hər dəfə

səhifələrdəki mətn redaktə olunarkən, bütün versiyaların xüsusi verilənlər bazasında

(VB) saxlanılması proqramın əsas funksiyasını təşkil edir. Belə ki, istənilən versiyanın

VB-dan çağırılaraq yenidən tez bir zamanda veb-səhifədə bərpa olunması Viki

texnologiyasının əsas prinsipidir.

57

Viki texnologiyası İnternet istifadəçisinin veb-saytlarla qarşılıqlı əlaqəsini,

İnternetdən çıxmadan səhifənin dəyişdirilməsini, informasiyaların

strukturlaşdırılmasını, redaktə olunmasını nəzərdə tutur. Viki texnologiyası virtual

məkanda müzakirələr aparmaq, VB, faylların saxlandığı anbar yaratmaq, poçt sistemi,

əməkdaşlıq üçün alətdir.

Viki texnologiyasını təyin edən əsas şərtlər:

– veb-səhifələrdəki informasiyaların veb-brauzerdə birbaşa dəyişdirilmə imkanının olması

və bütün versiyalarin serverdə yadda saxlanılması;

– hiperistinadların generasiyasının avtomatlaşdırılması və veb-səhifələr arasında onların

aktuallığının dəstəklənməsi;

– mətnlər üçün HTML dili əvəzinə ona oxşar, lakin daha sadə dilin istifadə edilməsi;

– düzəlişlər tarixcəsinin olması – viki-məqalələrin yarandığı andan başlayaraq istənilən

dəyişikliyə baxmaq və bərpa etmək imkanının olması;

– hər kəs tərəfindən veb-məqalələrin redaktə oluna bilməsi.

Məqalələrin istifadəçilər tərəfindən idarə

oluna bilməsi ideyası müxtəlif on-line

ensiklopediyaların yaradılması üçün çox

uyğundur. İnternetdə Viki texnologiyası

ilə işləyən müxtəlif ensiklopediyalar

mövcuddur (Cədvəl 1.). Layihələr

Xüsusiyyətləri

58

Absurdopediya

http://www.absurdopedia.wikia.com

«Ensiklopediya Absurd» –

məqalələrdəki informasiyalar təhrif

olunmuş, parodiyalar şəklindədirlər.

Everything2

http://everything2.com/

İnsan biliyinin bütün sahələrindən

informasiyaları toplayan veb-sayt və on-

line cəmiyyətdir.

Vikibilik

http://www.wikiznanie.ru

BSD (Berkeley Software Distribution)

lisenziya ilə işləyən on-line

ensiklopediyadır. Ensiklopediya rus

dilindədir.

Scholarpedia

http://www.scholarpedia.org

Ensiklopediyaya yalnız elmi məqalələrin

daxil edilməsinə icazə verilir.

Encarta

http://encarta.msn.com

Kompüterin multimediya

komponentlərindən istifadə edən ilk

elektron ensiklopediyadır.

Citizendium

http://www.en.citizendium.org

İstifadəçilər tərəfindən daxil edilmiş

məqalələr mütəxəssislər tərəfindən

yoxlanılır.

Open Encyclopedia Project

http://www.open-site.org

İstifadəçilər arasında “Open-Site”

adlanan bu ensiklopediya könüllülər

tərəfindən zənginləşdirilir.

İntellipediya

http://www.odni.gov

Viki texnologiyası əsasında işləyən

bağlı ensiklopediyadır. ABŞ-nın 16

xüsusi xidmət orqanlarını birləşdirir.

Wookieepedia

http://starwars.wikia.com

Fantastik filmlərin on-line

ensiklopediyasıdır.

59

Viki texnologiyası İnternet istifadəçisinin veb-saytlarla qarşılıqlı əlaqəsini,

İnternetdən çıxmadan səhifənin dəyişdirilməsini, informasiyaların

strukturlaşdırılmasını, redaktə olunmasını nəzərdə tutur. Viki texnologiyası virtual

məkanda müzakirələr aparmaq, VB, faylların saxlandığı anbar yaratmaq, poçt sistemi,

əməkdaşlıq üçün alətdir.

Viki texnologiyasını təyin edən əsas şərtlər veb-səhifələrdəki informasiyaların

veb-brouzerdə birbaşa dəyişdirilmə imkanının olması və dəstəklənməsi; mətnlər üçün

HTML dili əvəzinə ona oxşar, lakin daha sadə dilin istifadə edilməsi;düzəlişlər

tarixcəsinin olması – viki-məqalələrin yarandığı andan başlayaraq istənilən dəyişikliyə

baxmaq və bərpa etmək imkanının olması;hər kəs tərəfindən veb-məqalələrin redaktə

oluna bilməsi və s.

Vikipediya (ing. Wikipedia) - İnternetdə azad şəkildə yayımlanan, dünyanın bir

çox dillərində viki texnologiyasının tətbiqi ilə könüllü istifadəçilər tərəfindən

yaradılmışdır. Yarandığı dövrdən, yəni, 2001-ci ilin əvvəllərindən Vikipediyadakı

istifadəçi və məqalə sayı durmadan artır, ensiklopediya hər keçən gün daha çox

məşhurluq qazanır.

Azərbaycanca Vikipediya

2004-cü ilin yanvarından az.wikipedia.org ünvanında Azərbaycan dilində

Vikipediya fəaliyyətə başlamışdır. Buna Azərbaycanın açıq on-line ensiklopediyası

kimi də baxmaq olar. Vikipediya ensiklopediyasında məqalələrin sayı artmaqdadır.

Təəssüflər olsun ki, cavan ensiklopediyamız üzərində çalışmalara çox az azərbaycanlı

cəlb olunduğundan, o, əsasən türk qardaşlarımız və güney azərbaycanlı soydaşlarımız

tərəfindən qurulur. Məhz bu səbəbdən (və bizim passivliyimizdən) saytda çoxlu

qrammatik və sintaktik səhvlərə, türk və fars sözlərinə rast gəlmək olar. Yenə də, bizim

Vikipediya üzərində işlədikləri və təməlini qoyduqları üçün hər birinə dərin

təşəkkurümü bildirmək istərdim. Lakin bu işin ən qorxulu tərəfi deyil.

60

Bu yaxınlarda Azərbaycan Vikipediyasında “Son dəyişikliklər” bölümündə

“İrəvan” və “Ermənistan” sözlərinin yaradıldığı diqqətimi cəlb etdi. Bu dəyişikliklər

qeydiyyatdan keçmiş üzv tərəfindən deyil, naməlum şəxs tərəfindən edilmişdi.

Məqalələr neytral görünməyə çalışsa da erməni mənşəli olduğu aşkardır. Müəllifin İP

addresinin (195.250.64.76) ermənistana mənsub olduğu məndə qalan şübhələri də yox

etdi. Bəli, ermənilər bizim ensiklopediyamıza azərbaycan və onun tarixi haqda saxta

məlumat daxil edərək növbəti dəfə dezinformasiya yaradırlar. Görünür Azərbaycanda

yaxşı təhsil aldıqlarından ermənilər bu məqalələri səlis və düzgün Azərbaycan dilində

yazırlar. Hər bir səhifə üzərində edilən bütün dəyişikliklər “Səhifə keçmişi” bölümündə

qeyd edilir. Bu imkandan istifadə edib yuxarıdakı faktın təsdiqini tapa bilərsiniz.

Mən Necə Yardım Edə Bilərəm?

Zəngin Azərbaycanımızın şəhər və rayonları, şair və yazıçıları, mətbəxi,

geyimləri və s. haqda dürüst məlumatınız varsa, maksimum neytrallığı və obyektivliyi

qoruyaraq, durmadan Azərbaycan Vikipediyasına əlavələr edin! Bunun üçün sadəcə

qeydiyyatdan keçmək kifayətdir.

Lakin bununla kifayətlənməmək lazımdır. Vikipediya bugün dünyada güvənilən

və çox populyar informasiya mənbəyi kimi tanınır. Tələbələr, jurnalistlər və digər

araşdırmaçılar internetdə məlumat axtarışında məhz bu resursa üstünlük verirlər. Bunun

üçün bizim Azərbaycan dilindəki Vikipediyanı qurmaqla yanaşı, İnglis, Fransız, Rus,

Alman, İspan və digər dillərdə olan Vikipediyalara da əlavələr etməmiz, Azərbaycan və

onun ayrılmaz hissəsi olan Qarabağ haqqında həqiqətlərin dünyaya çatdırılması yolunda

vacib addımlardandır.

Məqalələrin Yaradılması

61

Vikipediyada məqalələrin yazılması olduqca asandır və HTML səhifələrindən

fərqli olaraq xüsusi biliklər tələb etmir. Mündəricatın yaradılması, keçid və şəkillərin

əlavə edilməsi, şablonlar və diğər funksiyalar avtomatlaşdırıldığından məqalələri qısa

müddət ərzində asanlıqla yaratmaq mümkündür.

Təsadüfi deyil ki Havaililərin dilində wiki (wihiwihi) sözü “tez”, “cəld” mənasını

daşıyır.Hər zaman neytral nəzər nöqtəsindən çıxış edərək yazın və yazdığınız

məqalələrin mənbəyini göstərin. Bu idarəçilərin və oxuyucuların sizin məqalənizə olan

etimadını artıracaq və mümkün mübahisələrin qarşısını alacaq. Wikipediyada

Ədəbiyyat, astranomiya, bioligiya, coğrafiya, fəlsəfə, hərb, hüquq, idman, islam, kimya,

kino şəxslər, tarix və türk dilləri haqqında istənilən məlumatı əldə etmək olar.

Biliklərimizi Paylaşaraq...

Prezident İlham Əliyev 2004-cü il yanvarın 12-də imzaladığı Azərbaycan Milli

Ensiklopediyasının nəşri haqda sərəncama baxmayaraq, bu gün ensiklopediyanın heç bir

cildinə də satışda rast gəlmək mümkün deyil. İnanıram ki, azad ensiklopediyaya əlavə

ediləcək hər bir kiçik məlumat onu dinamik, pulsuz və Elmlər Akademiyasının

hazırladığı ensiklopediyadan daha populyar edəcək.

İnformasiyanı azad paylaşmaq prinsipini hələ Tim Berners-Lee tərəfindən 1989-

cu ildə veb texnologiya (World Wide Web) yaradılarkən nəzərdə tutulmuşdur. Məhz bu

səbəbdən ilk yaradılan səyyar (browser) həm veb səhifələrini göstərmə həm də onları

redaktə etmə imkanına malik idi. Lakin sonrakı dövürdə internetin daha çox elektron

kommersiya istiqamətində inkişaf etməsi veb mediyasını ilkin fəlsəfəsindən

uzaqlaşdırdı.

Tim Berners-Linin özünün də etiraf etdiyi kimi, 2005-ci il ideyasının həyata

keçdiyi il kimi yadda qaldı. Belə ki, məhz bu il fikirlərini və biliklərini paylaşmaq

arzusunda olan milyonlarla yaradıcı insan bloglar, vikilər və podcastlər vasitəsilə

62

internetdə tsunami meydana gətirmişdir. Yazdığım bu məqalə də episentri uzaqda olan

bu tsunaminin bizə gəlib çatan kiçik bir dalğasıdır.

Vikimənbə(Wikisourse), Vikilüğət(Wikitionary), Vikikitab(Wikibooks), Vikisitat (Wikiquote) istiqamətləri.

Ana_Sehife_Wikipedia.htm Vikimedia_Fondu.htm

Vikipediyanın yaradıcıları – Cimmi Uels (Jimmy Wales) və Larri Senger Larry Sanger 15 yanvar, 2001-ci ildə il əvvəl tamamilə ayrı fəlsəfəyə əsaslanan, biliklərini paylaşmaq istəyən insanların birgə təşəbbüsü ilə dünyanın ən dolğun İnternet ensiklopediyasını yaratmaq qərarına gəlmişlər. Bu təşəbbüs özünü doğrultmuş və Vikipediya az sonra dünyanın ən məşhur 25 İnternet saytı sırasına daxil olmuşdur.

Wikipedia (Azərbaycanca Vikipediya) qeyri-hökümət təşkilatı olan Vikimedia Fondu tərəfindən yaradılan İnternet ensiklopediyadır. Vikipediyanı Britannika kimi digər internet ensiklopediyalardan fərqləndirən əsas cəhət onun açıq olması, yəni istənilən internet istifadəçisinin onu redaktə edə bilməsidir.

Ensiklopediyanın əsas tələbi yazılan məqalələrin və əlavə edilən biliklərin neytral nəzər nöqtəsindən (NPOV – Neutral Point Of View) çıxış etməsidir.

Commons

Ortaq media anbarı

VikiXəbər

Açıq xəbər mənbəyi

VikiSitat

Sitatlar

VikiVersitet

Viki Universitet

VikiLüğət

Lüğət

Meta-Viki

Vikimedia koordinasiya mərkəzi

VikiNövlər

Bioloji növlərin sistematikası

VikiMənbə

Açıq mənbə

63

1. VikiLüğət

(http://www.wikiionary.org/wiki/)

2. VikiSitat

(http://www.wikiquote.org/wiki/)

3. VikiKitablar

(http://www.wikibooks.org/wiki/)

4. VikiMənbə

(http://wikisource.org/wiki/)

5. VikiAnbar

http://commons.wikimedia.org/wiki/)

6. VikiNövlər,

http://www.wikispecies.wikimedia.org/wiki/)

7. VikiXəbərlər (http://www.wikinews.org/wiki/)

8. VikiVersitet (http://en.wikiversity.org/wiki/)

9.Meta-Viki (http://meta.wikimedia.org)

64

Adı   URL ünvanı  Yarandığ

ı tarix  

Wikipedia www.wikipedia.org2001-01-

15

Wiktionary www.wiktionary.org2002-12-

12

Wikibooks www.wikibooks.org2003-07-

10

Wikiquote www.wikiquote.org2003-07-

10

Wikisource www.wikisource.org2003-11-

24

Wikimedia

Commons

commons.wikimedia.or

g

2004-09-

07

Wikimedia

Incubator

incubator.wikimedia.or

g

2006-06-

02

Wikispecie

sspecies.wikimedia.org

2004-09-

13

Wikinews www.wikinews.org2004-12-

03

Wikiversity www.wikiversity.org2006-08-

15

VİKİPEDİYA SƏHİFƏSİNDƏ REDAKTƏ EDİLMƏSİ

Vikipediya:Məqalələrin redaktə qaydaları:

Vikipediya, açıq ensiklopediya

Vikipediya fəlsəfəsinin əsasında hər kəsin yeni məqalə yaradacağı və əvvəlkiləri redaktə

edə biləcəyi azad bir ensiklopediya durur. Azərbaycan Vikipediyası da bu fəlsəfəni əsas

tutur. Ona görə də Vikipediyanı zənginləşdirmək və onu redaktə etmək istəyən hər bir

kəsin redaktə qaydaları ilə tanış olması zəruridir. Redaktə qaydaları çox sadədir :

Tanışlıq

Əksər Vikipediya məqalələrini redaktə etmək elə də çətin deyil. Sadəcə məqalələrin

yuxarı hissələrində olan "Redaktə" düyməsini basın. Bu, Sizi yeni bir səhifəyə -

məqalənin redaktə səhifəsinə istiqamətləndirəcək. Əgər Siz sadəcə sınaq yazısı yazmaq

istəyirsinizsə, lütfən bunu "Qaralama dəftəri"ndə edin, məqalələrə müdaxilə etməyin.

Məsləhətdir ki, redaktədən sonra etdiyiniz dəyişikliklərin qısa məzmununu altdakı

qutuda yazasınız. Etdiyiniz dəyişikliklərin yaddaşa düşmədən necə görünəcəyini bilmək

istəyirsinizsə Sınaq göstərişi düyməsindən istifadə edə bilərsiniz. Həmçinin etdiyiniz

dəyişikliklər olan versiyanı və əvvəlki versiyaları müqayisə etmək üçün Dəyişiklikləri

göstər düyməsindən istifadə edin. Bu mərhələləri keçdikdən sonra (bu Sizdən asılıdır,

istəsəniz dərhal dəyişiklikləri saxlaya bilərsiniz) cəsarətli olun və "Səhifəni qeyd

et" düyməsini basın. Sizin dəyişiklikləriniz ani olaraq qeyd edilir və Vikipediyanın

digər istifadəçilərinin istifadəsinə verilir.Məqalələrdə həmçinin müzakirə səhifəsi olur.

Müzakirə səhifələrində adətən Vikipediyanın digər iştirakçılarının bu məqalə haqqında 65

yazışmaları, mübahisələri öz əksini tapır. Siz də bu yazışmalarda iştirak edə və ya hər

hansısa bir məsələni müzakirəyə çıxara bilərsiniz. Bundan ötrü "+" düyməsini basıb

yeni sektor yarada və ya "Redaktə" düyməsini basmaqla adi məqalə kimi redaktə edə

bilərsiniz.

Bir məsələni də bilməniz vacibdir. Müzakirə, məktublaşma və bəzi bir neçə əlavə viki-

proyektlər zamanı imzanızı qeyd edin (bunun üçün İmza və Tarix düyməsindən istifadə

olunur). Çünki, Siz həmin səhifələrdə öz şəxsi, subyektiv fikrinizi bildirirsiniz və

yazılmış sözün kimə aid olduğunu bilmək digər istifadəçilər üçün vacibdir. Lakin, bu

qayda ensiklopedik məqalə səhifələrinə aid edilmir. Edilmiş hər bir dəyişiklik Tarixçə-

yə qeyd edilir.

Kiçik Redaqtələr

Kiçik redaktələr əsasən bu hallar hesab olunur : mətnin kompyuterə yığımı zamanı

edilən səhvlərin düzəldilməs;, məzmuna dəyişiklik etmədən mətndəki şəklini

dəyişilməsi və s. Əgər redaktə edən onun etdiyi dəyişikliklərin heç bir zaman müzakirə

mövzusu olmayacağına inanırsa, o, kiçik redaktə yazısının qarşısından işarə qoya bilər.

Səhifə İzləmə

Əgər yaratdığınız və ya redaktə etdiyiniz məqalələrə edilən dəyişiklik Sizi

maraqlandırırsa onda Bu səhifəni izlə yazısının qarşısından işarə qoyun. İzlədiyiniz

səhifələr Sizin üçün ayrıca səhifədə göstəriləcək, həmçinin Son dəyişikliklərdə həmin

məqalələrin adları qalın mətnlə yazılacaq.

Viki Qeydlər

Keçidlər, İmzalar və Abzaslar

Alınan Nəticə Yazılan Mətn

Yazını bölümlərə və ya başlıqlara ayırmaq üçün

istifadə edilir:== Başlıq ==

66

Başlıq

Alt başlıq

Alt alt başlıq

=== Alt başlıq ===

==== Alt alt başlıq ====

Siyahıları asanlıqla yarada bilərsiniz

Bunun üçün hər bir sətirin önünə ulduz əlavə edin

ulduzların sayı siyahıdakı dərinliyi müəyyən edir

* Siyahıları asanlıqla

yarada bilərsiniz

* Bunun üçün hər bir sətrin

önünə ulduz əlavə edin

** ulduzların sayı

siyahıdakı dərinliyi

müəyyən edir

1. Həmçinin nömrələnmiş siyahılar yarada bilərisiniz

1. struktur üçün idealdır

2. və asanlıqla yaradlılr

# Həmçinin nömrələnmiş

siyahılar yarada bilərisiniz

## struktur üçün idealdır

## və asanlıqla yaradılır

Horizontal bölgü xətti üçün

simvolundan istifadə edin

Horizontal bölgü xətti üçün

----

simvolundan istifadə edin

İmzanızı əlavə etmək üçün:

Rustam

İmza və vaxtı əlavə etmək üçün:

Rustam 00:48, Yan 27, 2006 (AZT)

İmzanızı əlavə etmək üçün:

İmza və vaxtı əlavə etmək

67

Yalnız vaxtı əlavə etmək üçün:

00:48, Yan 27, 2006 (AZT)

üçün:

Yalnız vaxtı əlavə etmək

üçün:

Tarix formatları:

1. 20 yanvar, 1990

2. 20 yanvar 1990

Tarix formatları:

# [[yanvar 20]], [[1990]]

# [[20 yanvar]] [[1990]]

Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhəridirAzərbaycanın paytaxtı

[[Bakı]] şəhəridir

Bakı şəhəri Azərbaycanın paytaxtıdır

Bakı şəhəri

[[Azərbaycan]]ın

paytaxtıdır

Bir sözün bir neçə yazılış forması ola bilər. O zaman

onları bir yerə yönəltmək zərurəti yaranır.

"ABŞ" başlıqlı məqaləni "Amerika Birləşmiş

Ştatları" başlıqlı məqaləyə yönləndirmək üçün,

birincini sağdakı mətn ilə əvəz edin.

#REDIRECT [[Amerika

Birləşmiş Ştatları]]

Başqa dildə mövcud olan eyni başlıqlı məqaləyə

keçid əlavə etmək üçün aşağıdakı keçid növündən

istifadə edin:

[[dilin kodu:Başlıq]]

[[ar:باكو]]

[[en:Baku]]

[[ru:Баку]]

68

Məqaləni bu və ya digər kategoriyaya aid etmək üçün

sağdakı nümunədən istifədə edin.[[Kateqoriya:Azərbaycan]]

Məqalədə bu və ya digər kategoriyaya keçid əlavə

etmək üçün sağdakı nümunədən istifədə edin.[[:Kateqoriya:Azərbaycan]]

Xarici, qeyri-viki keçidlərini əlavə etməyin üç yolu:

1.

2. Görünən keçid: http://az.wikipedia.org (tərcih

olunmur)

3. Adsız keçid: [1] (yalnız mətnin daxilində)

4. Adlı keçid: Vikipediya

#Görünən keçid:

http://az.wikipedia.org

(tərcih olunmur)

#Adsız keçid:

[http://az.wikipedia.org ]

(yalnız mətnin daxilində)

#Adlı keçid:

[http://az.wikipedia.org

Vikipediya]

Şəkillər

Alınan Nəticə Yazılan Mətn

Şəkil:

Şəkil:

[[Şəkil:Wikipedia-logo-az.png]]

Sağ tərəfdə yerləşən və

başlığı olan şəkil:Sağ tərəfdə yerləşən və başlığı olan şəkil:

[[Şəkil:Wikipedia-logo-az.png|frame|right|

Vikipediya Ensiklopediyası]]

69

Vikipediya Ensiklopediyası

Sol tərəfdə yerləşən və

başlığı olan şəkil:

Vikipediya Ensiklopediyası

Sol tərəfdə yerləşən və başlığı olan şəkil:

[[Şəkil:Wikipedia-logo-az.png|frame|left|Vikipediya

Ensiklopediyası]]

Şəkil 30 pikselədək

kiçildildi: Şəkil 30 pikselədək kiçildildi:

[[Şəkil:Wikipedia-logo-az.png|30px]]

Yazının formatlaşdırılması

Alınan nəticə Yazılan mətn

kursiv mətnlər

qalın mətnlər

qalın mətn və kursiv mətn birlikdə

Bu işarələr ikqat və ya üçqat apostroflardır,

dırnaq deyildir.

''kursiv mətnlər''<br />

'''qalın mətnlər'''<br />

'''''qalın mətn və kursiv mətn

birlikdə'''''.

70

Texniki terminlər üçün eyniölçülü yazılar.<tt>Texniki terminlər üçün</tt>

eyniölçülü yazılar.

Siz həmçinin kiçik tekstlərdən başlıqlar üçün

istifadə edə bilərsiniz.Siz həmçinin <small>kiçik

tekstlərdən</small> başlıqlar

üçün istifadə edə bilərsiniz.

Siz silinmiş materialın üzərindən yeni materialın

altından xətt çəkə bilərsiniz.Siz <strike>silinmiş materialın

üzərindən</strike> və ya

<u>yeni materialın altından</u>

xətt çəkə bilərsiniz.

Siz həmçinin xüsusi simvollardanda istifadə edə

bilərsiniz

Bax Vikipediya:Xüsusi

simvollar

Alt indeks: x2

Üst indeks: x2 və ya x²

İkinci üsuldan siz ümumi hallarda istifadə edə

bilərsiniz, lakin bəzi hallarda (məsələn, ölçü

vahidləri üçün) məhz bu üsuldan istifadə etmək

lazımdır ki, bəzi Brauzerlər (Browser) onu oxuya

bilsinlər.:

ε0 = 8.85 × 10−12

C² / J m.

Alt indeks: x₂

Üst indeks: x² və

yax&sup2;

&epsilon;₀ =

8.85 &times;

10^&minus;12

C&sup2; / J m.

Mürəkkəb formullar:

  <math>\sum_{n=0}^\infty \

frac{x^n}{n!}</math>

71

Bax Vikipediya:Formullar

Məqalələrə şərhlərin yazılması:

Səhifədə görsənmir

Redaktələr zamanı yazıla bilər.

<!-- Şərh -->

WORDLE

http://wordle.net - Bu saytın köməkliyi ilə müəllim və şagirdlər istənilən yazını

maraqlı bir şəkildə hazırlaya bilir. Bir növ bu saytın köməkliyi ilə kitabların üz

qabıqlarını hazırlamaq olar. www.readthewords.com - Bu sayt imkan yaradır ki, şagird

ingilis dilində olan sözlərin, materialların səsləniş formasını eşitsin. Bu sayt vasitəsi ilə

şagirdlər istənilən həcm də olan sənədi və yaxud kitabı oxuya bilir. Bir növ elektron

kitab funksiyasını yerinə yetirir.

http://wordle.net - Bu saytın köməkliyi ilə müəllim və şagirdlər istənilən yazını

maraqlı bir şəkildə hazırlaya bilir. Bir növ bu saytın köməkliyi ilə kitabların üz

qabıqlarını hazırlamaq olar.

72

MÜXTƏLİF FƏNLƏR ÜZRƏ VƏ MARAQLI TƏDRİS BÖLMƏLƏRİNİ

ƏHATƏ EDƏN İNTERNET KATALOQ

FİZİKA VƏ ASTRONOMİYA

http://www.fizika.ru/ — 

Bu saytda 7,8 və 9-cu siniflər üzrə maraqlı testlər, tapşırıqlar, labaratoriya işləri

yerləşdirilmişdir

http://www.infoline.ru/g23/5495/physics.htm — Bu saytda termodinamika, müxtəlif

fiziki təcrübələr(animasiyalar formasında yerləşdirilmişdir

http://www.chat.ru/ecalcsys/main.htm 

73

Bu proqram fizika məsələlər həll edir həmçinin Kirxoqrof qanunu, kontur

cərəyanlarının --------- proqram həmçinin potensial diaqramma və güc hesablama

balansı göstərilmişdir.

http://phisika.boom.ru/ — Astranomiyadan qravitasiya, kvant fizikası, paradokslar

nüvə fizikası öz əksini tapmışdır.

http://www.planetarium.ru 

Astronomik təhsil bu böyük proyektdir. Astronomiyanı keçən müəllimlər üçün və

astronomiyaya maraq göstərənlər üçün. Saytda Astronomiyaya aid ən vacib məlumatlar

var.

http://www.phizik.cjb.net/ 

Tələbələrin imtahanlara hazırlaşmasına kömək məqsədi ilə sayt yaradılmışdır.

http://school.holm.ru/predmet/phisic/ 

Müxtəlif fizikanın bölmələri üzrə maraqlı resurslar vardır.

http://www.convert-me.com/ru/ 

http://electr.nm.ru/

Təbiət hadisələrinin öyrənilməsinin maraqlı tarixi faktları və maraqlı təcrübələr

haqqında. İşığın alınması prosesi burda öz əksini tapmışdır.

http://www.chat.ru/hologrph/ 

Laboratoriya işləri üçün qiymətli məlumatlar var.

http://www.irnet.ru/olezhka2/wnuclear.shtml 

74

Nüvə fizikası və Günəş haqqında məlumatlar var.

KİMYA

http://www.edu.yar.ru 

Yaraslav universitetinin kimya fənni üzrə hazılradığı maraqlı saytdır.Burda Sizlərə

lazım olan bütün məlumatları tapa bilərsiniz.

http://cnit.ssau.ru/organics/index.html 

10-11-ci siniflər üçün, kimya fənnindən Elektron dərslik vəsaiti. Ev tapşırıqları,

labaratoriya işləri və sairə maraqlı bölmələr öz əksini tapmışdır.

http://www.informika.ru/text/database/chemy/START.html 

Kimya fənni üzrə bir məlumat bazasıdır ki, bu bazadan btün məlumatları tapa bilərsiniz.

http://www.chem.msu.su 

Kimya fənnindən ali məktəblərə hazırlaşanlar üçün, testər, tapşırıqlar öz əksini

tapmışdır.

COĞRAFİYA

http://www.kulichki.com/travel 

Dünya ölkələri onların fiziki coğrafiyası haqqında maraqlı məlumatlar vardır.

http://montaro.newmail.ru/ 

Dağlar və düzənliklər haqqında

http://www.countries.ru/ 

75

Dünya ölkələri haqqında məlumat portalıdır. əhali, fiziki xəritəsi, iqlimi, coğrafi

mövqeyi və sairə.

http://nakarte.ru/

İnternet dərslər vardır.

http://www.abratsev.narod.ru/ 

Su, hava haqqında dərslər.

http://www.meteo.ru/home_rus.htm 

http://www.sgm.ru/rus/ 

Dünyada olan muzeylər haqqında

http://adventure.hut.ru/general/ 

Dünyada baş vermiş maraqlı coğrafi hadisələr.

http://www.rgo.ru/cgi-bin/index.cgi 

http://www.ipk.edu.yar.ry:

8101/resource/distant/geographic/index.html 

Müəllimlər üçün Distant dəstək. Burda metodiki tövsüyələr ala bilərsiniz.

http://www.lgg.ru 

Dünya coğrafiyası(150 dən çocx dövlətlər haqqında məlumatlar var)

http://geo2000.nm.ru/index.htm 

76

Materiklər haqqında qiymətli məlumatlar.

http://rmc.pstu.ac.ru/YP/Yp_ir/data 

İnteraktiv xəritələr, dünya əhalisinin yerləşmə arelalları və tarixi haqqında

məlumatlar tapmaq olar.

mpsu.narod.ru/inetforschool/index.html 

İnternetdən coğrafiya dərslərində necə istifadə etmək olar.

BİOLOGİYA

http://prcnit.ssu.runnet.ru/abiturient/win/liceum/bio_car.htm — 

Burda Anataomiyaya aid maraqlı interaktiv testlər, tapşırıqlar vardır.

http://nature.ok.ru/ 

Heyvanların tipləri haqqında zəngin məlumatlar vardır. Nadir incilər( qırmızı

kitaba adları düşmüş heyvanlar haqqında da vardır) Bundan əlavə olaraq, bu

saytda həm də müzakirələr üçün forum da vardır.

TARİX

http://www.rubricon.ru/io_1.asp 

Qədim Dünya Tarixi öz əksini tapıb. Elektron dərslikdir.

http://grandwar.kulichki.net 

Rusiya imperiyasının hərbi münaqişələri haqqında məlumatlar verilir.

77

http://www.kemet.ru 

Qədim Misir tarixi haqında dərin məlumatlar var. Onun yaranması, əhalinin

formalaşması, müharibələr, imperiyalar, bağlanan sülh müqavilələri və sairə

haqda geniş məlumatlar öz əksini tapmışdır.

http://decembr.hobby.ru/v4/index.htm 

Dekabristlər üsyanı haqqındadır. Üsyanın başlanması, üsyanına qədər və

üsyandan sonrakı mərhələlər öz əksini tapmışdır.

http://ancient.holm.ru/ — Древний мир Тема сайта — история Древнего

мира и все, что с ней связано. История древних держав, философия,

культура, религия, искусство, наука.

http://rome.webzone.ru/ 

Qədim Roma haqqında zəngin məlumatlar var( tarixi, yaranması, əhalisi, Qrax

ardaşlarının islahatları, imperiya, respublika dövrləri, 3 Pun müharibəsi və sairə)

http://docentr.krs.ru/work/web/kolesov/index.html 

İkinci dünya müharibəsi haqqında video məlumatlar mövcuddur. Həm də arxiv

materialları da vardır.

http://www.history.ru/histr.htm 

MDB dövlətlərinin tarixi haqında zəngin ensiklopediyalar öz əksini tapıb.

78

http://hist1.narod.ru/ 

Bu saytda Qədim Dünya, Orta Əsrlər və Yeni dövr Dünya tarixləri öz əksini

tapmışıdr.

http://liberte.da.ru/ 

Fransa Burjua inqilabı haqqında – İnqilaba qədər, inqilabın başlanması və ondan

sonrakı olan dövrlər öz əksini tapıb.

http://sesna.hypermart.net/pages/ 

Dünya tarixi haqqında portaldır. 400 kiçik saytlar vardır.

RUS DİLİ VƏ ƏDƏBİYYAT

http://www.geocities.com/Athens/Ithaca/3880/osn.html 

 http://www.yamal.org/ook/ 

XARİCİ DİL

http://www.english.language.ru 

Online ingilis dili dərsi

http://www.study.ru/ 

ingilis dilində müxtəlif səviyyələrə uyğun mətnlər

http://www.anriintern.com/indlanguadge.php 

İngilis dili müəllimləri üçün pulsuz Distant təhsil alma imkanları var.

79

http://www.toefl.ru/ — TOEFL proqramı üzrə imtahana hazırlıq

 http://www.complexsystems.net/ 

http://english-language.chat.ru/

Kiçik məqalələr, testlər, lətifələr, danışıq üçün topiklər və sairə

http://deutsch.holm.ru/index.html 

http://www.spanish-lessons.ru/ 

http://www.edu.ru/

http://www.school.edu.ru/

http://www.ege.edu.ru/

http://edu.rin.ru/

http://pedsovet.org/

http://festival.1september.ru/

80