Bu sözlük, çoğunlukla, İşlemler El Kitabı’nda …statik.iskur.gov.tr/tr/kurum_bilgileri/islemler_elkitabi... · Web viewİstihdam Terimleri ve Kavramları Sözlüğü Giriş

11. Bölüm

İstihdam Terimleri ve Kavramları Sözlüğü

Giriş

Bu sözlük, çoğunlukla, İşlemler El Kitabı’nda kullanılan istihdamla ilgili bazı terim ve kavramların anlamlarını açıklamak ve kullanıcılar arasında görüş ve anlam birliği sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Sözlükte yer alan terimler ve kavramlar, çoğu kez, genel sözlük karşılıklarıyla değil, Kurum hizmetleri açısından ifade ettikleri anlamlar dikkate alınarak tanımlanmıştır. Böylece, istihdam hizmeti veren tüm görevliler, gerek bu konu ile ilgili yaygın bir biçimde kullanılan bazı temel kavramlar, gerekse Kurumumuzun yeniden yapılanma sürecinde saptanan faaliyetlere ilişkin terimler üzerinde görüş ve anlayış birliği sağlayabileceklerdir.

A

Açık İş: 1-Bir iş yerinde, faaliyetin sürdürülebilmesi için işgücü ihtiyacı duyulan üretim veya hizmet alanı. 2- Kuruma işverenlerden intikal eden işçi istemi. Açık İşlerin Kayıtları: İşverenlerden gelen işçi istemlerinin kayıtları. Bu kayıtlar, işyeri ile ilgili bilgileri ve eşleştirmede kullanılan işin özellikleri, işin gerektirdiği beceriler, meslek deneyimi, eğitim düzeyi, istihdam koşulları (ücret seviyesi, çalışma koşulları, sosyal yardımlar vb) gibi en temel verileri içerir. Açık Kontenjan: İşverenlerin yasa gereği çalıştırmak zorunda oldukları sakat ve eski hükümlüler ile terörden etkilenme sonucu işe yerleştirileceklere ilişkin açık işgücü sayısı. Alıştırma: Bir beceriyi ya da bilgiyi kazanmak için yapılan tekrar çalışma. Aktif İstihdam Hizmeti: İstihdam kuruluşlarının işsizliğin azaltılması ya da ortadan kaldırılması için daha hızlı, çağdaş ve kapsamlı istihdam hizmeti sunmaları. Örneğin, iş arayanların işgücü piyasasının gereksinimlerine uygun beceriler ve meslekler edinmelerini sağlamak, işverenleri yeni istihdam olanakları yaratmaları için özendirmek vb. Aktif İşlem: Başvurular ve açık işlerle ilgili kayıtların işçi istemleri karşılanıncaya kadar ya da önceden saptanan süre boyunca, kullanıma hazır halde tutulması. Aktif Kayıt: İş isteyenlere ait kayıtların, iş bulununcaya kadar ya da önceden belirlenen süre boyunca işlemde tutulması. Amaca Göre Yönetim: Her birimin ve her görevlinin faaliyetleriyle ilgili, sayısal olarak hedefler belirlenmesini ve sonunda bu hedeflere ulaşılıp ulaşılamadığına ilişkin değerlendirmeler yapmasını esas alan yönetim biçimi. Bu yönetim biçiminde belli bir değerlendirme yöntemi kullanılır. Esas olan; amaçlar, elde edilen sonuçlar ve bu sonuçlara ulaşmak için kullanılan kaynaklardır. Aracı Belgesi: Tarım işçilerine iş, tarım sektöründeki işverenlere işçi bulmada aracılık eden kimselere (tarım aracılarına verilen tanıtma belgesi. (Form 2-2) Aracı Sicil Formu: Tarım aracıları hakkında bulundurulması gereken bilgileri ve aracının faaliyette bulunduğu sürede tutulan kayıtları içeren belge (Form 2-3)

B

Başvuru: Genel anlamda, Kurumca sunulan istihdam hizmetlerinden yararlanmak amacı ile iş arayan kişi ya da işçi arayan kişi veya kuruluşun yaptığı başvuru.

Türkiye İş Kurumu İşlemler Elkitabı 11-1

http://www.iskur.gov.tr/mydocu/iskurelkitabi/11/istihdam%20terimleri%20kavramlar%C4%B1.doc

İş arayanlar açısından başvuru, iş isteyenlerin kayıt yaptırmak üzere Kuruma şahsen yaptıkları bireysel veya toplu başvuru.İş ve işçi arayanlara hizmet sunulurken, başvuranların bilgi, ilgi, yetenek, gereksinim ve koşulları esas alınır.Başvuran Hizmetleri Formu: Başvuranlarla ilgili yapılan işlemlerin ve verilen hizmetlerin belli bir sıra numarasına ve işlem tarihine göre kaydedildiği belge.Beceri (Hüner) : Kişinin, yatkınlık ve öğrenimine bağlı olarak bir işi başarma ve bir işlemi amaca uygun olarak sonuçlandırma yeteneği, maharet.Bilgi Akışı: Bilginin, önceden belirlenen yol ve yöntemlere göre düzenli olarak, kullanıcılara ulaştırılması süreci.Bilgi İşlem: Bilginin bilgisayar yardımıyla sistemli olarak düzenlenmesi, saklanması, iletilmesi ve kullanılması. Bilgi işlem sistemleri ve teknolojisi, kişi veya kuruluşlara verileri, insan gücünü aşan bir hız ve doğrulukla düzenleme, iletme, saklama ve işleme olanağı sağlar.Bireysel Başvuru: İş isteyenlerin kayıt yaptırmak üzere ünitelere şahsen yaptıkları başvuru.

Ç

Çağrı Kartı: Üniteye başvurusu olan veya olmayanların herhangi bir nedenle görüşmek üzere davetlerine ilişkin düzenlenen belge (Form 3-3)

D

Danışan: İş piyasası, iş bulma, iş ve meslek seçimi veya meslek değiştirme, edindirme, yetiştirme ve geliştirme ile ilgili konularda yardıma gereksinimi olan ve görüşmek üzere iş ve meslek danışmanına gönderilen kişi.Danışma: Kuruma başvuranların, gereksinimlerine uygun hizmet birimine ya da görevlilere yönlendirmelerine yardımcı olan, içinde bir Kurum elemanının görev yaptığı ve Ünitenin girişine yakın bir yerde konumlandırılmış oda ya da bank.Danışma Kartı: İş bulma ve meslek seçiminde sorunları olan başvuranların mesleki sorunlarını, tercihlerini ve aldığı kararları yansıtan ve iş ve meslek danışmanı tarafından muhafaza edilmesi öngörülen kayıt kartı. Bu kart, mesleki tercih, iş değiştirme veya işe uyum sorunu, istihdam ve eğitim planı, kısa ve uzun vadeli hedefleri içeren hareket planıyla ilgili tüm bilgileri içerir (Form 6.1) Danışmanlık Raporu: İş ve meslek danışmanının, danışanla yaptığı görüşmeler sonucunda, edindiği izlenimler ve vardığı sonuçlar hakkında danışma kartına düştüğü bilgiler (Bkz. Danışma Kartı). Davranış Envanteri: Kişilerin çeşitli davranışları hangi sıklıkta yaptıklarını ya da yapmaktan ne derece hoşlandıklarını ölçmek amacı ile gerçekleştirilen araç. Envanter; bir kimsenin belli bir alanda ne yapabileceğini değil, genel olarak ne yaptığını ölçmeye yarar. Envanter maddelerinin tek bir doğru cevabı yoktur, her bireyin yaptığını cevabı kendi açısından doğru kabul edilebilir (Bkz. İlgi Envanterleri, Kişilik Envanterleri, Tutum Envanterleri).Değerlendirme: Bir şeyin özünü, önemini, nitelik ve niceliğini belirleme işi. Ünitelerin yönetimi açısından değerlendirme; ünitede belli bir dönem için saptanan hedeflerin ne ölçüde gerçekleştirildiğini belirlemeyi ve bunlardan geleceğe dönük dersler almayı amaçlayan faaliyet. Başka bir değişle, planla uygulamayı karşılaştırarak, sonuçlar çıkartmak.Deneyim: İnsanın yaşam süresince edindiği bilginin tümü, tecrübe. Bir iş ya da meslek becerilerinin kullanılmasına ilişkin olarak belli sürelerde edinilen toplam kazanımlar. Devreden Başvuru: Bir önceki aydan devreden iş isteyenlere ilişkin kayıt sayısı.

E

Eğitici-Öğretici: Eğitim, öğretim ve yetiştirme konularında eğitim görmüş ve bu alanda hizmet veren kişi. İşgücü eğitimini veren ve Kurum’da hizmet-içi eğitim verilmesinden sorumlu olan kişi.Eğitim Gereksinimi: İş arayanlar açısından; herhangi bir mesleği olmayanlara, sahip olduğu mesleği işgücü piyasasındaki geçerliliğini yitirenlere ya da mesleğini geliştirmek isteyenlere piyasanın


gereksinimlerine ve kişinin özelliklerine uygun olarak meslek ya da beceri kazandırmaya yönelik eğitim ihtiyacı. İşgücü piyasası açısından; işgücü isteminin yoğun olduğu ve gerekli nitelikleri taşıyan işçilerin bulunmadığı işler ve meslekler için, işgücü yetiştirme ve mevcut işgücünün niteliğini değiştirme ya da geliştirme ihtiyacı.Eğitim Önderi: Herhangi bir grup eğitim faaliyetini (örneğin iş arama becerileri kazandırma) yönlendiren ya da yürüten kimse. Bu tür kimseler için eğiticilik sertifikası ön koşulu olmayabilir. Ancak, şubelerde/bürolarda bu işlevi yüklenecek görevlilerin, istihdam hizmeti uygulamalarına ilişkin yeterli düzeyde bilgi ve deneyimlerinin olması önemlidir.Ek Meslek: Kurum ünitelerine kaydını yaptıran iş arayanların, çalışmak istedikleri esas mesleğe ilave olarak açık iş bulunursa çalışabilecekleri meslek.Eksik İstihdam: Ekonominin yeterli istihdam yaratamadığı ülkelerde kişilerin buldukları işte, işin niteliğine ve elde edecekleri gelir ya da ücrete fazla aldırmaksızın çalışmak zorunda kaldıkları durum.Başka bir deyişle, kişilerin ekonomik nedenlerle, haftalık 40 saatten daha az süre çalışıp, mevcut işlerinde veya ikinci bir işte daha fazla çalışmaya müsait olması durumu. Ayrıca, gördükleri eğitim, yaptıkları işin gerektirdiği düzeyin üstünde olanlar, mevcut işinden sağladığı gelirin azlığı veya kendi mesleğinde istihdam edilemediği gibi gerekçelerle işini değiştirmek isteyenler ya da ikinci bir iş aradığını bildiren kişiler de eksik istihdam kapsamında değerlendirilir.Eski Hükümlü: Altı aydan daha uzun süreli hürriyeti bağlayıcı bir cezadan veya ceza süresinin altı aydan az olup olmadığına bakılmaksızın Devlet memuru olmaya engel bir suçtan hüküm giymiş ve cezasını infaz kurumlarında tamamlamış veya cezası para cezasına çevrilmeksizin doğrudan tecil edilmiş yahut şartlı salıverme yoluyla tahliye edilmiş olanlar ile özel kanunlarında belirtilen şartlarından dolayı istihdam edilmeleri olanağı bulunmayanlar veya ömür boyu kamu hizmetlerinden yasaklı bulunanları ya da Kurum tarafından daha ünce eski hükümlü olarak işe yerleştirilmemiş olan mükerrer suç işleyenler. Eşgüdüm: Çeşitli işlevleri olan istihdam birimlerinin ya da görevlilerinin; öngörülen hizmetleri uyumlu ve etkin bir biçimde yürütebilmeleri için, faaliyetlerin birbiriyle olan ilişkilerini ve zamanlamayı dikkate alarak, yakın işbirliği yapmaları. Başka bir anlatımla, ünitelerde verilen hizmetler arasında, birbirlerini tamamlayıcı uyum ve ahenk sağlama, koordinasyon. Eşleştirme: İş için başvuranların özelliklerine, becerilerine ve beklentilerine en iyi biçimde uyum gösteren açık işlerin bulunması. Diğer bir deyişle, iş arayanlar arasından işin özelliklerine, koşullarına ve açık işin bulunduğu işletmenin gereksinimlerine en uygun olan işçilerin bulunup işverene gönderilmesi ya da takdim edilmesi.

F

Fon: (İşsizlik Sigortası Kanununda belirtilen tanım) İşsizlik sigortası primleri ile bu primlerin değerlendirilmesinden elde edilen kazanç ve iratların, Devlet tarafından yapılacak katkı ve yardımların, ayrıca bu Kanun gereğince işçi ve işverenlerden alınacak ceza, gecikme zammı ve faizler ile diğer her türlü gelir ve kazançların toplandığı ve Devlet güvencesinde olan İşsizlik Sigortası Fonu.

G

Geribesleme-Geribildirim: Uygulanmakta olan bir programın, etkinlik ve verimliliğinin sürekliliğini sağlayan yanıt. Geribeslemenin temeli, karşılıklı etkileşimle ortaya çıkan durumun, bu etkileşimin son ürünleri (yanıtları) aracılığıyla denetlenmesidir. Örneğin, bir eğitim programına katılanların, edindikleri kazanımları, yazılı ya da sözlü olarak eğiticilere yansıtmaları (geribildirimde bulunmaları) ve programın başarı ya da başarısızlığının bu yolla denetlenmesi. Gizli İşsizlik: İstihdama katkısı tartışmalı olup, üretimden çekilip alındığında herhangi bir üretim azalmasına yol açmayan işgücü. Başka bir deyişle, aynı teknik vasıtalarla daha az sayıda işçi çalıştırarak elde edilebilecek mal veya hizmetlerin üretimine boş yere bir işgücü fazlalığının bağlı tutulmasıdır. En yoğun şekliyle tarım işletmelerinde görülür.


Gönderme (Takdim): Eşleştirme işlemi tamamlandıktan sonra iş arayanların, işverenle görüşmek üzere, açık işlerin bulunduğu işletmelere yollanması. Görev: Yapılması gereken iş, beklenen eylem, hizmet. Görüşme: (Bkz Mülakat)

H

Hedef Kitle: İstihdam hizmeti sunarken, öncelik verilen grup. Hizmet-içi Eğitim: Kurum personelinin mesleki bilgilerini ve becerilerini güncelleştirmek, iş alanındaki yeni gelişme ve teknolojilerle tanışmalarını sağlamak amacıyla yapılan teorik ve uygulamalı yetiştirme faaliyetleri. Hizmete Özel: Başvurular hakkındaki bilgi ve belgelerin, sadece istihdam hizmeti ile ilgili görevliler tarafından kullanılabileceğini ve gizli tutulması gerektiğini belirten ifade.

İ

İlgi Envanteri: Bireylerin çeşitli çalışma alanlarından ya da meslek dallarından ne derece hoşlandığını ya da bu alanlara ne derece ilgi gösterdiğini saptamak amacıyla düzenlenen çizelgeler. İl İstihdam Kurulları: İl düzeyinde istihdamın korunması, geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve işsizliğin önlenmesi konularında ve il istihdam politikasının oluşturulmasına yardımcı olunması, uygulanacak aktif işgücü politikalarının belirlenmesi, ildeki istihdam etkinliklerinin izlenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla, vali veya görevlendireceği vali yardımcısının başkanlığında, kamu, özel sektör ve işçi- işveren temsilcilerinin katılımıyla oluşturulur. Söz konusu kurul il düzeyinde her yıl Kasım ayı içerisinde yapılan toplanır ve sonuçları rapor halinde Genel Müdürlüğe bildirilir. İl İstihdam Raporları: İl’ler bazında yıl itibariyle ekonomik ve sosyal değişim ve gelişmelere ilişkin bilgilerle, toplam nüfus, nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı, küçük işyerleri ile buralarda çalışanlar, tarım dışı büyük işyerleri ve bürolarda çalışanlar, iptal edilen işveren istemleri, lise ve dengi mesleki ve teknik okullarının sayısı, okullardaki öğrenci sayıları ile yıl içinde mezun olacak öğrenci sayılarının ünitelerce yakından takip edilerek elde edilen bilgilerin bir rapor haline getirilmesidir. İstatistik Bilgileri: Kurumumuz ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlarca toplanan, iş başvuruları ve açık iş kayıtlarından, yeni açılan, kapanan veya faaliyetini daraltan işyerleri ile ilgili vb. verilerden çıkarılan istihdamla ilgili bilgiler. Bu bilgiler, ekonomik ve sosyal durumun genel göstergelerinden biri olup, ekonomik ve sosyal durumlarla ilgili çözümlemelerde kullanılır. İstihdam Hizmetleri: İşsizlere yardım sağlama ve işgücü piyasasına girmelerine yardımcı olma; açık işlere en kısa zamanda en uygun kişileri yerleştirme; şu andaki ve gelecekteki beceri ve meslek istemlerinin, uygun işgücü ile karşılanabilmesi için işgücü piyasasını örgütleme ve düzenleme; yeni işlerin yaratılabilmesi için önlemler alma ve uygulamaya koyma; işsizlik sigortası ve işsizlik yardımı hizmetlerini yürütme; istihdam politikalarının oluşturulmasına ve uygulamaya konmasına katkı sağlama faaliyetlerinin tümü. İstihdam Özgeçmişi: Kişilerin hangi işyerlerinde, ne tür işlerde ve ne kadar süre çalıştıkları ve işe ilişkin deneyimleri hakkında özlü bilgilerin yer aldığı belge. İstihdam ve Eğitim Planı: İş ve Meslek danışmanının, güçlükleri olan iş arayanlarla görüşmeleri sırasında edindikleri izlenimleri, danışan kişinin bu görüşme yardımıyla iş meslek ve eğitim tercihleri konularında verdiği kararları ve danışmanın belirlediği görüş ve tavsiyeleri içeren tasarım.


İş: Bir sonuç elde etmek; bir şey ortaya koymak ve değer yaratmak; geçim sağlamak için güç ve emek harcayarak yapılan etkinlik, çalışma. Belli bir iş yerinde sürdürülen benzer etkinlikler grubu. Mesleki bilgi ve becerilerin uygulamaya konulması. İş Akış Şeması: Ünitedeki görev ve işlevlerin sınırlarını belirleyen ve bunun için nasıl bir yol izlenmesi gerektiğini gösteren çizimler. İş Arama Becerileri: Kendi kendine iş arayabilme ve bulmaları için kişilerin sahip olmaları gereken bilgi ve yetenekler. İş Arama Becerileri Eğitimi: İşe başvurmada, kendini işverenlere tanıtma ve niteliklerini sunmada güçlükleri olan kişilere, bir iş arama planı geliştirebilmeleri ve gerçekleştirebilmeleri için verilen eğitim. Bu eğitimin temel amacı, iş arayanların kendi kendilerine iş aramalarına ve istihdam edilmelerine yardım etmektir. İş Deneyimi: Ünitelere başvuranların daha önce çalıştıkları işlerle ilgili tecrübeleri (Bkz. Deneyim). İş Araştırması (Sondaj): İş istemi ile başvuran nitelikli iş arayanların Kurum kayıtlarında durumlarına uygun açık iş bulunmaması halinde, bu kişilerin iş yerlerine önerilmesidir. İş İstem Formu: Kurum ünitelerine kaydını yaptırmak üzere gelen iş arayanların verdiği bilgilerin kaydedildiği Başvuru Formu (Form 1-1) İş ve Meslek Danışmanlığı: Meslek seçmede, iş bulmada, iş ve meslek seçenekleri hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmede ve nitelikli bir işçi olarak işgücü piyasasında yerini alabilmede ve bir istihdam planı hazırlamada güçlükleri olan kimselere yeteneklerini, ilgilerini ve becerilerini tanımaları, meslek ve iş seçenekleri konusunda bilgilenmeleri ve doğru kararlar verebilmeleri için yapılan yardım. İş ve Meslek Danışmanı: İş bulmada ve meslek edinme veya seçmede güçlükleri olan, mesleki uyumsuzluk sorunları bulunan, mesleki becerilerini geliştirmek, mesleğini veya işini değiştirmek vb. isteyen kişilere yardımcı olmak üzere yetişmiş eleman. Danışman, yardıma gereksinimi olan iş arayanlara, kendi özelliklerini tanıyıp değerlendirmelerine, bu özelliklere uygun meslek ya da iş seçeneklerini ya da yeni bir meslek edinmek için mevcut eğitim olanaklarını tanımaları için yol gösterir. İş Sözleşmesi: İşverenle işçi arasında ilgili yasalar uyarınca yapılan iş anlaşması. Tarım sektöründe iş bulanlar veya çalışmak üzere yabancı ülkeye gidecekler; işveren, işveren vekili ya da işveren temsilcileriyle iş sözleşmesini, kurumda görevlilerin gözetiminde imzalarlar. İşgücü İstem Formu: Kurumdan işçi isteminde bulunan işverenler tarafından doldurulan ve aranan işçide bulunması gereken nitelikleri, kendi isteklerini, açık işin özelliklerini ve istihdam koşullarını ayrıca, işyeri ve işverenle ilgili bilgileri içeren başvuru belgesi. (Form 2-1) İşe Gönderme: Eşleştirme işlemi tamamlandıktan sonra iş arayanların, işverenle görüşmek üzere açık işlerin bulunduğu işletmelere yollanması. İşe Gönderme Formu: İşverenle görüşmek üzere seçilen ve işverene gönderilen işçi adaylarına, görevlilerce doldurularak verilen belge (Form 2-3). İşe Yerleştirme: İş arayan kişilere istihdam olanağı sağlama. Ünitelerce yürütülen iş arayan işsizlerle ilgili işlemlerin tamamlanıp, açık işlerden en uygun olanı ile eşleştirme işlemi yapıldıktan sonra işverene göndermeyi takiben kişinin işveren tarafından istihdam edilmesi.


İşe yerleştirme genel olarak üç değişik açıdan tanımlanabilir. İşgücü piyasası açısından, bir ülkenin insangücü kaynaklarının ekonomik bakımdan en verimli ve sosyal bakımdan en adil bir biçimde dağılımını geliştirmenin bir aracıdır. Bireysel açıdan, kişilerin özelliklerine, ilgi ve istemlerine en uygun işlerin bulunabilmesi için genellikle, devletin sağladığı bir hizmettir. İşveren açısından ise, iş yerlerindeki açık işlerin doldurulması için, işverenlere mümkün olan en kısa sürede ve en uygun niteliklerdeki işgücünün sağlanmasına dönük bir hizmettir. İşgücü Açığı: İşveren talebinin, yeterli sayı ve nitelikte iş arayan olmaması nedeniyle karşılanamaması. Belli mesleklerde ya da alanlarda mevcut açık işlerin şubedeki işarayanların kayıtları ile doldurulmaması. Diğer bir deyişle, açık işlerin sayısının o niteliği taşıyan iş arayanların sayısından daha fazla olması. İşgücü Çizelgesi: İşgücü hareketlerinin izlenmesi amacıyla; her ay sonu itibarıyla işverenler tarafından düzenlenen belge. Üniteye gönderilmek üzere hazırlanan bu belgede, ay içinde işten ayrılan, yeniden işe alınan işçi sayısı, karşılanmasında güçlük çekilen mesleklere ilişkin bilgiler, özürlü, eski hükümlü ile terörden etkilenenlere ve işverenlerin yatırım ve istihdam durumuna ilişkin bilgiler yer alır. (Form 7-2) İşgücü Eğitimi: Herhangi bir mesleği olmayan ya da sahip olduğu mesleği işgücü piyasasında geçerliğini yitirenlere, işgücü piyasasının gereksinimlerine ve kişinin özelliklerine uygun beceri ya da meslek kazandırmak, işgücü piyasasında talebin yoğun olduğu ve gerekli nitelikleri taşıyan işçilerin bulunamadığı işler ve meslekler için işgücü yetiştirmek veya mevcut işgücünün niteliğini geliştirmek için düzenlenen eğitim. İşgücü Piyasası: İşverenler ile iş isteyenlerin, doğrudan ya da başka kişi veya kuruluşlar aracılığı ile ilişki kurarak buluşmalarını sağlayan ortam. Piyasanın işleyişi içinde işverenler gereksinim duydukları işgücünü temin ederler, işçiler de geçimlerini sağlamak üzere emeklerini sunarak, belli bir ücret alırlar. İşgücünün istihdam ve ücret seviyesinin arz ve talebe göre oluştuğu ortam. İşgücü ise ayni veya nakti gelir elde etmek amacıyla bir işte çalışan, çalışmıyor ise işle ilgisi devam eden veya işi olmayıpta iş arayan nüfustur. İşgücü Piyasası Bilgileri: İşgücü piyasası bilgileri; istihdam, işsizlik, açık işler, çalışanlar, çalışma mevzuatı, ücretler, toplu sözleşmeler hakkında düzenli ve belli aralıklarla derlenen sistemli verilerdir. İşgücü piyasası bilgileri; nüfus, eğitim, gelirler, mesleki tanımlar ve istihdam koşulları gibi ekonomik duruma ve işgücü özelliklerine ilişkin istihdamla ilgili geniş bir dizi veriyi içerir. İşgücü Piyasası Bilgileri Kullanıcıları: İşgücü piyasası bilgilerinin yorumlanması ya da değerlendirilmesi, istihdama ilişkin kamu politikalarının ve programlarının geliştirilmesine katkı sağlar. Eğitim programları düzenleyen eğiticilerin ve meslek seçme durumunda olan öğrencilerin, sağlıklı kararlar oluşturabilmeleri için, mesleklerin gelecekteki görünümleri hakkında verilere gerek vardır. İşgücüne katılma hazırlığı içinde olan gençler meslekler ve yetiştirme programları arasından doğru seçim yapabilmek için, mesleklerin özellikleri, eğitim gerekleri, ücretler ve eğitimin ilgili olduğu dallarda istihdam olanakları hakkında bilgiye gereksinim duyarlar. İşgücü eğitimi yöneticileri, en çok gereksinim duyulan yetiştirme programlarını belirleyebilmek, meslek eğitimi için yeni öğretim programları geliştirmek, uygun programları tasarlamak, uygulamaya koymak ve yeni mezunları işlere yerleştirmek için işgücü piyasası bilgilerine gereksinim duyarlar. İşverenler, ücretleri belirlemek, çalışma koşullarını tasarlamak ve iş kurma fırsatları ile ilgili seçenekleri değerlendirmek için işgücü piyasası bilgilerini kullanırlar. Ünitelerdeki iş ve meslek danışmanlarının ve diğer görevlilerin, etkin hizmet sunabilmek için sağlıklı işgücü piyasası bilgilerine gereksinimleri vardır. İşgücü Piyasası Bülteni: İl müdürlüklerince aylık olarak yayınlanan, mahalli işgücü piyasası bilgileri ile bu bilgilere dayanılarak yapılan değerlendirme ve yorumları içeren bülten.


İşgücü Uyum Projesi: Özelleştirme sonucu işten çıkarılan işçilerin ortaya çıkan yeni koşullara uyumunu sağlamayı amaçlayan, Dünya Bankası destekli bir proje. Bu proje, Hazine Müsteşarlığı’nın eşgüdümünde İŞKUR, KOSGEB ve TOBB tarafından ortaklaşa yürütülmüştür. İş Kaybı Tazminatı: 24.11.1994 tarih ve 4046 Sayılı Yasanın 21 inci maddesi gereğince; özelleştirme kapsamına alınan kuruluşlarda (iştirakler hariç) bir hizmet aktine dayalı olarak ücret karşılığı çalışırken, bu kuruluşların özelleştirmeye hazırlanması, özelleştirilmesi, küçültülmesi veya faaliyetlerinin kısmen veya tamamen durdurulması, süreli veya süresiz kapatılması veya tasfiye edilmesi nedenleriyle hizmet akitleri, tabi oldukları iş kanunları ve toplu iş sözleşmeleri gereğince tazminata hak kazanacak şekilde sona erenlere, kanunlardan ve yürürlükteki toplu iş sözleşmelerinden doğan tazminatları dışında ilave olarak belli esas ve koşullarda yapılan bir ödemedir. Bu bağlamda, işten çıkarılan bir işçinin en geç bir ay içinde Kuruma başvurması halinde, çalışma sürelerine ve günlük net kazançlarına göre hesaplanacak iş kaybı tazminatı ödenmektedir. Buna göre, hizmet akdi sona ermeden önceki aynı iş yerinde devamlı olarak en az 550 günden beri çalışanlara 90 gün, 1100 günden beri çalışanlara 120 gün, 1650 günden beri çalışanlara 180 gün ve 2200 günden beri çalışanlara da 240 gün süre ile iş kaybı tazminatı ödenmektedir. İş Kaybı Tazminatı Hakediş Bildirimi: İş kaybı tazminatı almak için başvuranlara, belgelerinin değerlendirilmesi sonucu tazminatı haketmeleri halinde, başvurularını takiben en geç bir hafta içinde düzenlenen bir form.İş Kaybı Tazminatı Hakedememe Bildirimi: Anılan tazminatı hakedemeyenler için, yine bir hafta içinde düzenlenerek kendilerine verilen form.İş Kaybı Tazminatı Kayıt ve İzleme Formu: Tazminatı hak edenler için düzenlenen ve tazminatı alacağı ayları, işsizliğin devam edip etmediğini gösteren ve hak sahibi ile birim amirinin imzalarının bulunduğu çizelge.İş Kaybı Tazminatı Kimlik Belgesi: Özelleştirmeden kaynaklanan iş kaybı tazminatı alma hakkına sahip işçilere, tazminat ödentilerinin bankadan alınması veya viziteye çıktıklarında kullanılmak üzere, şube müdürlüğünce/büroca verilen kimlik belgesi.İşlem: İşlemler El Kitabında belirtilen hizmetleri yerine getirmek için izlenen yol ve yöntemler.İşlemden Kaldırma: İşleme giren evrakın; bununla ilgili çalışmalar sonuçlandırıldıktan sonra, işlemden kaldırılması. İşlemde Kalma Süresi: İşlemler el kitabında belirtilen hizmet ve işlemlerin saptanan kriterlere göre işlemde kalma süreci. Örneğin, iş arayana iş bulunması, işverenin açık işinin uygun işgücü ile doldurulması ya da başvuru yapanın isteminden vazgeçmesi bu süreyi sona erdirir.İşlemler Elkitabı: Kurumda uygulanan istihdam hizmetlerini içeren ve ekinde bu konudaki yasal düzenlemelerin yer aldığı mevzuat. İşlev: Kurumda yürütülen istihdamla ilgili fonksiyonlar. Örneğin, kayıt, işe yerleştirme, işveren ilişkileri, iş ve meslek danışmanlığı, istihdamı geliştirme, işgücü piyasası bilgileri toplama vb. İşsizlik: Çalışma istek, sağlık ve yeteneğinde olmasına karşın, geçerli ücret düzeyi üzerinden emeğini sunup bir iş bulunamama durumu. İşsizliğin Kanıtlanması: İşsiz kalan kişinin işsizlik sigortasından veya iş kaybı tazminatından yararlanabilmek için kendi iradesi dışında işten çıkarıldığını, çalışma isteği ve ihtiyacında olduğunu ve iş aradığını, şube/büro ilgililerine kanıtlaması. İşsizlik Sigortası: Bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları nedeniyle uğradıkları gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılayan, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren zorunlu sigorta. İşsizlik Yardımı: Yaşamını devam ettirmek için herhangi bir işte çalışmayan veya geliri olmayanların, kendilerine ve ailelerine Devlet tarafından karşılıksız yapılan nakti ya da ayni yardım. Örneğin işsizin kendisi, aile ve çocukları için yiyecek ve giyecek yardımı ya da para yardımı.


İşsizlik Sigortası Primi: İşsizlik sigortasının gerektirdiği her türlü ödeme ile hizmet giderlerini karşılamak amacıyla İşsizlik Sigortası Kanununda belirtilen esas ve usullere göre Devlet, işveren ve sigortalı tarafından ödenen prim. İşsizlik Ödeneği: Sigortalı işsizlere İşsizlik Sigortası Kanununda belirtilen süre ve miktarda yapılan parasal ödeme. İşten Ayrılma Bildirgesi: İşsizlik sigortası kapsamında işsiz kalanlar ile özelleştirme nedeniyle hizmet akitleri sona erenlere, işsizlik ödeneği veya iş kaybı tazminatından yararlanabilmeleri için hizmet aktinin sona erdiği Kurum veya kuruluş tarafından verilen belge. Bu belge; işyeri, işçi kazanç ve sosyal güvenlik kesintileri hakkındaki bilgileri içerir İşçi: Bir hizmet akdine dayanarak herhangi bir işte ücret karşılığı çalışan kişiye denir. İşveren: İşçi çalıştıran tüzel veya gerçek kişiye denir. İşveren Vekili: İşverenin nam ve hesabına işin yönetimi görevini yapan kimselere de işveren vekili denir. İşyeri: İşin yapıldığı yere işyeri denir. İşin niteliği ve yürütümü bakımından işyerine bağlı bulunan yerlerle dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakımı, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu veya büro gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır. İşveren Bağlantı Hizmetleri: İşveren hizmetlerinin esas amacı işletmelerde, işgücü açısından mevcut durumu ve gereksinimleri belirlemek, işverenleri şubenin/büronun istihdam hizmetlerinden yararlanmaya ve açık işlerini şubeye/büroya bildirmeye özendirmektir. Kuşkusuz, bu hizmeti yerine getirmek işverenlerle düzenli ve sürekli ilişki kurmayı gerektirir. Bu çerçevede, özellikle, küçük ve orta ölçekli işletmelere işgücü sevk ve idaresi konusunda danışmanlık hizmeti verilebilir . İşyeri Geri Bildirim Formu: Yıl sonlarında herhangi bir işletmedeki istihdam düzeyinin meslekler bazında dağılımını belirlemek için kullanılan bir formdur. İşverenlerce doldurularak, müteakip yılın Şubat ayının sonuna kadar Kuruma gönderilir . İşyeri Bilgi Formu: İşveren tarafından doldurulan ya da ticaret ve sanayi odalarından sağlanan, işyeri hakkında temel bilgileri (işyerlerinin kimlik bilgilerini, mesleki istihdam bilgilerini v.b.) içeren belge (Form 7-1). İzleme: İstihdam hizmetleri açısından izleme, genellikle, işverene gönderilen işçilerin işe alınıp alınmadığını, üniteye bildirilen açık işlerin başka bir yoldan doldurulup doldurulmadığını, gerçekleştirilen işe yerleştirmelerin ne ölçüde başarılı olduğunu ve yürürlükteki kurallara uyulup uyulmadığını kontrol etme anlamında kullanılır. Örneğin, iş için başvuran kişi işverene gönderildikten sonra nasıl bir sonuç alınmıştır.? İşverenin, gönderilen işçiye ilişkin önerileri nelerdir? İşveren istenen bilgileri kendiliğinden göndermekte midir? yoksa izlemek mi gerekmektedir? Yürürlükteki mevzuatın öngördüğü kurallar gözetilmiş midir? bu tür sorulara alınan yanıtlar, ünitelerin sundukları hizmetleri daha etkin bir hale getirme çabalarında önemli katkılar sağlar.

K

Kağıt Kalem Testleri: Genel zekayı, özel yetenekleri ve bilgiyi ölçen araçlardır. Ölçmenin amaçladığı özelliğe göre adlandırılan bu testlerde, her soru, bir soru kökü altında sıralanan biri doğru diğerleri yanlış seçeneklerden oluşur ve test yapılan bireyin doğru cevabı bulması istenir. Kamu Projelerinde Geçici İstihdam: Finansmanı istihdam fonlarından karşılanan kamu projeleri (Toplum Yararına Çalışma Programı uygulamasında olduğu gibi) aracılığıyla, işsizliğin yoğun olduğu


veya toplu işten çıkarmalardan dolayı işsizliğin arttığı yerlerde ya da dönemlerde, geçici ve kısa süreli istihdam olanakları yaratma. Kamu projelerinde geçici istihdam yaklaşımı, değişik biçimlerde ele alınmaktadır. Bunların en çok kullanılan türleri şunlardır. Kamu kuruluşlarının yerel düzeydeki projelerine, istihdam amaçlı fonlardan destek sağlayarak, işsizliğin yoğun olduğu yerlerde ve dönemlerde geçici istihdam olanakları yaratma (örneğin, ağaçlandırma, dere ıslahı, yol yapımı, bahçe ve park çalışmaları, çevre koruma projeleri); emek yoğun kamu projelerini uygulamaya koyarak iş olanakları yaratma; istihdam amaçlı uygulamalı yerleştirme programları oluşturma (bu tür projeler hem belli bir hizmetin görülmesine ve hem de geçici olarak çalışan işçilere işgücü piyasasının gereksinimlerine uygun meslek ya da beceri eğitimi sağlarlar); belli sürelerde istihdam fonlarından ücret katkısı desteği sağlayarak işverenleri yeni istihdam olanakları sağlamaya özendirme, vb. Kariyer: Bir kimsenin yaşam boyu meslek edinme ve mesleğini sürdürmede gösterdiği gelişim çizgisini ifade eden kavram. Karşılanan Açık İş: İşverenlerin vermiş oldukları işçi istemlerinin Kurumca karşılanması. Karşılanmasında Güçlük Çekilen İşler: İşgücü piyasasında, işin gerektirdiği nicelik ve niteliklere sahip iş arayanın bulunmadığı ya da az bulunduğu meslekler veya açık işler. Katılımcı: Kurum tarafından düzenlenen herhangi bir eğitim programına, seminere ya da başka bir grup etkinliğine katılan kimse. Kayıtların Güncelleştirilmesi: Ünitelerde istihdam hizmetlerinin kapsadığı alanlarda iş başvurularının ve açık işlerin kayıtları, her zaman işgücü piyasası hareketlerinin bir yansıması olmalıdır. Bu nedenle kayıtların ve bunlara ilişkin bilgilerin düzenli ve sistemli olarak güncelleştirilmesi ve geçerliliği kalmamış iş ve mesleklerdeki başvurularının ve açık işlerin zamanında kayıtlardan düşürülmesi önemlidir. Yapılan bu işleme kayıtların güncelleştirilmesi denilmektedir. Kayıtlı Açık İşler: İşverenlerin, karşılanması için üniteye bildirdikleri ya da başka yollarla belirlenerek kayıtlara geçirilen işler. Örneğin, ünite dosyalarında kaydı bulunan işçi istemleri. Kayıtlı İş Arayanlar: İş İstem Formu doldurularak kendisine iş bulunması için Kuruma kayıt yaptıran işsizler ya da işini değiştirmek isteyenler. Kayıt Kartı (Kayıt Formu): Kuruma iş için başvuruda bulunan kimsenin kaydı yapıldıktan sonra, Kuruma geliş gidişlerinde kullanılmak üzere kayıt görevlilerince doldurulup kendisine verilen belge (Form 1-2). Kayıtlı İşgücü : İş arayanlardan aktif kayıtlarda yer alanların tümü. Kayıtlı İşsiz: Çalışma çağında ve gücünde olan, çalışmak isteyen, Kuruma başvurduğunda asgari ücret düzeyinde de olsa gelir getirici bir işi olmayan ve Kurum tarafından henüz kendisine bir iş bulunamıyan aktif kayıtlardaki kişilerdir. Kayıtlı işgücünden, daha iyi şartlarda iş arayanlar, emeklilerden iş arayanlar ve belli bir işyerinde çalışmak isteyenler çıkarıldıktan sonra geriye kalanlar kayıtlı işsiz sayılmaktadır. Kendi Kendini Değerlendirme Araçları: Bilgisayarlı meslek danışmanlığı programları ile birlikte kullanılan bu araçlar, bireye çeşitli yetenekleri, ilgileri, değerleri ve kişilik özelliklerine ilişkin algıları ile çalışma ortamı ve çalışma koşullarına ilişkin beklentilerinin derecesini belirlemeye yönelik sorulardan oluşur. Kişinin bu sorulara verdiği yanıtlar, bilgisayar aracılığı ile değerlendirilen kendine uygun meslek seçenekleri listesini verir.


Kendi İşini Kurma: Kendi işini kurmanın amacı, kendi işini kurmayı düşünen ve bu düşüncesini hem maddi bir olanakla destekleyen hem de yapacağı iş konusunda teknik beceriye sahip olan kişileri seçerek onlara değişik konularda kuracakları işlerin nasıl yürütüleceği hususunda işletmecilik bilgilerini ve yasal prosedürlerini öğretip, kendi işlerini kurmaları için motivasyonlarını artırmaktır. Kurum açısından, Kuruma kayıtlı açık işsize olan ya da açık işsiz olmaları koşuluyla meslek değiştirmek veya geliştirmek isteyenlere, gelir getirici bir iş yaratmak amacıyla kendi işini kurmak üzere yapılan bir eğitimdir. Başka bir deyişle, iş arayan kişilerden maddi-manevi olanakları elverişli ve istekli olanların, kendi küçük işletmelerini kurma girişimleri ve şubelerin/büroların bu tür iş arayanlara değişik biçimlerde yardımcı olması. Kendi Kendine Yardım: İş arayanların, kendi kendine iş bulmak için, iş arama becerileri kazanmaları. Bu amaçla Kurumca düzenlenen programlara katılanlar, bir iş için nasıl başvurulacağı, bir özgeçmiş belgesinin nasıl hazırlanacağı, işverenlerle nasıl temas kurulabileceği ve onlarla yapılacak görüşmelere nasıl hazırlanılacağı konularında bilgilendirilir. Ayrıca, öğrendiklerini gözetim altında uygulama olanağı da sağlanabilir. Düzenlenen bu tür programlar kişilerde sorumluluk duygusunu geliştirir, özgüvenlerini artırır, onları istihdam güçlüklerine kendi olanakları ile çözüm bulma yönünde cesaretlendirir (Bkz.İş Arama Becerileri Eğitimi.). Kişilik Envanterleri: Bağımsızlık, karar vermede başarılı olma, sorumluluk alma gibi özelliklerin bir kimsede hangi düzeyde bulunduğunu saptamak amacı ile hazırlanan ölçme araçları. Bu araçlardan pek az bir bölümü tek bir özelliği, çoğunluğu ise birden fazla özelliği ölçmek için hazırlanmışlardır. Koordinasyon: (Bkz. Eşgüdüm) Kurum: Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü.

M Masraf Karşılığı: İşe yerleştirilen her işçi için Kurumca yapılan masrafların karşılığı olarak, işverenden alınan para. Söz konusu tahsilat, 1475 Sayılı İş Yasası’nın 84. maddesine 8/5/1985 gün ve 3199 Sayılı Yasayla eklenen Fıkra ve buna dayanılarak çıkarılan (11/10/1987 gün ve 19601 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan) “İş ve İşçi Bulma Kurumu Genel Müdürlüğü Masraf Karşılıklarının Tesbiti ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik” hükümleri çerçevesinde yapılır. Meslek: Belli bir eğitim ile edinilen bilgi ve becerilere dayanan, para kazanmak için yürütülen ve kuralları toplum ya da meslek kuruluşlarınca belirlenmiş faaliyetler bütünüdür. Yine, bir kimsenin seçip kendini verdiği iş veya düşünce alanına, uğraşa da meslek denir. Meslek Bilgi Dağıtım Sistemi: (MBDS) İş arayanların, bir meslek seçme süreci içinde olanların ve öğrencilerin kendi kişisel özellikleri ile mesleklerin gerektirdiği özellikleri eşleştirmelerine imkan veren bir “kendi kendini değerlendirme” aracıdır. Bu program, iş ve meslek danışmanlığı”nın amaçladığı hizmetlerin her birinin yerine getirebilmesi için kullanılan ve bilgisayarda ya da kağıt üzerinde doldurulup, sonuçların bilgisayara girildiği basit ama en önemli araçlardan biridir. Meslek Bilgisi: Mesleklerin özellikleri ile ilgili tüm bilgiler. Meslek bilgileri esas olarak, iş arayanları işgücü piyasası, iş bulma fırsatları ve buna ilişkin izlenecek süreçler hakkında objektif verilerle donatmaya dönüktür. İşe yerleştirme, iş arayanı bir işe yönlendirme ile; meslek bilgileri ise daha çok istihdam fırsatları ile ilgilidir. İstihdamla ilgili olarak, bu konuda dört temel amaçla bilgilendirme esas alınır:


* Meslekleri tanıma açısından: Mesleğin içeriği, mesleğe girme ve uygulama koşulları, çalışma koşulları, yükselme olanakları, işgücü mevzuatının sağladığı yararlar, meslek örgütleri, işçi sendikaları, vb. *Meslek eğitim olanakları açısından: Yörede, bölgede ya da ülkede yetiştirme fırsatları, yetiştirme programlarının türleri, süreleri, maliyetleri, kayıt ve kabul koşulları, verilen belgeler ve iş beklentileri. * İstihdam (iş bulma) ve meslekle bütünleşme fırsatlarını belirleme acısından: Mesleklerin işgücü piyasasındaki sunum ve istem durumları, mesleklere ilişkin mevcut ve gelecekte beklenen açık işler, çalışma koşulları, kariyer gelişim olanakları, vb. * İstihdam özel programları ve koruma önlemleri hakkında bilgilendirme açısından: İşten çıkarılan işçiler için telafi mekanizmaları. Örneğin, yer değiştirme yardımları, yetiştirme yardımları, işe almada özendirmeler, devletin doğrudan desteklediği istihdam ve yetiştirme programları, programlara katılma kolaylıkları, devamlı istihdama ilişkin fırsatlar, vb. Meslek Geliştirme: Bir kişinin mesleğini biçimlendiren ruhsal, toplumsal, eğitsel, fiziksel, ekonomik ve şans faktörlerinin toplam bileşkesini ve ayrıca kişinin meslekte ilerlemesini içeren süreç. Meslek Kararı Oluşturma: İstihdam güçlüğü olan kişilerin hangi mesleği seçeceklerine ilişkin karar vermeleri. Meslek seçimine ilişkin karar oluşturma süreci aşağıdaki aşamalardan oluşur:* Karşılaşılan güçlüğün ya da güçlük alanının belirlenmesi,* Olası eylem seçeceklerinin belirlenmesi,* Her eylem seçeneğinin olası sonuçlarının gözden geçirilmesi,* Duruma göre en uygun seçeneğin saptanması,* Seçeneğin ne zaman ve nasıl uygulamaya konulabileceğinin kararlaştırılması,* Seçeneğin uygulamasına geçilmesi,* Eylemin sonuçlarının değerlendirilmesi. Meslekler Sözlüğü: Önceden saptanan bir sıra ve sınıflandırma yöntemine göre (sektörlere ya da meslek gruplarına göre) düzenlenmiş ve her meslek için belirlenen bir kod sistemi ile ülkede geçerli bütün meslekleri sıralayan ve tanımlayan bir katolog. Meslekler sözlüğü, aynı dilde iletişim kuran insanların kullandığı genel sözlükler gibi, istihdamla ilgilenen kimselerin başvurabileceği işlevsel bir kaynaktır. Söz konusu kaynaktan yararlananlar arasında istihdam hizmeti veren kuruluşların görevlileri, iş ve meslek danışmanları, yetiştiriciler, istatistikçiler, mesleki eğitim programı düzenleyenler, işçi sendikaları, istihdam politikaları kararlarını oluşturanlar, vb. sayılabilir. Mevsimlik İstihdam: Tarım işletmeleri ile bazı hizmet sektörlerinin yılın belli zamanlarında yarattıkları geçici ya da mevsimlik çalışma olanakları ve bu tür açık işleri doldurmaya ilişkin istihdam etkinliği. Mevzuat El Kitabı: İstihdamla doğrudan ya da dolaylı ilgili olan Kanun, Kanun Hükmünde Kararname, Bakanlar Kurulu Kararı, ikili işgücü anlaşmaları ve sosyal güvenlik sözleşmeleri, ülkemizin taraf olduğu ikili veya çok yönlü anlaşma, sözleşme, protokol ve kararları ile tüzük ve yönetmelikleri içeren ve İşlemler El Kitabı’nın eki olan kitap. Mobilite: Seyyar olabilme kabiliyeti. Kurumun esas görevi iş arayanı oturduğu yörede, kendisine en uygun açık işe yerleştirmektir. Ancak, bazı hallerde bulunan iş olanakları, iş arayanın yaşadığı yörenin uzağında olabilir. Bu durumda, iş arayanların işe girebilmeleri için oturdukları yerden ayrılmaları ya da herhangi bir ulaşım olanağından düzenli olarak yararlanabilmeleri gerekir. Bu tür olaylar yer değiştirme olarak nitelenir. Mülakat: (Görüşme) Genel anlamıyla mülakat, bir amacın yerine getirilebilmesi için kişilerin karşılıklı konuşmasıdır.


Kurumumuz açısından mülakat (görüşme), ünitede görevli istihdam danışmanının ya da başka bir görevlinin, iş arayan ve belli bir istihdam güçlüğü olan danışanlara yardımcı olmak amacıyla, yüzyüze ve çoğunlukla bire bir yaptığı görüşme. Uygulanan testlerin ve diğer ölçme araçlarının sonuçları ile görüşme sırasında sorulan sorulara verilen yanıtlar, görüşme yapanın, danışanların istihdamla ilgili güçlükleri hakkında bir ön bilgi edinmesine olanak sağlar. Görüşme yapanın esas rolü, mevcut olanakları ve fırsatları açıklamak ve olanaklar ölçüsünde danışanların kendilerini tanıyabilmelerine ve güçlükleriyle ilgili karar oluşturabilmelerine yardımcı olmaktır (Bkz. Ölçme Araçları). Başka bir deyişle iş isteyenin; mesleğine, iş tecrübesine, öğrenimine, iş tercihine ve kişisel durumuna en uygun iş bulma amacıyla yapılan görüşme.

N Nitelik Analizi: Niceliksel (sayısal) bilgilerin elde edilemediği durumlarda, bir işle ilgili tanımlayıcı çözümleme ve değerlendirme yöntemi. Kişilerin sahip oldukları yetenek ve becerilerin değerlendirilmesi ve bunlara ilişkin kararlar oluşturmayı kolaylaştıracak veriler elde etme yöntemi. Nicelik Analizi: Bir işlev ya da kişilerin özellikleri hakkında edinilen sayısay verilerin çözümlenmesi ve değerlendirilmesi yoluyla, kişiler ya da olaylar hakkında sonuca ulaşmaya ya da karar oluşturmaya yardımcı olacak veriler elde etme yöntemi. Norma Dayalı Testler (Norm) : Genel yetenekleri, özel yetenekleri ve diğer bazı özellikleri ölçmek için hazırlanan standartları belirlenmiş ölçme araçları. Bir ölçme aracının normunun oluşturulması için önce testin kullanılacağı nüfus bölümünden rastgele örnekleme yöntemiyle temsil edici bir örnek seçilir ( Örneğin, test lise düzeyinde eğitime devam eden öğrenciler için hazırlanmışsa, liseye devam eden tüm öğrenciler arasından temsil edici bir örnek seçilir.). Örneği oluşturan gruba söz konusu test uygulanır. Bu uygulamadan elde edilen puanların ortalaması ve standart sapmaları hesaplanır. Söz konusu uygulama sonucu belirlenen ortalama puan ve standart sapma o testin normunu oluşturur. Bazı durumlarda yüzdelik puan dağılımları da norm olarak kullanılabilir. Bu norm sadece testin uygulandığı nüfus bölümü ile ilgilidir. Test normunun saptandığı nüfus bölümünden herhangi bir kişiye uygulanan test sonucu, testin normu ile karşılaştırılarak kişinin aldığı puan değerlendirilebilir. Aynı test başka nüfus bölümüne giren bir kimseye uygulanırsa sonuçları, saptanan normla karşılaştırılamaz. Ayrıca, normu saptanmamış (standartlaştırılmamış) bir test herhangi bir kimseye uygulandığında alınan puanın tek başına bir anlamı yoktur ve buna dayanılarak değerlendirme yapılamaz. Normu saptanmamış bir test bir grup insana uygulanırsa alınan puanlar, grubun bireylerini birbirleri ile karşılaştırma ya da puan sırasına dizme bakımından bir anlam taşır. Envanterler için de norm geliştirme olanağı vardır. Yine bireysel uygulamaların sonuçları, söz konusu normlarla karşılaştırıldığında bir anlam kazanır. Norm kavramının yaygın kullanım alanı vardır. Bu açıklama sadece istihdam hizmetlerinde kullanılan test ve envanterlerle ilgili olabilir.

O Otomasyon : İstihdamla ilgili hizmetlerin bilgisayar ortamında gerçekleştirilmesi. Bilgisayar,istihdam kuruluşlarının geleneksel olarak sürdüre geldikleri iş ve işlevlerini kesintiye uğratmadan daha hızlı, daha doğru daha kapsamlı ve daha güvenilir yapmalarını sağlayan bir araçtır. Bilgisayar kullanımı ya da otomasyona geçme,istihdam kuruluşlarının sorunlarının çözümüne ilişkin yaklaşımlarını ve yönetim ilkelerini değiştirmelerini, yöntemlerin ve süreçlerin standartlara bağlanmasını gerektirmez. Bunun yanında, istihdama özgü gereksinimlere değişik biçimlerde uyarlanabilir. Kullanılan geleneksel hizmet sunma yöntemleri ile karşılaştırıldığında, bilgisayar mevcut niteliğine ve özelliklerine göre bugüne değin hiç düşünülmemiş,tamamen yeni olanaklar da sergileyebilir. Ayrıca, devamlı artış gösteren işlevleri ve giderek azalan kaynakları ile hizmet sunma uğraşı veren istihdam kuruluşlarının, karşılaştığı sorunlara çözüm yolları bulmada, bazı yol ve yöntemleri kullanabilme olanağı sağlar. Kısaca, bilgisayar” istihdam hizmetlerinde daha az kaynakla nasıl daha


çok başarı elde edilir ya da hizmet nasıl daha verimli hale getirilebilir?” sorusunu yanıtlamada önemli katkılar sağlar. İstihdam kuruluşlarında; idari işler, muhasebe ve mali işler ile birlikte tüm teknik hizmetlerde bilgisayarın sağladığı olanaklar sınırsızdır denebilir.

Ö

Ölçme Araçları : Ülke genelinde normları saptanmış yazılı ya da el becerilerini kullanmayı gerektiren sorulardan oluşan testler ya da envanterler. Bu testlerin sonuçları, istihdam güçlüğü olan iş için başvuranları genel ve özel yetenekleri, bilgi ve becerileri bakımından tanımada kullanılır (Bkz.Testler-Genel Yetenek Testleri, Özel Yetenek Testleri,Başarı Testleri-İcra Testleri,Psiko Teknik Testler, İlgi Envanterleri, Mesleki Tercih Envanterleri, Tutum Envanterleri ve Kişilik Envanterleri.).Özelleştirme: Özelleştirme kısaca kamu yönetimi ve mülkiyetindeki iktisadi teşebbüslerin, özel kişi ve kuruluşlara devredilmesi, kamuya ait sermayenin en azından % 50 nin altına düşürülmesidir. Böylece, Devletin KİT’ler üzerindeki faaliyetleri ortadan kaldırılmakta ya da % 50 nin altına indirilmiş olmaktadır. Başka bir deyişle, özelleştirme kamu sektörünün kontrolü altındaki işletmenin özel sektörün kontrolu altına verilerek devletin mal ve hizmet üretimindeki faaliyetlerinin sona erdirilmesi veya asgari düzeye indirilmesidir. Ülkemizde halen özelleştirme işlemleri 24/11/1994 tarih ve 4046 Sayılı Yasaya göre yapılmaktadır. Özgeçmiş: İş arayan kişilerin işe girmek için işverenlere verilmek üzere hazırladıkları; iş, performans, eğitim, yaş, medeni durum, meslek deneyimleri, ilgi alanlarına vb. ilişkin bilgileri içeren belge.

P

Pasif İşlem: Kuruma başvuranların istemlerinin belli bir sürede ve önceden belirlenen koşullarda sonuçlandırılamaması veya işlemler El Kitabında belirtilen durumlardan birinin ortaya çıkması nedenleriyle, bu kayıtların, belli bir süreyle sınırlı olmak üzere tekrar başvurabilecekleri varsayımı ile beklemeye alınması işlemi. Pasif Kayıt: Kuruma başvuranların, istemlerinin belli bir sürede ve önceden belirlenen koşullarda sonuçlandırılamaması veya İşlemler El Kitabında belirtilen durumların birinin ortaya çıkması nedenleriyle, tekrar başvurabilecekleri varsayımı ile belli bir süre beklemeye alınan kayıtları (Bak.Pasif İşlem). Prosedür: İzlenen, takip edilen yol (Bkz.İşlem). Psiko-teknik Ölçme Araçları: Göz-el veya göz-el-ayak koordinasyonu, tepki hızı gibi hareketlerle ifade edilen yetenekleri ölçmek amacı ile geliştirilen alet ve makinelerdir. Kişiye bu alet ve makineleri kullandırarak bu konudaki beceri derecesini ölçmek mümkündür. Psiko-teknik araçlar oldukça büyük makinelerden oluşan test sistemleridir. Kişinin bu testleri yaparken verdiği yanıtlar, becerilerinin düzeyini gösteren değerler olarak kabul edilir. Bu araçlarda, kişinin sorulara, normal yaşamında yaptıklarını gözönüne alarak yanıt verdiği varsayılır. Porotokol: Genel anlamda, diplomatlar arasında yapılan anlaşma tutanağı, diplomatlık işlerinde ve devletler arasındaki ilişkilerde geçen her türlü yazılarda, resmi törenlerde Devlet Başkanları ile onların temsilcileri arasındaki görüşmelerde uyulan kurallar. Tutanak, zabıt. Kurumumuz açısından; hizmetlerin yerine getirilmesi esnasında zorunlu hallerde Kurumumuz ile işverenler veya işverenlerle işçiler yahut Kurumumuzla diğer Kurum ve kuruluşlar arasındaki ilişkilerin esas ve koşullarını düzenleyen yazılı belge.

S

Sakat: (Özürlü-Engelli): Sakatların istihdamı hakkındaki Tüzüğün 2 nci maddesine göre Bedensel, zihinsel ve ruhsal özürleri nedeniyle çalışma gücünün en az % 40' ından yoksun olduğu sağlık kurulu raporu ile belgelenenler, bu Tüzük hükümleri bakımından sakat sayılırlar.


30/5/1997 tarih ve 572 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 5 inci maddesiyle değiştirilen 2828 Sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununun 3 üncü maddesine göre; doğuştan veya sonradan herhangi veya kaza sonucu bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle normal yaşamın gereklerine uymama durumunda olup, korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyacı olan kişiye sakat (özürlü-engelli) denilmektedir. Sigortalı: Sosyal güvenlik kuruluşu kapsamında olan bir işyerinde hizmet akdine dayalı olarak çalışan ve çalıştığı süre içerisinde de prim ödeyen kimseye sigortalı denir. Bu bağlamda, Türkiye İş Kurumu açısından 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanununu 2 nci maddesi ile İşsizlik Sigortası Kanununa göre çalıştığı süre içerisinde işsizlik sigortası primi ödeyenler sigortalı sayılmaktadır. Sigortalı İşsiz: İşsizlik Sigortası Kanunun kapsamına giren bir işyerinde bir hizmet akdine dayalı ve sigortalı olarak çalışırken bu Kanunun ilgili maddelerinde belirtilen nedenlerle işini kaybeden ve Kuruma başvurarak çalışmaya hazır olduğunu bildiren kimseyi, Sondaj (Bkz İş Araştırması) Seçme: Kuruma intikal eden açık işler için başvuru yapanlar arasında en uygun olan kişiyi ya da kişileri, işverene takdim edilmek üzere, belirleme işlemi (Bkz.Eşleştirme). Seçme Özgürlüğü: İş arayan kişinin önerilen iş seçeneklerinden birini belli koşullar dahilinde seçmede özgür olması. İş arayan kişinin, şube/büro görevlileri tarafından herhangi bir işi kabule ya da herhangi bir faaliyete katılmaya zorlanmaması, hür iradesiyle karar vermesi.

T

Takdim: Bkz. (Gönderme) Tarım Aracısı: Kurumun gözetim ve denetiminde tarım işverenleri ile tarımda çalışmak isteyenler arasında ücretli olarak aracılık yapan, bu amaçla kendisine Kurum tarafından aracılık yapma izni verilen ve tarım işvereni ile iş sözleşmesi yapan kimse. Ancak, bu ücret; hiç bir şekilde işçilerden alınamaz.Tarım İşçisi: Tarım işletmelerinde yılın belli dönemlerinde mevsimlik işçi olarak çalışan ya da bu amaçla iş arayan kişi.Temas : Ziyaret ve alınan talebin tahkiki dışında, işgücü piyasası ile ilgili olarak işyerlerinden telefon, faks, e-mail, mektup (yazı) gibi iletişim araçları vasıtasıyla bilgi edinilmesi veya bilgi verilmesi amacıyla işveren ya da temsilcisiyle kurulan iletişimdir.Tercih Anketi: Özelleştirme veya bunun bir parçasını oluşturan işgücü uyum projesi çerçevesinde hizmet akti sona eren işçilerin tercihlerini ve gereksinimlerini saptamak amacıyla uygulanan soru kağıdı. Bu soru kağıdından elde edilen veriler. hizmet akti sona erenler için hazırlanan istihdam hizmeti programlarında kullanılmaktadır .Terörden Etkilenen: 3713 Sayılı Terörle Mücadele Yasası ve bu Yasaya ek bir madde eklenmesi hakkındaki 4131 Sayılı Yasa kapsamında, 50 ve daha fazla işçi çalıştıran özel işyerleri çalıştırdıkları işçi sayısının % 2 si oranında terörden etkilenenleri öncelikle istihdam etme zorundadırlar.Bu haktan yararlanacaklar; terörle mücadele esnasında şehit ve çalışamıyacak durumda malül olanların( kendisi) ya da yakınları (eş, çocuk, ya da kardeşlerinden biri) dir. Bu amaçla, 29.3.1996 gün ve 22595 Sayılı Resmi Gazete’de “Terör Eylemleri Nedeniyle Şehit Olan veya Çalışmayacak Derecede Malül Kalan Kamu Görevlileri ile Er ve Erbaşların Yakınlarının Malül Olupta Çalışabilir Durumda Olanların İstihdamı Hakkında Yönetmelik” yayınlanmış olup, bu kapsamda istihdam edileceklerin istihdamından Kurumumuz sorumlu kılınmıştır.


Testler: Doğuştan veya sonradan kazanılmış yetenekleri, bilgi ve becerileri ölçmeye yarayan sınama. Bir dizi açık ya da kapalı uçlu sorudan oluşan testler; kağıt-kalem testleri ve uygulama (performans) testleri olarak iki gruba ayrılır (Bkz.Kağıt kalem testleri, uygulama testleri, ölçme araçları.). Toplu Başvuru: 10 veya daha çok sayıda vasıfsız iş isteyenin kayıt yaptırmak üzere aracı veya grup halinde Kuruma yaptığı başvuru. Toplu İşten Çıkarma: Bir işyerinde çalışan işçilerin hizmet akitlerinin iş yasalarında (1475 Sayılı İş Kanunu, Basın İş Kanunu, Deniz İş Kanunu) belirtilen esaslar dahilinde işverence toplu olarak feshedilmesidir. 1475 Sayılı İş Kanunun 24 üncü maddesi, 10 ve daha fazla işçinin aynı zamanda işten çıkarılması halinde yapılacak işlemi düzenler. Son yıllarda görülen bir toplu işten çıkarma uygulaması da; 24/11/1994 tarih, 4046 Sayılı Yasanın 21 inci maddesine göre yapılan özelleştirmeler nedeniyle işten çıkarmalardır. Bu tür işten çıkarmalar işverenlere ve İŞKUR’a bazı ek yükümlülükler getirmektedir. Transfer (Üniteler Arası İşe Yerleştirme) :Mahalli olarak alınan önlemler ve gösterilen çabalara rağmen, karşılanamayan işveren taleplerine, başka yörelerdeki ünitelerin aracılığı ile o yörede aktifte bekleyen işgücünün bulunması ve talep ünitesine gönderilmesidir. Transfer talebi çıkaran üniteye yerleştirme ünitesi, bu talep üniteye işgücü takdim eden ünitelere de gönderme ünitesi denir. Tutum Envanterleri: Bir kişiye veya olaya karşı bireylerin tavırlarını, davranışlarını ölçmeyi sağlayan araçlar. Örneğin, kişilerin özelleştirme işlemine karşı tutumlarını ölçmek için özelleştirmenin yararları ve sakıncalarını belirten ifadeler yazılır ve bireylerin bunlara ne derece katıldıkları sorulabilir.

U

Uygulama (icra) Testleri: Çoğunlukla elle veya bazen el veya ayakla yapılabilir işlerden oluşan, bireyin bu işleri ne kadar kısa sürede, ne kadar az hata ile yaptığını sağlayan testler. Uyum Güçlüğü Olan İş Arayanlar: Uluslararası uygulamalarda uyum güçlüğü olan işçiler kavramı sadece fiziki, zihinsel ya da psikolojik engeli olan kimselerle sınırlı değildir. Uyum güçlüğü olan iş arayanlar uç noktalarda olan işsiz gençleri, kocasını kaybettikten ya da boşandıktan sonra iş hayatına girmesi zorunlu hale gelen kadınları, göçmen işçileri ya da sığınmacıları , uyuşturucu bağımlılarını, eski hükümlüleri, vb. grupları içermektedir. Daha kısa bir anlatımla, sosyal, kültürel ve kişisel nedenlerle insanların istihdam edilme fırsatları azaldığında, durumları daha da kötüye gitme eğilimi gösteren işsizlerin hepsi bu gruba dahil edilebilir.

V

Vasıfsız (mesleksiz) işçi: Bir okul öğrenimine, işle ilgili eğitime, belirli iş tecrübesine, fazla muhakeme sarfına, önceden edinilmiş sanat bilgisine, maharete ihtiyaç göstermeyen ve işe başlama ile beraber ya da kısa bir süre sonra hemen alışılabilecek bedenen yapılan mekanik ve basit işlere, beden gücüyle (vücut enerjisiyle) katılan kimsedir. Vasıflı (meslekli-kalifiye-nitelikli) Temel genel eğitime ek olarak mesleki ve teknik formel eğitim görmüş ya da işbaşında eğitimle yetişmiş, yarı kalifiye işçi olarak aynı işte belli bir süre çalışıp yeterlilik derecesi almış ya da tam bilgi, ehliyet ve üstün el mahareti kazanmış, muhakeme kabiliyeti olan, yetiştiricilik vasfına haiz, ek idareciliğine kısmen erişmiş planlar yapabilen, talimatları kolaylıkla uygulayan, gerektiğinde malzeme hesabı yapabilen, işi müstakilen ve kontrolsüz görebilen ve işten sorumlu durumda bulunan, daha çok teknik alanda çalışan kimsedir.

Y


Yarı Vasıfsız (yarı kalifiye) işçi: Muhakemeden daha çok dikkat, özen ve el mahareti isteyen bir işte fikren veya bedenen çalışan, sanat bilgisi ve ehliyeti orta derecede olan, çıraklık kademesini geçmiş ya da çıraklık programından geçmeden işin prensiplerini öğrenmiş kimsedir. Yurtdışı İstihdam: İşgücü gereksinimi olan ülkelere işçi göndermek, yurtdışında çalışmak isteyen işsizlere iş bulmak, yurtdışında iş alan Türk firmalarının işlemlerini yapmak, kendi olanaklarıyla iş bulan veya ismen talep edilenlerle ilgili işlemleri yapmak, ya da gerektiğinde işçi değişimini gerçekleştirmek amacıyla yapılan işgücü anlaşmaları, Türkiye’nin taraf olduğu diğer anlaşma ve sözleşmeler ile hizmet akitleri çerçevesinde yürütülen faaliyetlerin tümü. Yapılan işgücü anlaşmaları, diğer taraf olunan anlaşma ve sözleşmeler ile hizmet akitleri; dış ülkelerde çalışacak işçilerin haklarını belirler (örneğin, anlaşma süreleri, ücretler, çalışanların ülkelerine para göndermeleri, sosyal güvenlik, ailelerini yanlarına alabilme durumları) ve işçilerin seçilmelerini, çalışacakları ülkeye gönderilmelerini, gittikleri ülkelerde işe yerleştirilmelerini ve işçilerin yurtlarına geri dönüş yapmalarına ilişkin süreçleri kapsar. Kurum, yurtdışına çalışmak üzere işçi göndermelere ilişkin anlaşmaların, sözleşmelerin hizmet akitlerinin oluşturulmasında ve uygulamaya konmasında aktif rol oynar. Özellikle, istenen işçilerin bulunmasında, seçilmesinde ve gönderilmesinde Kurum önemli sorumluluklar yüklenmiştir. Yurtdışından alınan teklifler yurtiçinde işe yerleştirmelere benzer bir işleme tabi tutulur. Açık işler dosyalardaki kayıtlarla eşleştirilir ve seçilen adaylar görüşmek üzere Kuruma davet edilir. Bu son görüşmelere işçi isteminde bulunan yabancı firmaların temsilcileri de katılabilir. Yer Değiştirme : (Bkz.Mobilite) Yıllık Faaliyet Raporu: Her yıl sonunda hazırlanan ve il müdürlüklerinin yıllık faaliyetlerinin toplu bir değerlendirmesini içeren ve Kurumun yıllık faaliyet raporlarında yararlanılmak üzere Genel Müdürlüğe gönderilen rapor. Yıllık Plan: Ünitelerin hedefledikleri faaliyetlerin tamamını içeren ve bunların hangi amaçla, nasıl hangi birim tarafından yürütüleceğini ve öngörülen işlerin gerçekleştirilmesinde yararlanılabilecek kaynak ve araçların neler olabileceğini gösteren belge. Yurtiçi İstihdam: Kurumun yürüttüğü yurtiçine dönük istihdam hizmetleri, iş arayanların yurtiçindeki açık işlere yerleştirilmeleri.

Z Ziyaret: İşyerlerinin belirlenmesi, işyerleri ile ilişki kurulması ve geliştirilmesi, Kurum faaliyet ve hizmetlerinin tanıtılması, işyerlerinin izlenmesi, işyerlerinin Kurum görevleri ile ilgili ihtiyaçların belirlenmesi, bilgi toplanması, işyerlerinin Kurum çalışmaları ile ilgili yükümlülüklerinin yerine getirilmesinin sağlanması ve hizmette etkinliğin arttırılması amacıyla, yetkili Kurum personelinin işveren veya temsilcisiyle bizzat yaptığı görüşmelerdir.


Documents

Bu sözlük, çoğunlukla, İşlemler El Kitabı’nda …statik.iskur.gov.tr/tr/kurum_bilgileri/islemler_elkitabi... · Web viewİstihdam Terimleri ve Kavramları Sözlüğü Giriş