chwarae dros gymru rhifyn 16

Mae ailwampio cabinetLlywodraeth Cynulliad Cymru

yn gynharach eleni yn golygu fodchwarae yn awr o fewn cylchgorchwyl Jane Davidson AC,Gweinidog Addysg a Dysgu GydolOes. Medrai rhai ohonom fod wedipoeni fod chwarae yn symud oddwylo cadarn Jane Hutt AC, afu'n gyfaill cryf ac a oruchwylioddfabwysiadu Polisi Chwarae Cymru,ond yn ei haraith gyntaf i'r sectorchwarae yng Nghymru yngnghynhadledd Chwarae YsbrydAntur Chwarae Cymru yngNghaerdydd dangosodd y Janenewydd na fyddai dim llaesudwylo:

Yn gyntaf oll hoffwn bwysleisio fy mod yncefnogi'r Polisi Chwarae. Ar ôl cymrydrhan mewn sefydlu cynlluniau chwarae felgweithwraig ieuenctid mewn bywydblaenorol, a chefnogi chwarae antur yngNglanyrafon (Caerdydd) fel cynghoryddlleol, rwyf wrth fy modd fod Cymru ar yblaen. Fel Gweinidog Addysg a DysguGydol Oes, mae dysgu, datblygiad allesiant plant yn yr ystyr ehangaf o gonsyrni mi. Bydd ein Strategaeth Chwarae ynparhau i gael ei seilio ar gefnogi chwaraefel “ymddygiad plant a gaiff ei ddewis ynrhydd, ei gyfeirio'n bersonol a'i gymell yngynhenid”. Rwyf eisiau gweld gwerthoeddchwarae yn sail i'r profiad a gaiff plant ynyr ysgol ond nid wyf yn bwriadu i bolisichwarae gael ei lyncu o fewn agendaaddysg ffurfiol.

Roedd y Polisi Chwarae yn ymrwymoLlywodraeth Cynulliad Cymru i ddatblygumewn partneriaeth strategaeth a fydd yngosod y ffordd y medrir gweithreduegwyddorion y Polisi. Dyna pam ygwnaethom sefydlu Grw^ p GweithreduPolisi Chwarae i fynd â'r Strategaethrhagddi. Bu ymgynghori cyhoeddus ynddiweddar ar argymhellion y Grw^ p, ac

roedd yn galonogol iawn gweld y niferuchel o ymatebion manwl y gwnaethom euderbyn.

Rhaid seilio'r strategaeth chwarae argysyniad hawl plant a phobl ifanc sy'nadeiladu ar sylfaen Polisi Chwarae yngNghonfensiwn y Cenhedloedd Unedig arHawliau'r Plentyn. Ar draws y Llywodraethyng Nghymru rydym eisoes wedi mynnuhawl o'r fath. Mae mynediad i chwarae ynun o saith nod craidd y Cynulliad ar gyferplant a phobl ifanc. O fewn y rhaglenYmestyn yr Hawl i bobl ifanc, un o'r deghawl yw “cyfle ar gyfer cyfleoedd hamddena chymdeithasol mewn amgylchedd diogela hygyrch”. Mae hynny'n golygu fod ynrhaid i ni adeiladu ar y gefnogaeth benodolyr ydym wedi ei chyflwyno drwy'r GrantChwarae gwreiddiol a Grant Cymorth iwneud chwarae yn gyfannol i wasanaethauprif ffrwd.

Credwn fod gan bobl ifanc hefyd hawl ichwarae yn ei ystyr ehangaf. Mae Ymestynyr Hawl, ynghyd â Strategaeth Chwarae yCynulliad, yn cynnwys y disgwyliad y byddpob person ifanc yn cael cyfleoedd igymryd rhan mewn gweithgareddauaddas i'w hoedran a'u haeddfedrwyddsy'n eu galluogi i brofi ffiniau a'u galluogi iymchwilio eu potensial mewn amgylcheddcefnogol. Mae gan waith ieuenctid hefydrôl hanfodol wrth sicrhau'r amgylcheddcywir ac anogaeth i sicrhau'r hawl hwn i'n

holl bobl ifanc.

Yr wythnos yma fe wnaethom lansio einhymgynghoriad “Gweithio Gyda'n Gilydd iDdarparu Hawliau Pobl Ifanc”, i fapio sut ybydd yr Adran newydd a gynigiwn yncefnogi gweithwyr ieuenctid a gweithwyrproffesiynol eraill sy'n gweithio gyda phoblifanc. Fel rhan o'r ymgynghoriad “Gweithiogyda'n Gilydd”, awgrymais sefydlu Grw^ pYmgynghorol o sefydliadau budd-ddeiliaid.I sicrhau cysylltiadau gyda'r StrategaethChwarae, bydd cynrychiolwyr sefydliadauchwarae yn aelodau o'r Grw^ pYmgynghorol i sicrhau y caiff yr agweddbwysig hon o waith gweithwyr ieuenctid eigydnabod yn llawn. Sefydlwyd cyfarfodyddgyda gweithwyr ieuenctid ledled Cymru ibenderfynu ar y cynllun gwaith newydd acmae copi o'r ddogfen ymgynghori ar safleRhyngrwyd Dysgu Cymru y Cynulliad.Dyddiad cau ymateb yr ymgynghoriad yw31 Gorffennaf.

Mae strategaethau chwarae lleol, gwaithieuenctid, canolfannau integredig acysgolion gyda ffocws cymunedol oll ynchwarae eu rhan wrth gyflenwi ymrwymiady Polisi Chwarae i ymestyn yr amrediad oamgylcheddau a chyfleoedd sydd ar gaelar gyfer chwarae plant.

Mae Cymru wedi cymryd y blaen wrthddatblygu Cam Sylfaen newydd ar gyferplant 3-7 oed, yn seiliedig ar chwarae ac

Chwarae yng Nghymru - Newid Jane

PLAYWORK VALUES REVIEW AT

Chwarae dros GymruRhifyn 16 RHIFYN ARBENNIG CHWARAE MEWN YSGOLION HAF 2005

Parhad t2 >

NEWYDDION A GWYBODAETH GAN Y SEFYDLIAD CENEDLAETHOL DROS CHWARAE

Jane Davidson AC bellach yw'r Gweinidoggyda'r cyfrifoldeb dros Chwarae Plant. Ynnaturiol, pan ddechreuwch weithio gydarhywun newydd, mae cyfnod “dod i'chadnabod” gan y naill a'r llall, felly bu'n brafcanfod ein bod yn gweithio gyda Gweinidognewydd (i ni) sydd â lefel debyg o ymrwymiada dealltwriaeth. Rhagwelwn y bydd ein Janenewydd yn rhoi'r arweinyddiaeth sydd eiangen i sicrhau fod y Strategaeth Chwarae iGymru yn torri tir newydd yn yr un modd â'nPolisi Chwarae cenedlaethol.

Oherwydd bod chwarae yn awr o fewn brîff yGweinidog Addysg a Dysgu Gydol Oes,ymddengys yn addas i ganolbwyntio archwarae mewn gosodiadau addysgol yn yrhifyn hwn o Chwarae dros Gymru.Sylweddolwn y cyfle gwych a ddaw yn sgilgweithredu cwricwlwm seiliedig ar chwaraeyn y Cam Sylfaen ar gyfer rhai 3-7 oed o fewnein hysgolion.

Rydym hefyd yn sylweddoli'r heriau oddarparu cyfleoedd chwarae ansawdd ucheli blant a phobl ifanc o fewn y diwrnod ysgol.Fel sefydliad cawn ein cyllido i roi cyngor acarweiniad arbenigol ar ddarpariaeth chwaraeplant, yn ogystal ag i weithredu fel adfocaddros blant a phobl ifanc a'u hanghenion

chwarae. Ymdrechwn i weithio'n effeithlon igefnogi addysgwyr ar bob lefel i sicrhau fodplant a phobl ifanc yn cael y cyfleoeddchwarae gorau o fewn ysgolion.

Fodd bynnag, mae'n eironig ar yr un pryd ânewidiadau cadarnhaol iawn i'n hysgolioncynradd, y clywn am gynigion fod hawl planta phobl ifanc i chwarae yn rhydd yn cael eigwtogi gan benderfyniadau lleol i dorri amserchwarae mewn ysgolion.

Gyda llai a llai o gyfleoedd i chwarae'n rhyddy tu allan i oriau ysgol, mae amser chwarae acegwyl ginio plant a phobl ifanc yn werthfawriawn iddynt ac yn hollbwysig i'w datblygiadcrwn ac iach. Mae plant a phobl ifanc angenamser i gael hwyl ac ymlacio fel rhan o'ucydbwysedd gwaith/bywyd eu hunain. Gallymateb i ymddygiad heriol drwy ostwng fainto amser sydd ar gael i blant chwarae tra yn yrysgol neu gyflwyno pecynnau rheoli amserchwarae strwythuredig fod yn ddeniadol iathrawon ac arolygwyr amser cinio sy'n eichael yn anodd i reoli ymddygiad plant, ondhyd y gwyddom mae'r cyfan ohonynt yncyfaddawdu dewisiadau plant ar sut, pryd, llea gyda phwy y maent yn chwarae ac maentyn tueddu i fod yn wrthgynhyrchiol. ByddaiChwarae Cymru yn awgrymu y byddai

dynesiad gwaith chwarae at amser chwaraeysgol o fudd i blant ac ysgolion. Ymhellach,deellir yn iawn mai cyfnod sylw cyfyngedigsydd gan blant (ac oedolion) a'u bod ynmanteisio ar gyfleoedd ar gyfer chwarae,gweithgaredd a gorffwys yn ystod eu diwrnod'gwaith'.

Mae Chwarae Cymru yn bryderus iawn am ymater hwn ac yn lobio dros ddarparugwybodaeth gryno a hygyrch i bob rhiant agofalydd yng Nghymru ar werth chwaraeplant a'r ffordd orau iddynt ei gefnogi. Ar yr unpryd rydym yn darparu hyfforddiant iathrawon ar sut y medrant ddarparucyfleoedd chwarae ansawdd uchel o fewnysgolion, a darparu dalenni gwybodaeth a allhelpu ysgolion i wella eu darpariaethchwarae.

Roedd gwella cyfleoedd i blant mewnysgolion yn uchel ar restr argymhellion Grw^ pGweithredu Polisi Chwarae LlywodraethCynulliad Cymru. Mae cyfle i'r StrategaethChwarae genedlaethol arfaethedig i helpu ifynd i'r afael â'r mater hwn.

Mike GreenawayCyfarwyddydd, Chwarae Cymru

Play Wales Chwarae Cymru Rhifyn 16 Haf 2005

2Chwarae dros Gymru

GOLYGYDDOLGOLYGYDDOLDiolch yn enfawr i Jane Hutt AC am ei holl gefnogaeth a chred mewn chwarae plant - mae'n bleser gweithio gydarhywun mewn swydd o'r fath awdurdod sydd wedi arddangos gwerthfawrogiad cryf o'r materion sy'n bwysig i niyn y maes chwarae. Mae'n galonogol gwybod ei bod yn dal yn Weinidog Plant a bod grym cadarnhaol iawn droschwarae yn parhau o fewn y Cabinet.

Nid barn Chwarae Cymru o reidrwydd yw'r farn a fynegir yn y cylchlythyr yma. Rydym yn cadw'r hawl i olygu cyn cyhoeddi. Bydd Chwarae Cymru yn cynnwys mewnddodion a hysbysebion yn ycylchlythyr hwn (cysyllter â Kathy Muse yn y cyfeiriad uchod i gael prisiau) fodd bynnag, nid ydym yn ardystio unrhyw rai o'r cynnyrch neu'r digwyddiadau a hysbysebir yn neu gyda'r cyhoeddiad hwn.

Dylun iwyd ac argraf fwyd gan Carr ick Bus iness Serv ices Cyf . F fôn: 029 2074 1150. E-bost ; sa les@carr ickbus iness.co.uk L lun iau car tw^ n gan Les Evans.

Chwarae dros GymruCyhoeddir gan Chwarae Cymru deirgwaith y flwyddyn. Dylid cyfeirio pob gohebiaeth ac ymholiadau at y Golygydd yn:

Chwarae Cymru, Ty^ Balt ic , Sgwâr Mount Stuart , Caerdydd, CF10 5FH Ffôn: 029 2048 6050 Ffacs: 029 2048 9359 E-bost : mai [email protected]

Rhi f E lusen Gofrest redig 1068926

adeiladu ar arfer gorau amgylcheddol. Caiffdefnydd yr amgylchedd awyr agored eiystyried fel elfen bwysig ar gyfer addysgblynyddoedd cynnar. Mae'n adnoddardderchog er mwyn datblygu dealltwriaethplant o'r byd. Byddai dodi mwy o bwyslaisar ddefnyddio'r amgylchedd awyr agoredfel adnodd ar gyfer dysgu yn rhoi cyfleoeddi blant ar gyfer dysgu arbrofol a datrysproblemau bywyd go iawn drostynt eihunain. Rwy'n deall nad yw chwarae wedi'igyfeirio ar gyfer dysgu yr un peth ag un addewiswyd yn rhydd ar gyfer chwarae ondrwy'n gwybod y byddwch yn cydnabod eubod yn ategu ei gilydd.

Un o'r prif heriau ar gyfer darpariaethchwarae yw agwedd bresennol cymdeithasat risg. Ymrwymodd y Polisi Chwarae ni ifeithrin “amgylchedd cyfoethog a diddorol,yn rhydd o risg amhriodol, ac yn llawn her”.Mae adroddiad y Grw^ p Polisi Chwarae yntrafod risg yn eithaf manwl ac yn gwneud

argymhellion. Mae'n drasiedi os ywymgyfreitha posibl yn atal awdurdodau lleolneu eraill rhag cynnig y profiadau mentrussydd o gymaint o fudd i blant a phobl ifanc.Dadleuodd yr Adroddiad fod bygythiadymgyfreitha yn achosi cynnydd mewnpremiwm yswiriant, gan greu rhwystrariannol. Nid yw'n faes rhwydd iLywodraeth y Cynulliad ymyrryd ynddo.Fodd bynnag, gwnaf ymrwymiad i chi ybyddwn yn gwneud popeth a fedrwn,oherwydd ei fod yn fater sy'n effeithio ar fyholl bortffolio. Yn ogystal â chwarae, rwyfeisiau gweld tripiau ysgol a gweithgareddauawyr agored yn parhau. Rydym mewncyswllt gyda Llywodraeth San Steffan ar ymater hwn a hefyd yn gweithio ar GyngorGweithredu Gwirfoddol Cymru ar hyn ac iddatblygu DVD ar reoli risg. Byddwn hefydyn adolygu'r rheoliadau ar gyferdarpariaethau chwarae mynediad agored aarchwilir gan Arolygiaeth Safonau GofalCymru. Ar hyn o bryd, gall y rheoliadau hynroi'r baich ar ddarparwyr i osgoi risg.

Byddai'n well petai'r rheoliadau yn dodi'rpwyslais ar asesu risg, a chydbwyso hynnygyda'r budd i'r plentyn neu berson ifanc.

Mae argymhellion y Grw^ p GweithreduPolisi Chwarae yn dangos cysylltiad cryfrhwng meysydd polisi o fewn y Cynulliad.Disgwyliaf weld y Strategaeth derfynol ybwriadwn ei chyhoeddi ym mis Medi ynadlewyrchu llywodraeth gydlynol debyg. Iorffen, rydym yn awr yn gweithio mewnpartneriaeth gyda Chwarae Cymru ac eraillac ar draws y Llywodraeth i gael einStrategaeth Chwarae yn gywir. Rhaid i nibarhau i adeiladu ar sylfeini'r gwaith da agyflawnwyd eisoes, i sicrhau pobllwyddiant yn y dyfodol ac i symud o bolisigyda gweledigaeth i newid cyflym ymmywydau plant a phobl ifanc.

Gweler crynodeb byr o'r ymatebion i'r ymgynghoriad ar Argymhellion yGrw^ p Gweithredu Polisi Chwarae ar dudalen 5.

> Parhad o t2


3 Chwarae dros Gymru

Un o'r prif geisiadau a gawn gan eindarllenwyr yw mwy o newyddion argyllid. Credwn fod hyn yn adlewyrchuangen gwirioneddol am ffrwd cyllidpenodol ar gyfer plant a phobl ifancyng Nghymru, ac rydym yn parhau inegodi gyda'r Loteri Fawr yngNghymru i gyflawni'r nod. Wrth i'rtrafodaethau barhau, rydym ynbwyllog optimistaidd, ond rhaid i niaros nes y cyhoeddir y rhaglenninewydd yn swyddogol rywbryd ym misGorffennaf. Fe'n hysbyswyd y bydd yrhaglen gyntaf yn rhedeg erbyndiwedd 2005 ac y bydd yr holl raglenniyn eu lle erbyn canol 2006.

Hoffwn ddiolch i bawb a ymatebodd iymgynghoriad y Loteri Fawr yn cefnogiffrwd cyllid penodol ar gyfer chwarae.

Mae Mentro Allan yn rhaglen cyllidoLoteri Fawr sydd eisoes yn ei lle gyda'rnod o wneud poblogaeth llai actif Cymruyn fwy actif drwy gynyddu eu defnydd oamgylchedd naturiol Cymru ar gyferhamdden. Bydd yn talu am gynlluniau afydd yn gwneud y parciau, dyfrffyrdd,arfordiroedd a chefn gwlad yn fwyhygyrch i bobl na fyddai fel arall byth yneu defnyddio. Byddai'n ymddangos fodfelly gwmpas i wneud cais am gyllid iddatblygu darpariaeth chwarae plant aphobl ifanc mewn amgylchedd naturiol.

Bydd y rhaglen mewn dau gam. Yn ycam cyntaf rhoddir grant i bartnerdyfarniad i ddatblygu amrediad ogynlluniau ledled Cymru. Disgwyliwngyhoeddi pwy yw'r partner llwyddiannusym Mehefin 2005, pan agorir y rhaglen isefydliadau lleol.

Mae'r Gronfa Pobl Ifanc yn rhaglenLoteri Fawr arall sy'n werth eihymchwilio. Rhoddwyd sylw i hon ynrhifyn diwethaf Chwarae dos Gymru.

Cysylltwch â'r Llinell Gyngor Fawr ar0845 410 2030 neu edrych arwww.biglottery.org.uk i gaelgwybodaeth ar raglenni'r Loteri Fawr achynlluniau yng Nghymru.

CymorthMae'r hyn a fu unwaith y Grant Chwaraeyn awr yn rhan o ffrwd cyllid Cymorth addosberthir drwy'r Partneriaethau Plant aPhobl Ifanc a gyfarwyddir i dreulio cyfran ar “chwarae, hamdden acymgyfoethogi”. Mae cyllidebau arwyddolCymorth yn awgrymu y caiff cyllid rhaiardaloedd awdurdod lleol ei gynyddu'nsylweddol felly mae cyfle gwirioneddol ilobio. Mae partneriaethau ar gyfer cyllidychwanegol ar ddarpariaeth leol ar lefelleol o amgylch Cymru.

CydcoedMae Cydcoed yn rhaglen grant £16miliwn sy'n rhoi cyllid 100% achefnogaeth ar gyfer grwpiau cymunedolgyda chyfansoddiad cywir yn ardalAmcan Un Gorllewin Cymru a'r Cymoedd i ddefnyddio coed ar gyferdatblygu cymunedol. I gael gwybodaethfanwl gweler www.forestry.gov.uk neu gysylltu â Dominic Driver, Rheolydd y Rhaglen ar 01495 [email protected] .

Newyddion Cyllido - y Loteri Fawr

• Golygyddol T 2• Newyddion Cyllido - y Loteri Fawr T 3• Swyddfa Newydd Chwarae Cymru yn y Gogledd T 3• SkillActive yn Cymeradwyo Egwyddorion Gwaith Chwarae T 3• Chwarae Cymru yn yr Eisteddfod Genedlaethol T 3• Mynediad Agored ym Mhowys T 4• Ymateb Ymgynghoriad Strategaeth Chwarae T 5• Chwarae yn yr Ysgol T 6• Gwneud Dewisiadau Gwybodus yn yr Ysgol T 7• Chwarae yn yr Ysgol yn Nenmarc T 8-9

• Ysgolion Coedwig a Chwarae T 10• Y Cam Sylfaen Awyr Agored T 10• Chwarae Cyfoethog mewn Ysgolion T 10• Chwarae Ysbryd Antur T 11• Diogelwch Sboncio T 11• Addysg a Hyfforddiant Chwarae T 12-13• Digwyddiadau T 14• Cyfarwyddydd Newydd Play Matters Cymru P 14• Dau Ymddiriedolydd Newydd P 14• Arolwg Chwarae dros Cymru P 14

CYNNWYS

Mae Tony Chilton, ein Uwch SwyddogDatblygu, a'i gymhorthydd AnnetteHennessy wedi canu'n iach i Ty^ ’r Orsafac wedi symud i fyny'r ffordd i swyddfafwy hygyrch.

Ni fu newid yn eu cyfeiriadau e-bost a rhifauffôn: dyma'r manylion sydd angen eu newid:

Chwarae Cymru, Swyddfa'r GogleddUnedau 4/5, Canolfan Busnes Tai TywynPrestatyn, Sir Ddinbych LL19 7SF

SSwwyyddddffaa NNeewwyyddddCChhwwaarraaee CCyymmrruuyynn yy GGoogglleedddd

Chwarae Cymru yn yr Eisteddfod GenedlaetholBydd Marianne Mannello a Gill Evans o Chwarae Cymru yn ymuno â staff o Swyddfa'r Comisiynydd Plant, y Ddraig Ffyncia Plant yng Nghymru yn yr Eisteddfod Genedlaethol. Bydd arddangosiad a thaflenni Chwarae Cymru ar gael drwy'rwythnos, a bydd Marianne a Gill yno ddydd Mawrth 2 a dydd Mercher 3 Awst, gan obeithio cysylltu gyda'r cyfryngau arDdiwrnod Chwarae.

SSkkiillllAAccttiivvee yynnCCyymmeerraaddwwyyooEEggwwyyddddoorriioonnGGwwaaiitthh CChhwwaarraaeeYn dilyn penderfyniad gan y CyngorAddysg a Hyfforddiant Gwaith Chwaraeyn eu cyfarfod ar 24 Mai 2005, maeSkillsActive yn cymeradwyo'rEgwyddorion fel y'u cyhoeddwyd arwefan Chwarae Cymru. MaeSkillsActive yn rhagweld y bydd yrEgwyddorion yn cyfrannu at ddeallpwysigrwydd chwarae a rôl unigrywgweithwyr chwarae a bydd yn dilyngyda diddordeb sut y cânt eu derbyna'u defnyddio gan y sector GwaithChwarae a budd-ddeiliaid eraill.

Bydd SkillsActive yn awr yn adolygusefyllfa'r Egwyddorion yng nghyswllty Tybiaethau a Gwerthoedd sy'n cyd-fynd â Safonau GalwedigaetholCenedlaethol Gwaith Chwarae acsy'n hollbwysig i'w gweithrediad. Fe'ugwneir dan fantell Pwyllgor SafonauGalwedigaethol Cenedlaethol GwaithChwarae ar y cyfle cynharaf.

www.playwork.org.uk


4Chwarae dros Gymru

Anelai'r rhaglen y gwnaethom ei pharatoisefydlu os medrai'r math o fodel chwaraemynediad agored sy'n gweithio ynardaloedd trefol Gogledd a De Cymrudrosi i'r Canolbarth ac felly oresgyn yrhwystrau traddodiadol (h.y. poblogaethdenau a gwasgaredig iawn, sianelicyfathrebu darniog a phrinder opsiynaucludiant).

Daeth tîm o ymarferwyr ynghyd oedd wediarfer gweithio gyda phlant a phobl ifanc, yncynnwys cynrychiolwyr o Ysgolion Coedwig,y Comisiwn Coedwigaeth, Celf Dramatig,Gwaith Chwarae, yr Ymddiriedolaeth BywydGwyllt, Gofal Blynyddoedd Cynnar acAddysg. Dewiswyd safleoedd coedwig achanolfan gymunedol fel lleoliadau alluniwyd rhaglen. Gwahoddwyd plant aphobl ifanc 8-16 oed sy'n byw'n ddigon lleoli fedru cyrraedd y safleoedd; dodwydgwybodaeth mewn Clybiau Ieuenctid aChanolfannau Cymunedol, eu dosbarthumewn ysgolion a'u trosglwyddo drwyrwydweithio anffurfiol. Rhedodd y rhaglenam chwe wythnos ym Mhenybont (gerCrossgates), Fferm Gilfach (ger St Harmon)ac yng Nghwclas (ger Trefyclo).

Er nad oedd llawer o'r gweithwyr oedd yncymryd rhan wedi eu hyfforddi felgweithwyr chwarae, cawsant eu briffio arddefnydd yr ymyriad lleiaf posibl aphwysigrwydd chwarae dan arweiniadplentyn. Gan mai ychydig o brofiad oedd oddarpariaeth chwarae mynediad agored,roedd peth pryder faint o blant a fyddai'nmynychu ond fel y bu cymerodd mwy na130 o blant ran y rhaglen, gyda chyfanswmo 218 lle yn cael eu cymryd. Dewisodd tuadau-draean y plant fynychu fwy nagunwaith.

“Ailgododd y plant hen lithren fwd yn ybore a gwneud ymdrech lew i'whymestyn gan tua 15 metr, gan wastataucreigiau, gwreiddiau a drain a'i 'hiro'gyda bwcedi o ddw^ r a gariwyd o'r nantdrwy gadwyn o blant. Daeth y llithren yngynyddol boblogaidd wrth i'r dydd fyndyn ei flaen a chlymodd y gweithwyrchwarae raff drom i'r goeden ar y top fely medrai plant eu codi eu hunain yn ôl”.

Paratowyd rhai gweithgareddau aphropiau chwarae ymlaen llaw (erenghraifft coed wedi eu torri ar gyferadeiladu cuddfan yn un o'r coedwigoedd)ond cafodd plant eu hannog i chwarae yneu ffordd eu hunain (a daeth yr adeiladucuddfan yn gêm ffantasi lle aeth y plant i“hela”). Ymysg llawer o gyfleoedd eraill arsafle'r goedwig, dangoswyd i blant sut idanio a chadw trefn ar dân (a choginio eucinio arno) a chael cefnogaeth panwnaethant benderfynu “hedfan” oddi arfryn y defnyddio parasiwt a'u hwyluso ibysgota (yn defnyddio pryfed genwair adyllwyd allan o lan yr afon a “gwiail” wedieu gwneud o frigau sycamorwydden).

Roedd un o'r cynlluniau peilot yncynnwys grw^ p o bobl ifanc rhai gydanam corfforol a meddyliol, rhai ohonyntyn cael profiad o dân a mwd am y trocyntaf.

Yn y safleoedd coedwig, gwnaeth y planteu trefniadau cludiant eu hunain ac mewnrhai achosion roedd hefyd fynediad i fwsmini a fedrai gasglu a gollwng i ffwrdd ofan cyfarfod ar sail cyntaf i'r felin. Pan oeddy ddarpariaeth yn seiliedig yn y ganolfangymunedol , daeth ac aeth plant ar droedyn ôl eu trefniadau eu hunain.

Mae'n glir o adroddiad Nick y bu'rcynllun peilot yn llawer iawn o hwyl acyn gyfle dysgu i weithwyr a phlant, awnaeth oll gynyddu mewn hyder wrth i'rrhaglen fynd rhagddi. Mae'n rhoi achoscadarn dros ddatblygu mwy oddarpariaeth chwarae mynediadagored gyda staff yn Sir Faesyfed.Mae'n dangos y gall y model mynediadagored lwyddo mewn ardaloeddgwledig os oes cyllid ar gael ar gyferstaffio a chludiant (ynghyd âphenderfyniad a dychymyg).

Mynediad AgorMynediad Agor ededym ym MhowysMhowys

Mae Canolfannau Plant Integredig yn cael eu sefydlu yn ardal pob awdurdodlleol yng Nghymru ac mae chwarae mynediad agored gyda staff yn un o

elfennau craidd y gwasanaeth a ddarparant. Dyma'r ail mewn cyfres oerthyglau sy'n edrych sut y mae Partneriaethau wedi trafod yr elfen hon.

Mae Nick Waller yn Swyddog Datblygu Chwarae ar gyfer Sir Faesyfed athrefnodd gynlluniau chwarae mynediad agored gyda staff yn ddiweddarwedi'u cyllido gan Bartneriaeth Datblygu Blynyddoedd Cynnar a Gofal PlantPowys fel rhan o Ganolfan Plant Integredig Powys:

Cyswllt Nick Waller ar 01654 700352



Ar ddiwedd pob sesiwn, rhoddwyd ffurflenwerthuso i’r plant yn cynnwys y cwestiwn“Lluniwch frawddeg sy’n dweud bethyw chwarae?’ Dyma rai o’r atebion:

Cael hwyl a mwynhau eich hun. (Lisa, 12)

Mynd yn fwdlyd. (Nakita, 10)

Amser i fod yn rhydd. (Brad, 11)

Pan ydych yn hapus ac yn gwenu. (Sarah, 9)

Cael ymarfer a hwyl ar yr un pryd.(Rhianwedd, 11)

Mae chwarae yn rhywbeth yr ydych ynwneud ond gall fod yn ddiflas ar ôl tipyn.(Amy, 12)

Mae chwarae yn bopeth ac yn arbennigpêl-droed. (Stephen, 10)

Mae’n wych ac ef yw’r peth gorau. (Joe, 9)

Mae’r elfen chwarae mynediad agored âstaff y Canolfannau Plant Integredig wedicyflwyno her i rai Partneriaethau. MaeSwyddogion Datblygu Chwarae Cymrumewn sefyllfa i roi cyngor arbenigol,arweiniad a chefnogaeth ar ddatblygu’relfen hon. Ffoniwch Marianne Mannelloyng Nghaerdydd (029 2048 6050) neuTony Chilton ym Mhrestatyn (01745851816).

Mewn llawer o achosion bu swyddogiondatblygu chwarae awdurdodau lleol neusector gwirfoddol yn cymryd rhanadeiladol o’r dechrau wrth gynlluniodarpariaeth chwarae mynediad agored âstaff fel rhan o’r Canolfannau. GallChwarae Cymru anfon manylion cyswlltyr holl staff datblygu chwarae lleol yngNghymru atoch, ffoniwch ein swyddfagenedlaethol (029 2048 6050) neu e-bost [email protected])

Cafodd yr ymgynghoriad ar argymhellion Grw^ pGweithredu Chwarae Llywodraeth Cynulliad Cymru ei

lansio yn Nhy^ ’r Dyfodol yn Amgueddfa Werin Cymru ym misTachwedd 2004. Derbyniwyd ymatebion hyd Ionawr 2005ac anfonwyd 1,241 copi. Derbyniwyd 74 ymateb erbyn ydyddiad cau (daeth 26 i law yn rhy hwyr). Mae LlywodraethCynulliad Cymru wedi rhoi crynodeb i ni o’r ymatebion -dyma yn fyr yr hyn a ddywedodd y mwyafrif:

Yn gyffredinol roedd ymatebion cadarnhaol iawn i bob un o’r24 argymhelliad, ac roedd y mwyafrif yn cefnogi’r argymhelliady dylai awdurdodau lleol fod ag oblygiad statudol i ddarparu argyfer chwarae plant.

Yng nghyswllt addysg gwaith chwarae, teimlid mai un llwybr igodi’r canfyddiad proffesiynol o waith chwarae fyddai petaicamau’n cael eu cymryd i sicrhau datblygu hyfforddiant achymhwyster Addysg Uwch. Teimlid yn gyffredinol hefyd fodyn rhaid rhoi mwy o bwysigrwydd ar sicrhau cyfraddau cyflogpriodol.

Croesawodd ymatebwyr yr awgrym y dylai’r holl staff ysgolgael eu haddysgu i ddeall gwerth chwarae a’r awgrym y dylidymgorffori hyn yng nghyrsiau hyfforddiant athrawon.Cymeradwywyd hefyd y pwyslais ar y gwahaniaeth rhwngdysgu drwy chwarae ac addysgu drwy chwarae.

Croesawodd mwyafrif yr ymatebion y cynnig y dylidtrawsffurfio ardaloedd awyr agored o fewn ysgolion nad ydynteisoes wedi’u neilltuo i weithgareddau chwaraeon i roiamgylchedd chwarae cyfoethog i blant, a theimlid y dylai hynfod ar gael o fewn y diwrnod ysgol a hefyd allan o oriau.Cydnabuwyd yn gyffredinol ei bod yn bwysig iawn ymgynghoriâ phlant ar y mater hwn yn ogystal ag ar lefel yr awdurdod lleolac yn genedlaethol.

Yn yr un modd, ystyriwyd fod yr argymhelliad i gefnogidatblygiad rhaglen addysg gyhoeddus gydlynol yn eang ynbwysig iawn, megis yr angen am addysg o fewn awdurdodaulleol am yr hyn yw chwarae a darpariaeth chwarae ansawdduchel.

Y consyrn mwyaf oedd y dylai’r Cynulliad arddangosymrwymiad clir i ddyrannu cyllid Loteri Fawr yn benodol argyfer chwarae plant.

Awgrymwyd, oherwydd ehangder a chymhlethdod anghenionchwarae plant, mai’r ffordd orau o gydlynu darpariaethadnoddau fyddai dynodi un aelod a fyddai’n mynychu hollgyfarfodydd y Bartneriaeth ac a fyddai â lefel uchel owybodaeth ac arbenigedd ynghyd â dylanwad ar lefelstrategol.

Ar fater difreintiad chwarae, pwysleisiodd llawer nad yw’n rhaidi hyn fod yn gysylltiedig â difreintiad economaidd neugymdeithasol a bod angen egluro’r term ei hun ar gyferdibenion y ddogfen.

Roedd llawer o gefnogaeth hefyd i’r argymhelliad i ddiogeluardaloedd o ofod agored, tir gwastraff a thir coediog lle maeplant yn chwarae, ond codwyd pryderon am yr adnoddau oeddeu hangen i wireddu hyn. Fel gyda nifer o argymhellion, roeddmater cyllid ag o ble y byddai’n dod yn uchel ar restr pryderonpobl.

Pwysleisiodd nifer fawr o ymatebion yr angen i fynd i’r afael â’r“diwylliant iawndal” ac adolygu rheoliadau Arolygiaeth SafonauGofal Cymru i roi cyfle i blant i brofi risg fel elfen gyfannol oddysgu drwy chwarae.

Ystyriai mwyafrif yr ymatebion mai’r argymhelliad terfynol, sefcyhoeddi rhaglen ar gyfer gweithredu’r argymhellion oedd ymater pwysicaf gan y teimlwyd ei fod yn sail i bopeth.Awgrymwyd fod angen mwy o bersonél o fewn yr Awdurdodwedi ymroi i gefnogi, cynghori, gwerthuso a monitro arweiniadnewydd.

Diolch i bawb a gymerodd ran - dywedwyd wrth ChwaraeCymru mai dyma un o’r ymatebion gorau i’r Cynulliad eiderbyn i ymgynghoriad erioed. Os hoffech gopi o’r ymatebllawn o ymatebion i’r papurau ymgynghori, cysylltwch âPhillipa yn ein swyddfa genedlaethol ar 029 2048 6050 neue-bost [email protected]

Ymateb Ymgynghoriad Strategaeth Chwarae


6Chwarae dros Gymru

CChhwwaarraaee yynn yyrr YYssggoollYmddengys fod plant ysgol ledled Ynysoedd

Prydain wedi cael amser chwarae am gyfnodhirach nag y bu ysgolion ar ffurf sy’n gyfarwydd ini. Hyd yn oed cyn cyflwyno ysgolion i bobplentyn yn Lloegr a Chymru yn 1870, maebywgraffiaduron a chofnodion nifer o wahanolfathau o sefydliadau ysgol yn dangos y neilltuwydcyfnodau o’r dydd ar gyfer chwarae. Mae MarcArmitage, ymchwilydd a hyfforddydd annibynnolsy’n nesau at ddiwedd adolygiad sylweddol o rôlamser chwarae yn ysgolion Prydain a Llychlyn, yntrafod cysyniad amser chwarae.

Er enghraifft, yn ei fywgraffiad dywed yr archaeolegydd JohnRobert Mortimer a anwyd yn Nwyrain Swydd Efrog yn 1825 iddofynychu ysgol yn seddau rhad y Capel Wesle lleol er pan oedd ynifanc. Dywedodd fod y bechgyn ysgol yn ystod yr haf yn aml ynchwarae ym mynwent yr eglwys a chae bychan yn ei ymyl.Dywedodd mai eu hoff beth oedd chwarae a sglefrio ar y ddaubwll o flaen yr ysgol. Ar ôl Deddf 1870 ymddengys fod amserchwarae yn rhan reolaidd o’r diwrnod ysgol, er nad efallai oeddpob plentyn yn gwerthfawrogi mai’r maes chwarae oedd y lle ar eigyfer. Ysgrifennodd yr ysgol feistr George Moody yn 1877 bod MrRichardson, cymydog lleol, wedi gwahardd y plant rhag chwaraeyn y stryd y tu allan ei gartref a’i fod ef (Moody) wedi dweudwrthynt am chwarae yn yr iard o hyn ymlaen.

Fodd bynnag, ymddengys mewn blynyddoedd diweddar y buamser chwarae dan fwy o fygythiad. Dengys cymhariaeth o’ramser a neilltuwyd ar gyfer amser chwarae ac amser cinio dros y30 mlynedd diwethaf y bu gostyngiad graddol, i’r fath raddau ygall plentyn wyth oed heddiw fod ond yn cael hanner faint o amserchwarae a wnâi plentyn wyth oed ugain mlynedd yn ôl. Ycwestiwn yw, pam? Yn groes i’r gred gyffredinol, nid oes unrhywreoliadau yn y Deyrnas Gyfunol yn cyfeirio at hyd diwrnod ysgol napha amser y mae’r diwrnod ysgol yn dechrau neu’n gorffen nacychwaith unrhyw reoliadau sy’n dweud y dylai fod cyfnod amserchwarae yn ystod y dydd, neu pa mor hir y dylai barhau. Ypenaethiaid ysgol unigol a’r cyrff llywodraethu yw’r bobl sy’npenderfynu at yr atebion i’r cwestiynau hyn mewn gwirionedd.Felly beth a roddant fel rhesymau dros ostwng amser chwarae?

Mae canfod amser ychwanegol ar gyfer rhannau strwythuredig ycwricwlwm yn un rheswm a roddir. Rheswm arall, er mai weithiauyn unig y’i rhoddir, yw pryder am iechyd a diogelwch. Ond yrheswm mwyaf cyffredin o ddigon yw pryder am ymddygiad“gwael”. Mae sylwadau pennaeth un ysgol gynradd yn Hull ynnodweddiadol. Dywedodd fod amser chwarae yn hunllef ac ybyddai’n ei ddiddymu pe medrai. Mae penaethiaid ysgol yndweud fod meysydd chwarae’r ysgol yn llawn o gemau caled,plant ymosodol, cwffio a bwlio. Ymddengys y caiff y bai am hyn eiroi ar gyfuniad o golled o gemau ‘traddodiadol’ o’r math y medrentgofio’u chwarae pan oeddent yn ifanc a dylanwad teledu. Fel ydywedodd un pennaeth ysgol yn Swydd Efrog, “Y cyfan mae plantyn ei wneud y dyddiau hyn yw gwthio ac ymosod ar ei gilydd, ganefelychu eu harwyr ar y teledu.”

Ond mae nifer o broblemau gyda’r farn hon. Efallai mai un o’rmwyaf sylfaenol yw y gwnaed cwynion tebyg am ddiffyg chwarae‘neis’ plant drwy gydol y cyfnod y buom ag ysgolionstrwythuredig, ac yn wir cyn hynny; o flaen cyfnod teledu, radio

oedd yn cael y rhan fwyaf o’r bai, cyn hynny’r sinema. Caiff hyd ynoed gyflwyniad y car modur, y trên a dylanwad rhyfel y bai amddinistrio gemau a rhigymau plentyndod. Byddai hyd yn oedcyfnod o arsylwi yn ystod amser chwarae yn cael gwared â’r farnhon: os gwnewch sefyll yn llonydd, edrych, gwrando a gwneudhynny dros gyfnod o amser bydd trai a llanw’r maes chwarae yndod yn amlwg. Yn y trai a llanw gwelwn y chwarae y mae llaweryn credu i ni ei golli am byth.

Efallai mai’r gwir reswm pam fod amser chwarae yn dioddef yn yrhan fwyaf o ysgolion cynradd yw diffyg trafodaeth am yr hyn ywgwir ddiben y rhan hon o’r dydd. Mewn gwirionedd, yn fy mhrofiadi pan ofynnwyd ar gyfer beth mae amser chwarae ymateb llawer obenaethiaid ysgol gynradd yw saib ac yna ddatganiad fel un ganbennaeth ysgol o Swydd Nottingham a ddywedodd fod hynny yngwestiwn diddorol nad oedd erioed wedi’i ystyried o ddifrif o’r blaen.Eto mae’n ymddangos fod gan blant eu hunain syniad clir iawn argyfer beth mae amser chwarae. Dywedodd un ferch 11 oed ei bodyn amser i gael sgwrs gyda phobl ac ateb bachgen wyth oed i fynghwestiwn “Ar gyfer beth mae amser chwarae?”, ei ateb oedd“Wel! Ar gyfer chwarae, siw^ r iawn!’

Dywedodd yr Athro Bronwyn Davies yn 1982 fod plant ysgolgynradd yn gwybod fod yr ysgol yn lle i ddysgu ond hefyd fodchwarae o amgylch a chael hwyl a chysylltu gyda’i gilydd yngymaint os nad yn fwy o ran o’r diwrnod ysgol â dysgu gwersi.Dywedodd fod gwrthdaro’n aml yn digwydd yn ei ysgol hastudiaethpan fo plant yn teimlo fod y fantol rhwng dysgu a chwarae oamgylch a chael hwyl yn syrthio ar yr ochr dysgu. Daw gwaithymchwil gyda phlant ysgol gynradd ym Mhrydain i gasgliadautebyg.

Efallai mai dyna’r ateb - efallai fod angen i ni atgoffa ein hunain hydyn oed os nad ydym ni oedolion yn sicr am beth mae amserchwarae ar ei gyfer, fod gan blant syniad clir iawn, yn syml iddynthwy dyma’r amser pwysicaf o’u diwrnod ysgol.

Marc ArmitageMehefin 2005

E-bost: marc.armitage@playpeople. karoo.co.uk

Mae Chwarae Cymru yn gweithio gyda Marc i ddarparuhyfforddiant ar ddynesiad chwarae yn y Cam Sylfaen - gwelermwy ar dudalen 10.


Amser Chwarae ynDiflannuMewn cymdeithas lle mae amser rhydd plantyn cael ei feddiannu’n gynyddol gan oedoliona lle mae cyfleoedd ar gyfer chwarae awyragored yn gostwng yn gyson, mae amserchwarae ysgol yn hollbwysig i blant ar gyfereu hwyl a’u hamdden - fel rhan o’u“cydbwysedd gwaith/bywyd” yn ogystal agar gyfer eu hiechyd a llesiant.

Derbyniodd Swyddog Datblygu Chwaraeyn Ne Cymru y llythyr hwn yn ddiweddaryn gofyn am help:

“Rwy’n ysgrifennu atoch fel rhiant plentyn ynYsgol Gynradd ...

“Cawsom lythyr gan yr ysgol yn cynnig torri’ramser chwarae ganol dydd i blant gan 20munud fel y bydd y diwrnod ysgol yn dod iben ynghynt. Mae fy mab, sy’n wyth oed,wedi cymryd ato’n fawr am hyn gan maidyma’r rhan o’r diwrnod y mae’n ei fwynhaufwyaf - bod tu allan a chwarae gyda’r planteraill.

“Fel rhiant rwy’n bryderus iawn nad yw plantyn cael digon o gyfle i chwarae a sut y byddy newid hwn yn effeithio at eu datblygiadcyffredinol.

“Mae’r ysgol wedi dweud y gall bod yn yr iardam 40 munud ‘achosi dadleuon a gwrthdaroymysg plant sy’n mynd ag amser allan o’rsesiynau dysgu i’w datrys’. Oes gennych chiawgrymiadau i’r ysgol am sut i reoli’r amserchwarae, yn hytrach na’i ostwng? Mae iard yrysgol yn fach a llwm, heb unrhyw offer, ac etomae cae ysgol anferth gyferbyn ac anamliawn y mae plant yn cael chwarae ynddo”.

Nid yw hwn yn achos ynysig, daw ar amserpan fo llawer o ysgolion yn torri amserchwarae’r prynhawn oherwydd ei fod yn fwycyfleus i staff ac mae arolygaeth amserchwarae yn her i‘r rhai nad oes ganddynthyfforddiant gwaith chwarae. Wrth siaradgyda’r rhiant dan sylw, roedd yn amlwg fodpennaeth a llywodraethwyr yr ysgol wedi

dilyn gweithdrefnau ymgynghori gyda phlanta rhieni ond teimlai’r rhain fod y penderfyniadwedi ei wneud eisoes mewn gwirionedd. Nifu amser i ymarfer dadleuon yn ei erbyn aphasio gwybodaeth berthnasol i rieni aphlant fel y medrent wneud dewis gwybodusfel rhan o’r ymgynghoriad.

Medrai pobl feddylgar ofyn iddynt eu hunain- ysgol i blant neu i oedolion?

Yr eironi yw bod y penderfyniad hwn ynunionyrchol groes i ethos y Cam Sefydluarfaethedig lle caiff plant eu hannog ichwarae fel rhan o’r broses ddysgu ac yngroes i’r strategaethau iechyd a llesiant sy’nedrych ar ffyrdd i annog plant i fod yn fwyactif yn gorfforol.

Byddai’n anghywir gweld athrawon a chyrffllywodraethu fel y “bobl ddrwg” yn yr achoshwn. Mynediad cyfyngedig sydd ganddynthwythau i hyfforddiant a gwybodaeth amanghenion chwarae plant a’r ffordd orau o’ucefnogi o fewn yr amgylchedd ysgol. Maenthwy hefyd angen amser yn y dydd i ymlaciofel y medrant ganolbwyntio a pherfformio hydeithaf eu gallu yn ystod gwersi. Mae dadl greffod angen gweithwyr chwarae i hwylusochwarae plant a ddewisir yn rhydd ac ahunangyfeirir yn ystod amser chwarae. Maepecynnau a chynlluniau ar gael ar gyferysgolion sy’n dymuno rheoli amser chwaraeyn wahanol ond hyd y gwyddom maent i gydyn gostwng dewisiadau plant ar sut, pryd, llea gyda phwy y medrant chwarae.

I’r rheini hynny sy’n ymdrechu yn erbyncynigion i dorri amser chwarae eu plant, maecefnogaeth Confensiwn CenhedloeddUnedig ar Hawliau’r Plentyn, Polisi ChwaraeLlywodraeth Cynulliad Cymru a dylaistrategaeth chwarae yr awdurdod lleolgynnwys datganiad sy’n cefnogi’rddarpariaeth a chadw chwarae plant o safonuchel mewn ysgolion. Mae gan y rhan fwyafo ardaloedd awdurdodau lleol SwyddogionDatblygu Chwarae yn un ai’r sectorcyhoeddus neu wirfoddol ac maent yn bwyntcyswllt a chefnogaeth. Gall Chwarae Cymrugynnig enghreifftiau o ymchwil sy’n

darparu achos amd d a r p a r i a e t hchwarae safon uchelac amserau chwaraeo fewn ysgolion. Yn ypen draw gall hyn fod yn achos iGomisiynydd PlantCymru a fydd ynherio achosion sy’nlleihau hawliau plant.

Meysydd ChwaraeDiflasMae’n deg dweud (a byddai llawer iawn oblant, rhieni ac athrawon yn cytuno) nad ywllawer o feysydd chwarae ysgol yngNghymru yn ateb anghenion chwarae plantyn ddigonol. Mae’r Cam Sylfaen ar gyferrhai 3 - 7 oed yn dodi pwyslais mawr arwella chwarae awyr agored a chyfleoedddysgu o fewn yr ysgol, felly mae llawer oysgolion yn ail-werthuso tiroedd eu hysgolac yn edrych am gyngor ac arweiniad ar suti’w gwella.

Wrth gwrs, plant fydd yn manteisio mwyafar ofodau chwarae mwy cyffrous a heriol oran mwynhad ac ymlacio, ond mae’n glirfod darparu gwell amgylchedd chwaraesy’n ateb anghenion chwarae plant yn caeleffaith ar eu hymddygiad, ac mae mynediadrheolaidd i amgylchedd o’r fath yn hybu eugallu i ddysgu yng ngosodiad mwy ffurfiol yrystafell ddosbarth.

Mae gwella meysydd chwarae yn fater aralllle mae plant, rhieni ac athrawon angengwybodaeth safon uchel am anghenionchwarae plant a’r dewisiadau sydd ar gael iwneud dewisiadau gwybodus. Mae plant ynaml yn gwneud penderfyniadau y credant ydisgwylir iddynt eu gwneud ac maent yncysylltu meysydd chwarae gyda’r math oddarpariaeth awdurdod lleol sydd ag offerchwarae sefydlog - efallai nad eitemau agynhyrchwyd yn draddodiadol sy’n rhoi’rgwerth chwarae gorau am y swm isaf oarian, ac mae hon yn ystyriaeth bwysig panfo ysgolion yn brin o gyllid. Fel oedoliontueddwn i lynu at fformiwlâu traddodiadolac anghofio beth oedd yn wirioneddolddiddorol a hwyl fel plant - felly mae’nbwysig fod arsylwi ar blant a gwrando ar eudymuniadau yn ganolog i broses newid.

Gwneud DDeewwiissiiaaddaauu Gwybodus yn yr YsgolMae gan ysgolion ym mhob rhan o Gymru bellach

gyngor ysgol o blant yn cynrychioli eu cyd-ddisgybliona ddylai fedru gwneud penderfyniadau sy’n effeithio arblant o fewn yr ysgol. Mae materion yn cyfeirio at amserauchwarae a meysydd chwarae yn feysydd amlwg lle medrirymgynghori â phlant a’u cynnwys wrth wneudpenderfyniadau. Ar yr un pryd, mae’r drafft GynllunGweithredu Rhianta y cynhaliodd Llywodraeth Cynulliad

Cymru ymgynghoriad arno yn ddiweddar yn galw am rieni igymryd mwy o ran a chael eu cynnwys yn well mewnpenderfyniadau yng nghylch eu plant yn yr ysgol. Gall yddau gynllun hyn gael buddion enfawr, fodd bynnag ni allplant na rhieni wneud penderfyniadau gwybodus os nadyw’r wybodaeth ganddynt am yr amrediad o gyfleoeddsydd ar gael iddynt, neu fynediad i wybodaeth a fydd yn euhelpu i ddadlau eu hachos.

Chwarae dros Gymru7


8Chwarae dros Gymru

Ymwelodd grw^ p o fyfyrwyr o’r Cwrs AstudiaethauCymunedol (Gradd Gwaith Chwarae) ym Mhrifysgol

Cymru, Casnewydd ag ysgolion ac ysgolion meithrin ynNenmarc ar daith astudio yn gynharach eleni. MaeSarah Southern, sydd bellach yn Swyddog DatblyguChwaraeon Blaenau Gwent, yn adrodd ei phrofiad.

Mae’n oer yn Nenmarc ym mis Ionawr. Wrth i ni fynd i’r minibws iymweld â Kindergarten Coedwig, dywedodd un o’r gweithwyrieuenctid yn ein plith ei bod yn greulon mynd â phlant i’r goedwig“yn y tywydd hwn”.

Pan wnaethom gyrraedd roedd grw^ p bychan o fechgyn tua 5-6oed yn gorwedd ar eu boliau mewn pwll tywod braidd yn llaith,gyda bwcedi yn eu dwylo, yn codi dw^ r ar rawiau o bwll bychan i’rtywod. Roedd yn oer, roedd yn bwrw glaw, ond ni wnaeth hynrwystro tro i’r goedwig i ganfod coeden fawr wedi cwympo.Rhedodd grw^ p o fechgyn hy^ n o’n blaenau, yn aml allan o’r golwgond o fewn clyw, gan fynd ar eu pennau i ffosydd mwdlyd adiflannu tu ôl i’r coed. Roeddent yn “cuddio” oddi wrthym, eriddynt aros mewn coedydd dynodedig i aros am i’r rhai olaf ddal ifyny. Roedd pedagogiaid yn cyd-fynd â hwy ar drelar bychan agafodd ei wthio drwy’r goedwig, yn llawn gyda phopeth sydd eiangen i chwarae yn y goedwig.

Esboniodd y pedagogiaid fod y plant yn chwarae er gwaethaf ytywydd os ydynt wedi gwisgo’n gall. Mewn gwirionedd, roedd ynrhy oer i sefyll ac edrych ar y plant am hir, felly fe wnes gadw’ngynnes drwy eu helpu i lifo coed a gafodd eu cydbwyso dros lanfwdlyd - roeddent yn orfoleddus darganfod eu bod wedi gwneudsi-so ardderchog.

Caniatawyd i’r plant (i gyd rhwng 3 a 7 oed) grwydro mor bellag y dymunent cyhyd ag y medrent weld y pedagogiad.Medrent fynd fel y mynnent at lifiau llaw, a medrent eudefnyddio heb fawr iawn o arolygaeth. Cafodd sawl siglen rafffechan eu clymu i’r coed iddynt eu defnyddio os ddewis eupeidio neu beidio ond yn bennaf nid oedd rhaglenweithgareddau, a llenwodd y plant eu hamser drwy chwaraear eu telerau eu hunain. Ar ddiwedd yr ymweliad, dychweloddy weithwraig ieuenctid a oedd wedi dweud “mae’n greulonchwarae yn y glaw” i’r gwersyll wedi eu synnu ac yn llawnrhyfeddod ar y profiad yr oedd newydd ei weld.

Chwarae yn yr Ysgol ynNNeennmmaarrcc

*Ym Mhrydain diffinnir pedagog fel addysgwr neu athro -nid yw’r cysyniad Daneg yn trosi’n dda. Yn Children inEurope Rhifyn 1 disgrifiodd Jytte Juul Jensen a HelleKrogh y pedagog fel gweithiwr proffesiynol a gyflogir ynbennaf i weithio gyda phlant ifanc, sy’n sefydlu ac yncynnal gwahanol fathau o amgylcheddau cymdeithasol,dysgu a datblygu yn cyfeirio at ofynion seicolegol abiolegol yr unigolyn.



Gwnaed ymweliad arall i ysgol leol ar gyfer rhai 7-14 oed.Yma cawsom ginio gyda thîm, o bedagogiaid, a esboniodd eubod yn gweithio mewn partneriaeth gyda’r athrawon. Bobdydd, ar ôl i’r plant dderbyn addysg fwy ffurfiol, roedd ypedagogiaid yn gweithio i helpu i wireddu amcanioncwricwlwm yr ysgol drwy ddarparu cyfleoedd chwarae.Cyflogid tîm o bedagogiaid hefyd i helpu i wireddu amcanioncwricwlwm yr ysgol drwy ddarparu cyfleoedd chwarae ahefyd i weithredu’r gwasanaeth amser-rhydd (yr hyn a alwemni yn glwb ar ôl-ysgol).

O fewn yr amser ysgol a dreulid gyda’r pedagogiaid,disgwylid i blant gynllunio eu gweithgaredd eu hunain.Gofynnwyd iddynt nodi ar fwrdd canolog lle byddent ynchwarae. Dywedwyd fod ystyriaeth y plant a chynllunio eugweithgaredd chwarae wedi cyfrannu at welliant yn eucymhelliant dysgu. Fodd bynnag, nid oedd unrhwyweithgaredd o reidrwydd wedi’i raglennu o fewn yrystafelloedd dosbarth, dewisiai plant pa amgylchedd ydymunent ei ddefnyddio fel gofod ar gyfer chwarae.Darparwyd gofodau hefyd o fewn dyluniad yr ysgol fel ymedrai plant gael amser i ffwrdd o lygaid oedolion. Mewngwirionedd, wrth i ni fynd drwy’n hymweliad a’n taith o’rgwasanaeth “amser rhydd”, gwelsom fachgen wyth neu nawoed yn eistedd ar risiau gwag, wedi llwyr ymgolli mewn sgriptdrama breifat. Ystyriwyd bod hyn yn normal a derbyniol.

Ymhellach, roedd tiroedd yr ysgol yn hollol agored i’r cyhoedd- dim clwydi neu ffensys. Roedd cwpl o siglenni yn y maeschwarae ond roedd yn bennaf yn cynnwys cae mawr canologgyda “thympiau” gwneuthuredig o amgylch a oedd, o’uhymddangosiad lleidiog, yn amlwg yn cael llawer o ddefnydd.Roedd ardal goediog fechan yn cynnwys strwythurau dringoa wnaed drwy glymu logiau i goed gyda rhaffau, ac ychydig osiglenni rhaff. Roedd pwll tân dan orchudd yn cael eiddefnyddio o leiaf deirgwaith yr wythnos ar gyfer coginio.

Mae persbectif Denmarc yn seiliedig ar egwyddor y plentyncymwys - gyda phlant yn cael eu hymddiried i wneud eupenderfyniadau eu hunain a chanfod eu ffordd eu hunain. YmMhrydain, tueddwn weld y plentyn fel “gwydr gwag”, un syddangen ei roi ar ben ffordd a’i lenwi gyda gwybodaeth briodola phrofiadau ystyrlon gan oedolion.

Roedd arolygaeth lefel isel i’w weld yn yr holl safleoedd ygwnaethom ymweld â hwy. Mae hyn yn bosibl oherwydd bodderbyniad cyffredinol y bydd plant YN cael damweiniau wrthchwarae ac y bydd dillad YN baeddu. Roedd pob pwyntmynediad i adeilad yr ysgol yn llawn o esgidiau budr, ac roeddy maes chwarae yn fwdlyd iawn amser yr ymweliad, eto nidoedd hyn wedi rhwystro ei ddefnyddio, dim hyd yn oed ermwyn cael lloriau glân.

Pan wnaethom esbonio anawsterau gweithio ym Mhrydain ofewn diwylliant gor-ddiogelu, dywedodd pedagog yn syml“Ond mae bywyd yn beryglus”.

Mae rhieni’n cymryd yswiriant fel bod iawndal ar gael os ywplentyn yn torri asgwrn neu ffenestr tra’n chwarae, yn hytrachna beio aelodau staff.

Gall y ffaith fod gan y pedagogiaid gymhwyster gradd gydalleoliad ymarfer helaeth olygu bod mwy o oddefiant o gymrydrisg derbyniol o fewn y gosodiadau y gweithiant ynddynt. Maehyn yn ei dro yn hwyluso dynesiad mwy cyson a chydlynol atweithio gyda phlant. Mae pedagogiaid yn rhannu’r un sylfaendamcaniaeth faint bynnag yw oedran y plentyn neu’rgosodiad. Ymhellach, roedd cyfuniad iach o ddynion amenywod yn bedagogiaid. Mewn gwirionedd gwelsom lawermwy o ddynion yn bresennol nag a fyddem wedi ei weld yngNghymru, yn arbennig yn y ddarpariaeth ar gyfer plant danddeg sy’n ymddangos i fod yn ganlyniad gwell cyflog acamodau a statws proffesiynol uwch.

Nid yw Denmarc heb ei phroblemau. Cyfarfûm â dyn sy’nbedagog mewn kindergarten yn Copenhagen a soniodd amddifreintiad cymdeithasol tebyg i’r hyn a brofir yn y wlad hon.Hefyd roedd sgyrsiau gyda phedagogiaid a oedd yn awgrymufod camddealltwriaeth cyffredin am eu rolau, a bod yn cael eugweld gan rai fel bod yn “yfed coffi drwy’r dydd a chael hwyl.”

Ar ôl dychwelyd adref, roeddwn yn teimlo’n benisel oherwyddy gred gyffredin yma fod plant yn anghymwys ac yn dibynnuar oedolion i’w hyfforddi i ymddwyn yn addas, i chwarae “yniawn”, i lenwi eu hamser gyda gweithgareddau cynlluniedig.Mae gennym yr hyn a gredaf sy’n etheg gwaith anghywir sy’nmeddwl fod unrhyw hwyl neu beth ysgafn yn hwyl, hyd yn oedpan fo plant yn cael ‘amser rhydd’. Rwy’n poeni fod einsystem yn cynhyrchu dibyniaeth sy’n wrthgynhyrchiol osdymunwn i’n plant ddatblygu’r sgiliau i fod yn hunan-gyfeiriedig, hunan-gymhellol, hunan-reoledig yng ngofal eubywydau eu hunain.

Gall chwarae plant ymddangos yn ddibwrpas ac amwys; nidoes unrhyw nodau neu ganlyniadau amlwg y mae llawer ooedolion yn eu deall. Eto, os credwn fod ein plant yn fodaudynol gymwys fel yr ymddengys y Daniaid i fod, dylem roimwy o ddewis a rhyddid iddynt o fewn y diwrnod ysgol, afydd yn golygu y bydd plant yn gwneud yr hyn y maent eisiauei wneud fwyaf - chwarae.

Oherwydd diffyg gofod, ni fu modd i ni gyhoeddi’r hollddarn, felly mae hon yn fersiwn gryno o erthygl Sarah -cysylltwch â hi os hoffech gopi o’r gwreiddiol.

Medrir cysylltu â Sarah ar 01495 294035neu e-bost [email protected]

Mae Ysgolion Coedwig yn datblygu ledled Cymru acwedi dal dychymyg Cynghorwyr Addysg Llywodraeth

Cynulliad Cymru. Fe’u cyflwynwyd i Brydain o Ddenmarc yn1995, ac mae diddordeb cynyddol yn yr hyn a gynigiant iblant a phobl ifanc fel amgylchedd dysgu amgen sy’n ateguaddysg yn yr ystafell ddosbarth a hefyd felgofodau a lleoedd i chwarae. Mae MarkSainsbury yn ymhelaethu ...Mewn Ysgol Goedwig mae plant a phobl ifanc yncael sesiynau yn eu hamserlen gydag arweinwyrwedi eu hyfforddi mewn ystafell ddosbarth “awyragored”. Mae’r sesiynau yn canoli ar adeiladuhunan-barch, gwytnwch a chymwyseddau - maeplant yn rhydd i ofyn, i herio, cymryd risgiau,ymestyn a thyfu mewn amgylchedd awyr agoreddiogel. Mae Ysgolion Coedwig yn cynnig cyfle ibawb sy’n cymryd rhan i chwarae, dysgu,darganfod, gwlychu, sychu o amgylch y tân,defnyddio tw^ ls, adeiladu llochesi, gweithio ynunigol ac ar y cyd, cael hwyl, gorchfygu eu hofnau... mae’n wirioneddol am adeiladu perthynasarbennig a gwneud cysylltiadau newydd y maebywyd dinesig, ystafelloedd dosbarth ysgol a’ramgylchedd adeiledig yn tueddu eu llesteirio.

Ac ydyn nhw’n gweithio? O ydynt! Faint bynnag yweu hoed, cam datblygu neu allu (neu faint bynnag ogoed sydd yno) mae plant yn mynd adref yn fudr acyn arogli o fwg gydag un cwestiwn yn eumeddyliau - “Pryd ydyn ni’n dod yn ôl?’

Mae’r hyfforddiant sydd ei angen i fod yn arweinydd YsgolCoedwig yn esblygu ac mae cyrsiau achrededig BTEC aRhwydwaith Coleg Agored. Cyn hir bydd cynllun sicrwyddansawdd y gall pob Ysgol Goedwig gofrestru ar ei gyfer. Maegennym hefyd sefydliad cenedlaethol i gefnogi a lobio ar ranarweinwyr ysgolion coedwig yng Nghymru.

A chwarae? Wel medrai cyfleoedd chwarae mynediadagored llawn fod yn anodd eu trefnu yng nghanolCoedwig Brechfa, dyweder, ond cynhaliwyd cynllunpeilot llwyddiannus ym Mhowys yn haf y llynedd. (Maecofrestru cynllun heb doiledau yn rhywbeth i fynd i’rafael ag ef!). Felly mae potensial i roi’r math oamgylchedd chwarae naturiol a hyrwyddir ym MholisiChwarae Llywodraeth Cynulliad Cymru.

Ond mae’n rhaid i ni ofyn cwestiwn i’n hunain: sut maecysoni ymagwedd canlyniadau dymunol ysgoliongyda’r broses hyfryd a alwn yn chwarae hunan-gyfeiriedig a ddewisir yn rhydd? Mae potensial enfawrar gyfer trawsffrwythloni rhwng dynesiad yr YsgolionCoedwig a damcaniaeth ac ymarfer gwaith chwarae,ac mae elfen gwaith chwarae yr hyfforddiant YsgolionCoedwig yn cael ei adeiladu i fod yn elfen graidd o’rcwrs newydd (NOCN) sy’n cael ei lunio.

Diddordeb? Mae Ysgolion Coedwig Cymru ar fincolli eu Swyddog Gwybodaeth a Datblygu, ond osydych yn gyflym medrwch ffonio 01792 367881 asiarad gyda Holli Yeoman, neu ymweld âwww.foresteducation.org.

Mark Sainsbury


10Chwarae dros Gymru

Mae cyflwyniad y Cam Sylfaen acargymhellion y Grw^ p GweithreduPolisi Chwarae wedi ysgogi llawer oddiddordeb ym manteision gwellacyfleoedd chwarae a dysgu awyragored o fewn ysgolion.

Mae Chwarae Cymru wedi derbyn nifer fawro alwadau gan athrawon yn dymuno gwella

cyfleoedd chwarae eu hysgolion - y rhanfwyaf ohonynt yn edrych am gyngor arffynonellau cyllid, neu dan yr argraff fodChwarae Cymru yn gorff ariannu. Hyd ymarydym wedi cynhyrchu dalen wybodaethnewydd i ysgolion fel cam cyntaf yn ybroses. Gan na fedrwn ddarparu cyllid,mae’n edrych ar y ffyrdd mwyaf effeithlon owneud tiroedd ysgol yn fwy cyfeillgar i

chwarae, yn seiliedig ar athroniaethchwarae ac anghenion chwarae plant, ac felmae’n digwydd mae’r newidiadau hyn y rhaimwyaf cost-effeithlon ar gyfer ysgoliongydag adnoddau ariannol prin. Mae hefydyn rhoi awgrymiadau am ffynonellau eraill owybodaeth a help.

Lawrlwyther ChwaraeCyfoethocach mewn Ysgolion o’ngwefan ynwww.playwales.org.uk/dalenniffeithiau neu ffonio’n swyddfa i ofyn amfersiwn print.

Chwarae Cyfoethog mewn Ysgolion

Mae’r Cam Sylfaen yn dodi pwyslais mawr ar ddysgudrwy chwarae mewn amgylchedd awyr agored, ac fe’i

cyflwynir i bob ysgol ar gyfer plant rhwng 3 a 7 oed yngNghymru o 2008. Mae Chwarae Cymru wedi trefnu cwrsundydd fydd yn cefnogi athrawon blynyddoedd cynnar achymhorthwyr dysgu drwy roi syniadau i greu’ramgylchedd awyr agored gorau sy’n canoli ar werth acintegriti dysgu plant drwy chwarae.

Rydym wedi gwahodd Marc Armitage i weithio gyda ni yngNghymru. Mae gan Marc brofiad helaeth o helpu ysgolion iddarparu amgylchedd ysgogol ar gyfer chwarae. Mae’n

gweithio yn Sweden ac ym Mhrydain ac wedi cynnal ymchwilar brofiad chwarae awyr agored plant anabl mewn ysgolion argyfer Sefydliad Joseph Rowntree, ac ar amserau chwaraeysgol a meysydd eraill o fywyd ysgol ar gyfer y SwyddfaGartref.

Croesawyd y cwrs gan Jane Davidson, Gweinidog Addysg aDysgu Gydol Oes, a chafodd ei deilwra i ateb anghenionneilltuol staff dysgu yn paratoi ar gyfer y Cam Sylfaen yngNghymru. Fe’i cyflwynir drwy awdurdodau addysg lleol. Osdymunwch wybod mwy, cysyllter â Gill Evans yn ein swyddfagenedlaethol (029 2048 6050 neu [email protected]).

Y Cam Sylfaen Awyr Agored– hyfforddiant ar gyfer ymagwedd chwarae

Ysgolion Coedwig a Chwarae



Roedd awyrgylch hamddenol achyfeillgar yng nghynhadledd

Chwarae Ysbryd Antur ChwaraeCymru eleni. Daeth dros gant ogynrychiolwyr o bob rhan o Brydainynghyd ar ddau ddiwrnod braf ymmis Mai ar gyfer rhaglen amrywiol adiddorol oedd yn rhoi digon o amserar gyfer rhwydweithio, trafodaeth adadl. Yn anffodus unwaith eto roeddmwy o alw am y gynhadledd nag oleoedd ar gael, a methodd tuadeugain o weithwyr proffesiynolchwarae gael lle. Felly anfonwcheich ffurflen archebu yn gynnar yflwyddyn nesaf.

Gosodwyd y cywair gan yr Athro DavidBell gyda chyflwyniad diddorol iawn arasesiad risg ac iechyd a diogelwch argaeau chwarae a oedd yn rhoisyniadau ac arfer cyfredol mewn cyd-destun ac yn cefnogi ethos gwaithchwarae a chymryd risg buddiol. Aethy gynhadledd ymlaen gydag amrediadeang o weithdai - o “Llosgi ar y TuAllan”, cyfle i edrych sut i gefnogi planti goginio dros dân agored i“Dynesiadau Mentrus at Weithio’nGynhwysol”.

Roedd yr adborth gan gynrychiolwyryn gadarnhaol iawn a rydym eisoes yndechrau cynllunio ar gyfer mis Mai'r

flwyddyn nesaf. Cysylltwch â ni oshoffech gyfrannu at Chwarae YsbrydAntur 2006. Rydym yn edrych amgyflwyniadau, gweithdai a phobl afyddai’n cyflwyno syniadau fel rhan odîm cynllunio.

Diolch i bawb sy’n helpu i wneudYsbryd yn gynhadledd mor dda.

Mae cyflwyniadau a nodiadaugweithdai o Ysbryd Antur 2005 ar gaelar CD. Cysylltwch â Kathy yn einswyddfa genedlaethol os hoffech gopi(029 2048 6050 neu [email protected]).

Chwarae Ysbryd Antur

DDiiooggeellwwcchhSSbboonncciiooCafodd y castell sboncio cyntaf i’w gynllunio a’i

gynhyrchu’n fasnachol ei wneud ym Mhrydain yn1973. Mae cestyll sboncio ac offer pwmpiadwy arall bobamser yn boblogaidd gan blant fel rhan o ddarpariaethchwarae ac mewn ffeiriau a digwyddiadau, ond nid ydynterioed wedi dod o fewn yr un fath o safonau diogelwch agoffer chwarae arall. Mae Chwarae Cymru ymysg nifer osefydliadau sydd wedi bod yn bryderus am y sefyllfa hon.

Yn ddiweddar bu Tony Chilton, Uwch Swyddog DatblyguChwarae Cymru mewn trafodaethau gyda John Simmons,cadeirydd IPMA (cymdeithas cynhyrchwyr offer chwaraepwmpiadwy) am faterion diogelwch yn ymwneud â dyluniad,defnyddio a chynnal a chadw offer chwarae pwmpiadwy. Yny cyfamser, mae safonau newydd yn cael eu gweithreduledled Cymru.

Bydd Chwarae Cymru yn darparu digwyddiadau hyfforddiantac ymwybyddiaeth ar y safonau newydd yn y dyfodol agos.Gofynnir i unrhyw un gyda diddordeb gysylltu â Tony Chiltonyn swyddfa’r Gogledd ar 01745 851816.

IPMA yn hyrwyddo Cynllun PIPAYm Mhrydain y ceir yr offer pwmpiadwy gorau o randyluniadau dychmygus, ynghyd â’r gwerth chwarae,technoleg, gwytnwch a diogelwch uchaf. Yn bwysig, caiffholl offer pwmpiadwy IPMA eu cynhyrchu i’r safonaudiogelwch diweddaraf.

Mae pob aelod wedi mabwysiadu’r drafft Safon EwropeaiddprEN 14960 Offer Chwarae Pwmpiadwy - GofynionDiogelwch a Dulliau Profi a gyhoeddwyd ym mis Mai 2004 ac

a fabwysiadwyd yn ddiweddarach gan Gynllun AchreduChwarae PERTEXA. Sefydlwyd PIPA (cynllun achreduchwarae pwmpiadwy) gan y diwydiant offer pwmpiadwy ymMhrydain ac fe’i cymeradwyir gan y Gweithgor Iechyd aDiogelwch.

Dan Gynllun PIPA rhaid i’r holl offer pwmpiadwy newydd agyflenwir ar ôl Ionawr 2005 gael archwiliad dechreuol isicrhau ei fod yn cydymffurfio gyda gofynion prEN 14960. Ynychwanegol, rhaid i’r holl offer pwmpiadwy a ddefnyddireisoes yn y DG gael arolwg diogelwch blynyddol annibynnol.Caiff yr arolygiadau hyn eu cynnal gan arolygwyr cymwysedigRPII, y gofrestr ryngwladol o arolygwyr chwarae.

Hyd yma, mae 50 o arolygwyr ym Mhrydain wedi pasioarholiad RPII. Yn y cyfamser mae aelodau IPMA ynymgyfarwyddo gyda gweithredu’r cynllun PIPA. Bu’rproblemau dechreuol yn ymwneud â symleiddio systemaumewnbwn cyfrifiadur i’r gronfa ddata ganolog. Un o’r priffaterion a gododd o’n systemau arolygu gwell yw gwella’rtagiau sy’n angori’r offer i’r ddaear. Mae dehongliad cyson o’rrheolau gan yr holl arolygwyr yn hollbwysig, ac o’r herwyddtrefnodd yr RPII Seminar Dehongli ar gyfer eu holl ArolygwyrOffer Pwmpiadwy ddechrau mis Mehefin a bydd yn sicrhaufod Panel Dehongli ar waith cyn diwedd 2005.

Diolch i gefnogaeth AIMODS (cymdeithas cynhyrchwyr,gweithredwyr a dylunwyr offer pwmpiadwy), PERTEXA(cynllun achredu chwarae pwmpiadwy), BIHA a NAIH, mae’rcynllun PIPA yn weithredol ac wedi ei gymeradwyo gan yGweithgor Iechyd a Diogelwch fel arfer gorau. Bydd ynymsefydlu’n gadarn dros y flwyddyn nesaf fel y cynhelirarolygiadau blynyddol.

John Simmons

Safonau Chwarae MeddalMaes arall o gonsyrn oedd diffyg safonau ar gyfer offerchwarae meddal. Mae Sefydliad Safonau Prydeinig ynddiweddar wedi cyhoeddi cod ymarfer ar gyfer ardaloeddchwarae meddal dan do. Mae gan Chwarae Cymru gopïau ynein Gwasanaeth Gwybodaeth yng Nghaerdydd a Phrestatyn,sydd ar agor i ymwelwyr drwy drefnu ymlaen llaw. Medrwcharchebu eich copi eich hun gan y BSI drwy ffonio 020 89969001 neu e-bost [email protected] .



Am y tro cyntaf bydd strategaeth ar gyfercyflwyno addysg a hyfforddiant gwaith

chwarae yng Nghymru. Mae hyn yn y broses ogael ei ddrafftio ac fe’i cyhoeddir yn gynnar yn2006. Bydd hefyd yn ffurfio rhan o “QualityTraining, Quality Play - New Horizons 2005-2010” newydd SkillsActive, gyda strategaethBrydeinig a chynlluniau gweithredu unigol argyfer pob un o’r pedair cenedl.

SkillsActive yw’r sefydliad hyfforddiant cenedlaethol argyfer gwaith chwarae; sefydliad gyda chylch gorchwyl iBrydain gyfan sydd hyd yma wedi ymdrechu i atebanghenion y sector gwaith chwarae y tu allan i Loegr.Mae Tanny Stobart yn ddiweddar wedi cael swyddnewydd yn SkillsActive a grëwyd i gydnabod yr ymdrechhon a’r gwahanol faterion sy’n effeithio ar y sectorgwaith chwarae ym mhob un o’r pedair cenedl. Maewedi mwynhau ei chyflwyniad i Gymru yn fawr iawn, agwelodd lawer iawn o frwdfrydedd ac ymrwymiad ymysggweithwyr chwarae, hyfforddwyr a swyddogion datblyguchwarae. Yma mae’n rhoi adroddiad ar ganlyniadau’rymgynghoriad ar y strategaeth addysg a hyfforddiantgwaith chwarae newydd, a chynlluniau ar gyfer ydyfodol:

Mae Chwarae Cymru a SkillsActive wedi trefnu nifer oddigwyddiadau ymgynghori ledled Cymru dros y chwemis diwethaf i drafod sut y medrid gweithredustrategaeth newydd. Derbyniwyd bron chwe chant oymatebion i’r ymgynghoriad o bob rhan o Brydain, gyda41 yn dod o Gymru.

Mae’r canlyniadau wedi blaenori pumthema allweddol:• Statws proffesiynol• Hyfforddiant a chymwysterau• Gweithio traws-sector• Dynesiad Prydeinig• Cefnogi’r sector gwaith chwarae

Cydnabu ymatebwyr fod gan waith chwarae statws rhyisel a bydd yn flaenoriaeth i gynyddu safiad o gymharu âphroffesiynau eraill. Mae cefnogaeth sylweddol ar gyferdatblygu cofrestr broffesiynol o weithwyr chwarae. Mae

gwahaniaeth barn am p’un ai a ddylai fod y strategaethyn datblygu dynesiad sgiliau traws sector. Roedd ydatblygiadau craidd cyffredin yn Lloegr a modelaupedagogiaeth yn uchel ar yr agenda ar gyfer eu trafod.Mae hyn yn rhannol oherwydd pryder am statwsproffesiynol a chynnal gwerthoedd ac egwyddoriongwaith chwarae.

Dywed dros hanner yr ymatebion o’r sector ei bod ynbwysig cadw cymwysterau gwaith chwarae ar wahân igymwysterau eraill ar gyfer rhai’n gweithio gyda phlant.Gwelir hefyd ei bod yn bwysig i hyfforddi proffesiynaueraill mewn egwyddorion ac arfer gwaith chwarae, ynneilltuol o fewn y sectorau hamdden ac adloniant, acathrawon a staff eraill o fewn ysgolion.

Gwnaed datblygiadau enfawr yng Nghymru i godi proffilgwaith chwarae, a amlygir gan fabwysiadu’r polisichwarae cenedlaethol a’r gwaith ar y Cynllun GweithreduPolisi Chwarae (Strategaeth Chware). Teimlai nifersylweddol o’r rhai a ymatebodd i’r arolygon ei bod ynbwysig bod strwythur cymhwyster ar waith sy’n galluogisymud ymlaen i Lefel 4 (lefel gradd) a thu hwnt. Maehefyd gefnogaeth ar gyfer cyfleoedd DatblyguProffesiynol Parhaol yn cynnwys damcaniaeth, ymarferac egwyddor chwarae. Teimlai’r mwyafrif helaeth ydylai’r Strategaeth newydd weithio i ddatblyguhyfforddiant ar gyfer ymarferwyr yn ystod oriau gwaith.

Cam nesaf y broses yw ystyried y canlyniadau acysgrifennu’r Cynllun Gweithredu ar gyfer Addysg aHyfforddiant Gwaith Chwarae yng Nghymru. Caiff hyn eigydlynu yn rhannol gan Tillie Mobbs, Swyddog DatblyguHyfforddiant ac Addysg Chwarae Cymru a chydweithwyro’r sector, a SkillsActive. Bydd y grw^ p sector gwaithchwarae yn edrych ar ffyrdd i ddatblygu amrywiaeth olwybrau a chyfleoedd i ateb gofynion dysgwyr newydd adysgwyr presennol. Bydd yn ystyried datblygu llwybrcydlynol ar gyfer hyfforddiant a chymwysterau gwaithchwarae yng Nghymru. Gan weithio’n uniongyrchol gydachyflogwyr, bydd yn helpu i lunio Cynllun GweithreduAddysg a Hyfforddiant Gwaith Chwarae a ddaw’n rhan oGytundeb Sgiliau Sector SkillsActive.

Os hoffech fod yn rhan o’r grw^ p, neu gael eich cadwmewn cysylltiad â datblygiadau, cysyllter â:

Tillie Mobbs yn Chwarae Cymru - ebost:[email protected] neu ffonio 029 2048 6050

Addysg a HyffordStrategaeth Cymru



LlongyfarchiadauGraddiodd y garfan gyntaf ofyfyrwyr i gwblhau gradd mewngwaith chwarae yng Nghymru ynddiweddar o’r cwrs BA (Anrh)Astudiaethau Cymunedol (GwaithChwarae) ym Mhrifysgol Cymru,Casnewydd.

Llongyfarchiadau i Barbara Howe(Cydlynydd Rhianta Aml-Asiantaeth,Torfaen), Jackie James (GweithwraigDatblygu, Proisect Plant Ifanc aRhieni, Glanyrafon, Caerdydd),Deborah Jones (GweithwraigDatblygu Chwarae, Valleys Kids),Michelle Jones (Swyddog DatblyguChwarae, Proisect Chwarae

Creadigol Caerffili), Aimee Priest(Swyddog Datblygu Chwarae, SirFynwy), Sarah Southern (SwyddogDatblygu Chwarae, Blaenau Gwent)a Lisa Williams (GweithwraigChwarae, Gwasanaethau ChwaraePlant Caerdydd)

Ers cyhoeddi “Yr Hawl Cyntaf - Fframwaith ar gyferasesu ansawdd gwaith chwarae” sy’n seiliedig ar

ddamcaniaeth chwarae, arsylwi plant ac ymarferadfyfyriol, bu Chwarae Cymru yn gweithio ar brosiecti greu deunyddiau hyfforddiant a chymwysteraunewydd ar gyfer gweithwyr chwarae yn seiliedig ar yrun athroniaeth.

Pan wnaethom adolygu’r hyfforddiant gwaith chwaraesydd ar gael ar hyn o bryd, fe wnaethom benderfynu ynhytrach na chyfaddawdu drwy geisio ffitio cynnwys acethos yr Hawl Cyntaf ynghyd gyda'r pecynnauhyfforddiant presennol, bod angen lefel anwytho newydda hyfforddiant lefel dau a thri sydd â chwarae plant yngreiddiol iddo ac sy’n ymrwymo o ddifrif gyda ac yn atebgofynion gweithwyr chwarae.

Disgwyliwn y bydd y deunyddiau hyfforddi yn sylweddolwahanol i’r deunyddiau dysgu eraill sydd ar gael ar hyn obryd. Rhagwelir y bydd y pecynnau hyfforddi yn fwy nadim ond cynnwys, ac y cânt eu cyflwyno gydamethodoleg sy’n adlewyrchu’r amrediad llawn oarddulliau dysgu cyfranogwyr ac yn gwneud ennill ycymhwyster yn brofiad cyffrous ac amrywiol.

Fel a gyhoeddwyd yn flaenorol yn Chwarae dros Gymru,mae gennym gyfle i gynnal y prosiect newydd cyffroushwn fel rhan o bartneriaeth CWLWM a diolch i gaisllwyddiannus i Gronfa Gymdeithasol EwropeaiddEQUAL.

Rydym yn awr mewn sefyllfa i gyflogi rhywun sy’n rhannuein gweledigaeth ac a all arwain y prosiect hwn gydagegni a dychymyg fel rhan o dîm Chwarae Cymru.Byddwn hefyd yn edrych am weinyddydd ariannolsgilgar sydd (yn ddelfrydol) â phrofiad o arferion agweithdrefnau’r Gronfa Gymdeithasol Ewropeaidd, ac aall sicrhau y caiff ffurflenni hawliau treuliau staff eu misolheb ormod o fiwrocratiaeth.

MAE GAN CHWARAE CYMRU SWYDDWAG AR GYFER RHEOLYDD PROSIECTPO3, pwynt hicyn 38-41cyflog cychwynnol £28,173.Mae’r swydd am ddwy flyneddi ddechrau.

Mae Chwarae Cymru wedi derbyn cyllid ganGronfa Gymdeithasol Ewropeaidd EQUALyn galluogi datblygu prosiect hyfforddiant gwaith chwarae, acmae’n dymuno cyflogi rheolydd prosiect i arwain y gwaith. Mae’rprosiect yn un o nifer a gynhelir gan bartneriaeth CWLWM.

Dylai ymgeiswyr fod â phrofiad addas gyda sgiliau cyfathrebu arhyngbersonol da, a bod â phrofiad sylweddol o ddatblygu addysga hyfforddiant gwaith chwarae a heb ofni mentro.

Chwarae plant a sut y medrir ei hwyluso gan weithwyr chwarae ywcraidd y prosiect hwn.

Mae’r swydd yn seiliedig yng Nghaerdydd. Mae Chwarae Cymruyn ymroddedig i gynnig amgylchedd gwaith hyblyg a byddid ynystyried cynigion ar gyfer secondiad.

Ariennir Chwarae Cymru gan Gynulliad Cenedlaethol Cymru iddylanwadu ar bolisi, cynllunio strategol ac ymarfer pob asiantaetha sefydliad sydd â diddordeb mewn chwarae plant drwy ddynodianghenion a phwysleisio pwysigrwydd dybryd datblygu plant drwychwarae.

I gael trafodaeth anffurfiol am y swydd cysyllter â Mike Greenawayneu Tillie Mobbs ffôn: 029 2048 6050.

I gael manylion pellach a ffurflen gais cysyllter â ChwaraeCymru, Ty^ Baltig, Sgwâr Mount Stuart, Bae Caerdydd,Caerdydd CF10 5FH neu e-bost [email protected].

Dyddiad cau Dydd Gwener 22 Gorffennaf 2005

CYFLE CYFFROUS I LUNIOHHYYFFFFOORRDDDDIIAANNTT NNEEWWYYDDDD

ddiant Chwarae



DDIIGGWWYYDDDDIIAADDAAUU18-22 Gorffennaf 2005, Berlin

Addysg gyda Chreadigrwydd ac Amrywiaeth:

16eg Cynhadledd Byd IPAI gael gwybodaeth bellach gweler http://www.ipa/2005.de

3 Awst 2005

Diwrnod Chwarae: Ffit i Chwarae?I gael gwybodaeth bellach gweler www.playday.org.uk

24-26 Awst 2005, Delft, Yr IseldiroeddChildstreet 2005

Cynhadledd ryngweithiol ar ddatblygu, dylunio agwerthuso gofod cyhoeddus cyfeillgar i blantwedi’i anelu ar gyfer chwarae, cerdded a seiclo.I gael gwybodaeth bellach gweler www.urban.nl/childstreet 2005

9-11 Medi 2005, Swydd Stafford

3ydd Cynhadledd Fynyddol Harddwch Chwarae Cyfle i weithwyr chwarae adfyfyrio ar eu hymarfermewn amgylchiadau hardd dan ganfas.Cyswllt: Perry ElseFfôn: 01142 552 432E-bost: [email protected]

13 Hydref 2005, Llundain

Gwaith Chwarae i’r Dyfodol: Cynhadledd SkillsactiveCyswllt: Cheryl FrancisFfôn: 020 7632 2020

A R O L W GChwarae dros GymruDiolch i bawb a ddychwelodd arolwg Chwraae

dros Gymru a gynhwyswyd yn Rhifyn 15.Ymddengys ein bod yn cynnwys erthyglau a gewch ynberthnasol a bod Chwarae dros Gymru yn eich helpu i wybodbeth sy’n digwydd ar draws Cymru. Fel y dywedodd un person:“Mae’n dda gwybod fod pobl o’r un anian allan yna”.

Ymddengys fod erthyglau am newyddion chwarae lleol achenedlaethol yn cael ei gwerthfawrogi’n arbennig, gyda 85%ohonoch yn rhoi 4 neu 5 iddynt, tra dywedodd 82.5% ohonochfod erthyglau ar gyllid yn 4 neu 5 neu uwch. Rhai awgrymiadau

ar gyfer rhifynnau’r dyfodol oedd erthyglau ar ddarpariaethchwarae symudol, chwarae mewn ysbytai a bywgraffiaduronpobl o fewn y sector gwaith chwarae. Diolch i bawb am eusylwadau a byddwn yn rhoi ystyriaeth i’ch syniadau wrthysgrifennu rhifynnau’r dyfodol.

Cafodd pob ymateb eu cynnwys yn ein raffl wobrau.Llongyfarchiadau i Dawn Hughes o Glwb Plant Biwmares, YnysMôn sy’n ennill taleb Argos £20.

Rydym bob amser yn edrych am ffyrdd o wella a sicrhau fodyr wybodaeth a gynhwyswn yn ddiddorol a hefyd ynberthnasol i chi. Os teimlwch yr hoffech gyfrannu un ai drwyroi eich adborth neu adrodd ar faterion chwarae lleol o’chardal, cysylltwch â Gill Evans, Swyddog Gwybodaeth [email protected].

Mae Mark Sainsbury (cyn Swyddog StrategaethChwarae Castell-nedd Port Talbot) newydd

ddechrau ar ei swydd fel Cyfarwyddydd (Cymru) PlayMatters, Cymdeithas Genedlaethol LlyfrgelloeddTeganau a Hamdden, yn gweithio bedwar diwrnodo’r wythnos o’r swyddfa yn Aberhonddu.

Ei rôl yw cefnogi llyfrgelloedd teganau a hamdden llebynnag maent yn cyflenwi ac yn gweithio’n strategol gydaphartneriaid ledled Cymru. Mae’r aelodaeth bresennol o 35o Lyfrgelloedd Teganau yn gwneud mwy na benthygteganau; mae rhai yn arbenigol iawn, eraill yn symudol, acmae angen a hawl plant i chwarae yn greiddiol iddarpariaeth pob un ohonynt. Mae Mark yn awyddus iymestyn cefnogaeth i’r rhai sy’n rhedeg neu’n sefydlullyfrgell teganau yn y Gogledd.

I gael gwybodaeth bellach galwer Mark neu Yvonne(Swyddog Gweinyddol) ar 01874 622097.

Cyfarwyddydd NewyddPlay Matters Cymru

Dau YmddiriedolyddNewyddMae Chwarae Cymru yn croesawu dau

Ymddiriedolydd newydd, a fynychodd eucyfarfod Bwrdd cyntaf yn ddiweddar.

Marc Phillips yw Cydlynydd Cenedlaethol (Cymru) BBCPlant mewn Angen ac mae’n aelod o Fwrdd yr IaithGymraeg. Bu’n ymwneud â’r sector gwirfoddol ac ynuniongyrchol ac anuniongyrchol â darpariaeth chwaraeplant dros flynyddoedd lawer.

Mae Dr Nigel Thomas yn Uwch Darlithydd mewnAstudiaethau Plentyndod a Chyfarwyddydd Ymchwil ymMhrifysgol Abertawe. Mae’n dysgu ac ymchwilio yn bennafym meysydd astudiaethau plentyndod a hawliau plant.

Mae gennym hefyd sylwedydd newydd, Daisy Seabourne,yn cynrychioli Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru.

Documents

chwarae dros gymru rhifyn 16