UNIVERZITET U TUZLI

Kompjuterski integrirana proizvodnja

Seminarski rad

sadraj2caq U cim SISTEMIMA

1.Uvod22.Raunarski integrisana proizvodnja CIM33.CAQ u CIM-u73.1.Pojmovi i definicije73.2.Funkcionalnost CAQ sistema8Funkcije kvaliteta planiranja9Funkcija kvaliteta inspekcije10Funkcija kvaliteta kontrole12Organizacioni preduslovi13Informaciono tehnoloki preduslovi153.3.Integracija CAQ sistema16Koncept17Selekcija20Integracija204.Zakljuak225. Literatura236. Prilozi246.1. Popis slika24

caq U cim SISTEMIMA1. UvodZahtjevi trine ekonomije postavljaju pred preduzea brojna pitanja i probleme. Kao izlaz iz takve situacije, mnogi poslovni sistemi vide integraciju poslovnih aktivnosti (informacija i procesa). Ovu integraciju omoguio je prije svega brz razvoj informacionih tehnologija u posljednjih nekoliko godina. Svi moderni proizvodni sistemi koji se danas implementiraju upotrebljavaju raunarske sisteme. Raunar je imao i ima dramatian uticaj na razvoj tehnologija automatizacije pioizvodnje.

Slika 1. Integracija proizvodnje i informacionih tehnologijaJedan od proizvoda tog razvoja jesu i raunarski integrisani proizvodni sistemi (CIM: Computer Integrated Manufacturing). Oni integriu sve poslovne informacije i procese poev od nivoa planiranja i upravljanja (strategijski i taktiki nivo) pa do operativnog nivoa upravljanja.U sutini, CIM predstavlja savremeni koncept razvoja poslovnih sistema koji nudi pravac rjeavanja problema koristei raunar (C Computer) za integraciju (I Integrated) proizvodnih ili poslovnih aktivnosti (M Manufacturing). Integracija proizvodnih i informacionih tehnologija se ne vri sama za sebe, ve ona proizilazi iz osnovnih potreba i ciljeva preduzea, slika 2. Ti ciljevi su najee poveanje fleksibilnosti, kvaliteta i produktivnosti. Pogotovu za poveanje produktivnosti je izuzetno bitan ovaj tehnoloki faktor. Naravno, ne treba zanemariti ni ostale faktore, pogotovo ljudski, u ijim je rukama znalako i optimalno korienje tehnolokog faktora.

Slika 2. Raunarski integrisan proizvodni sistem2. Raunarski integrisana proizvodnja CIMTermin raunarski integrisana proizvodnja (CIM) uveden je da oznai prodor upotrebe raunara u projektovanju proizvoda, planiranju proizvodnje, upravljanju operacijama i izvravanju raznih funkcija u vezi s poslovanjem neophodnih u proizvodnoj firmi.

Fizike aktivnosti ukljuuju cjelokupnu proizvodnu obradu, montau, unutranji transport, skladitenje i kontrolne preglede koji se izvravaju na proizvodu. Ove operacije dolaze u direktan kontak sa proizvodom za vrijeme proizvodnje. One dodiruju proizvod. Sirovine ulaze s jedne strane fabrike, a gotovi proizvodi izlaze s druge strane. Fizike aktivnosti (obrada, montaa, itd) nalaze mesto u fabrici. Funkcije obrade informacija formiraju prsten koji okruuje fabriku, obezbjeujui podatke i potrebno znanje za uspjenu proizvodnju proizvoda. Ove funkcije obrade informacija ukljuuju: poslovne aktivnosti (marketing i prodaju, nabavku, finansije, itd),

projektovanje proizvoda,

planiranje proizvodnje,

upravljanje proizvodnjom.

Ove etiri funkcije formiraju ciklus dogaaja koji se mora pridruiti fizikim aktivnostima proizvodnje.Razlika izmeu automatizacije i CIM-a je u tome da se automatizacija odnosi na fizike aktivnosti u proizvodnji. Automatizovani proizvodni sistemi se projektuju za izvrenje obrade, montae, unutranjeg transporta, skladitenja i kontrole kvaliteta sa malim (ili bez) ueem ljudi. Prema poreenju, raunarski integrisana proizvodnja vie se odnosi na funkcije obrade informacija koje su potrebne u podravanju proizvodnih operacija.

CIM obuhvata upotrebu raunarskih sistema u izvravanju etiri tipa funkcija obrade informacija. Ba kao to je automatizacija u vezi sa fizikim aktivnostima, CIM je u vezi s automatizovanjem aktivnosti obrade informacija u proizvodnji. Rastue primjene raunarskih sistema u proizvodnji vode prema raunarski automatizovanoj fabrici budunosti.CIM predstavlja arhitekturu integrisanja funkcije inenjeringa, marketinga i proizvodnje pomou informacionih tehnologija, slika 3. U irem smislu, CIM obuhvata integraciju svih poslovnih procesa od snabdjevaa do kupca. CIM se koristi kao strategija za planiranje resursa preduzea na irokom poslovnom nivou integracije.

Slika 3. CIM Y-model (Scheer, 2004)Da bi se realizovao koncept upravljanja prema ciljevima, potrebno je razviti model ciljeva koji obuhvata najmanje sljedee ciljeve: fleksibilnost (F), produktivnost (P), kvalitet (Q).

Prva cjelovita definicija CIM sistema je iz 1980. godine u vidu CIM toka (CASA/SME), gdje su u sreditu toka dati zajednika baza podataka i ostali zajedniki informacioni resursi, slika 4. Pristup novim zajednikim informacionim resursima imaju sve poslovne funkcije, grupisane u inenjering proizvoda, planiranje proizvodnje, upravljanje proizvodnjom i automatizaciju proizvodnje.

Slika 4. CASA/SME model CIM sistemaDruga karakteristina definicija CIM sistema proizilazi iz CIM modela koji je 1985. godine razvilo njemako udruenje AWF, kao to je prikazano na slici 5. Po toj definiciji CIM obuhvata informaciono tehnoloke interakcije izmeu CAD, CAP, CAM, CAQ i PPC sistema.

Slika 5. AWF model CIM sistemaImajui u vidu postojee zahtjeve poslovanja kao i razvoj raunarskih tehnologija dolazimo do pojma CIM sistema odnosno raunarski integrisana proizvodnja, slika 6. Zato je naglasak na I u akronimu CIM. Kod ovih sistema proizvodnja je shvaena u irem smislu i ne obuhvata samo procese proizvodnje i montae ve i ostale procese poslovnih sistema. Pojam CIM sistema je dalje evoluirao tako da dolazimo do pojma HOCIM sistema sa naglaenom ulogom ljudskih resursa u razvoju CIM sistema i CIE sa naglaenim vezama poslovnog sistema sa ostalim poslovnim sistemima. Kasnije do pojma CAI sistema sa naglaenom integracijom izmeu vie poslovnih sistema u okviru iste grane i industrije u cjelini, i pojma CIB poslovanja u cjelini.

Slika 6. Helbergov model CIM sistemaCIM arhitektura je informacioni sistem, koji omoguuje da se u poslovnom sistemu integriu informacije i proizvodni procesi, tako to se najprije definiu pravci integracije i interfejs izmeu korisnika. CIM arhitekturu ine tri kljuna bloka: Komunikacije (komunikacije i distribucije podataka);

Upravljanje podacima (definisanje, memorisanje i korienje podataka);

Prezentacija.

3. CAQ u CIM-u3.1. Pojmovi i definicijeTrenutna orjentacija trita prema kupcu od strane industrije iziskuje visoki nivo fleksibilnosti, pouzdanosti i odziva. Napori industrije u ispunjavanju ovih zahtjeva su u mnogome olakani uvoenjem raunarom podranih sistema (CA Computer Assisted), koji omoguavaju da velike koliine podataka budu brzo, efikasno i pouzdano obraene. Uz pomo CA sistema mogua je kontrola kompleksnih struktura. Fokus sistema kontrole kvaliteta u ovakvim sistemima svodi se na kontekst reduciranja greaka u organizaciji i omoguavanju brzog odziva na dinamike promjene trita putem osiguravanja jasne strukture u organizaciji. Raunarom podran kvalitet CAQ, poboljava efikasnost organizacija u plasmanu proizvoda i usluga na trite.Danas se pod CAQ-om uglavnom podrazumjevaju sistemi koji upravljaju ukupnim kvalitetom firmi. Sam pojam CAQ nije jasno definisan u literaturi, razlog tome jeste i evolucija pojma koji prati kontinuirani razvoj na polju kvaliteta kao i ubrzani razvoj raunarskih tehnologija.

Slika 7. Razliite definicije akronima CAQPojam CAQ (Computer-Aided Quality menagment) ili raunarom podrano upravljanje kvalitetom se iroko koristi od ranih devedesetih. Upravljanje kvalitetom kao opti pojam se koristi da bi se opisale sve aktivnosti koje se sprovode na svim nivoima u preduzeu.

Kada se govori o kontroli kvaliteta uz pomo raunara, trebamo razlikovati sljedee pojmove:

CAQ funkcija

CAQ modul i

CAQ sistem.

Pod pojmom CAQ funkcije podrazumijeva se niz povezanih aktivnosti kontrole kvaliteta podranih putem raunara (npr. Generisanje inspekcionog plana, prikupljanje testnih podataka itd.)

Pod pojmom CAQ modula podrazumijeva se skup CAQ funkcija u jednoj aplikativnoj jedinici. Kao pravilo, ovaj skup funkcija je specifian za svaki sistem. Uglavnom se odnosi na kontrolu pojedinih odjela u firmi (ulazno izlazna kontrola proizvoda), ali i sve ee za poslove kontrole i itave strukture organizacije (npr. Procjena kvaliteta podataka).

Pod pojmom CAQ sistema podrazumijeva se integracija vie razliitih modula u cilju sveobuhvatne kontrole kvailteta na nivou organizacije. 3.2. Funkcionalnost CAQ sistemaFunkcionalnost komercionalnih CAQ sistema se ogleda sa jedne strane zahtjevima u pogledu obavljanja zadataka kontrole kvaliteta i sa druge strane zahtjevima korisnika za lakoom upravljanja datim CAQ sistemom. Uslovi za informacione tehnologije za obradu podataka su izvedeni iz nevedenih zahtjeva.Funkcionalnost upravljanja kontrolom kvaliteta se bazira na planiranju kvaliteta, kvalitetnom testiranju, kontroli kvaliteta i kontroli ovih procesa radi osiguravanja kvalitetnih informacija (organizacioni preduslovi).Na slici 8 opisana je osnova date podjele funkcionalnosti upravljanja kontrolom kvaliteta.

Slika 8. Funkcionalni model CAQFunkcionalni model CAQ se sastoji od: Funkcija kvaliteta planiranja

Funkcija kvaliteta inspekcije

Funkcija kvaliteta kontrole

Organizacionih preduslova

Informaciono tehnolokih preduslova

Funkcije kvaliteta planiranjaFunkcije CAQ u polju kvaliteta planiranja prvenstveno obuhvataju funkcije i module koji specificiraju zahtjeve kvaliteta koje mora ispuniti proizvod i proces proizvodnje. Date funkcije je teko definisati algoritmom poto se sastoje od brojnih strukturnih, kreativnih i analitikih aktivnosti. Softverski sistemi za kvalitet planiranja su uglavnom bazirani na podrci metodolokog pristupa rjeavanju problema.

irok spektar takvih sistema, sposobnih za podrku sistemu kvaliteta funkcionalne primjenjivosti (QFD), je dostupan na tritu. Odreeni sistemi imaju korisniku prilagodljive elektronske smjernice za laku primjenu QFD metoda. Ove smjernice automatski provode korisnika kroz program, sve do detaljne specifikacije svih funkcija i podfunkcija.

Slika 9. Raunarom podrana detekcija otkaza i analiza FMEADetekcija otkaza i analiza otkaza (FMEA) ima veliki znaaj kao metoda upravljanja kvalitetom, te se stoga i ee koristi u praksi. Na tritu postoji vei broj CAQ modula, primjenjenih u irokom spektru CAQ sistema, koji osiguravaju raunarsku podrku FMEA metodi (Slika 9). U okviru analize rizika na osnovu baze znanja, FMEA metode omoguavaju prognoziranje greaka unaprijed i uz implementaciju preventivnih mjera spreavaju njihov nastanak. Operacije i individualni koraci koji se provode radi indetifikacije potencijalnih otkaza, potencijalnih strukturnih greaka, posljedica otkaza i meusobne veze otkaza, kao i ocjena uticaja otkaza i procjena vjerovatnoe otkaza su uglavnom automatizovani raunarom. Dodatnim koritenjem stabla uzroka greke i sistemskih analiza se prua grafiki opis sistemskih veza izmeu otkaza kao i posljedica koje pojedini otkazi prouzrokuju. Data automatizacija omoguava, da se pri promjeni jedne komponente sistema odmah dobije informacija o tipu i veliini uticaja date promjene na dijelove sistema. Takodje, nakon izvrene promjene aurira se itavo stablo sistema sa novim parametrima.Osnova funkcije kvaliteta inspekcije je u osiguravanju gotovosti kontrolne opreme unutar jedne kompanije ili sistema. Preduslovi za ovu funkciju su preventivno i kontinualno praenje. Kao pravilo sistema CAQ nalozi za periodinu kontrolu mjerne opreme se automatski generiu.

Funkcija kvaliteta inspekcije

Zadaci CAQ-a na polju funkcija kvaliteta inspekcije obuhvataju testiranje produkta, Statistike Procesne Kontrole (SPC) i laboratorijskih testova. Funkcionalnost komercijalno dostupnih CAQ sistema je visoko sofisticirana za testiranje kvalitete iz razloga dugog prisustva i razvoja datih sistema. Dalji fokus razvoja ovih sistema nije na samoj kontroli produkata ve i na boljoj integraciji datih funkcija i njihovoj boljoj koordinaciji sa ostalim funkcijama CAQ sistema.

Slika 10. Koraci nastanka plana inspekcijeOsnova za testiranje produkta je planiranje inspekcije. Inspekcioni plan se generie na bazi crtea dizajna, liste dijelova, narudbenica i/ili operativnih planova pohranjenih u CAQ sistemu (Slika 10). Inspekcioni plan nije povezan sa narudbenicom i ne sadri informacije o koliini dijelova potrebnih za proizvodnju. Osoba koja planira test specificira funkciju, tip i obim mjerenja za osiguranje kvaliteta u proizvodnji. Openito se pravi razlika izmeu dvije vrste testova, izmeu testa serije sa odreenim sluajevima testiranja pojedinanih dijelova proizvoda ili dijelova serije koji su ve proizvedeni i izmeu specijalizovanih testova procesa koji se provode periodino u procesu proizvodnje.Na bazi inspekcionog plana generie se inspekcioni nalog nakon dolaska materijala ili nakon poetka proizvodnje, npr. plan inspekcije koji nije povezan sa narudbenicom se proiruje da sadri odreene podatke iz narudbenice (Slika 11) Veliina uzorka za testiranje serije i maksimalni dozvoljeni broj pogrenih komada je specificiran u CAQ sistemu. Specifikacija se zasniva na informacijama dobivenim iz testnog plana (plana uzimanja uzoraka, detaljnosti inspekcije itd.) uzimajui u obzir i koliinu ulaznih materijala kao i veliinu serije za svaku od testnih karakteristika. Sistemi CAQ obino podravaju opciju da obim testiranja bude dinamian, tako da se obim testiranja odreenih karakteristika mijenja u skladu sa historijom kvaliteta (npr dijelovi proizvoda sa uniformnim visokim kvalitetom odreenog dobavljaa). Kada dobavlja ili maina u obradi proizvode uniformno visoki kvalitet dijelova obim testiranja se postepeno smanjuje pa ak i periodino naputa (preskau se pojedine serije).

Slika 11. Koraci provoenja kontrole

Korisnik CAQ sistema je voen i podran od sistema tokom akvizicije podataka testiranja unutar proizvodnje i podataka dobivenih statistikom procesnom kontrolom. Promjene u procesu (npr. troenje alata) se prikazuju korisniku na bazi statusa kvaliteta zabiljeenog u datom trenutku, time omoguavajui operateru na datoj maini da intervenie na vrijeme (npr. zamjenom alata) prije nastanka kartnih dijelova. Ovaj algoritam omoguuje SPC metodi da bude efektivan alat u ranom otkrivanju greaka u proizvodnji.

Svi dobiveni podaci se pohranjuju unutar CAQ sistema, da bi se dalje mogli analizirati na bazi razliitih kriterija pomou statistikih tehnika. Dati podaci se mogu na primjer analizirati na opsegu narudbe, serije, dijela ili odreene karakteristike proces uzimajui u obzir razliite dobavljae, maine kao i periode proizvodnje (npr. analiza uinka smjena). Neke od standardnih analiza podranih u CAQ sistemima ukljuuju generisanje linearnih dijagrama posmatranog procesa, frekvenciju distribucije (histogrami), statistike vrijednosti (standardnu devijaciju itd.), informacije o kartu i podatke o dodatnim radovima, otkazima i kontrolne dijegrame i distribucijske testove. Funkcija kvaliteta kontroleUpravljivost proizvodnog procesa se znaajno moe poboljati primjenom ocjene kvaliteta podataka (QDA- Quality Data Assessment) na nain daljeg suavanja testnih podataka koji se promatraju. Informacije dobivene o stanju kvaliteta unutar kompanije se mogu organizirati da budu dostupne upravi i da budu prilagoene tzv. menadmentskim informacionim sistemima/modulima (MIS sistemi) kao osnova za donoenje odluka. Ocjena kvaliteta podataka QDA se moe sprovesti za sljedee namjere: Radi odreivanja nivoa trokova povezanih sa kvalitetom

Radi obrade reklamacija

Radi praenja oteenja

Radi uspostavljanja sistema na bazi kvaliteta i ocjene dobavljaa (interni i eksterni audit kvaliteta)

Trokovi povezani sa kvalitetom se pripisuju tano odreenoj obradnoj operaciji koja je uzrokovala otkaz. Na taj nain, za razliku od tradicionalnog obrauna trokova, se troak pripisuje na tano radno mjesto na kojem je nastao, omoguavajui da se trokovi ne obraunavaju proporcionalano i pri tome se osigurava upravljivost trokova itavog sistema.Obrada reklamacija moe podrazumijevati obradu reklamacija kupaca kao i obradu informacija o unutarnjim grekama koje se u biti mogu smatrati i internim reklamacijama. Informacije o zabiljeenim reklamacijama, kao i praenje reklamacija u toku vremena, se obrauju pomou raunarom podranih softvera u cilju ocjene trokova prouzrokovanih nastankom reklamacije. Procjenom uzroka reklamacionih trokova poveava se upravljivost izlaznih greaka proizvodnog sistema.Ocjena kvaliteta na bazi isporuke dobavljaa se takoe moe vriti uz pomo raunara (slika 12). Moe se koristiti analiza reklamacija radi praenja unutarnjih greaka proizvodnje, sa time da se data analiza moe koristiti i za praenje dobavljaa.

Slika 12. Procjena dobavljaa na bazi kvalitete

U cilju poveanja opsega performansi CAQ sistema razvijeni su posebni raunarom podrani QM prirunici. Dati prirunici ne samo da podravaju pripremnu fazu CAQ sistema ve su i veoma korisni i u upotrebnoj fazi CAQ sistema. Osnovne komponente datih prirunika predstavljaju linkovi unutar teksta, elektronske zabiljeke kao i mogunost pretraivanja cjelovitog teksta. Princip linkova unutar teksta omoguava da odreeni dijelovi teksta budu povezani sa dodatnim informacijama. Postojanje elektronskih prirunika omoguava naknadno dodavanje zabiljeki o procesu proizvodnje i CAQ sistema nakon obavljene revizije. Lagano nalaenje traenih podataka omoguava opcija cjelovitog pretraivanja teksta. Organizacioni predusloviUpotreba CAQ sistema se prua dalje od samo raunarom podranih funkcija upravljanja kvalitetom, pogotovu kod sistema za kontrolu i regulaciju aktivnosti kontrole kvaliteta koji su usmjereni na davanje kvalitetnih informacija prilagoenih korisniku. Organizacioni zahtjevi ovdje predstavljaju stvaranje petlji viih nivoa kontrole kvaliteta. Primjer vierazinske petlje za kontrolu kvalitet koji se esto koristi je prikazan na slici 13.Poslovna organizacija se sastoji od brojnih meusobno povezanih kontrolnih petlji koje konstantno zahtijevaju povratne informacije unutar strukturne i proceduralne organizacije radi vrenja korekcija. to je vea i kompleksnija poslovna organizacija ili firma, uspjenost CAQ sistema vie zavisi od integracije ostalih CAx sistema (slika 14.). Zahtjevi za povratnim informacijama izvan CAx granice u biti predstavljaju (online) komunikaciju izmeu dva sistema. To zahtijeva centralnu dostavu i procjenu informacija kvaliteta.

Slika 13. Kontrolna petlja kontrole kvalitete

Slika 14. CAQ interfejsi

Informaciono tehnoloki predusloviInformaciono tehnoloki preduslovi proizilaze od zahtijevane funkcionalnosti upravljanja kvalitetom i od uslova korisnika za prilagoenost sistema lahkoj upotrebi i prilagoenosti specifinim poslovima. Sa jedne strane, vano je osigurati funkcionalnost svim dijelovima kompanije pri emu se generiu velike koliine podataka za obradu. Dok sa druge strane, opravdanost takvog sistema zahtjeva lahko koritenje, da je prilagoen svim korisnicima, da ima kratko vrijeme pristupanja i odziva informacija i da pokazuje visok nivo pouzdanosti prilikom obrade informacija. Softveri za upravljanje kvalitetom (aplikativni softveri) zahtijevaju od informacionih tehnologija funkcionalno upravljanje, premjetanje i arhiviranje velike koliine podataka (slika 15.)

Slika 15. Informaciono tehnoloki predusloviPrijenos podataka je odreen koliinom podataka, vremenom pristupa podacima kao i sigurnosti prijenosa podataka. Veoma vaan aspekt prijenosa podataka je i mogunost laganog internog i eksternog pristupa podacima u kratkom roku. Veze izmeu modula (internih) i sistemskih komponenti (eksternih), mogu biti prikazane kroz tri faze realizacije: Veze pomou alata informacionih tehnologija

Prijenos podataka pomou interfejs fajlova

Zajednika baza podataka

Najlaki oblik prijenosa podataka je pomou veze dva raunara putem mree. Prednost ovog povezivanja je da sve osnovne funkcije primarnih sistema ostaju netaknute. Nedostatak ovakvog uvezivanja je nemogunost provjere tanosti preneenih podataka, poveanje broja kopija istih podataka, a time i produavanje vremena odravanja i auriranja podataka.Druga mogunost je prijenos podataka pomou interfejs fajlova putem mree. Da bi se osigurao taan prijenos podataka, aplikacioni sistem na koji se prenose podaci mora biti modificiran na nain da moe pravilno uitati podatke sa sistema na kojem su isti generisani. Drugim rijeima, moraju postojati posebni programi za konverziju podataka izmeu pojedinih sistema. esto za svaki sistem ponaosob treba pisati poseban program. Osnova ovog oblika prijenosa podataka je baza istog oblika, ime se osigurava visoka tanost podataka.

Efektivno arhiviranje podataka zahtijeva odreene zatitne mjere od gubitka podataka u sluaju otkaza sistema, zahtijeva ne stvaranje duplih kopija i dugoronu strategiju prikupljanja podataka o kvalitetu. Centralizovano upravljanje podacima sa jedne strane smanjuje koliinu duplih podataka, sa druge strane za efikasan prijenos podataka je potrebno decentralizovano ureenje. Kod centralizovanog ureenja, velika koliina nepotrebnih podataka koji se prenose znaajno smanjuju brzinu prijenosa podataka te se u tom sluaju pristupa sistemu ureenja u kojem se podaci fiziki distribuiraju na razliite raunare i razliite aplikacije. Podaci se rasporeuju na nain da se podaci koji se najvie koriste alociraju na odreena mjesta time omoguavajui brz transfer bitnih podataka. U tom sluaju centralizovano upravljanje se provodi samo na master zapisima datih podbaza podataka.Zavisnosti od tipa podataka koji se koriste (stalni ili privremeni), baza podataka se moe hijerarhijski urediti sa fiksnom strukturom na bazi strukturnih zahtjeva korisnika (osnova je CAQ ili PPS) ili na bazi predmetno orjentisane strukture (na bazi CAD).3.3. Integracija CAQ sistemaZbog kompleksnosti sistema od vitalnog znaaja je metodoloki pristup uveenju CAQ sistema unutar postojee strukture i proceduralne organizacije firme i da pri tome postoji jasna i striktno odreena uprava za provoenje datog projekta.Ukoliko se eli iskoristiti u potpunosti itav potencijal CAQ sistema mora se paziti da su zadovoljena sljedea tri uslova: Sistem CAQ-a mora biti u mogunosti da se u potpunosti integrira u postojei informacioni sistem

Prije koritenja informacionog sistema, moraju se primjeniti organizacione mjere optimizacije postojeeg QM sistema.

Obuka uposlenika je kljuni faktor u koritenju svih prednosti CAQ sistema. Iz tog razloga moraju se organizovati individualni treninzi za uposlenike.

Organizaciona integracija CAQ sistema u firmi se mora posmatrati kao projekat, koji se treba metodoloki planirati i izvoditi (slika 16.) u skladu sa proizvodnim fazama: Koncept

Selekcija

Integracija

Slika 16. Koncept uvoenja CAQ sistema u tri faze KonceptKonceptna faze je definisana primarno sa: Projektnom organizacijom

Trenutnim stanjem i

Ciljanim stanjem

Projektna organizacija se bavi sljedeim: Specificiranjem i ocjenom vanosti projektnih ciljeva Formiranjem projektnog tima

Definisanje podruja razmatranja i

Definisanje i specificiranje strukture plana projekta

Projektni ciljevi u relaciji sa uvoenjem CAQ sistema mogu biti kvantitativne prirode (npr. smanjivanje trokova greke i karta, radi smanjivanja obima reklamacija kupaca) ili kvalitativne prirode (vii nivo upravljivosti proizvodnog procesa). Projektni ciljevi e se postepeno formirati u toku projektnog procesa. Bilo kakva promjena projektnih ciljeva e prouzrokovati i promjenu projektne organizacije. Takoe je veoma vano u startu definisati ta nee biti dio datog projekta.Projektni tim mogu sainjavati komitet za upravljanje, menadment tim projekta i razliite radne grupe. lanovi komiteta za upravljanje CAQ projektom imaju ovlasti donoenja odluka ispred firme (trebalo bi da barem jedan od lanova ovog komiteta bude i lan izvrnog menadmenta firme). Menadment tim projekta mogu initi prestavnici odjeljenja upravljanja kvalitetom, informacionog odjeljenja, odjeljenja za obradu narudbi i vanjskih konsultanata. Radne grupe treba da ine krajnji korisnici CAQ sistema iz razliitih odjeljenja firme kako bi se osiguralo potpuno razumijevanje aplikacije CAQ sistema u podruju njihovog djelovanja, kako bi se osiguralo da su date osobe od samog starta ukljuene u proces uvoenja CAQ sistema.Pored definisanja podruja razmatranja, vano je definisati i redoslijed izvoenja kao i datume izvoenja strukturnog plana projekta. Potrebno je definisati metode koje e se koristiti prilikom izvoenja projekta (npr. metode za prikupljanje informacija), individualne operacije, pravila vezana za dokumenovanje rezultata i praenje naina provoenja projekta. Potrebno je definisati rokove za izvoenje pojedinih etapa projekta i prema tome uskladiti rad pojedinih grupa, dokumentovati i prezentirati rezultate komitetu za upravljanje, koji na osnovu datih podataka i na bazi strukturnog plana projekta periodino daje smjernice o nastavku izvoenja projekta.Ocjena trenutnog stanja sistema je osnova za pravljenje koncepta ciljanog stanja sistema i razvoja i planiranja integracije CAQ sistema. Proces ispitivanja trenutnog stanja se fokusira na: Analizu sistema upravljanja kvalitetom (QM)

Analizu IT okruenja

Procjenu zahtjeva za obuku buduih korisnika CAQ sistema

Status QM sistema se ocjenjuje na osnuvu proceduralne organizacije i dokumentacije unutar upustava QM sistema (npr. procesna upustva, radna upustva i testna upustva). Osnovne procedure ocjene ukljuuju: studije relevantnih dokumenata, ocjenu upitnika, intervjua, konferencija i obzervacija. Praenja koliina potrebnih za provoenje rutinskih procedura je korisno sa aspekta preliminarnog planiranja potreba za hardverom. Indikatori firme (primjera, potrebno vrijeme za obavljanje testa, prosjena greka/kart po materijalu, uee trokova povezanih sa kvalitetom u konanom proizvodu itd) daju veoma vane poetne parametre za odreivanje graninih uslova. Ocjenu statusa QM sistema mogue je provesti i koristei audit upitnik.Analiza trenutnih IT aplikacija i operativnih i aplikativnih softvera ini veliku pomo pri integraciji CAQ sistema. Na osnovu datih podataka se definiu i opisuju svi aplikacioni interfejsi koji e biti primjenjeni prilikom CAQ integracije.

Uvoenje i integracija CAQ sistema predstavlja i nove zahtjeve za trening zaposlenika koji e koristiti CAQ sistem. Zahtjevi za treningom moraju se prilagoditi trenutnom nivou znanja uposlenika tako da se pupune sve praznine u nivou trenutnog znanja i zahtijevanog znanja uposlanika. Ove neusaglaenosti se moraju definisati dovoljno rano, kako bi se omoguio trening zaposlenih i sticanje znanja prije same integracije.Racionalizacija i mogunost optimizacije je mogua za slabosti uoene za posmatrana podruja tipa nemogunosti ispunjavanja rokova ili proizvodnja kartnih dijelova. Posljedice nemogunosti ispunjavanja rokova su potreba za produenim radom ili gubitak kupca ili gubitak trita. Takoe, mogunost optimizacije se ogleda i sa ekonomske strane u vidu smanjenja reklamacija kupaca ili trokova proizvedenih nedovoljnim kvalitetom proizvoda. Da bi se optimizacija realizovala u potpunosti potrebno je prepoznati slabosti u proizvodnji, pronai i otkloniti uzroke njihovog nastajanja u ranoj fazi.Ciljano stanje Planovi za eliminaciju postojeih uoenih slabosti sistema se kreiraju na osnovu ocjene postojeeg stanja sistema putem definisanih principa. Dati planovi se fokusiraju na opisivanje modifikacije sistema, opisivanje tehnika i procedura, kao i alata koji e se koristiti. Specifini zahtjevi i uslovi svake firme u pogledu aplikacije CAQ sistema moraju biti definisani u planu za ciljano stanje. Na primjer, trebali bi sadravati: Opis kako bi integrirani sistem upravljanja kvalitetom trebao biti struktuiran kao planirani model. Spacifine aplikacije se dodjeljuju pojedinanim zaposlenicima ili grupama sa definisanim ovlastima pristupa sistemu. Opis strukturnih promjena potrebnih za postizanje ciljanog stanja. Na primjer, integracija CAQ sistema moe eliminisati potrebu za provoenjem testiranja u samom procesu proizvodnje. To e drastino promjeniti strukturu izvoenja (i zaposlenosti pojedinih radnika) testiranja kvaliteta u samoj proizvodnji.

Opis zahtjeva za brzinom obrade podataka. Nakon odabira hardverskih komponenti, potrebno je odrediti relevantne podatke za obradu i na osnovu njih odabrati odgovarajui softver.

Opis postupka planiranja izvoenja obuke i treninga zaposlenika. Na osnovu zahtjeva za obuku uposlenika potrebno je definisati pristup obuci i treningu.

Definiciju vremena implementacije pojedinih planiranih mjera.

Zahtjevi proizali iz plana za ciljano stanje su dokumentovani u CAQ specifikaciji zahtjeva (slika 17.) Specifikacija CAQ zahtjeva se dobiva od kupca ili se kreira na zahtjev kupca.

Slika 17. Specifikacija CAQ zahtjeva SelekcijaNa bazi zahtjeva definisanih u ciljanom stanju (specifikaciji CAD zahtjeva) razmatra se trina situacija kao dio procesa odabira sistema ili kombinacije CAQ modula. Tipino se pojavljuju sljedei problemi: Veliki broj nedovoljno jasnih sistemskih rjeenja u ponudi stvara problem pri odabiru odgovarajueg rjeenja i Nedostatak standarda za specifikacije CAQ sistema oteava kvalitativno poreenje i Zatjevi za CAQ sistemom nisu dovoljno detaljno opisani.Pored ovih problema, potrebno je u procesu selekcije prvobitno suziti izbor CAQ sistema na odreeni broj. Prilikom toga, korisno je posluiti se specifikacijama pojedinih CAQ sistema zajedno sa katalogom standardnih pitanja.Proces selekcije se bazira na vrijednosti sistema i analizi uloeno-dobiveno. Preformanse sistema (vrijednost sistema) se definiu na osnovu teinskih faktora pojedinih kompanija i njihovih zahtjeva. Komercijalno dostupni CAQ sistemi se ocjenjuju na bazi performansi sistema i na bazi ekonomske procjene (trokova). Na ovaj nain, broj poetnih opcija za CAQ sisteme se svodi na prihvatljiv broj sistema za izbor, obino su to dva ili tri sistema.Meutim, rezultati ovih procesa ne daju nam dovoljno podataka za odluku o kupovini. Potrebno je provesti testove sistema u kojima se operacije testiraju na nain, da se napravi testni program koji e reprodukovati specifine sekvence koje e biti primjenjivane u datoj firmi. Ovakvi aplikacioni testovi, koji se prave na osnovu zahtjeva o performansama, su dio zavrnog procesa odluivanja. Dati testovi se odrauju na sistemu radionica u prisustvu (ak i u prostorijama) dobavljaa CAQ sistema. Te radionice pored pomoi u odluivanju pri kupovini, daju svojevrsnu obuku i upoznavanje sa novim sistemom i sa mogunostima dobavljaa CAQ sistema. Bitne stvari na koje treba obratiti panju kod odabira dobavljaa su izmeu ostalih solventnost, filozofija i dalji razvoj sistema, slube odravanja i podrke korisnicima. Preporuljivo je da se prije kupovine sistem testira ak i pored dobre liste referensi kod dobavljaa. Ukoliko je mogue, poeljno je da dobavlja instalira, u firmi koja kupuje CAQ sistem, jedan testni sistem u samom pogonu firme. Na osnovu tog sistema mogue je odrediti prilagoenost datih rjeenja vaim potrebama, kao i brzu prilagodbu koritenju novog sistema i laganiji prelazak na novi sistem. IntegracijaIntegracija CAQ sistema predstavlja trenutak kada se rezultati faza planiranja i selekcije primjenjuju. To znai: Planiranje, korak po korak integracije sistema i njegove interakcije sa ostalim informacionim sistemima, Operativne instrukcije CAQ sistema u biti gotov u cjelosti odgovaraju instrukcijama manualne organizacije kontrole kvaliteta i Obuenost radnika je dovoljno dobra da bi se omoguilo efikasno koritenje CAQ sistema od samog starta.Cilj procesa integracije je razvijanje detaljnih, korak po korak instrukcija za sve dijelove kompanije, pri tome kontinualno poveavajui efektivnost i efikasnost CAQ aplikacija. U praksi se pokazala veoma efikasna strategija poetne primjene integracije na relativno mali, jasno definisan, dio kompanije kao to je kontrola ulaza. Proces kontinuiranog poboljanja se bazira na: Programima treninga koji se poklapaju sa razvojem u fazi integracije i

Podrke projektu koji prua dobavlja sistema.

Nivo podrke projektu od strane dobavljaa sistema je faktor koji utie na proces integracije sa brojnih aspekata. Ovaj korak pokazuje da li je dobavlja uistinu partner. Partner bi trebao: Biti u mogunosti da reaguje fleksibilno na zahtjeve kompanije i da specifino datoj kompaniji prilagodi trening programe ili da barem dostavi potrebnu literaturu i programe za uenje

Da dostavi sveobuhvatnu dokumentaciju sistema. To treba da obuhvata pregled, upustva koja pokrivaju razliita rjeenja moguih greaka, kratki opis funkcija CAQ za standardna radna mjesta i aplikativne primjere CAQ softvera.

Da obezbijedi pisani plan opravke i odravanja sistema (auriranja i nadogradnje) i

Da bude pravi savjetnik kroz itav proces integracije, pogotovu kada se jave problemi sa usklaenou softvera. Kvalitet savjetnikog servisa se ogleda u dostupnosti korisnikih radionica i korisnikih telefonskih servisa.4. ZakljuakKupci oekuju ispunjenje svojih zahtijeva, individualni servis, efikasne proizvode, kratke rokove dostave i prihvatljivu cijenu, zahtjeve, koje je mogue zadovoljiti beskompromisnom orjentacijom na proces proizvodnje kao cjelinu. Postupci koji su funkcionalno orjentisani i kruto ogranieni na pojedine odjele rezultiraju gubitkom podataka na granicama odjela. Procesna orjentacija fokusira se na kupca kroz poslovne procese unutar firme kao to su pravljenje ponuda, obrada narudbi, dostava i prihvatanje produkata bez gubitaka u interakciji. Sistemi CAQ su informacioni sistemi podreeni preventivnom osiguranju kvaliteta, provoenju zadataka kontrole kvaliteta i jasnom prezentovanju trenutnog i prolog stanja kvaliteta proizvodnje dobara i usluga. Svi informacioni podaci dobiveni u CAQ sistemu moraju se zabiljeiti i analizirati kroz itav proces kao dio lanca procesno orjentisane kontrole kvaliteta. Koritenje informacionih tehnologija omoguava automatizaciju prikupljanja informacija i provoenja analiza pri tome inei efikasnijim itav proces. U kontrolnoj petlji neophodno je vratiti analizirane podatke u proces radi kontrole i unapreenja samog procesa. Integracija izoliranih funkcionalno orjentisanih rjeenja mora se sistematski fokusirati na smanjenje gubitka informacija na granicama odjela i na interfejsima sistema. Rjeenje za ovaj problem moe se nai u mrenom i internetskom povezivanju svih dijelova komapanije kao i povezivanju izmeu razliitih kompanija. Dalja istraivanja i mogui napredak CAQ sistema bazirat e se na prioritetima u pogledu odravanja procesno orjentisane strukture i odravanja baze podataka na nivou itave firme. Procesi povezani sa kvalitetom doprinose u procentualnom smanjenju trokova i u transparentnoj prezentaciji firme i prezentaciji stanja kvaliteta. Upravljanje kvalitetom odavno ve prelazi granice pojedinanih firmi, pri tome uspostavlja vezu izmeu dobavljaa i kupca u smislu otklanjanja uzroka problema, te poveanja prodaje dobara i usluga.

Proces odabira i integracije CAQ sistema je kompleksan i zahjeva dosta vremena, te sa sobom nosi dosta problema. Prilikom odabira CAQ sistema potrebno je odabrati pravog dobavljaa partnera sa kojim e se proi itav proces.

5. Literatura1. Tilo Pfeifer: Quality Menagment, Strategies, Methods, Techniques, HanserGardner Publications, 2002. godina2. Duan Regodi, Dragan Cvetkovi: Automatizacija, Proizvodni sistemi i Raunarski integrisana proizvodnja, Beograd, 2011.3. Milenko Haleta: Projektovanje menadment sistema kvaliteta, Beograd, 2012.4. Milenko Haleta: Menadment kvaliteta, Beograd, 2008.

5. Dragan Cvetkovi: CAD/CAM Teorija praksa i upravljanje proizvodnjom, Beograd, 2010.

6. Prilozi6.1. Popis slika

2Slika 1. Integracija proizvodnje i informacionih tehnologija

Slika 2. Raunarski integrisan proizvodni sistem3Slika 3. CIM Y-model (Scheer, 2004)4Slika 4. CASA/SME model CIM sistema5Slika 5. AWF model CIM sistema5Slika 6. Helbergov model CIM sistema6Slika 7. Razliite definicije akronima CAQ7Slika 8. Funkcionalni model CAQ8Slika 9. Raunarom podrana detekcija otkaza i analiza FMEA9Slika 10. Koraci nastanka plana inspekcije10Slika 11. Koraci provoenja kontrole11Slika 12. Procjena dobavljaa na bazi kvalitete13Slika 13. Kontrolna petlja kontrole kvalitete14Slika 14. CAQ interfejsi14Slika 15. Informaciono tehnoloki preduslovi15Slika 16. Koncept uvoenja CAQ sistema u tri faze17Slika 17. Specifikacija CAQ zahtjeva19

1