Chlamydiae trachomatis · Web viewbệnh đau mắt hột Chlamydiae trachomatis (serotype A,B,Ba,C) lòng đỏ trứng gà - đường lây: người-người. - bào tương tb

TÊNVN

TÊNKHOA HỌC

ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC BỆNHLÝ

BỆNHPHẨM

PHÒNG& TRỊHÌNH

THỂNUÔI CẤY

SỨC ĐỀ KHÁNG

KHÁNGNGUYÊN

bệnh đau mắt hột

Chlamydiae trachomatis(serotype

A,B,Ba,C)

lòng đỏ trứng gà

- đường lây: người-người.- bào tương tb biểu mô có hạt vùi (tiểu thể HP) tổ chức tb bị hoại tử sẹo - bệnh tiến triển mạn tính , làm lông mi quặm- gây mờ mắt (tổn thương giác mạc) , tắc tuyến lệ ứ nước mắt , loét giác mạc (do lông quặm) bị vẩy cá hay mù

từ hột của kết mạc bị viêm

- phòng:▪ nâng cao mức sống, đủ nước sạch…▪ vaccine không hiệu quả- trị: ▪ khám và điều trị tập thể▪ KS : tetracyline , erythromycin

viêm kết mạc mắt thể ẩn – viêm

đường sinh dục – viêm đường hô

hấp

Chlamydiae trachomatis (serotype D,

K)

- đường lây: đường sinh dục , hồ bơi- trẻ em khi qua đường sinh dục bị viêm kết mạc mắt

dịch đường SD , kết mạc viêm KS : như trên

bệnh hột xoài (bệnh Lympho

Granuloma Venereum – LGV)

Chlamydiae trachomatis

(type L1, L3)

- đường lây : đường sinh dục- tạo vết nhỏ ở cơ quan SD sưng hạch lympho cùng bên ko trị sẽ vỡ mủ & bội nhiễm tắc nghẽm bạch mạch phù chân voi

- mủ đường SD- dịch ở hạch lympho

thử nghiệm nội bì Frei : cấy vào lòng đỏ trứng bất hoạt bằng t ∙ tiêm trong da (+) : nốt mẫn (> 6mm) sau 2-3 ngày chỉ có giá trị điều tra dịch học

TÊNVN

TÊNKHOA HỌC


BỆNHPHẨM

PHÒNG& TRỊHÌNH THỂ NUÔI CẤY SỨC

ĐỀ KHÁNGKHÁNG

NGUYÊN

vi khuẩnCampylobacter

jejuni

Campylobacter jejuni

(thuộc giống Campylobacter, họ Spirillaceae)

- hình dấu phẩy nhọn hai đầu,có lông ở một đầu - gram (-)- ko nha bào- di động mạnh (ko di động khi bị thoái hóa lúc nuôi cấy trên mt đặc)

- hiếu khí- mọc tốt ở 42oC + cần mt chọn lọc (thạch máu có KS)- ko làm tan máu- mt đặc : khuẩn lạc nhỏ dẹt , xám

- sống trong nước tới 5 tuần- ở 4oC sống 1 tuần- 90oC / 15 ph- nhạy cảm với các KS

- KN thân (O) chịu nhiệt, gây NKHC- KN lông (H) ko chịu nhiệt

- vào ruột do ăn uống hay tiếp xúc với ĐV mang bệnh - ủ bệnh: 2-10 ngày- triệu chứng :lúc đầu khó chịu, nhức đầu, đau khớp, sốt, đau bụng dưới, tiêu chảy dữ dội viêm ruột cấp , có thể nhiễm khuẩn huyết- đa số khỏi mà ko cần dùng KS, mầm bệnh còn tồn tại lâu sau khi khỏi bệnh

lấy phân từ trực tràng

- chưa có vaccine- chú ý vệ sinh mt & thực phẩm- dùng KS trong trường hợp nhiễm khuẩn huyết hay tiêu chảy kéo dài- nên làm KS đồ

vi khuẩn Helicobacter

pylori

Helicobacter pylori

- hình chữ S hay cánh chim hải âu , có 1-6 lông ở một đầu- gram (-)

- vi hiếu khí- t ∙=37 ∙C, pH=5,5-8,5- chỉ mọc trên mt thạch máu chọn lọc (Marshall, BHI…)+ cung cấp thêm một số KS- cho thêm huyết thanh bào thai bê giúp VK tăng trưởng

- nhạy cảm với nhiều loại KS ,nhưng cũng kháng lại nhiều loại KS như colistin, vancomycin, nalidixic acid…- bị diệt bởi chất sát khuẩn thường

- chưa xác định đường lây rõ ràng- VK nằm ở phần sâu lớp niêm mạc tiếp xúc bề mặt biểu mô tuyến & tiết protease làm giảm pH acid của niêm mạc,tiết urease phân hủy urea tạo amoniac kiềm hóa mt VK có thể sống và di động trong màng nhầy& trênbề mặt tb biểu mô gây độc tb , phá hủy lớp nhầy , gây viêm loét & ung thư dạ dày , tá tràng- ức chế “cơ chế phản hồi qua trung gian ion H +” gastrin ko bị ức chế gây tiết acid nhiều bất thường ở dạ dày

- mẫu mô sinh thiết niêm mạc hang vị dạ dày- máu làm pứ huyết thanh

- chưa có biện pháp phòng cụ thể - ngoài việc sử dụng thuốc kháng acid , còn dùng hợp chất bismuth + metronidazone, tetracyclin, amoxycilin … trong viêm loét dạ dày-tá tràng chưa có pp trị tối ưu

TÊNVN

TÊNKHOA HỌC

ĐẶC ĐIỂM SINH HỌCBỆNH

LÝBỆNHPHẨM

PHÒNG& TRỊHÌNH

THỂ NUÔI CẤYSỨC ĐỀ

KHÁNG

KHÁNGNGUYÊN

cầu khuẩn lậu

Gonococci(thuộc giống Neisseria , họ

- song cầu khuẩn hình hạt đậu úp

- ái & kị khí tuỳ ngộ - phát triển

- nhạy với đk lạnh , khô hanh

- có các KN bề mặt : Pili , Por , Opa , Rmp ,

- chỉ sinh nội độc tố- lây qua đường sinh dục & niêm mạc niệu đạo

chất tiết từ niệu đạo , âm hộ ,cổ tử cung , tiền liệt

Phòng :phát hiện sớm nguồn nhiễm và tiếp xúc ,điều trị triệt để người

Neisseriaceae)

lưng vào nhau- gram (-) - ko nha bào - ko lông - ko vỏ

trên mt có protein người - t ∙=35-36 ∙C, pH=7,2-7,6 , ko mọc ở t ∙< 25 ∙Cvà > 42 ∙C - khuẩn lạc trong tròn ,lên men glucose

- 56 ∙C sống 5ph - phenol 1‰ sống được vài phút

các protein khác như Lip & Fbp - Lipooligo-saccharide đóng vai trò nội độc tố

- bệnh lậu thường kèm viêm mủ cấp niệu đạo - nam :viêm túi tinh , tiền liệt tuyến - nữ :viêm tử cung ,vòi buồng trứng - nhiễm khuẩn ngoài CQSD :nhiễm khuẩn huyết ,viêm màng não , viêm kết mạc ….- MD yếu , dễ tái nhiễm

tuyến ,trực tràng … nhuộm gram , xanh methylen , pp miễn dịch huỳnh quang …

bệnh Trị : - lậu kháng penicilin- KS metacillin , trobicin , sulfanilamide- khi có biến chứng thì dùng vaccine đa giá như polyvaccin , autovaccin …- viêm sinh dục chưa biến chứng : ceftriazone tiêm bắp 1 liều

cầu khuẩn màng não

Meningococci(thuộc giống Neisseria , họ Neisseriaceae)

- song cầu khuẩn hình hạt đậu úp lưng vào nhau- gram (-)- ko nha bào - ko vỏ (lúc mới phân lập có thể có vỏ) - ko lông

- ái & kị khí tùy ngộ - mọc tốt ở mt thêm huyết thanh- t ∙=36-37 ∙C , pH=7,2-7,4- tạo khuẩn lạc trong ướt- mt canh thang : ñuïc , caën

- ñeà khaùng yeáu - ñun 60 ∙C cheát sau 10ph - phenol 1% cheát sau 1ph - nhaïy vôùi ñk laïnh

- lây qua đường hô hấp - gây viêm mủ màng não & màng não tuỷ , có thể gây nhiễm khuẩn huyết- bệnh chủ yếu ở trẻ nhỏ 1-5 tuổi - dịch não tuỷ đục có nhiều bạch cầu - miễn dịch tự nhiên thu được qua quá trình khỏi bệnh MD beàn

- dòch naõo tuyû , nhaày muõi hoïng , maùu , taïng töû thi- toát nhaát laáy beänh phaåm ôû vuøng tò haàu

Phòng :- vệ sinh chống dịch chung , chẩn đoán sớm bệnh nhân để cách li & điều trị kịp thời - vaccine phòng meningococcus Trị :nhạy cảm đv penicillin G , có thề thay thế bằng KS chloramphenicol hay cephalosporin thế hệ III

TÊNVN

TÊNKHOA HỌC


BỆNHPHẨM

PHÒNG& TRỊHÌNH THỂ NUÔI

CẤYSỨC

ĐỀ KHÁNGKHÁNG

NGUYÊN

họ VK Chlamydiae

Chlamydiae( dựa vào KN chung,

chia 2 loài :▪ Ch. psittaci

▪ Ch. trachomatis )

- hình thể : thể cơ bản , thể vùi- cấu tạo :▪ có cả DNA , RNA & ribosome▪ thành tb chắc , thiếu acid muramic & ko nhạy cảm với lysozyme▪ có enzyme chuyển hoá- được coi là VK gram (-)

- ký sinh bắt buộc trong tb- cấy vào lòng đỏ trứng gà ấp , tb invitro

- độc tính bị huỷ ở 60oC/10ph- ether , phenol 0,5% có thể làm bất hoạt- t ∙= -50 đến -70oC VK sống tốt

- KN chung : bản chất là lipopoly-saccharide chịu t ∙ - KN đặc hiệu tuýp : là protein lớp màng ngoài , có 15 serotypes (tuýp huyết thanh)

bị các thuốc KS ức chế , đặc biệt là tetracyclines & erythromycin

mầm bệnh sốt vẹt – sốt

chim

Psittacose - Ornithose

- hình cầu ,chụm thành đám - có hạt đều trong ở trong bào tương tb biểu mô phế nang và ĐTB

- phôi gà - chuột bạch : tiêm vào ổ bụng , não- tb invitro

- rất cao , sống ở to phòng nhiều ngày- nhạy cảm với thuốc sát khuẩn

- KN chung : là poly-saccharides chịu t ∙- KN đặc hiệu tuýp ko chịu t ∙

- đường lây : hô hấp (đờm BN bắn vào không khí , bụi lông chim dính phân)- ủ bệnh 7-10 ngày- VK xâm nhập đường hô hấp vào phế nang & phát triển ở tb biểu mô viêm phổi đốm + hạch lympho ở rốn phổi sưng to VK vào máu rất nhanh (ngày 1-7 của bệnh) VK được thải ra theo đờm- ở chim , VK xâm nhập đường ruột và thải ra theo phân- miễn dịch yếu và ko bền

đờm BN trong những ngày đầu bệnh nhuộm & tìm hạt vùi

- phòng : phát hiện sớm & cách ly- trị :▪ mới bệnhdùng tetracyclin , erythromycin▪ bệnh mạn tính kết hợp KS & vacxin trị liệu

TÊNVN

TÊNKHOA HỌC


BỆNHPHẨM

PHÒNG& TRỊHÌNH THỂ NUÔI

CẤYSỨC

ĐỀ KHÁNGKHÁNG

NGUYÊN

trực khuẩn

gây viêm ruột

Clostridium difficile

( thuộc các VK kỵ khí sinh nha bào - Anaerobic

sopreforming bacilli )

hình que to di động sinh nha bào gram (+)

- mọc trên mt thạch máu & thạch trứng ở t ∙= 37 ∙C- kỵ khí

thể sinh dưỡng dễ chết

nha bào sức chịu đựng tốt và sống lâu

tiết ra 2 ngoại độc tố: ▪ toxin A : là độc tố ruột (enterotoxin)▪ toxin B : là độc tố gây hoại tử tế bào (cytotoxin)

- TK sản xuất 2 loại toxin polypeptide riêng biệt : toxin A & toxin B▪ toxin A : là 1 độc tố ruột hoạt tính giống độc tố tả▪ toxin B : laø ñoäc toá gaây ñoäc tb laøm giaûm toång hôïp protein tb vaø phaù huûy heä thoáng vi sôïi cuûa tb- ñöôøng laây : VK coù saün trong cô theå , nhieãm VK töø ngoaøi do thieáu veä sinh- xuaát hieän ôû BN duøng thuoác KS laâu ngaøy (chaúng haïn nhö KS clindamycine&AAPMC) do VK khaùng KS- beänh caûnh LS : vieâm ñaïi traøng xuaát tieát coù maøng giaû , gaây tieâu chaûy ôû BN duøng KS

noäi soi ñaïi traøng laø phöông phaùp xaùc ñònh maøng giaû

tìm ñoäc toá trong phaân

toxin A ñöôïc xaùc ñònh baèng phaûn öùng mieãn dòch

nuoâi caáy teá baøo giuùp xaùc ñinh toxin B

ngöng khaùng sinh söû duïng tröôùc ñoù

coù theå duøng vancomycin hay metronidazole

TEÂN

VNTEÂN

KHOA HOÏC

ÑAËC ÑIEÅM SINH HOÏCBEÄNH

LYÙ

BEÄNH

PHAÅM

PHOØNG& TRÒHÌNH

THEÅNUOÂICAÁY

SÖÙC ÑEÀ

KHAÙNG

KHAÙNGNGUYEÂN

trực khuẩn

đại tràng

Escherichia coli(thuộc tộc I , họ VK

đường ruột Enterobacteriaceae)

- trực khuẩn hai đầu tròn- gram (-)- ko nha bào- +/- sinh vỏ- +/- lông quanh thân- lactose (+)

- hiếu khí- dễ nuôi trên mt nhân tạo thông thường- t ∙= 30-37 ∙C , pH trung tính- mt đặc : khuẩn lạc tròn hơi đục- mt lỏng : làm đục , tạo cặn và có mùi thối

- chịu đựng cao với ngoại cảnh hơn Salmonella , Shigela …- dễ bị diệt bởi thuốc sát trùng thông thường và t ∙ ( 60 ∙C/15ph )

có 3 loại KN :- KN thân (O) : chịu t ∙- KN bề mặt (K)- KN lông (H) : kém chịu t ∙

- là mầm bệnh cơ hội- sinh ngoại độc tố (độc tố ruột) , VK bị dung giải tiết ra nội độc tố- gây nhiễm khuẩn máu , viêm màng não ( trẻ sơ sinh , đẻ non , suy dd )- gây nhiễm trùng đường niệu & đường mật , viêm tử cung … ( phụ nữ )- gây rối loạn tiêu hoá và tiêu chảy : EPEC gây RLTH ở trẻ < 2 tuổi , ETEC gây tiêu chảy và viêm dạ dày + ruột , EHEC gây viêm đại tràng xuất huyết và hội chứng HUS , EIEC gây ra phân có nhầy + máu ( giống lỵ ) , EAEC gây tiêu chảy cấp và mãn tính

phân , nước tiểu , dịch mật , dịch não tủy , mủ , máu … tùy theo bệnh lý ngưng kết trên kính với kháng HT để định tuýp

- không có vacxin phòng đặc hiệu- phát hiện sớm và cách ly- chống mất nước , chống nhiễm độc bằng cách truyền dịch , điều trị bằng KS thích hợp

trực khuẩn

lỵ

Shigella(thuộc tộc I , họ VK

đường ruột Enterobacteriaceae)

- trực khuẩn hai đầu tròn- gram (-)- ko nha bào- ko vỏ- ko lông- lactose (-) , ngoại trừ Sh.sonnei lên men lactose chậm sau 2 ngày

- ái & kỵ khí tùy nghi- t ∙= 37 ∙C , pH = 6,8 – 7,2- mt đặc : khúm nhỏ tròn và hơi trong- mt lỏng : đục đều

- sống 5-14 ngày ở ngoại cảnh- as mặt trời trực tiếp hay dd phenol 1%/30ph- 60 ∙C/10-20ph

- chỉ có KN thân (O) ,vài loài có KN bề mặt (K)- dựa vào KN & tính chất sinh hoá , ta chia Shigella thành 4 nhóm :• ASh.shiga (10 tuýp)• BSh.flexneri (6 tuýp)• CSh.boydii (15 tuýp)• DSh.sonnei (1 tuýp)

- nguồn bệnh : BN lỵ & người lành mang vi khuẩn + đường lây : ăn uống + ủ bệnh 1-2 ngày- Shigella xâm nhập và trú tại niêm mạc ruột già , tạo ổ abces chảy máu và hoại tử- sinh nội độc tố , chỉ có Sh.dysenteriae 1 sinh ngoại độc tố - triệu chứng lỵ : sốt , đau quặn bụng , mót rặn , đi ngoài nhiều và ra phân có lẫn máu mủ . Có thể gây nhiễm độc toàn thân do Sh.dysenteriae 1 - MD yếu , ko bền , bệnh mạn tính

phân đầu bãi (kèm theo nhầy, máu mủ) ko làm chẩn đoán huyết thanh do MD yếu

- chưa có vacxin phòng hiệu quả cao- phát hiện bệnh và cách ly- điều trị bằng Bactrim hoặc Ciprofloxacin

TEÂN

VN

TEÂNKHOA HOÏC


LYÙBEÄNHPHAÅM

PHOØNG& TRÒHÌNH

THEÅNUOÂI CAÁY

SÖÙC ÑEÀ

KHAÙNGKHAÙNGNGUYEÂN

xoắn khuẩn Lepto

Leptospira

- hình sợi dài mảnh , cĩ mĩc 2 đầu- gồm nhiều vịng xoắn nhỏ sát nhau - di động nhanh- nhuộm bằng Giemsa , thấm bạc Fontana-Tribondeau

- ưa khí- nhu cầu chủ yếu là lipid- pH 7,2-7,5 , to 28-30oC- MT Reiter-Ramme, MT Terskich- Leptospira mọc chậm (1 tuần)

- kém - chịu lạnh tốt và sống lâu ở nước-to 50oC/10ph, ánh sáng mặt trời thuốc sát trùng diệt dễ dàng- penicillin, tetracylin, streptomycin có tác dụng tốt

những saccharide nằm ở bao ngoài xoắn khuẩn, khác nhau giữa các loài

- có nội độc tố - chuột là ổ trữ mầm bệnh chính- xâm nhập vào người qua vết xây xước của da, niêm mạc…- bắt đầu bằng rét run, sốt cao đau cơ, mắt đỏ, có thể có hội chứng màng não , hội chứng thận : vàng da, albumin niệu, kéo dài từ 7-10 ngày kèm theo chảy máu dưới da… bệnh kéo dài từ 3-4 tuần mới khỏi

- xem trực tiếp:lấy máu trong 5 ngày đầu của bệnh, có thể lấy nước tiểu - nuôi phân lập: tuần đầu lấy máu, dịch não tủy, ngày 10-25 lấy nước tiểu, cấy vào môi trường huyết thanh thỏ tươi- chẩn đoán huyết thanh : pứ ngưng kết tan Martin-Pettit , pứ MAT

- phòng : đặc hiệu bằng vaccin điều chế từ 1 vài loài Leptospira ; ko đặc hiệu : diệt chuột, tắm bằng nước sạch- trị: Peniccilin tốt nếu dùng với liều cao ; Doxycyline có tác dụng phòng bệnh

xoắn khuẩn giang mai

Treponema pallidum

- hình lò xo gồm nhiều vòng xoắn đều sát nhau , ko có móc- ko sinh nha bào- bộ máy vận động có 3 sợi nhỏ xoắn ngược chiều- sinh sản chia đôi theo chiều ngang- nhuộm như Lepto

- VK gây bệnh kị khí- VK ko gây bệnh vi hiếu khí- cách giữ chủng tốt nhất là tiêm vào tinh hoàn thỏ

- kém- 42oC/30ph, xà phòng thuốc sát trùng diệt nhanh- giang mai sống lâu ở độ lạnh - chịu tác dụng của nhiều loại kháng sinh, chưa thấy dấu hiệu kháng penicillin

- ko được xác định- kháng thể chống lại T.pallidum phát hiện bằng các test FTA , TPI , CF- T.pallidum còn sinh ra một chất giống kháng thể là reagin

- mắc bệnh khi tiếp xúc trực tiếp sinh dục - giang mai (GM) sơ kỳ : có vết loét ở chỗ nhiễm , söng haïch- GM II : đào ban khắp cơ thể- GM III: tai biến nặng nề ở phủ tạng, thần kinh gaây lieät- GM bẩm sinh: thai nhi chết

- trực tiếp : dịch ở vết loét hoặc dịch ở hạch sưng gần vết loét- huyết thanh : lấy máu từ ngày thứ 10 trở đi; sử dụng các Test : Reagin, TPI, FTA, kết hợp bổ thể

- phòng : ko có vaccin, giải quyết tốt sinh họat đời sống lành mạnh- trị : chủ yếu dùng penicillin

TEÂN

VN

TEÂNKHOA HOÏC


LYÙBEÄNHPHAÅM

PHOØNG& TRÒHÌNH THEÅ NUOÂI

CAÁYSÖÙC ÑEÀ


liên cầu

khuẩn

Streptococci- S.faecalis

(enterococci)- S.pneumoniae

- AnaerobicStreptococcus

(liên cầu kị khí)- ..............

- hình cầu ,xếp từng đôi hoặc chuỗi- gram(+)- ko sinh nha bào - ko di động - có vỏ mỏng- Str.faecalis : hình bầu dục đôi hay chuỗi ngắn - Str.pneumoniae: hình ngọn nến hay hình cầu hơi dài , xếp đa dạng

- ái & yếm khí tùy ngộ - t ∙=37 ∙C , pH= 7,2-7,6- mt đặc : tạo khuẩn lạc bé, đục xám- mt thạch máu: tạo vòng tan huyết , ,

- Str.f tạo khuẩn lạc tròn , có thể sinh sắc tố vàng - Str.p thuộc loại yếm khí tùy ngộ , t ∙=37 ∙C,pH= 7,2-7,6 , mọc tốt trên mt thạch huyết thanh hay thạch máu

- sống lâu ở t ∙ thấp và khô- 70 ∙ chết sau 1h- phenol 3-5% chết sau 15ph - Str.f :chịu t ∙ (60 ∙ trong 30ph)

có 4 phần KN :- chất M : protein độc lực ,miễn dịch - chất T: protein đặc hiệu - chất C : là một polysaccharide - chất P : liên quan đến nucleoprotein - Str.f : một số chủng có KN vỏ (K)

chuù yù : 2 ngoaïi ñoäc toá Treptolysin O & S cuõng ñoùng vai troø KN

- ñöôøng laây : aên uoáng , khoâng khí (nöôùc boït) , da & nieâm maïc bò traày xöôùc- nhieãm LCK gaây vieâm chia laøm 2 loaïi :a/nhieãm khuaån sinh muû : beänh ñöôøng hoâ haáp treân nhö vieâm phoåi , vieâm quaàng , vieâm hoïng …b/nhieãm khuaån ko sinh muû : beänh tinh hoàng nhieät ,thaáp khôùp… - Str.f :beänh taù traøng, tuùi maät,ñöôøng tieát nieäu - Str.p :vieâm phoåi caáp, vieâm tai,vieâm noäi taâm maïc,vieâm muõi&hoïng….- LCK coù nhieàu

muû ,dòch tieát veát thöông beà maët , dòch vieâm ,queät amygdale , maùu … duøng pöù ASO

Phòng :- biện pháp vệ sinh chung ở nhà trẻ hộ sinh …- nâng cao trình độ văn hoá vệ sinh cá nhân Trị :- đặc hiệu chưa hiệu quả , ở Anh& Mỹ dùng vaccine đa giá - dùng M-protein fraction làm vaccine phòng

serotype nhöng ko coù MD cheùo + KN chung vôùi KN toå chöùc cô theå gaây MD yeáu

TEÂNVN

TEÂNKHOA HOÏC


LYÙBEÄNHPHAÅM

PHOØNG& TRÒHÌNH

THEÅNUOÂI CAÁY

SÖÙC ÑEÀ


Rickettsia sốt mò

Rickettsia orientalis

- đa hình: cầu, que, sợi- gram (-)- các pp nhuộm:▪ Giemsa xanh tím đậm 2 đầu▪ Machiavello màu lam

- cảm thụ với chuột bạch- nuôi trong ống nghiệm , trứng gà ấp

- đề kháng yếu , dễ bị diệt bởi các yếu tố lý hóa thường- 50 ∙C/30 ph- 0-5 ∙C/3-4 ngày- 200 C/ vài tháng- bị KS ức chế

- KN rất đa dạng- KN đặc hiệu : KN hòa tan đặc hiệu loài , KN hạt đặc hiệu týp- KN ko đặc hiệu : polysaccharide OXK

- gây bệnh bằng độc tố , tố tan máu- ổ bệnh : chuột- trung gian : con mò đỏ ấu trùng mò truyền bệnh bằng nước bọt vào máu tổ chức liên kết , nội mạc tổn thương mao quản tắc mạch máu nhỏ hạch lympho sưng to, nổi ban…- có MD ko bền do :▪ tính KN yếu▪ ko có miễn dịch chéo

- máu BN đang sốt (KT xuất hiện ở tuần 2 và giảm nhanh sau 3 tuần) , tạng người chết , máu & tạng ĐV bị bệnh , con mò… làm pứ Weil-Felix ko đặc hiệu (+) OXK(hiệu giá KT 1/160) tốt nhất là lấy HT đôi- đặc hiệu : KH bổ thể , miễn dịch huỳnh quang

- chưa có vacxin phòng hiệu quả- phòng khẩn cấp : uống tetracyline

Rickettsia gây sốt Q

Rickettsia burneti

- hình cầu, que- nhỏ nhất trong các Rickettsia- ký sinh ở bào tương- nhuộm Macchiavello, Giemsa

- chuột lang cảm thụ ,phôi gà

- chịu đựng cao với ngoại cảnh - khô hanh sống lâu- 90 ∙C/60 ph- phenol 5%/5 ngày

- KN hạt- KN hòa tan- ko có KN đặc hiệu ko dùng pứ Weil-Felix- ko gây pứ chéo với các Rickettsia khác

- trú trong các loài ĐV, chim,côn trùng hút máu…- đường lây : hô hấp , tiếp xúc mầm bệnh- vào cơ thể qua hệ bạch huyết, hạch lympho và máu- ko bị thực bào sinh sản ở tb bạch cầu nhiễm khuẩn máu- biểu hiện LS: thể viêm phổi , sốt giống cúm , sốt viêm não-màng não- bệnh khỏi có miễn dịch bền, đặc hiệu

máu, đờm, nước tiểu BN, dịch não tủy, ĐV, ve làm pứ ngưng kết , kết hợp bổ thể

- phòng : dùng vacxin hay KS chloramphenicol- điều trị : dùng tetracyline rất tốt

TEÂNVN

TEÂNKHOA HOÏC


LYÙBEÄNHPHAÅM

PHOØNG& TRÒHÌNH

THEÅNUOÂI CAÁY

SÖÙC ÑEÀ


Rickettsia gây sốt

phát ban dịch tễ

Rickettsiaprowaseki

- hình thể đa dạng (cầu, que ngắn hoặc sợi)- gram (-)- các pp nhuộm:▪ Macchiavello đỏ quỳ ▪ Giemsa xanh tím

- t0 tốt nhất là 35 ∙C- ĐV nhạy cảm : chuột lang- ngoài ra còn nuôi ở : rận , phôi gà

- thuốc khử khuẩn thông thường chết- lạnh sống lâu- 18-28 ∙C/5 tháng- đông khô/1-2 năm- KS ức chế : tetracycline , chloromycetin

- KN ko chịu t0 : đặc hiệu R.pro- KN chịu t0 : chung với R.mooseri- KN hòa tan : polysaccharide (OX19) phân biệt giữa các Rickettsia

- trung gian:chấy,rận- R.pro sinh sản ở ruột rận bị nhiễmtruyền cho người qua phân hoặc rận bị dập nát- gây bệnh bằng độc tố , yếu tố làm tan máu- sốt phát ban : sốt cao, nhiễm độc toàn thân,phát ban, đốm xuất huyết…- miễn dịch bền (15-25 năm) , có thể tái phát bệnh Brill-Zinsser do Rickettsia sống tiềm ẩn ở hạch BH

- máu BN đang sốt , tạng người chết (não,lách,tủy xương…), rận ký sinh trên BN- đặc hiệu: KH bổ thể phân biệt R.pro với R.mooseri Ngưng kết Ngưng kết HC thụ động Miễn dịch huỳnh quang- ko đặc hiệu: Weil-Felix : KN OX19 & hiệu giá KT là 1/160

- phòng : Vacxin chết / 1 năm Vacxin sống giảm độc / 5 năm phát hiện & cách ly

- điều trị : tetracyline , chloromycetin

Rickettsia sốt phát ban địa

phương - sốt phát

ban chuột

Rickettsia mooseri

- ít thay đổi : cầu, que ngắn- gram (-)- nhuộm Macchiavello , Giemsa

ĐV cảm thụ: chuột langgây viêm phúc mạc chuột ,viêm màng tinh hoàn & quanh tinh hoàndính tinh hoàn (dấu hiệu Neill -Mooser)

giống như R.pro

- KN chịu t0 : chung R.pro gây pứ chéo- KN ko chịu t0 : polysaccharide giống của VK Proteus vulgaris (OX19)

- ổ chứa : chuột- trung gian : bọ chét ,bọ chuột- truyền sang người : nước tiểu chuột , phân bọ chét qua da xây xát , đường niêm mạc&thức ăn- xâm nhập giống R.pro nhưng tiến triển nhẹ hơn- miễn dịch ko bền

- BP giống R.pro- đặc hiệu : KH bổ thể , ngưng kết- ko đặc hiệu : Weil-Felix (+) OX19

- phân biệt giữa R.pro với R.mooseri phải kết hợp dấu hiệu Neill-Mooser với pứ đặc hiệu

- phòng : dùng vacxin sống giảm độc- điều trị : giống R.pro

TEÂN

VNTEÂN

KHOA HOÏC


LYÙ

BEÄNH

PHAÅM

PHOØNG& TRÒHÌNH

THEÅNUOÂI CAÁY

SÖÙC ÑEÀ

KHAÙNG

KHAÙNGNGUYEÂN

trực khuẩn thương

hàn

Salmonella(thuộc tộc III , họ VK đường ruột

Enterobacteriaceae)

- trực khuẩn hai đầu tròn, có lông quanh thân- gram (-)- ko nha bào- ko vỏ- di động- lactose (-)

- ưa & kỵ khí tùy nghi- t ∙= 37 ∙C , pH = 6,8-7,2- mt đặc (Mac Conkey , SS…) : có hai thể khuẩn lạc S &ø R- mt lỏng : đục đều , VK ở thể R tạo cặn - mt tăng sinh là mt Muller-Kauffmann

- sống lâu trong ngoại cảnh- 56 ∙C/1h , 60 ∙C/vài giây- Phenol 5% hay Chlor 0,5mg/l chết sau vài phút

có các KN sau :- KN thân (O)- KN lông (H) : có thể có 1 hoặc 2 phase (phase 1 đặc hiệu & phase 2 ko đặc hiệu)- KN bề mặt (Vi) : chỉ có ở S.typhi và S.paratyphi C

- S.typhi gây thương hàn , S.paratyphi A & S.paratyphi B gây phó thương hàn (nhẹ hơn)- nguồn bệnh : BN thương hàn & người lành mang khuẩn + đường lây: phân-miệng + ủ bệnh 10-14 ngày- Salmonella qua miệng tới ruột non , xuyên qua thành ruột non tới các hạch BH và phát triển (ủ bệnh) . Sau đó vào máu gây nhiễm khuẩn huyết sốt . Cơ thể bắt đầu chống lại VK bị dung giải sinh ra nội độc tố . VK bị loại khỏi đường huyết , một số vào đường mật & tuỷ xương và sống rất lâu người lành còn mang khuẩn - Triệu chứng sốt thương hàn : li bì do nội độc tố ảnh hưởng lên hệ TK , mạch chậm , t ∙ tăng , đầy hơi & óc ách , đi phân lỏng , có thể phát ban dưới da , TH nặng có thể xuất huyết tiêu hóa do nội độc tố làm thủng ruột - có hơn 40 loài Salmonella có thể gây nhiễm trùng-nhiễm độc thức ăn

tùy thời kỳ mà lấy bệnh phẩm phù hợp : máu (khi sốt) , phân (cuối bãi) , nước tiểu , dịch mật…

- phòng đặc hiệu bằng vacxin TAB, miễn dịch tồn tại được 1-2 năm- chủ yếu phòng ko đặc hiệu bằng cách giữ vệ sinh ăn uống & mt- điều trị bằng Cephalosporin thế hệ 3 , Quinolon , Levomycin…Chú ý rằng nếu dùng KS liều cao có thể làm VK giải phóng ồ ạt nội độc tố gây biến chứng

TEÂN

TEÂNKHOA

ÑAËC ÑIEÅM SINH HOÏC BEÄNHLYÙ

BEÄNHPHAÅM

PHOØNG& TRÒHÌNH NUOÂI SÖÙC KHAÙNG

VN HOÏC THEÅ CAÁYÑEÀ

KHAÙNG

NGUYEÂN

trực khuẩn bạch hầu

Corynebacterium diphtheria

- TK phình 1 đầu (hình dùi trống) hay phình 2 đầu (quả tạ)- gram (+) , nhuộm bắt màu đậm 2 cực- ko nha bào- ko lông- ko vỏ

- ưa khí- t ∙=37 ∙C , pH=7,2-7,6- ở mt đặc :• mt thạch máu khuẩn lạc nhỏ , xám, bờ ko đều• mt huyết thanh đông (loeffler,Roux) khuẩn lạc nhỏ ,rời ,giống nếp nhăn- dựa vào nuôi cấy và t/c hoá sinh , chia C.diphtheriae làm 4 biotype : • mitis• gravis (độc)• intermedius• belfanti

- bền vững với đk ngoại cảnh- 60 ∙C / 10ph- phenol 1% / 10ph

- có 11 tuýp huyết thanh- KN (K) : là protein kém chịu t ∙ đặc hiệu tuýp- KN (O) : là poly-saccharide chịu t ∙ đặc hiệu nhóm

- sinh ngoại độc tố (exotoxin)kém chịu t ∙, dễ bị hủy bởi ánh sáng & O2 gây độc tb , hoại tử da , tan máu- nguồn lây : BN , người lành mang bệnh- đường lây : không khí (nước bọt , hạt bụi) , đồ dùng - sơ đồ gây bệnh : C.diphtheria

vào niêm mạc mũi- họng-hầu & da (vết thương)

viêm tại chỗ sinh ngoại độc tố(hầu,họng,da) nhiễm độc máu

màng giả nhiễm độc, hoại tử cơ quan nghẽn (tim,gan,thận,TK…)đường hô hấp chết- bệnh nhẹ màng giả tróc sau 7-10 ngày BN hồi phục- miễn dịch sau khi khỏi bệnh nhưng ko ổn định

- dịch tiết mũi họng , dịch ở mắt , dịch ở da , dịch ở âm hộ … (dùng tampon vô trùng) nuôi cấy nhuộm xem hình thể- xác định khả năng sinh độc tố của VK bạch hầu:• tiêm VK phân lập dưới da chuột lang gây hoại tử da• pp kết tủa trong thạch sự kết hợp của ngoại độc tố & kháng độc tố trong thạch• pp trung hòa độc tố dùng kháng độc tố SAD• gaây nhieãm cho tb Hela invitro

- phoøng : • phaùt hieän & caùch ly• duøng vacxin phoái hôïp-DTP- ñieàu trò :• duøng khaùng ñoäc toá • duøng KS nhö penicillin , streptomycin , erythromycin …

TEÂNVN

TEÂNKHOA HOÏC


LYÙBEÄNHPHAÅM

PHOØNG& TRÒHÌNH

THEÅNUOÂI CAÁY

SÖÙC ÑEÀ


dịch hạch

Yersinia pestis - trực khuẩn hai đầu tròn (có khi hình cầu)- có vỏ - ko lông - ko nha bào - gram(-) đậm 2 đầu- nhuộm Wayson xanh đậm 2 đầu

- ái yếm khí tùy ngộ- mt nuôi cấy cần máu & dịch tổ chức , t ∙ = 30-370C▪ mt đặc : thể R - giữa sẫm đặc - xung quanh sáng - bờ khuẩn lạc riềm đăng ten▪ mt lỏng + vaseline : mọc thành váng , có sợi rủ xuống , cặn xốp

- 700 C / 10 ph- 1000C / vài ph- Chloramin , A . carbolic 5% , cresol 5% : 5-10 ph- mủ đờm : 8-10 ngày- 00C : 6tháng

- nội độc tố là một lipopolysaccharide có ở tất cả Yersinia- một số sinh ngoại độc tố (là protein đồng chủng , DLM chuột nhắt = 1 mcg) - Y.pestis có độc tính có KN V.W- chủng ko độc (EV 76) dùng làm vacxin sống- Y.pestis coù theå sinh enzym coagulase , enzym isocitrate lyase vaø bacteriocin- coù söï pöù cheùo giöõa caùc KN cuûa Y.pestis & giöõa caùc phage dung giaûi Y.pestis

- ñöôøng laây : bò boï cheùt caén , hoâ haáp- maàm beänh : Y.pestis sinh saûn ôû guùt cuûa boï cheùt- uû beänh : 2-7 ngaøy , coù khi 1-2 giôø- TK dòch haïch sau khi vaøo cô theå ngöôøi thì sinh saûn ôû haïch BH maùu cö truù ôû gan , laùch vaø caùc haïch saâu- bieåu hieän LS :▪ theå haïch : veát ñoát noåi moïng nöôùc , söng haïch , nhieãm ñoäc naëng nhieãm khuaån huyeát + nhieãm ñoäc TK (ngaøy 5-6 cuûa beänh) tyû leä töû vong 50-70%▪ theå phoåi : laây tröïc tieáp töø BN mang theå phoåi hay nhieãm thöù phaùt sau theå haïch . Khôûi phaùt ñoät ngoät , soát cao , ñau ngöïc , ho coù ñôøm boït hoàng hoaëc coù maùu… ko trò thì töû vong 100%▪ theå nhieãm khuaån huyeát : bieán chöùng cuûa theå haïch + theå phoåi , gaây toån thöông muû ôû da , xuaát huyeát

- BP : mủ , đờm , máu- mt:thạch máu , Mc Conkey , Hottinger ( có tính chọn lọc , có chứa Violet de gentian 1-2/200000)- nuôi cấy song song ở 28 ∙ và 37 ∙C- tieâm truyeàn ÑV caûm thuï moå xem gan laùch , haïch , maùu (duøng KHV)- chaån ñoaùn huyeát thanh : hieäu giaù 1:16 coù giaù trò CÑ (laøm huyeát thanh ñoâi,hieäu giaù taêng 2 caøng chính xaùc) , ko giuùp ñieàu trò chæ coù yù nghóa dòch teã

- duøng vacxin soáng (EV 76 , nuoâi caáy 5 naêm) hoaäc vacxin cheát (xöû lyù = formalin)- phoøng ko ñaëc hieäu : dieät chuoät , boï cheùt , khöû truøng mt soáng , uoáng thuoác phoøng khi tieáp xuùc oå dòch (tetracylin 0,5g x 5 ngaøy)- ñieàu trò : duøng KS nhö Streptomycin (30mg/kg/ngaøy chia 2 laàn x 7-10 ngaøy) hoaëc Tetracyclin (30-40mg/kg ngaøy)

vaø huyeát nieäu töû vong cao ▪ theå maøng naõo

TÊNVN

TÊNKHOA HỌC


BỆNHPHẨM


ĐỀ KHÁNGKHÁNG

NGUYÊN

trực khuẩn ho gà

Bordetella pertussis

- que ngắn , nhỏ- gram(-) , bắt màu đậm 2 đầu- ko di động- +/- có nang- ko lông

- ưa khí tuyệt đối- t ∙=35-37 ∙C- ko mọc trên mt thường- mt đặc ( Bordet-Gengou , BA) : khuẩn lạc tròn,trắng,nhỏ- mt lỏng: đục, cặn đáy

- nhạy cảm với as mặt trời và t ∙- bị diệt nhanh bởi phenol hoặc lysol 3%

- KN thân (O) chung , chịu nhiệt- có 14 yếu tố KN- B.pertussis thường gặp tuýp 1,2 hay 1,3 hay 1,2,3

- tiết ngoại độc tố- nguồn lây : BN , người lành mang khuẩn- đường lây : không khí (giọt nước bọt)- ủ bệnh : 9-14 ngày- chu kỳ bệnh :▪ GĐ xuất tiết : sốt nhẹ , ho khan lây nhiễm cao▪ GĐ co thắt-co cứng : ho giật , cơn ho điển hình , ngứa họng , tức ngực ho + tím tái + mắt đỏ ▪ GĐ kiệt sức- MD bền

- đàm , dịch tiết mũi họng (dùng tampon để lấy)- khảo sát trực tiếp: nhuộm gram,nhuộm đơn Methylen Blue…- nuôi cấy trên thạch Bordet-Gengou- chẩn đoán huyết thanh ko có giá trị vì KT xuất hiện sau 3 tuần quá chậm

- phòng đặc hiệu bằng vaccin DTP- trị : dùng KS như erythromycin , tetracylin hay dùng gamma-globulin

VK ưa

máu

Hemophilus influenzae

- hình que , hai đầu trịn- gram(-) đậm 2 cực- ko nha bào- ko di động- ko lông- có vỏ

- ưa & kỵ khí tùy ngộ- mọc tốt ở mt thạch máu , pH = 7-7,3 , t ∙= 37 ∙C- mt lỏng có máu: tạo mảng trắng hay đục- mt thạch chocolate : khuẩn lạc to , trong , nhẵn

- sức chịu đựng ko cao , ko bền- nhạy cảm với các yếu tố lý hóa , as mặt trời , thuốc sát khuẩn

- có 2 loại KN : ▪ KN nang : có 6 tuýp (AF) ▪ KN thân : chất P toàn thân , chất M bề mặt - thể S đặc hiệu týp do polysaccharide- thể R ko gây bệnh

- tiết nội độc tố- H.influenzae tuýp B gây viêm long cấp đường hô hấp , viêm nhiễm cấp tính- khu trú ở niêm mạc đường hô hấp trên , phế quản- đôi khi gây viêm màng não mủ , viêm tai , viêm xoang , nhiễm khuẩn huyết- MD chöa roõ raøng , chöa ñöôïc nghieân cöùu

dùng tăm bông vô trùng lấy đờm , chất tiết mũi họng hoặc dịch hút phế quản, mủ , máu … nhuộm gram cấy phân lập lên mt thạch máu, thạch nâu chẩn đoán nhanh bằng pứ Latex

- phòng bệnh :+ đặc hiệu : vaccine+ ko đặc hiệu : tập thể dục , ăn uống đầy đủ , vệ sinh - đ iều trị :• khaùng ampicillin• dùng thuốc KS như chloramphenicol , cephalosporin III choáng vieâm maøng

naõo raát toát

TÊNVN

TÊNKHOA HỌC


BỆNHPHẨM


ĐỀ KHÁNGKHÁNG

NGUYÊNtrực

khuẩn hoại thư sinh hơi

Clostridium perfringens



- que to thẳng- ko lông- có vỏ- nha bào b/dục ở gần 1 đầu- sinh hơi nhiều- gram (+)

- kỵ khí tuyệt đối- lên men nhanh & sinh hơi nhiều loại đường- làm tan máu- mt lỏng Tarosi : đục đều , bọt khí

- thể sinh dưỡng dễ chết bởi các yếu tố lý hóa thông thường- nha bào có sức chịu đựng tốt và sống lâu

dựa vào t/c độc tố , chia Cl.perfringens làm 6 tuýp : A,B,C,D,E,F▪ tuýp A : gây hoại thư sinh hơi ở người▪ tuýp F : gây hoại tử ruột ▪ các tuýp khác : gây bệnh cho ĐV

- Cl.perfringens sinh ngoại độc tố : α-toxin (phá hủy cấu trúc Leucithine , hoại tử tổ chức phần mềm) , θ-toxin (phá hủy nhanh tổ chức ở đk kị khí) , K-toxin (phá hủy chất keo) , M-toxin (phá hủy acid hyaluronic)- Cl.oedematiens sinh ngoại độc tố gây phù nề cấp & hủy HC▪ hoại thư sinh hơi là bệnh nhiễm trùng , nhiễm độc vết thương▪ bệnh nhiễm trùng có sự kết hợp nhiều loài VK như tụ cầu khuẩn , liên cầu khuẩn …▪ trieäu chöùng ñieån hình : hoaïi töû cô , phuø neà toå chöùc , sinh nhieàu khí , nhieãm ñoäc toaøn thaân

chuû yeáu döïa vaøo quan saùt laâm saøng

BP: maûnh moâ , dòch tieát veát thöông , maùu, chaát chöùa trong ruoät, thöùc aên coøn thöøa nhuoäm gram xem hình theå hoaëc nuoâi

caét loïc moâ hoaïi töû

duøng KS keát hôïp vôùi HT khaùng ñoäc lieàu cao (150000 -200000 ñv/ngaøy )

ñaët beänh nhaân vaøo buoàng oxy ñaúng aùp ñeå taêng löu löôïng oxy khueách taùn trong moâ

Clostridium oedematiens



- TK 2 đầu tròn- có lông- ko vỏ- sinh nha bào b/dục gần 1 đầu- gram (+)

- kỵ khí tuyệt đối- mt đặc : khuẩn lạc thể R- mt lỏng : ko đục , có cặn- mt thạch máu : ko làm tan máu

dựa vào t/c độc tố , chia Cl.oedematiens làm 4 tuýp : A,B,C,D

caáy phaân laäp chæ coù yù

TEÂN

VN

TEÂNKHOA HOÏC


LYÙBEÄNHPHAÅM

PHOØNG& TRÒHÌNH

THEÅNUOÂI CAÁY

SÖÙC ÑEÀ


trực khuẩn hoại thư sinh hơi

Clotridium septicum



- que thẳng , hơi cong- lông quanh thân- ko vỏ- nha bào b/dục gần 1 đầu hoặc giữa thân- gram (+)

- kỵ khí tuyệt đối - mt đặc : khuẩn lạc R- mt lỏng : đục, có hạt cặn- mt thạch máu : tan máu

- thể sinh dưỡng dễ chết bởi các yếu tố lý hóa thông thường- nha bào có sức chịu đựng tốt và sống lâu - KN thân (O)

- KN lông (H) đều đặc trưng giữa các loài

- Cl.septicum sinh ngoại độc tố làm tan máu , tan sợi huyết , có enzym hyaluronidase & collagenase …- Cl.histolyticum sinh ngoại độc tố gây hoại tử tổ chức , tan HC , có enzym collagenase & proteinase …▪ hoại thư sinh hơi là bệnh nhiễm trùng , nhiễm độc vết thương▪ bệnh nhiễm trùng có sự kết hợp nhiều loài VK như tụ cầu khuẩn , liên cầu khuẩn …▪ trieäu chöùng

chuû yeáu döïa vaøo quan saùt laâm saøng

BP : maûnh moâ , dòch tieát veát thöông , maùu, chaát chöùa trong ruoät, thöùc aên coøn thöøa nhuoäm gram xem hình theå

caét loïc moâ hoaïi töû

duøng KS keát hôïp vôùi HT khaùng ñoäc lieàu cao (150000 -200000 ñv/ngaøy )

ñaët beänh nhaân vaøo buoàng oxy ñaúng aùp ñeå taêng löu

Clotridium histolyticum


sopreforming

- TK bé- lông quanh thân- nha bào b/dục gần 1 đầu- gram (+)

- kỵ khí (nhưng có thể mọc ở đk vừa ưa khí vừa kỵ khí)- mt đặc : mọc

bacilli )

thành màng mỏng- mt lỏng : đục- mt thạch máu : khuẩn lạc tròn , thể R

ñieån hình : hoaïi töû cô , phuø neà toå chöùc , sinh nhieàu khí ,

hoaëc nuoâi caáy phaân laäp chæ coù

löôïng oxy khueách taùn trong moâ

TEÂN

VN

TEÂNKHOA HOÏC


LYÙBEÄNHPHAÅM

PHOØNG& TRÒHÌNH

THEÅNUOÂI CAÁY

SÖÙC ÑEÀ


trực khuẩn

laoMycobacterium

tuberculosis

- hình que mảnh- gram (+)- ko vỏ- ko có lông- ko sinh nha bào

Nhuộm Ziehl-Neelsen

- ưa khí tuyệt đối- t ∙=370C ,pH = 6.7 – 6.9- mt thạch bán tổng hợp Middlebrook 7H10 &ø7H11: để quan sát hình dạng khuẩn lạc- mt trứng Lowenstein-Jensen: khuẩn lạc thể R mọc chậm- mt lỏng Middlebrook 7H9 & 7H12 : tăng sinh VK

- sức đề kháng cao- ánh sáng mặt trời trực tiếp diệt VK sau 50ph- sữa bò có trực khuẩn lao phải đun 65-70oC/30ph

- thành tb VK gây phản ứng quá mẫn muộn- các yếu tố của thành tb là : ▪ lipid: acid béo + chất sáp tính kháng acid-cồn ▪ yếu tố tạo thừng: liên quan đến độc lực VK ngăn cản BC di chuyển ▪ protein: gây mẫn cảm muộn + kích thích sinh KT ▪ polysaccharides: khác nhau giữa các tuýp VK , gây quá mẫn tức thì + đóng vai trò KN

- ko sinh ngoại độc tố - một sp chuyển hoá quan trọng của VK lao là tuberculin (tiêm trong da nếu nổi quầng đỏ cứng thì người đó đã nhiễm lao) tiêm 0,1 ml- lây qua đường hô hấp (có thể qua da và niêm mạc)- trung tâm tổn thương lao là tổ chức bị hoại tử, phía trong là VK,phía ngoài là tb bạch cầu, tb khổng lồ ngăn chặn sự lan tràn của VK- là bệnh mãn tính & toàn thân nhưng VK có thể khu trú và gây bệnh ở bất kỳ cơ quan nào (lao phổi, lao hạch…)

- đờm, mủ, nước tiểu, dịch não tủy, nước dạ dày, phân, sữa bò … - các pp định danh VK : nhuộm Ziehl-Neelsen , nhuộm huỳnh quang hoặc nuôi cấy phân lập trên các mt , định danh bằng đoạn dò (DNA probe), phát hiện trực tiếp DNA bằng pứ trùng hợp chuỗi , tiêm truyền ĐV hay dùng pứ Mantuox (dùng tuberculin)

Phòng :- đặc hiệu: vacxin BCG sống- ko đặc hiệu:nâng cao đời sống, điều kiện sinh hoạt, làm việc…Trị :- lao kháng penicilin- cần cách ly ,chế độ ăn & nghỉ ngơi hợp lý - dùng KS : streptomycin , INH , PZA , rifampin , ethambutol (rất tốt khi phối hợp với thuốc khác)

TÊNVN

TÊNKHOA HỌC


BỆNHPHẨM

PHÒNG& TRỊHÌNH

THỂNUÔI CẤY

SỨC ĐỀ KHÁNG

KHÁNGNGUYÊN

trực khuẩn

mủ xanh

Pseudomonas aeruginosa(thuộc giống Pseudomonas

pyogenes)

- hình que hai đầu tròn- gram (-)- có vỏ- có 1 lông- ko nha bào- oxidase +- ko leân men ñöôøng

- öa khí- moïc toát treân mt dinh döôõng nhaân taïo thöôøng - t ∙=37 ∙C- mt ñaëc : khuaån laïc theå S, R, M- 92% sinh saéc toá trong mt dinh döôõng vaø veát thöông

- sức đề kháng cực cao- kháng hầu hết các KS và nhiều thuốc khử khuẩn

- KN thân (O) :là phức hợp lipopolysaccharide đặc hiệu , chịu nhiệt- KN lông : kém chịu nhiệt

- độc lực VK liên quan: ▪ nội độc tố:có tính KN ▪ ngoại độc tố : độc tố gây bệnh & gây chết ▪ caùc enzym gaây beänh- nhieãm truøng da & nieâm maïc,nhieãm truøng veát thöông & veát boûng… nhieãm khuaån huyeát- noäi + ngoaïi ñoäc toá vieâm ruoät, vieâm ñöôøng tieát nieäu, vieâm maøng trong tim, vieâm giaùc maïc, vieâm tai giöõa, vieâm maøng naõo- MD ko beàn

muû, dòch maùu, phaân, nöôùc tieåu baûo quaûn phaân baèng dd muoái ñaúng tröông , dd Cary-Blair

- phòng bằng vaccine đặc hiệu- phòng khẩn cấp bằng huyết thanh miễn dịch- điều trị : làm KS đồ dùng KS thích hợp, liều cao, dùng kháng huyết thanh đặc hiệu

phẩykhuẩn

tả

Vibro cholerea(thuộc loài

cholerae , giống Vibrio , họ

Vibrionaceae)

- hình que cong- gram (-)- ko vỏ- có lông- ko nha bào

- ưa& kị tuỳ ý- t ∙=37 ∙C , pH= 8,5-9,5- các mt nuôi cấy : TCBS , MEA , pepton, kiềm mặn …

- sống lâu ở nhiệt độ thấp - trong mt ngoại cảnh sống vài ngày vài tháng- bị diệt bởi : as mặt trời , đk khô , acid

- KN thân (O) : chịu nhiệt , đặc hiệu loài & tuýp- KN lông (H) : kém nhiệt, ko đặc hiệu

- có nội độc tố , ngoại độc tố và cả enzym gây độc - gây bệnh:cần 10^810^10 phẩy khuẩn- lây qua đường miệng & ủ bệnh : 1-4 ngày- triệu chứng tả : rối loạn điện giải, mất nước, tiêu chảy toan hoá máu, nôn, phân giống nước vo gạo lạnh, thân nhiệt hạ , đau cơ bụng , đau nhức toàn thân, trụy tim mạch, choáng chết- tả khan : BN chết trước khi có triệu chứng (người già , trẻ em )

chất nôn , phân , dịch ruột non nhuoäm gram , soi töôi, nuoâi caáy phaân laäp

- phoøng ñaëc hieäu baèng vaccin cheát hay vaccin tinh cheá- trò : caân baèng ñieän giaûi, nöôùc truyeàn dòch + duøng KS (streptomycin, tetracylin, Trimethoprim- sulfonamide…)

TEÂ TEÂN ÑAËC ÑIEÅM SINH HOÏC BEÄNH BEÄNH PHOØNG

NVN

KHOA HOÏC LYÙ PHAÅM & TRÒHÌNH

THEÅNUOÂI CAÁY

SÖÙC ÑEÀ


trực khuẩn

ngộ độc thịt

Clostridium botulinum



hình que 2 đầu tròn

di động ko vỏ nha bào

hình bầu dục ở gần một đầu VK

gram (+)

kị khí tuyệt đối

To = 34-35oc

pH = 7,4-7,6

làm tan máu trên mt thạch máu

lên men và sinh khí nhiều loại đường

sinh H2S

thể sinh dưỡng dễ bị diệt bởi các yếu tố lí hoá thông thường

nha bào có sức chịu đựng cao , sống nhiều năm

acid chlohydric 10% sau 1h , dd formalin sau 24h

dựa vào tính chất độc tố , chia làm 6 tuýp ( A , B , C , D, E , F ) : týp A,B,E gây

bệnh cho người

týp C gây bệnh cho chim

tuýp F gây hoại thư ruột trong nhiễm trùng ngộ độc thức ăn

đường lây : ăn uống triệu chứng LS : sụp mi

mắt , đồng tử ko đều , khó nói, khó nuốt, giảm thính lực

thể nhiễm độc thức ăn : NK ruột máu, bạch huyết tk cơ ngăn cản sự giải phóng acetylcholine phá hủy kích thích tk liệt mềm ( ủ bệnh 18-36h )

thể nhiễm độc từ vết thương : giống bệnh của cơ hay bệnh não , ít xảy ra hơn ( ủ bệnh 4-14 ngày )

ở trẻ con : táo bón yếu dần , giảm trương lực , rối loạn tk sọ có thể gây đột tử ( trẻ < 6 tháng )

chất nôn ,chất trong dạ dày

dịch tiết từ vết thương

thực phẩm còn thừa

phân bệnh phẩm được xử lý trung hòa với huyết thanh kháng độc từng tuýp (đã biết) tiêm hỗn hợp “bệnh phẩm+ huyết thanh” vào ổ bụng chuột bạch nếu chuột chết sau hơn 4 giờ thì chứng tỏ huyết thanh kháng độc tuýp đó ko phù hợpchú ý : lấy bệnh phẩm & nuôi cấy chỉ có ý nghĩa nghiên cứu

huyết thanh kháng độc tố chỉ hiệu quả trong gđ sớm & dùng ở liều cao (5000 -8000 đv mỗi tuýp)

rửa dạ dày-ruột để loại bỏ độc tố tự do

dùng KStiêm phòng giải độc tố cho người có nguy cơ nghề nghiệp

TEÂNVN

TEÂNKHOA HOÏC


LYÙBEÄNHPHAÅM

PHOØNG& TRÒHÌNH

THEÅNUOÂI CAÁY

SÖÙC ÑEÀ


trực khuẩn phong(trực

khuẩn Hansen)

Mycobacterium leprae

- có thể đứng riêng lẻ, chuỗi song song, hoặc thành bó trong tb- gram (+)- ko vỏ - ko lông- ko nha bào

Nhuộm Ziehl-Neelsen

- ưa khí- ký sinh tuyệt đối ở người- chưa nuôi cấy thành công trên mt nhân tạo- nuôi cấy trên con trút (Armadillo) và tb khỉ Mangabey

- sức đề kháng cao - sống trong tử thi khá lâu dài- ở ngoài cơ thể người ,VK chết nhanh

- sinh nội độc tố và chất gây dị ứng (allergen)- lây bệnh bằng giọt nước bọt qua không khí, mũi họng, da tổn thương, đồ dùng- VK xâm nhập cơ thể, vào các tổ chức và tb khác nhau, vào hạch bạch huyết, máu, rồi lan đi- thời gian ủ bệnh: 2-5 năm, có khi vài chục năm hoặc hơn- dấu hiệu sớm nhất: đổi màu một vùng da + mất cảm giác đau- biểu hiện lâm sàng có hai thể : ▪ thể ác tính (Lepromateus type) : sức chống đỡ của cơ thể yếu. Pứ Mitsuda (-) , các thâm nhiễm ở da chứa tb T ức chế ▪ thể phong hạt (Tuberculoid type) : sức chống đỡ của cơ thể cao. Pứ Mitsuda (+) , tổn thương có ít hoặc ko có VK • thể trung gian

- nhầy mũi , dịch vết loét , sinh thiết các cục phong , da , sinh thiết hạch.- pứ Mitsuda : tiêm trong da chất Lepromin 0,1ml ▪ sau 2-3 ngày , hiện nốt sần và mất đi hoàn toàn vào cuối tuần nhiễm phong nặng / Mitsuda (-) ▪ sau 10-14 ngaøy , hieän noát saàn to vaø ñeán ngaøy 30 thì hoaïi töû ôû trung taâm nhieãm phong nheï/ Mitsuda (+)

Phoøng :- chöa coù vaccine- caùch ly BN , ñieàu trò, thaønh vieân trong gia ñình BN kieåm tra ít nhaát 1laàn/naêmTrò :söû duïng phoái hôïp thuoác ñeå taêng hieäu quaû: Dapson-DDS, Dapson+Clofazimine , Dapson+Rifampin

TÊNVN

TÊNKHOA


BỆNHPHẨM

PHÒNG& TRỊHÌNH NUÔI SỨC KHÁNG

HỌC THỂ CẤY ĐỀ KHÁNG NGUYÊN

trực khuẩn than

Bacillus anthracis , Charbon

bacteridien

- trực khuẩn 2 đầu vuông , xếp thành chuỗi- gram (+)- ko lông- có vỏ- sinh nha bào bầu dục giữa thân

- ái khí- ko tan máu- mt thạch thường (NA) : tạo khuẩn lạc thể R- mt BA : tạo khuẩn lạc trắng mờ

- thể sinh dưỡng : yếu- thể nha bào : cao- permanganate kali 4% diệt nha bào trong 15 ph

- KN thân : là polysaccharides ,có tính đặc hiệu& ổn định cao- KN vỏ : là một hapten , bản chất là polypeptides

- ĐV dễ bị than ( trâu, bò, heo, cừu, chó, mèo, chuột…) truyền sang người, ko trực tiếp từ người sang người- bệnh than biểu hiện 4 thể :Thể da: xâm nhập vùng da trầy xước, gây mẫn đỏ, ngứa, cứng, tạo thành vết phỏng, mụn mủ, rồi thành vết loét khi đóng vảy có màu đen. Từ chỗ vết loét đó lại nổi lên những nốt phỏng mới=> ko đau nhức, nhức đầu, sốt 39 ∙, mất ngủThể phổi: nha bào vào đường hô hấp -> hạch BH hầu, họng, khí&phế quản , phổi, trung thất -> VK hoạt động -> phù nề, hoại tử mô tại chỗ => sốt, đau họng, ho khan, khó nuốt, khó thở, tụt huyết áp, sốc -> viêm phổi, suy hô hấp. Thể phổi ít gặp, tử vong 90%Thể ruột: ăn thịt, uống sữa ĐV bệnh -> sốt, chán ăn, buồn nôn, nôn ra máu, đau bụng, tiêu phân đen lẫn máu => mất nước, điện giải, xuất huyết tiêu hoá nặng, thủng ruột, sốc chết sau 2-5 ngàyThể màng não: gây viêm màng não xuất huyết , dịch não tuỷ đục

dịch báng, dịch vết loét, dịch não tuỷ, phân, chất nôn … làm pứ Ascoli ( pứ kết tủa )

Phòng: - vaccine STI, vaccine hoá học, vaccine dạng toxoid-anataxin- phòng khẩn cấp bằng globulin chống than + KSTrị: - cắt lọc mô hoại tử, hỗ trợ hô hấp, bồi hoàn nước + chất điện giải- KS : penicillin, streptomycin, tetracylin, erythromycin

TEÂN

VN

TEÂNKHOA HOÏC


LYÙBEÄNHPHAÅM

PHOØNG& TRÒHÌNH

THEÅNUOÂI CAÁY

SÖÙC ÑEÀ


trực khuẩn

uốn ván

Clostridium tetani



que dài mảnh 2 đầu tròn

di động ko vỏ nha bào

hình tròn , to hơn thân ở một đầu VK

gram (+)

kị khí tuyệt đối

To = 37oc

ko lên men các loại đường

ko khử nitrat nitrit

làm tan máu trong mt thạch máu

thể sinh dưỡng dễ chết

thể nha bào chịu đựng cao

dd Iode 1% & Oxy già chết sau vài giờ

KN thân (O) là KN chung

KN lông (H) là KN đặc hiệu

dựa vào KN H , chia VK uốn ván thành 10 tuýp (đánh số La Mã từ I X)

- ngoại độc tố là protein gồm có 2 thành phần : ▪ Tetanospamin (gây uốn ván) : lan truyền theo đường tk ngăn cản sự giải phóng chất trung gian ức chế của neuron vậân động mất cân bằng giữa kích thích & ức chế của neuron vận động tăng phản xạ gập cơ quá mức (cứng cơ) ▪ Tetanolysin : là một hemolysin dễ bị hủy bởi oxi làm tan HC , gây hoại tử- bệnh có 3 thể : toàn thân , tại chỗ , uốn ván rốn - ủ bệnh 7 – 8 ngày- triệu chứng : mỏi góc hàm , cứng hàm , khó nuốt , cứng cơ mặt co cứng toàn thân , giật rung , ngạt thở , liệt hầu , liệt hô hấp chết

chủ yếu dựa vào hình ảnh lâm sàng

bệnh phẩm : mủ vết thương nhuộm gram để xem hình thể ít hiệu quả

- trị uốn ván : cắt lọc vết thương trung hòa độc tố

bằng huyết thanh kháng độc liều cao (100000 -200000 đv/ngày)

tiêm toxoid nếu BN chưa tiêm trong vòng 5 năm trước

kết hợp thuốc giãn cơ , đánh KS để ngừa bội nhiễm

- ngừa uốn ván: tiêm vaccine cho sản phụ vào tháng thứ 6-7 của thai kì và sau khi sinh; còn trẻ em : tiêm vaccine DPT vào tháng thứ 3-5 , sau đó một năm tiêm thêm 1 lần , trẻ đến 5 tuổi tiêm nhắc lại lần nữa

TEÂN

VN

TEÂNKHOA HOÏC


LYÙBEÄNHPHAÅM

PHOØNG& TRÒHÌNH

THEÅNUOÂI CAÁY

SÖÙC ÑEÀ


Tụ cầu

khuẩn

Staphylococci- S.aureus

- S.epidermidis- S.saprophiticus

- hình cầu ,sắp xếp tự do - gram (+) , canh trùng già bắt màu gram(-) - ko lông - ko nha bào - +/- có vỏ

- ái & yếm khí tuỳ ngộ - t ∙=37 ∙C , pH= 7,2-7,4- sinh sắc tố trong mt có as- mt thạch:tạo khuẩn lạc thể S(điển hình), R ,L ,G- mt canh thang:đục,cặn- mt thạch máu : tụ cầu gây bệnh làm tan HC

- chịu đựng khô, lạnh , thuốc hoá học- đề kháng cao với KS (đặc biệt là MRSA – tụ cầu kháng Methycilin) do có khả năng chuyển nạp yếu tố R-plasmide giữa các tụ cầu- bị diệt bởi t ∙ (80 ∙C/10-60ph) và dd phenol 5%/15-30ph

- KN vỏ (thành tb) Polysaccharide A gây viêm - Polysaccharide B có ở chủng ko gây bệnh- Polysaccharide C là KN cá thể- Protein-antigen là KN chung cho tất cả loài & tuýp tụ cầu - tụ cầu có KN Mimicrin (là KN chung với KN các tổ chức cơ thể) gây dung nạp miễn dịch

- tụ cầu có thể tổng hợp >25 loại protein, độc tố và enzym- ở các ổ viêm , tụ cầu tiết anticoagulantum chống đông máu- đa số tụ cầu gây hội chứng TSST (hội chứng choáng nhiễm độc – độc tố)- độc tính tụ cầu kìm hãm sự thực bào- sinh ít nhất 6 loại enterotoxin (AF)- gây viêm tùy theo đường vào : viêm tuyến nước bọt ,viêm da ,viêm kết mạc ,viêm ruột thừa … nghiêm trọng nhất là nhiễm trùng máu & viêm phổi thứ phaùt - ñoùng vai troø quan troïng trong nhieãm truøng phoái hôïp vaø caùc beänh caáp tính ñöôøng hoâ haáp - beänh do tuï caàu thöôøng maïn tính hay taùi phaùt

muû , dòch tieát nieâm maïc ,ñôøm ,nöôùc tieåu ,maùu, thöïc phaåm, chaát noân , phaân…- muû nhuoäm gram ,nuoâi caáy moâi tröôøng phaân laäp

Phòng :- nâng cao sức khoẻ ,cải thiện đk lao động & sinh hoạt ,tăng cường vitamin ….- vệ sinh trong nhà hộ sinh ,BV ,nhà máy sx đồ hộp … - gây miễn dịch với giải độc tố tụ cầu Điều trị : - viêm :vaccine tự thân ,giải độc tố ,kháng thể chống tụ cầu ,plasma chống tụ cầu - viêm phổi ,nhiễm trùng huyết ,viêm nội tâm mạc : penicillin kháng (ß-lactamase), Vancomycin thay thế trong TH kháng nafcillinchuù yù : moät soá chuûng tuï caàu sinh Penicillinase khaùng laïi Penicillin

Đđ sinh học Khả năng gây bệnh Chẩn đoán vsv Phòng bệnh Điều trịAcinetobacter baumannii- Hình thái: Cầu trực khuẩn Gram (-) nhỏ; ko sinh nha bào, ko di động,

- Acinetobacter baumannii là 1 trong 4 tác nhân gây nhiễm trùng BV , thường gặp ở các

- Chẩn đoán trực tiếp:+) Bệnh phẩm: tùy thể bệnh.

- Chưa có vacxin nên áp dụng các biện

- A.baumannii đa kháng kháng sinh (kháng beta-

xếp đôi hoặc đám, hiếu khí.- Tính chất nuôi cấy: Mọc tốt trên các MT nuôi cấy thông thường, nhiệt độ thích hợp : 33-35 độ C.- Tính chất sinh hóa học: Oxidase (-); catalase (+); Indol (-); Nitrate (-).- Độc tố và các yếu tố độc lực:+) Vỏ polysaccharid +) Fimbriae +) LPS : kích thích sản sinh cytokin.+) Lipase.- Tính chất đề kháng: Sức đề kháng tốt, đa kháng kháng sinh (MDRAB)

Khoa Hồi sức tích cực (BN thở máy, BN hậu phẫu, BN bỏng...); các BN bị suy giảm miễn dịch...- Gây viêm đường hô hấp.- Nhiễm khuẩn huyết .- Viêm đường tiết niệu.- Viêm da và mô mềm.- Viêm màng não.- Ngoài ra gần đây có nhiều nghiên cứu cho thấy việc nhiễm A.baumannii xảy ra ở trẻ em.

+) Nuôi cấy , phân lập : có thể dùng các MT như MacConkey, CLED và MT chọn lọc như Leeds.+) Định danh dựa vào tính chất hóa sinh.+) Ngoài ra có thể dùng PCR.- Chẩn đoán gián tiếp: ít áp dụng.

pháp đảm bảo vệ sinh trong bệnh viện.

lactam, tetracyclin, fluoroquinolone, amygoglycozid).- Điều trị đa kháng sinh : như carbapenems or carboxypenicillins kết hợp aminoglycoside.

Documents

Chlamydiae trachomatis · Web viewbệnh đau mắt hột Chlamydiae trachomatis (serotype A,B,Ba,C) lòng đỏ trứng gà - đường lây: người-người. - bào tương tb