INSTITUT KEMAHIRAN MARA LUMUT PERAK

NAMA SUBJEK

PENGAJIAN MALAYSIA

KOD

KUA/TUA/PUA/2015/4013

TAJUK

BIL NAMA PELAJAR KAD PENGENALAN KAD MATRIK1 MUIZZUDDIN BIN ISMAIL 951204-08-50712 ADAM BIN ALI

ASPEK KEBUDAYAAN DAN ADAT RESAM MASYARAKAT DI TANAH MELAYU SERTA PERIBUMI DI SARAWAK DAN SABAH

NAMA PELAJAR

KURSUS

SIJIL TEKNOLOGI KEJURUTERAAN ELEKTRIK DOMISTIK DAN INDUSTRI

NAMA PENSYARAH

PUAN FARIDAH BINTI MOHAMMAD

ISI KANDUNGAN

BIL

PERKARA MUKA SURAT

1 PENGHARGAAN 22 PENGHARGAAN

-PENGENALAN -ADAT *PENGENALAN *ADAT PEPATIH *ADAT TEMENGGONG *PERKAWINAN MELAYU -PAKAIN

3-19

3 IBAN -PENGENALAN -KELAHIRAN -PERKAWINAN -PAKAIN

20-29

4 KADAZAN DUSUN -PENGENALAN -PAKAIAN -ADAT

30-35

5 KESIMPULAN 366 RUJUKAN 37

PENGHARGAAN

Dengan nama Allah yang maha pemurah lagi maha mengasihi,

Alhamdulilila,syukur ke hadrat ilahi dengan limpah kurnianya dapat kami menyelesaikan

tugasan kerja kursus ini dengan jayanya.Kami menjulang setinggi penghargaan kepada Puan

Faridah Binti Mohammad iaitu pensyarah subjek kursus ini yng banyak membantu kami

sepanjang proses pembentukan ini berlaku.Kami juga mangucapkan ribuan terima kasih kepada

kawan yang banyak menbantu sepanjang proses kerja kursus ini.

Pelbagai ilmu yang dapat kami meruangkai sepanjang kami menyiapkan tugasan ini.Dengan

anajakan paradigm dalam era globalisasi ini dapat merungkai pelbagai ilmu pendidikan di muka

bumi ini.

PENGENALAN

MELAYU

Masyarakat melayu adalah salah satu komponen dari bangsa Malaysia.Kebanyakan adalah

penduduk setempat yang telah menghuni wilayah semenanjung Tanah Melayu dan Pulau

Borneo bahagian barat laut.Masyrakat yng berdiam di beberapa Wilayah Indonesia.Meskipun di

beberapa wilayah tersebuat kelompok tersendiri (misalnya Sarawak,Sabah dan

Kelantan).Meskipun demikian ,undang-undang Dasar Malaysia memliki batasan tersendiri

kemelayuan Negara itu.

Definisi melayu adalah sebagai adalah penduduk pribumi yang bertutur dalam bahasa

melayu,beragama yng menjalankan tradisi dan adat istiadat melayu.Di Malaysia,penduduk

pribumi dari keturunan suku kaum di Indonesia,seperti minagkabau,aceh,bugis dan mendaling

yng bertutur dalam bahasa melayu,beragama islam dan mengikuti istiadat melayu,semuanya

dianggap sebagai orang melayu selain daripada melayu jati yng berasal dari Tanah Melayu

sendiri.Bahkan orng bukan melayu berkawin dengan orang melayu memeluk agama islam juga

diterima sebagai orang melayu.

Orang melayu hamper seluruhnya beragama islam.Namun demikain ,sisa-sisa unsure agama

hindu dan animism masih dapat dilihat dalam system kepercayaan mereka.Islam tidak dapat

menghapuskan unsure kepercayaan tersebuat.Proses sinkretime terjadi dimana unsure

kepercayaan sebelum islam ada secara laten atau disesuiakan dengan unsur islam.Proses ini

jelas dapat ditemukan dalam ilmu pngubatan melayu(pengubatan tradisional) di dalam

beberapa upacara adat

ADAT

CIRI-CIRI ADAT PERPATIH DAN ADAT TEMENGGUNG

Mengikut kamus dewan adat sebagai peraturan yang lazaim dilakukan sejak dulu kala.Dengan

kata lain adat bermaksud peraturan yang diamalkan oleh sesebuah masyarakat secara turuan

temurun sehingga iaya merupakan hukuman yang perlu dipatuhi oleh semua.Sesiapa yang

melanggar hokum adat ini boleh dihukum.Hukum adat dikendalikan oleh badan yang dikendali

sebagai Majlis Orang Tua.Majlis diketuai oleh seseorang ketua adat.

Terdapat dua hokum adat yang diamalkan di negeri melayu sebelum campur tangan British

iaitu Pepatih dan Temenggung.

Adat Pepatih dan Adat Temenggung mempunyai perbezaan dalam semua aspek.Kawasan dan

pengawasan bentuk dan pelaksanaan,pemerintah dan undang-undang.

Adat Pepatih

Kawasan Dan Pengasasan

Adat Pepatih berasal dari Pagar Ruyung ,Sumatera yang diasaskan Datuk Pepatih Nan Sebatang

darat yang diamalakan di Negeri Sembilan dan Naring.Adat ini dibawa ke Negeri Sembilan oleh

orang Minangkabau pada Kurun ke-17

Bentuk Dan Pelaksanaan

Adat Pepatih merupakan adat yang bertulis .Ia adalag Pepatih yang diwarisi secara

lisan .Susunan hokum dalam adat ini sebagai tembok Atau bilanggan adat.Hukum adat ini

berasaskan dua sumber iaitu resam adat turun temurun yang diwarisi dan hokum syarak

Maznab shafie.Adat ini dihafal oleh ketua adat.

Pemerintah

Dari segi pemerintah dan pentadbiran adat Pepatih bersifat demokrasi.Ketua pemerintah bukan

terletak pada tangan sahaja.Kuasa dibahagikan antara pemerintah undang-undang

lembaga.Berpuak,Perut dan orang ramai.Ketua disetiap peringkat dipilih dan dilantik oleh

kumpulan ketua daripada peringkat bawah hingga atas .Perut memilih buapak.Buapak

lembaga .Lembaga memilih undang-undang memilih Yamtuan Besar.Sistem pemerintah

memetingkan prinsip pemuafakan.Yamtuan dipilih secara demokrasi oleh ketua ketu suku yang

dikenali sebagai undang.

Pelaksanaan Undang-Undang

Dalam adat Pepatih undang jenayah bersifat pemulihan,berperikemanusian dan bertimbang

rasa.Hukuman yang diberi bertujuan member kesedaran dan bukan untuk menghukum yang

diberi kesedaran dan bukan untuk menghukum pesalah semata mata.Orang yang membuat

kesalahan dan mangsa diberi ganti rugi dalam bentuk ayam atau kambing bergantung kepada

keadaan lukanya.

Mangsa kecurian boleh dapat balik barang barangnya.Sekiranya berlaku pembunuhan mesti

menanggung kehidupan keluarga si mati.Hukuman bunuh hanya boleh dijatuhkan oleh

Yamtuan Besar sahaja.Hukuman lain ditentukan oleh .Buapak atau Lembaga.

Pembahagian Harta

Undang unadang pembahagian harta dalam Adat PEpatih memmetingkan juga keturunan

sebelah nasib ibu atau diberatkan kepada kaum perempuan.Harta pusaka diturunkan melalui

keturunan.Perempuan ,iaitu pihak sebelah ibu sebagai penggasas keluarga kepada anak

perempuan.

Dalam keadaan bertentu Adat Pepatih menjadikan wanita kaya dan berkuasa .Suami tidak berhak memiliki harta pusaka .Sekiranya seorang ibu tidak mempunyai anak perempuan

hartanya akan diwarisi kedpada adik perempuan ,anak perempuan adik adikberadik dan cucu perempuan.

Secara umumnya harta pasangan dapat dibahagikan kepada tiga jenis harta carian ,harta dapatan dan harta pembwaan .Harta carian ialah harta yang diperoleh bersama sepanjang perkongsian hidup.Harta ini dibahagikan dua jika bercerai.Harta dapatan iailah harta yang sedia ada pada si isteri sebelum berkawin jika berkawin harta itu kekal ditangan isteri.Harta pembawaan ialah harta yang sedia si lelaki sebelum berkawin.Jika bercerai bekas isteri tidak boleh tuntut harta itu

Kekeluargaan Dan Perkawinan

Dalam aspek perkawinan,adat Pepatih tidak membenarkan perkawinan sesame suku sebaliknya hendaklah daripada suku yang berlainan dan perkawinan ini dikenali sebagai eksogami .Perkawinan sesame suku tidak digalakkan kerana dianggap kerana tidak mengembangkan keturuan ,melnggar adat dan akn dibuang suku .Di Negeri Sembilan terdapat 12 suku dan setiap mempunyai nama tersendiri seperti bibunda,tiga nenek,batu hampar,paya kumbuh,anak Melaka,anak acheh dan lain-lain lagi.

Apabila seorang anak berkahwin,suaminya digelar orang semenda selepas berkahwin wanita tersebut akan membawa suaminya tinggal di rumah pusaka (rumah gadang) atau rumah

Rumah sendiri yang dibina berhampiran rumah pusaka ibunya. Apabila si suami kematian isteri digalakkan mengambil adik perempuan isterinya untuk dijadikan isteri bagi menjaga anak anaknya. Perkahwinan ini dikenali sebagai tikar.

Susunan keluarga masyarakat adat perpatih berdasarkan matrilineal yang mengutamakan wanita yang disusur galukan kepada keturunan sebelah ibu. Susunan keluarga sebegini mengandungi anak lelaki,cucu perempuan,cucu lelaki dan seterusnya. Adat perpatih melarang seorang lelaki berkahwin dengan dua atau lebih dengan wanita yang berasal dari suku yang sama.

Kawasan dan pengasan

Adat temenggung berasal dari pelembang,sumatera yang diasaskan oleh datuk ketemenggung dan menjaga kawasan persisiran pantai dan laut. Adat ini dibawa ke Melaka pada awal kurun ke-15 lagi. Diamalkan disemua negeri-negeri kecuali Negeri Sembilan .

Bentuk dan pelaksanaan

Adat temenggung dilaksanakan di seluruh negeri-negeri kecuali negeri Sembilan . pada peringkat awal penyebarannya di tanah melayu,adat ini dipengaruhi oleh agama hindu teruma dalam undang-undang manusia . apabila agama islam berkembang, adat ini menerima pengaruh agama islam dan hokum syarak mengikut mazhab shafie.

Adat ini tersebar di negeri-negeri melayu yang lain dengan berlaianan tetapi mempunyai fungsi yang sama. Di johor, adat ini dikenali sebagai undang-undang johor, orang kedah dikenali sebagai undang-undang kedah,di Pahang undang-undang Pahang dan di perak sebagai undang-undang 99 perak .

Pemerintahan

Adat temenggung mengamalkan sistem perintahan autokranik iaitu kuasa terletak di tangan pemerintahan atau raja . adat ini mementingkan golongan yang memerintah raja atau sultan mempunyai hak keistimewaan dan kuasanya diperkukuhkan melalui konsep daulat dan derhaka.

Di puncak struktur politik ialah seorang raja atau sultan, diikuti oleh kerabat-kerabat diraja, pembesar-pembesar negeri yang memegang jawatan tertentu dan ketua kampong .sultan merupakan ketua negeri,lambing penyatuan dan perpaduan rakyat.

Jawatan sultan bersifat warisan, seseorang raja yang mangkat dan diganti dengan putera sulung kecuali perak berasaskan sistem giliran . jika sultan tiada anak lelaki,hak pewarisan takhta jatuh kepada anak lelakinya. Jika kedua-duanya tiada barulah musyawarah dan permuafakatan antara sultan gengan pembesar menjadi keputusan dalam melaksanakan sistem pentadbiran pembesar-pembesar pula dilantik oleh sultan.

Pelaksanaan undang-undang

Bentuk dan pelaksanaan hukumanya adalah lebih tegas dan keras. Bertujuaan menghukum

Serta bepegang kepada prinsip pembalasan semata-mata . Oleh itu, pelaksanaan sesebuah hukuman dibuat dengan tegas agar dapat member iktibar dan amaran kepada orang lain supaya tidak melakukan sebarang jenis kesalahan.

Hokum bunuh dikenakan atas kesalahan berat seperti membunuj,mencuri,menfitnah dan menderhaka kepada raja. Hukuman bunuh dilakukan oleh raja atau sultan sahaja. Lain-lain hukuamn boleh dilakukan oleh pembesar-pembesar.

Undang-undang dalam adat temenggung lebih memihak kepda golangan atasan atau pemerintah. Ini bermaksud, sekiranya rakyat dan kerabat diraja melakukan kesalahan yang sama, hukuman yang dikenakan rakyat lebih berat berbanding dengan kerabat diraja.

Pembahagian harta

Kaum lelaki berhak mewarisi lebih banyak harta daripada wanita kerana pengaruh daripada hokum islam (hokum faraid). Ini bermkna jurai keturunan sebelah bapa lebih diutamakan. Pemberian harta yang lebih kepada anak-anak lelaki dalam islam kerana anak lelaki mempunyai tanggungjawab yang besar berbanding dengan anak perempuan.

Jika berlaku penceraian lazimnya cara pembahagian harta suami isteri mengikut hukum syarak mazhab shafie. Adat ini menjelaskan harta yang diperoleh semasa perkahwinan dikenali sebagai harta sepencarian. Harta sepencarian bagi harta isteri yang diceraikan dibahagi dua sama banyak. Jika isteri yang diceraikan itu tidak bekerja hanya berhak mendapat satu pertiga sahaja. Harta asal suami atau isteri dikembalikan kepada suami isteri berkenanan.

Kekeluargaan dan perkahwinan

Adat temenggung bersifat patriarchal iaitu kaum lelaki lebih mengutamakan kerna kaum lelaki melanjutkan keturunan sesebuah keluarga. Ini sejajar dengan prinsip hukum syarak yang yang mengiktiraf lelaki sebagai ketua keluarga.Adat ini membenarkan perkahwinan dengan sesiapa sahaja (endogamy) asas asalkan tidak bertentangan dengan hukum syarak. Sekiranya mempunyai pertalian darah atau muhrin perkahwinan dilarang. Sesudah berkahwin isteri akan ikut tinggal bersama suami.

Pakaian

Baju tradisional melayu merujuk kepada baju tradisional orang melayu terutmanya baju melayu dan baju kurung selain itu ia juga termasuk baju kebaya celana,kain sarong,sampin dan selendang.

Pakaian orang melayu kini lahir dari pertumbuhan dan perkembangan pakaian dahulu kala melalui proses ubah ansur.proses ini bukan sahaja berlaku akibat peringkat awal masyarakat di tempat itu sendiri malahan yang lebih penting akibat pengaruh cina,india,arab dan eropah. Unsure-unsur tamadun dari timur dan barat ini digabungkan menjadikan satu budaya yang beraneka rupa serta indah dan unik. Pakaian kaum lelaki yang masih popilar termasuklah baju kurung,baju kebaya panjang,baju kebaya pendek dan baju kurung kedah. Selain itu, terdapat juga pakaian yang dianggap klasik seperti puteri perak,pakaian cik siti wan kembang,baju manora dan minangkabau.

Perkahwinan melayu

Merisik

Dalam adat perkahwinan melayu, terdapat beberapa peringkat penting.Pertama sekali adalah peringkat merisik.merisik ini juga dipanggil meninjau atau menengok. Dalam budaya melayu, adat ini merupakan tahap awal menjodohkan teruna dan dara, yang melibatkan pertemuan tersebut penting kerana menghormati pihak dara.tujuan adat ini dilakukan adalah untuk memastikan gadis yang dihajati oleh seseorang lelaki itu belum berpunya. Ini penting, kerana dalam islam seseorang itu dilarang meminang tunangan orang. Lazimnya adat ini akan dilakukan oleh saudara mara terdekat bagi menyelidik latar belakang si gadis atau si teruna.

Bertunang

Bertunang atau meminang adalah kata persetujuan dicapai oleh keluarga pihak lelaki wakil dari pihak lelaki yang dipilih kalangan orang tua-tua akan diutuskan oleh ibubapa untuk mewakili mereka, biasanya ibu bapa kepada anak dara tersebut tidak akan member jawapan yang mukttamad kepada pihak yang dating untuk meminang kerana mengikut adat, mereka sepatutnya diberi jawapan atau panggil bertangguh. Sebenarnya, adat bertangguh ini mencermin budaya melayu yang amat berhati-hati dalam menentukan jodoh dan menghantar rombongan yang dihadiri oleh orang tua yang mewakili pihak meraka untuk memberi jawapan. Sekiranya pinangan diterima, pada pertemuan itu mereka akan membincangkan tentang segala syarat mas kahwin antara perbelanjaan majlis perkahwinan dan tarikh

Perkahwianan. Cincin disarungkn di jari untuk dijadikan sebagai tanda si dara sudah dimiliki.

Pelamin dan bersanding

Bersanding bermaksud duduk bersebelahan di suatu tempat yang istimewa. Amalan ini anggap kemuncak majlis perkahwinan dalam perkahwinan dalm adat resam perkahwinan melayu. Bersanding adalah acara terpenting dan sekali seumur hidup bagi pasangan pengantin. Bersanding selepas akad nikah merupakan majlis persandingan yang ringkas sahaja.biasa baju akad nikah digunakan semasa acara bersanding. Akad nikah boleh diadakan di masjid,surau atau rumah pengantin perempauan. Mempelai akan duduk diatas pelamin,diapit, oleh pengapit. Bersanding ini bertujuan untuk mengenalkan dan memberitahu kepada masyarakat bahawa si teruna dan si dara sudah disatukan.

Pakaian melayu

Baju riau

Baju berbelah ini seakan-akan baju kebaya pendek.baju riau juga disebut engku puteri atau raja hamidah iaitu puteri raja haji iaitu yang dipertuan besar riau yang kelima dan keturunan bugis. Pada umumnya baju tradisional melayu untuk lelaki biasanya dilengkapi dengan kain songket.

Baju belah kebaya labuh

Walaupun wanita johor terkenal dengan baju kurung tetapi dalam acara majlis memakai baju kebaya,sebagai warisan daripada kerajaan johor-riau. Pola baju belah panjang ini masih mengurungkan anggota badan secara tradisi potongan labuh sehingga buku lali Cuma bezanya ia berbelah dan berpesak dihadapan ini. Umumnya dipakai sebagai baju panjang dan kebaya panjang. Tradisi ini berkembang kebya dan bertangan panjang berpesak lurus di hadapan,berkekek dan berbelah dada yang ditutup dengan kamcing atau kesonsang tiga.

Baju melayu cekak musang

Istilah ini berhubung langsung dengan pola lingkaran leher baju,tengkuk”cekak tinggi atau leher tegak empang leher. Pengertian”cekak musang merakamkan imej alami untuk leher baju yang bercekak tinggi berdiri(2.5cm)melingkari leher. Ukuran ditentukan oleh lingkaran bulat yang dibuat dengan ibu jari lai yang bertemua hujungnya. Baju ini dipakai di johor ketika penerintahan sultan Ibrahim ibni sultan abu bakar.

Baju melayu teluk belanga

Baju ini mula diperkenalkan di teluk belanga,singapura dan tersebar luar sebagai cirri khas johor kursusnya paa abad ke 19. Ia juga dikatakan pakaian lelaki telah dipakai sultan abu bakar pada tahun 1886 untuk meraihkan pemindahan ibu negeri johor dari teluk belangga di singapura ke johor bharu. Walau bagaimanapun isitilah ini menjadi cirri khas masyarakt melayu hingga disebut selengkapnya baju melayu.

Baju kurung

Baju kurung dianggap popular dipakai oleh lelaki dan perempuan.Perbezanya terletak pada bahagian kocek iaitu lelaki mempunyai tiga kocek manakala mempunyai satu kocek serta perbezaan erti mengurung ataubmenutup anggota tubuh acara ini menepati konsep pakaian cara melayu setelah kedatangan agama islam.sehingga isitilah kurung diertikan sebagai yang selesa longgar,labor atau panjang sehingga disebut dengan berbagai-bagai nama misalnya baju kurang bernyawa. Walaupun mempunyai pelbagai nama namun baju kurung telah menampilkan cirri-ciri tersendiri.

Iban

Masyarakat iban merupakan golongan majoriti di negeri Sarawak .Terdapat pelbagai suku kaum masyarakat iban seperti balau,sebuyau,lemanak dan lain-lain lagi.Masyarakat iban masih kuat berpegang dengan inditi tradisi mereka disamping mengamalkan pelbagai jenis adat resam yang unik. Dari segi geografik, kebanyakan masyarakat iban mendiami beberapa kawasan pendalaman yang tertumpu di tengah-tengah negeri Sarawak dan sebilangan yang diamalkan oleh masyarakat iban berikut akan menfokuskan tiga aspek utama dalam kehidupan meraka iaitu kelahiran dan perkahwinan.

Kelahiran

KAUM IBAN BANYAK MENGAMALKAN PANTANG LARANG DAN ADAT-ADAT TERTENTU DALAM ASPEK KELAHIRAN. PERANAN BIDAN JUGA SANGAT PENTING SEMASA MEMBUAT PERSIAPAN MENYAMBUT PERSIAPAN MENYAMBUT KELAHIRAN DAN JUGA SELEPAS BERSALIN DAN JAGA SELEPAS LAHIR.

Sewaktu mengandung

Dalam tempoh tujuh bulan semasa mengandung, mereka wanita iban dan suaminya dikenakan pelbagai pantang larang.antaranya seperti berikut:

- Mereka dilarang mengali parit di kawasan padi atau dimana-mana sahaja.

-mereka dilarang memotong pokok yang menjalar di tanah kerana dibimbangi akan menghalang pendarahan yang berterusan semasa melahirkan anak.

-Wanita mengandung dilarang menuangkan minyak ke atas tapak tangan disapu pada rambut supaya bayi bakal lahir tidak bernanah.

-Kedua suami isteri tidak boleh menam pokok pisang kerana khuatiri bayi berkepala besar.

-mereka tidak boleh memikal batu bata yang tajam di dalam raga kerana khuatiri bayi akan lumpuh.

-Mereka tidak boleh membawa kura-kura ke dalam bilik supaya bayi tidak tersekat dalam rahim semasa dilahirkan.

PERKAHWINAN

Peraturan yang dilakukan sebelum seorang itu layak menjadi suami isteri. Dalam masyarakat iban, usia pengantin lelaki perlu melebihi dua puluh dua tahun. Ini disebabkan dalam usia yang sebegini, pihak lelaki telah bersedia untuk berkahwin.Bagi pihak si gadis pula, tiada umur khusus yang ditetapkan.Perkahwinan yang sempurna masyarakatiban ialah perkahwinan yang mematuhi kehendak adat. Pihak yang melanggar mana-mana adat perkahwinan dikehendaki membayar denda mengelakkan suami isteri ditimpa ksesusahan untuk mencari pasangan bergantung pada keadan rumah itu, kalau keluarga itu besar ank-anak mereka lambat dikahwinkan, sebaliknya apabila keluarga itu kecil anak-anak meraka akan dikahwinkan secepat yang mungkin dengan harapan menantu dpat membantu keluarga membuat kerja-kerja tertentu. Terdapat beberapa peringkat tertentu dalam perkahwinan kaum iban iaitu peringkat merisik,meminang, bertunang, majlis perkahwinan dan selepas perkahwinan.

Merisik

Dalam masyarakat iban, perkahwinan biasanya ditertentukan oleh pengantin lelaki . Sekiranya seorang teruna telah berkenan kepada gadis, ibu bapanya atau wakil akan bertandang ke rumah gadis untuk merisik. Perjumpaan kedua belah pihak ini juga dikenali sebagai berbunga-bunga atau bejarum-jarum.pada masa itu syarat-syarat perkahwinan akan ditertentukan termasuklah pemberian dan sebagainya, keluarga pihak lelaki akan menghantar rombongan meminang gadis hasil pertemuan itu menggalakkan.