1
2008 Trung tm Nghin cu Kinh t v Chnh sch
Trng i hc Kinh t, i hc Quc gia H Ni
Bi Nghin cu NC-02/2008
Nghin cu ca CEPR
Chi tiu chnh ph v tng trng kinh t:
kho st l lun tng quan
TS. Phm Th Anh
Tm tt
Bi vit ny s c gng kho st mt cch tng quan nht mi quan h gia chi
tiu chnh ph v tng trng kinh t. Trc tin chng ti s tho lun nhng c
s l thuyt, quan im v thc trng ca mt s nc trn th gii. Tip theo bi
vit s trnh by tm tt cc m hnh l thuyt c s dng ph bin khi nghin
cu mi quan h gia chi tiu chnh ph v tng trng kinh t. Cui cng, bi
vit s im qua cc kt qu nghin cu thc nghim v kt lun.
Quan im c trnh by trong bi nghin cu ny l ca (cc) tc gi v khng nht thit phn nh quan im ca CEPR.
Khoa Kinh t hc, i hc Kinh t Quc dn, Trung tm Nghin cu Kinh t v Chnh sch CEPR, i hc Quc gia. Email: [email protected] phin bn ca bi nghin cu ny c ng trn Tp ch Nghin cu Kinh t, s 365, 2008.
2
Mc lc
Tm tt... 11. Li gii thiu...................................................................................................................... 3 2. Chi tiu chnh ph v tng trng kinh t ......................................................................... 3
2.1 C s l thuyt kinh t v chi tiu chnh ph ............................................................ 5 2.2 Mt s m hnh l thuyt v chi tiu chnh ph ........................................................ 8
2.2.1 M hnh ca Robert Barro (1990) ............................................................................ 9 2.2.2 M hnh ca Devarajan, Swaroop, v Zou (1996) ................................................. 11 2.2.3 M hnh ca Davoodi v Zou (1998) ..................................................................... 13
2.3 Mt s kt qu nghin cu thc nghim .................................................................. 15 3. Kt lun ............................................................................................................................ 19 Mt s ti liu tham kho chnh ............................................................................................... 19
3
1. Li gii thiu
Trong hn hai thp k qua c nhiu nghin cu kinh t, c l thuyt ln thc nghim, tp
trung xem xt vai tr ca chi tiu cng i vi tng trng kinh t cc nc trn th gii.
Cc nh kinh t cng nh cc nh hoch nh chnh sch i khi khng thng nht vi nhau
v vic liu chi tiu chnh ph c vai tr thc y hay lm chm tng trng kinh t. Nhng
ngi ng h quy m chi tiu chnh ph ln cho rng, cc chng trnh chi tiu ca chnh
ph gip cung cp cc hng ho cng cng quan trng nh c s h tng v gio dc. H
cng cho rng s gia tng chi tiu chnh ph c th y nhanh tng trng kinh t thng qua
vic lm tng sc mua ca ngi dn.
Tuy nhin, nhng ngi ng h quy m chi tiu chnh ph nh li c quan im ngc li.
H gii thch rng chi tiu chnh ph qu ln v s gia tng chi tiu chnh ph s lm gim
tng trng kinh t, bi v n s chuyn dch ngun lc t khu vc sn xut hiu qu trong
nn kinh t sang khu vc chnh ph km hiu qu. H cng cnh bo rng s m rng chi
tiu cng s lm phc tp thm nhng n lc thc hin cc chnh sch thc y tng trng
v d nh nhng chnh sch ci cch thu v an sinh x hi bi v nhng ngi ch trch c
th s dng s thm ht ngn sch lm l do phn i nhng chnh sch ci cch nn kinh
t ny.
Bi vit ny s c gng kho st mt cch tng quan nht mi quan h gia chi tiu chnh ph
v tng trng kinh t. Trc tin chng ti s tho lun nhng c s l thuyt, quan im v
thc trng ca mt s nc trn th gii. Tip theo bi vit s trnh by tm tt cc m hnh
l thuyt c s dng ph bin khi nghin cu mi quan h gia chi tiu chnh ph v tng
trng kinh t. Cui cng, bi vit s im qua cc kt qu nghin cu thc nghim v kt
lun.
2. Chi tiu chnh ph v tng trng kinh t
L thuyt kinh t thng khng ch ra mt cch r rng v tc ng ca chi tiu chnh ph
i vi tng trng kinh t. Tuy nhin hu ht cc nh kinh t u thng nht vi nhau rng,
trong mt s trng hp s ct gim quy m chi tiu chnh ph c th thc y tng trng
kinh t, v trong mt s trng hp khc s gia tng chi tiu chnh ph li c li cho tng
trng kinh t. C th, cc nghin cu ch r ra rng nu chi tiu chnh ph bng khng s
dn n tng trng kinh t rt thp, bi v vic thc thi cc hp ng kinh t, bo v quyn
s hu ti sn, pht trin c s h tng s rt kh khn nu khng c chnh ph. Ni cch
khc, mt s khon chi tiu ca chnh ph l cn thit m bo cho s tng trng kinh t.
4
Tuy nhin, chi tiu chnh ph - mt khi vt qu ngng cn thit ni trn - s cn tr
tng trng kinh t do gy ra s phn b ngun lc mt cch khng hiu qu. ng cong
phn nh mi quan h gia quy m chi tiu chnh ph v tng trng kinh t c xy
dng bi nh kinh t Richard Rahn (1986), v c cc nh kinh t s dng rng ri khi
nghin cu vai tr ca chi tiu chnh ph i vi tng trng kinh t. ng cong Rahn hm
tng trng s t ti a khi chi tiu chnh ph l va phi v c phn b ht cho nhng
hng ho cng cng c bn nh c s h tng, bo v lut php v quyn s hu. Tuy nhin
chi tiu chnh ph s c hi i vi tng trng kinh t khi n vt qu mc gii hn ny.
Tuy cc nh kinh t cn bt ng v con s chnh xc nhng v c bn h thng nht vi
nhau rng, mc chi tiu chnh ph ti u ti vi tng trng kinh t dao ng trong khong t
15 n 25% GDP.
Hnh 1: ng Rahn
im ti u tng trng trn ng cong Rahn l mt trong ch nghin cu gy tranh ci
trong nhiu thp nin qua. Cc nh kinh t ni chung kt lun im ny nm trong khong t
15% n 25% GDP, mc d rt c th nhng c tnh ny l qu cao do nhng nghin cu
thng k b hn ch bi s sn c ca s liu. Bng 1 cho thy Hng Kng, i Loan,
Singapore v n l nhng nc chu c quy m chi tiu chnh ph nh nht, ch chim
khong xp x 15% GDP. Trong khi quy m chi tiu ngn sch ca Vit Nam ang nm
pha bn kia dc ca ng Rahn, chim khong 30% GDP trong nhng nm gn y. Tt
nhin thnh tu kinh t khng ch ph thuc duy nht vo chnh sch ti kho. Cc chnh sch
tin t, thng mi, lao ng cng c vai tr quyt nh quan trng. Tuy nhin y l mt
con s ng ngi i vi tnh hiu qu v mc tiu thc y tng trng ca cc khon chi
tiu cng Vit Nam.
Chi tiu chnh ph theo phn trm GDP
Quy m ti u
Tc tng trng kinh t
5
1990 1995 2000 2006
China, People's Rep. of 18,50 12,18 16,29 19,20
Hong Kong, China 14,28 16,42 17,71 15,83
Korea, Rep. of 15,54 15,76 18,91 23,60
Taipei,China 14,48 14,39 15,41 15,90
Indonesia 19,60 14,68 15,83 20,07
Malaysia 27,68 22,07 22,89 24,92
Philippines 20,40 18,17 19,27 17,31
Singapore 21,30 16,10 18,84 15,80
Thailand 13,94 15,35 17,33 16,38
Viet Nam 21,89 23,85 23,36 29,79
India 18,49 14,96 15,49 14,10
Pakistan 25,90 22,95 18,87 18,68
Mongolia 61,94 23,29 35,99 36,50
Azerbaijan 36,39 20,08 16,19 21,37
Kazakhstan 38,20 25,66 22,16 21,20
Kyrgyz Republic 37,15 27,76 18,00 22,52
Uzbekistan 32,59 28,95 20,78
Bng 1: Quy m chi tiu chnh ph mt s nc chu
Ngun: ADB (2007), Key Indicators of Developing Asia and Pacific Countries
2.1 C s l thuyt kinh t v chi tiu chnh ph
Cho ti tn nhng nm 1970 cc nh kinh t theo trng phi Keynes vn tin rng chi tiu
chnh ph - c bit l cc khon chi tiu thng qua vay n - c th thc y tng trng kinh
t nh lm tng sc mua (tng cu) ca nn kinh t. Cc chnh tr gia thng u thch l
thuyt ca Keynes bi v n cho h nhng l do hp l chi tiu. Mt s nh nghin cu
c lng c mi quan h t l thun gia chi tiu chnh ph v mc sn lng ca nn
6
kinh t, tuy nhin cc phng php c lng ca h thng mc nhiu sai lm. Nhng
phng php c lng phc tp hn ch ra rng, chi tiu chnh ph khng th thc y
tng trng. L thuyt ca trng phi Keynes b qua s tht l chnh ph khng th bm
sc mua vo nn kinh t trc khi lm gim n ra thng qua thu v vay n.
L thuyt ca Keynes gp thch thc ln khi nn kinh t th gii ri vo suy thoi trong
nhng nm 1970, v khi c s bng n kinh t nh ct gim thu kt hp vi tht cht chi
tiu trong nhng nm 1980. Nu Keynes cn sng, chc hn ng s rt ngc nhin vi cch
vn dng l thuyt ca ng ng h cho s gia tng chi tiu chnh ph. Vo nhng nm
1940 trong mt cuc trao i kinh t, ng cho rng quy m chi tiu chnh ph khng nn
vt qu 25% GDP, nu khng tng trng kinh t s b nh hng xu.1 Ngy nay, mc d
l thuyt ca Keynes v chi tiu chnh ph khng cn c cc nh kinh t trng dng nhng
n vn c cc chnh tr gia v cc nh bo thng xuyn nhc n nh l ng lc thc
y tng trng.
Ngc vi quan im ca trng phi Keynes, trong nhiu thp k qua nhiu nh kinh t tin
rng vic ct gim thm ht ngn sch l liu thuc thn diu i vi tng trng kinh t. H
lp lun rng ct gim chi tiu chnh ph v do vy l ct gim thm ht ngn sch s lm
gim li sut, tng u t, tng nng sut v cui cng l thc y tng trng. Lp lun ny
l c c s v chnh sch ti kho nn tp trung gii quyt vn thm ht nu mi quan h
gia cc bin s trn l cht ch. Tuy nhin, c nhiu l do tin rng gi thuyt trn v mi
quan h gia thm ht ngn sch, li sut, u t v tng trng c cao qu mc. C
th, s liu thc t ca nn kinh t M v nhiu nc khc trn th gii ch ra rng thm
ht ngn sch c tc ng cc k nh n li sut, c bit l i vi cc nn kinh t m. Li
sut c quyt nh trn th trng vn quc t ni c hng ngn t USD c giao dch mi
ngy. Thm ch ngay c s thay i ln v cn cn ngn sch ca chnh ph cng kh c tc
ng ng k n li sut. Ngoi ra, cu tn dng cng l nhn t chnh quyt nh n li
sut, y chnh l l do ti sao li sut thng cao trong nhng thi k c tng trng mnh.
Trong nhng thi k ny cu tn dng thng cao, v kim c li nhun cc t chc ti
chnh thng p t mc li sut cao i vi cc khon cho vay nhm b p cho nhng ri
ro tn dng v lm pht. Cui cng thu nh vo thu nhp tin li cng l mt trong nhng
nhn t nh hng mnh n li sut. Thc t cho thy, vi cc yu t khc nh nhau th cc
loi tri phiu chu thu thng c mc li sut sut cao hn so vi cc tri phiu khng chu
thu. iu ny hm rng s gia tng thu, mc d lm gim thm ht ngn sch, nhng li
1 www.cis.org.au/polic
