CİNSEL İSTİSMARIN ETKİLERİ ve ÇOCUKLARLA

GÖRÜŞME TEKNİKLERİ

Prof. Dr. Elvan İşeriGazi Üniversitesi Tıp Fakültesi

Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı

Çocuk İstismarı

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre "Çocuğun sağlığını, fiziksel ve psikososyal gelişimini olumsuz etkileyen, bir yetişkin, toplum ya da devlet tarafından bilerek ya da bilmeyerek yapılan tüm davranışlar” çocuk istismarı olarak değerlendirilir.

Cinsel İstismar

Fiziksel, entelektüel ve/ya da duygusal olarak, yani gelişimsel olarak tam olgunlaşmamış çocuk ya da ergenin, anlamını tam olarak kavrayamadığı cinsel etkinliklere katılmasıdır.

Cinsel İstismar Yaşlara göre dağılım:

– 0-3 yaş: %10– 4-7 yaş: %30– 8-11 yaş: %25– 12 yaş ve üstü: %35

Cinsiyete göre dağılım:– Erkek/Kız: 1/3

İstismarcının özellikleri:– %96’sı erkek– %80’i çocuğu tanıyan biri

Cinsel İstismar Saptanması zor Erken Tanı

Tekrarlayıcı Koruma

Kısa ve uzun dönemdeönemli psikopatolojiketkilere sahip Tedavi

Risk faktörleri ve prognozu etkileyen faktörler

Cinsiyet Yaş Fiziksel / Zihinsel özür Aile yapısı İstismar eden kişinin yaşı, cinsiyeti, çocuğa

yakınlık derecesi İstismarın tipi, sayısı, sıklığı, süresi gibi etkenler

de prognozu etkileyen faktörlerdir.

Cinsel istismara uğramış çocukların hepsinde ilk muayenede psikiyatrik belirti görülecek diye bir genelleme yapılamaz.

%40’a yakın çocukta hiçbir psikiyatrik belirti olmadığı ya da çok az belirtiler bulunduğu bildirilmiştir.

Ancak izleme dayalı veriler asemptomatik çocuklarda 12-18 ay içinde sorunların başlayabileceğini ortaya koymuştur

Hatta en az belirtisi olan çocukların zamanla en fazla bozulma gösteren grupta yer aldığı belirtilmektedir.

Çocuğun cinsel istismarı (ÇCİ) birkaç basit genelleme ile açıklanamayacak kadar değişken sonuçlara neden olur.

Çocukta gelişebilecek ruhsal bozukluklar

Davranım bozukluğu Kaygı bozuklukları Depresyon, düşük benlik saygısı, intihar

davranışları Travma sonrası stres boz. Konversiyon boz., somatizasyon boz. Yeme boz. Dışa atım boz. (Enürezis, enkoprezis) Dikkat dağınıklığı, akademik sorunlar Disosiyatif boz. Alkol madde kötüye kullanımı

Çocukta gelişebilecek ruhsal bozukluklar

Yaşına uygun olmayan cinsel davranışlar Cinsel davranışlarda artma, mastürbasyon Yaşadıkları cinsel travmayı yeniden

yaşama eğilimi, cinsel oyunlar oynama, erişkinlere ayartıcı davranışlarda bulunma

Fobik kaçınma İlişkisel sorunlar Cinsel kimlik boz.

Çocukta gelişebilecek ruhsal bozukluklar

Cinsel istismara uğramış erkek çocuklarda intihar oranının 1,5-14 kat arttığı

Cinsel istismara uğramış 6. sınıf erkek öğrencilerinde madde kötüye kullanım oranının 12-40 kat arttığı bildirilmiştir.

Erişkinlik döneminde görülen ruhsal patolojiler

İlaç bağımlılığı, alkol bağımlılığı Bulimia nervoza Major depresyon Panik bozukluğu İntihar Kişilik bozukluğu Sosyal anksiyete

Erişkinlik döneminde görülen ruhsal patolojiler

ÇCİ öyküsü olan kadınlarda major depresyonun yaşam boyu prevalansı 3-5 kat artıyor

Cinsiyet farkı kalkıyor Major depresyonun klinik görünümü

değişebiliyor Afektif epizodların başlangıcı daha erken

ve süre olarak daha uzun Standart tedavilere yanıtı etkileyebiliyor

Erişkinlik döneminde görülen ruhsal patolojiler

İstismar edilen çocukların yaklaşık 1/3’ü istismarcı ebeveynler oluyorlar

Cinsiyet farkı olabilir: istismara uğramış erkeklerde istismarcı baba olma, kızlarda ise çocuklarını koruyamayan anne olma riski fazla

Cinsel istismar öyküsü olan çocuklar daha fazla cinsel saldırıda bulunuyorlar

Fuhuş yapan gençlerin %95’i Cezaevlerindeki kadınların %35’i

küçüklüklerinde cinsel istismara uğramış çocuklar

Yüksek riskli cinsel eylemler, cinsel istismara uğramış insanlarda daha sık görülmektedir.

Cinsel taciz öyküsü olan kadınlarda daha erken başlangıçlı cinsel yaşam, daha fazla oranda ergenlik çağında gebe kalma,birden fazla cinsel eş, korunmasız cinsel ilişki ve cinsel yolla bulaşan hastalıkların sıklığında artma saptanmıştır

Cinsel istismarın sonuçlarını açıklayan basit bir neden-sonuç ilişkisi kurmak zor:– ÇCİ heterojen– İstismar şiddeti ve şekli değişken– Çevresel, ailesel ve bireysel faktörler (başetme

becerileri) farklı

DESNOS (Disorders of Extreme Stress Not Otherwise Specified)

“DESNOS” çocukluk dönemi istismarlarının özellikle ÇCİ’ının erişkinlikteki etkisi ve ilişkili komorbid tanı kümesini kavramlaştırmak için kullanılmaktadır.

DESNOS DESNOS (Pelkovitz ve ark 1997); 1. Affekt regülasyonunda değişiklik ( persistant disfori,

kronik intihar eğilimi, patlayıcı ya da bastırılmış öfke..) 2. Bilinç durumunda geçici değişiklikler (flashback,

disosiyatif dönemler) 3. Kendilik algısında değişiklikler ( çaresizlik, suçlanma,

utanma..) 4. İlişkisel değişiklikler (kalıcı güvensizlik, geri çekilme,

kendini koruyamama..) 5. Anlamsal değişiklikler (varolan inançların kaybı,

umutsuzluk) 6. Somatizasyon İle karekterize bir semptom kümesi içerir.

Tanı

Çocukla yapılan istismar tanı görüşmeleri Fiziksel/genital muayene bulguları Çocuğun ruhsal değerlendirilmesi

sonucunda multidisipliner ekip kararı ile tanı konulur.

Görüşmecinin özellikleri

Çocuklarla nasıl konuşacağınızı gerçekten biliyor muyuz?

Çocuğun yaş ve gelişimine uygun kelimeleri kullanabiliyor muyuz?

Çocuğun duygusal tepkilerinin gerçekten farkında mıyız?

Çocuğa sorularımızı cevaplamak ya da soru sormak için yeterince zaman tanıyor muyuz?

Çocuğa güven verebiliyor muyuz?

Çocuklar yaşadıkları olayı neden söylemezler?

Kendilerine inanılmayacağından korkarlar Başlarının belaya gireceğinden korkarlar İstismarcının tehditlerinden korkarlar İstismarcıyı korumak isteyebilir, sevebilir

ama yaptığını sevmezler Nasıl anlatacaklarını bilemeyebilirler Cinsel davranışın yanlış olduğunu

bilmeyebilirler

Görüşmede Basit ve kısa cümleler kullanılmalı Çocuğun kullandığı kelimeleri tercih edilmeli Genel açık uçlu sorularla başlayıp daha sonra özel

sorulara geçilmeli Zamanla ilgili belirsiz tanımlamalardan kaçınılmalı Yüklü sorulardan kaçınılmalı Mümkünse “o” gibi zamirler yerine isim kullanılmalı Çocuğun şaşkınlığına/anlamadığına dair sözel olmayan

ifadeleri yakalanmalı Kelime seçerken net ve somut kelimeleri/ tanımlamaları

seçmeli

Çocuklarla Etkileşim

Genel ilişki oluşturma Çocuğun gönüllü olarak bilgi vermesine yardımcı

olma En sevdiği/ sevmediği şeylerin listesini oluşturma Problem çözümü Güvenlik kuralları Çocuğun soru ve duygularına verilen tepkiler

Çocuklarla genel ilişki oluşturma Kendiniz ve işinizi tanıtın Çocuğa ondan başka bir çok çocukla görüştüğünüzü

söyleyin Nerede ve neden burada olduğunu bilip bilmediğini sorun Burada her şeyin konuşulabildiğini ve hiçbir şeye

kızmayacağınızı söyleyin Hobileri, arkadaşları, oyunlar, sevdiği TV programları,

bilgisayar oyunları gibi doğal konulardan konuşun Her zaman çocuğun sözlerini kullanarak soru sormaya

çalışın Güven verin Olayın olduğu yerin şemasını çizmek yardımcı olabilir Size dokunmadan önce çocuğa kesinlikle dokunmayın

Olayın detaylarını öğrenmede Anatomik bebekler Anatomik çizimler SORULAR: Açık uçlu olmalıdır Yönlendirici soru sorulmamalıdır Çocuğun sözlerini tekrarlama, aktif geribildirim/yansıtma Sorulara ‘kim, ne, nasıl, nerede, ne zaman’ ile başlamak Çoğul cevaplı sorulardan kaçının Sır konusunu araştırın

Görüşme sırasında; gerçeği duyma gereksiniminin belirtilmesi, çocuğun doğal anlatımına karışmamaya özen gösterme,

Çocuğun anlatımında tutarsızlık fark edildiğinde zorlayıcı ve eleştirel olmayan bir yolla anlamaya yönelik sorular sorma

Görüşme nasıl sonlanırsa sonlansın katılımından dolayı çocuğa teşekkür ederek görüşmeyi bitirirken tutulamayacak sözlerin verilmemesi gibi ilkelere özen gösterilmelidir.

Bedeni tanıma, sır saklamama, suçluluk duygularının önlenmesi, kendini koruma yolları üzerinde durulur

Görüşme sonrasında; çocuğa nerede ne kadar bekleyeceğinin söylenmesi ve bundan sonra ne yapılacağı ile ilgili kısa bilgilendirme yapılması, mümkünse çocuğun ailesi ile ayrı bir görüşme yapılması sağlanmalıdır.

ÖNERİLER

Eğitimciler, çocuk bakım kurum çalışanları, hukukçular, emniyet mensupları, psikologlar, sosyal hizmet uzmanları, hastanede çalışan tüm sağlık personeli istismarın önlenebilmesi için eğitilmelidir.

Aslında mesleki yaşantısında çocukla temas eden her birey çocuk istismarından kuşkulanmayı ve görünce ne yapması gerektiğini bilmelidir.

ÖNERİLER

Olayın yeni olduğu dönemde çocuğa destek ve koruma mutlaka gereklidir.

Özellikle aile içi istismar vakalarında hekimle hasta arasındaki ilişki, çocuğun kurduğu ilk sağlıklı ilişki olabilir. Bu çocuklar kendilerini yalnız, terk edilmiş ve suçlu hissettiklerinden bu olgularda destekleyici yaklaşılmalıdır.

ÖNERİLER

Cinsel istismarı ortadan kaldırmanın en etkin yolu oluşmasını önlemektir, buna yönelik programlar geliştirilmektedir.

Çocuklara yönelik bu programlar, olası istismar durumlarını tanımalarını, uygun bir yolla tepki göstermelerini ve böyle bir durumda güvendikleri bir erişkine olayı anlatmalarını hedeflemektedir.

Teşekkürler…..