Upload
drahsangudde
View
914
Download
98
Embed Size (px)
Citation preview
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 1/255
SEMBOLLER NASIL OKUNUR?Kesiml i Sembol Okıımo Uehber i
Z £ E M û Yaym
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 2/255
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 3/255
Y A P I - E N D İ S T R İ M E R K E Zİ
Y E M Y ay ın - 2 0 0
Sem bol ler Na sıl O ku nur '?
Kesiml i Sem bol Ok umu R ehber i
( ilare Gibsonözgün Basım: l l oır To R ead S\ 7nbols , Ivy Press, 2000
Çeviren: Cem Alpuıı
Heduksiynn: Volkan Almaca
Yayın Yönetmeni: Gülçiıı İpek
Yayın Sorumlusu: Mesut Kaya
kitap Editörü: Bahar Demirlıaıı G rafik ly gıdama: kemal kara
Birinci Batkı: Mayıs 2013
I S B N : 9 7 8 - 9 0 4 4 - 7 5 7 - 7 7 - 5
© (metin) Clare Gihson. 20 00
© (tasarım) Ivv Prets Limited. 20 00
© Yap ı-Endüstri Merkezi A.Ş., 2 01 2
Bıı kituhm Türkçe baskısının lıer hakkı -»aklı
olup, tümünün ya da bölümlerinin fotokopi,
ofset, tekbir ya da başka yollarla çoğaltılmadı
ancak Yapı-Endüstri Merkezi A.Ş.'niıı.
yazarın ve çevirmenin yazılı onayıyla olabilir.
YEM Yayın (Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları)
Fulya Malı. Yeşilçimen Sok. No: 12/430
34304 F uly a / İs tanbul
T el: 0 2 1 2 2 6 0 7 0 7 0 F ak s : 0 2 1 2 2 6 6 7 0 10
Sertifika No: 12370
e-posta: [email protected]
web : www .yem.net
Çin'de basılmıştır.
Ivy Press baskısında:
Yaratıcı Yönetmen: Peter Bridgcwater
Yayıncı: Jasoıı I look
Y ayın Yönetm eni: Caroliııe Ea rle
Sanal Yönetmeni: Miciınel YYlıitehrad
Tasarını: JC Luııauay Görselleştirme: John Fowler
Görsel Y önetmen: kaıie Greenwood
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 4/255
Başlangıç 0
Sem boller ve Semb olizm !i
Sembollerin Gram eri 20
İ Ç İ N D E K İ L E R s e m b o l l e r
Afrika 50
Amerika 72
Asya '*(>
Avrupa 102
Okyanusya 230
Sözliik 240
Kaynakça 250
Dizin 252Teşekkür 250
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 5/255
Hepimiz sanalın duyusal ve estrtik olarak çekici lalelik-
lerinden zevk alabiliriz; ayrıea hepimiz sanatın büyüle-
yici, haz verici, sarsıcı ve yanı sıra bunaltıcı, şok edici ve
tiksindirici güeiiııii tecrübe etmişizdir. Ancak bir sanal
eserinin yüzeyinin altınd a yatan a b akm ad ıkça ve İni volla
neye bakmakta oldnğnmızn anlamadıkça, göreceğiniz
şey bir resmin anca k k üçük bir kısımdır. Zira sanal daha
çok sem boller yoluyla iletişime geçer ve lıer sembol başkabir şevi temsil eder.
ipuçlarını yakalamak ve sanatçıların resimlerinde ve el
vapınıı nesnelerinde kodladıkları sembolik kaynaklar
arasında bağlantı kurmak, anıştırmaların ve gizli anlam-
ların o zengin (livarına açacaktır gözlerinizi. Zira sembo-
lizmin kadim gücünden yararlanarak lıeııı sanatçı lıeııı
izleyen, insan ruhunun en derinlerine inebilmek için,
sanatsal üretim araçları ve kültürel uzlaşanların gelinliği
kısıtlamaların çok ötesine seyahat etme olanağı bulur.
Bu kitaptaki sembolik imgeler sırasıyla kutsal semboller,
kimlik sembolleri, sembolik sistemler ve bazı örneklerde
de alegorik semboller başlıkları altında, lıeııı leıııalik
lıeııı de c.oğrafi olarak düzenlendi. !Nc ki bazı sembollerin
bu sınırları aşması, dolayısıyla da birden fazla kalegoride
ver alınası insan bilincinin ve kültürünün karmaşıklı-ğının bir delili olarak dikkat çekicidir .
6
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 6/255
A n n e v e ç o c u k
M o rv eın V*m v<j
Çoc-iık purlıesi
ı l o ğ r i f n ı ı l ı k
v c d o ğ u m u n
kul l a ndı ğı ka i l i m
l ı i r uclcı ıeğc aı ı ı ıc
ve ı nrı ı k t a svi r i yl e
ı ı y ı ı ı a kl a dı r .
D ol a yı s ı yl a
H ı r i s t i y a n kıı tsiyrl inin ı l ıni ı ı
bi r i fa de s i o l duğu
k a d a r av ın z a m a n d a
arkeli j ısel l ı i r
i n i ğe di r .
Bazı s <m i i I >olloi'iıı —örne ğin renk ler in va ila lıazı ku şla r ve
hayvanların temsil ettiği niteliklerin pek de açıklamaya
ihtiyacı yoktur, zira lamlara içgüdüsel düzlemde tepki
veririz. I hıkikaten de psikanalist Sigımmd Kremi ve Cari
CusOıv .Iııng’ım çığır açıeı çalışmaları ışığında İliliyoruz
ki, iıısaıı zilini sembollerle düşünmek ve iletişim kurmak
üzere don anm ıştır ve sem bollerin, özellikle de arketipleriıı
dili zaman ve uzaııu aşar. O nedenle, elinizdeki kitaptagöreceğiniz birçok sanal eseri ve onlarla bağlantılı olarak
tanışılan birçok sembolik detay, sembolizmin gerçekten
de kadim ve evrensel bir dil olduğunu kanıtlamakladır.
Bunun la be raber, yeryüzünde farklı uygarlıklar, inan çlar,
topluluklar ve kültürler ortaya çıkıp gelişmiş, boylere
her biri, kutsal kavramları, bireysel ve koleklil
kimliklerin farklı yönlerini, sovııl teorileri ve
fikirleri tasvir ve ifade etmek volııvla kendi-
sine ait sembolik bir kelime dağarcığı geliş-
tirmiştir. Bıı kitap sembollerin gramerini vesembolizmi, her dönemden ve kıtadan bir
dizi muhteşem sanat eserine referansla özet-
leyerek, (İ sra r 5 ’ilde’ııı sözleriyle, sana tın
nasıl “aynı anda lıem yüzey lıenı de sembol”
olduğunu büyüleyici bir şekilde kavramamızısağlamaktadır .
İ İ \ ş i a m ; i ç 7
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 7/255
SEMBOM î SR ve SEMBOLİZMl v n r u b k z .
K j i i v . M j y f ii ! 4 1
V ^t lr as ii . hii\(a İT*7“İnsan sembolleştirme oğilimiyle nesneleri ve formlarıbilinçsizce sembollere döniişliirür... ve beni dini inancın-
da lıeııı de, görsel s analın da onları ifade ed er” di ve yazmış
\niela Jaffe . İ nsan ve S em bo l l e r i ( 1<)(>+) adlı kil abın da: lıor
kıtadan tarihöncesi kaya sanatının d oğruladığı bir gözlem-
dir bu. Bu kadim imgeler sadece hayvanlar, el izleri gibilamdık lorınlarla dolu değildir, zira biliyoruz ki dalıa Son-
raki kültürler bu imgelere sembolik anlamlar yüklemiştir.
Öyleyse insanoğlu belki de "‘av büyüsü” sembollerini kut-
sal sembollere, kimlik sem-
bollerine ve dünya genelindebirçok farklı sanatsal geleııe
ğiıı de dahil olduğu sembolik
sistemlere dönüştürerek her
zaman çevresindeki varlık-
lardan sem boller yaratm ışın.
Haya t ağac ıA sitlim le I InyvMiı O yk iiler i
kitııbıiKİnki İm resini
- 1 3 . y ü z y ı l a ai l b i r İ n g il iz c e
te zh ip ti y a z m a - b a y a t a ğ a c ı n a
uuıonıiş iki güve rc ini ıs ı ra n bir
c if i fa ı t ta s l ik ya ra t ığı ta svir
e r le r . B u ı ıp a ğ a ç l a r k o z m i k
v a r o l u ş i le y a ş ım ı v e ö l n r m i n
e b e d i d ö n g ü s ü n ü n e v r e n s e J
se m bolle r idi r.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 8/255
A ğaç
Yaprak döken ağaçlar her yıl düzenli olaraksürgün verip y ap rakları nı dök lükleri için
bay at döngüsünü lenısil ederken, daima
yeşil kala n a ğaç lar ölümsüzlüğü sembolize
eder. Bazı kültürler kozmik b ir ağaç
(İskandinav mitolojisindeki Yggdrasil ağacı
gibi) tasavvur etmiştir. Soy ağaçlan ise
devam lılığı tem sil ecîer; İm aile şeceresi deolabilir, ku tsal veya ezoterik bir kavram da.
G e m i
Bu sembolik görselleştirme örneği hayatakışını I»ir yolculuk olarak resmeder. Bu
nedenle alegorik resimlerde gem i sık sık
ruhun teknesi yani beden ya da hayat,
sularında yolculuk eden b ir taşıt olarak
sembolize edilmiştir. Bundan baş ka
İbristivaiı kilisesi ni de temsil edebilir.
Cadı
Ju ngcıı teor iye gö re in sa noğlu nun kole k ti fbilinçclışı, tarilıten de coğrafyadan da
bağımsız arketipsel sembollerle doludur.
Bunların arasında genelde yaşlı bir kadın
olarak tasavvur edilen ('ad ı da vardır;
kara büyü sanatının bu kötü kalpli ustası,
gücünü kendi gibi şevtaııi varlıkların
yardımıyla kötücül amaçlar için kullanır.
Kare
Şekiller sanatta sık sık sembolik ve alegorikanlam lar taşır. Örneğin kare sağlamlık ve
durağanlık hissi verdiği için Dünya yı ve
maddeyi temsil eder. Ayrıca, dört kenarı
olduğu için ana yönleri, elementleri ve
mevsimleri de anıştırabilir.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 9/255
Kozmos ve Doğal Dünya
Aynca bkz.Ua, sayfa 55Güııeş kachinası,savla 77
Her giiıı verilen ha ya tta kalına mü cadelesi ilk al a la n -
ınızın en önemli uğraşı olduğu için kaya sanalında av
sahnelerine sıkça rastlanır. İnsanoğlunun sonraki süreçte
göçebe aveıloplayıeılıklan yerleşik lanın düzenine geçi-
şi de gelişen sanal formlarına ayııı şekilde yansımıştır.
Örneğ in güneş de sıı da ekinlerin ba şarılı lıir şekilde geliş-
mesi için hayali öneme sahipti; ne var ki y ı l l ık güneş ışığı
ve yağış miklan her zaman en uygun seviyede olmuyor-
du. Bu gibi doğal güçleri anlama ve kontrol etme arzusu
onların kutsal varlıklar ya da fenomenler olarak görsel-leştirilmesine ve kutsal sanalın ilk örneklerinde görülen
sem bolik temsillere yol açtı .
Güneş su re ti
Giiııcş diskinin
insan yüzü olarakslilize edilmiş sııreli.güneşin., arabasıylaseyahat edebilenlaıırısal bir varlıkolduğu kadiminancını yansıiır.
Ihı güneş sureli1817 de yapılmışİtalyan törenarabası “Mısırlı 'ıııııtekerleği içinbiçimlendirilmişbir rölyeftir.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 10/255
Geyik
Geyik, antilop, yaban sığırı, bizon ve(liğo r av h ayva nları (türlerin doğası
Yaygınlıklarına bağ la lir) Paleolilik
dönemde yiyecek olarak resmedilmiştir,
kaya sanatındaki görünümleri “av
büyüsıVhıü ya da bu liir tasvirlerin sihirli
bir şekilde gerçeğe dönüşeceği umudunu
sembolize eder.
N A A A A A A /
SuDüzenli yağışlar ya da ııebir taşkınları
toprağın verimliliği açısından son derece
önemlidir. Kıyılarda yaşayanlar bavalla
kalmak içiıı denize bağımlıydı:, dolayısıyla,
örnekteki gibi, A kdeniz kültürlerinde
görülen stilize dalga temsilleri verimliliği
ifade edivordıı.
Güneş a rabas ı
kutsal sembollerle düşünme gidiştikçe,güneşin lıer gün bir araçla gökyüzünü
katediği tasavvur edilir. Antik Mısırlılar
bııııu bir güneş teknesi olarak resmederken,
diğer kültürler. Iliııdıı güneş tanrısı Sıırya
örneğinde görüldüğü gibi, bir at ya da
savaş arabası olarak lıayal etmiştir.
mMıs ı r ve buğday
Yiyecek ekinler yaşamak için onlara
bağımlı olan insanların sanatında sık sık
temsil edilmiştir. Örneğin mısır ve buğday
Antik Yuııaıı. Mısır ve Koıtıa sanatında
yaşam sembolleri olarak göze çarparlar;
tarım tanrılarını simgelemek üzere başak ve
demet şeklinde resmedildikleri görülür.
S İ M B O U ). R v e M ' > i B O I . î Z \] 7 /
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 11/255
A y rıc a bkz .
Zt‘iıs/J t ip i ler , sn y Iji 165
M i ud u Tr im ur t i ,say l'ii 1 0 45
Kozmolojiler ve Kutsal Varlıklar
İlk zamanlarda göksel cisimler, doğal fenomenler, yervii
ziiııdeki yaşam ve tanrısal varlıklar arasında kurulan
bağlantılar zamanla gelişerek ayrıntılı kozmolojiler, mitolo-
ji le r ve panteonlar haline gelir, örneğin Kuzey Am erika’da,
oranın yerel canlıları yaratıcı tanrılar ya da kültürel kalıram aıılar olarak inıgelemııiştir. A vustralya Aborjiıı sanatında
ise Diişzanıanı dünyayı yaratan güçlere ilişkin karmaşık
düşler betimlenil. Pan teon lara g elince, I liııdıı tanrı ve tan rı-
çalarına bugiiıı lıâlâ tapuulsa
da, tarihsel olarak en etkili
olanı herhalde GrekoRomenpan teonu dur. Ve uyumsuz
hıklarına rağmen (çoğunlukla
fark lı ilkelerin bağd aşı ırıhııası
sonucu), farklı panteonlardan
birbirine benzer tiple ilah-ların sembolleri ve özellikleri
arasındaki temel benzerlikler
çoğu kez dikkat çekicidir
Gökse l t ah t
Fran sız sanatçı . leaıı \ ı ıgı ıste
D oın in in ı ıe l ııgrns i l in la lı lnsn
J ii/jilcr ve Thal.is'u• (l it l I
Jüp i te r in tah t ın ın a l t ın ı bu lu t la r
kap lamaktad ı r . Ak l ı i l l e ı ı s un
annes i i i ı e t i s j o lunun
iy il i i adın a Prova Savaş ı ıı<ı
m üdaha le e tmes i i ç in , In ım lun ı ıen l ı ii y i i ü ( I rek o- l tom eı ı
gök tanr ıs ı Z e u s / . l i ip i lr r r
ya lvar ı rke n resmedi l m is i i r.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 12/255
mm((((DB))))
CG?T Bu lu t l a r
Bulullar sanatta belimlendiğinde basitçe yağışı ve Bolluğu sembolize eder. Ne ki gözle görülür ama (‘İle t ululamaz olmaları bulutlara gizemli bir bava verir; sürekli değişim halindedirler; arkaları uda kini örtü]) gizlerler, ama bazen de o görkemli güneşe yol verirler. O nedenle tanrısal tahtları, araçları ve hatta gizlenme yollarını sembolize ederler.
K ı r k u r d u
Kır kurdu Kuzey Amerika geleneğinde
ikircikli tepkiler uyandırır. Zira bazı yerli Amerika kültürlerinde bu hayvan kozmik yaratılış rolüne layık görülüp, ayrıca bir kültür kahramanı sayılır; buna karşın diğer kültürler oıııı lıilekâr bir figür olarak görür. Yerli
Amerikan sanalı kır kurduna tüm halleriyle değinir.
Ö r ü m c e k
Örümceğin görünüşte silıiıli bir kabiliyetle voktaıı güzel bir ağ örmesi huşu uyandırır. Bu nedenle bazı kültürler ağı kozmosla, örümceği de kozmik yaratılışla özdeşleştirmiştir: Örneğin Kızılderili Navaholar aynı zamanda Navalıo kadınlarına örme sanatını da öğreten bir Örümcek Kadın dan bahsederler.
Tr im ur t i
Sanatsal temsillerinde sık sık iç içe geçmiş iiç kafayla sembolize edilen Tr i nuırf i . I lindu tanrıları üçlüsü Brahma (“Yaratıcı”). Vişmı (“Koruyucu”) ve Şi vahini (“Yok edici”) birleşmesinden
oluşur. Bunlar birlikte doğum, yaşam ve ölümün evrensel ve birbiriyle ilişkili ilkelerini temsil ederler.
Ü
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 13/255
Sosyal Sembolizm ve Sembolik Sistemler
A y rıca bkz.
T a ç, siiyf îi 2 I
Vüc ut s anal ı ,
savla >11
Toplumlar «•(ili.'jlikço. sembolizm ve s.uıat karışımı da
sosyal kimliğin niteliklerini aktarmak üzere ılalıa çok
kullanılır olmuştur. Örneğin lıelirli lıir kavim ya da
grıılm temsil eden senılıollcrin sergilenmesiyle kolektif
kimlik işaret edilmiştir. Belirli semboller zamanla en üst
sosyal otoriteri gösterir olımış ve yöneticilere ayrılmıştır,
v1111k Mısır lıirılroglilleri gibi eski yazı sistemlerinde, ka-
yıt tutmak ve iletişim kurmak
üzere bazı sembolik sistemler
geliştirilmiş, kavramları ifade
etmek için başlangıçta sem-
bolik resimler kullanılmıştır .
Ayrıca insanoğlu açıklanamaz
olayları ve karmaşık fikirleri
sembolize etmek içiı ı havalin-
de bir siirii fantastik yaratıkcanlandırmıştır .
K ra l lık s e m b o l l er i
kutsal Koma lııi|>aralonı II . Ollo
(< )55 - ! î5 ) , I I . y i i/ .y ı la ııi l l ı ir U m an
e l y a z m a s ı o l a n l ın p ıt n ıl o r O l l o
// a '/Z /’ a d e k i lı ir i llü s lra s y o n d a .
ç eş idi ülkelerden tems i lc i ler i kaimi
ederken nö s +er i l iy o r . O llo m u m
haş m etl i s la l ' ii s ünr tul ılo ç ıkım ıs ı ı la
l ac ı., a s a sı v e k ü m le d ik k a t
ç eki l iy o r .
l-f
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 14/255
A f r ika m as k es i
Afrika maskeleri, (akanların farklı birkimlik takınmasını sağlarken, ayın anda
kolektif kavim kimliğini de vurgular. Bir
zamanlar şeflerin (aklığı iistleki Clıokve
maskesi refahın rııhıı ('hihoııgo yu
temsil eder. Alını kazını niş ha çınıs ı ize
cingelyengelye denir ve Clıokvelerin
tanrısı NzanıhiYi simgeler.
AHiye rog l i f i deog ramıAntik Mısırlılar sembolik resimler, belli
başlı kapsayıcı piktograırılar, ideogramlar,
foııograın lar ve, tauılav aıılar ü zerine kurulu
karm aşık bir Nazına si sicilli geliştirmişlerdi.
İ stteki ideograııı lıir çift vürüyeıı bacağı
gösterir ve hareket anlamına gelen bir
tamlayan olarak kullanılırdı.
Küre
Resini portrelerde Avnıpalı hükümdarlarellerinde bir küreyle resmedilir. Küre yuvarlak
şekliyle yeryüziıylc özdeşleştirilirken, bazen
kürenin tepesinde duran ha ç I lırist i yanlığı
temsil eder. Britan ya Krallığı ve Kul sal Rom a
imparatorluğu ıııııı nişanlan arasında yer alan
küre, oıııı elinde tutanın Isa ııııı dünyadaki
temsilcisi olarak dünyevi hükümdarlığınaişaret eder.
Mino tau rosMiııolaııros bir boğa ile Pasiphaeden
(Girit teki Miııos Kralı ııııı karısı)
doğmadır. Krallık sarayının labirentinde
dolaşmış ve Aimanlı kahraman Theseııs
tarafından öldürülene kadar Atmalıları
yemiştir. Boğa kafası ve insan vücuduyla
M iııolaııros, insanoğlunun içinde pusuyayalmış Iıavvaııi güdüleri sembolize eder.
3 K M B O U V R ve SL' M BO I IZ M l
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 15/255
Bilinçdışmm Sembolizmi
Ka h r a m a n f i g ü r ü(jey iği boynuz ları m lan
lıılarak yon* yatıran İm
bronzdan atletik erkek heykeli
MH 1. viizyıla aittir. İtalya da.
Pompeii de bulunan luı
ark elipse l kal ıra ına a fi "im i.
üçüncü i.'ji k y m ıci a çeviğiniyakalamak nlaıı I lerakles/
I lerkiil u temsil etmekledir.
A y r ıc a hk z.
Şa k t i, sayfa 4Ü
I lera k les/ l le rk ıi l .
sayla 173
Sigmmıd Freııd ve Cari Cusflıv Juııg’mı çalışmaları, sa-
natın yaralını siireei ve yorumlanmasına dair beraberinde
gelen çıkarımlarla, 20. yüzyılda insan psikolojisi konu-
sunda veııi bir an lay ışa yol açm ıştır. F ren d mı gidiştirdiği
teoriye güre, zilıiıı id, ego ve siiperegomııı birleşimidir veid va da bıliııça ltıvla içgü düsel d ürtü lerini —öze llikle cin -
sel dürtülerini sembolik olarak ifade eder. Jııııg’a göre,
psişe bilinç, kişisel bilinçdışı ve kolektif bilinçdı.şmdan
oluşur ve sonuncusu, evrensel iıısaıı deneyimlerini temsil
eden arketipsel semboller içerir. Hem I rcndiuı hem
de Jung’un teorisinde bu tip semboller düşlerde ve
sanatta açığa ç ıkar .
16 01 1 IH «■ s.p. MHOl. İZM
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 16/255
Hindu l i ngam ve y o n iLingnm kutsal 11iıiilıı ve Taııtra sanatında
sıkça görülen, antik çağa ait lıir failııs
sembolüdür ;y o n i ise onun içine girebileceği
vıılvayı simgeler. Lingam erkekliği (îjiva).yoni dişiliği (Şiva mıı şaktisi), bunların
birleşimi ise eiıısel birleşmeyi ifade eder.
MolochCanava rımsı. ko rkuluru varlıklar en derin
korkuları simgelediğinde kâbuslarda,
millerde, masallarda ve sanatta önemli
bir yer tutarlar. Kski Ahit te bahsi geçen
Sami tanrısı Molorlıa kurban edilmekle
olan çocukların görüntüsü bir çocuğıı va
da “parlak buluşu* kaybedilenin dehşeliııileııısil eder.
Kahraman
CreknKmııeıı I lerakles/l lerkiil gibi
kah ram anlar genellikle kötülükle savaşan
veva rüştünü ispat eden savaşçılar olarak
tasavvur edilip. İmdin dünyada edebiyata,
efsanelere, öğretilere ve sanala koıııı olan
arketipsel figürlerdir. Krilliğirı pozitif veel kin vön ünıi t emsil eden kahra m anın
negatif karşılığı canidir.
Bi lge yaş l ı kadın
Kızılderili Bıi\ükaııııe gibi bilge vaşlı kadın
nikelipleri genellikle b üyükann e simasıyla
resmedilir, ancak rahibe olarak da tasvir
edilebilirler. Bilge vaşlı kadın tecrübenin
getirdiği bilgeliği ve manevi bilgiyi
sembolize eder ve bıııııı (onun negatifkarşıtı olan eadıdan farklı olarak) iyilik
adına kullanır.
S 1 i M R O L U : l i vı* SI M B O t l Z M /
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 17/255
Sanatta Sembolizm Ayrıca bkz.
U c u y u k a r ı h a k a n üçgen, sayla 141
Lirıı aşağı hakan ü ç g e n , sayfa 1 4 1
f in v e y a n " , sayfa 149
Semboller sanat eserlerinde her zaman ilk bakışta görün-
mez; ancak fark edilir ve anlaşılırlarsa, resmin verdiği
mesaja kalkıda bulunabilirleri Örneğin belki çok sayıda
figür biçiminde sayıların ve şekillerin (çoğunlukla bir
birleriyle bağlantılıdırlar) bir anlamı olabilir. Henkler de
sembolik olabilir: Kırmızı kanı ve dolayısıyla vaşaını ya
da kan dökülmesini anıştırıyor, ya da sarı giineşi, allımveya m ıı 11ıı lıığıı tem sil ed iyo r o la -
bil ir . Fantastik yaratıklar mitolojik
bir karakterden fazlasını sembolize
edebilir, özellikle de Sembolist ve
Sürrealist eserlerde. Diğer taraftan,tabloların köşelerinde görülen bazı
semboller, yani yaratıcının işareti
veva sanatçının monogramı genelde
derin bir anlam taşımaz.
S e mb o l i s t f a n t e zi
Fransız ressam (aıslave Moreaıı ıııııı
( 1 8 2 0 9 8 ) Lu l ııe an .r Crijjb/ıs (Nymplıa
vcOrilfoıı) adlı talılosıı. Iıazı Si'mlııılislleıiıı
eıı ilerin gerçekleri ve fikirleri ilinle etmek
için mitolojiden nasıl esinlendiklerini
gösterir, (bilinn gibi limlaslik ynrnlıklnr
kişisel fantezileri anıştırıyor olabilir.
18 VI SUN]. 1.1 H ve SKMUOI.İZM
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 18/255
I Iç eşil kenarı olan eşkenar iiçgeıı. her biriaynı derecede önemli üç bileşeni temsil
edebilir: örneğin I lıristiyaıılığın kutsal
l çlüs ıınü, ya da geçm iş, şimdi ve geleceği.
V\nı zam an da , sivri ııcıım ın y uk arı ya lı ut
aşağı işaret etmesine bağlı olarak erillik
ve ateşi ya da dişilik ve sııyıı da sembolize
edebilir.
A y d ın l ık ve k ar an l ık
Bir resmin aydınlık ve karanlık bölgeleri
bevaz ve sivalı sembolizmiyle bağlantılı
olabilir. Avrupa kültür geleneğinde beyaz
gündüz, aydınlanma, iyilik, yaşam ve saflık
gibi p ozitif kav ram ları, siyah ise gece,
unııluş, kötülük, ölüm ve yozlaşma gibi
negatif kavramları temsil eder.
Gr i f f on
Gr iffon la ilgili birç ok m itin kökeni VıırikMısır ve M ezopotamya’ya dayanır. Tetikte
bekleyen bir altın muhafızı olarak tasavvur
edilen GrilTon genellikle bir kartalın
başı, pençeleri ve kanatları ve bir aslanın
vücuduyla resmedilir: her iki canlı da
güneşi ve görkemi simgelediği için burada
sembolik anlam ikiye katlanmıştır.
M o n o g r a m
Sanatçılar bazen yarattıkları eserlere kendibaşına bir sembol olarak tanımlanabilecek
kadar stilize imzalar atarlar. Örneğin
Alınan ressam ve gravü rcii A lbreclıı
Dürer (14711528) kendi isminin baş
harflerinden oluşan özgün bir ıııouogramla
belirtirdi imzasını.
>. İ'M B O L I.K R vı* S t . M BO L İZM 1 9
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 19/255
Giriş
Ün ve servet sahibi olma arzusu bir yana., insanlar
genellikle kutsal v arlıkları ya d a kav ram ları temsil etmek;
kişi ler i tanımlamak veya başkalarıyla yakınlık kurmak;
ya da olayları ve bilgileri kayda geçirmek veya soyut
fikirleri ifade etmek için yaratma itkisi duymuşlardır.
Görünümü ve amacı estetik açıdan hoş, manevi açıdan
tatminkâr, eğitici, bilgilendirici veya etkileyici olmaklabirlikte, kutsalı koııu alan, kimlik belirten, bilgi ve fikir
aktaran her san at genelde sem boliktir. D ahası , her yaştan
ve kıtadan san atçıların kullandığı tem alar ve semb ollerin
birçoğu arasındaki dikkat çekici benzerlik insanoğlunun
sembolik düşünme eğiliminin kanıtıdır.
Fan tas t i k ya ra t ık
Ai ra va ta,19. yüzyıl ortasına
ait hu Fay varı elyazmasıııda olduğu gibi,33 başlı olarakresm edi lehi lir.Airavala ııırıya da kravatı’ ııı—
fi İlerin kra lı olduğusöylenir; lamakarşın Budizm d eİri d ra r/m darm(gök,sel diyarlarıntaunları) kralıdır.
20 S BM BOL L İLKİN GRAM ER İ
A y rıc a bkz .
Anne ve çocuk,sayfa 7
Fiİ, sayfa 51
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 20/255
İ s is ve Horus
En eski ana tanrıça temsillerinden biri, oturmuş vaziyette bebek yaştaki oğlu Ilorus’u emziren Mısır tanrıçası Isis’tir (inek boynuzundan tacı onun süt üretme görevini vurgular). Bu imgenin Hıristiyanlıktaki Bakire ve Çocuk tasvirlerine esin kaynağı olduğu düşünülür.
Ta ç
Taç, ya da başuıa takanı dikkatleri çekerek diğerlerinden ayıran herhangi bir başlık, ayrıcalık anlamına gelir. Sanatta mutlak hükümdarların (göksel veya dünyevi) ya tla yücelmenin (şehit azizler tarafından
takıldığında) sembolü olarak sosyal, dünyevi ya da manevi en üst otoriteyi temsil edebilir.
Pel ikan
Bir zamanlar pelikanın, yavrularım kanıyla doyurmak için göğsünü gagalayarak açtığına inanılırdı. O nedenle, İsa’nın insanlık içiıı kendini kurban etmesinin ve tanrısal bir erdem olan yardımseverliğin [caritas] sembolü olarak Hıristiyan sanatında yankı bulur.
Ai ra v ata
Hindistan’da 3 ya da 33 başlı olarak tasvir edilen Airavata (Tayland da Eravaıı) adlı efsanevi beyaz fil, Hindu inancında doğunun muhafızı olduğuna inamları gök tanrısı Jndra’mıı bineğidir. Tıpkı hıdra’mn
şimşekle bağdaştırılması gibi, Airavata da koca bir yağmur bulutunu sembolize eder.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 21/255
Kozmik Yaratılış
Ayrıca bkz.Arap kaligrafisi ,
sayfa 135M a s o n s e m b o l ü ,
sayfa 227
l ı ıaı ıç kozmolojilerinin çoğunda, evrenin nasıl oluştuğu-na , nasıl şekillendiğin e ve bileşenlerinin birbirlerivle ııasıl
ilişki k urdu ğun a d air anla tılar vard ır. Örneğin tek tanrılı
dinlerin (Yahudilik, Hıristiyanlık ve Müslümanlık) ki-
taplarında kozmosu Tanrı’nın yarattığı kabul edilirken,
Yutik Mısır, Yunan, lîoına ve yanı sıra Hinduizm gibi
çoktaıırı l ı inançlar başka bıışka kutsal varlıklara çeşitli
kozm ik roller atfederler. Bıı an latı ların çoğu sadece ortak
unsurlara sahip olmakla kalmaz, ayrıca yaraıı l ış ve koz-
mosun yapısı sanatta temsil
edildiğinde, başta daire ol-
mak üzere belirli sembollerin
tekrarlanması özellikle dik-
kat çekicidir.
Ya r at m a e y l em i
At'iu/ta: lii r Kaiumet ııdlı kitabı
için va|>lığı kabartına gravür Aııc ieı ıl o j Days\\o ((/imlerin
Eskisi) hayalperest Ingiliz sanatçı
\\ illinin Blak e, Yahu di I hris livaıı
l am ı sıııı yaratma eylemi
içeris ind e elinde bir pıırgrile.
resınutmişlir. lîlake in yaradığı
imge Eski Alıit’teki “Süleyman ıııMeselleri'’ (9:27) üzerine
kuruludur.
2 2 s K H H O U K Rİ . N G I Î A M K İ I İ
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 22/255
A mPerge l
I lıristivnıı sanalında. Tanrı kozmosu
yaralına eylemi içimle resmedilirken ilahi
ıııiıııar elinde bir pergel tular. Bu alel ölçme
ve yaratma gereridir ve daireler çizdiği için,
kozmosu ve sonsuzluğu ifade eden dairenin
sembolizmini paylaşır.
Tant ra yan f ras ı
l aııIr a yatttrası evreni ve onun kozmik
bileşenlerini sembolize eder. Lotus
yaprak hırıyla bezeli dıştaki çe m berler
yaratılışa, varoluşun ve kozmosun sonsuz
döngü süne işaret e derk en, iç le biri liriyle
kesişen üçgenler erkekliği ve dişiliği,merkezdeki noktaysa merkezi ve mutlak
olanı temsil eder.
Kutsa l K i tap
■'Başlangıçta Söz vardı... ve Söz Faıırı vdı.”
Veııi Ahit. Yıılıaıına İncili (1:1) yaralan
Taıırı’vı açıkça “Söz” ile birleştirir.
Tannhıın kutsal Söz ü I bristiyaıılarm
Kitabı Mukaddes i. \ alıudileriıı Tevrat ı
ve Müslümanların Kuran lykı da sembolize
edilebilir.
Ourobo ros
Kendi kııvrıığımıı ısıran yılan sembolü
ouroboros (Lski ^uuaııeada “‘kuyruğunu
yemek” anlamına gelir) antik çağlardan
kalmadır. Dairesel şekli ve kendini
yutması dolayısıyla evren ve bütünlükle
(Antik Mısır ve ^ııııaıı da), sonsuzluk vesamsamx\i\ (I liuduizm ve Budizm di* öliiın
ve yeniden doğumun ebedi döngüsünü
simgeler) ilişkileııdirilmiştir.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 23/255
Farklı Kutsal Varlıklar Aynva bkz. Şaııgo. sayfa "VI
Mızrak
Mızrak bir silah
olarak savaş
tanrılarına atfedilir.Ye savaşmak
geleneksel
olarak erkek işi
olduğundan, bu
tanrılar genellikle
erkek t ir: Grek o
Roıııeıı Are s/
Mars gibi (ayrıca
m ızrak bir fail us
sembolüdür).
Bununla birlik te,
Grek o Romen
savaş tanrıçası vekahramanların
koruyucusu
Allıeııa/Miııerva
gibi kadın savaş
tanrıları da vardır.
Birçok kiiltiir bor bir üyesi insan deneyiminin laikli biryönünü temsil eden ku tsal pa nteo nlar tasav vu r etm işi ir:
örneğin güneş ve ay; ya da gökyüzü, yeryüzü ve deniz;
güzel sanatlar ve el sanalları; savaş ve ölüm. Bazı kut-
sal varlıklar uzakla kabul edilip nadiren betimlemııiştir.
Diğerleri ise sık sık resmedilmiş ya da özel güçlerini ve
sorumluluklarım temsil eden nesnelerde simgeleşlirilıııiş
tir. Bıı tip nesneler belirli bir kültüre özgü olsa da ge-
nel özellikleri çoğunlukla evrenseldir; öyle ki Yoruba’ıım
Şa ııgo'su veya İskand inav m itolojisi tanrısı I hor gibi yıl-
ılırım tanrıları sırasıyla iki başlı balta ve çekiçle sembo-
lize edilmiştir.
B e re k e t b o y n u z u
branşa da Blois
Rulosu uda yer
ala n 1(>. yüzyıla ait
resim panosu Aşkın A legorisi ııdr sağdagörülen figür sol
eli\ İr bir boynuz
laşımakiadır.( 'orniK'of)i(i (herekel
boynuzu), içindekivrrvüzü meyveleri
gibi bir bollıık
sembolü olup, resmin
merkezindeki çiftin
çoeıığıı olacağını imaeder.
24 m . m u o u i : ıd\ cıu M t:ııi
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 24/255
T h o r ’ un ç e k i c i
İskandinav mitolojisinde Plıor, gükyiizümikut(‘.(Icrkcıı ut arabasının tekerlekleri
gök gürültüsüne ııedeıı nkııı korkusuz ve
hiddetli bir gök tanrısı olarak tasavvur
edilmiştir. Tlıor un öfkelendiğinde fırlattığı
(her seferinde ona geri döner) Mjöllnir adı
verilen iki haslı çekiç şimşeği temsil eder.
C o r n u c o p i a
('ornucof)i(i va da bereket boynuzu
Grek oRo ıneıı Demet er/Cercs gibi yeryüzü
tanrıçalarına atfedilen bir doğal bereket
sembolüdür. Boynuz (klasik efsanelerde
Zeııs/Jüpiter i emzirdiği söylenen Amallbea
adında b ir keçiye aittir) genellikle içinden
meyve ve sebzelerle dolup taşınış olarak
betimlenir.
Kutsa l d i ş i domuz
Çok sayıda yavru yapan ve onları besleyendişi domuz yeryiiziindoki birçok ana
tanrıça için kutsal kabul edilmiş, onların
simgesi olmuş veya onları temsil etmiştir.
Antik Mısırlı Isis, GrckoBoıııeıı Demeler/
Ceres ve Gali i ya da Kel t Cerid\ven bu
tanrıçalardan bazılarıdır.
Öreke
Örgü kadınların işi olduğundan öreke
(çevresine eğirmek üzere keten sarılır)
dişilik seuıbolii olmuştur. Ayrıca, örme
ve dokuma sanatını icat ettiğine inanılan
GrekoRomen tanrıça Atlıena/Mincrva yı
ve Klollıo adlı kader tanrıçasını da temsil
edebilir.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 25/255
iyilik Kötülüğe Karşı
h'rfca bkz. Çoğıı m itoloji ve diııiıı doğ asınd a, iyiliğin yap ıcı gü çleri
!skelr|,,'uvf.'ı "'O kötü lüğü n yıkıcı "ü çle ri ka rşısın da cep lıe ald ığı, a çı k -
ça lammlanmış lıir çalışına vardır. Bıı kozmik çalışımı
sürekli ve daim idir. \yrıra iyiliğin "üç leri üslüıı du rum -
da olsa hile kötülüğün "üçleri bulki de kıvaıııel sava-
şı nihayet diuıyaımı somum lıaher verene kadar daimi
lıir telıdif unsurudur, iyilik leııısilcileri gökyüzü, giiııeş,
giimşığı, allııı sarısı kuşlar ve beyaz kanallı varlıklarla
siıııgcleştirilirkcn, kölîilük yapanlar yerallıvla. av ve ka-
ranlıkla, kara yarasalar ve sürüngenlerle ilişkileııdirilir.
M e l e k l e r v e
k ö t ü r u h la r
Aziz \u"usiı ı ı ı ıs ‘uıı
( 'iritas l)t’i Fa n n K r a l i ) a ı ll ı
yıi|iılıııııı 1tül)
l ı ır i l ı l i Fransızca
b a sk ıs ın a a i l İm
ııIı.Şii|> bas kıd a
O l u m lı a ya l a ğ a c ın ı
k e siyor , \ ğn çla k i
a ı la ı ı ı ö lm e d e n
ö n e r m a n e v i za f e r
( m e l e ğ i n e l in d e k i
İnç) ile diiııva
i l im ci le r i (k olu
rıılııııı (dind eki
h a z i n e s a n d ı ğ ı )
a r a c ı n d a b i r s e ç i m
y a p m a k z o r ı m d a .
26 M M İ İ O U . I ; B İ N c ; r \ MK İÜ
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 26/255
K ar ta l l a r y ı l an la ra ka rş ı
Kartallar gökyüzüne hakimiyetleri., göksel
tanrılarla özdeşleştirilmrleri ve birçok
kültün le çelişkili duygular uyandıran
vılaııları yakalama huyları nedeniyle,
kötülüğe karşı savaşan iyiliği sembolize
ermişlerdir. Hindu sanatında bu savaş
Gamda ile «ağalar arasındaki çarpışmaylatemsil edilmiştir.
Sod / ı / sa f t va la r
Budist inancında bodhisattra. Nirvaııa ya
ulaşması için insanoğluna yardım etmek
üzere seçilen avduı varlıklara verilen
isimdir. Bodhisattra\i\r genellikle halim
görünümlüdür, ancak bazeıı hiddetli
biçimde kötücül varlıklara karşı kıyasıya
savaşı ık eı ı be t i n ilen i rle r.
Me l e k l e r
İsa şevtaıı tarafından baştan çıkarılırken
ya da o yürek parçalayıcı cehennem
sahnelerinde şanlı bir zafer kazanmış olarak
dimdik aya kta dururken tasvir edilir. Ancak
Hıristiyan sanalınd a şeytan ve zebanilerle
fiziksel olarak savaşan lar genelliklemeleklerdir. Kafalarında haleleri ve o narin
kanatlarıyla melekler kuşku götürmez bir
biçimde iyiliği sembolize ederler.
Kötü ruh la r
Birçok kötü ruhun kılık değiştirme
kabiliyeti olduğuna iııaıulsa da I lıristiyan
sanalında eıı çok siyah vücutları, kanatları
ve kuyrukları, hayvan boynuzları ve
kulakları, sivri ilişleri ve pençeleriyle
tanınırlar. A ııcak kötü rulılar sadece11irisiiyanlığa özgü değildir. Örneğin I liııdu
sanalınd a da kötü ruh lar benzer şekilde
sivri dişler ve boynuzlarla betimlenirdi.
27
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 27/255
A y n e n bkz .
I lor m es/M erkiir,sayfa 167
Gökkuşağı v ılaıı ları .sayfa 23 9 '
Kutsal Kavramları İfade Etmek
Bazı kıılsal kavramlar kelimelerle zor veya çok kabaca
ifade edilir, görsel olarak ise çok dalıa kolay ve zarif bir
şekilde ifade edilirler. Efsaneye göre Aziz Patrick Hıris-
tiyanlığın kutsal Üçlüsünü Mandalılara açıklarken böyle
yapmıştır. Aziz Patrick yoncayı bir sembole dönüştürmek-le, karm aşık soyul fikirleri doğadan görünü şlerle açıklam a
yönün deki kadim geleneği devanı ettirmiştir. G erçekten de
kültürlerin ve inan çların tüm ünde, kutsalı simge lemek içiıı
hay van lar, bitkiler ve m ineraller aleminden örnek lere —as -
lında, ister doğal ister el yapımı olsun, gökte, denizde ve
karada bulunan gözle görülür lıer şeye—başvurulmuştur.
Nefe r ta r i ve b a 'sı
An tik Yİ ısır
firavunu
II. Rainsen’iukarısı Kraliçe
Neferi ark M ısır'ın
Teb şehrinde
bulunan Kraliçeler
Vadisi ildeki
mezarının duvar
resminde, lekbaşına satranç
oynarkenbotimlenıniştir.
Nefertari ııiıı vüzballarına ve bir
akbaba başlığına
sahip olan sağdakiinsan başlı kuş
onun h a sidir.
M I . I I I I I I
'Hnntnzsi' .in
2 8 SK MH OI I F R j \ GRAMI:: Kİ
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 28/255
Ba
Antik Mısır sanalında, insanın ölümden
sonra hayatta kalan kişiliğinin ve ruhunun
en önemli parçası olduğuna inanılan ba , insan başlı (ölmüşün başı) bir kuş olarak
betimlenir. Melez görünümü onun göksel
doğasına işaret ederken, kanatları hareket
özgürlüğünü simgeler.
A s k lep io s ’un as as ı
Grek oRomen
hekimlik tanrısı
Asklepios/
A eseıılapiııs'a atfetlilerı
en önemli özellikbir asamıı etrafına
dolanmış yılarıdır
(hekimliği temsil
eden bu sembolün iki
öğesi ilk halinde ayrı
ay rı resiııe< 1i 11 nişl,i r ).
Derisini döküp
“yeniden doğ muş”
olarak ortaya çıkan
yılan birçok kültürde
manevi iyileşmeyi
ve yeniden doğumu
sembolize eder.
Gö k k u ş a ğ ı
Rirçok kiillür gökkuşağını yılanlarla
özdeşleştirir. Avustralya Almrjinleri için
gökkuşağı yağmuru ifade eder. İskandinav
mitolojisinde ''Titreyen Yol” {liifröst). yani yeryüzü ile cenneti birbirine bağlayan
bir köprü olarak tasvir edilir. Yalıudi
I Iıristiyaıı geleneğinde ise T an rı im i
iıısaııoğluyla akdini, dolayısıyla dabarışı sembolize eder ve ayrıca İsa'nın
gökyüzüııdeki tahtı olarak görülür.
Kutsa l Kâse
I Iıristiyaıı efsanesind e O rtaçağ ın I hrıstiyan
şövalyeleri kutsal Kâse ııirı (İsa rıııı
Son Yemek te kullandığı ve sonrasında
Aramatyalı ^ usııf ıın onuıı damlayan
kanını içine doldurduğu kup a ya da kâse)
peşine düşmüştür. Ebedi hayat bahşettiğisöylenen Kutsal Kâse İsa'nın günahlardan
arındırm a gücünü simgeler.
- !: MB 0 L L \ i Hİ\ (; H \ME ü İ 29
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 29/255
Ata, Kabile ve Klan Kimlikleri
A y rıc a bk z.
I ezh İp l i h a r tsayfa 39k o r u , sayfa 237
Tarihöncesi kaya sanatındaki el izleri insanın sembolik
olarak iz bırakma dürtüsünün ispatıdır . Kimlik sembol-
leri, ister kolektif ister bireysel olsun, örneğin bir ailenin,
klan ın, kab ilenin ya da ülkenin ferdi olmayı işaret ederek
sanatta da lıer zaman yer bulmuştur. Birlik ya da soydaş-
lık beyaııı ı ıa yönelik bıı güçlü arzu ortak ataların port-
relerinde; maskelerde kopyalanarak çoğaltılan kabilesel
vücut resimleri veya işaretlerinde; totem yaratıklarının
bet imlenmesinde; ya da hanedan armalar ı yoluyla sem-
bolize edilir. Askeri birlikler veya gizli topluluklar gibi
özel gruplara kabuller ile sosyal statüler de aynı şekildesembolik olarak belirt ilebilir .
İl k e rk ek v e kad ın
Fransa'nın St. Amancl
Maııastırıııdaki 16. yüzyıla ait bu Incil'de, Fski Ahit’teki Yaradılış bölümü, tezlıipl i harfle ayrılan iki sahneyle
resmedilmiştir. Tanrı solda güııcş ve ayı, sağdaysa Âdem vc Havva vı yaratmıştır.
30 SEM BOLL ERİN OH AMERİ
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 30/255
 d em ve Hav va
İster isimsiz bîr çift isterse Adem ve
Havva (Yahudilik, Hıristiyanlık ya da
Müslümanlık geleneğine göre ilk erkek ve
kadın) olsunlar, açıkça bir çift oluşturan
erkek ve kadın figürleri genellikle çeşitli
insan gruplarının ilk atalarını temsil
ederler. Böylelikle kan bağlarını ve
akrabalığı sembolize ederler.
Totem kaz ık la r ı
Totem kazıkları genellikle Kuzey
Amerika’nın kuzeybatı kıyı bölgesinde
görülür. Totem canlılarının ve m itolojik
varlıkların belirgin şekilde oyulmuş ve
renklendirilmiş temsillerinden oluşan bu
amblemler bir klanın mitolojik kökeninin
ve kolektif kimliğinin çeşitli yönlerinive yanı sıra lıer bir canlının ayırt edici
özelliklerini sembolize eder.
Vüc u t sana tı
Afrika, Am erika ya da Okyanuskültürlerinde görülen bazı dekoratifsem bollerd eki insan tem sillerinin —vevücut sanatındaki yankılarının çok derinbir önemi vardır. Maorilcrde dövmelerlebetimlenen koru motifi dinamik büyümeyeişaret ederken, Afrikalıların deriyekazıyarak ya ptıkları işaretler kabilekimliğini ya da kabul ayinlerini simgeler.
Mi l l i bayrakMilli bayrak bir ulusu, ülkeyi ve lıalkını
simgeler; örneğin beyaz üzerine kırmızı
lıaçııı (Aziz Georgios lıaçı) İngiltere’yi
temsil etmesi gibi. Milli bayrak zaman
içerisinde değişebilir, ancak lıer zaman
söz konusu ulusun ortak tarihine ya da
karak terine ait önemli bir unsuru işaretetmelidir.
SEMBOLLERİN ORAMFIÎİ 31
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 31/255
Savaşçılık ve Kabul Töreni Sembolizmi
A y rıc a bkz.
Kİ izi, sayfa 40
K artal ve ş imşek ler ,sayfa lö.'î
Semboller ıızmı zaman boyunca .savaşçılıkla, (»giı.ıleşmc
ve kabul içirenleriyle ilgili, bazıları savaş alanlarından sa-
natçıların tuvallerine, geçen kavramlar iletmiştir. İnsanların
savaşçı seçkinler arasına katılabilecek yedilikle olduğunu
kanıl laması cesaret ve kabiliyet g erektirir ve başarı sem bol-lerle gösterilir; örneğin bir Ortaçağ şövalyesinin mahmuz-
larıyla va da Masai kalkanının yüzeyindeki bir sıratuylu
(sembol). Kalkanlar da Kuzey Amerika’daki bozkır yerlile-
rinin “göç” sembolleri gibi koru-
yucu im geler ya da \\ rupalılarm
amıacılık geleneğinde olduğu gibi
tanımlayıcı işaretler taşıyabilirler.
Askeri sancaklar ayrıca arkadan
ilerleyenlerin birliğini ve aıııan
sızhğıııı ilan etm ek için —sıklıkla
yırtıcı bir kıışrı veya hayvanı anış-
tıran semboller kullanırlar.
Savaş a lan ı a rm a la r ı
14. vıizvıl Alınan rlvaztıuısı Maııesse
Kodeksi'ııde yur aları İni çarpışınasahnesi Avrupa ılııki lıaııcdaıı
armacılığının savaş alanındaki
kükcnlcrini gösterir. I Isliiııdeki motif
alttaki lıazı kalkanlara da yansımış
olan saııeak liralının ve Limhnrg
Diikii I. .Itıhaım’ı temsil eder (yak.
1254Ü4) ve lirabant m şuhlanmışaltın sarısı aslanı ile 1.imlmre’uıı
kırınızı askımın birleştirir.
32 s r v i t s o u ı i i i \ c t t A M i ıti
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 32/255
Şöva lye mahmuz la r ı
Süvarinin çizmelerine takılan bir çiftmahmuzun sivri uçlarıyla uyguladığı
baskı, atı daha hızlı koşması için diirler.
Avrupa'da “mahmuzunu link etmek”
deyimi bir erkeğin şövalyeliğe layık olduğu
aıılaııııııa gelirdi. Hu nedenle mahm uz
şövalye demektir, aynen imtiyazı ve
kendini kanılIanıış olmayı simgeler.
K ız ıl de r i l i k a l kan ı
Kalk an oıuı taşıyan k iş iy i—gerçek vesembolik anlamda korur ve dış yüzeyinde
sergilenen imgeler de o kişi hakkında
düşmanlarına birtakım mesajlar verir.
Örneğin kuzev \ıııerika bozkır yerlilerinin
savaş kültüründe kırınızı el cesareti, gücü
ve yaşam enerjisini temsil eder.
A v ru p a'n ın arm al ı k alk an lar ı
Soylu kişileri savaş alanım lak i am açlara
göre basitçi* tanıtan Ingiliz armarılık
sistemi gelişip değiştikçe çok daha
karmaşık arınalı kalkanlar tasarlanır.
Örneğin Kıal II. Riclıard in IH^T'de
Norfolk un ilk dıikii Thoınas Movvbraye
bahşettiği imtiyaz arması İtirafçı l’ dward a
atfedilen armayı içinde barındırır.
Roma asker i sancağ ı
Roma İmparatorluğu lejyonunun, bazı
sanat eserlerinde de rastlanılan kartal
sancağında (aqni la) . şimşeklerin üzerine
tünemiş ve defııe çeleııgi içine alınmış bir
kartal betimleıımişlir; bu sembollerin hepsi
gücü ve zaferi ifade eder. Altındaki SPQR
harfleri Latincede Svn dh ıs Popır.Iusqtı<3RotıKuı us ( “Ro ma l la Ikının Sen atos u” )
de yişiı im k ı sal tınas ı <lir.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 33/255
Soyluluk, Aile ve Hanedan Kimlikleri
Japon hanedan n i şan la r ıBir Japon fathi tk i oyunundan
bir şaline; askerlerin gölü
geçerek akın ederken görüldüğü
hareketli bir tasvir. 1(). yüzyıla
ait bıı ttkiyo-c b askısındakiaskeri sancaklarda güze
çarpan semboller bazı Japon
///unlarında görülen sembolleri
vaıısıı ıvor.
.Unca hkz.
S a v a ş a l a n ı a r m a l a r ı , s ay la 3 2
sayfa 136^37
Dünya "('udinde aile, klan, kainle ve ulusal topluluklar
doğal sembollerle, sıklıkla da luleın biçiminde temsil edilip
tanıtılırlar. Avrupa ülkelerinde ve de Japonya’da son dere-
ce ayrıntılı armaydık sistemleri gelişmiştir; bunların genel-
likli ben zer şekilde doğad an esinlenilm iş, dek ora tif, stilizesembolleri sanal eserlerinde sıkça görülür. A vrupa arm aları
ile Japon ///n/darınııı (arma) savaş alanında kimlik tespiti-
ni yardımcı olmak üzere lasarlaııdıkları düşünülse de, lıer
iki sistem de kendine has
armaeılık sembolleri va dasembol kombinasyonlarıyla
soylu aileleri ve han edan ları
(daha sonra da liizel kişileri
ve bölgesel oluşumları) fa
ıııRmık zaman içinde dahaçok soyla ilgili amaçlar taşır
hale gelmişi ir.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 34/255
As k ü rk üAvrupa'da yetişen us (kekim), siyah renkli
kuyruk ucu dişimin her tarafı beyaz lıir
kiirk hayvanıdır. As (armacılıkta renk
olarak sınıflandırılmıştır) soyluluğu.
O rtaçağ dönem inin efsanevi mirasım
simgeler vc ancak toplumun en üst
hasamağıııdakiler bu sıcak tutan göz alıcıkürkü giyebilir.
Beş yaprak l ı asCitKjuefoil (beş yapraklı stilize bir çiçek)
figüründen türeyen beş yapraklı as önce
Benuınnııl so nr ad a Leicesler ailesinin
arınası olmuştur, ilk olarak Leicesler Dükü
Hoberl LitzIVmelFe (ö. 120b) kelimi'
oyunuyla göndermede bulunmak için
“farekulağı” (jn/npernef ) çiçeği desenininuygulandığı sanılıyor.
D e v e d i k e n i
Iskoçya da yetişen devedikeni ülkenin
nişanı ve simgesidir. Bu dikenli bitki.
Lal incede Nvnto mv imputıe İacessil (“Bana
saldıran cezasız kalmaz”) özdeyişini
düstur edinmiş “Lıı Kadim ve Kıı Soylu
Devedikeni Farika!i” adlı bir Ingilizşövalyelik tarikatiııiıı de amblemidir.
Og i desen l i m on
Ls lleki illüstrasyonda gösterilen Japon
/n otuı üç katlanmış yelpaze («#/)
desenlidir. Bu tarz bir yelpaze gerek taşıyıcı
çubukların sayısı gerek kumaşının tipi,
rengi ve dokusuyla (hepsinin sembolik bir
anlamı vardır), armayı taşıyanın soylulukstatüsü va da ıneslegi hakkında bilgi verir.
i : \ i i s o i ı ı i îi \* t ; h a m l i m 3 5
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 35/255
Kişisel ve Sosyal Kimlik
A y n m bkz. Sanat eserlerinde karşımıza çıkaıı belli bazı semboller iıı
sanları tanımlıyor ya da onların sosyal kimliği hakkında
Tu d or gü lü , bilgiler veriyor olabilir. Sözgelimi hanedan armaları soy-
luları ya da kraliyet mensubu kişileri simgeliyor olabilir.
Ingiliz krallığının velialıüm gösteren devekuşu tiiyii nişanı
gibi, bazı nişanlar kesin bir şekilde kalıtsal olmasa da ki-
şisel değil sosyal konumu temsil eder olmuştur. Ne ki bir
sembol veya amblemin yalnızca soylularla sınırlı olmayıp
sa n atç ısı da d ah il herkesi temsil edebileceği; ister soytarı
şapkası ister kral tacı olsun, bir başlık ya da kıyafetin onu
giyenin kimliği hakkında apaçık bilgiler verebileceği de
unutulmamalıdır.
Tudo r hanedan ı sembo l l e r i
Caııterburv Katedrali dolaylarındaki Clıristchıırch Kapısı Tudor hanedanının üyelerinden lıiri olaıı V III . Henry ııiıı
hükümdarlığı döneminde yapılmıştır (1517).Bıı detayda bir çift Tudor taşıyıcısı (ejderha ile tazı) ve Tııdor gülü görülüyor.
İ İ
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 36/255
Kral iyet güneş ış ığ ıİngiliz kralları III. Kdwnrd (131277) ve
VII 1 leııry'nİTi (1 4 5 7 1 3 0 9 ) kullandıkları
hanedan armalarından biri, bir bulutun
ardından beliren güneş ışınlarının slilize
edilmiş b ir tasviri olan güneş ışığıydı.
Kraliyet açısından neyi temsil ettiği (anı
olarak belli olmasa da güneş ışığı ııırıulveren iyimser bir semboldür.
S a n a t ç ı m o n o g ra m ı
Sanatçılar eserlerini bazen imzalarını
olduğu gibi alarak, bazen do f laman
ressam Antboııy vaıı Dyck'ırı (15991641)
yapliği gibi bir moııograıııla imzalarlar.
Bu gibi kişisel işaretler eser ile yaratıcısı
arasında bağ kurm akla kalmaz, eserin
değerini de artırır.
Ve l i ah t n i şan ıAlınanca leh dien (“Hizmetini/devim”)slogaıılı tacın içinden viikseleıı üç
devekuşu tüyü Ingiliz tahtının veliahtitıın,
genellikle de Güller Prensi nin hanedan
nişanı olmuştur. Kaynağı Kara Prens’iıı
(133076) annesi Hainault lu Philippa’nın
ailesidir.
Soy ta r ı
Ortaçağ Avrupa’sı saraylarında çalışan
soytarılar ya da profesyonel şak acılar
sanat eserlerinde ve iskambil kartlarında—
öylesine ilginç ve çok renkli şapka ve
kıyafetler içinde resmedilmişlerdir ki onları
21. yüzyılda bile hemen tanıyabilirsiniz.
(Bu ' 'maskaralar” alegorik resimlerdeahmaklığı temsil eder.)
S E VI BOT. L I R j N G B A MK Hİ 3 7
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 37/255
Yazmak ve Kaydetmek
A y rıc a bkz .Mısır hiyeroglifleri:fi ravıımın be ssayla 066 7Araıp kaligrafisi,sayla Kî5
Bilgiyi kaydetme arzusu ve hu arzuyla icat edilen yazısistemleri insan dili ve uygarlığının evriminden ayrı (ulu-
lamaz. İmi eski vazı karakterleri, sembolize edilen bir nes-
neyi, kavramı ya da kelimeyi tasvir eden piktogranılar,
ideograınlar ve logogramlardır. Ancak zamanla bunlar
yetmez olmuş ve boylere soyul alfabeler geliştiri lmiştir;yine de yazı k arak terleri i le sembolizm ve sanal ara sınd a-
ki güçlii bağ kopmamışım. Örneğin Mısır hiyeroglifleri ve
Avrupa rııııik harfleri, eşlik eden imgelere dair yazılı bir
von ıuı sun arlar. Kski Y una n vazı karak terleri I l ıristiyan
lığııı ilk döneminde birçok sembole temel teşkil etmiştir.
Parşömenler üzerine resmedilen Çin yazı karakterleri ge-
nelde sanal eseri kabul edilir.
R u n i k s e mb o l l er
8. yüzyılda hu
balina kemiğindenmücevher
kutusu üzerine
ovulmuş runik
yazı karakterleri
arasında eski
AııgloSaksoıı
alfabesine ail “r”ve “lwharfleri de
bulunur. Burada
gösterilen detay
Nortluıırıbriadaişlendiği düşünülen
t renklerin
Mücevher
kutusu ıııuı bir
levhasına ail lir.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 38/255
Run ik yaz ı ka rak te r l e r i
MS 3. yüzyıldan itibaren İskandinavya
ve Halı Avrupa'da kullanılmış olan eskiG on ıım alfab esine a il ha r Herin ya da
yazı karakterlerinin (mite) büyülü bir
sembolizm içerdiklerine inanılırdı. Ifslleki
harfler AııgloSaksoıı fıılharkına (ruııik
alfabe) aittir: “d” d a e g (giin), “t" tir (m itolo jik tan rı ‘T y r1’ ) ve “t'’ ra d
(at sürmek) anlamına gelir.
S r 1m * .11 W. m m
Maya g i i f i
Klasik Maya döııeıııiııdeıı (MS 300-
000) kalına üstteki glif bir sözriik ya daliiıncenin bütününü ifade eden bir sembol
ya da logograıııdır. Jaguar kafasının temsili
üzerine kıırııhı olan bıı Maya logogramı
“jaguar'1anlamına gelen btdam kelimesini
sembolize eder.
Tezhipt i har f
“Tezli i pli'1ya da süsletileli baş harfler
minyatürde başlı başına birer sanat
eseridir: Avrupalı keşişlerin MS 400 den
Ortaçağ ııı sonuna kadarki donemde
kopyalayıp yarattıkları I lıristiyan
metinlerinin zarif bir özelliğidir. Kol İs
Kitabı adıyla bilinen İrlanda deki lezlıipliİncil yazmasından alınan üstteki “D”
harfinde bir kuştan esinlenilmiştir.
Çin yazı ka rak te r i
l stte göriîlen Çiııee karakter onur ya
da ablaklılık gibi bir dolu yan anlam
taşıma kla b irlikte temelde dürüstlük ya
da doğru davranış anlamına gelir. Ayrıca
Konfüçyüsçülüğüıı Beş Krdenıi ııden biı i
olan adaleti (diğerleri cömertlik, edep,
bilgelik ve içtenliktir) ifade eder.
KHİ 3 9
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 39/255
Makrokozmos ve Mikrokozmos
A y rıc a bkz .
Boş Çin Elc ıııcııl i.sayfa 15258Dürt Salgı,sayfa 225
Tiiııı (liiııyada loplımılar, evrenin işleyişini ve kozmik
enerjilerin ya da gök ('isimlerinin Diinya ya nasıl elki et-
liğini kavranın uğraşı içerisinde, en bilinenleri (ve sanat
eserlerimle en çok ttnjısil edilenleri) Çin ve Batı astrolo-
ji le rin in prensip lerindir özetlenm iş olan çeşit li ıı ıa krokozıııos ve mikrokozmos teorileri geliştirmişlerdir. Ayrıntıda
birbirlerinden ayrıtsalar da, lıer iki sembolik sistem de bir
kişinin doğum tarihinin ya da daha doğrusu, o tarihin
çakıştığı ilgili durumların omııı
kişiliğini etkilediği inancını pay-
laşır. Ayrıca, Çin’in tıbbi diyag-
ram larında ve Bat ı ı ıı ıı "Zo dy ak
insanı illüstrasyon larınd a sem -
bolize edildiği gibi, doğal güçle-
rin ve astrolojik faktörlerin insan
sağlığını etkilediğine de inanılır.
Zodyak insan ı
Alman iıp udunu (ieorg Barliselrin
I5<°>2 İr yayımladığı, gözBozukluklarına dair Bilimsel Bir
inceleme olan Opfılltahnodouleia ,
D a s is! A ugendionst \\\ içindi' soldaki
ahşap Baskı da yer alır. Çevredeki
12 imgeden ortadaki insan figürüne
çizgiler çekilerek. Aslan da dahil
olmak üzere Balı asirolojisindekiBurçlar ile insan vücudundaki
organlar arasında Bağlamı kurulur.
■40 MB OT U' Hİ N OH AMERİ
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 40/255
Çin zodyakı
Çinlilerin inancında evren pasif ve aktil
enerjiler olanyin veya//gırı —la i- ch i sembolünde gösterildiği gibi—karşılıklı
etkileşimiyle işlemektedir. 12 Dünyevi
Dal dan (Tenvstria l Urandı) oluşan
“zodyak’ m (burçlar kuşağı) 12 yıllık
döngüsü, lıer biri b ir yıla tekab ül eden12 hayvan sembolünden oluşan birçemberle temsil edilir.
Bat ı zodyak ıBalı ııııı astrolojik, prensipleri 10 gezegen ve
12 burç etrafında (bunlar glifler ve figüratif
imgelerle sembolize edilmiştir) şekillenir.
Bu rçla r b ir o lasılık çerçevesi olı işi tınırken ,
onları yöneten gezegenler yönlendirici
güçler olarak hareket ederek Dünya ya ve
iıısaıı bede nine etki etkirler.
Çin t ıbbı
Geleneksel Çin tıbbına göre, yaşamenerjisini temsil eden d ıi (veya (fi) vücutla
meridyenler (kanallar) yoluyla dolaşır
ve bunların tıkanması sağlığı kötü yönde
etkiler. I Icr bir meridyen yin vr yang\\\ etkisi altındadır. (Beş temel elementin
lıer biri bir organa karşılık gelir.)
A s lan ’ ın f i z ik s e l e t k i le r iEskiden dört elementin “salgıformundaki
hareketlerinin insan aklına ve bedenine
vansıdığı düşünülür, butumla beraber
burçların bedenin uzuvlarını ve organlarım
etkilediğine inanılırdı. Sözgelimi Aslan
belkemiği, sırt ve kalbe etki ederdi.
F M B OL LO Bİ N (İHA M K Hi - t l
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 41/255
Kaderi Etkilemek
A y rıc a bk z.
II izi, sayla 4()T ar o t ’ ı ıı ı Asılmış Adiiıııı, sayla 227
İler çağdan ve uygarlıktan insanlar hayatın rastlantısal
niteliklerini gözlemleyerek kaderlerinin ilahi hir el tara-
rından kontrol edildiği çıkarsamasını ya111nışIar<lir. Mito-
lojide olduğu gibi sanatla da lııı kavram sözgelimi çarkını
çeviren Ka de r I lam ınd a ya da yabanı ipliğini tıılaıı Cç
Kader I anrıçası’yla sembolize edilmiştir. İnsanlar kader-
lerini hir parça kontrol edebilmek için laldan, örneğinsembollerle dolu I’arot lalından medet ııııımıış; kendile-
rini koruyacakları inancıyla muskalara sembolik anlam-
lar yüklemiş ve siıııva gibi karmaşık sembolik sistemler
geliştirmişlerdir.
K a d e r H a m m ’ ın ç a rk ı
Kumalı yazar Hoellıiııs mı
De conso lafiotıe p /ı il osoplt tae
Irlseleııin İçsellisi)
adlı eseriııiıı .kaıı deMoıı ı ıg terein nesinden
alınan 15. yüzyıla
ail İm illüslrasyuııda
Kader Ilamın çarkını
döııdiirürkeıı görülüyor.
Çarkıfeleğin dönmesiyle
insanların talihleri tersinedöıırrrk sosyal konumları
ali üst olur.
4 2 K M B O K İ T R İ N C.H \ MK JÎİ
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 42/255
Çark ı f e lek
Çarkıfelek hayalın öngörüleınezliğinisimgeler: öyle ki toplumun en
tepesindekiler hir süre sonra kendilerini
«'iı altla bulabilirler. hıııııın tersi de
geçerlidir. Genellikle başında tacıyla ama
bazen de gözleri bağlı resmedilen Kader
Ilamın (öncülleri l’ylıke ve borlıma adlı
tanrıçalardır) Rönesans sanalında çarkınıçevirirken gösterilir.
Üç Kader Tanrıçası
Creko Romen tanrıçaları Moiralarııı(La l . P a ı v ac ) ya da Uç kader I anrıçası ıım
insanın kaderi üzerimle konimi sahibi
olduğuna inanılır, hu da ellerinde lııMııkları
iplikh* sembolize edilirdi. Uç kız kardeşlen
Lak lıesis in çubuğu ipliği ölçer K lotlıonıırı
örekesi örer ve \tropos mı makası da keser.
Rövlece hu iiç işlem doğum, yaşam veölüme karşılık gelir.
Ham sa ya da Ham eş
Stilize edilmiş el biçimindeki
hıı muska geııellikle hamsa va da haineş (Arapça ve
İbra nicede beş aıılaınm a
gelir). Ortadoğu'da da
Kalma ıım eli olarak bilinir.
Nazara karşı korunmayı
simgeler.
N i g re d o
Siıınacılığın hüviik
faaliyetinin ilk evresi olan
Nigredo ölüm ve yeniden
doğum için gereken
arınmayla eş 1ıılulur, lîir
tabut içinde kral (Sol)
ve kraliçenin (Luııa)
bede nleriyle sembolize edilir.
Yıld ı r ım düşen ku le
Tarot un Riiyıık Sır
karılarından biri olaıı l(ı.
yüzyıla ail hu karlla. kuleye
yıldırım düşmesiyle aşağı
diişen iki adanı betimlenir.
Vah iy va da cezalandırma
yoluyla dünyevi bağlardan
kurtulmayı sem bolize eder.
s. I \ I B O t t I J?I \ (. i l i \ M İ Rİ 4 $
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 43/255
Fantastik Yaratıklar A y rıc a bkz.
Ht u sav fa 2<)
Si ren le r in şark ı la r ı
(/(Milisiyle: Sirenlorianlında bırakan()dysseııs/l lysses’i
beliınkyeıı birmozaik, (/eminin
ıııii reli ebalıSirenlerin şarkılarınıduymamak için
kulaklarım mum latıkamışken.
()dysse.ııs/l IvssesyelkiMi direğinebağlanmışolduğundan herhangibir lepki veremiyor.
Fantastik yaratıklara her kı tanın sanalında rastlanır .
Peki, ama var olmadıkları halde neden böyle gök.
deniz ve ka ra c an av arla rı hayal edilm işi ir? Hu sorunu n
cevabı onların sembolik anlamında yatar, z ira her bir
yaratık, varlığı her daim güçlü bir şekilde hissedilse de
yaşamın bi l inmeyen ya da gerektiği gibi anlaşı lamayan
bir yönünü temsil eder. Dolayısıyla bu melez yaratıklar.
Triton da temsil bulduğ u üzere, d eniz gibi d oğan ın
gizemli diyarlarına: rasgele yıkıp geçen güçlen'
(Klıimaira); insanoğlunun doğasının lıayvansı ve kösııül
yönüne (Miı ıotauros ve Sirenler) ; veya ölüm korkusuna
(Cerbenıs) işaret ederler.
4 4 S VMlîÖ LL t' Kİ N l li \MI Hİ
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 44/255
Tri ton
Triton Poseidon ve Amplıitrile’mıı oğlu
olduğu halde, “Tri(onlar* deniz adamlarını,
yani erkek gövdesi ile balık ya da yunus
kuyruğu karışımı deniz varlıklarını ifade
eder. Genelde sarmal deniz kabuğundan
borusunu iinerkeıı bel imlenen T riloıı
denizlere hükmeden gücü (eınsil eder.
K h i m a i ra
^ırnaıı ınilolojisiııde Khimaira aslan başına,
keçi gövdesine, ucunda yılan kafası olan
bir kuyruğa ve bazen de fazladan bir iki
lıavvaıı kafasına sahiptir, hırt m aların ele
kemiğe hürünmüş lıali olan hu canavar,
kahraman Belleroplıoııtes oııu defedeno
kadar yeryüzünü ve denizleri yerle bir eder.
Si ren le r
Yunan destanı Odysseia da betimlenenSirenler, karşı konulmaz çekicilikteki
şarkılarıyla, denizcileri kasten tuzağa
düşüren deniz peri bîriydi. Sık lıkla,
örneğin antik çömleklerde, kadın başlı
kuşlar olarak resmedilen Sirenler haz
düşkünlüğünün yol açabileceği olası
felaketleri simgeler.
C e rb e ru s
Yunan mitolojisinde Cerberus ölülerdiyarı I lades1in kapısını koruyan ve hiçbir
e,anlıyı oraya so km ayıp hiçb ir ölüyü de
oradan kaçırmayan iiç başlı yırtıcı bir
köpekti. Arada bir kandırılmış olsa da,
Cerberus dehşet veren ölümii ve öliimüıı
kaçınılmazlığım temsil eder.
> İ M B O L ! KR İ N G R A M F B İ 4. 5
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 45/255
İnsan Varoluşunun Alegorileri
Sanal sembolizm yoluyla gözle görünenden çok daha de-
rin anlamlar aktaran alegorilerle mükemmel uyuşur. Hu
li|> alegoriler örneğin insan ömrüne, ya da istedikleri ka-
dar güzel ya da güçlü olsunlar, sonuçla herkesi ölümün
beklediği uyarısına işaret ederler. Olüın Halı ııııı laaitd.s natürmortlarının ve Höııesaııs dönemindeki alegorik za-
fer tablolarının odak noktasıydı. İnsan deneyiminin ha-
vali unsurları olan beş duyu veya I lıristiyanJık erdemleri
gibi bazı ortak temalar genellikle ııvgım bir vasfı, tabiatı
ya da Özelliği sembolize eden simgeler taşıyan kadııı fi-
gürleriyle temsil edilirdi.
Mem ento m or i
Fransız saııatçı
Philippc de
( Üıauıpaigııe in( 1 6 0 2 7 4 ) hu
karanlık ve
kasvetli tablosu
yaşamın kaçınılmaz
olarak üliimle
soıılatıacağımnsakınması/ bir
lıalırlalıcısıdır. Lale
uçucu güzelliği
sembolize ederken,
kum saati gelip
geçen zamanı,
ku ruk afa ise —iskele!parçası olarak
nlüıtıüı temsil eder.
4 () SK f ct HO LI . FR İ' S (.>R A-M I-' i! İ
A y n e n bk z.
Minö re ıfane, sny fıı ( )ö
Dııplıııe, sayfıı 17.J
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 46/255
Koku a lma duyusuBeş dııvıı (işitme. görme, koku alma, tat
alına ve dokunma) Batı sanalıııda. her hiri
temsil etliği dimimin özelliklerine ııygıııı
simgeler taşıyan beş kadın tarafından
resmedilir. Örneğin Koku, elinde hoş
kokulu çiçekler tııtar. Menekşe gibi kokulu
çiçekler farklı alegorik bağlamlar içerisindede kokuyu sembolize edebilir.
As ya da k ak ımllTel b ir za m an lar I lırİstiyaıı \vrupa sıııda
öyle değerli bir vasıftı ki sanal eserlerinde
bir erdem olarak kişileşlirilirdi. İllet
Rönesans ve Barok tablolarında, bembeyaz
kürküyle (gerçi kuyruğu siyah kalırdı)
bekareti simgeleyen as ya da kakımla
temsil edilirdi.
Defne da l l a r ınd an ç e lenkDefııe dallarından çelenk ilk olarak Greko
Romcıı sanalında, giiııeş tanrısı Apolloıı/
Apnllo daima yeşil kalan yapraklardan
oluşan laeıvla resmedildiğinde
görüldü. Antik Komada askeri zaferle
bağdaşt m Isa da., gelene ksel b ir simge
olan “deliıe yapraklarıyla .süslenmek”kişinin oıuırlaııdınhnnva layık olduğunu
göstererek aslında şiir ve müzikteki
başarılara dikkat çekerdi.
İ ske le t
Dünyaıım her yerinde
ölümün doğal semholleı
olan iskelet ve kurukafa
Ortaçağ dan beri
memen (o mori deyişiyle
(Lntinecdc “l muma
ki bir giiıı öleceksin”anlamına gelir) birlikli
\vrııpa sanatında
ver bularak, hepimizi
ölümün beklediğine
dair sembolik birmesaj vermişlerdir. Bu
nedenle maddi başarısemb olleriyle yan yan a
konuldukları da görülür.
. K M I İ O L U ' . R I N (.»H A M K H 1 -+
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 47/255
Tarih öncesinden İmi yana iıisi inuğhı geçıııi§. bııgiin ve gelecekle. kutsal ya <la dünyevi olanla, insan olmanın
esaslarıyla ve en soyut felsefelerle i lgil i derin kavramları
i fade etmek için sanal eserlerinden faydalanmıştır, konu-
ları ya da sanatsal üslupları birbir inden ne kadar farklı
olursa olsi ııı. o kav ram ları akt arm ak için k ul lanı lan im -gelerin dünyanın her tarafında birbir ine benzemesi, in-
sanoğlunun resimler ve sembol ler le düşünm eye y atk ınl ı -
ğının ne kadar kadim ve temel olduğunu gösterir. I leriki
sayfalarda \ l r ik a. Vmerika. \sya. A vru pa ve Okv aııus
ülkelerinden çeşit l i saıuıt biçimlerinin aktardığı sembolik m esajlarla tanışacaksınız.
Pschent
I İri kültürün
sanalında hamlık
mm lakuııııı kimliği
hakkında birtakım
I »iİniler verir.Tarihöncesi Mıır
döıırıııiiK* aiı üstteki
illüsirasyondu.
finiNıııııııı taktığı
/ w h a i l (çifteinç) hamlığında
\;iıjh M ısır lacı
dcsh iY t (kınııı/ı)
ile ^ nkaı ı Mı«*ır
ta n lıaljet (İM‘\az)
birleştirilmiş. İMİyleeefira\ nıııın birleşm iş
“iki ülke" üzerindeki
hâkimiyeti
simgelenmiş! ir
Es in kaynağ ı
ha h an sanatçı(»iorgio (illisi ııiıı
nyıııa bask ısındanynla çıkılarak
yapılm ış nlaıı10. yüzyıla aiı hıı
I' raıisız lahlnsiıııda
CrekoRomen
laıırisi Vpnlloıı/
\pollo ParııassiisDııgı uda müzik icra
çilerken gnriiliiyor.
Sularından şiirsel
(‘sin ak an ( iastaliaŞelalesi ııiıı yanı
sıra dokuz esinperisi (Mıisalar)
ve Pegasus da
resmedilmiş.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 48/255
Ilıııılıı ve Kinli»! I nııinı saıııılı gelm eğin de
»akli (etkiıı dişil ilalıi enerji) tanrı Şi\a \la(edilgen) ya da hir Hııdiı iaıırı»ıyla saııiinıihir »ekilde kucaklaşmış hir tanrıça nlaıak
resme dilir. I si teki \xib-\nm ( "h a h a a ı ıur " )
duruşu şakliııiıı eaıılaudırıeı u* yaratın
giıcıiııii simgeler.
A h tap o t
Doğadan esinlenilmiş semholler aynı
aııda lıeııı çok husiı lıeııı de çok karmaşık olabilir. Orııejtiu alıta|>ot denizi temsil
eder: nııeak larilıöııeesi \kdeııiz sanatında
resmedildiği şekliyle, uçları spiral şeklinde
kıvrılm ış doku naçları nedeniyle, aynı
/amanda da hareket enerjisi, yaralın ve
vıkırı güç ve şimşekle özdeşleştirilir.
I .ıı eski semholİk resimlerden hiri.
\vntral\anm Queeıı»laııd \dası kaya
sanatına ait kırını/ı toprak boyasıylaçıkarılmış el izi desenidir, l arilıöııeesi
(.üııeyhatı Amerikan sanatında da göriileıı
hu kimlik sembolünün mevcudiyeti,
kan bağım ve korunmayı temsil ettiği
düşünülür.
Vvrııpa analında fıskiye esiıı veya bilgi
gibi arzu edilir hir niteliğin kaynağını
("m em ba *) ima ederken genellikle alegorik
hir seıııhol olarak kollanılır. İçimini »ıı
fışkırdığı içiıı de yaşam, yaratırdık ve şifa
kaynağı o larak »tiyim po zitif sembolizmini
pay hışır.
s I M h o l I I R
Gi i
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 49/255
Giriş
A y r ıc a bkz.
Mısır hiyeroglifleri : f i ravunun beş i smi , sayfa (>(>—(>7
P o p ü l e r H i n du lan rı ları , sayfa IO(ı-7
Budizm'in Vedi Hâzinesi
sayla 1 10 -1 7
Afrika'da yaşayan insanların çevrelerindeki doğal dün-
yayla kurdukları yakın ilişki, gökyüzünde, karada ve de-
nizde gördükleri her şeye derin sembolik anlamlar yük-
lemeleriyle sanallarında açıkça görülür. Örneğin Aniik
Mısırlı lar dünya görüşlerini resmederken, çevrelerinde
gözlemledikleri canlı larla açık paralel l ikler kurmuşlar-
dır. Kabile aidiyeli, savaşçı kimlik ve kan bağıyla ilgili
konular da benzer şekilde doğadan esinlenilen sembol-
ler aracılığıyla aktarılmıştır. Keza Mısır hiyeroglifleri ve
Aslıantilerin a d i n k r a motifleri { b k z . s . 6 8 - 7 1 ) Afrikalıla-
r ın k arm aşık kav ram ları ifade ettikleri, birçoğu doğadan
esinlenilmiş sembolik sistemlerden sadece ikisidir.
H iye r og l i f sem bo l le r i
Mısır’ın Deir elBah ribölgesindeki Hatşepsut
defin kıpmağında
hu lima n rölyefe
ait hu hiyeroglif
dolayında I'iravmı III.
Tlıııtmosis’in (lık. MÖ
14791425) kartuşlar
içindeki (alıl ve doğııın
isimleri görülüyor. Sol
üst köşedeki doğan
liravmıım IEonıs ismini
gösterir (bkz. s. 66) . Sağ
alt köşede ise “ebedihayat bahşedilmiş”
deyişi g örülebilir.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 50/255
TaveretAntik Mısır'da çocıık bekleyen anneler
doğıını tan rıças ı T a ve ret in himayesine
sığınırmış. Ham ile göbeği ve sarkan
göğüsleriyle zihinlerde canlandırılan
Tav eret iıı bedeni, ağırlıklı olarak
yavrularını saldırganca savunan hipopotam
biçiminde tasarlanmış., timsah kuyruğuve aslan pençeleriyle de yırtıcılığı
pekiştirilmiştir.
“ E b e d i h a y a t b a h ş e d i l m i ş ”
Bu beş hiyeroglif sembolü Mısır sanatında
sıklıkla firavunlar için kullanılan bir deyişiifade eder: “ebed i hayat bahşedilm iş”.
Üçgen hiyeroglifi koni şeklinde kesilmiş
bir ekm ek diliuıiııi gösterir, “ bahşedilmiş”
anlamına gelir: tepesine ilmek atılmış haç
(aıık/ı) “lıavat" demektir: “ebedi” ifadesini
veren hiyeroglif ise kobra, ekmek soıtııııııı
ve toprak pa rçasıyla sem bolize edilmiştir.
FilKil, zekâsı, uzun yaşaması, büyüklüğü,
gücü ve doğal hayatla düşmanı olmayışı
(insanlar dışında tab ii) nedeniyle Afrika ’da
hayran lık kork u ve saygı uyand ırmış,
bund an dolayı da kabile reisleri ve krallarla
özdeşleştiril1 1 1 iştir. Dolayısıyla fil Afrika
sauatında bilge, müşfik ve de güçlü b irlideri simgeler.
S ank o f a
Sanko f a motifi Aslıanti (ya da Asaııte)
insanlarınııı ad inkra sembollerinden
biridir. A'ıınııu tasım geri koymak içiııkafasını çevirmiş kuş betimlem esi “geri
dön ve onu getir” mesajı vererek, kişinin
geleceği verimli kılmak içiıı geçmişine
dönmesi gerektiğini ima eder.
Y b T l
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 51/255
Yoruba Tanrıları
A y rıc a bk z.
Thor'uıı çekici,sayfa 25
Oşurı
Şango’nun üç
karısından biri olaııOyun Nijerya’nın
Oşun (ya da
Osun) Nefiri yle
özdeşleştirilmiş
ve bu nedenle
tatlı suylabağ da ştın Imıştır.
Gelgeldim
esasen cinsel
aşk ve güzellik
tanrıçası olarak
ululanır; elinde bir
aynayla sembolizeedilmesinin nedeni
de bu olabilir.
Afrika’nın batısındaki Yornba insanlarının taptıkları
tanrılara topyekıiı ı o r i ş a (ya da “tanrılar” anlaırnııa ge-len o r i s a ) denir. Çok sayıda o r i ş a olduğu halde, hepsi sa-
nal eserlerinde bel imlenm em iş!ir ve çoğu zam an karm a-
şık özellikler gösterdiklerinden, onlarla ilişkili semboller
görece değişkendir. En sık tasvir edilmiş olanlar doğanın
çok çeşitli güçlerini temsil edenler ya da arketipse! öne-mi olanlardır. Bunların arasında fırtına tanrısı kaprisli
Şaııgo, ana tanrıça Yeıı ıoja, savaş tanrısı Ogmı, avcılık
o r i ş a sı Oşosi ve aşk tanr ıçası
Oşurı sayılabilir.
Cinse l güç ve ş idde t
Afrika’nın batısındaki
Beıüıı Cuınhııriyetfııc aitlııı eserde Ta nrı Şaııgo ’m m
iki başlı baltasının
stilize; edilmiş yorumu
tüm dikkatleri üzerinde
topluyor. Şang o’ya
öylesine güçlü bir erillik ve
doğıırtkuıılık atfedilir ki
(aynı zamanda da ikizlerin
korııyucusııvdu) rahipleri
onun bu cinsel gücünü
dengelemek için kadın
kıyafeti giyer.
52 \V R K \
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 52/255
Şango
Eskiden Oyo'nım savaşçı ve acımasız
büvücii kralı olaıı amansız Şango, öldiikleıı
sonra Vorııba’ıım gök gürültüsü ve şimşek
tanrısı olarak ilalılaşır. Yeryüzünde öfkesini
kabartanlara fırlattığı şimşekleri simgeleyen
iki başlı balta b aşlıca sembolüdür.
Ogün
Ogıııı savaş ve kurban eliııeyle ve yaııı sıra
Yorubalılarııı bıçak gibi geleneksel kesici
silahlarının ana maddesi demir ve çelikle
özdeşleştirilen bir oriş<u\w. O nedenle
genellikle başlıca sembolleri olaıı palalar ve
dehşet uyandıracak kadar geniş ağızlı bıçak
veya kılıçlarla betimlenir.
Yemoja
0/7£«larııı birçoğunun anası olaıı Yemoja
anneliğin ve Ogıııı Nelırfııiıı ilalıi
temsilcisidir (özellikle sn ve doğurganlıkla
bağ da ştın İmasın m ned eni de hııdur).
Dolayısıyla balık kuyruğuyla ya da bir
çift dolgun meıııe gibi anneliği çağrıştıran
işaretlerle sembolize edilir.
Oşosi hayvanların ve de düşmanların
avlanmasını sağladığına inanılan Yoruha
o#7f«sıdır. Hu nedenle çoğunlukla avcıların
geleneksel simgeleri olan varım ay
şeklindeki yayla ve ölümcül görünümlü bir
okla sembolize edilir.
\ ! I sİ iv A 53
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 53/255
Mısır Tanrıları
Aynca bkz.
Mısır krallığı.suy fiı 6 4 0 5
Osi r is
Osiris öldürülüp
f) ii ıra la ra
ayrıldıktan soııraersel parçaları
Inplnmp hir
araya getirildi
ve ınııınvalandı.
Hüylece yeniden
canlanıp
yerallnıuı veyaşamdan sonraki
dünyanın ölümsüz
hükümdarı oldu.
Olüınü yenmesi
mumyalanmış
bedeniyle,
hükümdarlığı isedeğnek, gürz ve u t e f (acıyla simgelenir.
Doğal diinya Mısırlı vazırılar ve sanatçıların tanrılarının
temsilinde kullandıkları seıııhollerin birçoğuna esiıı kay-
nağı olmuştur. Gökyüzüne baktıklarında, tezahürlerinden
birine bürünmüş olarak gökyüzünü katedeıı güneş tanrısı
Ra’yı gördüklerine inanırlardı; havada süzülen bir doğan
onlar için I Iorus’u. daireler çizen bir çift çaylak ise İsis ve
kız kardeşi Neftis i temsil ederdi. Bu tanrıçalar çaylak kı-
lığında. ölümü ve veııideıı doğımıu kendi sembolik temsi-
line zemin oluşturan erkek kardeşleri Osiris’i arayıp onun
ardından yas tutarlardı. Ayrıca I latlıor’a olduğu gibi lsis’e
de ana tanrıça olarak tapındırdı. Bu nedenle lıer iki tanrıça
da ineklen beslerken betimlemedi.
A na tan r ıç a İs is
Isis de I latlıor da
güneş diski ile öküz
boynuzlarındanolıışaıı hir başlıkla
resmedilir, f iravun
I lomnheh (lık.
MÖ 13101307)
gömülündeki duvar
resmine ait hu
detayda, soldakitaht hiyeroglifi
s aye s i n d e 1 a n r ı ça m n
İsis olduğunu feşhis
edebiliyoruz.
54 a r n k \
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 54/255
O r î lRa
Mısır ııı giiııeş tanrısı lîn'ıuıı birçok
tezahürü vardır; örneğin doğan şeklindetemsil edilen Rcllonıkti. Fn çok da, güneş
diskini temsil eden (bazen üzeri ur<wus\ı\ kaplanmış olarak; bkz. .s*. 65) ve genellikle
kırmızı renk te bir çembe rle sembolize
edilmiş ve bu sık sık onım başlığı olarak
betimleıııniştir.
Horus
Firavunla özdeşleştirilen I lonıs
yükseklerden uçarak her şevi gören doğanla(bazeıı tümüyle bir doğan bazen de doğan
başlı bir adanı olarak) sembolize edilmişti.
Tanrısal krallığın simgesi olduğu için
çifte taç (j)sclırııt) giyerdi. ReI lorakti
olarak temsil edildiğinde ise tacı bir güneş
diskiydi.
Is is ve Nef t is
Isıs Osiris'iıı karısı (ve kız kardeşi) ve
1lorııs un annesidir. İsmi (Isis “lalıl"demektir) tahtın biyeroglif temsili olan
baslığıyla (solda) sembolize edilir. Neftis
Isis ve Osiris'iıı kız kardeşidir. Başlığı
(sağda) isminin biyeroglif biçimini gösterir:
geııiş bir konulu tarifeden dış duvarın
tepesindeki kâse “Kviıı I lam ım 1’ olarak
okunur.
Hathor
I lallıor a ana tanrıça o larak tapınılır,
dolayısıyla da gene llikle emziren, sut vereninekle temsil edilirdi. Sığır sembolü genelde
gi’meş diskini kap say an sığır boy nuz larıyla
kısaltılır ve bu aynı zamanda Isis’i de temsil
ederdi, i ler iki Mısır tanrıçası da farklı
mitolojik geleneklerde I lorııs un anası
olarak bilinir.
\ f h \ k \ 55
M T l
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 55/255
Mısır Tanrıları A ynen bkz.
Kylıt'le,say fii 1? |
Ma’a t
Evrensel düzen ve
uyum, adalet ve
hakikat tanrıçası
M a'at genelde
kalasına taktığıdevekuşuiüyüvle
temsil edilmişti.\ arlığı, örneğin
kalp tartma
töreninde, hakikatitemsil eden hu
tüyle de sembolizeedilirdi.
Ylısır’nı Oliilcr kitabı udu en çok anlatılan sahnelerden
biri kalf) tartına töreniydi. Osiris’iı ı muhkeme salonun-
daki tan rılar aras ınd a ilahi yazıcı Hintli ., mumy alam a
tanrısı \nubis, hak ika t ve adalet t anrıç ası M a’at. vardı.
B u tanrı lar ın l ıer bir inin ve daha pek çoğunun—ana
sembolünde esin kaynağı doğaydı. /İra Antik Mısırlı lar
çevrelerinde y aşayan var lıkla r ile kıt İsal diyarda yaş a-
yanlar arasında sembolik bir bağlantı kurmaya son de-
rece y a t k ı n d ı l a r .
Ka lp t a r tm a t ö ren i
Üçüncü Ara Donemden (MÖ 1070712) kalıtın bir alışap sandık
üzerindeki İm delaylaııdınlımş salıııe Anııbis i öleıı kişinin kalbini
başına küçük bir tüylü taç takılmış Ma al figürüyle Unlarkengösterir. Ibis başlı Tlıoth. talıtta oturan lte1 lorakli ııııı luızıınmda.
ölen kişinin ""temize çık lığını” gösteren neticeyi kay dediyor.
56 M' R K \
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 56/255
A n u b is
.Nekropolis luıırısı Aııııhis siyah hir çakal
vcva köpekle «imgelenildi: zira göıniialanlarında küpekgillere sıkça rastlaııınlı
ve Aııııhis' in Mısırlıların mezarlarım İm
leşçil lıayvaıılardaıı koruyacağı varsayılırdı.
Bir f)syclt(if)oınf) yani “rıılı kılavuzu* olan
Aııııhis ayrıca ölüleri Osiris in mahkeme
salonuna gül ürürdü.
Thoth
Av. bilgelik, bilgi, ölçiim laıırısı ve ilahi
yazıcı Tlıollı iki hayvanla sembolize
edilmiştir: I labeş maymunu ve ibiş.
Dolunayı taşıyan hilal şeklindeki aydan
oluşan başlığı onun ayla bağlantısını
vurgular ve ayrıca çoğu kez yazıcı
aletleriyle betimlenir.
S e k h m e t
Savaş tanrıçası ve hastalık getiren Seklımel(“Kınlrelli Olan'”) dişi aslanla temsil
edilirdi. Bu dişi aslan şekli oıum vahşi ve
saldırgan olduğunu gösterir, aynı zamanda
da kızgın güneşi sembolize ederdi: zira altın
sarısı aslanlar güneş varlıklarından sayılır
ve Seklıın dÜ n B a’ııııı —ya ela “güz’T m
kızı olduğuna inanılırdı.
K h e p r i
Mısırlılar dışkı öbeği iten bokböceği ilegüneşin gökteki hareketi arasında paralellik
kurmuş, yuvarlak öbekten çıkan yavru
bokböceklerini güneşin şafak sökerkenki
görüntüsüne benzet iniştir. D olayısıyla
bokböceği klıepri’yi, yani güneş tanrısının
sahalı görünümünü simgeler.
\ I HİK A 57
Mısır’ın Kutsal Sembolleri
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 57/255
Mısır’ın Kutsal Sembolleri Aynen bkz,
(c im r i i göz.sayfa 123
Keli harı. *avfa I7*
A n k h
Anklı t'l>c<li \ asamı
simgeler. Kimine gön*
hir anal ı lar , k imine
gön* hir sandalet
kayısı şeklind edir:
oval ve “T " peklindeki
l inç koıııhinasvomı
ise erkeklik ve
dişiliğin ya da Isis ve
( )sir is in b ir leşimini
veya ölümü yenıne\ i temsil eder.
Mısır sanatında en sık görülen semboller arasında, ha-
yat, sağlık, refalı ve sonsuzluk gibi insanoğluna dair en
temel ve en önemli kavram lara işaret eden semboller va r-
dır. A n k h , Horus’ıııı gözii, asa (n a s ) ve s l ı e ı ı halkasıyla
gösterilen bu sembollerin güçlü sihirli özellikleri olduğu-
na inanılırdı. İnsanlar muska biçiminde tasarlanan İni
sembolleri takar veya taşırdı, aynı zamanda da ölülerin
yeniden dirilmesine yardım edeceği ve dirilişten sonra
sonsuza dek sorunsuz bir hayat sürmelerini sağlayacağı
umuduyla naaşla birlikte gömerlerdi.
Hayat ve güç
Koni Om bo'daki
Sob ck ve Ilaroeris
'tapm ağı nda yer
alan Ploleuıaios
I lancdaııı
(M Ö 3 0 4 3 0 )
dönemine ait
bu dek o rai i f
alçak kaba r İma
detayında, bir
ankh a asala rıUılmava varavan
iki kol verildiği
göriiliir. Asaların
baş kısımları
hayvan başlarıyla
olan bağlantılarım
vurgulamakladır.
58 X Hik \
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 58/255
H o ru s ’ u n g ö zü
I lorus ım güzü {mljal) sağ ya «la
s o l göz şeklinde tasvir edilirdi.
İkisi de kutsal llnnıs doğanının
her şeyi gören gözünü temsil else
de, sol göz ayı, sağ göz ise giiııeşi
belirtirdi. I tfjal sağlığı, kuvveti,bütünlüğü ve m ükemmeliyeti
simgelerdi ve onun kötülüğe
karsı koruyucu gücü olduğuna
inanılırdı.
A sa
Mısır tanrıları idlerinde u as yani
asayla resınedilirdi ve tanrıların
elinde lııllıığıı asa, özelliklezenginlik ve esenliğe işaret
edilmiyorsa, temelde "iktidar"
ve "hükümdarlığı" sembolize
ederd i. \<jılı üst ucu ve ça ta llı ah
ucuyla asanın tasarımında bir
hayvanın başı ve ayaklarından
esinlenilmiş olabilir.
S h e n h a l k a s ı
Ikişi ve soııtı olmadığından sheıı halkası
yaşam ve ölüııı döngüsünü veya sonsuzluğu
simgeler. Halkaya eklenen yatay şerit,halka bilimini oluşturan düğümlü ipin iki
ııcnını gösterirken, merkezdeki dairesel
sekil shen halkasına koruyucu güneşle ilgili
olumlu çağrışımlar katar.
\ I KİK \ .59
Mısır’ın Kutsal Sembolleri
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 59/255
Mısır’ın Kutsal Sembolleri
A y rıc a bkz .
LoUıs, sayfa 113 Lotus, sayfa 123
Lotus çakrası, sayla UO
Guııel olarak Mısır sanalında göriiloıı birçok sembo-
lik oğe, firavnnım krallığının ve lebaasnıııı başarısı ve
refahı için hayali bir önem taşıdığı kabul edilen birlik,
uvıutı ve istikrar ilkelerini sadece onaylamak değil, ayııı
zamanda da sihirli bir şekilde harekele geçirmek üzere
tasarlanmıştır. Ilıı yolla lotus çiçeği ve papirüs bitkisi gibi
doğadan esinlenilmiş sembol-
lere kalman katman anlamlar
(lıeııı tekil bcııı ikili) yükle-
nirken, ikilik ve süreklilikle
ilişkili derin kavramları ifade
etmek için de se m a- ta n i m o -
tifi ve d je d sütunu gibi başka
semb oller geliştirilmişi ir.
Ö t e k i d ü n y ad a y e n i d e n d o ğ m a k
I ü. I luiledutl (lÖlK'lllilKİC
(M(> 13071!<)()) yaşamışKluıbekheıUm ve karemin
ahşa p lalı il üzerine resm edilmiş
ikili hir portresi. I lonıs’ım bir
çili koruyanı gözü taralından
gözalIrıırn çittin çevresi, yeniden
doğumu sembolize eluıek iizere
belirgin bir şekilde betimlenen
lotus çiçekleriyle süslenip
şenlendirilmiş.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 60/255
L o t u s b i t k i s i
(dizel vr hoş knkıılıı mavi lotus çuııııırlıı
sıılanla yetiştiği ve güneş ışınları vurunca
açıp günbatuıııylu yapraklarını kapadığıiçin, kadim sularda yaşamın dogmasını vr
yaııı sıra doğurganlığı ve nliiıııdrıı sonra
dirilişi simgeler. Lolııs ayın /amanda
Yukarı Mısır ı temsil eder.
Sem a-tau i
“İki ülkenin Kirliği" (Aşağı ve Yukarı
Mısır) anlamına gelen semıı-tııııi sembolü
firavunun lalıfııu sık sık süslemiştir.
Merkezinde, soluk Korusunu ve ciğerleri
temsil eden germi (“Kirlik") hiyeroglifi
vardır ve çevresindeki lotus ile papirüs
bitkilerini (sırasıyla ^ııkarı ve Aşağı Mısır ı
temsil ederler) birbirlerine bağlamıştır.
Pa p i rü s b i t k i s i
Kab a “kâğıt taba ka larının ve dalın
birçok faydalı şeyin yapımında kullanılan
papirüs bilki>i Mısırlılar için çok değerliydi.
Naratılıştaıı sonra meydana gelmiş ilk
tepede yetiştiğine ve gökyüzünü tuttuğunainanılan papirüs
bitkisi yaşamın
serpilmesi, sağlık ve
mutluluk anlamına
gelir, aynı zam anda
da Aşağı Mısır ı
simgelerdi.
Djed
Djeri sütunu başlangıçta doğurganlık
sembolüydü, ancak zamanla yüce (Kiris in
belkemiğini, yani istikrarı temsil etmeye
başladı. *Djetlin yükselmesi" töreni
firavunun yıldönümü ya da ölümünde
eaıılandınlınlı ve sıradan Mısır balkı bu
güçlendirici sembole ait temsillerle birlikte
gömülürdü.
Masai Kalkanları
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 61/255
Masai Kalkanları
Afrika mıı doğusunda yaşaya n Masai halkının savaşçı
larmııı (morcuı) yaptıkları kalkanlar gün geçt ikçe birersaııat formu olarak görülmekle birl ikte , hem savunma
am acı laşır he m de yüzeylerini süsleyen semboller volııyla
sahipleri hakkında birçok bilgi aktarırlar. Masai halkının
erkek çocukları uygun yaşa geldiklerinde, tn oran yani
savaşçı s ıfat ını kazanmaya layık olduklarım ispatlama-dan önce hep birlikte sünnet edilirlerdi. Manda derisiyle
kaplı oval şeklindeki kalkanlar üzerine resmedilen
semboller (s ı r a t a ) onların tn oran olduğunu ilan
ederken hem bağlı oldukları klanı ve yaş
kümesini hem de (zam anla) gösterdikle-ri bireysel kahram anlık ları i fade eder-
di. Kullanılan temel renkler siyah,
beyaz ve griydi; kırmızı kendini
kanıtlamış savaşçılara ayrılmıştı .
Masa i savaşç ıs ın ın i şa re t le r i
DaJıa ilk bak ışta bir M asai
tnoramııa ya da savaşçısına
ail olduğu anlaşılan bu mandaderisiyle kaplı kalkan, sırata
segirayYd. yani stilize edilmiş
deniz salyangozu kabuklarından
oluşan dikey bir çizgiyle ikiye ayrılmış.
Kalkan oııu kullanan kişinin savaşçı
kardeşleri, kişisel geçmişi ve savaştaki
performansı hakkında bilgi veren semboller desergilemektedir.
A y r ıc a bk z.
Kızılderili kalkanı.sayla 33
Avrupa'n m arınalıkalkanları, sayfa 33
\ \
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 62/255
Sırata seg i ra
Kalkanın ortasından göçen sirala segira deseni onu dikeyine keserek iki eşil parçaya
böler. Sirala segirayı oluşturan motif ve
renkler çeşitli olsa da. geleneksel olarak
güeüıı ve (alillin sembolü olan deniz
salyangozu kabuğu üzerine kuruludur.
Kiş i se l sembo l l e r
Önden bakıldığında, kalkanın sağ tarafını
süsleyen semboller genelde ona sahip
ola ıı rnoran hakkında kişisel bilgiler
verir. Örneğin bu semboller belirli bir aile
grubuna aidiyetin işareti ya da takdire
değer bir kahram anlığın kayd ı olabilir.
Yaş kümes i ve k l an sembo l l e r i
Aynı yaş kümesinde ya da klanda olanlarınkalkanlarınd a genelde solda olmak
iizere ayııı elips biçimli motifler bulunur.
Dolayısıyla bu şekiller ortak deneyim veya
kan b ağıyla birbirine kenetlenmiş belirli bir
ınoran g rııbıııı 1 1 1 1 aidiye t ini simgeler.
Si ra ta e l l ang arbw a l i
Sirala e l fa ı ıgarbıoa/ i denilen kımızı
leke ya da çiçek motifi bir askerin savaş
meydanında kazandığı madalyaya
benzetilebilir, çünkü ç arpışm a esnasında
sergilenen sıradışı cesareti ifade eder. M or aı ı bu sem bolü ancak bir şefin onayıyla
kalkanına çizebilir.
Mısır Krallığı
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 63/255
Mısır Krallığı
Ayrıca bkz. Pscftenlı sayfa 48Osir is, savla 54
Aıı l ik Mısır sanatı tanrı lara da ölümlülere de yer verir-
ken, dünya üzer indeki yaşamı bo yıniea I lorı ıs ’mı ku l-sa! temsilc is i olduğuna inanı lan ve ölümünden sonra
Osiris ’le özdeşleş! i l i len firavun figiirii onla rın arasın da
benzersiz bir ko nu m a sahiptir , f i ravunun kişil iği, çe -
şitl i kral portrelerinin, bazıları Yukarı ve Aşağı Mısır ı ı ı
ı ıyıuı ı içeris indeki birl iktel iğini anışt ıran çeşit l i sembo-lik unsurlarıyla bilhassa taçlarla ayırt edilir. Vcv/te.v
başlığı ; ı ı rae ı ı .v; takma sakal ; değnek ve gürz; boğa kuy-
ruğu gibi başka kraliyet simgeleri de onııı ı kutsal hü-
kümdarl ığını sembolize eder.
N em e s baş l ığ ı
Firavu n un nemes başlığı, laimaş aşağı
inip omuzların ön
kısmından sarkaraksır t la toplanarak
şekildi' şeritli sert
keten bezden
yapılırdı. Başlığın
uslan yelesine,
yani güneş
v e B a y l ailişkilendirilen
a s la n a
benzemesinden
dolayı sembolikbir anlamı vardı .
Yera l t ı dünyas ın ın
k r a l ı
Firavun Iloremheb’in
( h k . M Ö 1 3 1 9 1 3 0 7 )
Krallar Vadisi ndekimezarına yapılmış
bir duvar
resminde Osiris’iıı
mumyalanmış figürübetimlenir. Başında
a t e f lan , el inde
değnek ve gürzlegörülen yerallmın
kralının yeşil teni
bitkisel yaşamı ve
yeniden doğumu
simgeler.
64 \ H t İ K \
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 64/255
Uraeus
krallığa saldıracak herhangi bir güre ateşlizclıir tükürmek üzere firavunun gözlerinin
iistiinde durup salıa kalkınış kobra yılanı
itmen,s lanrısal koruıtıavı simgeler. / nteıt.s genellikle kobra tanrıçası Udjaı ı temsil
ed er, \ tırak Ha nın gözürüi de işaret
edebilir.
D e ğ n e k v e g ü r z
Mısır m krallık simgelerinin önemli
sembolik öğelerinden biri olan değnek(aslen çiftlik hayvanlarım kontrol etmek
iyin kullanılırdı) ve gürz (eskiden kanıyı va
da sinek kovum olarak kullanılmış olabilir)kralın otoritesini temsil eder. Ayrıca
firavun ile onun gibi bu aletleri taşıyanyera ltı dü nyası ııiıı kra lı Osiris ara sında bağ
oluştururlar.
Takma sakal
Kiravıınım kayışla bağlanmış sertgörünüşlü takma sakalım doğalmış gibi
göstermek iyin herhangi bir yabaya gerek
duyulmamıştır, yiiııkü bu onun bükümdür
statüsünün sembolüdür. Bu tip bir sakal
ucu kıvrık olarak betimlendiğinde, aınay
kral ile Osiris, yani yeraltı dünyasının ilabi
hükümdarı arasında bağ kurmaktır.
Boğa kuyruğu
İMravıuı yoğu kez beline bağlanmış
stilize bir kuyrukla betimlenir. Bu boğa
kuyruğunu temsil eder ve amay firavunun
tabiatındaki havvani kuvveti, saldırganlığı
ve cinsel gücü sembolize etmektir: bunlar
sıklıkla ‘"giiylii boğa” olarak anılan
hükümdarların ideal nitelikleri olarakgörülür.
i K A 65
Mısır Hiyeroglifleri:
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 65/255
Mısır Hiyeroglifleri: Firavunun Beş İsmi
Ayn c. ft bkz.
II o n ı s. sa v i fi ÖÖAntik Mısır’da her firavunun beş “resmi” ismi vardı:
Monıs isnıi; İki I (a ti lin in ismi; Altın l lo n ıs ismi; talıt
ismi yani p ra e n o m e n : ve doğuştan gelen isim yani
n om en. Doğuştan gelen isimler kişiden kişiye değişse de,
unvanın cinsini göstermek için aynı hiyeroglif sembollerkullanılırdı. Mısır sanatında karşınıza çıkan bu görsel
işaretler kralın bir ya da birden fazla ismi olduğuna
dikkatinizi çekecektir . Bir p r a e n o m e n i veya no m en i
teşhis etmenin bir başka yolu da onları çevreleyen oval
kartuşlara ( s h e n u ) bakmaktır .
Horus i smi
Firavun, krallık
konutunun
kerpiç cephesini
ve arkasındaki
duvarları temsil
eden dikdörtgenşeklinde bir
çerçeven i 1 1 (srrrklı)
tepesine tünemişdoğanla göslerileıı
la ıı rı I lorusda
özdeşleştirilir.
Firavun ıııı I lorııs F i ravun luk ta ve rase t
isini hu seıvkhiıı 18. Haned an dönemine ait Tutankaınorı mezarındaki duvar
içine yazılmıştır. resm inde, l ııtaııkaıno u (sol) ve ardılı Ay (sağ) figürlerini
isim lend iren iki çift oval kartu ş görü lüyor. A y, Tı ıt arı kanton ıııı
mum yası ü zerinde, ülcniıı duyularım yeniden canlandırdığına
inanılan bir ayin olan ağzın açılması törenini icra ediyor.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 66/255
İ k i Hanım’ ın i smi
Akbaba ve şalın kalkınış kobrahiyeroglifleri, sırasıyla Yukarı ve Aşağı
M ısı rı leınsil eden ana 1a im halar Neklıbel
ve l djat ı simgeler. İler birinin üstünde
durduğu sepet (neb) ise “hainin""ı
ya da efendiyigösterir. Bu gruplandırma
firavunun “iki ilanınızını ya da neb ti
yani ismini tanımlar.
Taht i smi
Saz bitkisi ve arı hiyeroglifleri “saz
bitkisinden ve arıdan g elen” anlam ına gelir
ve bu da firavunun tabi ismidir (ayrıca onun
praen om em ya da nesn-bitysi olarak b ilinir).
Saz bitkisi Yukarı Mısır’ı, arı ise Aşağı
Mısır ı simgeler ve böylece unvan “Yukarıve Aşağı Mısır Kra lı” anlam ına gelir.
A lt ın Ho ru s is m i
Firavunun Altın llorus ismini vurgulayanhiyeroglif işareti iki bileşenden oluşur:
gösterişli bir tabure (esasen “altın”
anlam ına gelen hiyeroglif sembolik olarak
hem giiııeşi hem de yok edilemezliği ima
eder) ile onun üstüne tünemiş bir doğan
(kutsal llorus u işaret eder).
Doğuş tan ge len i s im
Firavunun doğuştan gelen isminin (ııottıen) başına kaz ya da ördek (.ve) ve güneş (re)
hiyeroglifleri konur: hu nedenle buna se-ve ismi de denir. S e “oğul” anlam ına gelir,
re ise Ka’vı, yani Güneş tanrısını gösterir.
Böylece bu ikili sembol “Ra nın oğlu”olarak kralın tanrısallığını ilan eder.
Ad i n k r a Sembolleri
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 67/255
Ad i n k r a Sembolleri
1'iŞIIH‘l‘k e /I İçemberler ,sayfıı 24Ö
Ayrıca bkz.
Batı Afrika’da Gana’da yaşayan Aslıanli (ya da Asaııte)halkı tarafından geliştirilmiş ad in k ra semboller toplulu-
ğu yüzlerce motiften oluşur. Bunların başlangıçla cenaze
merasimlerinde kullanılan kumaşlara basıldığı, ancak
sonradan giderek yaygınlaştığı düşiiniilıir. Bugünse el
yapımı nesnelerden mimariye, dokumadan şoleıı kıya-
fetlerine lıer tür nesneyi süslemektedirler. Bazı ad in k ra
sembollerinin ozgiin anlamları unutulmuş olsa da, çoğu
popüler ad in k ra evrensel örneğ in kutsala ve ölüme dair—
ilkeleri ifade eder ya da geleneksel bir deyişin sembolik
kısaltması olarak kullanılır .
Tanr ı andaçlar ı
(kıııa. kıımasiMeki
geleneksel bir
tapmakta ver alan
duvar resmindenalınan hu detayda
iki ad inkra sembolü
sergilenmekledir.Serlıesl çeviriyle
“Tan rı cennet lir '’anlamına gelen
Nyam e bir ibi ıro sora sembolünün
altında görülen (iye Nyu tne., Tanrı ııııı.
yüzünü ona
çevirenlerin sesini
duyup onlara yolgöstereceğini söyler.
Owuo a tw edee
A din kra sembolik
sistemine göre owuo a h r e d e e motifi,
yeryüzü ndekivaktimiz sona
erdiğinde bizi
bu dünyadan
öteki dünyayaçıkaran ölüm
merdivenini temsil
eder. Dolayısıyla,hepimizin günü
gelince öleceğini
hatırlatarak bize
erdemli bir havaî
sürmeyi tavsiye
eder.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 68/255
Mm usu y idee
M musu yide e adin km molifi kutsiyeti ve
ayn ı z am and a iyi I al illi sem bolize eder.
Bazı yorumlara göre, hu işaret kedinintitizlikle kendini tem izleyip pisliklerden
arındırmasını akla getirir, dolayısıyla
saflığı, kötü talihin defedilmesin! ve
kutsanımijlığı ifade eder.
Mm ere dane
Mrnere d an e motifi ad inkra sembolik
dilinde bize “zaıııaıı geçiyor” demektedir.
Birbirinin ayna imgesi üçgenler zanuııı
ölçen kuııı saatini akla getirir: onları
birleştiren çember ise hiçbir şeyin sabit
veva ayııı kalmadığının teminatı olan
zamanın sürekli hareket halindeki
sonsuz çevrimini temsil eder.
A d in k rah en e
A din km ltene “a d in kra ııııı kralı de m ektir
ve bu motif ad inkra sembollerinin en
önemlisi kabul edilir. Birçok emsaline esinkaynağı olduğu düşünülen adinkraheneını ı ilk anlamı liderlik vasfıdır: eşmerkezli üç
çember şeİliği, yayılmayı ve yandaşları
işaret eder.
Gye Nyame
Kıı popüler ad inkra sembollerinden
biri. "Tanrı hariç” anlamına gelen ve
insanın ‘Ta nr ı dan ba şk a” hiçbir şeyden
korkmaması gerektiğini ifade eden (İye Ny ame motifidir. Dolayısıyla bu şekil
bir yerde Nva ıııe’nin ımıt lak gücünü ve
evrensel üstünlüğünü belirtmektedir.
Ad i n k r a Sembolleri
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 69/255
Ayrıca bkz. Aziz Aııd m is ,
sayfa 185
Kaç, A r i e s .
sayfa 219
Çağrış! irdik kırı alasözleri ne, hikâyelere ve kavr amla ra
aşina olanlar a d i ı ı k m sembollerinin dekoratif tasarımlar-dan ibaret olmadığım, “nasıl yaşamalı” sorusu hakkında
anlamlı mesa jlar ve akıllıca öğiiıler içeren bir başvuru kay -
nağı olduğunu bilirler. INc ki bazı
a d i n k r a sembolleri övk stilize
edilmiştir ki. konuya yaban-cı olan bir kişinin özellikle
de şekillerden yola çıkarak
anlamlan hakkında bir
taliminde bulunması zor-
dur. Gerçi, tarak biçimi-nin kolayca seçildiği d u a f e
deseni örneğinde olduğu
ıızere, dalıa temsili sembol-
leri yorumlamak o kadar
da zor değildir.
A y in ta rağ ı
Aslımıı iler i■ı cena ze
(örenlerinde kullandığıdüşünülen soldaki alışap tarak
ile duafe adinkra samlmli'ı
arasında sa götürmez lıir
bağ lant ı varılır. Tarağın
sapının ortasındaki yiiz,
bir doğurganlık sembolü olana k u a b a figürünü andırır.
70 I İt I h. \
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 70/255
Nya m e nnıvu na m aw u
Dört ucu nvnl şekilli lıir linçi andıran
a d i tıkm sembolüne “Tanrı ölmez, öyleyseben de ölm eye ceğ im 1" anlam ımı gelen
nyam e m um na un um denir. Dolayısıyla
Nyaıııe ııiıı ye ona inananların ruhlarının
ölümsüzlüğünü arıla!ır.
D u a f e
Dua/e adin km s em bo lü Aslımı t i
kadınlarının kullandığı ahşap tarakla
temsil edilir. Böylelikle, kişinin görünüşüyle
gıırur duyması, bakımlı ve güzel olmak
gibi, geleneksel olarak kadınlara atfedilip
değer verilen niteliklerin yanı sıra, daha
güçlü ‘‘kadınsı” erdemler olaıı diğerkamlık
ve başkalarının bakımını üstlenmek gibianlamlara da gelir.
Dw enn im m en
Duennimmen yani 'koç boyn uzlan”
dedeninde, bevaz bir alan ı çevreleyeniki çift koç boMiıı/ıı tasvir edilir. Koçlar
dü\üşürken boynuzlarım kullandıkları
için dırennimıııen saldırganlığı akla
getirir. Vıırak belki de boy nuzlar birbirin e
kenetlenmiş ve hıı yılla insanlara
boMiıı eğmiştir. O halde mesaj özünde
alçakgönüllülüğü ifade eder.
A k o k o n an
Ikoka ınııı ' ‘tavıık barağı" anlamına gelir
ve bıı ndiııkm sembolü “tavuk civcivlerini
a\ağıtım altında ezse de onları öldürmez *
gelen ekse l <ley işi t ti ha tırla tır. Dolayısıyla
aııııe ve babaların aynı aııda lıeııı sert lıeııı
ile sevgi dolıı olması gerektiğini ifude eder.
\ 1 B t K \ 7 /
Giriş
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 71/255
ş
\ }T ic a h k z .
I lo / .k ı r w* r l i l«* r i ıı i ıı
üavaşç ı M ' in İH i l le r i .sayfa Atnfl?
kozmos ve < lo£ı ı l
d ü n y a ,
savfa 1(111
A
Dıığal I >i t; i11111•i' ve seınl ıoller Amer ikan uyga rlık ları nın lıcr
tiirlii sanat fontumda baskın olup, burada yaşayan insan-ların tarih boyunca çevreleriyle kurdukları bütünsel bağ-
lantıyı yansıtırlar, keza llopiler ve Mayalar gibi tartınla
uğraşan uygarlıkların sanallarında, stilize edilmiş ekin ve
yağ mur formları göze çar park en. Vzlekler ve kuzey \ıne
rika bozkır terlileri gibi savaşçı ve avcı topluluklarkendilerini yırtıcı hayvanlarla özdeşleştirmiş,
böylelikle de onlardan işaretler vapıp.
Vood oo ('ecelerinde olduğu iizere (hkz.
s. S2 ). onlara ruhani bir varlık atfe t-
mişlerdir. Bu yaratıklar, kuzeybatıPasifik kıyısı nda görüldüğü gibi,
aynı zamanda klan kimliğini işaret
eder, dek orat if ve faydalı sembolik
sistemlerde önemli bir rol oynarlar.
K o r u y u c u g ü ç
Bir I lidatsa (Bozkır \erlisi) savaşçısı
Ifitıâ yılı dolaylarında İm geyik
derisiyle kaplı kalkana gösterişli lıir
lıoz ayı resmi çizerken, lııı yırtın
hayvanın simgelediği koruyucu güeii
harekele geçireceğini U I I I I I I etmiştir,kaplamadan sarkan kartal tüyleri lııı
kuşun giicümi. eesurelini ve aynen
giiııeş ışınlarını temsil eder.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 72/255
Karga Ana k a c h i n a s ı
Angınısm ısontU ıkd yani Karga Ana tüm
k<trlıin(i\i\nn. yada kuzey Amerika ıım
güneybatısındaki i lopi insanlarının
yardımcı olarak gürdü^ii liim ruhsal
varlıkların anası kuhııl edilir. Ksasen iki
yanına karga liiylcri takılını.'; lurknaz
başlıklı maskeler ve ovııneak bebeklerle
sembolize edilir.
Mıs ı r b i t k i s i
Mısır Mezoaınerika da temel besin
maddesi olarak o kadar önemli bir ekindi
ki. yaşamın ve bereketin bu evrensel
sembolü ilahi bir konuma sahipti. Örneğin
Mayaların erkek mısır ilahlarının birçok
tasvirinde bu tabiim başağı va da koçanı
insanın viiz batlarını ya da başlıkları
andıran motiflerle birleştirilmiştir.
Tavşan
Tavşan \zteklerin 2(>0 günlük takviminin
bir parçasını oluşturan 20 gün isminin
çevriminde sekiziııei günü (Toelıtli) temsil
eder. YlrzoaııırrikaMa lavsan özellikle ayla
ve fm Ufuc denilen bu lanık lığı nedeniyle
sütü, doğurganlığı ve anneliği çağrışiıraıı
alkollii bir içecekle özdeşleştirilir.
Ayı
kuzeybatı Pasifik kıvısı'nda yaşayan
Amerikan yerlilerinin sanat (‘serlerindi* temsil
edilmiş birçok klan hayvanında olduğu gibi,
bıı avı da kulakları kafasında lııç şeklini
alınış hiçimde resmedilmiştir. Av rıea geniş
pençeleri, birçok dişi ve dışarı fırlaıııış bir dili
vardır. Ayı avcılıkta ya da ev idaresinde güçlü
ve kabiliyetli olmayı simgeler.
k■\mi:niKA 73
Navaho Feısi
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 73/255
A yn en bkz.
Dönen k l in ik ,
sayfıı Ol(ö' ikkuşuğı.
sayfa 20
Navalıo )*e/si yaııi “ku tsa l i usan l a n ’ . Kul sal Yol gibi
sağalıına ya da uyum sağlama törenleri için özellikle ya-ratılan, kum veya toprak boyuyla yapılmış resimlerde be-
timlenir. Önceden belirlenmiş kalıplara ve ilkelere göre
yapılan bu resimler lıeın kutsal (j v i varlıkları için taşıyıcı
görevi görürler) hem de kısa ömürlüdür (löreıı sonrasın-
da iııılıa edilirler). Bu imgelerin kutsal olmayan ve dahakalıcı benzerleri günümüzde kilimlere ve battaniyelere
dokunmakta ve Navalıo yerlisi olmayanlara y c i sembo-
lizmi ve işlevi hakkında bilgi vermektedir. Bu ruhani var-
lıklar önden stilize ve sabit bir şekilde resmed ilmiş uzun,
dik vücutlu insanlar biçiminde temsil edilir.
“ D ö n e n k ü t ü k l e r "
Genellikle G ece
Yolu İlahisi için
('•anlandın laıı“döııeu kütükler”hikâyesini leıııel
alan hu Navaho
kııın resminde dört
çift kadın ve erkek
y c i vardır. Bundanbaşka, gökkuşağı
tanrıçası ve
Konuşan l aıı n da
görülebilir (resmin
tisi kısmında, elinde
sincap derisinden
bir çanla tutuyor).
7f İ İ
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 74/255
Konuşan Tanr ı
I laslscvnlli (Konuşan Tanrı veya SessizKonuşan) ( İm i Yolu H allisi'tule öne
çıkan ve doğu, giiııdoğıınııı ve m ısırla
ilişkilcn dirile ıı öne mli bi r yen lir. Hu eğ iliri
rıılı hevaz hir yüzle: liderliği simgeleyen,
tüyleri dik hir başlıkla; ve içinde mısır
poleni bulunun sincap (kirişinden bir
çantayla temsil edilir.
Kadın yei
Kadın y e i Navaho kuııı resimlerinde vedokumalarında genellikle kare ya da
dikdörtgen kafalarıyla lamını . Buna ek
olarak, bu kadnı figürlerini temsil eden
renkler çoğunlukla mavi ve beyazdır.
Ayrıca süsleme amaçlı düz çizgiler
eklenebilir.
Er k e k y e i
Erkek ye i dişi muadillerinden genel olarakyuvarlak kafalarıyla ayrılır (çünkü iki cins
de elekli tasvir edilebilir). Erkek ruhunu
simgeleyen diğer nitelikler arasında, siyah
ve sarı renk kullanımı ile şimşek ya da
çarpık çizgi süslemeleri vardır.
Gökkuşağ ı tan r ıças ı
Gökkuşağı >Wsi Navaho sanatındakidiğ er.)W figürlerini çevreleyerek, hoşluk
(“rıılı açıklığı”) doğuda ya da üstte olacak
şekilde iiç kenarlı hir “çerçeve” oluşturur.
Bu koruyucu tanrıça >Wniıı gökyüzü ile
yeryüzü arasındaki yolunu simgeler ve
ıızıın, çok renkli bir bedenle gösterilir.
\Wr. R İ K \
Hopi K achi rıal ar ı
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 75/255
Aynmbkz. Kuzey Ajn crik a’ıım kuzeybatısında yaIh ılalo . s i f t ı a 7 * | i . ı ı
şayan, lanına dayalı Itır toplııııı olanI lo|)Mer kış gündüniiımi ile yaz sjiiııjö
mimii arasındaki dönemde 0(1(1 kadar
I«u'/ıiıımııı\ (yağmur getiren doğa ve
bereket ruhları) aralarında yaşadığına
inanırlar. Hu zaman zarfında, onlarıcanlandırarak aracılık edenlerin giydik-
leri kostümler ve maskelerle sembolize
edilen bu rıılısal varlıkların eşliğinde ri
tiicl danslar icra edilir. I ler bir kuchi/KiM
tan ımla yan nitelikler ve sembo ller ençok /u/j/ctalarıııda ya da başlıklarında
göriiliir) , gen elde I lop i çoc uk lar ına eği-
tim amaçlı verilen ve bugünlerde hızla
bir sanal biçimine dönüşen, kavak kö-
künden yapılmış oyuncak bebeklerle
çoğaltılır.
Z u n i l e r i n k a c h i n a b e b e k l e r iKfujıi/ifilar sadece I lopi kiilllinine mahsus
değildir, diğer Amerika yerlileri içiıı de
önemlidir. İhı alacalı Inılaealı Zııııi k(iclıiıuı hchnği İÜ 15 yıllarım la ahşap, hova. h am denve başka ıııalzemelerdeıı yapılmış. Kafasındaki
boynuzlar hir bufalo knriiıı<ın\ temsili
olduğunu gösteriyor (ayrıca karşı sayfaya
bakınız).
76
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 76/255
G ü n e ş k a c h i n a sıGüneşin rıılııı olarak görülen Tawa (Güneş)
kachi ıum lıalivle sıe.aklık, ışık ve mutluluk
anlamına gelir. Çeperi tüylerle bezenmiş
yuvarlak başlığı, ışıyan güneş diskini
sembolize eder. Ihı yuvarlağın alt varım
dilimi gök mavisine, üst yarısındaki iki
çeyrek dilim ise güneş kırmızısı ile sarıyaboyanmıştır.
Ke lebek K ızKimileri onu bir kad t i na olarak görmez,
ama bir tören dansçısı olaıı Malilik Mana
(Kelebek Kız), başına b ir “saygı nılıu”
( kad a na ) f ab l d a sı tak m ış o larak temsil
(‘ililir. Kelebekleri ve mısırı (ikisi de
bereket ve vaşaın demektir) işaret eden
semboller, şekli yağmur bulutunu andıranbu i a b l d a y ı süsleyebilir.
Kar ta l k a c h i n a s t
Kwalıu (kartal) kach i na sıyla özdeşleştirilen
kostüm bir çift kartal kanadından, sarı
gagalı lurkuaz bir maskeden ve tüylü bir
başlıktan oluşur. Kartallar, insanlar ile
ruhlar filemi arasında mesaj taşıdıkları
düşülmesiyle, Ho pileree kutsal addedilir.
Beyaz Bu fa lo k a c h i n a s t
Mosairu (Beyaz Bufalo) kachinast. başına
bir çift kıvrık uçlu bufalo boynuzu lakmış
lıalde resm edilir, \vn ca hevaz şeritli başlığı
ve kosiümü hayvanın postunu akla getirir.
Türlerine ender rastlandığı için beyaz
Imfalolar kutsal addedilir. Kutsiyeti veya
talibi sembolize ederler.
UIKRİKA 77
Aztek Tanrıları
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 77/255
Aztek Tanrıları
Sorguçtu yılan,HaylnAskU*|)i«H*ıııı asası.savla 2<)
A yrıca bkz.
Xoch ique t za lOııetzal kuşununkızıl ve yeşil tüyleri
güzelliğin doğal lıir
sembolü olarak hayli
değerliydi. Bu zarif
kuş ideal kadınlığı
lemsil (‘den sevgi v<‘doğurganlık (anrılası
\<x‘lıif|ıi('lxnI la
( Oııelzal Çiçeği”)
ozdeşleşl irilirdi.
\(M İıi<|iıelzal genellikle
kalasında kuş
ıııdrıımlriı oluşan bir
haslıkla resınedilirdi.
Is ]mrıyol i s l i lac ı lar taraf ından yok edi lene kadar
Mezoamerika da lıiıkiim siireıı Azlok uygarlığı kendinden
önceki uygarlıklardan, özellikle de Mayalardan birçok tan-
rıyı miras almıştır. Bununla beraber, bu tanrıların kolektif
ve bireysel özellikleri Azlek halkının
ilgi ve ideallerini yansıtsa da, temsil
edilen sembolik değerlerin çoğu
İnaıı önceki panteonlardan türe-
miş hem de doğadan alınmıştır.
Gerçeklen de Aztekler i ı ı
oldukça stilize edilmiş bir
sanatı olduğu lıalde. örneğinO o
günümüze kalan heykeller ,
el yapımı nesneler ve tezlıipli
yazmalarda, oı ı lann tanrı la
rım tespil edip tanımlamaya
yardımcı olan liiylü ve yılaıısı
formları seçmek zor değildir.
Yı lan e tek l i tanr ıça
Meksika ııııı Telmaeaıı bölgesindel>ııhıııaıı Azlek figürü CoatliciKMiiıı
birb iri içi no geçi niş çın gıraklı
yılanlardan oluşan eteği açık biı
şekilde görülmekle. Kafatasını
andıran yüzü ve sarkık göğüsleri,
“eleği y ılanlarla dokunmuş
kadın ” 1 1 1 hcırı doğum lıem
de y aşam ı semb olize eden bir
Tanrıça olarak s tatüsünü dalıa da
vurguluyor
O u e t z a l c o a t l
(Jııetzalcoail “Snrgııçlıı Nilan" ya «la
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 78/255
i m i n Nılaıı” olarak tereıinıe edilebilir.
Söz konusu liiyl«‘r i|iı«*tzal kıışııııa aiı l ir.
Bu nd an «lolayı lııı " i\ i la ıır ı (gök v«*
bereketle ilişkileııdirilir) genellikle rrkek«|iıel/al İvninnini kın malındaki uzıııı.
parlak ve yeşil tüylerdim göz alın hir la<;
lakmış kıvrımlı I»ir* yılanla sembolize edilir.
H u i t z i l o p o c h t l i
Azleklerin en önemli tanrısının
isini "Soldaki Sinekkıışıı" ya «la"Güneydeki Siııekkıışu" anlamına grini
I lııitzilnpoehtli'ydi. Bu giiııeş ve savaş
tanrısı altın sarısı kartalla temsil edilir,
ıliğer «lıırmıılanla sinekknşundaıı hir haşlık
takardı. Si\ri gagalı saldırgan siııekkıisiı
Aztekler için dövüşkenliğin sembolüydü.
T')
Diğer Mezoamerika
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 79/255
ğTanrıları
Yeraltı DünyasıTaımsı Jaguar,sayfa 80
Ja guar SavaşçıTarikali, sayfa 80
A yrıca bkz. Mezoaıııerika insanlarının kutsal savdığı taunların, on-
lara (apınanlarm farklı endişelerini yansılan ayrı ayrı
doğaları vardı. Toprağın verimliliği ve mısırın büyüme-
siyle özellikle ilgilenen .Mayaların özel bir önem atfettiği
tanr ılar arasınd a y ağm ur tanrısı Clıac da vardı. I emeluğraşları aynı olduğu için Aztekler de bu taunların icra-
atlarım kendi panteonları içinde devam ettirdiler. Ne ki
uygarlıklarının savaşçı niteliği,
elyazması sanatında oldukça
karma şık ve dinamik bir tarzdabetimlenmiş olan tanrılarından
birçoğunun savaşçı tabiat ında
kendini belli eder.
A ztek y ağ m u r tan r ıs ı
IJıı çok renkli Aztek
seramik vazosunun
yüz eyind eki jn<uuır d i ş ler i
ve padak göz ler onun
y a m u r ta n rıs ı i i a l o r
o ldu unu gös te r iyo r .
B a l a y a n ” t u n r ı T la lo o T ı n
Tenoel ı t i l la ı ı dak i Te-nıp lo
M ayo r un z i rves in i '
y a p ılm ı ş lu p m a k t u
ya ş ad ı ına ina n ı l ı r , ona
o rada t ap ınd ı rd ı .
K ü ç ü k A d a m A s a
Kiiçiik Sılam Asa
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 80/255
ç
(ya ila Tanrı K veya(ili) (Icııileıı Maya
tanrısı başla şimşeği
temsil ediyordu,
aıııa zaıııaııla ilalıi
açıdan tasdik edilmiş
hükümdarlığı
simgelemeye haşladı.
Domuzu andıran hir
kala ve yıları gibibaraklar dışında iıısaıı
biçiminde resmedilmiş
olan Küçük Sılanı
Ssa ıaıı küçük
modelleri lıiikiiııulamı
elimleyken
heiiıııleııirdi.
Tla loc
S/tek yuğııııır tanrısı Tlaloc patlak
gözler ve jaguar dişleriyle hrtiıııleımıiştir:lıüyük ihtimalle jaguarın gürlemesi gök
gürültüsünü andırdığı için huruılu lıüyük
kedi bağlantısı kurulmuştur. Ayrıca gök
gürültüsü ve şimşek çakması da Tlaloe un
yanında taşıdığı savaş baltası vr yılanla
sembolize edilir.
X i u h t e c u h t l i v e
X i u h c o a t l
Mezoaıııerika ııııı
ateş tanrısı
\iıılıieeııhlli ııiııluışlıea simgesi
\iıılıeoatl ateş
yılaııı ya datıırkııuz renkli yılandı
(I lııit/ilopoelıili
tarafından da
savaş aleti olarakkullanılırdı).
Ateşin ve giiııeş
ışınlarının seıııbolii
olan \iiilieoall
\ılaıı bu.şıvlu veparçalanm ış bedenli
gösterilirdi.
Tezca t l i poca
Tezcatlipoea “ İ nlen Ayııa" demektir ve bııda Me/oaıııerika'nıu biiyüeiiliik tanrısının
özelliği oldıığııudan oıııııı kehanet giieüııü
simgeler. Tezeutlipoea eilalaıımiş siyah
akikten yapılmış hıı yuvarlak, sihirli ayııayı
kafasının arkasına takardı (bazen de ayna
avaklarıııdaıı birinin verini alırdı).
S/
Voodoo L o a l a r ı
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 81/255
A rica (>kz. ıMerycııı Ana'ııııı
Yedi Acısı,sayla Ifk'î
Voodoo ve onunla ilim ili Voııdoıı, Same .na ve Macuııılıa
gilıi kutsal inanışlar Kuzey ve Giiııey Amerika kıtalarında.Afrikalıların köle olarak yaşadıkları Ne.w Orleaııs, I sıııisi
aııa, I laiti, Dominik Cıımlıııriyeli ve Brezilya i^il>i yerlerde
ortaya çıkıp gelişmiştir. Kölelerin birçoğu Balı Afrika’dan
getirildiğinden, Voodoo geleneği o Bölgede gelişmiş, ancak
Romu Katolikliği gibi inanışların bazı unsurlarını da bün-yesinde toplamıştır. Voodoo
yüzlerce ilahı ya da lotıyı (yiice
varlık ile insanoğlu arasındaki
aracılar) Laııır. Bir /omıııı var-
lığı Voodoo törenlerinde bir
rimel dahilinde, oıııuı bireysel
sembolünün (veve) çizilmesiy-
le. uyandırılır. Bazılarım bu-
rada göreceğiniz rerder sanat
eserlerinde her geçen giiıı daha
fazla yer bulmaktadır.
Erzu l i e Dan to r
I kıilili sanatçı Amire l’ierrii'iıı
IÖ 78 Im il ili L a l c i n e d n I o d a m ı - M ııîl ıv ssı f i r zıd i i I l a n l a r (Voodoo
Kraliçesi lirzıılie D anlor I lamın)
adlı lablosıımla Krzulieüıin
karanlık yöııii hctiınlcııınişlir.
Kalple çevrili l>aş harfler göö.siinii
süslemekle, recm i —lıi r k ılıcın
deşliği kalp—ise ayaklarının
dillimle gösterilmektedir.
S'J ' i; RI K \
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 82/255
Damba l l a
Eıı önemli hm, hepsinin babası kabul edilenD am balla <lır (ayrıca Da uıbal!aW edo ya
da DaııbhalaIıWedo da dcııir). “Biiyiik
Yılan” olarak Damballa piton ya da
boğa yılanı gibi oldukça büyük yılanlarla
sembolize edilmiştir. Dolayısıyla yılan
Damballa peresinin eıı önemli parçasıdır.
Legba
Güneş ve büyücülükle ilişkilcndirilir.ancak Legba ııın en önemli rolü ölümlü
düııya ile yoldaşı /onlar arasında kapıcılık
yapmasıdır. Ona Maître Garrefonr
(“Kesişen Yolların Efendisi”) da denir ve
z’eresiııiıı esası, kesişen yolları simgeleyen
haçtır.
o J o t o
Erzu l i e
Dişi lo a Erzulie ya <la Erzulie I lamın ayla
özdeşleştirilir. Güzel, erotik ve kibirliolarak nitelendirilen Erzulie varsıllık, mal
varlığı ve aşk gibi hayalın güzelliklerine
düşkünlüğüyle bilinir. Aşkın sembolü olan
kalp onun peresini özetler.
Baron Samed i
Baron Samedi (“Cumartesi”) g /ı edele r olarak bilinen /onlar grubuna aittir.
Tehlikeli ruhlar olarak görülen bu grup
şehvet düşkünüdür, aıııa en temelindeölümle bağlantılıdır. Biv gıt ed e olarak
Baron Kamedi’uiu vere si tabu t ve mezar
gibi ölümle ilgili semboller üzerinekuruludur.
SMt : B İk \ 83
Kuzeybatı Pasifik Kıyısı K bil A l
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 83/255
Kartal vc şimşekler,sayfa 103Savaş tanrıçaları,sayla 175
Ayrıca bkz.
Kar ta l
Kuzeybatı Pasifik
Kıyısı nın biçim
çizgisi anlayışına
göre kartalın en
belirgin özelliği
aşağı doğru kıvrılangagasıdır (başlıca
biçim çizgisi olarak
genellikle siyah
renktedir). Başat:
bir Ilaida arması
olarak kartal
olağanüstü avcılık
hünerini ve yanı
sıra duyma, görme
ve liderlik gibi
üsltiıı yetileri temsileder.
Kabile Armaları
Kuzeybalı Pasifik Kıyısı bölgesinde yaşayan Amerikanyerlileri (Tliııgil, 1laida ve Tsiıııslıiaıı; belin Bella, Bella
(kınla, Kwakiul] ve Noolka yerlileri ile Sahil S al işleri) ge-leneksel olarak balıkçılıkla geçinmiş, aynı soydan veya
kabileden grupların yaşadığı geniş ahşap komim evleriy-
le, bölgenin salıil köylerinde kalıcı yerleşimler kurmuş-lardı. Bu kabileler tarih boyunca ortak kimliklerini koyu
renkli kabile armalarıyla, yaikiboyııtlu olarak ahşa-
ba oyarak ya da evlerin
öıı cephelerine, totem
kazıklarına ve diğer elyapımı gereçlere res-
mederek tek tek veyakombinasyonlar' halin-
de ifade ederlerdi. Bu
armaların birçoğunda o
yörcııiıı canlıları göriilıir. Bu hayvanların lıerbirine farklı sembolik
anlamlar yüklenmiştir .
H ai d a k u z g u n t o t e m i
1Ö. v i izy ı lda ar j i l i l len
(b i r l i i r kay rak fa ş ı)
o v ulm u ş hu I l a ida kuzgun
lo len ı ind e , K ı ızeyha l ı Pas i f ik
k ıy ıs ı sana l ında kuzgun
res m ci f ııoktc fayı la lan ilan
k a r a k t e r i s ti k k a b a h i ç in i
ç i zg i le r i ku l lan ı lm ı ş t ı r.
H a i d a l a r a r j il il lc n y a p ı lm ı ş
z a r i f sanat eser ler iy le
tan ın ı r la r .
84 Af ta
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 84/255
Kat i l ba l ina
Katil ba linala r I laida lara göre lııııı
raıılılarııı ve iktidar sembollerinin
en kudretlisidir. Kuzeybatı Pasifik
K iv i s i sanalında genel olarak btiyük
sırt yüzgeçleri ve onun önündeki hava
deliğiyle ayırt edilirler: yan yüzgeçleriyle
resmedildikleri de olur.
KuzgunKuzeybatı Pasifik Ki v i s i nııı belki de en
popüler arınası olan kuzgun düz ya da
çok hafifçe kıvrılmış bir gagayla temsil
edilmiştir. Efsane ye göre insanoğluna
gök cisimlerini ve bu volla ışığı ve ateşi
vermiş bir hileci ve kültürel kahraman olan
leşçil kuzgun aynı zamanda düzenlilikleilişkilendirilir.
K u n d u z
Su bendi yapıcısı kunduz yaratılışı,
inşa etmeyi ve çalışkanlığı temsil eder.
Kuzeybatı Pasifik Kıyısı sanatında sıklıkla
bir çift kesici diş:, uzun ve yukarı kalkınış
bir kuyruk; ve bazen de ön pençeleriyle
bir balık ya da kütük yakalamış halde
betimlenir.
K u rb a ğ aKurbağa küllenişi formların yııımırtaınsı
ve l şeklindeki öğelerle birleştirildiği
Kuzeybatı Pasifik Kıyısı sanatında
genellikle kocaman gözler ve geniş bir
ağızla betimlenir, buradaki kurbağa
haberci olarak kabul edilir, ayrıca büvii
ve talih sembolü olarak da görülür.
AMKHİKA 85
Bozkır Yerlilerinin
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 85/255
A y n en b k z .
Kızı lderi l i kalkanı.sayla 33 Beyaz llııfalo kachina*u sayfa 77
Savaşçı Sembolleri
Kuzey A m er ika bozk ır yer l i ler i (Sin. Karga, Karaayak,
A rspal ıo . Kom aııç i, Şayeıı ve Pawııee kab i leler i) göçebe
avcılardı. Mistik savaşçı sembolleri haline gelen kartal ve
ayı gibi yırtıcı hayvanlara geleneksel olarak saygı duyar-
lardı. 'i ıldırıııı kuşu, kartal i le sembolik bir bağı olmasına rağmen mitsel bir varlıktı. Ancak dünyevi yaşamda bufa
lo da saygı görürdü, çünkü bu yerl i ler Kuzey Amerika'nın
Büyük Bozkırlar (Great Plaüıs) bölgesindeki muazzam hıı
lalo sürülerine et ve postları için muhtaç-
tılar. Bufalo postları çadır, giysi ve yanı sıra lıaııı deriden tuval vapurunda
kullanılırdı. Bozkır yerl i leri
bu tuv allerin üzerine sembo-
lik piktograflar ve desenler
çizerdi.
K o ru y u c u k a l k a n
Karga kabilesine aiı
1!!(>() hırdım kalına
lııı geyik ilerisinden
kalkarı m ahfazasınabir tiiy lalolmışlır.
\ncak en d ikkat
çekici ıınsıır. imgeye
hâkini olan korkunç
pençeli hayvandır. Bu
hayvanın sembolikvarlığıyla savaşçıyı
zarar görmekten
kanıracağına inanılır.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 86/255
Yıld ı r ım kuşu
Efsanevi yıIdınııı kuşu göksel güçlerin eıı
büyüğünü m* savaşçının 'güç" lıayvanını
sembolize eder, Genellikle profilden, bazen
de yelpaze şeklinde açılmış ku vr ıık l i iy leri.
yana açılmış kanallar ve kıvrık gagasıyla
kııııı saali şeklinde resmedilen İm kıı*; o
kadar büyüktür ki . kanatlarım hareket
ettirdiğinde gök gürleyip gözlerinden
\ ıldırnnl.ıı çıkar.
Bufa lo
Ihılalı» yalııızea savaşçıların bııl'ıılo urbaları \e kalkanları için (Inııı lara savaş
kahram anlığı tasvir leri ve koruyucu "güç
sembo lleri resm edilin li) post tedarik
etmekle kalmaz, ayın zamanda hir a\
hayvan ı ve hir güç. hnllıık ve bilgelik
sembolü olarak, ya olduğu gibi ya da
piklugraf ik yazı veya ktı f ı ı lukcnarhklı desenler biçimin de resıtıcdil irdi.
A yı p en ç es i
\y ıııııı gücü, bü yük lüğ ü ve vahşil iği onun
Ih ı/k ır savaşçılarının gözde "güç hayvanı
olmasına yetm iştir. Örn eğin savaşçılar
Inıfalo postuyla kaplı k alkanlarına ve
kalkan mahfazalarına ayı pençesi çizerek
onu sembolik olarak çağırır ve savaş
esnasında oıııııı ruhani varlığından,
gücünden ve koruyuculuğu ndan
favdalaııırlardı.
mm
m i m
T ü y lü ç e m b e r
Stil ize edilmiş kuş tüyleri bulunun çembere Bozkır savaşçılarının sanatında sik «ak
rastlanır. Dairesel şekli ve ışıma motifi
güneşi işaret ederken, kus tüylerinin çeşitli
sembolik anıştırmaları vardır. Kartal
tüyleri olarak, üst i iu ruhsal varl ık larla
i letişime girmeyi, göklere hâkim olmayı,
ko rm ımavı ve tüv lıi bir savaşçı "başlığı m işaret ederler.
Azteklerin Askeri Kimlik
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 87/255
Sembolleri
Itonıa askeri sancağı.sayfa .Tl
Karlııl vr «•iıaı>»«*kl«*r.sayfa I <».*!
Aynen bkz.
Savaş y ı lanı
Savu: \ ılaııı Vlava sanalımla ilahlarla
yaıı yana ya da
.Havacının halı<hıım
vrya ıııi<2frriııiıı
hi r parkası olarak
temsil rdi l irdi.
Tıpk ı h ir yılan •'ihi. derisi pııllıı.
/sözleri yuvarlak ve
siyahlı: jaguarın
saldırganlığa,
yaralama vr
nidam a* gücüne
işaret eden korkum;
görünüşlü dişleri \ İr
donatılmıştı.
A ğ ır s ilah lı ve zır h lı, savaşçı görünüm lü erkek ler in
resmedildiği. bugüne kalan rölyefler ve elvazıııaları
Meznamcrikaıı ın gel işmiş hir savaşçı kül türü aldnğnnnn
ispatıdır. Sürüngenlere, hayvanlara ve kıış formlarına,
özell ikle de yılanlara (st i l ize edi lmiş si lahlarda ve miğfer-lerde görülürler), jaguarlara ve kartal lara. Azlek jaguarı-
nın y a da kaplanının— ve kartal şövalyeler inin kendine
has armalarına veri len önem oldukça şaşırtıcıdır. Yırtıcı
hayvanların tamamının savaş bağlanımda ayrı hir sembo-
lizmi vardır. Örneğin yılıuı yıldırımı ve ateşi temsil eder-ken. jagu arla d ün yay a ve gece güneşine, kar tall a da gö kle-
re ve gündüz güneşine hâkim olmak kastedil ir .
K ar ta l şöva lye
Vzt ek lere mı lııı t ıhşa|i davula k ar lal
Savaşçı Tarikatı ıııleıı
hir şövalyenin sl i l ize
I l ir tasvir i oyulmuş.
\ akıııdaıı kaklığınızda,
karlal gagasının lı ir
udunun kalasını içine alarak m iğfer görev i
görd üğünü ve adın lll l l
elleri ile ayaklarının
kanatlanıl üstünden m *
altından dışarı çıkmış
nhhı£ııım göreceksiniz.
Yera l t ı Dünyası Tanr ıs ı Jaguar
ke*kiıı jıençeleri. dişleri v p yırtıcı
tabiatı) la b ir gece hayvan ı olan jag uar
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 88/255
tabiatı) la b ir gece hayvan ı olan jag uar
Mezuun ıerikul ı lumı zihninde aynı zamanda
yeral l ı tıdaki ölüler ıl iyur ıyla i l int i l iy di .
Dola) ısıyla M ayalanıl bütü nüy le jaguar
bi l im ind e olaıı yu da yüz bal lar ı)la jaguarı
andıran Yeraltı Diinyusı Tanrısı Jaguar
—ve de gere gü neyi imgeci üli im eül vahşeti
simgelerdi.
K ar ta l Savaşç ı Ta r i ka ti
Niiksekleıı »ıraıı. keskin gözlü, amansız
gagalı, sivri pençeli kartal \ztek ler tarafuıdun
göklerin kralı o larak görülür \e de güııdiiz
gülleriyle özdeşleş!irilirili. I)nlu\ isi\ la.
üyelerinin gagalı miğferlerle ve tüylü
kana ll ara İMMlzeyeıı zırh lar la Im-i iıııleıı«liüi
\ztek savaşçı lari kat in i simgelemek i’ızere bu
güçlü kuşıuı seçilmesi doğaldı.
Jagu a r Savaşç ı Ta r ika t i
Mezoumerika ııııı "üstün kedisi** jaguar (f ’arı them anca) egemenlisi temsil ederdi,
(»üçlü. beeerikli ve amansız bir avrının
eesareliyle kazanılmış fiziksel üstün lükle
ve ölümle i l işkilendiri l ıııeri jaguarın aynı
zamanda soylu Aztek savaşçı tarikutiııiıı
sembolik efendisi olarak görülülerine
n e d e n olmuştur.
v S9
Güneybatı Amerika’nın
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 89/255
Sembolik Sistemleri
“ D önen kü l f ık le r " . say la 74
S vıısl ik a. navla I I I
Ajmca bkz. Pııeblo, I lopi . Navah o, A paçi , / i m i ve diğer k abi leler in
evi olan Güneybatı Amerika'nın yerl i sanat gelenekleri
arasında kum resiın. sepetçi l ik, dokuma ve çömlekçi l ik
vardır. Ibı t ip sanal biçimlerinde incel ikl i ya da karmaşık
detaylar ku l lanmak mümkün o lmadığından, onı ı ı ı yer i -ne soyul k av ran ı lan ve anl at ı ları ak tarab i ld ik ler i basi t
sembo l i k mot i f le r ku l lan ı r la r . Hava durumunun değ iş-
kenl iğine fazlasıyla bağımlı olmaları nedeniyle bu Gü-
neybatı halkları doğal döngülere ve gökyüzünde olan ya
da oradan kayn ak lan an her şeye karşı özel bi r hassasiyet gelişt irmişlerdir. O nedenle yı ldız, güneş ve meteoroloj i
sembol ler i sanat larında ö nemli b i r ver tutar.
Zia
Gün eyb atı güneşi.\ uk arıdaki Zia
sembolünde
görüldüğü gib i ,
genel olarak dört
ayrı ışın benzeri
ç i /g i g rubunun kuzey. güııe\. doğu
ve batıya ışıdığı bir
çemberle (güneş
diski) sembolize
edil ir . Hu motif ler
aynı zamanda
merkezi ve dön ana
vönü temsil eder.
H op i k a c h i n a s ı
Fred kabmie ıı i ı ı I lu|»i kfir/ıinnsı resmi, sağ alı
köşesindeki (»iiııeş
ÂY/r7///a/s in ı if ade
eden dairesel imge
gibi, sembolik detay lorla d olu du r.
K(ichincı\iirm yağmur gel in l iğ ine
inanılırdı: bu
nedenle figür ün
kafasının üstündeki
sembol bileşimi
yağımır bıı l ı t l ımıı
ve yağm uru temsil
eder
t
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 90/255
tSabah y ı ld ız ı
Dün sivri ı ır lı ı yı ldız
genell ik le \paçi
sepetçil iğinin odak
noktası olmuştur.Günryl>atı Am erika'nın
sembolizmind e \ ıld ızlar
genel olarak doğaüstü güçleri temsil eder
ve özellikli* sahalı yıldızının (şafak vakti
görtineıı eıı parlak yıldızdır) hıı yörenin
yerli geleneğinde ayrı bir öııerni vardır.
1
D ö n e n k ü t ü k
Uçları çengel biçimindeki dört kollu haç Güneybatı \m eri ka yer l i ler inin sanatında
bilinen bir motif t ir ve o yörede, “döııeıı
kii tü k gibi genellikle güneş, kozmos ya da
suyla il işkil i birçok farklı isııı i ve anlamı
vardır. Eıı çok da devinimle ve hareket
döngüleriyle ilgil i kavramları simgeler.
Yağmur bu lu tu
Yağmur bulutu, yağmur
öncesinde çuk aıı şimşekleri
tenısilen k ırık çizgilerin
dışarı f ır ladığı, bir piramit oluşturacak şekilde
bir araya gelmiş yarını
daireler le bet imlenir .
I ’ı ıehln inancına göre
bulutlar, ölmüş olan değerli
insanların ruhları ya da
nefesleridir.
Yağmur
Yağmur ku rak Güneybatı
Amer ika nın insan ları iç in
hayalidir ; o olm adan ekinler
büyümez. Yağış, yanın dairenin (bulutu işaret eder)
alt çizgisinden dışarı doğru
uzanan bir dizi kısa çizgiyle
(yağmuru temsil eder)
sembolize edili r.
K ar
Güneybatı Amerika
yer l i ler inin sanatında k ar
yağışını simgeleyen motif,
no ktaların oluşturduğu bir piramit t ir . Bu da kar
taneler inin bir ikerek
toprağın üzerini örtmesinin
basit aıııa zari f bir
i fadesidir.
s mi ik y, 9 1
Güneybatı Amerika'nın b l k l
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 91/255
Sembolik SistemleriUnca hkz. K a n ı t ı n ı i / l r r i .
Miyfo 236
Gün eybat ı Vmerika da yasayan sürüngenler. hayva nlar
ve kuşlar, onların yaşam alanlarını paylaşan insanlar
içiıı. yarattıkları tehditle veya yeıııek ve giyerek kaynağı
olarak s a ğ l a d ı k l a r ı faydayla kısıtlı olsa bile, genel ola-
rak hayati bir öııeın taşır. Ne var ki çoğunun dalıa derinsembolik çağrışımları vardır, bu nedenle yörenin yer l i sa-
nalında tekrar tekrar kullanılırlar. Burada gördüğünü/,
sepetleri, kumaşları ve çömlekleri süsleyen sembollerde
bu hayvanlar miııimalisl. , anlaşılır ve zarif bir İnçimde
tasarlanmıştır .
Yı lan v e
ş i m ş e k
\ ıl aııııı %üeııi şekli
ve şimşek lı irb iri ııe
benzediği için,
ikisi de ıırııııda ü ç g e n i m s i b i r b a ş
bulunan kırık
çizgilerle sembolize
edilir. Ibı sembol
genel olarak
suyu, yağmuru ve
bereketi leııısil eder.
Lü tu f kâses i
Gün eylimi A m erika’ya özgü iı ıre çizgilerden
oluşan bu sanat forııııı alelade bir kaseyi zarif
b ir sanat eserine dönü ştürmü ştür. 13751475
yılları arasında bir tarihten kalına bu el yapımı
çok renkli nesne \e w Mexiro. I law ik k ıı da
tarihi bir / ı ı ı ı i kasabasında
bulunmuştur. Yüzeyini
süsleyen ırıakav ya
da papağan yaz
mevsimini ya da
bolluğu işaret eder.
kolowisi ve Avaııyıı gilı i sorgtırhı yıluıılnr
(niııeyhatı Vıııeriku yerli lerinin suııulıııdu
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 92/255
Geyik i z ler i
(»eyik (m ııeyb atı A m erika yerl i ler ine
genellikle yiyerek el ve giyerek post »ağla
ve İmi nedenle yaşam kaynağını. sağlığı
ve giivoneeyi temsil eder, (ieyik yu dn gittiği yün («iiııeyhatı \ inerikn sanalında
enini tırııuk lu n rı o karak terist ik izleriy le
sembolize edil ir .
(niııeyhatı Vıııeriku yerl i lerinin suııulıııdu
dalgalı. kıvrımlı vücutlar (sııyıı leııısi l
eder) vi‘ sorguçlıı ya dn boynuzlu başlarla
(genell ikle gökyüzünü işarel eder)
görün ürler, bu ıip melez yı lanlar f ır ın ım ı
ve mevsim değişikliklerini leııısil eder.
Kur t i z l e r i
ku rt (ü i ı ıeybal ı Am erika'nın insanlar ında çel işki l i du ygu lar uyandırır, z ira bir
tarafım ı insanları avlayabi l i r , diğer taraftan
da nveılık yeleııekleriııdeıı dolayı hayranlık
uyan dırır. Ku rt genel l ik le ayak izi m oti f iy le
simgelenir.
Makav ve papağan
Makavı (yuk arıdaki g ib i ) \e p aparanı i şu re t eden m ot ifl er özünd e bi r tıeıında
kıvrım lı bir ç izgiyle. diğer urund a da
düz çizgilerle son bu lan u zunlamasına
bir üçgenden oluşur ve bu yolla bir
kuşıın gövdesini, gagasını ve kuyruğunu
betimlerler. Makav veya papadan güneşi,
vaz mevsimini ve refahı simgeler.
W
Aztek Tona l pohua l l i sı
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 93/255
A y rıc a bkz .
Su. snvfii 11
A z tek gü n is im ler i
Azlek g i i ıı
isimleri \ l i<|iı izli.
\(L IVc|>all ve
Izeııiııtli ilin
sembo lleri sırasıyla kakılası. sıı akıntısı,
çakmak la^ı ve
köpekt ir . Bunları
bel imleyen dö n
gli( in her bir i
15. veya 10. yüzyıla
ail bu Borgia
Elyazması ııda
görülebil ir .
Giiııey Amerika kültüründe hin yıll ık dönemde çeşitli
takvimler kullanılmıştır ama en öııeıı ı l i ve yaygın olanı2 0 0 günlük alman aktır, Aztekler hııı ıa t o n a l p o l ı u a l l ı’ der.
20 gün ismi ve 13 gün sayısından oluşan iki çevrimin
birbiri içine geçmesinden ibaret olaıı bu 200 günlük
takvim kebanetsel amaçlar iç in özel bir önem taşır , çün-
kü 20 günün l ıer biri farkl ı sembolik çağrış ımlarla yük-lüdür: Bazıları uğurlu bazıları uğursuz bu çağrışımlar
hangi günün şans hangisinin ise şanssızlık getireceğini
söyler. T o t u ı l p o h u a i li m u tekil bileşenlerini temsil eden
gliller (gün isimlerini simgeleyen birkaçını burada gö-
rebilirsiniz) taşlara oyulmuş ve elyazmaları aracılığıyla
bugünlere ulaşmıştır.
Ğ*] “miti 5*» :<&Utm
Bı■fl<U \\ı ı k î K \
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 94/255
Ölüm
Aztek p i ıı is imlerinden al ın ır ı p ' i ııi i (M n p ıi/l i) vr ö li iıııi i temsil etlen glif. el
çürü yüp gittik ten soııra l ıir iıısaıı kafasından
geriye kalan yegâne şey olarak ölümün
evrensel sembolü sayılan kafatası şeklini
alır. Hu pi m le do^ ımış olmak kısa bir yaşam
alameti sayılırdı.
Ç a k m a k t aş ı
Tak ınak lası sert liginden, keskinliğin den
ve ateş kınleıını çıkarabilmesinden dolayı
A /t ek ler ııa/a n ııd a tanrısal b ir konuma
sahiptir, (âııılıık yaşamda farklı şekillerde
kullanılabilen faydalı bir nesne olması.
<;akmak laşııım A/tekleriıı 2(1 gün isminin
çevrimi içinde neden 18. giiııü (Teepatl) sembolize ettiğini açıklamaya y an lın ın olur.
Su
Yirm i g iiıı isıııiııdeıı do kıızııneıı gün (Ati) Aztekler tarafından sıı günü olarak
belir lenmişti; simgesi olan glifle akıntılar
seçilebilir. Sıı tanın, dolayısıyla da iıısaıı
sa*lt£ı için bıiyıik ön eııı taşıdığından VıI
ui ı ı ı l ı ı b i r gündü.
Köpek
A /t ek ler i ıı 20 gün ismin in çevri min de onıınen
p iıı (1/eııiııl l i) k o p e k l e sentlıolize edilmiştir.
Sadakatleri ve leş yiyebilmeleri dolayısıyla
hayranlık uyandıran kö pekgillcr. belki de eıı
önemlisi, öldükten sonra yeraltı dünyasına
giden Mihiplerine yol gösterdik lerine inanılan
nı l ı kı lu \ ıı /lu n (jtsu/ın/mın/t) olarak saygın bi r yere sahiptiler.
\ M t l ü k \ 95
(jirış
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 95/255
11iticin T rin ıu rt i,
savla 104-5Ç i n in i -c h i sembolü ve p n - k u a İr ihramları, sayla 148-51
Ayrıca bkz. Kutsal ve toplumsal inanç, düzenleme ve zenginleşme
konusunda en ileri düzey sistemlerden hazıkın Asya'dagelişmiş ve nerede olursa olsım, sanatta en anlamlı ve en
zarif— hiçimde ifade edilmiştir, Itski M ezopota mya mu,
H in du iz m in , Ihıdizııı iri. I aoizm'irı ve Şinto izm in do-
ğaüstü varlıkları ve dinamik panteonlarından Yahudilik
ve İslam’ın tektaıırıeıLığına kadar t.üın derimi inançlar,sanatla akıl almaz derecede karmaşık olanlardan nefes
kesici derecede basit olanlara kadar çok çeşitli sembol-
ler içinde vücuda gelmiştir.
Japonlar kimlik am blem le-
rini bir sanal formuna dö-
nüştürmüş (bunlara ınorı
denir), Çinliler ise ıııakro
ve mikro kozmoslara iliş-
kin fikirlerini sembollerin
eH yalnı olanlarıyla aktar-
dıkları sanal biçimlerinde
ustalaşmışlardı!.
A s u r lu g ard iy an
^ <ı m bık i m elez Inumssn j i g i i r i i
M ü 8. yüzyı la l -ar ih lmıen
alç ı kabar tmada aı ı r ı ı r l ı ı
b i r ş ek ilde du ruyo r . Ş e r lan
kovan koı uyueı ı b i r sembol
o la rak i kndar ı , amlsa l g i ie i i vu
otor i tey i i tade etmesi amacıy la
bo a gövdes i , ka r ta l kana t lanve insan ba ş ın ın b i r le ş im inde n
o l ıı ş t ıı rı ılm O j lu r .
96
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 96/255
K u r m a
Kııııııa. Hindu tanrısı Vişmûıım insansurelindeki ikiııei imgesi ya da Dünya ya
inişinin tecellisidir. Kurma olarak Vişnıı.
belden yukarısı bir erkek biçiminde, geri
kalanı ise sarhoş edici soma sıvısını yaratmak
üzere okyanusun çalkalan ma sı sırasında
Mandara Dağı m daha iyi taşıyabilmesi için bir
kaplum bağanın belden aşağısıyla sembolizeedilmiştir.
B a m b u d e s e n l i m o n
Japoıı momı ya da hanedan armaları, nl ıııııltı çağrışım ları olaıı bi r bil ki. Iıavvan
ya da nesnenin siilize edilmiş temsilini içine
alan bir çember (adlımla güneşle i lgi l i bir
semboldür) biçim ini al ır. Orneğiıı yu karıda
gösteri len /«onıııı içindeki bambu bitkisi
(s/ıu) uzun yaşama ve davam klılığa işaret
eder.
Ta i -ch i ve p a - k u a şans t ı l s ım ı
S e k i z p n -k u a ya da buğun Irigrammmçevrelediği tai-chi (lai j i ya da
yin-yang) çemberi, geleneksel Çin inancına
göre temel kozmik enerjiler ohuıyin ve
yarıg arasındaki etkileşimi simgeler. Ihı
sembolün “Beş Zehir" de dahil zararlı
etkile re karşı en k uvv etli lı Isınıl ard an biri
olduğu düşünülür.
L a m a s s u
Boğa gövdeli, kanallı ve insan başlı melezbir varlık olarak gıieii ve doğaüstü ya da
dünyevi yetkeyi temsil eden /n massnyu betimleyen taş kabartmalar. Eski
Mezopo tamya'n m şehir k apılarınd a vegirişlerinde, içeridekileri zarar görmekten
korumak üzere konumlandırılmış!ır.
Mezopotamya Tanrıları
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 97/255
m V V;
A y r ın ı b iz .
Kjdcrhu. s ay f a 2 2 9
/cu*/Jüpin*r.SJI\fj| !().">
(dününüze kill im.; rölyefler, heykeller, duvar resimle-
ri ve diğer el yapımı nesnelerden de anlaşılacağı üzere.Mezopo tamya ııııı Gün ey bat ı \sya bölgesindeki Vıılik
Sümer. Babil ve Asm uygarlıkları kozmos lıakkıııdaki
gelişini; havai göçlerini görkemli ve lıir o kadar dıı caıılı
bir tarzda betimlemişlerdir. Bu kolektif imgelemin içer-
diği caıı alıcı ıııısıırlar arasımla, kozmik ve doğal güçlerisembolize eden ilahlar ve koruyum tanrılar vardır; zira
Dicle ve Fırat nehirlerinin doğal vollar
la yenilenmesi ve insanoğlunun ziraat
bilgisi toprağın bereketli kalabilııte
, si. işlenebilm esi ve hııııım son ucu n-
da verimli olabilmesi içiıı hayati
bir öneme sahiptir.
. ?/4fı3WVMItl* .JUVUVlı iıM it./jtj* •/*Ffsiı7t<ıv. • "•Y’u -mt W rîpM,..v • 'i*»"
!f !t|V İ
F<?.y t »[,'kv/tmıvr vM» «îVf D[,nj.j<?5îiF •:I* :'iı„v.u4’İ tr< f H'ytrttlflf fl1»*
»OlV/Ij Uf I. ■ "VAi» »iUVf.V’ı.Mifı ı* rtv-%< r : j jı n ü p «1
i;.'W •W»,..'
u m ı.;»(/nV/pA i')un v/ı 11 •; onu'<•t ou ı/t/i/Â //tf
H fif >fV'u v v *75.»ı/ P,v/*.
Kut sa l Asu r sem bo l le r i
Vsıırlıılanı ait luı sirkle (taş levlıa).
Vsıır laıırılarıııı temsil eden lıir
grup sembol otori ter görünüşlü
l ı i r basııı \anlarına oyularak
beiimleıııniştir. Söz koıııısıı figi iri i ıı
Kra l II I. td adN i ra r i (hk . MÖ 811 782 ) olduğu sanıl ıyor. Semboller
arasında Iştar yıldızı ve Mardıık
mamınu vardır.
M a r d u k
Mardıık ıııı fırtınalar
koparına gürü vardı
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 98/255
Inanna ve Iş ta r
Seki/ urlu yıldı/ Siiıııer tanrıçası Inuıına'yı
ve onun Hulul ve Asur uygarlıkluruıdukikarşılımı olaıı cinsel aşk ve savaş tanrıcısı
Islar ı sembolize* ederdi. Sık sık luı^lık
olarak da giyilen yıldı/ Imi tanrıçaların
nzdeşirşiirildikleri, uzayın eıı |uırlak
yczegeııi \ rııüs ü temsil eder.
koparına gürü vardı,
ancak Tiuıııuf ı yenip
gökyü/iiııü. yerküreyive insanoğlunu
yaratan İni ilahi varlığa
ö/ellikle şehir tanrısı ve
Halül'in hamisi olarak
tapındırdı. Simgeleri
arasında, insanlara
öğrettiği tarım uğraşınısimgeleyen üçgen
biriminde hir kürek
(m am ı) vardır.
T ia m a t
Tinmut. Hulul destanı fa n ım a /.//vv le
anlatıldığına göre, korası lallı su tanrısıVpsu'nım öldürülmesi üzerine Marduk la
savaşan korkunç ııı/lıı su ana tanrıçasıdır.
İlk kaosun sembolü olarak Tiamat
ejderha ve yılan karışımı vahşi hir yaratık
biçiminde tasvir edilmiştir.
A dad
\ağııııır ve fırtına getirme gürüne sahip
hir Mezopotamya gök tanrısı olan Adad
(lludud ya da l.şkıır olarak da bilinir)
sanal eserlerinde iki uru üç çatallı hir aleti
fırlatırken hetimlenııüşlir. Hu simsek ya davıldırımı simgeler,
dolayısıyla da
Allad ın hem
otoritesine hem de
ölümcül silahıylafelaket vurulma
gürüne dikkatçeker.
\ \ 99
Kutsa l Yahudi Sembol ler i
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 99/255
Aynen lıkz,, lleriki sayfa larda göreceğiniz bazı Yahu dilik sembollerin eM e n o m , sayfa 103 , , . , , , , ,
Seraflar keruvlarve Hıristiyan sana tınd a da rastlanır, çtınku HıristiyanlıkçtH’iık melekler, sa de ce ik i <litıiıı de pa ylaşt ığı Es ki Ahit dolay ısıyla —
"k ita p ehli karde ş dinlerden I»iri olm akl a kalma z, ayrıca
geleneksel olarak leııısi l sanatına Yahudilik kadar karşı
da değildir. Dolayısıyla Ikıl ıhların Musa'yı betimle yen
tablolarında sözgelimi Ou Eıııir tabletlerini ya daMusa ıım kardeşi Harını tın (ilk başrahip) giydiği, göğüs
zırhıyla dikkati çeken e f o d u görüp tanıyabilirsiniz. Mıısa
ve Harun'un simgeleri olarak görülseler de sonuçta bu
öğelerin kendilerine özsii sembolik anlamları vardır.
M u s a v e H a ru n
10. yüzyıla ait bir
ıııctniıı hıı tezlıipli
sayfanı udu lıir rnk
kutsal ^ «ilimlilik
sembolüne yerverilmiştir.
I larmı’ım giydiği
e /od (solıla) ve
Oıı Em ir tabletleri
(sağda) bunlar
arasındadır. Avnca
m eno m (yedikollu şamdan) ve
Ahit Sandığı da
görülmektedir.
100 \
\ i
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 100/255
On Em i r tab l e t l e r i
Oıı Tıııir tabletleri Tanrı nın
Isruiloğullarıylu Fvodııs (Mısır dan Çıkış)sonrası \en ilenen akdini simgeler. T anr ı
Siııa Dall ınla Israilnğııllnnııııı lideri
Musa ya vermeden öııee orijinal bir çift
taş tabletin üzerine On k ııı ir’i (Ibra ııiee)
kazımıştır. Hıı nedenle tabletler Tanrı\asası nı da temsil eder.
A h i t San d ığ ı
Kudüs'ün ilk tapınağının yıkılmasından
beri saklanm ış olan Mıit Sandığı Tan rı nın
varlığının kutsal bir sembolüdür. I stüııde
duran iki keruvla birlikti*. Ou Emir
tabletlerini (ikiııei takımın tamaımıu ve
ilk takımın bir kısmını) muhafaza eden
yaldızlı ahşap bir kııtıı olarak betimlenir.
\
E ] E l EHİ □ □ IHI EEI [ H l I H l t H J E ] E l EHJ
E f o d
Efot! kadim zamanlarda Yahudi
başrahibinin giyliği bir kisvedir. F.ıı çarpın
v e de sem bo lik öğesi, her birinin üstümle
İsrail'in 12 kavilimden birinin isminin
yazılı olduğu 12 cevh erden ohışa ıı göğüs
zırhıdır . Bu yönü yle "İsr ail'in oğ u lla n ' 111temsil eder.
Te t rag rammaton
l).,n İbrani harfi (V II W veHharflerine karşılık gelir) Yahudileriıı dile
getirmeyecekleri kadar kutsal bir isinin
(gerçi Yahudi olmayanlar Yalıweh ya da
Yahova diye telaffuz ederler), yani Tanrı ııııı
isminin heceleridir. Tetragra m m aton denilen
bıı haşem (isim) sembolü, tılsımlı imgelerin
ana parçasını teşkil eder.
\M \ 101
Kutsal Yahudi Sembolleri
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 101/255
A yrıc a bkz.
D e n i z k a b u ğ u ,
sayfa 115 K ı ı l s a l k i t a p .
savfn 25
Ta nr ı Mıısa va ke mli n inin ovm a pul, yuk arıd a göklerde
olanın, valıut aşağıda verılr olanın, yalım yerin allıııdasularda olanın hiç surelini yapmayacaksın” (Çıkış 20:4)
diye buy urmu ştur ve İm yasak Valindi san alına yansımış-
tır. Dolayısıyla canlı varlıkların doğal lasvirleri gerçek-
ten İliç yokken, mistik kavramları temsil edeıı semboller
kabala metinlerinde yoğun bir şekilde resmedilmiştir(bazılarını burada görebilirsiniz). Biri, Davut mı yıldızı.
Yahudil ikle o kadar öz
dcşleştirilmiştir ki Yahudi
kimliğinin başlıca seıııbolii
olmuş ve tabii ki İsrail bay-rağında da yer almıştır.
K u t s a l ş a m d a n
Jo seplı Assıırfal i İm me n amyı 12‘t‘l yılımla İspanyada lıir
llaraııi vazıııası iyin yarattı.
Allımlaıı yapılmış İm yedi kullu
şamdan [camlelnltnıın) düzenli
olarak verilen zeytinyağısavesiıule (resimdeki iki
ağaç ve iyinden va® laşaıı
zeytin dıılıı kâselerle temsil
edilmiş ulalıilir) bir zamanlar
kudiisteki Tapıı ıak' ta l ı iç
durmadan yanardı.
S e f e r T or a
Yahudi sanalı bağlanımda, arasında gözle
görülür şekilde İbranice harflerle yazılmış
bir metin kısmının hıılmıdıığıı iki parşömen
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 102/255
Ş o f a r
İri oyıılnııış bir koç boynuzu olun şofeır. Hoş \şarııı (Yahudi yetti \ılı). A<>ııı
ki| nır vr Malışrr (m in ind e çalınan bir
tören borusudur ve duruma göre rıılıaııi
aydınlanmayı, tövbe etmeyi ve bayram
sevincini temsil eder, \yrtcn İbrahim'in
oğlu M in k in yeriııe kurban ettiği koçu da
simgeler.
Dav ut ’un y ı ld ızı
Davut ııu yıldızı (ya du Süleyman'ın mührü),
sivri uçları yukarı ve aşağı bakaıı. birbirine
eşil iki üçgenin kesişmesinden oluşan
altı köşeli bir yıldız ya da lıeksagramdır.
Koruyııeıı güçle donatılıııış olduğuna
inanılan bıı nmgen Ihırid (İbraııicede
"Davu t ıııı kalkanı anlam ına gelir)
Ta nrı ııın kurtarış kalkanıyla özdeşleştirilir
(Mezııııır 18:35. Kral Davut balısi).
tornan s e fe r T an ıy ı ya da “Tevrat
parşömeniYıi leııısil eder (Eski Mıit iıı ilk
Iıeş kitabına Peııtatcııkhos—Tora ya da
Tevrat denir). Hu şekil Taıırı'ıuıı kelamım
simgeler.
M e n o r a
\alıtıdiliğiıı vrdi kollu şamdanı metnim İteni ışık lıeııı de yedi sayısıyla bağlantılı
birçok kutsal anlamın çeşitli yönlerini
içinde barındırır. /İra mumlarının
alevleri bir arada rıılıaııi aydınlanmayı ve
Taıın'ııuı hikmetini temsil ederken, örneğin
kullanımı sayısı
yaratılışın ilk \edi
güııüııü işaret
eder.
» » V M M
Hindu T r i m u r t i
A bk
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 103/255
Ayrıca bkz. T r i m u r t i , savl a l.'î
Kıırıııa. sayfa ()7
Kıı önemli I liııılıı ta nrı ları B rah m a, Vişnıı ve ijiva dır.
I lep Kirlikte Triıı ıurli (Sans krilçrd o “Uç. Biçimi O lan ” an -lamına gelir) olarak lı ili ıı irler. “ Y a ra lı n ” (Brah ma ), “ Ko-
ruyucu” (Vişıııı) ve “Yok edici” (Şiva) tanrılar, (ek lek
taşıdıkları anlamlanıl lıirlıiri içine geçmesiyle, varoluşun
(iiıııiine zeıııiıı (eşkil edeıı o yüce kozmik dengeyi ııııılıa
laza ederler. Brahma ahenk veren daha sovul hir laıırıolarak kalıııl edilir, ama yine
de sana ll a leııısil edilir. \ İşını
ve Şiva resim ve heykel için
çok daha popüler konulardır
ve çok farklı surelimin resme-
dilmişlerdir. Hele k : Vişnıı mm
hiri lıeniiz görünmemiş olan
on taııe avatarı (dünyevi görü
ııii m) vardır.
Vişnu V isvarupa
.İni|»ıır da I»ııIıııoııı İÜ. y ii zv ıl a ail
lııı lalı lod a > İşını, ma vi Icııli Vışını
l isvanijia va ( la ‘T' .vren Biçimli
\ i ş m ı 1 o l a r a k r e s me d il m i şi n * .
Dini el iv İr gele nek sel .simgelerini
a n m a k l a d ı r . S o l a l ı l a n l ı a ş l a v a r a k
s a a l y ü n ü n d e o k u n d u ğ u n d a : t o | i u z .
d isk , d en iz k al ı ı ığ ı ı ve lo tu s ç içeği .
104
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 104/255
B ra h m a
ko zm ik ya ratın enerjiy le özdeşleşt ir ilen l iral ım a, h er bir i l ııı klı yön»' luıkmı
genelde taçlı—«l«»ri haşla temsil nlilir.
Ihı dürt has (lıiııyaıım dört /aıııaıııııı (t7/gv/)
ve n ı öneml i dün \ cd aVı (kutsal met in ler)
simgeler. Brahma'nın m hamisi (araç)
Manisa (hir kıığıı ya da ka/dır) zekâyı
temsil eder.
Vişnu
~korııyııru~ \ İşını
genell ikle dürt
simgesini tu tarken
resmedilir: deniz
kahıı^ıı (savaş hnrıisiı görevi
güri i r): lojnız (darjc ya da rajrrı. ayııı
anda lıeııı hir silah lıeııı de yetke ve bilgi
semholi i): lotııs çiçeği (yaratılış anlamına
gelir); ve disk ya da teker (çakra. giiııeş
semholii ve silah).
Kr i şna
Tamamen insan biçiminde betimlendiğinde (göksel kökenine işaret edeıı ıııavi tetı
olsa da) VisııtTıııııı sekizim i avatarı
krişna dır. kıı popüler krişna tasvir i . Um
(fallı is sembolü) çalıp hüyüle\iei sesiyle
kadın ço banlar hasla olmak üzere herkesi
kendinden geçiren hir âşıktır.
Şiva
I liııdıı temsil .sanalında Şiva tını hepsi de
sembolik hir anlam taşıyuıı birçok ayırt
edici özelliği vardır: üçiiııeü göz ve saçını
Ihı karmaşık
tanrının ok
edici” olarak
başlıca seınholü.
f ır latt ığında
dehşet saçan üç dişl i hir mızraktır
(Saııskritçede
irişitin).
\ n \ 105
Popüler Hindu TanrılarıAyrıca bkz
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 105/255
L\İİm ü <İÖZ,
Hjıyfjı 123Lotus <;ıkr;ısı,
saylii İ4()
A yrıca bkz. Aralarında tanrıçaların da hulııııdıMıı birçok 1liııdıı tanrısı
insanlarda huşu uyandırmış, dolayısıyla da sanal eserle-rine sık sık konu olmuştur. O koca ağzının iki yanından
fırlayan kaplan ilişleriyle, manda iblisi Malıişa’yı yok edim
tanrıç a Dııı ga. va da biiviik Tanrıça Devi (k al i de benzer
şekilde onun gazap dolu bir surelidir) imgelerinde oldu-
ğu gibi, Iııı temsillerden bazılarında çok sevilen millerdensahneler betimlenir. Şans tanrı-
çası Lakşıııi ya da saadet tanrısı
Caııeşa gibi diğer tanrıların gö-
rünüşü bir lonıs sembolü ya da
palıalı olmayan lıir kutsal suretşeklinde pek incelikli olmasa da
yine at ın ölçüde güzel sana t n es -
neleriyle evlere ya da işyerlerine
konuk olabilir.
Gazap do lu Ka l i
Yok rd i r i tanr ıçan ın İd yüzy ı la a ı l I ıı ıtasv ir inde. , dehş e t ııvand ıra ı ı k a l i 'n in
sa e l le r inde ve d i l ind e kan va r ı l ı r , sol
o i le r iv le d r h i r k ı l ıç ve kes ik h ı r haş
tu ta r . Ş iva ı ıı ıı ş ak t is i (d i ş i l ene r j i ve
eş ) o lan K a l i . lam ıy la i l in t i l i i içüneü
h i r gözle hd l im le ı ı ir .
Kal i
Kara deril i Kali
(Devi nin gazap dolu
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 106/255
Durga
Devi ıı iıı gı izel ama saldırgan yünti olan
laıırıça Durga. manda iblisi Malı işa’yln
savaşıp onu yenmek üzere yeniden
doğmuştur. Hu nedenle bir aslan ya da
kaplan sırtında (bu hayvanlar oııt ın şiddetli
enerjisini sim geler) ve unu y aratan erkek
tanrı lardan ödiiı ıç aldığı silahlarla yani
güçler le bet im lenir .
suretler inden bir idir )
mezarlıkta yaşayan bir
ölıiııı tanrıçasıdır. Silah
bileyen, kana susamış bu
"Kara Varlık**, üstünden
kaıı damlayan
dışarı fırlamış dili,
kafataslarıııdaıı
olıışaıı kolyesi
vı* kesik ellerden
meydana gelen kemeriyle
(bun lun u hepsi oıııı ıı \o l
açtığı ölümü simgeler)
resmedilir.
L a k ş m i
\ İşını mın esi Lakşmi mükemmel eşliğin
yanı sıra güzelliği, iyil ik severliğ i, nezaketi
ve sadakati temsil eder. Başlıeu simgesi
kusursuz lotustur (dişil doğurganlığın
semb olü). L akşm i şaııs getiren b ir tanrıça
olduğu için, lotusu sembolize eden mngoli motif leri (üstte) Diwali adı verilen ışık
fest ival imle evler in du var larımı çizi l i r .
Ganeşa
.Şiva ımı oğlu («aııeşa (ahu üç dişli mızrakla
süslenir), bilgeliğini simgeleyen f il kafası
sayesini ir U ln > en Im ııııır. (»aııeşa ııııı
sadece bir <li$i varılır, çiiııkü diğerini
M fi/ıabhamta 'v ı yazmak için koparm ışt ır .
Tepesin de taşıdığı fare o ıııııı engelleri
kemirerek ya da aşındırarak aştııa yetisini
temsil eder.
\ v 10 7
Buda ve B o d h i s a t t v a l a r
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 107/255
Ayrıca bkz. Sckİ/ parmaklı leker , safyu 11.”>
Ibu/hisııllnı hır.sayfa 27
Buda başlangıçta ikuı ı ik olmayan (aniknı ı ik) hir şeki lde
—yani insan b içim in de değil semb oller yo luy la—sembolize edilmiş (»Isa da. kişisel mirasının güeıi nedeniyle belki
de Hinduizm in sanatsal temsil geleneğinin de teşvikiyle—
giderek insan suret inde resmedilmeye başlanmıştır. Insaıı
biçiminde göster i ld iğinde, prens yaşamını bet imleyen
sahneler iç inde Sid d h art l ıa (»anlam a olarak: sadfttt ya da b ir gezgin çi ler i olarak: veya el hareket ler inden (nutdra) duruşuna (asana) kadar her şey in sembol ik b i r anlam
taşıdığı büyük bir adamın 32 işaret inden (laksfıarıa) b a-
zı lar ını bedeninde sergi lerken Buda yani "Aydınlanmış*
olarak görünür . İy i l iksever bod/ıisattral&r da aynı şekilde resmedil i r .
A y d ın lan m ış Olan
Ut. yiizyıhı ait htı
Tib et resmimle,
düııyaııııı
hük üm darı o larak
resmedilmiş olan
Mııda b/mmis/tars/ıtı mudnı yaparken
gösterilmişi ir . Dlıarıııaçak ra yani
wYasa Te ker i ııi
temsil eden sekiz
parmaklı leker
Buda ııiıı lolııs
tahtının lıemeıı
altında görülüyor.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 108/255
Buda
Huda kişi olarak sıklıkla l.ııkslnıım Su tra'<la sıralanan 32 taksimim ıım
(f iziksel işaret) bir kısmının dahil
edilmesiyle tanınır. Hıııılar arasında, rıılısal
gon i anlam ına geleıı ıırım (kıllı heıı) ve
bilgi) i işaret eden, tepesindeki topuz gibi
yumruyla (usluıis/m) ıurban biçiminde
bir baş vardır.
M u d r a
Minim Sanskrilçede “ işaret" anlam ımı gelir ve I iiııdııizııı iıı de Hııdizııı iıı de
sanal geleneğinde görülen sembolik el
işaretlerine deııir. ^ üızlereesi vardıranın
Huda yalnızca sağ elinin aşağı doğru
isnrei eniği, aydınlanma anını leııısil edeıı
Idııınıis/uır.s/ııı (" toprağa dokun mak )
mudmnm da aralarında bulunduğu üç be İanesini yaparken resmedilir.
A s an a
I l iı ıdıı ve Hııdiı tau nl ar çeşit li fm /md arln
(yogaya lıas rilüel duruşlar) betimlenir; İmaların eıı bil ineni, lotus lulı lıylu
özdeşleşen ve l ol ııs seııılK>liiııü çağ rıştıran
/nıdmnsaını ya da loiı is duruşudur. Oliiı ı ı
döşeğindeki Huda /u ınnirmnası ıını yani
ıızaımıa pozisyonunda yana döıııııüs halde
B o d h i s a t t v a A v a lo k i t e s h v a ra
Hod/ıisaUt'(i\nr ( “özü
aydınlanmış olanlar )
insanoğluna yardımcı Hııdist varlıklardır.
Bod/ıısattm lamı göreceli
dünyevi l ik ler ine
değerli elbiseleri
ve rulıal
usum dan \ laişaret edilir.Merhamet bodlıUal/i y i s i \rıdokilvslırnm sıklıkla Huda Aıııilahlıa ııııı tepesini saran
ve erdemleri ifade edeıı
resıııedilir.
1I baş şeklinde
Budis t Sem bo l le r
Ayrtcu bkz
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 109/255
St i l i ze ed i lm i ş va j ra
Soldu gor iılrıı el
yapımı yaldızlı
bronz ıırsııe, iki ucu da iiç r a lall ı iki
adet rujm asasının
lıı ıç şeklin di1
birleşmesinden
oluşan hir vqjnn\ır .
Budizm' in
Yajrayunu
(wŞimşek Aracı")
ıııezlıehi larafıııdaıı
kul lanı lan hir r i l i ie l
nesnesi olan hıı
Japoıı yapımı rujm
13. yıı da14. yüzyı ldan
kalınadır.
I h ı d a ' m ı ı a> n k i z le r i .
sayfa I N\ a j r a > a k s h a y a d a
K o ı ıg o y a s l ıa M y o O ,
sayfa ||9
Ayrtcu bkz. Minin sanatta ikoı ı ik o lmayan (aı ı ikoı ı ik) b i r şeki lde
—yııııi insan biç im ind e deği l de sem boller y o lu y la tem -sil edilir. Gerçekten de. artık aşina olduğumuz llıııla figiirii
Budist sanatı ikonografisine girmeden çok önce. Siddlıartlıa
Cil a lam a yı bel i r tmek iç in HıırldİKi/mcIa ve ateşli sütun
gibi semboller kul lanı l ırdı. Dahası, svııst ika (sembo-
l ik o larak l l i ı ıd ı ı tan rı lar ı Niş in i ve Şiva v la i lg i l iy d i ) ve rtıjrtı (Vajrayaı ıa mezhebin in amblemi hal ine gelmeden
öııee \ eda tanrısı hidra ya atfedi l i rdi) gibi semboller, Bıı
dis t le r ta ra f ından k ı ı lsa l b i r an lam y i ik
leıımeden önce Hindistan kıta parça
sıııın dulıa eski ı l i ıı i geleneklerinden " ö d ün ç a l ın ı m ş t r .
HO
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 110/255
B u d d h a p a d a
Kfsaııeye gön*, orijinal lltnf<l/nı/)tı<l(i (Hmla ııııı uyak izleri) l l ııda k o ş u m lar *İn
hi r ka ya ııııı ııstin ı< İr du rdu ğu sı rai la
meyd ana gelmiştir . Bııda ııııı ayak izlerini
takip etıııeııiıı inananları ayılııı laııınaya
götürmeğini anlatmak için hıı temsi l i
ibaretler haşka Budist sembollerle. özellikle
i le d l ıurmaçakrayln (bkz. .v. / /.5) süslen ir.
A lev
Vlr\ yoğuıılu.şımş enerjiyi temsil eıler; yakıp tü ketir ve yok edic idir, ancak ay dınlatıcıdır
ve iyi yön de hi r püre de sahipti r. Hııda
ateşli siitını olarak resmedilirkeıı. Hııdist
tan rılar ve semboller alevlerle tasvir
edil ir. I l ıı yolla alev tanrısallığın yaııı
sıra ar ınd ırın ve ay dın latırı rn l ıaıı i pi i r t i
si in erler.
Svas t i ka
Hiıkii lü urları saat yününde döııi iyor
izlrniııı i vrreıı hıı haç şekline svastika
denir: hıı I liııdıılarııı r»ki hir güııes ve şans
sembolüdür (uçlar saat yöuüııi in tersim*
bükülmüşse muraıtliku denir). Hııdist
sanalında svastika Buda ııııı kalbini ve
aklını gösterir.
Vajra
Çoğun lukla saygı duyulan
Budist karakterlerin el lerimle
görülen rujm (“şimşek~
ya da "elmas") asası (tek
ya da iki ııçltı. üç ya da
dalıa fazla çatallı olabil ir)
aydmlalıeı ya da yok edici
güçlere sidıip am ansız hir
silahı temsil eder. Böylelikle
Budist Yasa'mıı fevkalade
otoriter, sert ve uydııılatın
nitel ik lerin i s imgeler.
I I I
Budizm'in Sekiz UğurluS e m b o l ü
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 111/255
A yrı nı hk z.
İsının, sdyfu 10*>
l.olıih. «sayfa 12l\
\ t i i j « l ı n i ı ı Sekiz Senıholü ya da Sekiz Şaııs İşareti (Sans-
kr it yede AslıIanıarıgıtia. Çincede Pn rlıi lı.sidiıg) olarak da
bil inen Budizm'in Sekiz Uğurlu Seıııhol i i ya da İşareti gü-
neşlik ya da şemsiye; iki altın balık; hazine vazosu ya
da kavanozu; lotus çiçeği: deniz kabuğu; sonsuz dü-
ğüm: zafer sancağı ya da bayrağı ya da gölgeliği: ve
sekiz parmakl ı tekerden oluşmaktadır (burada sıra-
lanan sembollerin i lk dördü yandaki sayfada biraz
daha detayl ı o larak anlat ı lacak, diğer dürdi i
. nü n anlam ı ise sayfa 115’te açık lan acak tır).
Bud i zm ’ i n ç i çeğ i
18. yüzyılda iyi cins porselenden yapılmış İm zaril sanal nesnesinde liııda beyaz bir lıılııs
çiçeğinin ortasına oturtulmuş. I.nlııs Asuı'du
derin ve çok anlamlı bir semboldür. Ibıdizııı
bağlanımda örneğin aydınlanmayı, Huda'yı
ve Dhyu ııiBud n Vıııilablıa'yı işaret ediyor
olabi l i r .
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 112/255
Ş e m s i y e
Ystlnr taraf ınd an tııtıı laıı şemsiye (clnı/trrı) I l i iHİisl un Ma mu inli şahsiyetlerin huş larım
giiııeş ya «la yağmurdan korumak için
kul lanı l ırdı. Dolayısıyla yüksek bir
sosyal stali i sembolü olarak şemsiyenin
işlevi uynca reımel i l i* dünya arasındaki
bağlantıya işaret eder. Bıı yönüyle rıılıaııi
güeıi ifade eder.
H a z i n e v a z o s u
I laziııe vazosun un yu da kav anozııumı (ktılıısluı) sembolik önemi heııı
b ir araç olmasınd an lıeııı de içindi*
barındırdık lar ından kaynaklanır . Vazo
özel l ik l e kapakl ı o lmasından d olay ı insan
bedeniyle özdeş tutu lur ken , iç indeki hazine
ruhani zeıiüiııli&i ve Itilfıı işaret eder.
İk i a l t ın bal ık
Tek altın balık zenginliği işaret ederken.
ikL i b i r l ik te üreyerek sayısız yumurta
meydana geti rmeler i n rdc niy le
doğıırgaıılığı temsil eder. Boylere iki
altın balık (snramamııtsytı) iyi şeylerin
bol luğunu bel i rt i r . Ihı l ık ayrıca dünyevi
bağlardan ve kaygı lardan ku rtu lm ayı
sembolize eder.
L o t u s
(»özell iği i le çaınurit ı bölgelerde yaşamasının getirdiği karşıtlık dolayısıyla
birçok Asya dininde kutsal bir çiçek sayılım
İM’yaz. lotus (Saııskrilçedc /mıhını) Sekiz
I ğıırlıı Sembol bağlamında ruhani ^allığı
vı* ayd ınlanm ayı simg eler. A yrıca Ihıda yı
ve Budist Yasa'vı temsil eder.
Budizm'in Sekiz UğurluS e m b o l ü
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 113/255
Sekiz Uğurlu Sembol ün ortak önemi, geleneksel inanışa
göre Buda nın ayak larının al t ında ortaya ç ıkm ış olm a-
larında yatar; o nedenle sıklıkla Bıula ıını ayak izlerini
(HuM/m/mda) süslerken tasvir edil irler. Bu sekiz sembol
Budist b inaların yüzeyler inde ve dua bayraklarında gö-
rülür. ayrıca Çin seramiklerinin ve emaye eşyaların süs-
lemesinde de sıkça kul lanıl ır lar. Tek tek temsil edi lmiş
olsalar da (özel l ik le sekiz parm akl ı teker ), sekizi b i r ara-
da resmedildiğinde Sekiz Uğurlu Sembol ün şans getirme
ve kötü tal ibi kovma olasıl ığının fazlasıyla
art t ığına inan ı lır .
Bu da ’n ın ayak i z ler i
19. yüzyıl ortalarımla
Nr p al’ i gezmiş
Dr I I.A. Olclf ir ld ' i ı ı
suluboyayla yaptığı bu "Huda um ayak izleri"
(Itın/(//nif>ıi(lft) ı asvi r i .
Sekiz l ğıırltı Sembol ün
ayak tabanları üzerine
resmedilmiş s im etr ik, sti l ize
bir kopyasıdır, kulsa! ayak
izlerini bir lotus çakrusı (teker)
çevreliyor.
A y n e n bkz . ItuılılİHi/MHİa, sayfı ı 111
Şemsiye,sayfa 113
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 114/255
D e n i z k a b u ğ u
İçine üflendiğin de yüksek perdeden ve
t itreşim li hi r ses çıkaran detıiz kah ıı^ ıı. Asya'da insan lar ı top lan tılar a ya da
törenlere çağırmak için kullanılırmış.
Sekiz l ğurlı ı Sembol den bir i olarak deniz
kabuğu [sank/m) Huda’nın sesini
ve öğretisinin yayılmasını sembolize eder.
Zafe r sancağ ı
Zafer sancağı ya du bayrağı (dlıraja)
Bu dizm 'in cehalete ve kötücül gü çlere karsı zaferini işaret eder. Ancak zafer sancağı
gölgelik olarak tanımlandığında sembolizmi
şemsiyeııinkiyle aynıdır; ayııı şekilde
korunmayı (hıı sefer Budist Yasa ııiıı
sağladığı korunma) ve gücü işaret eder.
S o n s u z d ü ğ ü m
Sonsuz ya da bit imsiz düğüm sembolünün
(shrirasta) kökeni bel irs izdir : k im ine göre birbir ine düğümlenmiş ik i yı lanı , k imine
göreyse bağırsakları temsil eder. Ancak
ne anlama geldiği dalıa açıktır: I zuıı
üıııür lülüğü. evrendekiler in birbir ler in e
bağlılığını ve Buda ııiıı sonsuz bilgeliğini
temsil eder.
S e k i z p a r m a k l ı t e k e r
Sekiz parmaklı teker (dlıarmaçak ru) Buda
ve Budizm'in en önemli sembollerinden biridir. Bııda ııiıı ilk vaazı sırasında
bu Yasa Tekeri ni harekete geçirip
döndürd üğü, teker in sekiz parmağum ı ise
Budizm iıı —ayd ınlanm aya g id en \ i ice
Sekizli Yolu nu simgelediği söylenir.
\s \ \ 115
Budizm’in Yedi Hâzinesi
Bir 11iııt elsaııesi evrenin Çakravartiıı adlı kusursuz hir
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 115/255
Bir 11iııt elsaııesi evrenin Çakravartiıı adlı kusursuz hir
kralından söz eder. “Tekeri Harekete Geçiren” hıı kral4)rica bkz.Fil, sayla 51 zamanla “Yasa Tcker i”ni (dl ıarmaçakra) döndüren
Al, sayla 145 Bııda’yla özdeşleşmiştir. Çakravarlin Yedi I laziııe’ııin ya
da Kraliyet Gücünün Yedi Mücevheri nin (Sanskritçede
Sa/)t<ırtıtna) sahihidir. Bu vedi hâzinenin buruda açık-
lanan dördü fil, at, ışık saçan mücevher ve kraliçedir;diğerleriyse teker, ralıip (hazine sorumlusu) ve general-
dir (askeri lider). Yedi Hazine ideal kralın senıholleri
Çakravartiı ı ’ i ı ı çevresini sarmış olarak betimlenir ya da
Budist sanatlımı dekoratif öğeleri olarak karşımıza çıkar.
B u d i s t m ü c e v h er
I leybetli filler
Asya'da öyle büyiik
saygı görür ki lıeııı
ruhani otoriteyihem de gelip
geçici gücü temsil
eder. Tayvan da
yapılmış. 1850
yılından kalına İnifantastik fil tasviri
çok çeşitli Budist
tanrı ve figiirii bir
araya getirerek
bu tü r sembolik
bağlantılara vurguyapar.
m v t
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 116/255
m v tFi l
Bazen ışık saçan müc evheri sırtında
taşırken betimlenen l' i l Asya‘da Bilir l ik, salar. güç ve egemenlikle il işkilcrıdir i l ir .
Aııııes i Sidd lıard ıa Gaııt am a'y ı
doğu rmadan ön re rüyasında beyaz hi r f i l
gördüğü için İm hayvarı Huda'yı simgeler.
A t
l st rütbeli insanların bineği nlaıı al lıızı
ve dayanıklılığı nedeniyle Asya'da çok değerlidir. Huda'yla il iı ı i i leııdir i lı ı ıesi
onun prens yaşamından, toy nakları yere
değmeyen, bovlece ses çıkarm ayan K aııtaka
adlı b ir al ın sır t ında kaçlığını anlatan lar
efsaneden kay nak lanır.
Iş ık s a ç a n m ü c e v h e r
Isik saçan —ya da di lek gerçek leşi i re n
mü cevlıer parlak iııeiyle özdeşleştirilir ve oval yu da gözyaşı damlası şeklin de, alevlerle
çevrelenmiş yu da kaplanmış olarak (asvir
edili r, Görüş açıklığının ya da aydınlanm anın
palıa biçilmez armağanını temsil eder.
Dolayısıyla Bııdu’ııııı siıııdıığıı içgöniyü.
anlayışı ve ruhani zengi nlik leri simgeler.
Kra l i çe
Kraliçe (ya da hakin*) Gakravariiı ı ' in
ideal eşini sim geler ve dolayısıyla da k adın güzelliği ve erdemin in liı ıısuli ol arak
görülür. Geleceğin Huda si Siddlıardıa
Gaııtama'mu annesi işte lam böyle hir
kraliçedir (Kraliçe Maya ona kendi
parçusındun hayal vermiş ve yedi gün sonra
mut lu luktun ö lmüştür ) .
V>> S 11 7
Budizm'in Beş Mist ikBilgi Kralı
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 117/255
Yaman taka ya da D a i i t o k u M y o 0
"Olümi i yok
eden** ^ aıııaııtaka,
Tib et ’ te s iyah
manda kala l ı
"Olümiiıı Efendisi**
^ aıııa yı öldürdüğü ir in saygı görür,
o n edenle genelde
manda başıyla ya
da beyaz bir m anda
eşliğindi* betim lenir.
Japonya'da Dai i toku Myo0 adı
veri len Yamantaka.
A ııü tubhu ya
(Manjııshri) ve
batıya karşılık gelir.
Bilgi Kralı
Beş Mist ik Bi lg i Kral ı ya da Bi lgel ik Kral ları , her şeyi
yakıp kül eden çevreler indeki a levler in yardımıyla
tu tku lar la , cehalet le ve dünyadaki tüm kötü lükler le
savaşan DlıyaniBudaların (Medi tasyoıı Budalan) öfkel i
görünüşlü, si lah kul lanan ve hiddet l i tezahürler id i r . I l im ala y a bölgesinde ve Japon ya'da kutsal k ahıı l edi len,
Saııskr i tçe ve Japoncada ortaklaşa ver i len isimler iyle
Vid y araja ve My o O lara bireysel ya da toplu halde
tapındırdı. Benzer şeki lde sanatta da lek tek (sıklıkla
heykel f igü rleri şekl ind e) ya da top lu halde, gen ell ikle her b i r ine k ozm ik an lam la r yük lenm iş tnamlaMur (sembolik
çem berler) iç ind e göster i lerek restn edi l i r lerdi .
Ölüm' i i n yok ed i c i s i
18. yiizvıla ait İtti
Tibe l llıarıpkasm a
(■‘ rli iz” resim )
karanlık ve dinamik
bir \ aı ı ıaıı taka
portresi lıâkiııı.
Tııb lo m ın renkler i solmuş, tuıeak
Yamantaka nın
boynuzlu mumla
başı yine de
g ö r ü n ü yo r ( d o ku z
başı da burada),
İhı 34 kol lu. İt i
bucaklı hiddetli
figür alevlerle
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 118/255
A c a lan ath a ya d a Fu do M y o 0
Veuluııathu ( \ niroc ann'nın görütı ii^t i
hiddetli hir türümüdür) ya <la . lupon\a daki karşılımı Kııdo Myo O (“ Sahil O la ır )
mandala lam ı ortasına r esmed ilir. Sağ
elinde açgözlülüğü. öfk eyi ve eehuleli yok
etmek içiıı hir kılıç (kılıcı yılaıı sarıııı;;
o lab ilir ), sol elim leyse kü ıüri i l güçleri
hareketsiz lıale getirmek için hir ip tutar.
Kunda l i ya da Gundar i MyoO
Japom a i la (on ulan My o 0 o larak h i l i t ıe ıı
ve Dlıyaıı iBiida Katnasamhlıava ya karşıl ık gelen ku nd ali ginıcyiu kralıdır .
Diğer \ idyarujalara kıyasla dalıa a/
bet imlenmiş olan ku nd ali y i lanı ıı ılnyu n
t ip ik semboller hoyıııınıı. k ollarını ve
bilekler ini saran zehir l i y ı lanlard ır .
Tra il okyav i j aya ya da Go zanze My o0
A kshob lıy aya ve doğııya karş ıl ık gelen
" I ç Dünyanın Kat i l l i " Trai loky avi jaya Japonya'da Cozanze M \o () olarak
hil in ir. Silah in tan sayısız eliyle. Şiva
ve Purvati 'n in üzerine hasılmış olarak
temsil edilir: ellerinin ikisi iç içe geçerek,
kendisiyle bağdaştırı lan belir l i hir rnııdm oluşturur.
Va jrayaksha ya da Kongo yasha Myo O
\ ajra\aksha kuzeyin kralı ve
Vuıoglıasiddlü'nin tezahürüdür. Japonya da kongoyasha Myo O olarak bi l i nir . Sağ
ellerinden bir ind e beş ııçlu hi r /Yi/n/yla.
luızeıı de aynı ele karşılık gelen sol elinde
hir çanla (sırasıyla üreme gücüne işaret
eden eril ve dişil semboller) resmedilir.
Budizm’in Dört Kutsal Kralı
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 119/255
Aynen bkz. l i i s h a ı ı ı o ı ı .
sayf;ı l.'İ.’İKjderlıa.sav fa lV)
Budist ^eleııeğr gö n1 Dört Mıdıafız Kıal (Saıısk rilçed e
L o f c a p a l a ) , Göksel k ra lla r ya da Kutsal Krallar kozm o-
sun dört bi r taralın ı —ya da Budist Ya sa ’y ı kötülü kten
korur. Dolayısıyla bu dörtlünün her biri bir ana yönle
ya da mev sim le ilişk ilendirilir ve her biri kötiiciil güçleridefetmek için farklı bîr silah savurur. Toplu halde genel-
likle mandala\i\n\\ çeperinde, Budist stı ıpaları (kubbeli
tapınaklar) ve sunakları korurken temsil edilirler. Çin
tasvirlerinde lliııdıı sanatına göre duba az hiddetli gö-
rünürler; burada gösterilen illüstrasyonlarda da krallarınÇin temsilleri esas alınmıştır.
D oğunun k r a l ı
Dört Kutsal Kral iı ı
isimleri ve temsilleri
her ülkenin Budistgeleneğe gö n1 değişir,
lüıel ' le doğunun
muhafız kralı
Dhritaraşlara 'dır
(ya da Dlırlaraslılra):
I J lan g ( ilıodrManastın ııdaki
I lıakhaııg Karpo
T a pı na ğı nd aBulunan soldaki
resimde i eli i hir
çalgı çalarken
hetimlenınislir.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 120/255
Va ish ravana ya da Mo l i Shou
Vaislıruvuna yani ‘ ‘Bil iyor Olan** (Jupoıı Ihslıamon ve* Çin Moli Shoıfya kargılık
•»«•lir) tapınmak için sebilmiş irk kutsal
kra ldır . Kuzeyin ve kisin m uh afızı olarak
elind e lı ir iııcri (zengin liği sim geler) i le
saldırgan l ı i r ejderha ya da kı ıyru ksü reıı
t u la r .
V i r u d h a k a y a d a M o l i Ho n g
kr al l ığ ın Sınır lar ım (•enişleteıı
V irııdl ıaka g iiı ıeyiıı ve yazıtı m uh afız kr alıdır . Çin 'de Mo l i I loı ıg adıyla an ı l ır ve
elinde lı ir şemsiyeyle resm edilir. Ihı “ Kaos
Şemsiyesi** anıldığımla evrenin karanlığa
gömülmesine neden olur, indir i ldiğimle ise
Dh r ta rash t ra ya da Mo l i Qing
Doğunun ve hahamı koruyucusu Dlı r laras l ı l ra ( “ Vasanın Hükü m ranl ığını
Koruyan**) dört kardeşin eıı yaşlısıdır
(Çin'de Mo l i Çiı ıg adıyla anı l ı r ) . K ı l ının
savurduğumla yükselen lal ı r ipk âr
siyah r üzgârı. ateş ve du man ın ölüm cül
tezahürleri Inkip eder.
V i rupaksh a ya da Mo l i Hai
İk i l ini n ve gi izüıı m uhafızı V ir ı ıpaksha
( ' ‘K ra l l ık tak i İ ler şey i Göreı ı* ) Ç in 'de Mo l i
I lıı i adıyla hi l iı ı ir . Mo li I lai Çin s analımla
genellikle, çalındığımla dü şm anlarıııı ıı
kamplarının alev alıp yok olmasına neden olan dört tel l i hir lavla tutark en göster i l i r .
Kutsal Asya’nın “Geçişli Sembolleri
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 121/255
mlu 10*1
Ayrım bkz. Asy a'nın kut salı konu nluıı san atı nd a, özellikl e de 11 i11
savla 105 tlııizııı ve Bu diz m'i n sa na l ge len ekl erinde bazı “geçiş li”
Buda, sem bol ler vardır; örneğ in Budizm ben zer kav ram ları
ak tar ma k için I liııdıı tanrı larıyla ilintili b irçok simge ve
ikonografi (gerçi Budist anl am lar taşıl lar) ben imsemiştir.
Göze çarpanlardan bazıları: kutsal ya da üstün ruhani
varlıkların donatıldığı birçok çift kol; alnın merkezinde
görülebilen “üçiiııcü göz” ya da göz benzeri işaret; k u l
sal Om hecesini ifade edeıı Saııskritçe kaligrafi; ve o zarif
lotus çiçeği.
Kr i şna
Banasu ra ’ y l a
savaş ıyor
17()5 te Nepal’de
yapılmış hu gııvaş
resimde. 1.000
kullu a sura ya da
ilılis Baııa.sııra"yi
koıuı alan Iliulmasalından destansı
hir savaş sahn elenir.
Besinin her verinde
çok çeşidi silahlar
tutan eller görülür.
Ban asııra hıı
savaşta Krişııa yamevdaıı okumuş ve
yenilmiştir.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 122/255
Çok say ıda ko l
Birçok l l im lıı ve Budist tanrısının fazladan çi l i ko l larla betimlenmeni onların doğaüstü
karakterlerinin ya da kutsal l ık larının
genel b ir semb olüdür. I ler b ir c l i ı ı tuttuğu
sembolik ııesııe ya da yaptığı sembolik
işaret (mudra) ayıtı zamtıııda o tan rının
ya da tanrıçanın güri i ve karakterinin
nitel iğini ortaya koyar.
Om
I site gösterilen sembol. Hindistan m kutsal geleneğinde yiire bir tınısı olduğuna
inanılan Om ya da Atım sesini simgeleyen
Saıiskri tçe vazı karakter lerini temsil
eder. Örn eğin 11 iııdu itıaııeınd a Brahm a
(yaratma). Vişnıı (koruma) ve Şi\a’ ı ı ı ı ı
(yok eTıııe) ko zm ik güç lerinin bileşkesini
temsil eder.
Ü ç ü n c ü g ö z
Budist kutsal varlıkların bazıları baslarını süsleyen sayısız güzle betimlenir, ancak
" üçüııci i gü z' genel olarak dik çevri lmiş
şekilde ya da figürün sabit gözlerinin orta
nok tasında resm edil ir. I l i ııd tıizm ’de ateşli
üçiiııci i göz. ruhsal görünün sembolü olarak
özel l ik le ŞivaVla i l işki lendir i l i r .
L o t u s
Sekiz I ğıırlıı Sembol den biri olan lotusun tanrtsul kökenlerin işareti olarak Budizm de
ck bir anlamı vardır, zira bıı çiçeğin suda
keııdi k endine ürediğine in anıl ır. Ayrıca
I l in d ıı i /m 'd e tanrısal dişi l iğin, yani ko zmik
rahm in ya da yaratıl ışın sembolüdü r.
123
Po pü ler T a o Figürler i veS e m b o l l e r i
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 123/255
Aynen bkz.
I 'uktırokuju,.ıs fa 131
Taoi/ .m' i ı ı Sekiz Ö lüm sü / t i .
sayfu 1262*)
Çin iıı lırça resim geleneğine kıııııı olan ve yanı sıra se-
ramiklerde ve diğer sanat tür ler inde de görülen sembol
ve sahneler in çoğun da Tao izm ’deıı esinleni lm işt ir . K ök e-
ninde Lao tz ı ı (ya da Lan Zi) taraf ından gel iş t i r i lmiş h i r
felsefe olaıı Taoizın, geçen yüzyıl lar la bir l ikte belir l i diı ı i öğeleri, özell ikle de Sekiz Ölümsüz ün yer aldığı tanrısal
panteonu bünyesine katmışt ı r . Sanatsal bağlamda popü-
ler Tao imgeler i arasında, L ao tzıı f igü rün ün kendisi ve
Batr ı l ın Ana Kral içesi, efsanevi Hsi Wang
M u ’nun yat ıı s ıra şef tal i ya da ö lüm -süzlük bitk is i gibi ebedi yaşam
semboller i vardır .
Ö l ü m s ü z lü k m e y v e s i
Natüra l is l b i r ta rzda
betiınl i ' i ı i | i zari fçe
çizi lmiş bi l meyve
dulu şelıal i ağarı dalı
deseni, Çin tarihinde
( .'h'ing I laned aııı n dan
Yung Cben dön eminde
(1723 1735 ) yapılmış
bir sırlı porselen kâseyi
süslüyor. Çinl i ler in güzünde şr f iıd i Tao izm in ö lümsüzlük ve
yeni lenme sembolüdür.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 124/255
Lao t zu
I Icr ztııııan yaşlı hi r aıla ııı olarak
(MO (»04 dolaylarında ak saçlı doğduğu
söylenir) resmedilen Luolzu uıııı (ya da Lao / i ) s imgeler i arasında "S" b iç imindeki
asa j ı ı - i (memnu niyet semho li i) ve Tao-te i'hirıg i temsil eden parşömen vardır. Kn
karakterist ik simgesi hiııdiği sıı sığınılır.
Şef ta l i
Çinl i ler in gözünde en etki l i ölümsüzlük
ve yenilenme sembollerinden bir i olaıı
şeftalinin (/Yıo ayrıca " evlil ik anlamına gel ir) B atı’ ııın An a Kraliç esi n in saray
bahçesinde yetişt iği söylenir. Ağ ar 300 0
yılda sadece l»ir siirgüıı verse de meyvesi
ebedi yaşamın özünü içerir.
Hsi Wang Mu
Sıı\ lıı görü nü mlü bi r k adına eşlik cdeıı iki
kadın hizmetçi (biri yelpaze, diğeri şeftali
tular) o kadının efendi I İsi Vi uııg Mu (ya da \ i \ \ uı ıg Mıı) yani Batı nın Olümsiiz
\rıa Kraliç esi old uğ un u gö sterir. I İsi W aııg
Mu'nuıı bir diğer simgesi. ı ızıın ömür
sembolü ve taıınsal haberci olaıı beyaz
turnadır .
Ö l ü m s ü z l ü k b i t k i s i
Çin s anatındaki tasvir i bulutsu ve st i l ize
olm akla b ir l ikte bu efsanevi ölümsüzlük
bi tk is in i (lîngzlıi yu da ling-chih) Pol\jwrus İncirin* ile eşleş!irmiştir. Oıııı yiyenlere
simg elediği —sonsuz hayatı bahşett iğine
inanılan "kıı lsal mantar**. Tuuizm'iı ı
ölümsüz varlıklarının genel bir simgesidir.
\ ** \ s 125
n p • m n i • A l • • • • • •1 aoızm ın Sekiz Ulumsuzu
I Is i W u ıi£ iVIcı
•h vvra bkz. Taoiznı in Sekiz Oliiınsüzii (Pa l ı s i en va da l la .viaı ı ) va
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 125/255
m
I Is i W u ıi£ iVIcı.
sayfa 125 da onları temsil eden sem boller (özellikler) Çin resminde,özellikle de porselen sanatında sıklıkla bctimlenmiştir.
Sekiz, Çinliler içiıı uğurlu bir sayıdır ve bir bütünsellik
sembolüdür. Keza Pa l isten in bıı sihirli sayısı değişme-
miş, ancak ölümsüz bireyler değişkenlik göstermiştir. Ne
var ki ileriki şayialardatanıtı lanlar (alt ısı erkek,
ikisi kadındır) yüzyıllar
boyunca tanr ısal sekiz-
l inin bir parçası olarak
kabul edilmiştir. Salıipoldukları sıradışı Tao ni-
tel ikleri sayesinde her bi-
rinin ebedi varoluşu elde
ettiği söylenir.
S e k i z Ö lü m s ü z
Eıkvaıfl|r.C. Vt erııer in
Çin M i ller i ra E fsan eler i kitabından alınan bıı
illüstrasyonda Sekiz
Ölümsüz den yedisi bir
leknevle denizi acıyor;
sekiziııeisi yani Clıaııg Kııo
ise nnlarla birlikle katırıyla
yolculuk ediyor, baslarının
iistiiııde uçan tıırııa bir uzıııı
ömür sembolüdür.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 126/255
L i T ’ i eh kua i
l ı T ielıkııni ( u ı da I .i Tie gııali) gene llikle
demirden lıir değneğe (sakatlığa işareteder) yaslanmış. I»ir zamanlar Çinli
gezginlerin su şişesi olarak kullandığı,
üstünde dımıaıı liiteıı ve yeryüzü ileeemıetin birliğine işaret eden ikili sıı
kabasını (lıır/ıı) lıılarkeıı resmedilir.
C h a n g K u o
< lıanı: Kııo'mıu (ya da /lıaııg (»nala»)
i ut ı ıı«iıı simge Hanlıları şaşırtabilir. Aslındabu bir uüizik aletidir: İçine sokulmuş
olarak gösterilen iki çubuk la, bir davul
misali üstüne vıırıılaıı içi oyulmuş bir
baıııbıı kamışıdır. Chang Kuo beyaz bir
kalır da sürebilir (tersten).
Lu Tungp in
Lu Tmıg|>üriıı (ya da Lıı Dmıgbiıı. yani
Çinli berberlerin koruyucusu) başlıcasimgesi bir kılıçtır. İkincisi ise sinek
kovııcudur. Huıılar Lu Tu ng pin ’le birlikle
resmedildiğinde, kılıcı sırlına asılı olarak
gösterilir. Hu sıradan bir kılıç değildir,
şeytani canavarları defeiıııe gücü vardır.
Lan Ts 'a i ho
kadın ölümsüz Lan IVailıo (ya da Laıı
Cailıe) çiçeklerle dolu bir srpei taşır (bunedenle Çinli çiçek çiler onu koruyucu
kabul eder). Sekiz Ölümsüz tasvirlerindi*,
giydigi tek ayakkabıdan da kolayca tanınır.
\yncn bkz. krişııu.
f 10
rr\ • m n i • A ı •• •• ••I ao ızm ın Sek iz O l ı ın ıs ıız ıı
Kadınlar ve erkekler olarak temsil edildiğinde. Sekiz
Öliiınsiiz genellikle pitoresk doğa manzaraları içerisinde
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 127/255
sayfa 10ü
I .aks ini.sayfa 107
Se k i z Ö lü m s ü z ’ü n l i d er i
Sakalı, çıplak gögsti ve diiz
\elpazesi I»ir arada. 17. yüzyılda
Çinli bir sanatçı larafıııdaıı
oyulmuş İ mi fildişi heykelin teınsil
ettiği lırybrlli figürün Chııngli(di narı olduğunu gösteriyor.
Sekiz Ölümsüz ün lideri kaimi
edilen (i lıııııgli ( di narı nı luıyal
iksirini keşfettiğim* inanılır.
12$ \ s \ \
Öliiınsiiz genellikle pitoresk doğa manzaraları içerisinde
canlandırılır, zira Tanizııı in temel ilkesi olaıı ıızıııı öııüir
liiliiğe ya da ölümsüzlüğe ancak doğa güçleriyle uyıııu
içerisinde olunduğunda ulaşılabilir ve lıııım başarmanın
eıı ivi miIu. toplumdan uzak-
la, dağların arasında edilgen
bir tefekkür hayatı sürmek-tir. Ayrıca, ölümsüz (“■kut-
sanmış”) varlıkların Doğu
Den izim leki “Kut sanmışla-
rın ( İç Atlası ıııla va da ılalıa
belirgin olarak, sanatsal tem-sillerde denizin ardında yük-
selen dağlarla işarel edilen
“llzun Önıiir Tepeleri”nde
(Sl ıo ı ı S l ınn) yaşadıklarına
inanılır.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 128/255
Chung l i Ch ’uan
S«*ki/ Ölümsüzün lideri (ilıuııgli<d T t ı;ı n dı r (ya da Zlıoııgli O ııa ıı) .
Genellikle sakalı ve çıplak göğsüyle yaşlı
bir adanı olarak canlandırılır ve sembnlii.
elinde tuttuğu. sallayarak ölülerin rıılııınn
can verdiği uzun saplı diiz yelpazedir(slıan ya da shaıızi).
Han Hs iang tzu
Çinli müzisy enlerin efendisi genç I lan
IIsiaııgızu ııuıı (ya da llaıı Xiongzi)
simgesi flüttür, llaıı I Isiaııgizıı ıııııı
flütünü çalarak kırlarda dolaştığı, o güzel
müziğini du yanların dikkatini çekip onlun
mest ettiği ve lıatta bu sayede çiçeklerinbile açlığı söylenir.
Ts 'ao Kı ıoch iu
Ts'ao kııoclı iu ı ı ı ı ı ı (yada (iaoCuojiu)lııttıığıı. sembolü olaıı birbirinin ayııı iki
nesne, ayııı zamanda yazı tabletleriyle de
bağlantılı olaıı bir çili kastanyettir (dikkat
çeken vurmalı bir çalgı). Diğerlerinden
yaşlı olaıı bıı sakallı öliiııisüz varlık
Çin tiyatrosunda çalışanların ninnimin
koruyucusudur.
Ho Hs ien ku
kadın ölüııısiiz I lo I Isieııkıı (ya da
I İr \iaııglm) zarif bir günmüş sergiler vr
elinde bir lotus W '£ i "iiı u tııtar. Izıtıısçiçeği de (doğa ııııı ber eketin in v r yazın
simgesidir) tohumları da (mahsulü işaret
eder) sapın ııeıında betimlenir.
Japon Şintoizm’inin Önde Gelen Tanrıları
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 129/255
Japon yerel dini Şintoiznı in başlına tanrısı , aynı z am an -
da da Japon imparatorların tanrısal atası olarak kabul
edilen güneş tanrıçası Amaterasudur. İmparatorlara
ondan yadigar kaldığı söylenen iiç kutsal emanet (ayııa.
kılıç ve mücevherler) l j iVaıııada’daki kraliyet tapınağı
IseJiııgıı’da saklı tııtulıır. Japon sanatında Amaterasıı İm
kutsal nesneleri elinde tutarken tasvir edilir. Şintoiznı in
Yedi Saadet Tanrısı (Shi.cl ti bu ku j in) inananların kendi-
lerine daha ya kın buld uğu, şans getiren ilahi varlıklardır.
Biri dışında (Beııteıı) hepsi erkektir: I lotei, Fııkurokuju,
Khisıı, Bislıamoıı, Daikoku ve Jıırojiıı. I lor biri kendi ki-
şisel simgesiyle tanınır.
Şin t o güneş
t an r ı ças ı
Ukiyo-e üslubunun
ustası Ut'agaNva
Kunisada ııııı
( 1 7 8 0 1 8 6 5 ) bu
eserinde Amaterasıı.
bir zamanlar
inzivaya çekildiğimağaradan çıkarken
canlandırılmış.
Işıyan giiııeş
tanrıçası, elinde
kılıcıyla, yansıması
onu kendinden
geçiren aynayabakarken
gösteriliyor.
Ayrıca biz. Jı ır o ji ıı ,sayfa 183
Şeftali,sayfa 125
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 130/255
A m ateras u
Şinto giiıır.ş (aıınçası Amaterasu genel
olarak başından çıkan lıale benzeriışınlarla (giiııeş ışınlarını işaret eder) ve
elimle tuttuğu üç imparatorluk yadigarıyla
bet imlenir. Bunlar onun ruhunu (shintaı) kapsadığı söylenen ayna (üstte); gücü
belirlen kılıç; güzelliği ve zenginliği
simgeleyen mücevherlerdir.
Hote i
I İnici mutluluk, ferahlık ve bollukla ilişkili
bir tanrıya uyacak şekildi* kel. hantal,kahkahalar alan bir keşiştir. Simgesi,
içinde pirinç ve Trık/ım-mono (hazine)
olduğu söylenen bir çuvaldır: genellikle
de bu çuvalın üzerine oturur. Çocuk hırla
birlikte tasvir edildiği de görülür.
F u k u r o k u j u
I zıııı ömrü temsil
ede.ıı bir tanrı olurak
lııktırokııjıı genellikle
geyik, kaplumbağa,turna ve şeftali gibi.
Ja ponla rın uzunyaşam simgeleriyle
birlikte canlan dırılır.
Bilgeliği ifade eden bir
ya da iki parşömen
loıııanmıı asılıdurduğu bir
asa taşıyor da
olabilir.
Ebisu
Balıkçıların ve tacirlerin tanrısı mutlu
Kbistı genellikle bir elimli* olta kamışıylave diğer kolunun altına ulılığı koca
bir balıkla gösterilir. Khi.su meslekhayalındaki haşarının getirdiği mutluluğu
ve de doğanın bereketini (balıkla
sembolize edilir) temsil eder.
\ > \ A ı : n
Japon Şmtoizm’inin Önde Gelen Tanrıları
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 131/255
M ut lu luk m uha f ı z ı t an r ı
Solda gördüğünüz İm servi
ağacından oyulmuş laklıfigür 13. yüzyıl [»aşlarında
Ja p onya'd a yap ılmış . Bu
heybetli adamın üstündeki
zırh kom binasyonu ve sol
dinde tuttuğu minyatür
pagoda onun Bishanum
ya da Bisham oııtenolduğunu gösteriyor.
Ay rı ca bkz. Vaishravana ya daMo li Slıou. sayfa 1121
r ııkıı rok ııjıı, sayfa 131
Yedi Saadet Tanrısı (Shichi , Fı ıkuj in) genellikle gruphalinde, hazine gemileriyle ( T a k a r a -b u n e ) denizde yol-
culuk ederken canlandırılır. 13u sihirli teknede tanrılara
bağlı toplanı 21 hazine ( T a k a r a - m o ı ı o ) vardır. Bunlar
zenginlik ve talihin çeşitli yönlerini simgeler, ayrıca ha-
zine gemisi bağlanımdan çıkarılıp şans getiren dekoratif
motifler olarak da kullanılabilirler. T ak ar a - b u n e im -
geleri tanrısal yolcularıyla hir hütiiı ı olarak Japonların
Yeııi Yılı hoyuııca her yerde göze çarpar, zira hıı gemi-
nin Japonya’ya yılbaşı arifesinde vardığı söylenir. Ayrıca
zarifçe oyulmuş minyatür heykellere de (n et su k e) sıkça
konu olurlar.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 132/255
B i s h a m o n
Bislıamou. kuzeyin muhafızı\ aislıra va n ay a (Budizm'in Dürt kutsal
Kruhndan hiri) karşılık geldiğinden, ayııı
zaıııanda savaşçı yönü de olan hir saadet
tanrısı olarak görülür. Zırh kuşanmış
Bishamon. elinde hir mızrak ve ayrıca bir
pagoda (Budizm'in değerini simgeler) tutar.
Benten
Binlen genellikle lavta çalarken betimlenir:bu da onun edebi, temsili, dramatik
ve tabii ki müzikal sanatların hamisi
olduğunu ve bu sanatların verdiği
mutluluğu işaret eder. Ayrıca Beııteıı bir
tanrıça olaruk aşk tanrısı kabul edilir
(diğer simgeler onun başka yönlerine
gönderme yapar) .
Daikoku
Daikoku 'mın temsil ettiği dünya n imetleri,onun çekici ve çıkınıyla sembolize
edilmiştir. Tokmak şeklindeki çekiç
madenci çekici olduğundan, yerin altından
çıkarılan maden zenginliğini işaret eder.
Dolayısıyla çıkın da pirinç ve değerli taşlar
gibi hâzinelerle doludur.
Juro j i n
Yoldaşı tanrı Fukurokujtı gibi Jurojin deyaşlı bir adanı olarak, geyik, turna ve
kaplumbağa gibi uzun öııuir sembolleriyle
birlikte hctiınleumiştir. Jurojin (yine
Fukıırokuju gibi) asasından sarkan
parşömen tomarı ya da tomarlarının temsil
etliği bir eğitim tanrısı olarak görülür.
\s \ \ 1 3 3
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 133/255
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 134/255
A rap k al ig raf is i
Sayısız yazı (arzım birleştiren Arap
kaligra fisi İslam dünyası uda Iniyiik saygıuyandırır, çiiııkii Allah'ın (yukarıda ismi
yazılıdır) kutsal kelamını İslam'ın kutsal
kitahı Kuranda yazıldığı gibi cisimleştirip
ildir, (aizel sanalların birçok dalı, özellikle
de çini hu kaligrafinin akışkan formlarını
sergiler.
A rab es k m o t i f l e r
İslam sanalına özgü, zarifçe kıvrılan
dolaşık bitkisel motiflere İlah da “arabesk'’(yani “Arap tarzında’1) denir, (âmel olarak
dokuma, seramik ve oyma sanatlarından
izler taşıyan bu motifler \Ilalı ııı dünyevi
yaralısının güzelliğini taçlandırır ve ayrıea
Cennet Bahçesi ni anıştırır.
Kâbe
Kab e ( Arapçada w'kü p” atılan ım a gelir)
Suudi Arabistan ııı Mekke şehrindekiMescidi I larum m içinde. BaşmelekCeb rail tarafınd an Adeın e verilmiş olduğu
söylenen Siyah baş ın bulund uğu küp
biçiminde bir ibadethanedir. Kâbı* imgesi
Müslümanların namaz kılarken kullandığı
seccadelere de dokunur.
G e o m e t r i k m o t i f l e r
Daire, kare, üçgen ve özellikle de yıldız
gibi formlar üzerine kurulu olan simetrik,yineleneli geometrik motifler, örneğin
İslam âlemindeki cami ve saray yapılarını
süsleyerek. Allah'ın evrenini düzenleyen
doğa yasalarını tanımlayan düzen. ııyıım
ve birlik gibi dinamik niteliklere gönderme
yapar.
ASYA 135
Japon M onu
Ba n ı lı n d e se n l i mon.
Ayrıca bkz. .lapoıı /«o/nnıım ya da hanedan nişanlarının, savaş bey-
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 135/255
a d e se o
savla {)7 lerinin ve adamlarının kimliğini gösteren savaş sancak-larından doğduğu düşünülür. Bu bayrakları süsleyen
semboller (binadaki illüstrasyonlarda görüldüğü gibi,
birçoğunda açmış çiçekler vardır) yüzyıllar içinde bir sa
nmrayın veya askeri lıizıııelliııiıı şahsında sergilenen m on a
laşııııııışlır. M on sonradansoylu ailelerin mensupları
ve onların hizmetlileri ta-
ralından giyilen giysilerin
kumaşına eklenerek ya da
dokunarak barış zamanı dakullanılır olmuştur. Klan-
ların en az bir m on u var -
dır. buna jo -m o t ı (‘‘sabit
nişan”) denir. Mterııalille-
rine ise kn e-m o ı ı adı verilir.
K im l i k n i şan lar ı
18. yiizyılu ail lıu .lapoıı
paravan resmimle, kılıç, taşırken
betimlenen saıımraym va (la
savaşçının aiysisi çeşitli nırde
koca kora /no/darla siislü.
I diasının eteğimle kikıı-mon (leııeıı. 16 laçynpraklı krizantemi
simgeleyen mon dikkat çekiyor.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 136/255
Japon M onu
Ogi desenli man, Ayrıca bkz. Mo r u m dairesel şekli Japoıı kiillürünün elkiıı bir simgesi
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 137/255
A s k er i r ü tb e ler
I. Toy ok ııııi ola rak <la bilinen ,
alışa]>baskılarıyla ünlü Japon
sanal.çı lJlaga w a Toyo kimi(17691825) tara f ından
resmedilmiş bu sam ııray ya da
savaşçı, giysisinin kolunda tek
renkli (ipik bir nıon sergiler.
Sıradan bir saınıırayın genellikle
tek birmonu
olurken, orımı
daimyo&u (feodal (dendi) üç
tane nıon kullanabilir .
138
g ,sayfa 35 olan giineşi aııışlırır. Bu dairenin içinde bitki ve lıavvatı
formlarının vaııı sıra, Japonya’da olumlu çağrışımlarla
Mıklii olan molif ve nesnelerin stilize temsilleri (vaııda
bazı örnekleri verilmiştir) vardır. Bazıları genellikle lalilıi
çağrıştırdığı için, bazıları da bir klanın tarihinde önemli
bir olaya değindiği içiıı seçilmiştir, farili boy unc a yüzlerce jo -tn on klanlar tarafından resmi şekilde kaydedilmiş, klan
üyeleri bir kimlik ve sadakat
işareti olarak bunları takmış-
tır. Ancak bııgöıı aile kimli-
ğinin ve halta şirket kimli-ğinin sembolü olarak o denli
resmiyet taşımazlar.
/ *■
» f i l ; «*>*•£&{ ^ U t < *J.
S i sÜS t s
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 138/255
Ç a m a ğ a c ı
Çam lu r mevsim yeşil kalan, reçine
ureteıı Itir ağaç olduğundan Jüponlar onu
hozıılmazlık ve ıızıııı yaşamla iliskileııdirir
(aynea Japon sanalında iki sarıçam ıızıııı
süreli bir evlilik anlamına da gelebilir).
I ğıır getiren olııııılıı bir semb ol olduğundan
çanı dalları popüler bir mondur.
Y u s u f ç u k
Yusufçuk karmaşık ııçıiş seyrinden dolayıgüvenilm ezlikle ilişkileııdirilir. Aııcak
olııııılıı bir sembolizmi de olmalı ki bazı
mo/dardu yıldız statüsüne yükseltilmiştir.
Ja pon la kım adala rıu a şeklen benzediği
için Japonya ııııı amblemi haline gelmiştir:
“Yusufçuk Adası”,
m
K e l e b e kKelebek (clıo) örneğin kadınsı gösterişi (ve
geyşayı) ve kısa süreli saadeti çağrıştırdığı
için Japonya'da çok da ıığıırltı bir sembol
sayılmaz. Aneak beyaz kelebek ölünün
ruhtum anıştırır. Ole yandan iki kelebek
ıııııtlıı bir evliliği si
K a p l u m b a ğ a Jü ponla r içiıı bir ıız ııı ı öm ür sembolü
olan kaplumbağa (kanır) uğurlu bir man imgesidir. Aneak hu/ı Japoıı geleneklerinde
kozıııoMiıı taşıyıcısı olarak kaplumbağanın
aynca bir önemi vardır; keza desteği,
dayanıklılığı ve gücü sembolize etmesinin
nedeni de hııdıır.
\ M A 139
Hinduizm ve Budizm’de M anda l a ve Yant ra
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 139/255
A yrıca bkz.I ( i j r a , sayfa 1I I
Lo t us çak r as ı
Kozmik yaratılış
semholii olaıı lotus
çakrası (çember ya
da (eker) taçyaprağışekilleriyle (geneldesekiz laııe) çevrili
bir çemberle
(emsil edilir
çünkü lotusun
kadim sularda
kendiliğinden
doğduğuna
inanılır. Ayrıca
kozmik rahmi, ana
tanrıçayı ya da dişil
yaratıcı giicii ifade
eder.
Hinduizm ve Budizm'deki m an d a la ve y a rıl ra lıu' (Sans-
krit ç.ede sırasıyla “çe m be r” ve “a ra ç” a nl am ın a gelirler)
konunun yabancısı Batıkların gÖziine soyul birer sanat
eseri gibi görünebilir. Gerçeklen de fıepsi birer saııat for-
mudur. Ancak bunların yaratılmasındaki temel neden, birmeditasyoıı, dolayısıyla da bir ruhani eğitim aracı vazife-
si görmeleridir. Genellikle Tibet ve Nepal t h a n g k a \arına
(“düz” resim) resmedilen rna ı ıda la lnn ya da geometrik
ya r ı tr a k ı n —genelde, iiçbovııthı kar şılık ları ola n stııp alar
gibi kozmos ve bilinç* sembollerini—oluşturan varlıklar veşekillerin (bazıları burada görülebilir) temelinde yatan an-
lamlar kişiyi daha yüksek bir manevi düzleme yükselmeye
teşvik ecler.
Vaj rasat t va
m anda / as ıBu Tibetınandalasınıu merkezindeki
figiir Buda yada bodhimU.va Vaj rasat t va dır
(“İdmas Özü"
ya da “Şimşek
Ozü’ ). Ondan
doğan lıaç şekli,
birbirini k eseııiki vajra asasını
anımsatır. M andala rı daire ve
karelerden oluşur.
oon
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 140/255
oonÇ e m b e r
Çember geııel olarak
evreni ve kendiliği
sembolize eder. M andala
v eynntrrıluruı çoğuıımıönemli eleınanlarımlan ulan
iç içe geçmiş çemberler,
tipik olarak varolulun
çevresindeki kozmik
dünyaları veya merkezin
mükemmelliği sembolize
etmesiyle, aşamalı vedaha yüksek anlayış
kademelerini temsil eder.
M e r k e z
M an dala ya da jH/f/nrımn
ortası, başarılı bir manevi
yolculuğun sonıımı ya da
evrenin merkezini temsileder, burada kozmik Merıı
Dağı: Ibıda (aydınlanmaya
ulaşmayı simgeler): veya
manevi aydınlanma ya
da mutlak olan anlamına
gelen İnatla ("nokta )
betimleniyor olabilir.
Kare
Karı*, bir m a n da la ya
da y a n t m içerisinde,
betimlediği kozmik
modelin tipine göre çokfarklı sembolik anlamlar
kazanab ilir: ancakgenellikle Düııya ıım
sıradan ve maddi yönünü
ifade eder. İler bir kenarın
merkezindeki geçitler, aııa
yönler aracılığıyla erişmeyiişaret eder.
U c u y u k a r ı b a k a n ü ç g e n
( eıı yukarı bakan üçgen, fallustı ya daetkin eril enerji sembolü linga/rn (Şiva)
işaret eder. Kenarların üstte birleşmesi.
ynb-yum (“babaanne") duruşunun
sanattaki temsilinde olduğu iizere. dişi
ve erkek üreme güçlerinin birleşmesi
anlamına gelir.
Ucu aşağ ı bakan üçgen
I cu aşağı bakan üçgen ise şaktiyi ya dadişil kozmik enerjiyi temsil eden um/yi
(Saııskritçede "v ıılva’ ) simgeler, boylere
şakti bir tanrıça olarak (özellikle dc I liııdıı
Ta nrısı Şiva 'nın eşi olarak) betimlenir ya
da talıavviil edilir.
\'\ l - t l
Çin Zodyakı
Çin zodyakı, Ayrıca bkz. 12 Diiııvevi Dal (T err es lru ı l H rat ıc l ı) Batı’da “Çin zod
yakı” olarak adlandırılır, ayrıca Balı’daki Burçlar kuşağı
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 141/255
12 Dünyev i Dal
Çinlilerin 12 Dünyevi
Dabi 1cinsilen kâğıt
kesme.tekniğiyleyaptıkları hıı
çemberde, lıer biri
bir Dal ı sembolize
eden on iki lıavvan
resmedilmiştir.
Merkezde tai-chi sembolünün etrafında
sekiz fMi-ktm Irigramı,
onların etrafında da
lıer biri b ir hayvana
karşılık gelen Çin kaligrafi
karakterleri vardır.
.sii yfil t f'Vni-chi ve pa-kua şans tılsımı, .saylu Ö7
y y ç ş ğ
giBi 12 “Burç tan oluşur: l'arc, öküz, kaplan, tavşan, ej-
deri la, ydaıı, at, keçi, ma yının ı, lıoroz, köpe k ve doınıız
(ileriki sayfalarda hepsi ana batlarıyla açıklanmışlar). Bn
Burçların lıer Birinin, onların etkisinde doğanlara ğüçlii
Bir şekilde tesir ettiği söylenir. Ne ki Bn iki sistem BirBi
rindeıı çok farklıdır. Zira 12 Diiııvevi Dal güneş (takvim)
ayına karşılık gelmez, dalıa ziyade 24 saatlik giiıı çevrimi
içerisinde iki saallik periyotlara ve
yanı sıra kamer ayma ve Bütün
Bir yıla denk gelir.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 142/255
Fare
12 Dünyevi Dal çevrimindeki ilk lıayvaıı.
ana yönü kuzey , sualleriyse 23.00
0 1 .0 0 olaıı yaban faresidir. İ are sanattabetimlendiğinde çalışkanlık, biriktirme,
eiııırilik ve refah gibi nitelikleri sembolize
eder.
ö k ü z
Kvrillestirilmiş bir lıayvaıı olaıı öküz,
çevrimde ikim i sırada olup kuzey
kuzeydoğuya ve 01.0003.00 saatlerinekarşılık gelir. Çin sanatında >ıklıkla
sırtında tarihsel ya da mitolojik bir kişiyi
taşırken tasvir edilen öküz lıeııı fiziksel
kuvveti ve dayanıklılığı lıeııı de farımı ve
bahar mevsimini işaret eder.
Kap lan
Dünyevi Dallanıl iiçüıırüsü olan kaplan
doğııkuzeydoğııy la bağ lantılı olııp
03.0003.00 saatlerine karşılık gelir ve
valisi kedilerin saldırganlık, atılganlık ve
öngörülemezi i k gibi karakter özelliklerine
sahiptir. Beyaz kaplanın batı ve sotıbalıarııı
Dön Doğaüstü \aralığından biri olması
inileniyle, vn/ıg ve savaşçılığı seııılmlize
ederek. >aııalta av n bir öneme sahiptir.
Tavşan
Yabani tavşan olarak da bilinir ve Dünyevi
Dalların dördüııeüsünü temsil eder: yöııii
doğu, saatleri İst» 03.0007.00’dir. I zuıı
omıırluhık duyarlılık y e y i n sembolü
olarak, o meşhur efsanevi görevini (ayda
ölümsüzlük iksiri ha/ırlaınak) yerine
getirirken I »elimlenir.
Çin Zodyakı
Ayrıçtı biz. B i l i le r doğdukları yıldım bahsederken, geleneğe göre o
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 143/255
ı 1 ı ııı sırad a elkiıı olan hayv anın ismini kul lan ırl ar (örneğini p l e r i m . s ay l a l a 1) ■ \ n
“ejderha yılı”); başlangıcını teşkil edim Yeni Yıl, kış dö
niinıiindeıı sonraki ikinci dolunaya denk gelir. 1 2 Dün-
yevi Dal dizisi İareyle haşlayıp domuzla biterek siiıekli
tek rar eden 12 yıllık hir çevrim oluşturur, ta kv im de hu
çevrim hir haşka 00 yıllıkçevrim oluşturmak üzere
On Göksel Sap (lımılar
ikişerli olarak gruplandı-
ğında heş elementi karşı-
lık gelir) çevrimiyle iç içegeçer.
Yed inc i hayvan
5. ya ila (>. yüzyıldaWrı I laııiMİanı döneminde,
pişmiş topraklan yapılmış
lııı Çiğimin eyer ve, dizginle
donalılmış olması (Jin de atın
ne kadar erkim eveilleştirilmiş
olduğunu göslerir. Al
12 Dünyevi Dal m yedincihayvanıdır.
Yılan
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 144/255
E jderha
Çiıı şamilimin iyiliksever
doğaüstü gıieüıı popüler l»ir sembolü
\e Dört Doğaüstü Yaratık tan biri olan
ejderha 12 Dünyevi Dal ııı beşinci (vahşi)
hayvanıdır. Doğııgüneydoğuya ve07.000‘b00 saatlerine karşılık gelir.
Ayrıca özgüven ve ihtirasla ilişkilendirilir.
Dünyevi Dallarınaltıncı hayvanı
olaıı \ılaıı güney
güneydoğuyla
v e 0 0 . 0 0 1 1 . 0 0
saatleriyleeşleştirilir. İhı
vahşi ve zehirli hayvan Çin'de genel olarakkorkutucu ve güvenilmez bıılıınınasııuı
rağmen, leııisil elliği sinsilik özelliğine
“açıkgözlük gibi nispeten olııııılıı bir
aıılaııı yüklenmiştir.
I Acilleştirilmiş bir hayvan olan al. eskin
adım giderek 12 Dünyevi Dal çevrimine
yedinci hayvan olarak girer. \t güneye.
11.0013.00 saatlerine ve kararlılık,
selmtkârlık ve istekliliğe karşılık gelir.
\ı yılı, hızla gelişen çok çeşitli olaylarla
dolıı geçebilir.
K e ç i
Kveilleştirilıııiş keçi ya
da koyıııı 12 Dünyevi
Dalın sekizinci hayvanıdır: yönü güney güneybatı , saatleri 13.0015.00’e denk
gelir. Çin sanalında sembolik görünümüyle
nezaketi ve dinlenceyi işaret eder ve buna
bağlı olarak emekliliği ifade eder.
145
Çin Zodyakı
Ayne n bkz.
ko pe k, sayla12 Dünyevi Dal hiııyıl öncesine uzunsa da, onları simge-
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 145/255
S a d a k a t s e m b o l ü
Solda görulnı. hey 1 1 /
kireçle kııpkmmıs pisini*
topraklan mezar nişi
heykeli I laıı I luııedaıiMiııısoıı doıırınlrriııdm
(MÖ 3. ve MS d. yü zyıl lar
arası) kal ınadır .
12 Dünyevi Dal ınsadakat aıılamıııa
geleli 11. sembolik
hayvanı (elikle İtekleyen
hir köpek hiçiıııiııdr
canlandırılmıyor.
Kıılsal dişi domuz.sııyfa 25
leyen 12 hayvanın kökeninin Budizm olduğu kalıııl edilir.Gerdekten ile. anlatıldığına göre. Ihııla onlara bir davet
üzerine kendisini ziyaret eden altısı vahşi, altısı eveil
12 lıayvamu ismini vermiştir. 12 hayvan grıi|i halimle
12 dallı “yıl ağacı nın dibinde ham urk en hetinılenir. Ay-
rıca gerçekte kozmosun sembolik haritasını temsil edengeleneksel ayna arkalıklarının hir parçasını oluşturarak,
takımyıldızlarıyla ilişkili 28 yara
tıktaıı hir halka içerisinde çeıulıer
oluştururken resmedilirler.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 146/255
M a y m u n
12 Dünyevi Dal çevriminin ılokıızımnı
hayvanı halıgiineyhulı yönünden ve13 .00 1 7.0 0 saatlerini ten sorumlu kılınmış
mayınım ya ila gorildir. Maymun
olarak akıllı ve hünerli, aıııa aynı zaman da
da meraklı, güvenilmez ve oyunbaz
hir figür olduğundun Çinlilerde çelişik
duygular uyandırır ve temsil eder.
K ö p e k
11. Dünyevi Dal evril köpeğin m aha llidir
(Çin'de genellikle sadakatin ve dürüstlüğün
sembolü olarak olumlu çağrışımlara
sahiptir). Dolayısıyla bu lıayvaıı lıatı
kıızeybnlııı ıı ı ve İd .0 0 2 1 .0 0 saatlerinin
muhufizı kabul edilir.
Horoz
Evcil horoz Dünyevi Dullurııı
12 hayvanından oııuncıısu olarak halıyıve 17.00İd.00 suallerini işaret etler.
Alını sarisi uiy leri ve kısmen de şafak
vakti ötmesi nedeniyle giiııeş kıişiı olarak
nitelendirilir ve j n n g özelliklerini
temsil eder.
D o m u z
12 Dünyevi Dal ın sonuncu (evcil)
hayvanı kıızeykıızcyhatıyu ve 21.00
2.1.00 saatlerine denk gelen domuz ya
da vabandouıuzudur. Domuz sanatla da
şehvet, doğurganlık ve dürüstlük gibi
nitelikleri temsil eder.
Çin Ta i - c h i Sembolü ve Pa - k u a Trigramları
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 147/255
Kadim Çin inancında varoluşun ve evrenin işleyişine ze-
min oluşturan ikilik t a i - c h i (tai j i va da yin -yar ıg ) çembe-
riyle simgelenmiştir. Bu basit grafik sembol, kozmosun v e
kapsadığı lıcr şevin birbirine zil iki hareket enerjisinden,
yi ı ı ve jo/çgdaıı ibaret olduğu ve makrokoznıosta da nıik
rokozıııosta da uyumun ancak iki enerji mükemmel bir şe-
kilde dengelendiği zaman sağlanacağı fikrini zarifçe özet-
leyip aktarır. Geleceği gö rmek için kullanılan sekiz p a - k u a
ya da b a g ı ı a ırigramı da
(üç. çizgiden oluşan sem-
boller) yiıı (kesik çizgi-
lerle ifade edilir) v e y a n g
(düz çizgilerle gösterilir)
arasında durmadan de-
ğişen ilişkileri simgeler.
U y u m ve u zu n ö m ü r
1fî. yüzyılda yaşamış birÇinli sanatçı kırda tai-clıi sembolünü inceleyen bir
grup yolcuyu betimlemiş. Ilııkişiler arasında, uzun ömrün
simgesi geyiğiyle birlikle,
başı kubbe şeklindeki ıızıııı
ömür tanrısı (ve yıldızların
iiç saadel tanrısından biri)
Slıoıı I Isiııg de var.
A y rı ca hkz.
Çin zadyııkı.sayfa 1 1.Itırajin, savfa 1t3
O/ t i
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 148/255
O/an t r i g ramı
Çimi trigramı her lıiri y nng enerjisini
işaret eden üç diiz çizgiden nlıısıır.
( j iamu yeşilli sembolik çağrışımları
vardır. Ihmlarıu bazıları: gökyüzü, güney
aııa \öııü ve at. Temsil elliği nitelikler
arasında hayvani güç ve yorulmazlık
savılubilir.
Dui t r i g r a m ı
Dui ırigraıııı iki düz çizginin (wı/ıg)
üsliifie gelen bir kesik çizgiden (yin)
oluşur. Dııi durgun suya ya da su kütlesine,
kuzeydoğuya ve keçiye yu da koyuna
karşılık gelir. Rahatlık ve lıuz olasılığım
simgeler.
Y n v e yang
Tni-c/ıi sem bolü nün siy ah >arısını temsil eden nVıdir:
Pasif, negatif, dişil kozmik enerjidir ve karanlık, geee.
ay. soğuk, neııı ve Dünya yla özdeşleştirilir. Siyah nokta
ise tohumu ya da jVmn jn n g içindeki varlığım (ya da
tanı tersi), yani bu iki gürün birbirine bağlı oluşunu
temsil eder. Tui-chi sembolünün kavisli beyaz yarısı,
n’mrı çatışkılı zıt yönüjY ın g aktif, pozitif, erildir; ışığa,
gündüze, sieuklığu. kuruluğa
ve gökyüzüne karşılık gelir.
İhı iki enerjiyi de içeren
daire kozmosu,
kozm ik yuuuırta\ ı
ve sonsuza dek
devanı eden hayat
döngüsünü işaret
eder.
L i t r i g r am ı
İki düz çizgi arasında kalmış
lek bir kesik çizgiden oluşan
li trigrammın hafifliği,
ışımayı ve liitfu işaret ettiği
kabul edilir. Ateşin göksel
tezahürleriyle (şimşek ve
güneş gibi), doğuyla ve
sülünle ö zdeştir.
\ >\ \ 149
Çin Ta i - c h i Sembolü ve Pa- k ııa Trigramları
A bk
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 149/255
İmpara to r Fu Hs i
Hir IH. yiizyıl gravürün de
I* ıı I İmİ sekiz p a -k u a trignıııııyla çevrelenmiş bir
ta i -ch i seıııbnliiııii gösteriyor.
Trigraınlnrı balkımı tanıttığı
söylenen bu iııi|»aralor ona
mitsel kökenler (bazen de öküz
boynuzlan) atfedilerek kadar eski
zamanlarda yaşamıştır.
Tu i - c l ı i ve pt ı -k ın ı
şans t ı l s ı m ı .
tayfa T
12 Dünyev i Da l .
sayfa 142
Ayrıca bkz. Çin sanatlınla t a i - c h i sembolleri genellikle sekiz p a - k u a
trigraıtııyla çevrelenir. Bu trigranılartn efsanevi İmpara-
tor F u I İsi ye (kendisi de resmedilmiştir) b ir kaplu mbağ a
kabuğu içinde göriindiiğii söylenir. Çin porselenlerini ve
parşömenleri süsleyen bu şans tılsımı temsilleri ayrıca ge-
leneksel olarak baskı, oyma ve dokuma işlerine aktarılır,
bunlar da kişilerce giyilir ya da evde duvara asılır. Eskiden
civanperçemi saplan kullanılarak biçim-
lendirilen. yatayda uzanan üç çiz-
giden oluşan sekiz farklı trigratn
(her birinin bir dizi sembolik
çağnşum vardır) / Chitıg 'in
(Değişimler kitabı) kehanet
sistemini meydana getiren
(>4 lıeksugraııım temelini
oluşturur.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 150/255
Z h e n t r i g r a m ı
Eıı ahlaki düz çizgiyle
()vmg) dengelenen iisl.
üste iki kesik çizgi (yiit) zhen (rigraınını lanınılar.
üç çizginin hıı özel
kombinasvınnı şimşeğe ve
av ne a kuzeydoğu ile ini (sel
ejderhaya karşılık gelir.
Zheınn olası anlamları
arasında heyecan, lıarekel
ve etkinlik yardır.
Gen t r i g ramı
Gen İrigramında (ek hir
diiz çizgi () '(ing) iki kesik
çizginin (>*/’//) üstünde durur.
Hu sembolik düzenleme
tepeleri ve dağları, yanı sııa
kuzeybatı yönünü ve köpeği
işaret eder. İşe ara vermeyi
ya da dinlenmeyi ima eder.
Xu n t r i g r am ı
\ıın trigramı (ek bir kesik
çizginin (y/n) üstüne
gelen iki düz çizgiden
(\‘<uıg) oluşur. Esneme
kabiliyeti, uzlaşma, uyumlu
olma ve içe işleme gibi
kavramları işaret eden .tun aynı zamanda rüzgâr ve
1alıl avla, güneybatıyla ve
horozla ilintilidir.
K an t r i g r a m ı
İki kesik çizgi ()*///)
arasında tek düz çizgi
(r<7//g) kan trigram ı m
gösteril. h an hareket
halindeki suyla (yağmur
ve bulutlar ya da akarsu ve
nehirler şeklinde olabilir).,
ayla, balıyla ve domuzla
(ya da yaban domuzu)
özdeştir. Tehlike ve zorluk
anlamına gelir.
K u n t r i g r a m ı
Uç yatay kesik çizgi (yv/t) ku n trigramı nı
oluşturur. T oprağı, kıızev ana yönünü ve
öküzü simgeler, yaııı sıra itaat ve ferahlık
gibi )7/fc ait bir dizi kavramı temsil eder.
15/
Beş Çin Elementi A } rı ra bkz. Çin tıbbı,
sayla 4 I
lîıınııhı «önlüğünüz, Jlokoıalif [>ar.^öıtk -iıUr üzerine öası
laıı Çin kaligrafi karakterleri Çin eleııeğine öre kozmiks p s H P P
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 151/255
sayla 4 ID i i r l B i ç m e n i
ve Sa l “ i ,
savla 22425
laıı Çin kaligrafi karakterleri. Çin «eleııeğine «öre kozmiks p s H P Pcevherin lininimi oluşturun ve dinamik etkileşimleriyle
doğal clıiııy«ıııııı işleyişini düzenl eyen boş elem eni in is im -
lerini verir: su, fileş, tah ta, me lal ve topr ak, l enısil s an a-
lında hoş elemeni toplu olarak beş kaplanla va da farklı
hayvanlarla simgelenir. Ayrıca ııvgmı bir doğal olgııvla
ya da üretilmiş hir nesneyle de işaret edilebilirler: örneğin
nehir (sn anlamın a gelir): alev ya da fener (ateş); ağaç lar
(tahta); ıııelal aletler ya da altın (metal); ve yer ya da kap
kacak (toprak).
Toprak
Toprak elementi
herhangi bir ana
yönle değil de
merkezle ve avrıea
iıısaıı midesiyleeşleşir. Melali ya
da ondan çıkarılan
metal özii ürettiği
söylenir. Ancak
suyla ııegalil bir
ilişkisi vardır, zira
suyun özgiiree
akma sına engel
olur.
Beş gezegen in
ruh la r ı
Beş gezegenin
ruhlarının
l(). yüzyıla ait
bir temsilinin hııdetayında M erkür
ve \ eııüsYuı ruhları
tasvir edilir. Merkür
ve \ en üs ün ha şla n
üstünde görülen
Çince harfler,
her elementin bir
gezegenle ilişkili
olduğu teorisini
yansıtarak su ve
melali işaret (‘der.
152
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 152/255
Su
Su (yin %ii ıhı ne ga tif en er ji) sem bolikolarak kıı/ey ve kışla: itisaıı vücuduyla
ilişkili olarak «la böbreklerle bağlantılıdır.
Tahtayı (akaçlar) ürettiği, ama ateşi
söndürdüğü kabul «'ililir.
TahtaTahta doğuyla, halıar mevsimiyle veiıisaıı organlarından karaciğerle özdeş hir
«‘If'iııcııitir. T ah ta ateş elem entini Itesler,
ancak toprağı olumsuz elkil«*r ı;üııkü I m s İ i i
çekerek kurutur.
A teş
Meşin ana yönü friiııey. ilişkili okluğumevsimse yazdır: iıisaıı vücııdııınlaki
yeri kalptir. Kı ıııli kendine süıııiüğiiııdc
külı* dönüşerek toprağı yarattığı söylenir,
(ü'l^i'li'liııı erili'hilıliği mctallı* yıkıcı hir
ilişkisi vardır.
Me t a lBatıy la. güzle ilişkili olaıı metal, iıisaıı
bedenindi* akciğere karşılık gelir. Sııyıı
ortaya çıkardığı kahııl edilir (çünkü su
içerir). Ne ki tahtayı yok eder, zira melalaletler ağaçları kesmek için kullanılır.
Uğurlu Çin Kaligrafisi ve Sembolleri
Ayrıca bkz Çi J ) k li fi i l ö ükl i k ll k k t
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 153/255
l'yuııı ve ıızıııı ömür.sayfa İ4ÎÎÇiıı yazı karakteri .sayfa
Ayrıca bkz. Çiıı Jap on ) kaligrafisi, yazılı sözcükleri kullanarak kayıt
tutmaya ve iletişini kurmaya yarayan hir araç olduğu kadar,
aynı za man da hir sanal formudur; yazı kar akterlerinin dahil
olduğu kategoriler içerisinde piklograınlar ve idetBamların
da yer alması Iııınun haşlıea sehehidir. Hir kısmım harada
göreceğiniz hazı karakterlere veya karakter bileşimlerine,
ilellikleri olumlu kavra mlarda n
dolayı öyle çok doğur verilir
ki özel hir değerlendirmeye
lalıi tululurlar. \uksek süs-
leme nitelikleri sahip oldukları
anlamlarla hirleşiııce. hu yazı
karakterleri örneğin seramik-
lere, lekslil ürünlerine, evlerin
girişlerine ve dekoratif parşö-
menlere hasılıp çoğaltılarak,
izleyen herkese yarar sağladık-
ları kadar kt yi I de verirler.
U zu n ö m ü r v e m u t lu l u k
l (> yüzyıla ail lıu renkli (Jintaşhaskısmda. ıızıııı öıııiir tanrısı
Slmıı I Ismg’iıı sarı renkteki kul
yeııiıııle. ıızıııı ümrii .simgeleyen
dairesel s/ıoıı karakteri göze
çarpıyor, t liııdc şclluli lal an 'slıoıı
I Isiııg’ı yoldaşı saadet tanrıları
I ıı Hsiııg (sağda) ve İ ti I Isiııg
(orlada ) eşlik ediyor.
<J$9$b
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 154/255
" B e ş L ü t u f ' s e m b o l ü
Çin geleneğine* göre "Beş l.iil ııf* ıızun
önı iı r ( m / io u ). refah , sağlık, erdem ve doğul
ölümdür. Ihı kavramı temsil eden uğurlu
sembol lı ir shou ( ı ııülıür ) karakter i ve
etrafını saran beş stilize yarasadan oluşur.
\ ar asalar neşe ve ıızıııı ömr ü ifade eder
(yarasa “ iyi şans" la sest eştir).
Ç i f t e m u t l u l u k s e m b o l ü
Çince .ri karak ter i “ mu t lu luk ' ’ demekt ir ,
öyleyse iki x i karakter i yan yana
yazı ldığında “çif te mut luluk" anlamına
gelir . Çif te mu t lulu k sembolünün süslet i ldi
modelleri geleneksel olarak yeni evlilere
veril ir , \ncu k bu sembol evli yu da bekâr
l ıerkes için çifte mutluluk dileğini ifade
eder.
Tal ih semb o lü
Çince fi t karakteri ‘“saadet" ya da "ivi
saıis" dem ekt ir, dolay ısıyla da lal il ı iıı y aııı
sıra refah. ıı ım lıı lı ık ve mem nun iyet gilü
i lgil i lıer şeyi simgeler. Olumlu bir etkisi
olaeağı inancıy la, bıı yazı kn ru ki eri Yeni
\ ı l dönemi boyun ca kapı gir iş lerinde asılı
i ı ı iı ı lı ır.
Sağ l ı k sembo lü
Çin kal igrafis inde ktıng karakteri sağlığı ve
canlılığı temsil eder. İşaret edilen esenlik
yalnızca f iz iksd değil bü tüncül bir nitel ik
taşıyarak sağlıklı ve lıuzıır lı ı bi r zil in i,
bedeni ve r al ııı. yaııı sıra bay alın da n
memnun olıııavı iıııa eder.
\ 15
A y r ıc a bkz .
Kiirlallar yılanlara
karşı, sayfa 27
Hinduizm’in Fantastik Yaratıkları
Bazı tamılarııı vaı ı iıısaıı varı hayvan biriminde canlandırıl
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 155/255
karşı, sayfa 27Triton, savla 45
Koruyan y ı lan
1780 li yıllarda
sanalının doruk
noktasında olan
Hindi sanatçıKhandesh \nania
tasvirinde altı başlı
kozmik //««•«vıresm eder. Anan t a.
lotus çiçekleriyle
bezeli katlimokyanus üzerimle
karısı Lakşıni ııin
nezaret inde
yüzerken uyuyan
Yişnıı vıı taşır.
Bazı tamılarııı vaı ı iıısaıı varı hayvan biriminde canlandırıl
dığı 1liııduizııı’iıı efsaneleri inanılmaz yaratıklarla doludur.
Bunlar Hindistan kara parçasında sonradan ortaya çıkmış
iııaııç sistemlerinde de görülür. Bütün dünyada geleneksel
masallar tuhaf, sembolik yaradılışlarından kaynaklanan si-
hirli güçlerle gökyüzüne, denizlere ya da yeraltırıdaki (livar-lara hü km eden faııtas lik v arlık lar hikâye eder. Hinduizm de
anlatılanlar da bunlardan farklı değildir. Sanatta bluılanıı
bazıları (Gamda. Aııaııta ve m ak ara gibi) belirli tanıtlar-
la açıkça ilişkileııdirilerek, sıklıkla onların lıiııekleıi ya da
araçları (v a h a n a ) olarak karşımıza çıkar. Ne ki bu yaratık-ların tüm ünün yard ım cı ve iyiliksever oldıığıı söylenemez.
\
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 156/255
\Gar uda
Genel olarak. akıl almaz hiı\ i iUükteki
kartal kan atları sayesinde gökyü zünün l ıâkiıni olan bi r adam biçim inde
can land ırılalı Cam d a, altı ıı sarısı t i iyleri
nedeniyle güneşle ve ll i ı ıd ıı tanns ı
\ İşını yla özdeşleştirilir. Btı "giiııeş kuşu
\ iş im Hım hi ı ıeğül i r (rahatta), (»artıda
kötücü l m /golarla savaşan b ir giiı ıeş
yaratıcı olarak ışığı ve yaşamı simgeler.
A n an ta
A nan la (ayrıca Sl ıes lıa ya da Nn aııta
Slıesba olarak d a bi l in ir ) kozmik bi r /logo
ya da yılandır. \ işim oıııııı sarmal bedeni üzerinde, başlarının oluşturduğu (bu
başlardan altı . yedi, dokuz. Iıalta binlerce
olabi l i r ) sığınakla korunarak kadim
sularda dolanırken bet imlenir . Anatı ta
sonsuzluğu sembolize eder.
A /agal ar
A ügu lar vılansı var l ık lar ır k ın d aııd ır ve
genelli kle m ücevh erle süslü iıısaıı başları, gövdeleri ve kolları ile yılan bedenlerinin
karışımı olarak resmedilir. Deniz altındaki
zengin saraylarda yaşayıp okyanusun
hâzinelerini korurken tasvir edilen
uogalar doğurganlığı, bolluğu ve denizin
zengin liklerin i sembolize eder.
M a k a r a
Denizlerde yaşayan nutkum ( “Dipler in
[Okyanusun] Kfeııdisi“ Yanma nın
rahatındı) çeşit l i biçim lerde beiimlenınişt ir aıııa genellikle balıksıdır ya «la sürüngenleriıı
fiziksel batlarını taşır. Dolayısıyla makam yan balık yarı timsali bir yaratıktır ve bazen
d<* bi r fil başına sahip tir, l li ııd ıı zodyukm du
oğlak burcuna karşılık gelir.
\ - N\ 15 7
Çin ve Japon KültürlerindeFantastik Yaratıklar
Balı ı ı ı ı ı fantast ik yaratıklarının birçoğu özel l ik l i de ej-Ayrıca bkz.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 157/255
Balı ı ı ı ı ı fantast ik yaratıklarının birçoğu özel l ik l i de ej-
d erh a insanoğlunu tehdi t ederken, on lar ın Doğu daki
karşı l ık ları genelde daha iyi kalpl idir , buna ejderha da
dahil . Ejderhalara ve anka kuşlarına Çin sanatında sık-
l ık la ras t lanı r : b i r l i k te bet imlend ik ler inde imparator ve
in ıparatnr içeyi temsi l eder ler . Ayrıca Çin l i ler in eski
bronz aynalarda canlandır ı lan Dört Doğaüstü Yarat ığı / “ D
arasında yer alır lar . Gök m avisi ejderha kozm ik doğu b öl-
gesini korur ve baharı temsil eder; kızı l kuş (anka kıısu)
ise güney ve yazla bağdaştırılır. Beyaz
kaplan ya da tek boynuzlu at bat ı ve sonbaharla; "kara savaşçı ",
yaıı i yı lanla sarmalanmış
kaplumbağa ise kuzev ve
kışla i l işki leııdir i l i r .
D ü e l lo y a p a n e j d e r h a l a r
18. yüzyıla ait İni
(»örselen Çin lahuğıııda
yeşil ve kızıl ejderhalar karşı karşıya geliyor.
Taşanının merkezindeki
daire. Çin sanalında
ejderh a la rııı geneli i k le
ele geçirmeye uğraşırken
heliuı leııdikler i alev almış inr iyi
temsil eder. Bu iııei güneşi, ayı.
şimşeği ya da gizilgüeii simgeler.
Ayrıca bkz. Kjderha. sayfa 145
l 'ek Ilın ıııı/l ıı al.
H j la 22*1
/ '>S t \
E jderha
Çin inancında
ejderhaların üç
uııa l i i ı i i vardır:
gökyüzünde
yaşayan Inngı okyaıııisiı ıııeskeıı
A n k a k u ş u
Narin aııka kıişiı (Çin'de fen g hunng. Japonya'da ise lıo-oo) çeşidi şekillerde
belimleımüşiir. ama bu egzotik gürülüişl i ı
kıışa çoğunlukla horoz kafası uygun
gönilımişl i ir. Ihı. güney
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 158/255
okyaıııisiı ıııeskeıı
lıılaıı //: mağaralarda
gizlenen ji tıo.I lepsiııiıı ıızıııı
ince hir
gövdesi
vardır. Suyıııı
herekel veren
güeüııii leııısil ederler. Ihı yolla da hem
lalilıi hem de konıyııeıılıığıı sembolize
ederler.
g ş g y
ve yazın muhafızlığıyla
da hirleşerek. aııka
kıişiıııa giiııeşı* dair
iynng) sembolik
hir anlam ve
dolayısıyla
doğurganlık
artlıneı güçler
vi ikler.
Tek boynuz lu a t
Güzell iğiyle i i ı ı lü Asya'nın lek boynuzlu alı (Çin’de qilin ya da kytin. Japon ya’da kirin) çift eiıısiyell i olarak bi l inir, dolayısıylayin ve lYingııı uyumlu birleşimini, yani ıızıııı
öııırü sembolize eder. B ir k ısrağın gövdesi
üstünde lek bi r bo ynuzla (açlanmış ejderha
başıy la tahayyül edilmiştir.
A s lan k ö p ek
Asya'dak i Budist tap ın ak ların dışar ısında erkekdişi çift ler l ıal i ııde konumlandırı lmış
olan aslanköpek heykelleri (Çiııredeyö)
kötülüğ e karşı koru m ayı simgeler. Erkek
olanı pençesini hir kürenin (giiııeşi ya da
Bııdisileriıı ışık saçan mücevherini temsil
eder) üstüne koyarken, dişiııiıı pençesi
alımda vavrıısıı vardır.
\ > \ s !5 ()
Çinli Âlimlerin Dört Sanatı
Ayrıca bkz. Eski çağlarda Çinli âlimlerin eğilimli ve kültürlü kişiYedi T cıııcl Bilim , , , , . . . . . , . ı ı ı ı nl l l l h l l d ld İ
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 159/255
 lim m ü zis y en
Solda göriilcıı dinginmüzisyen ligürii I. yüzyılda
yapılmıştır. Çinli sanatçı,
kendini telli çalgısı gv/r/ö/i
(bir müzik sanatı va da (fin sembolü) çalmaya kaptırmış
bir illimi c anland ırarak
rniiziğiıı dinleyenleri başka birâleme götürme gücünü harika
bir şekilde ak tarm ıştır.
y ç ğ Ç ğ ş, , , , ,savla254-35 ler say ılm aları için im tihan verm eleri yeterli değildi. İm-
âlimden Dürl Sanat ta (ıSYp), yani dengeli ve tutarlı bir
kişilik salıibİ olmaya, varavaıı ve rahatlama tekniği olarak
da kullanılan becerilerde yeterli olması da beklenirdi. Bu
Dört Sanat müzik. , edebiyat , resim ve “oyun”gelenek-
sel olarak onları icra ederken kullanılan
gereçlerle sembolize edilmiştir. Bu ge-
reçler seramiklerde toplu olarak, resim-
lerde ise S i y i uğraşı içindekiler (“Oıı Bil-
ge Kadın da olduğu gibi) on ları ellerinde
tutarken betim lenir .
i 00
&
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 160/255
O/n ya da müz ik sana t ı
(Çin ısın/itıi (bazen lavlıı olarak da geçcıı, \ııl i k (.l iıı ı* ait g eleneksel l»ir İri l i rai m )
m üzik sanal ını {(/iri) s embolize eder.
Müzisyenl ikte ustalaşmak beceri ve
çalışına gerektir i r, yetkinleşmek için çok
çaba harcanır. \yrıea ııı i i / igi ı ı müzisyeni
dalıa yii ks rk hi r m anevi düzeye tasa lığı
kabııl ed i l i r .
H u a ya da res im sana t ı
(Jiıılileriıı fırça resmi sanatı (/uta) genel olarak bir çift sarılı parşömen
lo ıııanyln . yani âl i ı ıı sanalçılarm di işimüp
tasarladıkları resimleri üzerine zarifçe
işledikleri tuvallerle sembolize edil ir. Ihı
parşömenler genell ikle pirine kâğıdı ya da ipekten yap ıl ır.
Sh u y a d a e d e b i y a t
Ihızeıı yanında fırça ııçlıı kalemleriyle de betimlenen, konuna amacıyla dekorati f
kılıflar içine yerleştiri l ip kurdelemle
baklanmış hıı kitap kümesi, edebiyatı ya
da kaligrafi sanatını (s/ııt) semin »lize eder.
(Ihı liir (Çin sembollerini sık sik süsleyen
kıv rım lı şeritler ya da ku rdelelerin <ıııl i ! rın
özel ya da kutsal mahiyetini işaret ettiğini
bel irtel im.)
Qi y a d a “o y u n " s a n a t ı
Oyıııı sanalı (<//). yanında içine sivalı ve
beyaz taşların knııdıı£u iki çanak bıılımaıı
eski b ir (Çin oyu nu tahtasıyla temsil ed il ir.
Genell ikle daıııa tablası olarak tasvir edilse
de aslında bıı birgo ya da ırrit/i (' 'kuşatan
dam alar'*) tablasıdır.
Giriş
11İİMIII i / III w
I l ı ıdi/ı iMİr um mluh ı v«* %'tınlm
Aynca hkz. A v ru p a'n ın k ad im v r so ıı d c ıv r r gel işmiş saııalsal m iras ı
»üıı l i ik yaşama, manevi inanca ve ezuterik düşünceye ai l k k l k kl d Rö dö i l i
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 161/255
v« % tınlm,
■»oyfu 1fil—11
S a v ı ı ^ f i h k v c k a i m ilörrtı i »mıİMili/Mii.sav fa 3 2 -33
y ş ş ypek çok alanı kap sam akladır . Rönesans dön emim le vr ı ıi
deıı keşfedi len Antik V ııııaıı ve Ro m u m u k ül tü rel mirası,
bugün hâlâ dün yayı an lam amıza yardımc ı o lan arm alar ,
semboller, sembolik ve alegorik sistemler ve temaların
gelişmesine ciddi katkı lar saklamış olan görsel dağurcıgı ve kutsal kav ram ları canlan dırm ak için sem bol ik şablon-
lar sunarak Avrupa sanatının gel işmesinde biç kuşkusuz
bel i r leyici o lmuştur. Benzer şeki lde I l ı r ist iynnl ığa ai l ko-
n ul ar ve semboller de Av ru pa sanalına egemen o lmu ştur ;
ancak yine de. kökleri derinlere inen pagan güdülerin devanı eden etkisiyle, hayatı eşsiz bir şeki lde olıımlavaıı.
sembolik açıdan zengin üsluplar varatı l ı ı ı ıştır.
Vi t r ay gü l
Hu benzersiz
gi il| tencere
I ‘>. v ii zv ılıln
I rnıısn ılnki Saİııı
Dcııis Hn/il iknsi ııııı
kuzey sııhuııno l l l i l l lnr b i lgene
Kınıtıaıuıel \ iol lel
leDıır l ı ım fıuı lnı l yerleştir i lmiştir .
12. v i i/ y ıl ıııııııns ıır
kilisesinin lınşrulıi lıi
(Alılml) Sueer iıı
Işınlı (Kuyıııınuııl)
( im ik lusuruumu
ı lnvuuır.
^ af* v' T T .uf»)* » « -
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 162/255
Kar ta l ve ş imşek le r
Pençeleriyle şimşekleri kavrayan kaı lal
(jrekoKoınrıı gök taıınsı ve en büyük tanrıZeııs/Jüpiiori sembolize eder. Bu iirkiinç
yırtıcı kuş. tanrısal efendisinin o öldürücü
doğal silahlarıyla birlikle öyle güçlü bir
imge ya ralı iliştir ki Aıılik Buıııa tını, da ha
sonra da Fransız imparatorluğu ıııın
amblemi olmuştur.
Cor nw a l l Düka l ı ğ ı' n ın a r m a lar ı
Armalar ye arlık girift bir lıal alan
arıııaeıhktaki sembolik sistemler ilk olarakOrtaçağ Avrupa'sında, savaş alanlarında
soylu bireylerin kimliklerini belirtmek
amacıyla geliştirilmiştir. Cormvall
Dukalığı um armalarının merkezinde,
siyah (samur rengi) yüzeyi oıı hoş adet
Bizans sikkesiyle (altın madalyon)
süslenmiş b ir kalkan vardır.
Gü lpence r e
I lırislivaıı kiliselerini süsleyen bu yit raylara
gülpencere denmesinin nedeni, şekillerininçok sayıda laçvaprağı olaıı açmış bir gülii
andırmasıdır. Bıı camlardaki sembolizm
çember (mükemmellik ve eeııııel), teker
(sonsuzluk), kırınızı gül (sevgi ve din
şehitliği) ve Meryem Ana (lekelenmemiş
"dikensiz gül**) temalarını birleştirir.
Bur ç la r
Bal ıhların bu rçlar ku şağının 12 burcu
güneş yılını temsil eder ve her lıiri bir gliflesimgelenir. Burçlar kuşağındaki sembolik
sistemin binlerce yıllık bir geçmişi:
gezegen ve element etkileri ile diğer
etkileri birleştiren, ayrıea ınakrokozınos
ve nıikrokozınosa dair anlamlar taşıyan
oklukça karmaşık bir yapısı vardır.
Greko-Romen OlymposTanrıları
■İ lnca bkz. Ad d l 90
A n t ik A tın aııl t şair Hes io d o s ııt ı Tlteogoıtia*\ gibi yazılı
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 163/255
Adad. sayla 90
Şivn, sayfa 1(15
g \eserler Greko Romen panteonu tan rı lar ının yaratı lmasına
dair o zamanki inancı anlamamıza yardımcı olur: ancak
onlara yeniden yaşam veren, yeni bit ıyı la ulaşan tasvir le-
r id ir. ö zel l ikle de heyk el, resim, m ozaik ve d ek o rat i f vazo
biçimindeki eser lerde görülen tasvir ler i . Eı ı önemli ler i , Olympos Dağı nda yaşayan 12 Olymposlu’dur (bu tanrı-
lar ve onların sanatta tanınmalarına yardımcı olan sim-
geleri i leriki sayfalarda
açık lar ım akt adı r ) .
O l ym p o s t a n n l a r ı
(üıı l io Koınaııo ıııııı
(1409 1546 ) İta lya.
Maıılua ila l’alazzo del
Te nin Devler Salonu için yaptığı İni fresk. ınaııiyerisi
üsluplu l ı ir Olympos
tasviridir, (şimşeğini sıkıea
l ı ı lan / .eı ıs/Jü piter ve
elinde çatal zıpkınıyla
Pııseidoıı /Neptün " i l l i bel l i
bazı Olyıııpns laıırı larını
seçmek ıminik ün di i r .
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 164/255
Z e u s / J ü p i t e r
Olymp os tanrı hırının i lk i ve eıı önemlisi
Zeııs/Jü piter kı l ıktan kı l ıca, şeki l l im şekle girebilen bir I»aştan çıkarın olsa
i la. kalasımla tacıyla heybetl i, olgun lı ir
aılaııı olarak resmedilir. Başlıcu simgeleri
olan kartal ve yılı l ırım (ya i la genell ikle
asayla simgelenen şimşek) gökyüzüne
l ı i ikimivetiıı i sembolize eder.
D e m e t e r / C e r e s
Demeler/Cleres tanınla en yakın buğı olan CrekoRoıııeıı taiınsı. olgıııı bir toprak ana
f igi iri idtir: bıı nedenle genell ikle başında
taşıdığı taç biçimli başakla, buğday
demetiyle veya el imle tu ttuğu ekim i
orağıyla tanınır.
Hera / l uno
Mera/luııo. Zeııs/Jüpiter'i ıı karisi olarak
gök yüzünün kral içesidir ve dolayısıyla
genell ikle (arıyla resmedil ir, Gösteriş
meraklısı olmasıyla da tan ınır ve bu
merakı nedeniyle görkemli, çalımlı tavus
kuşu (kuvnık tüylerindeki gözlerin Argus Paııoptes'in gözleri
olduğuna inanıl ır)
onun için ııygıııı
bir simge olmuştu r.
Tavus kuşları sıkl ık la
I lera ııııı arabasını
çekerken resmedil ir.
P o s e i d o n / N e p t ü n
Poseidon/Nepti in
su di van ımı, özel l ik le de
denizin hâkimidir ve uzun
sakalıyla güçlü bir yaşlı adanı
görü nüm ündedir . Genel l ik le ona deniz adan ılan ve arabasını
çeken denizatları (lıi/t/nmını/ms) eşlik eder. Plinde tııltıığıı usaylu
sembolize edilir. Bu üç dişli
denizci mızrağı ya da çatal
/ ıpk ımhr .
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 165/255
H e r m e s / M e r k ü r
I lem ıes/Mer ki ir havadan gelen ilahi
habercid ir ve oııııı ı o si in ıt l i yürü yüşün e
kanallı şapkası ve sandaletleriyle işaret
edilir. Ihı geııç tanrının en dikkat çekici
simgesi, şifa ve
nrişi simgeleyen ik i y ılanla ç evrili
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 166/255
ik i y ılanla ç evrili
kanatlı haberci
asa.su lı r (Av*n ikvion).
A f r o d i t /V en ü s
\ f r ıw l i t / \ cııüsü n güzell iği. şehvet
düşkünlüğü ve cinselliği sanal eserlerinde
çıplak \e şıılı pozlarda resınedilmesiyle
vurgulanır. Ihı kendini beğenmiş gii/ell ik tanrıçası bir el ay nasıyla sembolize
edilmekle bir l ik le, aşk \e doğu rganlıkla
iliş kis i nr dc niv l<‘ Er os/A ıno rA ıi| >iı lı ı.
kırm ızı g i i l l r r , beyaz güvercinler ve diğer
çiçek ve kıışlurlu ım ılnııd ırı lır.
H e p h a i s t o s / V u l c a n u s
I lak tefek. >akal I lr|>ln ıislo s/V ul rum ıs
sanal esr rleri ıııle çok sık leııısil ell iline/., edildiğimle ile elinde lı ir değnekle
resmedilir. Dimim dışımla, ateşin ve
deıııireiliğiıı tanrısı genellikle ateşli
dem ir orağında, ona atfedilen simgelerle
giist eril ir: örs. çekiç ve maşa gibi dem irci
aletleri.
A r es /M a r s
Savuş tanrısı
A res /Mar s genelde
A f r o d i lA em iş le ür l ik lc o lduğunda
çıkar dığ ı s ilah,
zırlı ve miğferle
resmedilir.
Simgeleri arasımla
kurt (zira oğulları
Roımıhis ve Rrıııııs ıı dişi bir
kı ı r i euızimı işt ir )
ve giiya saldırganlığından ve yıkıcı lığınd an
dolayı ağaçkakan da vardır.
!<>.
Greko-Romen OlymposTanrıları
h n r a bk z. krigna.-;ıyfu 105
klasik edebiyatın yeniden keşfedilmesiyle birlikte. Ollara"•' • » . » n
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 167/255
g ; y
\y« sayfa 215 A v rupa’sı zihn iyet in in sona ermes inde ro l oymayacak olaıı
hümanis t bak ış açısının gelişmesi, özel likl e 1.~>. yü zyıl ın başı
i le İt), yüzyıl arasında İtalya'daki saııat yapıtlarına coş-
kuyla yansıdı. Rönesans dönemi sanatçıları GrekoRomen
tau n ların ın nefes kesici maceralarından ve o ş ü p h e l i alılak anlayışlarından esinlenmiş olsalar da. komılannı güncel
ideallere uyan yüzler ve
bedenlerle, sıklıkla da
güncel sahneler içeri-
sinde resmetti ler. Do-layısıyla tarih öncesine
ait pagan tanrılarının
geleneksel simgelerinin
resimlere dahil edilmesi
onların tanınmasına çok yardımcı oldu.
Olympos lu i k i z l e r
i i aı ıs ız suııulçı Nirolus
de Plal lrYlım tagıUMiı
(163 1170 6) bu ı l raıı tat ik tablosunun i ist kısmında
A |)u l ln ıı/A |i n l]o ve
A r teın is /D ian a görülüyor.
\iuhe'nin ( Ufuklun tu Ilı tab lod a, i ki zler
am ir i n i Leto adına k ib i r l i
Ninbc y i r rzalandınrken resnıedilivıır.
/ 6 S
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 168/255
A p o l lo n /A p o llo
\rteıııis/Diaııa ııııı ikiz erkek kardeşi
Apollo ıı/ \|><ıll«ı ( •rekoKo metı giiı ıeş
tanrısıdır; güz kamaştırıcı parlaklığına
suıınl eserlerinde alını sarısı saçları ya
da halesiyle işaret edilir, okları da güııeş
ışınlanın semb olize eder. L ir oıııııı müzik
sevgisini sim geler, de fne çcleııgi ise
kaybettiği Daphnc*yle ilintilidir.
A r tem is /D ian a
Ay tanrıçası Artemis/Diaııa. saçlarını
süsleyen gümüşsü hilalli1sembolize edilir.
Bakire tanrı atletik bir avcı olduğundan
ay rıca k ısa b ir ıırba giy er ve bir ya\ ile ok
dolu sadak taşır, \ynca ona a\ köpekleri
de eşlik eder.
A t h en a /M in er v a
Tanrıça \l!ıeııa/Miıterva aklın, elsanatlarının ve savaşçılığın hamisidir.
Kahramanların efendisi olarak miğfer ve
pelerin (aegtJt) giyer ya da Mcdıısu'nuı
kafasını taşıyan bir göğiis zırhı takar.
Atmalılara zeytini verdiği için hıı bitkiyle
temsil edilir. \ııeak başlıca simgesi,
bilgeliğini simgeleyen baykuştur.
Hest i a /Ves ta
İler zaıııaıı Olyıııposlıı tanrılardan birisayılmayan llestia. Olyınpos Dağı nın
kalbindeki ateşi yakınış, oıııııı Roıııeıı
karşılığı \esta ise Iııı alevi Roma daki
tapınağında, sürekli yanmak üzere
kortımuştıır. Bu alev hayatın devamlılığını
ve ııvııııılıı ilişkileri simgeler.
W ı 169
İ k i nc i l G r ek o Ro m enTanrılar ve Karakterler
!ııırnbkz. Ço klukla çekici ya ila sembolik figürler oldukları içinll iN k 'li ' ’i l i k l bi k iki il G k H
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 169/255
llıısiNsk 'liı'ı ’iıı saııa t eserlerin e koıııı olıım ş birçok ikincil Greko-H oıneıı
tanrı ve mitsel karakter vardır. Örneğin liumalı taun
Vıııor ya ila Gııpido ıııııı \ıılik ^ ıııuın ılaki kargılığı olan
Ero s, aııııesi A froditA rııüs'iin yan ında tombul yanaklı
çocu k melek o lara k, ya da g üzeller giizeli Psyklıe'niıı âşığı olarak görülür. Renkli konular sunan başka tanrılar ila
vardır: Kylıele gibi güçlü bir gizem küllünün odak nokta
sı olan şarap tanrısı Dioııysos/Bakklıos bunlardan biridir,
kvbele niıı dehşet verici bir tarafı vardır, ancak korkunç
luğun gürsel açıdan en çarpıcı örneği, yılan saçlı kopuk
başıyla (gorgonci t nı) betimlenen Gorgon Medusa ılır.
Gorgone ion
I arilı üıırrsiıldr lıir kıızrv
\frikn şehri ulan \ olııbilis teki
(bugünkü kas) Knıııamozaiklerine ııil soldaki
ılelayıla giiriileıı u slara
dizilmiş İrssem lanla Corgnn
Mrılıısuıım kııpıık başı
rrsmeıliliyor. Hu go/gı/m’io/um
kiitü giiçlrri korkutup kaçırma
giirii olduğu düşünülüyordu.
IT O
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 170/255
Eros /Amor ya da Cup ido
Tasvirleri Rönesans sanalında «örülen p u tta va da (imaret t oy a esin kaynağı olmuş
aşk ve inikııının geııç tanrısı kanatlı Kros/
A mor va da C ııpido g ene llikle yayı ve aşk
duygulun uyandıran oklarıyla betimlenir.
Ayrına körleşmiş olarak (zira aşkın gözü
kördür) ya da alevli bir meşaleyle de (ateşli
tutku lar anlam ına gelir) gösterilir.
Me d u s a
Yunan mitolojisine göre Medusa yıkınsaçları ve taşlaştıran bakışlarıyla üç Corgon
kız kardeşlen biridir. Rerseus taralından
kandırılıp kendi yansımasına bakarken
başı kesilmiş, sonrasında bu kesik baş
\tlıeııa/Miııerva tun k alka nın a (aegi.s) yerleştirilmiştir. Hu sembolün (gorgoneion)
kötülüğü defettiğine inanılır.
D i o n y s o s / B a k k h o sÜzümler ve asma yaprakları, arada bir
Olvınposlıılar arasına alınan Creko
Hoıneıı şarap ve bereket tanrısı Diorıysos/
Hakklıos'ıı gösterir. Tirsus, yani ucunda
kozalak olan asma ve sarmaşık sarılı
değnek başlıca simgesidir, ayııı zamanda da
bir fallus sembolüdür.
Kybe leKsasıııda Krigyalı bir tanrıça olan
kybele ye Antik Roma (la Mngn a M ater (Büyük Ana Tanrıça) olarak tapındırdı.
Bu nedenle, başında kule şeklinde tacıyla
tahtına kurulmuş halde, iki yanında, onun
gaddarlığını simgeleyen ve batta belki
arabasını da çeken aslanlarla belinden ir.
171
Greko-Romen Erkek ve Kadın Kahramanlar
\ynca bkz. Grck oRo m en miller i gerçeküstü kah ram anların l ıikâyeK i i lı r a n ı a ı ı . savfa 17 , . . . , . . . , . . ..., , len vle dolııp ta şa r: I leraklcs/l lerk ul ve onu n on a ı ışıO iH ' k l l 1 4
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 171/255
, , ... len vle dolııp ta şa r: I leraklcs/l lerk ul ve onu n on a ı ışıO rıııiH 'c k. sayla lo - 1 s 4
gibi. Ilıı k alıranıaınıı a sırlar boyunca san at eserlerine konu
olması, bu tip arketipsel figürlerin ve onların giiva aşıl-
ması imkânsız zorlukların iislesinden gelme hikâyelerinin
ne denli kalıcı ve esin verici olduğunu kanıtlar. Theseııs,
Per scus , Iasoıı ve A rgoııautlar gibi
diğer kahramanlarsa çok btiviik
lıir tehlike ya da zafer anında
bet im lenmişti r. Kadm kahram an-
lar bu kadim anlatı larda daha
önemsiz figürler olmuşlarsa da,
örneğin Araklıne ve Dajdıne gibi
kahramanların hikâyeleri avıı ı
şekilde, insana dair sonsuz tema-
yı işleyip sembolize elmiş ve bazı
unutulmaz imgelere esin kaynağıolmuştur.
A p o l lo v e Dap h n e
I ta lyan sanatçı A nto ı ı io de l
P o l la i ı ı o lo i ı ım ( yak . İ4 .32 -U8
tab losu A p o ll o ve D a p h n e ij > A p o ll o
(burada bir Rönesans prensi uj |b i
g i y in i p k u ş a n m ı ş t ır ) D a p h ne y i
yak a lad ı ı anda ea ı ıl a ı ıd ı r ı ln ı ı ş l ır .
A ına Daphne çok lan defne a aeı ı ıa
d ön ü ş m ü ş tü r.
172 \ Rt l>\
He ra k le s /He rk ü l
I lerakles/l lerkiil haclarda
I»ebek olarak. Ilcru/lııııo
tarafından emzirilirken.
ya da iki vdanı boğarken
resmedilmiş. ancak kıısıırlııbir yetişkin kalııaıııaıı
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 172/255
olarak maceraları
sanatta dalıa çok
karşılık bulmuştur.
Hu durumda başlıca
sil i lesi si lahı
so p a sı ve üstfıııegiydiği aslan postu
(Nomean) olmuştur.
Da p h n e
Güzel Daplıııe. Apollon/Apollo'mm
arzularını kaba rtmış, ancak ondan kaçıp,
bir nehir olan ba ba sına kendisini onun
pençesinden kurtarması için yalvarmış ve
bunun üzerine oracıkta bir defne ağacına
dönüşmüştür. Artık bıı ağaç, tanrının
taktığı bir defne tacıyla anılan nytnphı simgeler.
İasonArgonauflanıı lideri İason ıı/un sarı saçlı
ve leopar postuna sarınmış olarak tasvir
edilir, genellikle de bu kılıkla resmedilir.
()\sa aslında onun en önemli simgesi
Altın Post tur. Argoııautlarııı kahramanca
seferinin amacı onu Kolkhis'tcn geri
almaktır.
A rak h n e
Yunan mitolojisinde Arakhne dünyanın
en kabiliyetli dokumacısı olan genç bir
kadındır. Oyle ki tanrıça Atheııa/Minerva(va da Pallas Allıeııa) kendisinden dalıa iyi
olduğunu kanıtlaması üzerine
Araklıııe'yi örümceğedönüştürerek
cüretkârlığını
cezalandırır.
Hu nedenleörümcek ya
da ö rü m ce k ■
ağı. yaratıcı
Araklıııe'yi
simgeler.
Kel( Tanrıları ve Kutsal Sembolleri
■Unca bkz. I.alin lıa«;ı.
■siyla |0<»Keli sanatı doğal dünyayla kurduğu giiçlii bağla dikkati çeker. Örneğin La Teııe tarzının çetrefilli metal isçiliği. Kehlen*
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 173/255
■siy la |0<»
Ke l t haç ı
Keli luıçı (dürt
L<»İıı üzerine hiııeıı
hir çemberli har)
hir I lırisUyunlık
sembolü olarak, hııilin \\rıi|»a ııı ıı Keli
kısılurıııu. özellikle
<le İrlanda'ya
yayıldığında
benimsenmiştir.
Ancak hıı haç
gİineş (ekerini,uzay ı ve dört an a
yöıııi leııısil eden.
Keltlcrr aiı çok
daha eski hir kıılsal
semboldür.
l ~4
ğ ç ç ğ
has sanatkarlıkla özdeşleşmiş o soy ut. akışkan bitkisel form
ları sergiler. Bunların üç ana tanrıça ve boynuzlu tanrılar
gibi bereket simgeleri oldukları düşünülürdü, \neak tıpkı
kutsal üçlünün dogutıı. yaşam ve öliiıııü temsil etmesi gibi,
bu savaşçı küllıir içinde de kimi tanrıçalara ölüm ve Öbür
Dünya yla ilintili oldukları için tapılırdı. Onları simgeley ebi-
lecek hayvanlar sıklıkla, esasında giiııeş tekeri ve sonsuzluğu
ifade eden çemberler biçiminde temsil edilmiştir.
K u t s a l t e k e r v e h a ç
Britany a Ad aları ııda
htılımaıı hıı Keli haçıKeli vı* I lırisiiyun
seııılMillerini birleştirmiştir;
hııııun sonucu olarak
da pagan dinlerinin ve
I lırisiiy anlığın mistik
anlayışlarının yogıııı hir
şekildi* kay Kaşınasımleııısil etmekledir. Taştan
haç. keli sunalmın tipik
hir özelliği olaıı akışkan,
iç içe geçmiş motiflerle
kahurtıııu biçiminde
uyulmuştur.
" / & j
IH I
^ Tl
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 174/255
C e r n u n n o s
<iermıımos mı (“Ho\ ııuzlıı Olıın") biçim
deriştiren bir lırrrkfl tanrısı oldıı^ııdüşünülür. zira örneğin (»mıdeslrııp
Kazanında çevresi lıayvaıılarla ılnlıı.
geyik boynuzlu bir erkek olarak lıetimlrnir.
Oıııı kısmen (misil nlcıı geyik cinsel giicii.
ağaç dalına bcıızcr boynuzları ise lıer yıl
yenilendiği için \elliden do<rııuııı simgeler.
^ TlEpona
kelller birçok al tanrısına tapardı. Ilımların
arasında en önemlisi, hir ya da iki allabirlikle hir kadını temsil eden Lponavdı.\l doğurganlığının tanrıçası olduğu
düşünülen I .poııa ııiıı imgelerinin eeııaze
sanatında •'örülmesi. < > 1 1 1 1 1 1 ayrıca Ohiir
Dünya ya •'iden ölülere eslik etliğim*
(at sırlında) inanıldığını akla getirir.
M a t r o n a e ya da d eae m atres
Komaııkclt döııeıuindeıı kalma birçok laşheykelin \e rölyefin alımda nıtı/mntır yu
da t/rar m ulıvs (Laliı ıerde "analar ya da
"ana tanrıçalar") yazısı vardır, hanlarda
hehek. meyve, ekmek, mısır‘gibi bereket
sembolleri ile toprakın cömertliğini gösteren
diğer işaretleri ellerinde lıılaıı. oiıınırvaziyette iiç kadın •'örülür.
Savaş tan r ıça la r ı
Simsiyah tüyleri olan kargalar ve kıız•'iııılarleş yedikleri ve dola\ isi\la savaş alanlarında
göründükleri için ölümle ilişkilendirilmis.
ayrıca o yırtıcı çıtlıklarıyla gaipten haberler
getirdiklerine inan ılmıştır. O nedenle
bu kuşlar Irlaııdalı Madıa. Hadhlı ve
Morrigüıı gibi, birçok şekle bürünen savaştanrıçalarını sem bolize ederler.
Ay r ıc a lık z.
Ağa ç. sa\ fa 9
PeftUMUH, sayfa 229
İskandinav Mitolojisi Sembolleri
Diiııya ağacı ya da kozmik ağaç Yggdrasil İskandinav mitolojisinin merkezini oluşturur Klsaneye göre Yggdrasil iıı
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 175/255
D o ğ a ü s t ü k ü h e y l an
(»otlntıddaki İsveç
adası Ijaıı^vidr dr
İMiltıııaıı 9. yii/y ila
ail lııı resimli
laşia afııı sekiz
lıaraklı olmasıoıııııı kesinlikle
Slri|iııir nldıı*ım ıı
gösteriyor. Slcipııir(><lin in alı oldıı^ıı
içiıı. aiııı üstünderesmedilen kişinin
İskandinav
lamılan Aesir iıı
lideri olması |>ek
mıılılemeldir.
tolojisinin merkezini oluşturur. Klsaneye göre. Yggdrasil iıı
içerdiği düııvalar arasında tuıınlarııı (Aesir) evi \sgard.
insanların evi Midgard vc yeraltı diyarı Nilllıciııı vardır.
Odiıı in liderlik ettiği A csir tanrıları bereket ruhlarıyla
(Y'unir) ittifak yapmıştır, ancak hilebaz l.oki 11iıı de aralarında bulunduğu savısız düşman giiçlc savaş halindedir
ler. İler sevin kıyamet savaşında (Ragııarük) vok olacağı
söylenir. Doğaya ve sav aşa yapılan bu ikili vurgu, örneğin
Ortaçağ İskandinav dövme demir işlerinde ve resimli kış
larında. stilize edilmiş bitkisel ve hayvansal formlara ve
savaş sahnesi tasvirlerine yansımıştır.
Yggdras i l
İskandinavkozmosundaki
dünyaların, hir
di^hııdak ağarı
olan Yggdrasilla rafında ıı taşındığı
dili
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 176/255
tasavvur edilir.
Yggdrusil dört
ana yüııüıı erkek
geyiklerini besler:
tepesinde bir karlal.
üıLlniııcIe bir ejderha yaşar. Korıııııa ve ebedi«ıızıııı sembolü olan Yggdrusil Ihıgııarnk savaşından
i" kıırlıılaeaklır.
Sle ipn i r
I ok i ile Sva dilfa ri ad lı alın çueıığu olaıı
Sleipnir. Odiıı iti sürdüğü sekiz ayaklı gri
bir attır. Ukaııdiııa\ mitolojisinde atlargenelde bolluğu ve bereketi leııisil ederdi.
Sleipnir gök ile yeraliı dünyası arasında
lıızlı aıııa rahatça seyahat edebilmesi
nedeniyle ideal atııı simgesi olarak
kııisaııırdı.
Ger i ve Frek i
Odiıı e iki kuzgunun \ııııı sıra («eri ve
I reki adında iki kıırı da eşlik ederdi.
Pisboğazlıkları) la laıımaıı bıı kurtlar
(Odiıı iıı onları \ aIItaIla da kendi
tabağından beslediği söylenir) Odiıı in
emri altındaki acııııusız ve lıer şevi yiyip
bitiren güçleri, dolayısıyla ila savaşta zafer
kazanıııav ı sembolize eder.
Gu l l i nbu r s t i ve H i l d i sv in i
bereket ruhları l ıerv ve l'reyja'ııııı altın
kıllı yuhunduuıuziamıa ((«ıılliııbıırsii ve
I lildisvini) bindikleri söylenir: bunlar \ aııir iıı
temsil etliği bereketin lıavvaıı seıııln»İleridir.
Yabaııdoııııızları gıielü ve saldırganbav vanlardır. Ihı nedenle İskandinav savaşçılan
\ aııir iıı hayat veren korumasına girmek ieiıı
üzerinde vabaııdoımı/ıma benzer imgeler va da
amblemler olaıı miğferler takardı.
/7 7
Hıristiyanlığın Kutsal Üçlüsü
A y n en hkz .
I 'çg cn . sayfa 10
I a l in ha çı, sayfa l 4l<»
Yahudiliğin kııisıılııı fig üra tif temsillerine karşı d uyd uğu .
Eski Alıit'tcıı mülhem hoşnutsuzluğu devralan Hıristi
yanlığın Kutsal l elüsii (Baha Tanrı. Oğul ve Kutsal Ruh)
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 177/255
L ü t u f T a h tı
1Islat ( ».I I. ııiı ı l çit ' in e
( 1 4 7 1 ) , uL ü l ıı fT a h ı r ya
«la "Mrrlıamrl l'alılı' adlı
ca m , iki yaıııııda mH rklcriıı
reafakal (‘İliği lalılıııda
nlııraıı İlaha TaıuTyı Oğııl
T a u n u m çarıııılıa «zcrildiği
lıaçı tutarken resmediyor,
ku tsal Ih ılı ıı sem i Kilize
edeıı Beyaz Güvenin Isatııı ıh a s ı n ı n ü s t ü n d e « rü rü İ li y o r .
başlangıçla scıııbolik olarak, sıklıkla da üçgen şeklinde
gösterilmiştir. Bir gözü çevreleyen iiçgeıı ya da bir bulu
lun içinden çıkaıı el. Baba Tanrı anlamımı gelebilir: ismi
ni yazan Vunaııca yazı karakterleri Oğul Tanrı yı anıştı
rabilir; beyaz bîr güvercin yu da alev Kutsal Ruha ya da
Ihılın I Kııdiis e işaret edebilir. Daha son raki d önem lerde
“‘L ütu f T ah tı” tasvirle
rinde Baba Tanrı tahtın
da oturmuş, başının iis-
liinc tüneyen güvercinle
çarmıha gerilmiş Isa’yı
taşıyan göksel hüküm
dar olarak gösterilmiştir.
I 7S \ \ ın ; \
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 178/255
A l fa v e Om eg a
Yeni V iıifie (Vah iy 1:<>) Bu ha Ta nr ı“Alfa ve Oıııega. başlangıç ve son İtenim
hııyıırur ki bıı nedenle Yunan alfabesinin
ilk ve son harfleri onu simgeler. Ihı lıurfler
İncil i anıştıran açık dııraıı bir kitabın
sayfalarına yuzılmış olabilir.
Tre fo i l
birbiri içine geçmiş iiç balık gibi iiçgeıısimotifler I lıristiyaıı sanatında Kutsal
l çlıi yii seınİKilize eder. Ihınlardaıı biri
de üç yaprağın birleşmesini temsil edeıı
ve Aziz Patriek'iıı Irluııduhlurn Kutsal
l çlıi ııiııı birliğini açıklamak için örnek
verdiği yoncayı anımsatan ttvfbiM ir
(üç yapraklı yonca). Ihı motif kilisepencerelerinde sık sik kullanılır.
Ku tsa l Ruh
Kutsal Kıılı (ya da Ihılın I Kudüs) eıı çokbeyaz güvercinle sembolize edilmiştir,
özellikle de (lebrail in Meryem e Isu ya
hamile olduğu müjdesini vermesini ve Yeni
Ahit. Murkos İncili nin (1:10) “\ e kemli
üzerine Kıılı uıı güvercin gibi indiğini
go rd ii" sözüyle betim lediği Isa um %afi izini
gösteren tablolarda.
IH S
( Genellikle zarifçe iç içe geçirilm iş şekilderesmedilen IMS \a da II l(i harflerine
I lıristi\anlık bağlanımda bir tabloda \a da
arınalı kalkanda rastlanabilir. Ihı amblem
Mesih Isa’nın Yunanradaki ilk harflerinden
türemiştir, dolayısıyla da Oğul Tanrı yı
simgeler.
W H l İ M 7 7 9
Isa’nın Doğuşu ve Çarmıha Gerilişi
Ayrtca bkz. Ta ç. sayfa 2 1 Isa ııııı hayatından sahneler Ortaçağ. Rönesans ve Karşı
Reform dönemlerinde Hıristiyan sanatının popüler ko
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 179/255
m
m
mM ü n e c c i m l e r
Ma lla İncili ( 2 :1)
Isa \ı hıılıııak
üzere Şarktan
gelen müneccimleri
(Latiııcesi nıttf'i) anlatır. S ana tçılar
hıı bilgeleri, hediye
olarak ellerinde
alını (kraliyeti
simgeler), tütsü
(kutsiyet) ve ıııür
tutan, yasları vesimaları farklı üç
taçlı kral olarak
betimlemiştir.
nularıydı ve şapeller, kiliseler, manastırlar ve katedral
lerde aharın üstüne asılmak üzere dini kurumlar, devlet
yetkilileri ve dindar sivil hamiler tarafından sipariş edi
lirdi. Aralarınd an lıiçlıiri Isa ııııı Beytlelıem de Doğuşu
ve ( ’Uİgntlıa da Ç arm ıha Gerilişi k ad ar pop üler olmadı.
A ynca Neni \ Iı it İncilleri Isa ııııı doğumunu ve ölüm ü
nü çevreleyen koşullar hakkında sanatçılara birçok detay
sunarken, onlar da bu sahnelere sanatın izin verdiği ölçü
lerde derinlik ve dram katmaktan kaçınmadılar. Burada
bazı ortak sembolik detaylar dikkate alınmıştır.
ISO
Biz Üç Kra l
H'oııunlo diHressanoıır ahşap
levha üzerine
yağlıboya tablosu Miinei'cimlvriıı Ta/Hnması'ınUı
(1460),müneccimleriIsa'ya lıial eden
tıç kral olarak
canlandırmıştır.
Çocuğun huşunu
üzerinde parlayan
Beytlelıem yıldı/mın
altı sivri ucu vardır.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 180/255
INRIIsa'nın ölümünün euııluııdınhhğı
tablolarda. geçildiği çarmıhın iisl
nok tasınd a “INBI harflerinden I»ir
işaret görülebilir. Ilımlar “Nasira'lı İsa.
Yalıııdilerin kra lı anlam ına gelen Latiııee
It'.sıı \ az at en u s Hv.r lıtda eon tn ı deyişinin
baş harfleridir. Bunun Ihraııiee ve Yunanca
da yazılı ohlıı^ıı söylenir (Lııka 23:38).
Bey t l ehem y ı ld ı zıMüııreriınlerin BeytlehemV gitmesine
nedeıı olan Sark taki yıldız (Matla 3:2)
genellikle yeni do^ımış İsa'nın yattığı ahırın
tepesinde parlarken gösterilir. Genelde
beş ya da sekiz uçlu olarak çizilip sırasıyla
doğu yıldızını ya da N’eııüs’ö (sah alıyıh lızı)
işaret eder.
V V
ı ı l 11ö k ü z v e e ş ek
Lııka İncili belıek İsa’nın yemliğe
yatırıldığını anlatır, aneak bir öküz ile
eşeğin ona b aktığının bahsi geçmez.
Onların varlığı Lski Ahit te anlatılır:
"Okiiz kendi sahihini, eşek de efendisininyemliğini bilir.** (İşııya 1:3)
Çi le a le t le r i
Isa'nın ÇilesuııJe kullanılan işkeııee aletlerine,
başka bir deyişle an tıa Ch ristf \v (“Mesih'in
Sila hlan ”) La m ııha Geriliş i hetiınleyeıı
tablolarda sıkça rastlanır. Bu aletler arasında
Isa ııııı elleri vı* ayaklanın delen çiviler,höğniııe saplanan mızrak ve çarmıhımı
indirilirken kııllaııılaıı merdiven vardır.
Meryem Ana*
A y rıca bk z.
Lo t u s , -ay fıı 1*2.‘t
L o t u s b i t k i s i .
sayfa 01
IIıristiyanlar tanrıçalara tapmaz, ancak Isa’nın annesi
Meryem Aııa yı kutsal sayar. Tapınakta takdim edilmesi. evlenmesi, uykuya dalması (ölümü), göğe kabıılı'i ve
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 181/255
M ü j d e
Masumiyetin güzel hir sembolü
olan beyaz zambak Martiııo di
Bartolomeo'nun 15. yüzyılda hiraltar panosu içiıı yaptığı hıı parlak
Müjde tasvirimle Başıııelek Cebrail
ile Mery em Aııa aracında duruyor.
Otoriter Tanrı fıgiirii ise aşağıdaki
l>ıı dokunaklı sahneye nezaret
ediyor.
taç giymesi gibi. Meryem’in hayatından bazı sahneler
sanat eserlerine konu olmuştur. Tabii ki Isa’nın Doğuşu
ve Çarmıha Gerilişi tablolarında da görünür.
Madonna'nın (Italyaıırada “.Meryem Anamız” anlamına gelir) en güzel resimleri ara
sında Müjde ile Bakire ve Çocuk tabloları
yer alır: bu nlarda genellikle baki rel iği
ni ve doğurganlığını anıştıran, çevresi
kapalı bir bahçe (Latineede hortus conclusus) içerisinde betimlenir.
Bir de "Acıların Meryem'inin
çanııılıa gerilmiş oğlunu kolla
rında tuttuğu Ltı Pietn vardır.
Beyaz zambak
Beyaz zambak
Meryem'ingil/rlliğilli. o lekesiz
fl ğ ilil i (hi
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 182/255
saflığını sililerin (hir vazo
içimle betimlendiğinde ise
ortıııı bereketli m11 1 1 1 i1 1 i
işaret eder). Bıızı Vlıijde
kaimelerinde. genç bakireye,
yaklaşan hamileliğinimüjdeleyen Rasiııelek
( iehrail. eliııde lıaherei
asası olarak ıı/ıııı dallı hir
zambak lıılar.
M e r y e m ’ in m a v i p e l e r in i
Meryem peııel olarak eeııııei. vaftiz siıyıı.
dindarlık, şefkat ve diğer olımıln nitelikleri
sembolize eden mavi renkle hir pelerinleresmedilir. Merhamet \ııası (Miscriconlia) olarak, hir araya gelmiş insanlar
topluluğunu kolları altında korurken
betimlenir.
M e r y e m ’ i n t a c ı
Taç Meryem'in ilahi kraliçe statüsüne
işaret eder. ^ ıldızlı taç ya da hale. \ alıiykitabında (12:1) geçtiği ii/ere. on iki
Mİdızla taçla nm ış hir kadın ya da Tertemiz
Ihıkire olarak Meryem'i anıştırır. O ayrıca
S tel la 1/rım vani “Deniz in Yıldızındır.
Mer yem An a ’n ın Yed i Ac ı s ı
Yedi kıluııı deştiği alevler içinde hir yürek
Meryem Ana ııiıı Yedi VeısTııı (Dolarımı) sembolize eder. Ihı ^edi \eı Siıneo ıı ıııı
kehanetini. Mısır a kaçışı. Meryem'inKudüs'te nğlıımı kayİM*lnı<‘sini. çarmıhını
taşıyan oğluyla karşılaşmasını. Iıarııı altında
durmasını. Isa'nın bedenini kollarına
almasını ve oğlunun gömülmesini temsil eder.
I S 3
Hıristiyanlığın On İki Havarisi
H av ariler Isa ııııı I lııis tiv aı ı İncil ini vaze tm ek i iıı sen-liği m üritlerd ir. Isa ııııı yaşad ığı olayla rı ö ze llik lt di'
Ayrıçtı bkz.Papal ık armalar ı ,sayla 2I I
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 183/255
Scıı U .şaın Yem eği ni—h ikâ ye eden .sahnelerde ve avı ıca
Çarmıha Ceriliş'leıı sonra kendi haclarına resmedilirler.
Müritlerin savını lopumda lıc|i 12 kalmışsa da. Yalında
Iskarvol un verine Mallias m "ekmesiyle üyelikle derişik-
lik olmuşlar. lîıııada laııılılan dört havarinin farklı sem
lıolik özellikleri vardır. Malla ve Yalınıma Incil yazarla-
rıdır (bkz. s. 1 S6S7): geri kalan havariler Barllıoloıııeus.
Kiiçük Yakııp, Yurtsever Siman, loınas. Yalında (va da
Tlıad d eııs) vc l ilipııs i ur.
Son Akşam Yemeğ i
Yinesi m I .im lim i
SrherhmdTıııı
eseri hıı freskte
\alında İsk an ol ıııılinin olarak teşhis
edilmesine vardım
eden belirli ipuçları
var. Sırlına
asılmış para kesesi
lamlardan biri,
diğeri ise k a faşım lahale olmaması.
/S/
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 184/255
A ziz Pet ru sBalıkçı \ziz Petnıs’ıııı sembolü balıklır:
lıoroz ise oıııııı İsa'yı reddedişini ifade
eder. İlk | >isko| K)8 olıırıık IVtrus'ıı I»iri»irini
çapraz kı^fiı iTiınri kapılarını aran alını
\r ‘îinııii?; an alıiarla r tems il ede r. \ync*a
^arınılıa grrildiği linçin lers çevrilmiş
sembolü) Iı* ılı* gösterilir.
A ziz B ü y ü k Yak upIspanya dak i Saıılia go «İr ( âıınpostela
ka ted ra li ııiıı kııisal eıııanı*! "and ığım la \ziz
Büyük Yakııp tın kalınlılarıııın bulunduğu
t<hlıa edildiğinden burası nııeıııli bir har
merkezi olmuş, ayrıca har ynleııhıgn
aınbleınlrri Ihiyiik Nakııp ıııı simgeleri
halitır gelmiştir. B unlar arasım la ileniz
kabuğu ve lıarı asası ile şapkası yer alır.
A ziz A n d reas
\ziz And reas ıhı kardeş i I Y ırtı ş gibi b ir
zamanlar balıkçıydı, bıı nedenle balıkçı
ağışla temsil edilir. Ne ki \ziz \mirias
daha çok çarmıha grrildiği \ biçimindeki
haçla (snitirr ya da Aziz Andreas haçıdenir) sembolize edilirdi.
Yahuda İ ska ryo t
Nalım la İs ka n n i. Isa ya ( •etlıseıııuııe
Bahçesi nde bir öpücükle ilıaııel eiıııişlir. o
nedenle sık lıkla bıı ey Irıııi gerçek leştirirken
resmedilir Son Vkşaııı Neıııegi tasvirlerinde
de para kesesini sık ıra ima rkeneaıılam lınlır. Diğer simgeleri 3 0 giiıııüş
para, sarı pelerin ve iptir.
Hıristiyanlığın Dört İncil Yazarı
A \n c a bkz . Hıristiyanlığın On İki Havarisi.' \ HM
Nett i Ahit in i lk ( I t ı r ı hölümtini i o luşturun İnci l ler in aziz yazarları .Matta. Markos. Lııka ve Yıılıanna Dürt Incil
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 185/255
İnc i l Yazar lar ın ın
Dör t Yarat ığ ı
transa. Saiııt Vıııuııd'du
İMilııııaıı (). yüzyıla ail
Karı»lı ııj rlyuzmusııtduki
İ mi illüstrasyonda. Dörı
Incil \azarı ııı Icııısil
cdnı karlal. kanallı öküz,
kanallı adanı ve kanatlı
uslan lıacııı kollarıyla
iıölüııüyor. I Icr hir yaratık
kendisiyle ilintili Incil'i
lııtııyor; merkezde ise Tanrı ııııı
kıı/ıisiı (Af&uut !)v i) , yani lluzrefi
Isa duruyor.
'.ı\ ı.ı HMkı ı / . ıı ve Haıı ı ı ık .
sayfa I C>T
Nazarı olarak bil inir. İkisi. Aziz Matta ve Aziz Yıılıanııa.
Isa'nın müri t ler i ya da kişisel takipçi ler iydi ve bit neden-
le sanat eserlerindi», hayal hırının Isa'n ın ö lü m ü önc esine
ve sonrasına ait dönemlerinden kesit ler sunan sahneler
içerisinde resmedil ir ler. Ihı azizler dörtlü halde en sık
dört lü biçimlerde ya da Hezekiel ve Vahiy ki taplarında
betimlenen kıyamet yaratıklarıyla sembolize edi l i r : vaıı ı
sıra Dürt Inci l ' i temsi len parşömen ve ki-
taplar da göster i lebi l i r .
/S/#
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 186/255
A ziz M a t t aBir lııril yazarı olarak Aziz Mufla ya kanallı
aılaııı sembolünün uygun görülmesinin
nedeni. İncirinin İsa'nın insanlığına vurgu
yapmasıdır. Havari olarak Malla para
kesesiyle (vergi tahsildarıydı) ya da hirmızrak veya kılıçla (sebil edildiği araçlar)
temsil edilir.
A ziz Lu ka
Aziz Lııka yı (Aziz Pavlııs'un mürididir)
ve oıııııı İncil ini kanallı öküz temsil eder.
Okiizüıı eski çağlarda kurbanlık bir hayvan
olması ve Lııku‘nın anlatısının Isa’nın
ölümünün kurban edilme yönü üzerinde
dıırıııası nedeniyle bıı sembolün seçildiği
düşünülür.
A ziz M ark o sAziz Markos’ıın sembolü kanallı aslandır.
Bıı \aralığın oıııııı Incil'iyle eşleştirilmesi,
kanatların İsa'nın tanrısal ihtişamınıvurgulaması, aslanın da geleneksel olarak
hayvanların kralı olmasıyla aç ıklanabilir.
Kanallı aslan ayııı zamanda Markos'a uiı
kutsal kalıntıların nakledildiği Venedik iıı
de amblem idir.
A ziz Yu h an na
Aziz Nulıaıma'yı kanal temsil eder. Oıııııımanev i açıdan güçlü İncil i ile Isı ııııı GöğeYükselişi arasında sembolik bir bağlantıkurulmuş olabilir. Mtirit ^ ulıaııııu ise suçlankazınmış halde Son Akşam Yeıııeğfnde
İsa'ya yaslanırken ya da çannılıın yanındadıınırketı resmedilir. \ılaıılı hir kupayla daseıııİM)lize edilir.
Hıristiyan Azizleri
t »ne n bkz.
M a ı i ı ı r \ a zo s u.
fay ftı 113
Kıızıı ve saııeak.sayfa İT
Hırist iyan inanışında azizler kutsiyetleri dolayısıyla ken-
dilerine cennette yer edinmiş kişi lerdir. Isa’nın çağdaşı
\ af i izci »alıy a: Azize Maria Magdulena ve havari ler; In -
ci l yazarları: hayatlarını Hır ist iyanlık Kil isesi ne adamış
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 187/255
cil yazarları: hayatlarını Hır ist iyanlık Kil isesi ne adamış
kişi ler (örneğin papalar, piskoposlar, rahipler ve rahibe-
ler); a n ıca inancı uğru na ölenler ya da I l ır ist ivaıt l ık iç iıı
siradışı edimlerd e bulun m uş insan lar da aziz kabul edil ir .
Azizler , dal ıa çok ibad et le i lgili amaç lar la, tek tek va da toplu
lıalde cennet tasvirlerinde
veya Sacırı ( oıtrcrsazionc
(“ Kutsal Söyleşi ) tablo la-
rında Bakire ve Çocuk un
çevresinde—resmedilir.
Günahkâr l ı k tan az i ze l i ğe
15. yüzyılın son lum u la
Arugonese O kıılıı lanıfıııılm ı
allar |iaıııısıı için yapılmış
lııı laiıloıla \zi/r Maria
Mugdaleıııı. lasvirleriıııli' eıı
çok kullanılan simgesi yağkavannzıınıı lıaraıla imarken
resmedilir. Kski bir gün ahkar
olarak Maria Magdulena
sıklıkla ıızıııı lıııkleleriyle ve
üzerindeki şatafatlı ellıiselerle
lasv ir edilir.
/ SS
Vaf t izc i Yahya
Yafıizei \olıyo «jöl
sakilli l»ir çileriydi. İm i
nedenli* de genel olarak
saçı sakalı I»iri>iriıı«
kunşınış lıaldı* ve eğer
hası ke silmeınişse devederisinden elbisesiyle,
ö ği I ' fti
A zi ze Maria Mag d al ena
I sızarı ıs ve M anila'n ınkız kardeşi \zize Maı ia
Magdalena (McedeNiMeryem). Isa'nın
aşağına kutsal yağ
süren (ıııeshetınek) vesaclarıyla kum layan,
lövbe elmiş hir
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 188/255
örneğin Isa'yı vaftizederken resmedilir.
Olağan simgeleri. elinde
lııllıığıı sazdan lıir
I k m ; ve kuzudur (Isa \ı
leııısil eder
günahkâr olarakbilinir. ( anlı renkte
(bazen kırınızı)elbisesi, dalgalı sırlan
ve irinde kokulu yağolan, kaymaklaşiııdaııkapaklı kavanozuyla
seıııltolize edilir.
A ziz N ik o lao s
Öldürülmüş ii<; eoeıığıı lıavata döndiinliiğü
söylenen Aziz Nikolaos <;ueııklunıı
başazi/idir. 4. yüzyılda Türkiye'deki M\nı da
[Aııtalya nuı Kale ilçesi] yaşamış bu piskopos
aynen deııizeilrriıı de kıınarırisiydı. Ihı
nedenle simgelerinden biri de capudtr. Ihı
simgenin hacındaki iic altın sıınsı top iseçeyizsiz kızlara verdiği parayı temsil eder.
A zi z Geo rg io s
Hıristiyanlık iııaııeı irin selıil olan Ihııııalıasker \ziz Oeoıgios ıııı birkaç simgesi
varılır. Rıııılar arasında, prensesi ejderhanın
(bu da onun simgesi ve bir şeytan
sembolüdür) elinden kurtarırken givdiği zırh
ile zaferi leııısil eden. Iıeyaz üzerine kırmızı
hac ( ’Vziz Oeorg ios ha çı) ye r alır.
/Y 9
Birçok azizin sadık takipçileri vardır ve tek bir azizi be-
timleyen saııal eserlerinin birçoğu, o azizle özel bir ma-
nevi bağ kurduğ unu hisseden kişiler ya da yetkili kurum -lar tarafından sipariş edilmiştir. Buının nedenleri, azizin
Hıristiyan Azizleri
Bak i re şeh i t le r
Almanya <la16. yüzyıldan kalma
hu boyalı alışapallard a, şehitliklan giymiş iki azize
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 189/255
onların adına Taiırı ’vla bağlantı kurması (belki aziz be-
lirli bir hastalıkla ilişkilendiıiliniştir); kiliselerini temeli
atılırken o azize adamış olmaları; söz konusu azizin bir
rahip veya rahibe tarika tiı ıi ı ı kurucusu o lması ; ya da azi-zin örn eğ in o ülkeye, şehre, l ıalka, m esleğe, uğraşa va da
durum a—uygun bir başaziz ka bu l edilmesi olabilir .
t ()() \ \ r u » a
lan giymiş iki azizebetim lenmiş! ir.[’jdeılıa soldaki
azizeııin AııtakyalıAzize Marg aret
olduğunu gösteriyor.Ona eşlik edeıı diğerazizeııin elindet ııltıığıı kule iseoımıı Azize Barbaraolduğunu anlatıyor.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 190/255
A ziz Eu s tath iu s ve A ziz Hu b er t
Aziz Eusta l İtiııs da Aziz I lııb er t de(Belçika naı Liege keııli azizi) sanal
eserlerinde, kocaman Boynuzlan arasında
taşıdığı muhteşem lıaç ya da çarmıhla
Isa'yı temsil eden erkek geyikle ifade
edilir. Her iki aziz de ava çıktığında hu
geyikle karşılaştığı için Hıristiyanlığı
Benimsemiştir.
A zize B arb araAzize Barbara ııııı simgesi, pagan Bahasının
onu hapsettiği, genellikle üç pencereli
resmedilen (Kutsal Uçlü yii simgeler) bit
kuledir. Bahası yıldırım düşmesi sonucu
öldüğü için Azize Barbara madencilerin,
topçuların ve patlam a tehlikesi taşıyan
diğer riskli işlerin başazizesidir.
A zize Cec i l ia
Azize Cecilia Rönesans sanatında genellikleuzundan kısaya sıralanmış borulardan
ve tuşlardan oluşan taşına bilir hir org
tutarken betimlenirdi. Müzisyenlerin
başazizesi olan bu gönülsüz gelinin orglar
eşliğinde T an rı va sessizce sad aka t şarkısı
söylediğine inanılırdı.
A ziz A m b ro s iu s , A ziz İo an n es K h ryso s tom o s ve Cla i rvaux’ lu Az iz Bernard
Arı kovanı, hepsi de sözlerinden hal
damlamasıyla bilinen Aziz Ambrosius
(Milano piskoposu). Aziz loanııes
Klırvsostonıos (Konstaııtiııopolis
başpiskoposu) ve Clairvau x'lu Aziz
Bernard ııı (manastır başrahibi) ortaksimgesidir.
Hıristiyan Şehitleri
Ayrıca hkz. Çarkıfelek, sayfa 4dSekiz parmaklı(eker. Hay fa I la
İnançlarını iııkâr etmektense nğnıııa ölen azizler şdıit ka
luıl edilir. FTepsi d*' feci şekilde can çekişerek öldüğünden
ve lürçoğıı hakkında pek lıir:Şjpy lıiliumediğinden, ölmele-
rine neden olan aleller dalla somaları onların simgesi ol-
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 191/255
muş ve belki de lııı nedenle birçoğu silahlarla sembolize
edilmiştir. "Tü m \zizler deki va da “ ram ı ŞeluT 'udeki
(I .at incede ( irihis Dui) cennet temsillerinde din şehitleri.
öliime karşı kazandıkla-rı zaleri ifade eden taç-
larla ve ellerinde tuttuk-
ları palmiye dallarıyla
ayırt edilirler.
Öz g ü n K a t e r i n a t e k e r i
( i ı ı i jo ( l ı ı Sırım Okulu ı ıuı ı
Dört Iziziıı l 'f ih /ıçcsi
( 1 2 b 0 ) irin \ ıi|)l ığı hu
Il l i islrasynnıla İskenderiyeli
Az i z e ka t e r i na um öl ümi i ı ı ı i
a nl ı ı l ı u ı korkunç l ı i r sa l ı m1
^ orül i i yor . Az iz i 1 K a l rr i ı m .
d a l l a s o n r a ş a h s ı n ı
sr ı ul ı ul i z ı 1 r ı l r rrk Inça kl ı
Irkri ' r va l ı r ı l n ı ı ş o l a ra k
r e s m e d i l m i ş .
I<)2
A zize Urs u la v e A ziz Seb as t ian
I İmi Azize l rsııla lıeııı de Aziz
SeİKisiian'ın simgeleri nrasıııdn
hir ya da hirkııç tane ok
vardır. Çiiııkii l rsııla (bakire
yandaşlarıyla birlikle) Ilımlarlarafıııdau lek bir okla
şehit edilmiştir: Sebastian
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 192/255
şehit edilmiştir: Sebastian
da sopalarla ölümüne
dövüldükten soııra
Boıııalı ok çular
tarafından hedef
tahtası olarak
kullanılmıştır.
İs k e n d e r i y e l i A z i z e K a t e r i n a
İskenderiyeli Bakire Azize Kalerimı.
evlenmeyi reddettiği Boıııa İmparatoru
Maxeııtiııs‘ıın emriyle öldürülür. Simgeleri
teker (Katerina tekeri), orııı parçalamaya
kalmadan bir ınelek tarafından kırılan
çivili ya da bıçaklı teker ve sonrasında
kafasını uçuracak olan kılıçtır.
A zize A g at t ıa
Kendini I s a yıı adamış bakire bir azize
olaıı Agatlıa. Sicilyu da Boıııalı konsül
(Jııinliııiatıııs’ıııı icklifiııi reddetmesinin
cezası olarak şdıit edilmiştir. Simgeleri
arasında, işkencesinde kullanılalı kerpeten
ve kesildiklerini göstermek üzere bir tabak
içerisinde betimlenen memeleri vardır.
Pa lmiye da l ı
Vıılik Boıııa da palmiye dalı belki güneşi
simgelediği için esasen askeri zaferi temsil
eder. Zalimlere karşı kazandıkları zaferigösteren İmi sembol, sonrasında Boıııalıilk Ilırisiiyaıılnr tarafından, öliiımi
alt etmeyi ya da yeniden
doğumu simgelemek
üzere kıdluııılıııusıv la.
I lıristiyaıı diıı
şehitlerinin hiı*
simgesi haline
gelmiştir.
I ()3
Hıristiyan Melekleri•i
Ayrıc a bkz.
Melek ler , sayfa 27
Ada le t {J ii m I i t in ) .sayfa 205
Melekler l'.ski Alıit dolayısıyla Yahudi kökenli olıııalarına
rağmen Hıristiyan sanatında sıklıkla betimlenirler. Dokıızmelek korosunun ya da tarikatinin Taun um tahtı çevre-
sinde kümelendiğine inanılır Bunlar öç aşamadan oluşur:
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 193/255
sinde kümelendiğine inanılır. Bunlar öç aşamadan oluşur:
İlkimle (danışmanlar) scraflar, kerııvlar ve hükümdarlık-
lar: İkincisinde (yöneticiler) mülkler, erdemler ve güçler;
iiçüncüsünde (lıahereiler) prenslikler (va da beylikler),haşınelekler ve melekler vardır. Sanat eserlerinde bıı
göksel ev sahihi, tanrısal uyumun sembolü olarak
miizik icra ederken, bııııa karşılık başmelekler
ve melekler de Dünyada Tanırı ı ın halıer
eileri. adalet ve koruma aygıtlan olarakbetimlenir. Başıneleklerdeıı genelde
sadece iiçü sanat eserlerine konu
olur: Gabriel/Cebrail (genel-
likle Miijde s ah nelerinde). Mi
kael/Mikail ve Hafacl/İsrafil.
Kı rmız ı sera f
Tahta çıkmış Oğul yu «lu Isa—l;ııın figüriiııüıı etrafını sııraıı
bedensiz meleklerin hepsinin
sadece iki kanuılı olsa ıhı. kırıııı/ı
renkleri onların seraf olılıığıııııı
gösteriyor. İtalya. <•lıiıı ıhıkı
br>. yüzyılıhııı kalma bıı çarpıcı
imge. <ilıiaıım 'Triptik (üç
parçalı resini) ('stadı larafımhııı
resmedilmiştir
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 194/255
Ser af l a r , ke r u v la r ve çocu k m e lek le r
Tanrı»ili l>ilf>i‘li£i sembolize edcıı
seraflar (serafim ) ve keruvlar
(keruvinı) Tuıın ıım etrafını saran, allı
kan atla çevrili yüzler olarak betimlenir.Se ra f kmııızı. keruv ise mavidir,
yani ikisi sırasıyla gündüz ve geceyle
ilintilidir. Kökeni Klasik döneme
ıızaııan çocuk meleklerin (palto ya da
arnorrtto) tasvirlerinde Kros/Aıııor ya
da CupİdoMan esinlenilmiştir.
Rafael
Sif;ı ve korum ayla ilişk ilendirilen
başiu ele k Ita lae l ge ne llik le I ol »i I in
Uydurma (<ı/)ocnjJı<ıl) K i tab ında
yer alan sahne lerde örn eğin genç
T ob ias a eşlik eden yolcu ola ra k
resmedilir. Para kesesi ve su teslisi
taşıyabilir; lıacı asası, balık ya da
içinde şifalı merhem olan küçük bir
kııtıı tutabilir.
A ziz M ik ae l
Aziz Mikael örneğin Adeııı ve I lavva vı
(leııııet Bahçesi nden kovarak Tanrının
yasasım dayatan ve adaletin teminatı olansavaşçı başınelektir. Saııat eserlerindi*
elinde kılıcıyla zırh kuşanmış halde tasvir
edilir. Mahşer günü tasvirlerinde ise
yeniden doğacakların tart ildiği bir terazi
tutar.
M e l e k l e r
Işığın, iyiliğin ve güzelliğin rıılıaııi varlıkları
olaıı melekler olağanüstü sakinlikte
yüzlerle ve yaııı sıra bir ışık halkası ya
da haleyle taçlanmış şekilde betimlenir.
Tüylü kanalları onların göksel doğasım
ve Tanrı turufıııdun haberci olarak
görevlendin linçlerini sem bolize eder.
W ı t l T A 1 9 5
A y r ın ı bkz.
Çi le J i le t le r i .
suyfa 181En sik karşımıza çıkan Hıristiyanlık sembollerinden bu-
zdan aynı zamanda en eskileridir . Örneğin o zarif ı l ış
batlarıyla balığın kökeni en azından Hıristiyanların kat-
Hıristiyanlığın KutsalSembolleri
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 195/255
La t i n haç ı
I laç Isa'nın çarm ıha
gerilip ölm esini aklıı
getirir ve hııgiiıı
I İıı isti\anlığın
başlıca .sembolüdür.
Sayısız biçimlerivardır, ama sanat
eserlerinde en sık
kııllumlauı. ayın
zamanda Batılı
kilise planlarına
da esin ka\ ııuğı
ulan üstteki Latin
haçıdır.
y ğ y
ledildikleri ve bu gizli sembolü Romalıların yeraltı me-
zarlarına kazıdıkları MS 1. yüzyıla kadar dayanır. Hı-
ristiyanlığı temsil etmek için c h i - r h o 'nuıı kullanılması en
azından 312 yılına uzanır (yaklaşık bir yüzyıl sonra oıııııı
yerini haç alac ak tır). H aç H ıristiyanlığın b aşlıca sembolü
olarak kalsa da. diğerleri de (kıızıı ve sancak ya da kutsal
kalp gibi) Isa'nın insanlık aşkına kendini kurban etmesi-
ni avın derinlikte anımsatır.
Esk i i nanç i f ade ler i
I İm; ve b alık
(Hır is t iyan l ık ve
Istı sembolleri)
4. yıı <ln 5. yüzyıla
lurilılenen İm
luş kubarlnıııyu
kazınmış. Antik
Mısır iıı 1lertııondıis
(Ermant ya da
Arımın! olarak da
bilinir) adlı eski bir
şehrindeki i İllisii\aıı
mezarlığının
kulundun arasında
hıdııııınıışlur.
/ % W ı: ı ı ■\
C h i - r h o
İsimlerinden birinin
(chi-rho) gösterdiği
gibi, bıı sembol
krisınon. kristogram
ve İsa ıııonogramıolarak. ^tmaııca
yazı karakterleri
/
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 196/255
c/ıi (X ) ve r/fonun
(P), yani Isa'nın
Yıınancadnki
isminin ilk iki
barfıııin biraraya gelmesinden oluşur. Erken dönem
Hıristiyanlık sembolü ( tabamın) olarak
«la I. Constantinus’uıı Roma ordusunun
kalkanlarını süslerdi.
K u z u v e s a n c a k
Sanatta kuzu, insanoğlunu kurtarmakiçiıı kendini feda eden Isa'yı simgeler ve
dolayısıyla geleneksel olarak Yalmdilerin
Hamursuz bayramında kurban edilenpuskalyn kuzusuyla eşleştirilir. Tanrı nın
Kuzusu (Apnu.s Dei) olarak da sıklıkla
zaferin ve yeniden doğuınım sancağını
taşır.
Balık
Ralığııı Isa'yı ve Hıristiyanlığı sembolize
etmesinin bir nedeni. Son Akşam
\ emeği ni ve Erkanstiyrı (Koınünyon)
ayinini anıştırmasıdır. Hir başka nedenide. Yunanca balık sözcüğünün (icht/ıy"s) lesous Chrutos . Theou Yios, Soter (“Hazreti
İsa. Taunum Oğlu. Kurtarıcı**) sözünün
akrostişi olmasıdır.
Kutsa l ka lp
Dikenli taçla sarılmış, bazen de çivilerledelinmiş (bunlar Çile de kullanılan aletler
arasında yer alır) şekilde, bir de üstünde
tüten bir alevle betimlenen kalp. Isa'nın
insanoğluna duyduğu büyük sevgiyi ve
insanları günah larından a rındırmak adııuı
kendini feci şekilde kurban etmesini
sembolize eder.
Hıristiyanlığın KutsallıkSembolleri
Aynca bkz.I 'aç, sııyfa 2 1
W a ı ı d j i n a r ı ı l ıl a r ı .f 23 0
Genel olarak altın rin gim le ya da ısıl ışıl parlayan b irç e ın I>«t. disk ya ila lıalka lıiçinıiııde resmedilen lıalı* ya da ayla,
k t l ki il i l l k d b l t i
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 197/255
s ayfa 23 0 kutsal kisilrriıı lıaşıııı çevreleyerek ya da baş larının tepesin-
de uyuşarak. 5. yüzyıldan lııı yatta Hıristiyan sanatının eti
göz alırı kutsallık ya da azizlik sembolü olmuştur, bulutla-
n ı l anısından ışıyan güneş ışınlarından ve GrekoRomeııI lelios/Sol ve Apollon/Apollo gibi gün eş tanr ılarının ben zer
şekilde betimlenm iş tayların-
dan esinlenilmiş olaıı İmlenin
en basit biçimi yalın, siissüz
bir çemb erd ir. Y üzyıllar için-
de iiçgen, haç ve kare biçimli
türevleri gibi. incelikli bir şe-
kilde farklı sembolik anlam-
lar taşıyan çeşitli hale biçim-
leri de ortaya çıkmıştır.
G ö k s e l h a l e l er
Ilı. yüzyıl İmiyim snııntyısı 1’ıııılu
Niiıırizio ıııııı l iak irr re Azizinin
Taç Ciymrsi baş lıklı tnlılnsııııdtıfarklı biçimde haleler görülebilir.
Sıılılıı. Iıae I»iyililillde stilize
edilmiş hale I !n/reli İsılın işarel
ediyor: onun karşısındaki üçgen
lıalıvse Ihılın Taıırı m viieeltiynr.
Aşağıdaki azizler yuvarlak
kalelerle varsıllanm ış.
/ 9 S W r, t e v
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 198/255
Yuvar lak ha leIsa vcTaıırTtıııı Kıızıısu. yuvarlak haleyle(çember cenneti temsil eder) ayırt edilen
ilk kınal varlıklardı. \ıınık haşııı etrafım
saran kali bir disk ya da azıcık tepesinde
süzülen hir halka biçimindeki hale, zaınaıı
içinde meleklerin ve ıızi/lerin de simgesi
haline geldi.
Üçgen h a lei ç sivri tınıyla iiçgni hale. Tanrı nın
Kutsal l çliisü'ııü. Baba Tunriyı. Oğııl
Tanrı yı ve Kutsal Bıılı ıı temsil eder.
Bazen bebek Isa'nın (Oğul Tanrı) basım
taçlandırırken betimlenir. Bııııım dışımla
\alııızra Baba Taıırı iıegeıı haleyle güriiliir.
Haç b i ç im l i ha l e
I hır I lıristtyaıılığı sembolize eder. Bıumııln
birlikle, lıaçta çarıınlıa gerilen I s a dır.
Dolayısıyla Hıristiyan sanatında, içimlelıar şeklinin bulunduğu çember hale, genel
olarak yalnızca İsa tarafından taşınır. Gerçi
ara sıra Baha Tanrı nın tasvirlerinde dr
göze çarpa r.
Kare ha le
Kitre Dünya yı simgeler. Öyleyse hir
kişi kan* (ya da dikdörtgen) lıalc
kuşandığında, hıı o kişinin, sanat eseri
yanılılma uşumusuıdayken hâlâ hayana.
Düııyudu olduğunu gösterir. Kıı çok papa
portrelerinde rallanılaıı kare halede örtük
bir azizlik itilası \ardır.
Hıristiyanlığın Kutsallık ve Lanet Sembolleri
Ksılp (artma töreni.sayfa âöAziz ıMikael
A yrıca bkz. I lıristivmılığm hir tarafta kutsallık ve kurtuluş, diğer ta-rafta da şev Iıııı ve lanetlenme kavramları (Isa ve ilahi me-
lekler ile Şeytan ve cehennem iblisleri tasv irlerinde oldu
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 199/255
Aziz ıMikael,sayfa î{>f>
lekler ile Şeytan ve cehennem iblisleri tasv irlerinde oldu-
ğu iizerc) arasında keskin hir karşıtlık vardır. Altın renkli
ışık halkaları ve haleler, zarif tüylü kanallar iyilik güçle-
ri olarak göze çarpar. Ilıma karşılık keçi boynuzları veayakları, yılan kuyrukları ve yarasa kanalları kötülüğün
canavar temsillerini karakle
rize eder. Hu karşıtlık Isa’nın
Baştan Çıkarılması sahnelerini
ve hir kişinin karşılaşacağı SonDürt Şevr i, yani ö lüm , m ah şer
güııii, eeııııet ve cehennemi
koıııı alaıı tasvirlerde canlı bir
şekilde resmed ilir.
M a h ş e r g ü nü
I anr l i le ku tsa l l ık a ras ındak i avnı t ı
S un gu r lu l ı l .sla l m Ispan ya. \ a l i
d r H ihe s ' t rk i l.‘ î. v i izv ı la a i l a l la r
panosu resmi Utı/ışer ( l i 'mi ' ı inle
a ı; ık l ı i r ş ek i lde i fade ed i lm i ş .
Z i ra ce l ıe ı ınenı f igür le r i ta ra f ında
dı ı ra ı ı so ldak i lanet l i ruh , Az iz
M ika i 'l t a ra f ında n te raz in in d i e r
ke les indek i ee ı ıne l li k ruha kar ş ıt a r t ı l ı yo r .
200
Iş ık h a lkası ve
m a n d o r l a
Işık Imlkasi yıı <ln
aunıt la (bulutsu bir
viirııt İmlisi). /V’.ç/Vyj
/Hsri.s (I mlilıectİr
‘"balık kesesi*) olnnık<la bilinir. Badem
şeklimIrki baleye
İbl is
İblis ya da Seylankötülüğün tecellisidir.Hir kılık değiştirmeii.stadı olsa da melezvücudu (örneğin
kt*çi İMİNnazlarıvı* ay aklarına,diişiııüş meleklerinkanallarına
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 200/255
ix* nuııi(lor//ı denir.
Hu laıınHil kudret
H'iııİHTİleri ( iöğe
Nııksel iş ve (•örüııiim
Değiştirme lasvirleriııde
İsı nın, Göğe Kabul
tasv irleriııde de Meryem
Aııa ııın vücudunu
sarar.
Bas i l i sk
korkunç derecede büyük basilisk Ortaçağsanalımla İblis i simgeler, ayrıca çrşiıli
günahları işaret erler, (ieııcldr horoz kafası
ve ayakları, yarasa kanalları ve ejderim
mi da yılan gövdesinden olıışaıı hasiliskiıı
kuyruğunun ucunda ikinci bir kafası
vardır. Şeytan bakışlı gözlerinin öldürürü
olduğu söylenir.
kanallarına.|M*ııçclere ya daçatal Iintaklara vepulltı bir kııynığa
sahip olabilir) onunkorkunç doğasını
açığa çıkarır.Kjderlm. yılan yada b a s i l i s k l ( * deH * n ı b o l i / e edilir.
İ f r i t le r v e k ü ç ü k
ş e y t a n l a r
İfritler ve
küçük şeytanlar
İblis in çalışkanhizmetkarları
olan cebeııneıııyaratıklarıdır vı*
efendilerinin küçük
birer sureli şe kimde
temsil edilirler.
Tasvirlerindegenellikle kara
derili, boyıııızlıı.
peııçe elli ve
ayaklıdırlar ve ucuok şeklinde bir
kıı\ rnk laı ı vardır.
w •\ 201
H ır i s t i y a n l ığ ın Yed i Ö lü m c ü l G ü n a h ı
Aynctı bkz. Ayı pençfNİ,sayla 87
İlk kr/ (>. yüzyılda Papa Riiyük Gregoriııs tarafından sıra-lanan Vrdi Ölümcül (ya da Başlıca) (umalı iıı. hıı günah-
ları işlemekten zevk alanları sonsuza dek laııcdeıımekle
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 201/255
A çg ö zlü lü k
{Avar i t ia)
Açgözlülüğün
başlıca simgesi,
metelikler ya da
hir para kesesi) İr
sembolize eılilnı
paradır: yanı sıra
lıaztnc sandığı (ya
da (iıııııı analıları)
da gözbağının
anıştırdığı gözleri
kör eden paralıırsım gösterir.
Açgözlülük a) nca
başkalarınınyiyrrrğinr göz
diken akbaba ya da
yırtıeı bir kuşla da
leııısil edilir.
ları işlemekten zevk alanları sonsuza dek laııcdeıımekle.
cehenn em de Ihlis iıı küçük şeytani varlık lanıım elinden
çekecekleri sonsuz işkencelerle cezalandırılmaya mahkûm
eden ihlaller olduğuna inanılırdı. Bu günahlar Şehvet (Latincede L t u u r i a ya da L i b i d o ), Oburluk ( d u l a ) . \çgözliilük
(Artıntin ). Tembellik
(Acvdiu ya da Piş r i
l in). Öfke ( İni) . Kıs-
kançlık ( Inr id ia ) ve
KibirMir (Sapı•rbia ).
Bu yedi günah aynea
Ortaçağ ve Rönesans
sanatında alegorik fi-
gürler olarak (genel-
likle kadın, bazen di*boynuzlu) sık sık bc
limleıııııişlir.
İ f f e t Şehve t ' i yen i yo r
lt>. yüzyıla ail İ mi
illüstrasyonda İffet•Şehvet in karsısına
dikilirken resmediliyor.Şelıvel. iıMİınde edebe
aykırı derecede açık,
kırınızı bir elb ise)le azgın
bir keçinin sırtına çıkmış.
Aıııa İffet keçiyi dize
getiriyor.
Şehve t ö fke (/ra) Obur luk (Gu/a)
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 202/255
[ Luxur ia ya da L i b i do )
Şehvet oıııı kuşatan lıııkıı
alevleriyle ya da nııaeşlik eden lıir hayvanla
d / ı leşleşt iriIirdi. /ira
keçi (boğa ya da ayı.
yaha ııdoııııızıı ya ila
doııııız. Iıoroz ya da
güvercin, yabani ya da
evril tavşan da olabilir)
gibi hayvanlar özellik İrdizginleıırmez hayvani
tutkular ı\la lıilinirdi.
Öfke figürü hiddetle
kılıeıııı savu rurken,
hazrıı de aynı anda üç
ok almaya çalışırken
canlandırılır. Öfke sanat
eserlerinde yırtıcı, saldırganhayvanlarla gösterilir: ayı.
aslan ve kıın hımhımı
huşıııdu gelir.
^ahaııi ve evcil domuzlar
her şeyi silip süpürme
huyları nedeni) İr
<)l>ıırhık la ilişkileııdirilir.
Dolayısıyla ()bıırlıık
(genellikle doınuz bedeni
içinde betimlenir) hıı
hayvanların sırtına hinmiş
olarak ya da sözde açgözlü
hir kurt veya ayıyla hirlikte
resmedilir.
Tembe l l i k
(Aced/a ya da Pigr i t i a )
l eıııhellik salyangoz gihi
ağır hareket edeıı ya da
uıi'kiıı ya da lırzgiıı olduğuvursuyıluıı hir canlıyla
hirlikte (eşek, duııııız ve
öküz I»ıı kategoriye girer)
temsil edilir. İskambil
ya da dama gihi vakti
boşa geçirten oyunlar da
Tem belliği sem bolize eder.
Kıskanç l ı k (I n v i d i a )
Kıskançlık bir elinde
zehirli bir yılan tutmuş,
bir yııııdaıı da diğer elinde
lııltuğıı yumurtalıklarıya da kalbi viyeıı, ) ılaıısi
bukleleriyle sıska bir
kadııı olarak betimlenir.
Kıskançlığa, iskeleti çıkmış,
hırlayan bir il ya da bir
akrep de eşlik edebilir.
K ib i r (S u p e r b i a )
Ortaçağ temsillerinde Kibir
sıklıkla iiluıdan düşen bir
atlı olarak gösterilir: Kibir
düşmeden öner gelir. Dahageç döneme ait alegorik
figürler, hepsi de kendine
düşkünlüğü) le bilinen lavııs
kuşu, aslan vc kartalın
esliğinde, ellerinde bir ayna
ya da borazan tutarken
gösterilir.
2 0 3
Y e d i H ı r i s t i y a n E r d e m i
O rtaçağ dönem imle, iyiliğin kötülük karşısındak i zaferini
göstermek amacıyla. I lıristiyanlık enlemlerini kişilcştireııkatinı figürler birçok ah laksızlığı ayakları altımla çiğner-
ken veya bunları bozguna uğratırken canlantlırılırtlı . Sa-
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 203/255
Dayanık l ı l ık
(For t i tudo)
Dayanıklılık
^('iırlliklr miğferkuşanmış, silahlı
l>ir kadın savaştıolarak ırsııırdilir:silah ı ( iri* İİO
Koıııeıı kahraman
1lerukles/l b ık a lım
elindekine benzer
lıir sopa o labilir,
kimi zaıııaıı onunaptalı postunu ila
giyebilir. Geneldelıir siilııııım
yanında gösterilir ki
bıı, İncil deki güçlü
adanı Samsunu
anıştırır.
nal eserlerimle Yedi KrdeınV oldukça sık rastlanır, bazen
de Yetli Ölümcül Cüııalrla karşıtlık yaratacak şekilde
resmedilirler. bunların dörtlü başlıca erdemler olarak sı-nıflandırılır: Teıtıkiıı (P r ı ıden t ia ) , Adalet ( J u s t i l i a ) , Da-
yanıklılık (F o r t i t u d o ) ve Ilımlılık (T em pe m ntit ı ) . Platon
D erlet'te, tüm bıı erdemleri iıleal bir yurttaşın sahip ol-
ması gereken nitelikler olarak tanımlamıştır. Diğer üçü ise
—In aııç (F i d e s ), l 'mit (Spes ) ve Yardımseverlik (C ar î tas )—
Aziz Pavlııs tarafından belirlenmiş
teolojik erdemlerdir.
Perspek t i f t ek i Temk in
İmiyim sanatçı Aııloııio del
Pulİaiııolo (yuk. 143298) vekardeşi Picro del Pollaiuolo
(144396) perspekt i f
kıılluımıaklaki becerileri
sayesinde fevkalade gerçekçi
bir alegorik Temkin figiirii
(solda) yaratmışlar. Temkin
sag elinde lıir avııa. sol elinde
ise bir yılan tutuyor.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 204/255
Temk in (P r u d e n t i a)
Temkin, elimle yılany u
<lıı yılanlar lıılarukavııava lıakuıı üç lıaşlı hir kailin olarak
(belleği, bilgeliği vı* öngörüyü temsil eder)
gösterilir. Diğer simgeleri tınısında kitap,
pergel, elek ve geyik vardır.
I l ım l ı l ık ( Tem per an t ia )
Ilımlılığı teııiHİl edeıı bir dolu simgenin
artısında kınımla bir kılıç, di/.giıı. fener vekııııı saııti vardır. \e ki bu erdem en çok.
Iıir testiden hir testiye su boşaltan ve hu
yollu şarabın etkisini azalttığı ima edilen
hir kadınla temsil edilir.
A d a le t (J u s t i t i a )
Adalelin alegorik kadın ligimi, gözleribağlımmış şekilde ve genellikle hir
elinde kılıç, diğer elinde terazi tutarken
betimlenir. Diğer simgeleri arasında asltııı.
dünya küresi, satranç seti ve pergel ya da
Itoıııulılunı özgü hir demet çııhıık (fnâces)
vardır.
&İnanç , Üm i t ve Ya rd ımseve r l i k
{F idea, Spes e t C a r i t as )
lıuıııı;. I mil ve Yardımseverlik hir tınıdakilinç. ça|ıa ve ka lp lı sr ın la »li/e ed ilir. I laela
birlikle kadeh İnanç anlamıııu gelir.
Çapa nın yanı sıra gemi, ka rga ve çiçekler
de I ıııiı i temsil eder. Yardımseverlik
(ya da sevgi) kalp, alev, meyve, bebekler
yıı da pelikanla temsil edilir.
m r \ 205
İ
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 205/255
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 206/255
Hilal
Vrmacılıktu hilal (u\ ııı " Im»\ıııı/lan" yııkıırı
hakaıı lıilal hiçimi) ailenin ikinci oğlununişaretidir. Ihı kimlik işarrli diğer anııacılık
ibaretleri «ıil»i genel olarak kalkanın
ortasına, iisi çizginin altına yerleştirilir.
Lozenge
\nnanlik kurallarına göre, sadece evli olansoylu kadınların armaları, kocalanııınkinin
yanında olacak şekilde hir kalkanda
sergilenebilir. hvlenınemiş ya da hoşaıımiş
kadınlar hııııım yerine lozfngv denilen,elınas şeklindeki semboller üzerimle
bahalarının armalarını taşırlar: dullarda
i>e bunların üzerine aile armaları koıııır.
Yıldız
I çiiııcii ogııl. kalkanının ie|>esiııiıı ortasına
yerleştirilmiş bir yıldızla (mal/et ya damolet) temsil edilir. Ihı yıldız. şövalyenin
mallımız yıldızlarından ya da aynı şekilde
beş uçlu betimleneli aıııa ondan farklı
olarak ortası delik olan dişli disklerden
türemiştir.
m i r Label
I a i I h ‘1 denilen hanedan sembolü (üç"sar kıl lı yatay çu bu k) en büyük oglıı
işaret eder. I ç sarkıllı laht7 uygun şeki lde
farklılaştırılarak Ingiliz kraliyet ailesine
mensup bir çocuğu, ha lta kız çocuğunu
işaret ederken, heş sarkıllı tabet kralın
torununu gösterir.
İngi l iz Hanedan ArmasıLevhalar ı
A y r ın ı hkz.
Ta ç, sayfa ‘J lIVk l>m ıııı/lıı al.,t\fa 229
Ingi l iz hanedan armacılığındaki lasarırıı s is iemiııde
( bluzon) l ı i r ka lkanın zemini i izd l ı i r renge (kır ınızı .
m u \i. s iyah, veşil ve m or ) bnvumnamışsu melal (alt ın sa-
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 207/255
risi ya da giiınii.ş) renginde olıır. Zcıııiu ayrını çizgileriyle
bölü m lere ayrı lm ışt ı r . I zer inde Im lı ın aıı her türd en geo-
metrik şekle ordiiHtıy. sembol va da amblemlere chıırgc denir . Arına levhalarında (rsctılrltcon) miğ fer ka lkanın
üstünde durarak arma ta-
şıyıcısının rütbesini işarel
eder; tepesindeki taç çe-
lenk ya da si is lü taç, ört i iy i i
(l aıııbrec/niıı) miğfere lıağlı t ı ı tar. En tepede bir sorguç
bulunur. İk i taşıyıcı , ka lka-
nı destekler ve aşağıda ae* H H
»el l ik le b ir özdeyiş görülür.
I
K ra l i y e t a rm a l ar ı
Kraliçe \irimin ııııı 1838
yılındaki taç giym e İarenindi*İsidlanıl.ın süslemcli kollııklan
luı delay. aslan ve irk hnyıııızlııal destekleriyle kralivrl
urıııasını sergiliyor (Ingiltere'nindünte lıiıi. İskoçya, İrlanda
ve İngiltere). Arınalı kalkanın
tepesindeki ineni üstünde sorguç
olarak taçlı bir aslan duruyor.
20 S
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 208/255
Mı z r a k m i ğ f e r i
Namı (takanın sağıııa) çevrilmiş, çelikleıı
lıir mızrak miğferini göslereıı armalevhaları, miğferi giyenin lıir toprak beyi
\n da asilzade (ya da loııca üyesi) nldngııım
işaret eder. Mızrak müsabakalarında
koruma sağlayan lııı ıip miğferlerin göz
yarıkları vardır uma siperlikleri yoktur.
Sipe r l i k t i m iğ fe r
\rnıa levhasında kalkanın üstiine. lukaııııı
sağına ya da karsı tarafa izleyenedoğru [tıffmnty) bakan, siperliği yukarı
kalkınış bir çelik miğfer (bunlara siperlikti
miğfer denir) konmuşsa, bu bir baron ya daşövalyeyi sim geler.
Taşıy ıc ı la r
Kalkanın iki yanında dıınııı bir çift taşıyıcı,sahihinin sovlıılıır sınıfının yu da bir
şövaly e* lar ika tiııiıı iivesi oldıığıım ı g österir.
Ta şıyıcıla r genelde hayvanlar, kuşlar,
sembolik yaratıklar ya da insanlardır.
Ingiltere K ralı \ III. I leııry ııiıı üstte
gösterilen taşıyıcıları Ingiltere ve Güller i
simgeleyen alını sansı bir aslan ile
kırınızı bir e jderha sembolüdür.
Sorguç
llııııedaıı armalarımla sorguç, miğferin eıılepesiııe koııaıı üçhoyııllıı bir amblemdir.
Kadınlar savaşçı olmadıkları içiıı onların
arına lev halarında bulun m az. \ııeak kadın
hükümdarlar istisnadır. Nakanda görülen
Kraliçe II. Klizahetlı in tacının üstümle
sorguç olarak "«lort ayak üzerinde yüzünü
dünmüş'* (stalant fptardan l) bir aslaıı
(üstte) varılır.\ \ ı 209
Kıta Avrupası Hanedan Sembolleri
A y n e n bkz.
Ileyaz zambak , sayfa 1fW Aziz 1’ rt ru H,sayfa I 85
Av rupa «laki fark l ı ü lkeler de geliş miş o lan han ed an ar -
macılığı sistemleri birçok ortak özelliğe sahip olmanın
yanında farklı l ık lar da sergi ler; örneğin İtalya'da arınalı
k lk l kil l i l l ikl k lk d k t
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 209/255
kalkanların şekilleri genellikle savaşçı kalkanından çok at
kafasını and ırır. A vru pa genelinde her arm ada gö rülm ekle
bi r l ik te, bazı hanedan sembolleri s imgeledikleri ü lke, k ral -
lık, aile veya ku ru m la özdeşleşmiştir; Jleur-de-lis (Fransa),
Malta haçı (Malta), papalık tacı ve birbirini çapraz kesen
anah tar lar (Papalık) bunun en çarpıcı örnekler id ir , ke l ime
oyu nları da A vr ııpa genelinde sıkça görülü r; örneğin kas
t i lya ve Leoıı kral l ık larının sembolleri kral l ık is imlerinin
görsel ifadeleri (rrbus) olan kale (casl/e) ve asland ır (tion).
H a n e d a n s e m b o l l e ri
as lan ve ka le
Leoıı ve Kastilya
kralı \. Alfonso
12. ya da 13.yüzvılılaıı kalına bir
Ispany ol elyazm ası
nlaıı “kraliyet
Ayrıcalıkları
Dizin i ııı lı
resmedilmiştir.
Kalkanı ve alının
örtüsü. Inıgiiıı
Ispanya'nın kraliyet
armalarını süsleyen
Leon'un aslanı ile
Kastilya ııııı kalesinisergiler.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 210/255
Fleur -de- l i s
Fİeur-de-lis (Fransızca "zambak çiçeği”
(İrmektir) stilize e d i l m i ş |»ir zambaktemsilidir. Bu lıaııedaıı seıııİH>lü ya daamblemi hir zamanlar Fransız kraliyetailesiyle özdeşleşmişti (Fran sa tahtındahak iddia eden Ingiliz hükümdarlarınarmalarında da görülürdü). \ıııa ayııızamand a İtalya nuı F loransa şehrini simgeler.
Papa l ık a rmas ı
Üstte gösterilen papalık arması \ I. Paul'e
aittir (1963 ve 1978 yılları arasında
papalık yapmıştır). Aziz Petnıs'u
simgeleyen çaprazlama konmuş altın ve
giiıııüş ana htarlard an, pupalıftın üçlü
tacından ve ortada zambaklarla ve stilize
edilmiş tepeciklerle süslenmiş, sekli İtalyan
atlanılın kafasını andıran hir kalkandanoluşur.
Mal ta haç ı
Malta haçı dört kolunda sekiz sivri tıcıı
olan hir haçtır. Başlangıçta Kudüslü
St. .Icaıı Şöv alyeleri nin nişanıyken,
llospitalier Şövalyeleri nin 1529'da
adaya yerleşip ayııı adı almasıyla birlikte
M alta V ia özdeşleşmiştir.
İspanya a rm as ı
İspanya arması Kaslilya (kale). Leoıı
(şahlanmış aslan) ve Navarre (zincirden
"kordon" ya da bordür) krallıkları ile
Aragoıfuıı paletlerini (ince dikey şeritler)
sembolize eden dört kısımdan olııştır.Aynca (danada krallığım işaret eden hir
nur ve Bourbon hanedanının zambakları
ver alır.
21 /
Hanedan Nişanları ve Rönesans Impresası
Ay rıc a hk z.
(mlpcncerc,s« y fn 163
\ f r m l i l A c ıı i i s .
sııyfn 167
Nişanlar birey, hane veya ai leyi, tüzel kişi veya ma-
kamı tan ımlay ıp temsi l eden müstak i l sembol le rd i r .
Ortaçağda h izmet l i l e r veya müt te f i k le r ta ra f ından be -
l ir l i b ir kişi ai le a i la hanedana sadakatin görsel bir
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 211/255
El i zabe th Tudor
\ II. Hcuryııiıı tnrıımı oluıı
I. I'.lizabrth irı ııişuıılurıııdnn
biri dr l’ııdor ^iiliiydii. \nııudn
Mücevlıcrfııin (yali. 1585(H))
sırlanmadan önce Nicholas
llilliard tarafından boyanan iv
kısıttı kraliçenin bir portresini
içerir. Dış kısmında ise bir Tud or
£İilii •'örülür.
l i r l i b ir k işi, ai le ya i la hanedana sadakatin görsel bir
i fadesi o larak takı l ı rdı . Rönesans sanatında sıkça kar-
şılaşılan impresa ( İ ta lyanca “n işan” demekt i r ) n işan
olarak sını f land m lam asa da, k iş iye ya da hanedana özel
b i r amb lem d i r . B i r impresa. ik is i de özel b ir vasfı ya da
özell iğ i i fade etmek için özenle seçilmiş bir resim ya da
corpo (Lat in ced e “ beden" ) i le ona eşl ik eden b ir
özdeyiş va da an imadan ( ‘‘m İ ı " ) o luşu r .
212 V\ Rl P \
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 212/255
Beyaz e rkek gey ik
Beyaz erkek geyik Ingiltere kralı
I I . Rirhardıı ı (1367*1400) nişanıydı .
"Boynuna altından taç geçirilmiş** erkek
geyik tasvirinin Itnynııuıı saran altın
süslü taç soyluluğu çağrıştırır.
Tudor gü lü
Tııdorgiilü l48*Vten l(ı()3*e kadar Ingiltere
ve (iniler e bükmeden Tudor lıanedamnm
ııişaııı olmuştur. Lanraster hanedanının
kırınızı gülü ile York hanedanının beyaz
gülünün bir karışımı olaıı bıı nişan.
\ II. I lenry nin taç giymesiyle sona eren
(dil Savaşları nın çözüme ulaşmasınısembolize eder.
T a ç g i y m i ş s e me n d e r
Çevresi alevlerle sarılı, taç giymiş semender
Fransız kr alı I. I*rançois’ya ait ( İ 4 ‘M
1 5 4 7 ) b ir />///>reAVidır. Sem bole eşl ik
eden özdeyiş, soğukkanlı semenderlerin
bedenlerivle söndürdüklerine inanılan
alevlere atıf yapar: "Beslerim [iyiyi] ve
yok ederim [kötüyü].*1
M e d i c i im p resas ı
Mediei ailesi 1434 yılından 18. yüzyıla
kadar H oransa ya hükmetm iştir . Sanat
hamileri olarak sipariş ettikleri birçok
tabloya, iç içe geçen elmas taşlı üç yüzük
gibi (kiıni zaman yanında Hıtiıırede
"Daima** anlamına gelen Srtnprr yazar)
Medici imprem\ım eslik eder.
\\ \ 21
Bat ın ın Bı ı rç Gezegenler i
A yrıc a bkz.
İ lc r n ı c s/ M e r k ü r ,
sayfa 167I h ı ş a k . f irfo*sayfa 221
Astro lo ji inanc ın da, hu rç lar ı yöneten gezeg en ler in çok
öneınl i h i r yer i vardır . Sanattaki tasvir ler ine bakarken,
ister Roma tanrı ları olarak kimileşt ir i lmiş ister gl iDerle
sembolize edilmiş olsun, astronomi ve astroloji gezegenle-
r in in b i rb i r le r inden fark l ı o lduğu unutu lmamal ıd ı r : z i ra
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 213/255
y
Merk ür , Venüs. Mars. Jüp i ter , Sat i im , Uranüs , Neptün ve
Plüton her iki sistemde de olmasına karşın, astroloj i Gü-
neş ve Ay ı dahil edip Dünya yı dışarıda bırakır. Uranüs 1781. Neptün 1846 ve Plüton 1630 yı l ına kadar keşfe
dil ıııediğ i için eski sanatsal
temsil lerde görülmezler.
M e r k ü r ' ü n a r a b as ı
Ispanya'daki Salaıııatıca
Uııiversitesfnin Eski
kütüphaneci ııdeki hu fresk
Merkür'ü elinde yılanlı asası
(plifiyle temsil e dilm iş),
arabasıyla gökyüzünükat ederken resmediyor.
Merkür arabanın tekerlerinde
de canlandırılan İkizler ve
Başak ı yöneten gezegendir
(İkizler Merkür'ün üstünde de
görülüyor).
214 w ı u r \
O C 5
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 214/255
Güneş
Astrolojik bir “gezegen"
olarak GrekoKoııırııI lelios/Sol ya da Apollotı/
Apollo'yla k işilestirilmiş
olaıı Güneş. hurçlardan
asluııı yönetip ona ateşli
parlak lığı) la. sıcaklığıyla
ıııifuz ederek yaratırı,
enerjik, bencil ve krııdiıırgüvenli lıir ka rak ter y aratır.
Güneşi simgeleyen glif bir
çember içinde noktadır.
Ay
birçok evresi olan ay
(JrekoRomen tanrıçalarArtemis/Diaııa. Se lene.
Lııııa ve I lekate gibi bakin*,
ana ve kocakarı tanrıçalarla
ve yum sıra üçlü
I a ıı rıça la rla öz< lesleşt i ri I i r.
Glifi hilaldir. Rıı "gezegen"
Yengeç burcunu yöneterekona hassaslık ve anlayışlılık
bahşeder.
M e r k ü r
Güneşin çevresini eıı hızlı
şekilde kaleden gezegenolaıı Merkür Romalıların
haberci tanrısıyla (Yuııaıı
I Icrınes) özdeşleş!irilııüştir
ve glifi oıııııı kanallı
başlığını, başını ve yılanlı
asasını temsil eder. Merkür
İkizler ve Başak ı yöneterekonlara zekâ, çoky önliilük ve
konuşkanlık verir.
Venüs
Lıı parlak gezegendir:
ışıyan güzelliği nedeniy le
Romalıların aşk tanrıçası
\ cııüs ile uzdcşleştirihııiştir
(difinde el aynası veya
kolyesiy le temsil edilirV enüs Boğa ve
Terazi'yi yönelir
ve bu burçlara,
girginlik
ve rahatına
düşkünlük gibi
kadınsı özellikler
Mars
Mars, isiııı babası
Roıııa savaş tanrısı
olaıı bu kan kırmızısıgezegene uygun bir şekilde,
glifiııdc kalkan ve mızrakla
betimlenir: bu nlar ayrıcarkekligiıı Imulujik sembolleridir.
Mars koç burcunu (geleneksel
olarak Akrep burcunu da)
yönetir ve ona girişkenlik,
rekııbetçilik ve kararlılık gibi
erkeksi özellikler verir.
Batı'nııı Burç Gezegenleri
Aynen bkz. I'oseidon/N'eplün.Hiıvfö 105
\s tro lo j i i le astronominin b irb ir inden uyrı ln ınadığı b ir
dönem vardı; o zamanlar tüm yıldız gözlemcileri geze-
genlerin Diiı ıya etrafında döndüğüne inandıklarından.,
Güneş ve Ay’ı da bıı yedi gezegen arasına almışlardı.
But lamyus sistemine d ayalı şem atik har italar da Güneş,
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 215/255
)
Satü rn
Oğlak hurcunun
(gelene klere gön*
Kova hıımıııtııı da)yöneliri gezegeni
Romalıların larıııı
ianrı.ıi Satürn'dür(Antik Niman daki
karşılığı
kronns't ı ır) .
( dir inde orağı) la
i rnıs i l edi l i r .
Sut um V aitö/ellikler arasında
azim. Iııtunılıık.
ilili>atlılık ve
çalışkanlık vardır.
\ \ . Merkür. Venüs, Mars, Jüpi ter ve Satürn 'ü sembol ize
eden gl i f ler in Di iı ıya'm ıı ekseni etrafında d öner şekilde
gösteri lmesi bıı Dii ı ıya merkezli düzenlemeyi yansıtır. Bu ^ gezegenler adlar ını ald ıklar ı tanrı ve tanr ıçalarla
da resmedil ir ler: onları bazen arabalarıyla gökyüzünü
katederken. bazen de kendi burç simgeleri yu da güneş
simgeleri vatımda görürüz.
B a t la m y u s ' u n g ö k y ü z ü
har i t as ı
Aııdreas t >llarius*ıın
Harmonim Marmrosnıira ( I(>(ı0) ih IIı çahşmasıııduki
hıı Badaıııyus gökyüzüharitasında, "yedi gök küresi"
Dünya nın etrafını Mirmiş şekilde
gösteriliyor. Ciiııeş Dünya nın çevresinde
ışırken. \\. Merkür. \ eııiis. Mars. Jüpiter
ve Saliirıı hepsi lıeııı arabalarını sürerken
lıeııı de gliflerivle gösterilivor.
21 (t l
U r a n ü s
ramış gezegeni
J ü p i t e r
V 1781 yılında Williaııı
I lerhel tarafından
keşfedilmesinin
ardından kovu
hurcunun yöneticisiolmuş, kâşifigliİmdeki “I I" lıarfi\ I
(soyadının huş harfi)
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 216/255
p
Rnııiıı tanrılarının liderinin ismini alan
Jü pite r gezegeni. “Bü yü k Liit ufk âr"
tarafındım yönelilen Ya> humma
(geleneklere güre Balık humma da)
yay ılma n, coşkıııı ve özgürlükçü eğilimler
verir. Jüpiter glifiııde ^uıuııını "/.
harfiyle (Zetıs Jüpiter'in Antik Yunan daki
karşılığıdır) veya tanrının kartalıyla
temsil ed ilir.
Plü ton
Plüton'un varlığı 1930 yılına katlar
kesinlik kazanmamıştı: gezegeni keşfeden
Perrival LoueH’iıı isminin ayııı zamanda
Antik llııııııı yeraltı tanrısının isminin ilkiki harfi olan huş harfleri glifiııde temsil
edilir. Yakıtı zamana kadar “nice gezegen
denilip küçüm senen dön üştürücü, gizemli
Plüton Akrep hurcunu yönetir.
( y ş )
anılmıştır, kova
burcuna atfedilen
tuhaf, deneysel veyaratıcı davranışların ardındal ranüs iin oldııgıı düşünülür.
N e p t ü n
Bugün Balık hurcunun yönetici
gezegeni olan Neptün 1840 yılına kadar
keşfedilm em işi i. (»lifinde \ınik Roma dc ııiz
tanrısının (Antik Yuııuıı’daki karşılığı
Poscidon dıır) üç dişli tııızrağıylu temsil
edilen Neptün'ün Balık burcuna verdiği
hiliııçdişi itkiler, sezgisellik ve uyurgezerlik
gihi nitelikler suyla ilintilidir.
W K i 217
Batı Astrolojisinde Burçlar
. U nca bkz. Çin zodyak ı.sayfa 41
Dalı zodyakı,sayfa 4 I
Batı bu rç lar kuşağının kökii Mezopo tamya’ya dayansa da.
bug i i ıı aş ina o lduğ um uz astro lo j ik s is temi A nt ik ^ im anlı-
lar gelişt irm iştir . Güneş yıl ım andıran zodyak y ıl ı çevrim i,
ballar ekinoksu zam anında başlar. Zod yakm 12 tak ım -
yıldızının ya da burcunun birincisi olan Koç’u (/l/y'e.s*)
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 217/255
aşağı yukarı bir aylık aralıklarla Boğa (T au rus ) , İk iz ler
(G em ini) , Yengeç (G an cer ) , Aslan ( L e o ) . Başak ( l i r g o ) ,
Terazi (,L ib ra ), Akrep ( S c o r p i o ) , Yay (Sag iU arius) , Oğlak (C ap rico n ı ) , Kova ( A f / u a n u s ) ve Balık (Pisçe;s*) izler. Sa-
natta her bir burç, temsil i tasvir leriy le ve gl i f ler iy lc sem-
bolize edilir: örneğin Koç Aries’i işaret eder.
Zo d y a k ç e m b e r i
Soldaki 13. yüzyıla ait
illüstrasyonda Batı zodyakının
on iki Imn ıı geleneksel olarak
zamanın ebedi döngüsünütemsil eden bir çember ya da
tekerle düzenlenir. Orijinali
bir Provençal elyaznıasmda.
Kmıcngol de Beziers iıı
! a ’ I i re r i ( l ire d'Am oıır
(Aşkın Dua Kitabı) adlı
eserinde gö rülür.
2 S \ \ Kl tu
v ^ 2 )
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 218/255
Koç , A r ies
Koç zodyak döngüsünü 21 Man
dolaylarında haşlatır. Koç'ıııı yöneticigezegeni Mars, elementi ateştir: üııeii
dörtlüde ve eril kutupta olmasından dolayı
güçlü, enerjik ve pozitif hir etkisi vardır.
Koç ıııı glifi stilize edilmiş lıir çift koç
boynuzudur.
Boğa , Taurus
21 Nisan dolaylarında Koç'un yerine geçen
Boğayı sembolize eden glille hir boğa başı
ile boynuzlan göriiliir. Boğa'yı yöneten
gezegen \ eııüs. elementi topraktır: sabit
dörtlüde ve dişi kutuptadır. Bunların
toplanı etkisi durağan, gerçekçi ve
istikrarlı insanlar varatır.
I
İk iz ler , Gem in i
İkizler burcu 21 Mayıs'ta yükselişe
geçer: glifi birbirine kenetlenmiş iki
kişidir. İkizler burcunu yöneten gezegen
Merkür'dür ve elementi havadır; değişkendörtlüde ve eril kutuptadır. Bu özellikler
bir araya geldiğimle, meraklı, yerinde
duramayan, eli lıer işe yatkın, faal bir
insan ortaya çıkar.
Yengeç, C a n c e r
Yengeç'iıı glifiııiıı ne anlama geldiği belli
değildir, ama yengeç kıskaçları, ayın
safhaları ya da iki nıeıııe gibi fikirler
uyandırır. Yönetici "gezegendi Ay. elementi
sudur: oııcfı dörtlüde ve dişi kutupla yer
alır. Analığı ve emzirmeyi işaret eder.
Yengeç'in dönemi 22 Haziran da başlar.
\ \ i m r \ 210
Batı Astrolojisinde Burçlar Ayrıca bkz. A s l a n ' ı n f i zi k s e l
e t k i l e r i .
sayfa 41A z i z M i k a e l .
suyfa 195
Asiro lo ji inan cına göre hurç lar il e Dü nya’d ak i yaşam
arasındaki i l işki özi i i t ibarıyla ı ı ıakrokoznıik ve ıı ı ikro
ko zııı ik l i r : “ Yuk arıda nasılsa aşağıda da öyle.” İ le r burç
bünyesinde bir dolu etki barındırır: yönetici gezegen (bkz. .v. 21-t- l7), element (bkz. s. 22-1-25) , ni tel ik, kip. dört lü
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 219/255
bölümleme (öııcii, sabit ve değişken) ve kutupsallık (eri l
va da i l işi) etkileri. Ve lıer burç
i ı ıı karmaşık etkiler yoluyla aşa-
ğıdaki Dünya yla bağlamı kurar.
Dalla açık ifade edersek, lıer bir
burcun o burcun “etkisi al t ında
doğanların temel kişi l ik ler ine ve
ayrıca kısmen bedenlerine etki ettiğine inanılır.
Y ö n e t i c i g e z eg e n V en ü s
15. yiizyıla uil De S/ılııırrn (Kürelere Dair) mili hir elyazınusııuı
resmedilmiş olaıı Venüs'ün iki
yııııımln. hıı gezegen larafımlım
yönetilen Terazi ve Boğa hurçları yer
alıyor. \ eniis “kemli” hurçlarına.
laki|H;ileriıııleıı ve resmin ali
kısmımla hirhiriııe kur yapan
çiftlerdrn aıılaşılarağı gilıi.güzellik ve aşk sevgisi verir.
2 2 0
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 220/255
A s lan , L eo
Aslım b urcu 2 3 Te inim iz dolay hırımlasalıııe alır. Y öne liri gezegeni (»iineş.
elementi ateştir: sabit dörtlüde ve eril
kutuptadır. Neşeli bir yapısı ve ateşli hir
yaııı olıııı canlı, enerjik, buyurgan hir
kişilik yaratır.
Terazi, L ib ra
23 Eylül de kendini gösteren Terazi,glifimleıı de anlaşılacağı ii/.ere. denge ve
tartı hurcudur. Terazinin yönetici gezegeni
\ eııiis. elementi havadır; öncü dörtlüde ve
eril kutupta yer alır. Heyecanını kontrol
edebilen, iddialı ve dışa dönük hir yaradılış
meydunu getirir.
Başak, Virgo
Ikişak hurcunun glifi kadın cinsellikorgan larım ya da "Meryem 'in ‘M' siııi
temsil eder. 23 Ağustos tan itibaren
haşlay an Başak hıırcıı M erkür gezegeni
tarafından yönetilir ve elementi topraktır:
değişken dörtlüde ve dişi kutuptadır.
Zeki ve gerçekçi hir karakter yaratır.
A k rep , Scorp io
\krehin kuy ruğundaki zehir glifiııde degörülür ve hu sayede Başak sembolünden
ayırt edilir. Vkrep 2 3 İlk im de etki etmeyi
haşlar. Yönetici gezegeni Plüton (yıı da
Mars), elementi sudur: sabit dörtlüde
ve dişi kutuptad ır, \krcp hurcu insanı
temkinli ve şefkatli olur.
Batı Astrolojisinde Burçlar
Ajncnbkz. Geleneksel olarak 12 burcun tasvirleri ya «la güderi. astİ k i ı ı l l ı ı ı İm l i k , , , r ı ı ı •„uvf4l ı i i ro log lar ve g o k hılım cıler tar atın d aıı y arat ı lmış , h ır çeın
Keçi, sayfa 145 ber iç inde burç tak n n y ı ld ı /lan u ı gösteren y ı ld ız h ar i ta la-r ında i fade bu lur . Her b i r i yak laşık 28 günlük (kabaca
bir ay) bi r dönemle i l işk i leml i r i ld ig i iç in, hepsi b i r arada
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 221/255
tanı bi r y ıl ı o luşturan b ur çlar, tak vim od akl ı sanat eserle-
r inde. her bi r i genel l ik le bel i r l i b i r mevsimle çakışarak
yı lm karşı l ık gelen zamanını temsi l edecek şeki lde (dua ki taplarında oldı ıgı ı g ib i ) bet imleni r . Tıbbi ve ezoter ik
şemalarda da burç sembol lerine rast lanır.
Ba l ık b u rcu ay ı
15. yiizyıl
ortalarındım kıılıııahir ılııa kiıahındaki
hu illüstrasyonda,
hirhiriııe hilâlimmiş
iki halik. Balık
hıımımı temsil
eder. Hıı Imreıııı
hâkim ıddııgu uyİÜ Şubat
dolaylarında haşlar
(Kuzey Avrupa'da
kış vakti). Bıınedenle resimdeki
adımı uyuklarım
ısıtmaya çalışıyor.
222 \ v R t r \
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 222/255
Yay, Sag i t ta r i us
Yay lııırnı Dünya ya etkisini 22 kınını
dola ylan tulu gösterir. Yön etici gezegeniSu t iirn diir v e ele m enti üleş tir; demişken
dörtlüde ve eril kutuplu yer alır. İnsanda
yuyılnıacı. canlı, demişken ve enerjik etkiler
uyuııdınr. Sugiıturiııs iıısaıı başlı ııi olarak
tasavvur edilir. Burcun glifi de oktur.
Oğlak, C a p r i c o m
Oğlak hurcu bazen halik kmrıığııyla
resm edilir. ( »lifi hu detay ın yaııı sıra lıir çilioğlak boynuzunu da içerir. Oğlak hurcunu
yönelen gezegen Satü rn'd ür ve elementi
topraktır: öııeıi dörtlüde ve dişi kutupta
yer alır. Dönemi 22 Aralık ta haslar. Oğlak
hurcu iıısuııı ılımlı ama hırslı lıir doğaya
sahiptir.
A / yAA/
Kova, A q u ar iu s
Kova hurcu, glifiııi oluşturan dalgalı
çizgilerden de anlaşılacağı üzere, su
taşıyıcısıdır. 2 0 Ocak la etki etmeye h aslar.
Kova hurcunun yönetici gezegeni Uranüs
ya da Satürn'dür, elementi ise havadır;
sahil dörtlüde ve eril kutupladır. Analitik
düşünen kara rlı, bir kara kter oluşturur.
Bal ık, Pisces
Balık bu rcunu semb olize eden glif birbirine
bağlı iki halik temsilidir. Balık hurcu
dönemi 10 Şubat ta haşlar. Yönetici
gezegeni Neptün ya da Jüpiter, elementi
sudur: değişken dörtlüde ve dişi kıılııpla
yer alır. İnsana idealist nitelikler aşılar.
Dört Element ve Salgı
D ö r t b u rç e l e m e n t i
liıı 15. yüzyıl
l'ruıısız
Kökeni Antik Yıııum'a dayanan Dört Element (ateş. sıı.
hava ve toprak) teorisi Ortaçağ ve Rönesans tıblı i i l lüst-
rasyonlarımla ve simya i le astroloj i şemalarında sembo-l ize edi l i r : z i ra l ı i r zamanlar I mi dön e lement in evrendeki
her şeyin tözü o lduğu düşünülürdü. İ ler h ir e lement in ya
da ilkenin iki nitel ikten oluştuğu (sıcak kuru soğuk ve
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 223/255
ılya/ıııasııxla
hi'linıleıUMi
lııırç lekcrİıılııılırrkczirHİcki daire
dört eşit pıırçayıı
Ih i I î h i i i i u ş . I li r lıir
çeyrek parça dön
elementten bîrini
temsil eder: ateş.
Iıava, su ve toprak.
da i lkenin ik i nitel ikten oluştuğu (sıcak, kuru, soğuk ve
ıslak) ve iiç hurçla (üçgen ya da üçlü) i l işkil i oldıığıı söy-
lenir . Ayrıca her b ir burç insan bedenin in h ir parçasıy la i l i .şki leudir i l i rken, elementlerin de Dört Salgı aracılığıyla
i ı ısaıı sağlığımı etki ett iği düşünülürdü.
A A teş
\teş sıcak ve kıırıı olm asıyla suyla karşıtlık
oluşturur, liıı eril elementin burç iiçliisii
koç. \ s Ih ve YavM ır. Vteş siıııyaylu ilgili
sistemimle ucu yukarı İmkan üçgenle
sembolize edilir. Semenderle yu da sanat
eserlerinde görüldüğü üzere Creko lloıneıı
tanrı I Icplıuistos/Vıılcamıs ile gösterilir.
2 2 4
S
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 224/255
Su
Dişi element sııyım hıırç üçlüsü Yrııgeç.
\krep ve Bıılık lir: ııilelikleri ise soğukluk
ve ıslaklık tır. Meşin kar şılı olara k, simyad aum aşağı hııkaıı iiçgeııle gösterilir. Ayrıea
o i i i i i i temel ruhları olan s u perileriyle de
sembolize edilir. G rckuRoıuen deniz tanrısı
Poseidoıı/Neptüıı ile siıyıı temsil edebilir.
Toprak
Ihıunun karşıtı toprak. ııeıı aşağı hakan,yatay hir çizgiyle bolünmüş üçgenle
ya da mıııu temel ruhları olan cinlerle
gösterilirken, sanal eserlerinde Greko
Koıııeıı ana tanrıça Demeter/Geres le
temsil edilir. Burç üçlüsü Boğa. Başak ve
Oğlak tır. Soğuk ve kıırıı bir dişi elemen ttir.
I lava toprağın karşıtı olarak sıcak. ıslak \e
eril hir elementtir: hurç üçlüsü ise İkizler.
Terazi ve Kova dır. Simyacılar havayı ııeııyukarı hakan ve içinden yatay hir çizgi
geçen üçgenle ya da temel ruhları olan hava
perileriyle gösterir. GrekoRomen tanrıça
Heru/hıno sanal eserlerinde havanın
sembolü olabilir.
Dör t Sa lg ı
Aslan, kuzu, maymun ve domuzlasimgelenen Dürt Salgı ııııı hir zamanlar
iıisaıı vücudunda dolaştığına inanılırdı.
\teş salgısı (sarı safra) asabi tipler
yaratırdı. Sıı salgısı (halgaııı) ağırkaıılı
kişilikler meydana getirirdi. Hava salgısı
(kan) iyimserliği desteklerdi. Toprak salgısı
(kara safra) ise melankoliye ııedeıı olurdu.
225
Ezoterik ve Gizl i Semboller
Pergel, sayfu 23
Yıldırım düşen kııle.sayTu 43
Aynen bkz. Avrupa ııı ıı semi m i l lerle tlolıı ezoterik gelenekler ve birço-
ğu günü mü zde de var l ığını sürdüren gizl i top lulu klar açı-
sından zengin bir tarilı i vardır. Ibı nedenledir ki. örneğin
21. yüzyıla ait bir peııtagranı simgesini cadı sembolü ola-
rak görüp kendinizi bir Ortaçağ büyücüsü gibi hissede-
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 225/255
A n d ro jen
ilk simy acılar ebediyaşımı iksirini
ve ayn ca aııa
metalleri altına
dönüştürmenin
yolunu ararken,teorik enlışınnlnrım
ve kimyasal
deneş leriııi
kaydetmek ieiııçok ayrıntılı hir
seıııholik sistem
kııllannıışlardır.I ık ek l ik ve diş il imi
birleştiren Aııdrnjeıı
(Krdi.şi) ya da
lıerıııafrodit figürüideal bütünlüğü
temsil eder.
bil ir . Tarot kart larımı] tasarımında sürekli yeni anlamlar
keşfedebilirsiniz. Bıı ezoterik sistemler ve gizli topluluklar
arasında simya. Cii lb aç tarikat i ve farmasonlu k öne çıkar.
Bun ların lıepsi b ir zam anlar lıer şeyin üstünde olan Koma
Katol ik Ki l isesi taraf ından mahkum edi lmişt ir ; onlar da
zulümden kaçınmak amacıyla sembolik di l ler ini zamanla
en azından kısmen—
kapalı bi r i let işim biçi-
mine dönüştürmüştür.
Tar o t ta b i r Büyük S ır
ka r t ı* Asılm ış Adaııı**
tarotta oldukça
sembolik bir Büyük
Sır (Majör Am m a)
karlıdır, ama önemi
ille dr negatifliğinden
kaynaklanmaz. Bııkart örneği 20. yüzyılın
başında \rllııır Kdwıırd
Waile iıı Paıııela Golmaıı
Sinillı ile birlikle
tasarla dığı Bid er \Xnite
tarot destesine dayananbir Alınan kart setinden
alınmıştır.
X I I
d ^ G E I - l A N C T E
ju l
■ ■ m n
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 226/255
Gül haç
Tariku te atlını (Rosirrııeianisın) vercıı
^lillnn,' sembolü (merkezinde “iil olaıı haç)aslında lıeııı mistik bir gizli topluluğun
(Ro sae Crtıcis Latinced e “I İnç Gülü"
demektir) lıeııı de oııııtı iiıılii kıırııeıısıı
Clırİstian Roseııkreıız'un (Almanca
“Güllü İlaç" demektir) isminin gürsel
ifadesidir (rehini).
P e n t a g r a m
l’rntngruııl evrensel ve kozmik erkeği ya
da kadını simgeleyen beş ııçlıı bir yıldızdır:beş. insanoğlunun sayısıdır (çünkü
insanların beş dııyıısıı ve huşunu yum sııu
don kolıı bucağı varılır). Rıı uçlar ayrıca
beş elementi (geleneksel ılorl elemente
ilaveten eter ya da rıılı). dolayısıyla
bütünlüğü temsil eder.
M a s o n s e m b o l ü
Farmasonların gizli topluluğunun tarihi
1717 yılına dayanır, ancak üyeleriSüleyman'ın Tapınağı ııı inşa edenlerle ve
onların gizli işaretlerini geliştiren Ortaçağ
duvarcı loncalarıyla buğlanıılı olduklarını
iddia ederler. Fumıusoıılarııı en bilinen
sembolü T au n (Cod) ve geometrinin ilk
harfi “C“ ile pergel ve gönyeyi bir araya
getirir.
Taro t ’un A s ı lm ış
A d am ı
kelıuııel ve
■ııedilasyon için
kullanılan Tanıtkartlan 22 Rüyiik
Sır (Majör Arcana)
ve H karılık dörl
tukııııduıı meyd ana
gelen 56 kiiçiik
Sır (Miııor Arcana)
kartlarından oluşur.Resimde görülen kart 12 numaralı Büyük
Sır kartıdır vr bilgelik için kendini feda
eden “Asılmış Adam'ı temsil eder.
\V Hl P\ 2 2
Fan t as t i k Y a r a t ı k l a r
Ayrıca bkz.I jılc rlıı ı. sayfa 15 9
Anka kıiMiı. sayfa 159
T ek İ m » ) ıııı/Iıı al.Hayta 159
A v n ıp a l ıl an ıı hayal im i*' ku rg u lad ığ ı fan tas t ik v ar l ık lar
kı lanın kutsal efsaneler inde ve kavramlar ımla kül türel
geleneklere kö k salacak kat lar güçlü b i r yankı y apm ışt ı r . Gök yü zü, deniz ve yeryü zünü n bu efsanevi y arat ık lar ının
yoğu, kahram anl ık h ikâye ler in i örneğin \ t l i k a vazo lar ı ve
Ihıma mozaikler ine resmeden Antik
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 227/255
\ t ınan ve Ihıına dan dev ralınm ıştır ,
bazı yarat ık lar ayık laması imkânsız
doğa olaylarını simgeler; bazıları da
ara lar ındak i fark l ı l ık lar sonradan
Hır ist iyan alegor i sanatında pekişt i -
r i lerek olan doğaüstünün iy i ve kötü
güçler in i temsi l eder. Ortaçağda
hayvanlar ı ve fantast ik yarat ık la-
r ı konu alan resiml i yazmalardan
(bestiamnı vocnlmluın) esinleni lmiş
benzer türde yarat ık tasvir ler ine ha-
nedan armalarında sıkça rast lanır.
H a n ı m e f e n d i v e t e k b o y n u z lu a t
tülle ş Ha rdo ııyıı'ıın ıııııı Iııı eseri Itarıın
Içiıı Dıııı kildin ııııı (Fıaıısa ıIıı 1310ılıılııylanıula yayımlanmıştır) resimli
sayfasında, bembeyaz bir tek boynuzlu ut
soylu lıir lıummereııdiııiıı yanında ııvstıl
bir şekilde dinlenirken betimlenmiş. Bu
vahşi fantastik yaratığı ancak bir bakirenin
akinleıirebileceği söylenirdi.
228 u m Pt
Tek bo ynu z lu a t
Balı da tek hoyıııızlıı
al betimlemeleri
çeşitlidir (örneğin
hir antilop ya da al
bedeninde olahilir).ancak arındırın
boynuzun alından
çıktığı konusunda
h k h fiki di
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 228/255
Pegasus
Grek oR oıııeıı m itolojisinde kınındı
lıcvaz at Pegasiıs*ıın. deniz tanrısı
Poseidoıı/Nepniıı ile (İorgon Medıısaııın
yavrusu oldııgıı söylenir. Porseus gilıi
kalıraınaıılurııı atı olan, yüksekten uçan
Pegasus maneviyatı ve soyluluğu (avnea
Rönesans alegorisinde iiııü) temsil eder.
Batı da ejderha Hıristiyanlık inancında
"yılan" İblisle eş tutulduğundan,
kötülüğün vücuda gelmiş hali olarak
görülür. \teş soluduğu söylenen ejderh a
yarasa kanatlarına, yırtıcı kuş pençelerine,
sürüngenin pullu derisine ve yılan
kavruğuna (düğümlenmişse hıı venilgianlam ına gelir) salıip olahilir.
herkes h emfikirdir.
I lir is t ivan
geleneğinde
saflığın hu uk
setııİMilü avıcak hir
hakire tarafından
dizginlenebilir ve hu
nedenle Isa'yı işaret
edebilir.
A n k a ku şu
Batrmıı alt ın anka kuşu 500 yılda hir
ölmek üzere gönüllü olarak güneşin
ateşli ışınlarına kendini açar ve yandıktansonra kendi küllerinden yeniden doğarmış
Rom alılara göre, ölıııiiş impa ratorun
yüceltilmesini sembolize ederken.
Hıristiyaıılar aııka kuşunu Isa'nın
yeniden doğuşuyla ilişkileııdirir.
Dört Mevsim
Mısır ve buğday,sayfa 1 I
(orınıcofiia.sayla 25
Ayrıca bkz. Avrupa’nın, mevsimleri kadnı ■pirleriyle temsil etme ge-
leneğinin kökeni, mevsimleri lloıa (“Mevsim”) adını ver-
dikleri üç ya da dört tan rıça olarak tasavvur edeıı \ntik\ iman lılara dayanır. Doğal m evsim d eğişikliklerini kon imi
ettiklerine inanılan I (oraların lıer lıiri, ııygıııı bir doğal sim-
geyi elinde tutarken resmedilir. Aııeak Rönesans dönemin-
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 229/255
den itibaren diğer GrekoRoıııen tanrıların onların verini
aldığı görülür. Dört Mevsim, geçen
zamanı ve yaşam döngüsünü ifade
etliği için, sanatta avııı zamanda
insan hayatının dört evresini anış-
tırır. Ayrıca Dört Element ( b k z .
s. 2 2 4 - 2 5 ) gibi diğer alegorik dört-
lü öğeleri de simgeleyebilir.
B a h a r s e m b o l ü
l lu lyu ı ı sana tç ı Sandın I îo l t i ce l l i n in
ba ş yap ı tı P r i ı n a r ı v a (yak. 1478) yani
B a h a r da. Flora çok sayıda nar inç içek le bezenm i ş t ir . M o ra A ı ı ti k
l îon ıa ııııı çiçek ve bahar ta ı ı r ıçasıvdı .
O nedenle, özell ikle de Rönesans
dönemindek i İn i l ı i r a legor ik res im len i l '
ha i ıa r mev s im in i sembo l ize edeb i li r .
230 AV K I P A
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 230/255
Bahar
Ihılıan temsil edeıı I lora lıir lıııkel çiçektutarken betimlenir: tek başına bahar
çiçekleri de bu mevsimi sembolize edebilir.
\frodiı/\ eııiis ve Klora gibi (»rekoKomeıı
tanrılar sik sık oıııııı yerine geçer. Bahar bir
bebek ya da çocukla da gösterilebilirve hava elementiyle ilişkilidir.
Yaz
Olgun ekinler yazın biçilir, dolayısıyla hıımevsimi leııısil eden Hora (ya da Demeler/
Ceres) başaklarla süslenmiş olarak ve bir
buğday demeli. ıırak ya da tırpan taşırken
canlandırılır. İnsanoğlunun ilk evresi ve
a leşli* ilintili olan meyv e de yazı sem bolize
edebilir.
Güz
Vkdeııiz bölgesinde üzümler giiz
mevsiminde toplanır. Dolayısıyla ü/üııı.
asına yapraklarıyla birlikte, güz mevsimini
işarel eden I lora vı ya da (»rekoHomoıı
tanrı Dioııysos/Bnkklıos'tı süsler. Vyrıca
iıısaıı hayatının olgunluk evresini \e
toprağı ifade eden herekei hoyıııızıı da güzüsimgeleyebilir.
Kış
Kis mevsimi sanalla birçok figürle leııısil
edilir: yapraklarım dökmüş ağacın (lipik
bir kış sembolüdür) yum sıra sıkıca
sarınmiş bir kadın, iishi üriiilü yaşlı bir
adanı veya GrekoRoıııeıı I lepluıislos/
\ ıılcaııııs. Boreas (kııze> rüzgârı tanrısı)
ya da İrene, kış yaşlılığı, ölüınii ve suyuişarel etler.
Yaşam ve Ölüm
f i n o ı bkz. İskl'lrl. s||\f|| 47
Oliuu. savla Tl
Yaşam ve ölüme dair sembolik anıştırmalara her t i i r l i i re-
simde rastlanır, aııeak İni temalar iki alegori t ipinin ana
koıııı.sumı teşkil eder: Biri insanın va da insanoğlunun evrelerine, diğeri de hayatın gelip geçicil iğine \e dünye-
vi mülkiyetin kesin değersizliğine değinir. Yaşamın kısa-
lığı insan hayatının çeşitl i evrelerini koıııı alan tasvirler-
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 231/255
^ W,M\**-w yi V>*s , .
l ığı insan hayatının çeşitl i evrelerini koıııı alan tasvirler-
de (bebeklikten olgunluğa ve yaşlılığa katlar uzanır ama
yas belirt i lmez) örtük hir şekilde veril ir. Bııııu karşılık 17. yüzy ıl A vr up a’sında özell ikle
meşh ur o laıı lııııitas (Latiııeede
" Bo şııııulık vu da "B oşluk an -
lamına gel ir ) natürm ort lam ım
temel koııı isiıdıır.
İnsan hayatının beş evresi
Bir Mııımı elyazıııusıııılıı simyacılıkla
ilgili lıir şiire eşlik eden. 17. yüzyıla
aiı İm resimde insan hayatının lıeş
evresi heliıııleııiyor. Sarıııalaııımşbebek doğumu ve çocukluğu, onun
sağındaki iki figür gençliği ve
olgunluğu, unlan takip eıleıı diğer
iki figürse yaşlılığı ve ölümü ifudeediyor.
2 3 2
a
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 232/255
Doğum ve çocukluk
(•rlişıtırkir olaıı yavruları b csln ıır
potansiyeli olduğu içiıı kıiş yumurtasıiıisaıı rah miyle özd eşleştirilir ve
doğurganlığı. yaııi yaşamı, doğumu vr
çocukları sembolize rılrr. (ieııç hayvanlar,
halıur çiçekleri vr lıaiia insan evlalları
ilr Im*Iırklı*r ılı* yaşamın hıı haşlaıı^ıç
aşamasını İrilisiI rılrrlrr .
Evlilik ve olgunluk
Ihın sanalımla nasıl ytımıırlalar çırnıkları
sinirliyorsa, hir çift kııs ila (kumru)
oıılann gelecekteki ana bahalarını (misil
eder. I \liliklr soıı hıılaıı roıııanıik aşklar
ifaılr rılilirkrn hriim lrıırıı kuşlar genellikle
İK*yax güvercinlerdir. Çünkü hıı kuşlar
(İrrkoRomrıı aşk ve doğurganlık tanrıçası
AfroditA rııiis için kutsaldır.
Flört ve nişan
(aııçlik lırr /aıııaıı flörtleşmc /amanı
olm uştur v r geçm iş yüzyıllarda. çö|içaiaıılıksıklıkla haıirdanın geleceği için riddi
hir öıırııı taşıdığından. nişanlanmaları
drstrklrııırk vr kınlamak ii/.rrr sanal rsrri
sipariş edilirdi. Rönesans sanalında nişan
karaııüllr srıııholi/r rdilir.
Yaşlılık ve ölüm
Tnıisil sanalında hastoıı vaşlılığı işarrl rılrr.
lanitns lahlolarıııda ise çoğunlukla kııııı
saalinr rastlanır (/aıııaıı kmımnım lıı/laakmakla olduğunu ima rdrr). Yaklaşan
ölüme dair hrıı/rr srınhollrr anısında,
/aıııaıı ölçen başka alnlrr. eriynı ya da
sönmüş mumlar vr yaıu sıra kafataslun.
iskrlrilrr vr içi Ih»ş drııi/ kahııkları vardır.
w 2 3 3
Yedi Temel Bilim
Una, bkz. \etli Tem el Bilim olarak sınıfland ırılm ış kotluların fçrııp
lliiıt s S i T i ' ı ı ı . ' l a m ı ı a s ı \ ıı t i k ll tı ıııa va davamı'. Bıı bi limler o. yüzyılda
sayla KıOlıl Filolojine Merkür'ün Frlıiiği.;i(\\ı ale<fcik metinde ölümsüz-leştirilmiş, Ortaçağ ve Rönesans dönemlerinde ise sağlam
bir eğilimin temeli olarak gömülmüştür. Oraıner, Mantık
\a da Diyalektik ve Retorik üçlii
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 233/255
\a da Diyalektik ve Retorik üçlii
sii D irilim (ka lincede “ i ç J foP)
ile Geometri, Aritmetik, Astronomive Miizik dördüsii (JiKidririııııı uıı
“Dört YoP) birleşmesinden olu-
şan Yedi Temel Bilim kadın olarak,
bazeıı de onların “ana”sı savılan
felsefeyle b irlikte resmed ilir. A yrıcahe r biri kend ine uygun bir simgeyle
(dördü burada gösterilmiştir) ya da
tarihsel bir figürle sembolize edilir.
Astronominin çemberli küresi
İ t ) , yüzyı ldan k ı l l ına De l ir A r l i e
IM /e Scicıtzi ’ (Sanat lara ve Di l imlere
Dai r ) ad l ı I ta lyan e lyazınnsı ın lak i İn i
a legor i k tasv i r ind e \s l rn no n i i l’i g i i r ii ,
\strologia) h i r e l iy le eı ı d ikkat çek ic i
s imge le r inden b i r i o lan çember l i
kü rey i kav ram ı ş . Çem ber li kü re ev ren isimgeler.
234 ' t
Astronomi (Astrologia)
Astronomi fiilini
(Latincede
A s tm l o g i a )
çemberli küreyle
(sa^ in görüldüğügibi) veya cennetin
haritasını temsil eden bir
gök küresiyle sembolize
edilir ya da bıı nesneleri
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 234/255
tutarken canlandırılır.Astronominin diğer
simgeleri arasında pergel,sek st an t ve ustu rlap vardır.
Hatlanıyns da Astronomiyi
temsil edebilir.
I 1 2 3 I4 5 67 8 9 1
10
100200 |Aritmetik ÇArithmetica)
Vriimetiğiıı (Latincede Arithrnc/icn) kişileştirildiği kadın figiirir ilintili olarak
betimlenen veya doğrudan \ritıııctigisembolize eden simgeler arasında, üzerinde
sayıların yazılı nldn^ıı bir tablet yu daparşömen, hesap tahtası ve cetvel bulunur.
Hıımııı yerine üıılii matematikçi Pythagoras
da Aritmetiği temsil edebilir.
Gramer (Grammat ica)(#roıııer (La tinced e Gnımnıatira.) genellikle
öğrencilerine dikkatlerini versinler diye
elinde kırbaç (üstte görüldüğü gibi) ya
da sopayla ders anlatan lıir kadın olarak
resmedilir, bitkileri sularken de görülebilir.
Hıımııı yerine, tarihsel fıgiir olarak, iiıılü
gramerci Prisriamis yu da Donatus dagrameri temsil edebilir.
Müzik (Musica)
Müzik (Latiflerde
M u s ic a ) g e n e l l i k l e
elinde lavla ve arp
gibi bir çalgı aleti
tıılaıı bir kadınla
betimlenir. Hir
diğer sembolü ise
yulmzru ölürken
şarkı söylediğineinanılan kuğudur.
Müziği ifade edebilenerkekler Pythagoras.
yu da Kabil in
soyııııdaıı gelen
TııbalKain dir.
W IH » W 235
Giriş
Aynen l>kz \ h l u | n » ı .
sayfa 4^
Icınsil üslupları belirli kültürel farklılıklar gösterse de,
Okyanusya'nın sanat formları birçok sembolik benzerl ik
içerir. Zira atalarının gerek arazi koşullarıyla, gerekse
toprak, hava ve su canlılarıyla ya da iklim koşullarıyla
bir bütün olarak doğayla kurdukları güçlti bağ. bu böl-
i t t li i l t A t l Ab jİt
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 235/255
J tJ LK a n g u r u i zl e r i
AvustralyaAborjiııleriniıı
resimlerindeki yerel
hayvanlara uit uvak
izleri, o hayvanın,
kuşun ya dasürüngenin peşine
takıldığınızdagörebileceğiniz
iz.lere tıpatıp
benzer.
Kangurununizlediği yol. her
birinin alı uru
yukarı doğru
hafifçe kıvrılmış
hir çift paralel
çizgiden oluşur.
genin sanatının temelini oluşturur. Avustralya Aborjİtı
sanatının başl ıca uğraşı , Düşzamatu olaylarını ve kav-
ram larını ak tarm ak tır ; bun lar topluluk aidiyetinin kutsal
bağım kuvvetlendirmek üzere kayalarda, ağaç kabukla-
rında ve vücut resmi sanatında f igüratif ve sembolik bir
dille yeniden canlandırılır . Maori sanatının amacı bıı ka-
dar belirgin değildir: geleneksel sanat formları, özellikle
de oyma eserler, hareket enerjisini somutlaştıran, stilize
edilmiş kıvrımlı m otiflerle doludur.
A b o r j i n le r in
kaya sana t ı
Avustralya’nınkuzey sınırında
bulunan Kakada
Milli Parkındaki
kava resminde,
Ihırrgiııj iıı (karşı
sayfadaki "Diiş
zaınanı ataları”
başlığına bakınız)
beyaz renkli küçük
bir temsili güze
çarpıyor. Onun
iistiinde duran
“Xışmı stilimdekilıüyük figür
Aborjinlerin yaratılış
Düş zaman ı a ta la r ı
Avustralya Mtorj iıı terinin kadim kaya
saııaiıiKİa. memeleri ve vajinasıyla, çocuk
faşıma m* doğurma yeteneğini simgeleyen
Barıgiııj gibi. Anılırın l Ikcsi Dtiş
zanıaııı ataları resmedilir. \ıldınııı adaııı
Naıııarrgon ıııı karısı olan Barrgiııj iıı.
\ I v i i i t tın (Aljorjiıı olmayanlar onuLeielıardt ııı çekirgeleri olanık bilir)
aııasi olduğu söy lenir.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 236/255
Tik i
"İnsan iıııgesi** anlamına gelen /i k i ayrıca
Maori inancında ilk insana verilen isimdir.
Stilize kadın ya da erkek figürleri lıeııı
mitsel hem de gerçek ataları temsil ederek
onların koruyucu varlığını sembolize eder.
Tikinin dili, kötü güçlere gözdağı vererek
onları soylarının çevresinden kaçırtmak içindışarı sarkmıştır.
K o r u
Koru Maori sanalının eıı sık
canlandırılalı motiflerinden biridir.
İçeri doğru knrılaıı bir spiral biçiminde
betimlenen koru Yeni Zelanda’ya özgü
eğrelti otlarının körpe yaprak lanınandırır. Dolayısıyla yaşam gücü,büy üme ve evrim gibi dinamik
kavranılan simgeler.
\ M SN \ 237
Avustralya Aborj inlerinin Düş-zamanı Ruhları
\\«walag Kızkardeşleri,sayfa 24 1Yılan ve şimşek .sav fa (>2
A) rica bkz.Al)or]inlerin kutsal inan cı, kadim va rlıkların Av ustralya’dadolanarak oranın doğal niteliklerini yaratıp insanlara ha-
yatta kalmaları için gerekli becerileri öğrettikleri Diiş
zaıııaııına ya da Düşler âlemine odaklanır. Mimi ruhları
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 237/255
bu varlıklardandır: eski zamanlardan kalaıı kaya resimle-
rinin. insanlara “Mimi üslubıı”ııda resini yapmayı öğretenhu ruhların kendileri tarafından yapıldığı söylenir. Bu var-
lıkların çoğunun sembolik ve gerçek anlamda şimdi ve
burada olduğu düşünülür. İnanışa göre gökkuşağı yılan-
ları su kayn aklarınd a ba rınırken, yı ldırım ruhları va rlık-
larını yalnızca yağış mevsimlerinde hissettirirler. AyrıcaW and jinaların kendilerini hayaletim si imgelere dön üştür-
düklerine inan ılır.
Wand j ina duvar ı
Avustralya'daki
bir kaya resminde
bir sıra \\ aıuljİna
ruhu gözlerini
dikmiş bakıyor.
Aborjiıı inancına
göre Wand jinalar
denizden karayaçıktıklarındakendilerini lııı
lip imgelere
dönüştürmüşler.
Öyleyse bu portreler
onların ruhani
varlıkla rını leııısilediyor.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 238/255
M im i r u h l ar ı
Düzenbaz kiihııl edilen Mimi rıılıltırı.nklıkla insanlara öğrettikleri söylenen—
avcılıkla ya da hir başka isle uğraşırken,
çöptcıı adamlar şeklimle çizilirler. Oıılara
kayaların yarıklarında yaşama imkânı
veren, ama rüzgâra ç ıkm alarına cııgcl nluıı
aşırı ince oluşlarıyla semb olize edilirler.
Yı ld ır ım ruh la r ı
kiıııi Ahorjiıı inançlarımı göre o çarpıcıyıldırım şeriflerinin nedeni INaıııurrgnıı gibi
yıldırım ruhlarıdır. Ihı ruhlar çevrelerini
kuşatan hir kemerle (yıldırımı ifade eder)
semb olize edilir ve genellikle hıı kem eri
yaralan gök gürültüsü baltalarıyla birlikte
gösterilir.
Gökk uşağ ı y ı lan la rı
Ihiıüıı Ahorjiıı Avustralya'sında gökkuşağıyılanlarına inanılır, kıı çok stıyıı
sembolize ederler: yılaıısı formlarıyla
sııyıııı harekelini, gökkuşağı renkleriylede yağııııır mevsimini temsil ederler,
(«ökktışağı yılanları bereketin yanı sıra
aniden bastıran sel gibi yıkıcı güçleri de
ifade edeb ilir.
VVandj ina ruhları
Belirsiz balları ve hıılıılsıı haleleriW aııdjimılarııı sııyla ilişkisini simgeler.
Deniz yoluyla bulutlardan zııluır ettiklerine
iııaııılaıı hıı yağııııır getiren ru hlar,
yuvarlak gözler ve buru nla, am a ağızsız
olarak betimlenir. Halelerinden ışıyan
çizgilerse yıldırımı işaret eder.
t >Ik \ \ \ ı \ 239
Aborjinlerin Ataları ve Totem Varlıkları
fa n ca bkz . A t a l a r ve t o t em v a r l ı k l a r ı M j o r j i ı ı s an a l ı m l a be l i r g i nkanguru iz ler i. . . . , . .. . . . . . . . . .savla 2 i lo , ) jr Şekilde göze ça rp ar ve önem leri gen ellikle Duş
(tökkıışağı yılanları. z a m a n ı n d a va (la D ü ş l e r â l e m i n d e k a b i l e l e r i n k u r u l m a -sayla *
sıııda oynadıkları rolde ve de onlarla akrabalık iddiası
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 239/255
taşıyan kişi veya klanlarla yakııı ilişki içinde olmayı
sürdürmelerinde yalar. İnsan, hayvan, kuş, sürüngen,böcek ve bitki (birçoğunun şekil değiştirme giieü oldu-
ğuna iııaıııl ır) biçiminde betimlenirler. Bedenlerine öz
ve hareket verdiğine inanılan paralel çapraz çizgilerden
desenler (bunlara r a r r k denir) klaıı kimliğini sembolize
eder. W a\valag kız ka rde şleri gibi totem ata lar ı ve ka n -
guru. dev Avustralya kertenkelesi goanııa ya da keseli
sıçan possıım gibi hayvanlar klanların kolektif kimliği-
nin b aşl ıca sem bolleridir .
K a n g u ru , k a n g u ru
yav rusu ve d ingo
A nıl ır ın 1 11k<*si nden
bir sanatçı olan
lıvala bıı ağaç
kalnığıı resminde,büyücek bir
kanguru figürünün
yanına küçük hiı
diııgo resmetmiş.
Kanguru yavrusu,
kesesinden başını
çıkarmış haldegörülüyor.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 240/255
Wawalag kız kardeşleri
Wawalug kız kardeşlerinin hikâyesinin
birçok versiyonu vur. \neak hıı hikâyelerin
insanoğlu ile doğu arasındaki karşılıklı
bağı leınel alan nriak teınası, kiiçiik hir
gülde yaşayan hiiyiik pitonun (erkeklik
sembolü) Wawalag kı/ kardeşlerini
(kadınlık sembolü) yutup kusarak dışarı
çıkarmasıdır.
Goanna
Dev hir kertenkele türü olaıı goaııııa.
üstte görüldüğü üzere, ya figüratif olarak
ya da iki taralında ayak izleri olaıı hir
çizgiden ibaret (gövdesini işaret eder)
hir seıııhol biçiminde leııısil edilir. Bir
Düşzaıııam mitine güre hir goaııııa
kend ini (J ııee ıisla ııd deki Mmıııı Ma rom ı a
dönüştürmüştür.
Kanguru
Kangurular totem varlıkları olduğu kadar
ayııı zamanda da hir hesiıı kaynağıdır.
Kaııgtınılarııı (ve diğer hayvanların)
Ahorjiıı sanatında resmedilıııesinde
kullanılalı 'Aışıııı stili" motifler, hayvan
anatom isini ku tsallıktan a rındırarak avcılık
ve kasaplığın kapısını uçur ve hüyleee
eğitsel hir uıııaeu lıizıııel eder.
Possum
koea gözleri ve
lıılıııa özelliği
olan kuyruğuyla
hir keseli sıçaıı
lürii olaıı
possııuı veya
o |h i s s i i i i i ayııeıı
göründüğü
gihi betimlenir.
AncakAvustralya'nın
hıı totem lıavvuııı Ahorjiıı
sanalında pençe izleriyle de sembolize
edilebilir: lıer hir pençe diyagonal hir çizgi
şeklimle gösterilir ve hıı çizgiden fırla uııı
dört kısa çizgiyle dört dişli hir tarağı
andırır.
k \ M > 2 4 1
Avustralya Aborj i n leri ıı in Soyııl Sembolleri
U n c a b k z .
i f/ inknılırıır.
sayfa 6()Avustralya Ahorjiuleriııiıı sanat eserlerinin bazıları, ko
nımıın yabancısı bir göz irin soyut bir taşanından ibaret
görünebilir. Ne ki bunların temelinde son derece kutsal
vı* bilgilendiriri bir aıılaıu yatar. Düşzamanıııdaıı yaııi
d l hl k t d ğ l l ttikl i
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 241/255
r \U biçimleri
I hiçim i (ba jj aşağı
ıhı olabilir). Imiııın
yere oturmasıyla
oluktunlıığıı i/i
betimleyerek hir
kİ ş İ\ İ İIMIİSİİ ede r.
dolasan ruhların kıtanın doğal parçalarını var ettikleri za-
mandan esinlenilmiş olaıı ve Aborjinlcriıı geleneksel gö-
çebe yaşantısını yansıtan bu imgeler, aynı anda lıeııı belirli
bir Düşzaıııaııı milini aktarır lıeııı de bıı mitle bağlantılı
belirli bir bölgenin detaylarını verir. Ihı sanat eserlerinde
görülen geometrik ve diğer sembolleri tanım layıp anla m a-
l ı m belki de en kolay yolu, kendinizi bir ma nza ranın fotoğ-
rafına tepeden bakarken hayal etıııenizdir.
Kutsal harita
Yılanın ^arıııal
bedeni bıı
AvustralyaAbo rj i illeri resminin
Otlak noktasını
oluşturuyor.I ler iki tarafla
iki lakını İmlinde
bıılmıaıı eşmerke/liçemberler dinlenme
ııoklalanm ya da
sıı birikintilerini
sembolize eder.
( ) ı ık ı rn u la ş an
çizgiler de patikaları
ya da suyollannıişaret eder.
Eş m e r k e z l i ç e m b e r l e r
Eşmeıkezli çemberler Dalga l ı ç izg i le r
Dalgalı çizgiler akan su
Nok ta la r
Noktalar yağmur damlaları,
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 242/255
ş çşahit va da geçici birçok manzara öğesini temsil
(‘debilir. Ancak genellikle hir yerleşimi ifade ederler. Hu durumda örneğin bir su birikintisini, kava veya yer üzerindeki bir çukuru ya da kamp noktasını. Iıatta
bir buluşma yerini işaret edebilirler.
g ç gya da yıldırım. kontrolden çıkmış yangın veva dunıaıı gibi, doğaya ait dinamik bir giicüıı düzensiz hareketlerini temsil eder. Dalgalı çizgiler ayrıca bir sürüngenin kıvrımlı bedenini de temsil edebilir.
Ancak bu durumda bir baş veva ayak da olmalıdır.
y ğateşten sıçrayan kıvılcımlar, yıldız ışığı ya da çilek ve vuınurla gibi birçok doğal öğeyi veya oluşumu simgeler. Eğer resmin tamamı noktalarla kaplıysa., imgenin kutsal anlamını yabancılardan gizlemek
için belirsizleştirme volmıa gidilmiş demektir.
Kısa ç izg i le r
^ukarıda görüldüğü gibi kısa, oval, parmak şeklindeki çizgiler kazma sopalarını (genellikle yenebilir kökleri çıktırmak için kullanılır) ya da davul tokmaklarını (ritiiel şarkıları ve danslarında kullanılır) temsil eder, kimi zaman görülen bir ucu kancalı kısa düz çizgiler ise mızrakları sembolize (‘der.
Düz ç izg i le r
Düz çizgiler doğrusal hareketi, özellikle de yukarıda görülen kamp veri gibi belirli bir yere varmak içiıı izlenen güzergâhı temsil eder. Bir hayvanın ayak izleri arasında gösterilen düz bir çizgi o hayvanın bedenini ya da ilerleyişini simgeler.
Ok T \ M S\ A 243
Ayrıca bkz.Yı ld ı rın ) ku ş u ,sayfa 87
Ejderha, sayfa 159
K o r k u n ç t a n i w h a
Yeniden canlandırılmış
Maorilerin Fantastik Yaratıkları
Maorilerin oymacılık geleneğinin sembol dağarında bir dizifantastik yaratık vardır. Kuş biçimli mamda ve su canlı-
sı tarıiıvlıa temsilleri özellikle dikkat çekicidir. Korkunç
derecede kocaman avcı kuş poukai ve özel bir tatüıvha
“ı lir ii olan tnarakihaıı Maori sanatçılarının lıayvaıı kuş
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 243/255
canlandırılmış bıı Maori kaya
resminde t ani ırha figürü baskındır.Bu yaratıklardan birinin bir insanı mideye indirdiği, bir İkincisinin de boğmakla olduğu
sanılıyor. Resmin 16. yüzyıla ait aslı Y eni Zelanda'daki kireçtaşı barınağının tavanına çizilmiştir.
ı lir ii olan tnarakihaıı, Maori sanatçılarının lıayvaıı, kuş
ve balık biçimli o fantastik ve genelde iirkiitiicii yara-
tıklarına örnek gösterilebilir. Bu lıayali yaratıklar Maori
ler için genellikle dünyalarına ve hayat görüşlerine tehdit
oluşturan, ancak koruyucu güçler olarak da hareket ede-
bilen meçhul, tekinsiz ya da tehlikeli doğal güçleri ve ko-
şulları sembolize eder.
M a n a i a P o u k a i
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 244/255
\fnnniu genellikle kertenkeleye beıızetilse
cif. sivri uçlu diklerinin kuşgugasına
benzemesi nedeniyle "kuş adamlar
olarak bilinirler. Gövdeleri insan bedeni
biçimindedir, aneak her lıir ıızııvda
bıılııııaıı iiç parmaklı eller pençevi andırır.
Özellikli* de ölümden sonrası içiıı kılavuz
ya da koruyucu ruhları temsil ederler.
T an i w ha
Can avara benzeyen tan imha. ayın zamandayaşaın alanı olan belirli su kütlelerini
sembolize eder. Ihı nedenle sıklıkla bir
sıı ca nlısının ku yruğuyla betimlenir.
Razılarının insanlara düşman, bazılarınmsa
iyi yürekli ve güçlü muhafızlar olduklarına
inanılır.
Kıvrık gagasıyla kocaman, kanatlı bir
hayvan olarak betimlenen p o u ka i . Maori
mitlerine göre insanları yakalayıp yer. Soyu
tükenmiş Haast kartalı gibi geçmişte kalan
bir yaratık olsa da. p ou k a i günümüzde
aniden vuran lıava kaynaklı yıkıcı güçleri
temsil eder.
Marakihau
Bir taniü'ha türü olan marakihau okyanusderinliklerinde dolanır. M an ık ih amnu1 1 en
çarpıcı fiziksel özellisi, avını içine çektiği
borumsu dilidir. Bu bakımdan denizlerin
her şeyi tüketip yok etme gücünü temsil
eder.
Sözlük
AEG is (»reko-Romen mitolojisi m İt' Z eııs/.lü piter 'in
knİkanı. Atho na/.Ylinerva 'ııııı «ivdiği bir pelerin va da taşıdığı bir kalkan olarak da Iiçtim l<'rıtııiijt ir.
a f f r o n t y arm a sembolüntııı karşı ia ra fa (izleyen e) bak arak
a s a n a Hinduizm ve Budizm'de rilüel duruş ya da oturma
pozisyonu.
" a v b ü y ü s ü ” avın olayın gerçek hayatta büyülü bir şekilde yeniden yaşanacağı inan cıyla, lıayvaıı lan ıı avlarım a sahnelerinin resmedildiği
c h a r g e kalkan ya da kalkan şekli üzerine yerleştirilen
hanedan seınbolii ya da amblemi.
c i n o u e f o i l armacılıkla kullan ılan beş ya firaklı stilize bir çiçek motifi.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 245/255
karşı i a ra fa (izleyen e) bak arak şekilde kon um lan masını ifade
eden bir ormanlık terimi.a k r o s t İ ş bir metinde bazı harflerin önemli bir sözcük ya da sözcük dizisi oluşturduğu bölüm.
a l e g o r İ sanat eserinde derin ya da soyut bir anlamı veya fikri sembolik voldaıı anıştırma.
A M O R E T T O hkz. P UT T O
a n i k o n İ k insan ya da h ayvan olarak değil de semboller yoluyla temsil edilen: i konik olm ayan.
a r k e t İ p insanoğlunun kolektif bilinçdışmda yer alıp kuşaktan
kuşağa aktarılarak evrensel insanlık deneyiminin bir yönün ü temsil eden sembolik imge.
a r m a l e v h a l a r i genelde kalkan, miğfer., taç çelenk ya da süslü taç, pelerin, sorguç ve taşıyıcılardan oluşan armaların
bütün halinde gösterildiği levhalar.
a r m a ta ş i y i c i s i arma taşımaya bak kazanmış kişiler için kullanılan bir arınanlık terimi(L a t. a mı i ger) .
a r m a l i k a l k a n üzerinde
hanedan arınası lmhmaıı kalkan.
sahnelerinin resmedildiği sembolik tasvirler.
a v a t a r Sanskritçede 'iniş'’ demektir: yeryüzüne iııen Vişnıı mııı dünyevi görün ümlerinden lıer biri.
b e s t i a r u m v o c a b u l u m Ortaçağ
Avrupa'sında yaygın olaıı. hayvanlar ve fantastik yaratıklar üzerine ahlaki öğü tler içeren hikâyelerin anlatıldığı resimli yazına külliyatı.
B İ Ç İ M Ç İ Z G İ L E R İ Kuzey
Amerika ııııı Kuzeybatı Pasifik Kıyısı ud a yaşay an insanların sanatsal hayvan temsillerinde
kullandıkları stilize çizgiler.b l a z o n Ingiliz arnıaeılık geleneğinde arm aları süsleyen öğeleri tanımlamak için kullanılan kavram dağarcığı.
b o d h i s a t t v a Budist inancında insan düzleminde kalmak üzere seçilen aydınlanmış varlıklar.
b r i s u r e dokuz adet küçük hanedan sembolünden (e l targe) biri: hanedanın genç erkek üyesinin aile içerisindeki konumunu gö stermek üzere kalkanın ortasına yerleştirilir.
b u d d h a p a d a Buda ııııı ayak izleri.
ç a k r a Sanskritçede teker ya da “ çem be r": Budizm 'de sekiz
panııaklı dharma-çakraya Yasa d ökeri' denir.
d e r İ y e k a z i m a genellikle
kabile açısından önem taşıyan işaretleri incelikli bir şekilde
deriye kazıma.
d e x t e r armacılıkta kalkanın
taşıyana göre sağını, izleyene göreyse solunu ifade edeıı Lâtince bir terim.
d o r je bkz. v a j r a
d ö r t l ü b ö lü m l e m e astrolojide burçların ü ç grup (Öncü, sabit ve değişken) halimle dörtlü
olarak bölümlenıııcsi.D Ü Ş - ZA M A N I (y a d a D Ü Ş L E R Â L E M İ )
Avustralya Aborjinlerinin inancına göıe, kadim ruhların ve ataların kıtayı ve kıta parç aların ı ya rai 1ı kİ a n dönem ya da filem.
d ü z e n b a z r u h l a r enerjik ve
değişken davranışlarıyla yapın ya da yıkıcı olan mitolojik varlıklar.
f o n o g r a m bir sesi işaret eden yazılı sembol.
g l İ f herhangi bir yazı sisteminde tek bir karakteri.
Iıarfı ya da işareti simgeleyen imge.
G O R G O N E İ O N GoigOIl MofllJSll lllll külü g üçleri kayın lığına
inanılan kesik başını Icııısil edeıı sembol.
“G ü ç " s e m b o l ü özelliklerini oıuıııla ilişkili olan kişiye aklarm ak gibi sihirli bir gücü okluğuna inanılan sembol (genellikle bir yaratık imgesi)
k a r tu ş l urihöııeeAİ Mısır firavunlarının talıt isimlerini
{ j i raonotnen) ve doğarken aldıkları isimleri (n o nwn ) ifade eden hiyeroglifleri çevreleyen
oval şekil.
K E R U V Ya İlildi d imaliyim geleneğine nil bir melek sııııli (ç oğ keruviuı)
beş çizgiden (^ sark ıt’) oluşan arına işareti.
l a k s h a n a 1limlislan kanı pa rça sını n fizik sel işareti:
M2 l ak sh<ına Buda yı lamınlar.
L i n g a m 11iı1<111 ve Tanlnı
sanallarında fallusu, erkekliği ya da {jiva yı ifade eden
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 246/255
(genellikle bir yaratık imgesi).
H A N E D A N N İ Ş A N I ıı ıiil i elik ler ve
ortakların hanedana sadakat ya da aidiyet belirtisi olarak taktıkları sembol.
H E K S A G R A M I) allı ııçlıı yıldız;
2 ) J Chıııg de (Değişimler kitabı) altı kesik ya da düz çizgiden oluşan sembol.
H İ Y E R O G L İ F
Antik Mısır yazı sisteminde kullanılan resimli karakter; resimyazı.
im p r e s a İtalyanca '‘"ııişaıı ' anlamına gelir. Rönesans tablolarında sık sık göze çarpan kişisel amblem ya da semboller.
İ d e o g r a m bir nesneyi ya da kavramı temsil edeıı yazılı sembol.
İ k o n o g r a f İ 1) sanalla
kullanılan semboller ve bunların anlamları; 2) belirli bir figiir ya da konuyu temsil etmek için kullanılan imgelerin
bütüııii.
k a c h i n a kuzey Amerika ııiıı
Güneybatı bölgesindeki Pııeblo Amerika yerlileri) insanlarımın özellikle de I lop il er ve Z inlileri11 yağmur getirdiğine inandıkları
yardımcı ruhani varlıklar.
(ç.oğ. keruviuı).
K E R Y K E İO N Greko-Romen haber
tanrısı I fermes/Merkiir iiıı elinde tuttuğu kanallı, yılanla sarılmış asa.
k l a n genellikle al al arı ort ak olaıı, birbiri eriyle ilişkili insanlar topluluğu.
k o d e k s eski elyazınalanııııı
birbirinden ayrı sayfalarının toplandığı cilt ya da ciltler.
k o z m o l o j İ evrenin nasıl
oluştuğun u ve biliıııııeven yönlerini araştıran bilim dalı: evrenbilim.
KUM (ya da KURU BOYA) RESİM
özellikle kuzey Amerika ııiıı
Navalıo balkı (düny anın diğer yerlerinde başka insanla 1tarafından da kullanılır) tarafından, tören kutlamaları için geleneksel yöntemlerle, farklı renkle kum va da kuru boya taneciklerinden yapılan kutsal imgeler.
K Ü L TÜ R K A H R A M A N I İUSailIlkkültürünü yaratan, yaratılmasına veya yayılmasına yardım eden mitolojik varlıklar.
l a b e l eıı biiyiik oğlu işaret eden, yatay bir çizgi ve ondan aşağı doğru çekilmiş üç ya da
sembol.
L O G O G R A M biiliiıı lıir sözeüği) ya da tümceyi ifade edim yazılı sembol.
l o z e n g e evlenmemiş ya da boşanmış kadın arma taşıyıcısının, erkeklerin kalkanı yerine geçen elmas şeklindeki arma işareti.
m a k r o k o z m o s bütünlük ifade eden büyük ve karmaşık yapı.
m a n d a l a Saııskritçedc
"çemb er’7anlam ına gelir: Özellikle Budizm'de medilasyon amacıyla kullanılan, kozmos ya da bilinci temsil edeıı dairesel sembol.
m e m e n t o M O R I Lntineede ‘ Uınılma ki bir giiıı öleceksin'
anlam ına gelen bir deyiş: sanatta sıklıkla ölüıııü ya da bayatın gelip geçiciliğini Icııısil (ıden sembollerle ifade edilmiştir.
m e z o a m e r İ k a Orta Amerika.
M E Z O P O T A M Y A Güneybatı Asya da takriben Dicle ve Kırat nehirlerinin a rasınd a kalan bölge.
m İ k r o k o z m o s makrokoznıosıııı çok küçük ölçekteki karşılığını (insanın kozmosa göre varlığı
2 4
Sözlük
gibi) I(‘iıihil yu <la sembolize edeıı vii|)i.
m o n Ja ponla rın da ire şeklind eki
hanedan nişanı ya da sembolü.
m o n o g ra m bir ya da daluı fazla harb en (genellikle baş harfler)
oluşan stilize İnsanın.
P İ K T O G R A M / P İ K T O G R A F sözeiikva da sözcükleri ifade eden yazılı sembol.
p r a e n o m e n Lal iıırc.dc "’öıı isim’
anlamına gelir: Antik Mısır'da firavunun taht isıuini ifade eder.
p s y c h o p o m p canlıların
s a m s a r a Ilindui/m veBudizm de yaşam, öliiııı ve yeniden doğumun ebedi döngüsü.
s a m u r a y Ja pon soylu sa va şç ı
kastmııı iiyesi.
s e m b o l bir başka şeyi leııısil
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 247/255
mo r a n Mnsai savaşçısı.
m u d r a 1İİIKİII ve Budist geleneklerinde ritiiel va da
sembolik hir el harekeli
MULLET (ya da MOLET) beş Uçlll, ortası delikli olmayan yıldız: ii^iineü oğlu ifade edeıı bir
arma işareti.
n e t s u k e Ja ponya'd a başlı başına bir sanat formuna dönüşen ıııiııvatür heykeller.
n İ r v a n a Budizm ve
I lindııiznfde j sonısaradun kıırlulnmk aııfamına gelir.
n o m e n Lal incede isim ’
anlamına gelir: Antik Mısır liravıııılarııım doğarken aldıkları isini ifade eder.
ORDINARY nrmarılıkta kalkanın üzerinde yer alan düz şek iIler.
ö b ü r d ü n y a Keli inancına göre
öliiler ya da ruhlar diyarı.
PA-KUA (ya da BAOUA)
t r İ g r a m l a r i (Jiıı geleneğinde
her biri y i rı \ e y a n g arasındaki etkileşimin farklı bir dizilimini ilade edeıı sekiz Irigraııı.
p a n t e o n bir dinin ilahi varlıkları.
P E N T AG R A M İH ‘ Ş U Ç İ U V l l d l Z .
dünyasından üliıler diyarına
göç edeıı ruhlara eşlik eden
tanrı, melek ya da hayvan e.insi varlıklar: rıılı kılavuzları.
p u t t o İfnlvauenda "oğlan
demektir: anıor et t o ya da keruv olarak da bilinir ve Balı sanatında küçük tombul
oğlanlar olarak (bazıları kanatlıdır) resmedilir.
r a n g o u Iliııdu geleneğinde yerin
üzerine kıını boyayla yapılan renkli, sem bolik resimler.
r e b u s şeylere dair** a nlam ına gelen Latince bir sözcük: armacılıkta bir kelime ya da ismi leııısil edeıı., çoğunlukla
da kelime oyunuyla arına taşıyıcısının ismine gönderme
yapılan imge ya da görsel İfade.
r u n e \nglo-Sa ksoıı ful harkı gibi çeşitli dermen ruııik alfabelerini oluşturan lıer hir
yazı karakteri.
r ü t b e bağlı bulunulan kurumda, özellikle de orduda
kişinin geldiği aş an ıau ya da görev derecesini gösteren işaret.
“ S A L G I " bir zamanlar insanların m izaçlarım etkilediğine
inanılan, vücutta bulunan dört çeşit sıvı (ulııımour’).
eden ııesııe. i iti ya d a işa rcl .
s e m b o l İ z m Avrupa sanat tarihi
bağlamında, 19. yüzyılın soıııı ile 20 . yüzyıl m başı ara sında görülen, sembolik imge ve teknikler üzerine kurulu bir sanat akıını.
s e r a f Yalıudi-I lıristiyaıı geleneğine ait bir melek sınıfı
(çoğ. sera fim).s e s t e ş ses bakımından bir başka sözcüğü andıran aıııa farklı bir anlamı olan sözcük.
s İm g e hir tanrıyı ya da azizi
tanıtan ya da simgeleyen nesne ya da özellik. O kişiye
ait olarak ya da omııı vaııı sıra
betimlenir.
s o m a Ilindıı inancında sarhoş
edici iksir,
s o r g u ç Avrupa hanedan
a rinalarında miğferin tepesine konan üçhnyııılıı sembolik amblem ya da siis.
S T A T A N T G U A R D A N T ı l ö r l iiyağl
yerde (,<11 at an t ), yüzünü izleveııe dünmüş (gım rd an t ) hayvan figürleri için kullanılan bir unnnrılık terimi.
s t e l dikine konm uş, genellikle oymalı ya da süsletileli la.ş
levha.
24S /1
s t u p a Budizm ve (iiiiııi/m de kııtsul savılan kubbeli anıl
yapı.
s ü r r e a l İ z m 20. yüzyılda Avrupa (la etkili olııııış lıir sanalı akııııı: faıııastik. düşsel imgelerin hiliııçdışı tarafından yaratıldığım savıman l'reııd mı
İ
T A Ş IY IC I LA R ıırılliicillkltt kalkanın iki yanında dııraıı
ve otııı (aşıyor gibi görünen figürler.
T H A N G K A (ya da T A N K A )
çoğunlukla Tibet ve ganileri. Tanıra lliMİi/ın iıır <>zgii kuı mlar ııı ele alındığ ı
d d l l
v a h a n a bir I lindıı taıırısııım
aracı ya da bineği.
VAJ R A ( tor je olarak da bilinir: belli bazı I liııdıı ve Budist laıırıla rıııııı e llerinde tuttu klu II"şimşek" ya da elmas asa. tören asası.
v a n i t a s Lal incede hoşmıalık
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 248/255
kur am ına esin kavı Kİ*, olmuşlar.
ş a k t İ i lindıı ve Tantra
inan çlarında ak tif ve <li«i olduğu kabul edilen kıılsal yaratıcı enerji
Ş E K İL DE Ğ İ Ş T İR M E gÖ l ’ İ İ l lÜ l l l VC
biçim değiştirme veleneği.
t a b l e t a Kuzey Mııerika'ııın
(oiııeylıatı bölgesindeki insanların k a c f ı i n a U u ı ı ı ı temsil eden dansçılara ve ov m ırak bebeklere takılan biiyük başlıklar.
T A İ - C H İ [ T A I J I ya da YİN-YANG)
Ç E M B E R İ kinlilerin Ta n kültüründe y i n ve y ı ı t ı g
arasındaki ideal elkileşiıııi simgeleyen stilize çember.
T A M L A Y A N Alltik Misil' yazı sisIenlinde d iğer hiyerogliflerin anlamım va da ilrllikleri fikri belirleye n ya da sı m fla udu atı işaret
t a n t r a I linduizuı ve Budizm in kozmik cinsellik kavramı üzerine kurulu mistik bir kolu.
t a r o t geleneksel olarak kehanet amaçlı kullanılan 22 Büyük Sır (Majör Arraııa) ve 56 Küçük Sır (Minör \reaııa) karlından oluşan bir
iskambil kâğıdı destesi.
"diiz" resim ya da süslü işleme.
t i l s i m köıii güçleri kaçırdığına ve şans gelinliğine inanılan sembolik nesne ya da imge: muska.
t İ r s u s (jreko-Romen şarap tanrısı ve onun lakipçileriııin taşıdığı, ucunda kozalak olaıı sarmaşık sarılı asa va da değnek.
t o t e m bir klaıı ya da kabileyi ifade eden, genellikle de ortak bir atayı temsil cdcıı sembol
t r e f o i l stilize edilmiş üç vapraklı voııea sembolü.
t r İ g r a m iiç çizgiden oluşan sembol.
t r İ m u r t İ Saııskritçede "İ ç Biçimi O laıı" anlam ına gelir:Ilinduizuı de yüce üçlü Bra hm a. \ İşını ve ?j,va VI ifade (‘der.
U K İ Y O - E Ja poı ıea( la dünyanın resimleri” anlamına
gelir: 17. yüzyıldan 16. yüzyıla kınlar popüler olmuş bir saııal formu.
u r a e u s Mılik Mısır sanatında genellikle hir Inıımun ya da firavunun alnında şalıa kalkmış olarak betimlenen kobra yıkını.
ş
ya da "hoşluk demek tir: Avrupa sanalında hayalın gelip geçiciliğini ve ölümün kaçınılmazlığını simgeleyen alegorik natürmortlardan oluşan lıir üshıp.
v e v e Voodoo tannsını ya da ruhani varlığını temsil eden lıir sembol.
y a n g dinlilerin Tao inancına göre eril, pozilif. aktif kozmik enerji.
y a n t r a Saııskritçede “ar aç ": evreni simgeleyen. man<l<tl<ı \a benzer ııına daha karmaşık bir geometrik T an ıra şeması.
Y N dinlilerin Tao inancına göre dişi, negatif, pasif kozmik enerji.
y o n i I liııdıı ve Tantra sanallarında vıılvavı. dişiliği ya ( la ,a k (iyi işaret eden sembol.
m >z ı k 2 4 0
Kaynakça
G e n e l k a y n a k ç a
C o o p e r , J .C . . An I Uns t ra ted Encydopaed i a o f Tr a d i t i o n a l Symbo ls , Thaı ııes 6 : Ilutlso n.
Londra. 1078.
O i u s o n , ( I u h e , Goddess Symbo ls : l h i re r sa l S igns o f t h Di i F i d S b d
Afrika
A »ki ns I jF.sj Jiv ve Koy A o ki n s ,
The Liftle Book o f Egyptian / lieroglyphs. I lodder 6:Stoııglıloıı, Londra, 2001
Gibson, Ceahe. The Hiddeti Life o f Ancient Egypt: Decading th S t f L t II ltl
N or t hırest Coast., Hancock
I lanse Publishers, Svırrey.
BC. 1074.
M iller . Mahy ve K y r l T u ' H e ,
Th e Gods an d Sym bo ls o f Anc ien t M e.r ico and t he M aya : An IU nst ra t ed D i c t i ona ry o f M esoa meri can Rel i g i on.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 249/255
t he Di r i ne Fer i nde. Saraband.
Rowayton. 1008.
Cibsoln, Clark. The H iddet t L i fe o f A r t : Secrets a nd Symbo l s in Gr eat M asterp ieces. Saraband.
Glasgow, 200(>.
Gibson. Clark , Sacr ed Syt nbo/s: A Gui .de t o t he Ti r/ıel ess I cons o f Fa i t h an d I f o r sh ip . Saraband.
Rowayton, 1008.
Gibson, CtiARR. Signs &
Sym bol s: Atı I U nstr at ed Ott i de to Th eır M eani ng a n d Oıi git ıs ,
Saraband Rowayton. 109().
I U ll . James , i /a l Ts I U nst ra t ed Di t : t i o na t y o f S) m bo l s i n Fa stenı an d f f es t em Art .
John Mıırray. Lon d ra , 1 99 4 .
SllEPHERI), Rott'ENA ve RuPEKT
S h ep meri) . 10 00 Syrtı bo ls:
f i ha t Shapes M et in in A r t As My t h . Thain.es 6c Hııdson
L on d ra , 2002 .
Werness . Hopk B.. The ( -ot t ti n un m En e y rJopedti t i o f Nafiv e A rt : II orîdvi eu\ Syıııbo/ i snı & Cul t ur e i n A f r i ca . Ocet in i a & A a t i ve No r t h Ame r i c a , The Coı ıtmuıım
InternationaI Pııblislıing
Group. Ne w York. 2 00 0 .
the Secrets o f a Los t II orltl. Saraband. Clasgow. 2000.
Li rk er . Mani red . The Gods and Symbols o f Ancieııt Egypt: An IUnstrated Dit:tionan. Tluımes6c Hııdson, Londra. 1080.
M c D e r m o t i -. B r i d g e t . Decoditıg Egyptian Hieroghp/ıs: Iloıv to Re ad the Secret Langutıge o f the Pharaohs. Duııcan Baird
Publishers. Londra, 2001.
Ourrsr. I I e i k e . African Symbols. Steri iııg Pııblislıing
Conıpany. Ne w York , 20 00 .
Robins.. Gay, The Art o f Ancient
Egypt. Th e Britislı Mııseııın
Press. Londra. 1097.
\Yilkinson, Riuiard II . .
ileti tling Egy ptian A t1:4 I lieroglyjıhic On ide to
Ancient Egypt i an Painting and Sculptnre. Thaıııes 6c I lııdson,
L on d ra , 1002 .
A m e r i k a
Fe e s t , C h k i s t i a n K . At ı t i re 1r t s o f N o r t h A mer i c a . Tlıaıııes 6c
Hııdson. Londra, 1002.
K e w . D e m .a ve P.F. Gotjimhd.
I nd ian A r t an d ( u l t ııre o f the
g
Thaıııes 6c I lııdson, Londra,
1 0 0 8 .
T a y l o r . C o l i n F . , Th e Pfa ins I nd i ans: A ( ' i dt u r a ! a nd H is lo r ica l I ieıi ' o f the Nor t h Amer ican Pfa ins Tr ibes o f t he Pre- reser r a t i on P er i od. Salamaııder Books. Londra.
1 0 0 4 .
WriKKRY, Jo se pii II.. T he Totem Pol e I ncl ians. bl10mas Y
Crowell Coıııpany Inc.
New York, 1 0 7 4 .
A s y a
İ KKDERic. Lo ı ıs, Buddhism .
Flmnınaıİoıı, Paris, 1005.
G i b s o n . G l a r e . The Ul t imate Rir t hday Book: Rereal i ng t he Secret s o f K adı D uy o f the i c a r , Sara band . Ro waytoıı.
1008 .
M ı : \ ı rr ı ı r i l \ 1 r: h e r , Read ng Bnddhi st Art : An I ll ııst rat et!
(,'tıidc to Bnddh i st Si gns & Symbols. Thaıııes 6: Hııdsoıı.
L on d ra , 2002 .
I n t e r m a n . A l a n . D ic t h ma ıy o f Jeır i sh L or e & L egend . Thaıııes
& I lııdson, Lo nd ra. 19 01
2 5 0 K A Y N A K Ç A
Wim.iams, C . A . S ., (■hi nesc Sym bo / i sm an d Ar t Mot i f t i:
4 Com prehensive H aml book on Synıbo/i snı in Ch i nesc Art Thr ough t he A ges, Ti itile
Publislıiııg, N orth Clarendon.
V T . 1 9 7 4 .
Gibson, Clark. The lüt i ma t e f l i r t lıday I iook : R erea l i ng t he Set re/s o fEa ch D uy o f t he Year. Saraband, Bowayioıı,
1998.
Gibson, Clark, The T i t ima f e Flo o k o f Re. l a t io n si t ips: Rerea l in g t he Secret s o f ( ontpa t i l de Par t ners inps
Y A KA R I I W E B S İ T E L E R İ
Afrika
Ad i n k r a .sembolleri ve anlamlan içiıı bkz.
www.wellLempeivd.nel /ad ink ra/
I ıtmls/adiı ik ra_ind ex.htm
w w\v. a I ri ea vv i l h i11. co nı/l.o 11r/ ghaiKi/adinkıa_syınbols.lılm
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 250/255
A v n ı p a
Bkdi.ngfeld. Menry ve Petek Gwynn-Jones, He r a l d t y , Bison
Books. Londra. 1993.
I)uchet-Suchaijx. G. ve M.
PastoiireaL', Th e Fi i l de an d t he Sai rıt s, Flamm arion Paris,
1 9 9 4 .
Ellwood Post. W.. Sai rıt s,Sig/ıs a n d Sym bot s: A ('on ci se D i c t i o n a r y , S P ( K. Loıı d ra ,
1 9 7 2 .
Fıs he r, Sally. Th e Stpıar e l l a l o 6c O t lıer M yst eri es o f d est em Ar t : hnages an d t he Sto r i es t ha t I nsp i red Theın, I larry N
Abrams. New York, 1995.
Fox-Davies, A.C.. ,4 Comp ete Guido to Her a l d t y . Tlıoıııas
Nclson & Sons., Londra, 1925.
Fkiak, Stephen . He r a l d t y :
To r the Lo ca l / l i st or i an an d Genealogist. Alan Suitoıı
Publishitıg Lim ited. Strond.
1 9 9 2 .
Gibson, Clark, The H iddet i L i f e o f Rena issance Ar t : Secret s a nd S} 7/1 b o Is in Grea t M a s terp i eces .
Saraband, Glasgow. 2007 .
( ontpa t i l de Par t ners inps. Saraband, Clasgovv, 2004.
C reen . Miranda J . , D i et i oııaıy o f ( ’el t i c My t h a nd Legend . Thiiınes & Hndson. Londra.
1 9 9 2 .
Osvai.t, Sabine G.„ Co tır i se Ency l oped i a o f Gr eek a nd Roman My tho l ogy . Wnı Collins
Sons & Co, Glasgow. 1909.
O k y a n u s y a
Cartana, Wally. Abo r i g i n t d A r t , Tlıanıes & Hudson. Londra
1 9 9 3 .
I jE\v is. David ve \Ykkner Forman, The M ao ri H ei rs o f Ta n e, Orbis Publislıiııg,
Londra, 1982 .
Iİkimas, Niciiolas. Ocetm ic Ar t . Tbames & I ludsoıı. Londra.
1 9 9 5 .
A m e r ik a
Kuzeybatı Pasifik Kıyısı
yerli sanalı için bkz.
ww w. p at lığa 11e ry . rom
Am erikan yerlilerinin sembolleri
ve anlamları için bkz.
ww w.!) ııckagraı n. c om /bı ırk /
symbols
ww w.rol leeforsgu ide.com /fa/
fa040.silinil
Asya
Online Asya sanat galerisi
ww.orientaloutpost.com
A vr u p a
Britislı Mııseıım
w ww. liri lislimiiseiiin.org/
e.\plore/explore_infroduetioıı.aspx
Metropolitan Mııseıım of Ari/
llıe Ileilbrıırın Ti ind ine of
A rt ) listorv
www.iiielnmseuiii.org/toali/
National Gallery
www.nationalgallerv.org.uk/ co llec tio n/d efa ııl t . lıtın
O k y a n u s y a
Aborj in sa nal ıyla ilgili galeriler
vvww.aboriginal-art.com www.aboiigirialartonline.eom
www. abori gi ııa 1a rt st ore . co m . a ıı
K A Y N A K * A 2 5 1
Dizin
AAhorjin sarıntı,
Avustralya 23(1-43 adalet 56, İ95. 205
Âdeııı vr Havva 30 1.105
adi tık m s e m İmi 11e ri50-1 .08 71adinkndtene 00
Afrika kılanından semboller 50-71
Alrodil hkz. Venüs
iirilıııerik 235 arkı*li|isrl imge 7. 0. 16 nrıııaeılık 30. 32 , 33.
34. 35. 36-7 , 163,
206-13chnrve 206. 208,21 I renkler 208 sorguç 208. 200 kalkan ayrımları 208 Ulayıcılar 208. 200 tıyneti hkz. siıııii
sembolleri
IIha 28-0hfigna trigraırılıırı
148-51
Bakire Mervem 163.182-3 '
Bakire ve Çocuk 7. 182 Bnkklıos 170. 171, 231 balık 112. 113. 131
105. 106. 107 balla 24. 52, 53
iki ba^lı 52-3
Beş Mistik Bilgi Knılı 11.8-10
Dört Kıılsal Kral 120-1
Yedi Hazine 116-17 şakti 40. 141
hııfaJu 76. 77. 86. 87 beyaz bufalo 77. I 18
buğday 11. 165, 2 3 1buludur 12. 13
vağnıtır bulutu 21
eşınerkezli 141,243 lüylii 87 erkeky e i 75
çemberli kiıre 234, 235
çiçek 46. 47. 60-1. 104-5. 127. 167 2 0 5 . 2 3 1 , 2 3 3 karanfil 233 krizantem 136. 137 zıımbak 182 183,
21!lotus 60 . 01. 104,
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 251/255
uğ 13. 173 ağaç o
daiıntı yeşil kalan 0 a i lı* şeceresi 0
ağaçkakan 107 Alıit Sandığı 100. 101 ahtııpm 40 /Viravaia 20 -1 akbaba 28. 202 a koka narı Kem holii 71 ak it)) 203alegorik semboller 0. 0 .
37. 46-7. 40. 15661. 228-35 alfa vr oınegu 170 alim 18.67. 180 alım laılık 113 alıın sarısı top 180 Amnlenısıı 130, 131 Amerika kılanından
semboller 72-05 aıııı tunrıçu 2 1. 54 -5 .
174. 175 nnnhlarlur 185 A mın ta 156-7 Aııdrojen 226 anka kuyu 158, 150,
220tuıkh 51, 58 arılamak 117. 141, 151 aııno vr çocuk
sembolizmi 7 annelik 73
Aııııbis 56. 57 Apollo 11. 47, 168,
160. 172 Aı/n(irin-i 22 3 arabesk moiifler 135 araklar 13 Arakhııe 172, 173 Ares hkz. Mars arı 67an kovanı 101
arındırma 20. 107 Aıit's 218, 210
Arlrıııis hkz. Diamı as kiirkö 35, 47
asa 14. 65, 125. 165 ju - i 125 uas 58, 50
a ta na 108. 100 pt ıdm asan tı I ()0 par in irra nas tm a 100
uslan 10,51 .64. 171. 203. 205. 208. 200 kaimdi 186. 187
aslun-köpek 150
asma yapraklan 171 astroloji 40-1 astronomi 234, 23 5 asımı (ifrit) 122 Asya kıllısından
semboller 06-161 aşk 46. 00. 133, 163 nı 116. i r . 142. İ45.
140, 175 atalar 30. 3 1a leş 10. 81 .8 8. 11!.
152, 153, 107. 224 ııleş sütunu 111meç yılunı 81 Atlıena 24. 25. 160 atırt'ftltı 200-1av büyüsü sembolleri
8, İ0-11Avrupa kıiasındaıı
.emholler 162-235 Avustralya Aborjiıileri
sanan 12 Düş-zamanı 12
av 24, 26. 57, 50. 73.140. 151. 158. 215 hilal 105
aydınlanma 108. 100. III. 112, 113,115. 1*41
avı 72, 73. 86. 87. 203 avna 52. 81. 130. 131.
203. 204. 205. 215
bambu bitkisi 07 basil isk 201
başak 11. 165 Batı fim Ana Kraliçesi
hkz. I isi IVuııg Mıı havkıiş 160 beılrn 0. 40. 113 bekaret 47. 182 Ben teıı 130 . 133 bereket boynuzu 24-5 beyaz erkek geyik 213 beyaz ve siyah 10
bıçak 53 bilge kadın 17 bilgelik 17. 87. 105,
107. 100. 115. 117, 131. 160. 105
hilinçdışmııısembolizmi 16-17
birbirini çapraz kesen anahtarlar 185 .210 , 211
Bi d turnon 121 . 132. 133
btıdhisalİm 27. 108. 100. 140
Ara laki tc s/ ıraıv 100 boğa 21 0
boğa kuyruğu 04. 65 bokböceği 57 bolluk 87. 131. 137.
157boynuzlar 27. 7 1
Brahma 13. 104. 105. 123
hrisnre 206-7 «)7vco hkz. statü
sembolleri Bmhihapatlu 110.
111. 114 Budizm 20 -1.2 7. 40.
108-21. 122-3,140-1
Sekiz l gurlıı Sembol 112-15
<:cudı 0. 17
ranavar 44 Cancer 21 0 Capricortı 223 ctıritas 21eeııııet 135, 163, 183.
190(icrbenıs 44 -5 Ceridıven 25 Crmıınnos 175 cesaret 72
chattra (şemsiye)112.113 chi-rho 106. 197 cinquefail 35 cinsel birleşme 17 cinsel dürtüler 10 cinsel güç 52, 65 , 175 (İnatlicııe 78-02 cornucopitı 24 -5. 23 1Cııpido 166. 167. 170.
171. 105
K çakal 57çukımık taşı 04, 05 çukra (leker) 104, 105.
114, 116dlıarma-çakra 108.
1II. 112. 114.115, 116
lolıin çakrusı 140
çanı ağacı 130 çaıı 119 çapa 180, 205 çarkıfelek 42-3 çaylaklar 54 çekiç 24, 25, 133 çelenk 33, 47
defne yaprağından 33 / 47
çember 22-3 . 55 , 87.
90. 97 . 1.35, 140-1. 163, 243
105. 106, 107,100. 112, 113,
122. 123,120,140 povlonya 137 şakayık 137 erik çiçeği 137 giıl 36. 163. 167 lale 46 menekşe 47
Çile aletleri 181. 107 çuval 131. 133
Ddalgalar 11. 223, 243 Daphııc 48, 160. 172.
173Da vıı tu ıı yıldızı 103 dayanıklılık 204 değnek ve gürz 54.
64. 65 Demeter/Ceres 25. 165 deniz 44, 45. 49 deniz adaııılorı 45. 165 deııiz kahuğıı 112.
115,185devedikeni 35 devekuşu tıiyiı 36-7, 56 dlıarına-çakrtı hkz.
çak ra dhrajtı 112, 115 Dioııa 168. 160 din şehitliği 163DionysOs hkz. Bakk-lıos
dişi aslan 57 dişi domuz 25 dişilik 10. 23, 25. 40.
78. 110. 123, 166d/ed sülıııııı 60 , 61 doğal diinyn, semboller
1011doğan 54 .55 .59 . 66, 67 doğu 75rloğınn 7. 13. 78. 70
astrolojik el kiler 4 0 !
252 DİZİN
doğum, ölüm v«* yeniden doğum döııgiisii 23
doğurganlık 7, I 1. 24.
25, 61. 70. 73 , 77. 92, 113. 120. 137, U7. 157. 159, 239
dounız 142. 147. 151. 20 3
dönen kütük 91 dönen kütükler
hikâyesi 74 dört (ııcîl yazarı 186-7
fıskiye 48. 49 fil 5İ, 116. 117
f le ı ı r - de- l î s 2 1 0 . 2 1 1
Mora 230, 231
fliiı 129 foııogrıuıı 15 Frcııd, Sigmıınd 7, 16
oGutıcştı 107 Garııdu 27. 156-7 gere 19, 149 grini 9
haç 83. 178. 179.196,205ters çevrilmiş 185 Eııliıı 196
Malta 210, 211 kırmızı 189 sazduıı 189 X biçimindi* (sal/in ')
185 ha fi İlik 149 hale 27. 183. 184. 195,
198-9. 200 halktı 59
h iik iiııı i lurl ık/o t ori te 21 54. 59. 65. 81, 96, 97 117
I / C/ıing trigruııılurı 148-51
IMS sembolü 179 ılımlılık 205 İMİI sembolü 181 ışık 77. 157 ışık sııçnn mücevher
116. 117
yardımcı mlı lur 73 ,‘ 76-7.90 Zuııi k a c h i n a
bebekleri 76
kadeh 205 Kuder I lnııım 42. 43 kulalar 105, 106. I09 kafatası 46. 94. 95,
107, 233k u ia s h n (hazini'
vuzosu) 112, 113 kali 106. 107 kaligrafi 134. 135.
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 252/255
dört (ııcîl yazarı 186 7 dört salgı 224. 22 5 dörtlüler 9. 105 dövmeler 31
koru 31, 237 duafe deseni 70-1 Dıırga 107 duyular 40 , 47 . «84
işitme 84 görme 84 koku alına 47
düğüm 112, 115 Diinva 9, 24. l4l. 151
152, 199. 225 düııya küresi 205 Dürer. Albrerhl 19 dutennimmon deseni 71
Eebedi yaşam 58, 125 e fod 100. 101 ejderha 36. 121, I42.
145. 151. 158, 159, 189. 190,201.209, 229
el 33, 4 3. 107 el izi 8, 3 0. 49 el eıııen iler 9, 22 4- 5 Eponu 175 erkek gevik 175, 191.
205 ‘ erkeklik 19. 23. 119. 166
<ıynca bkz. eiıısel güç lîros bkz. (.uıpido
Erzıılie 82. 83 evlilik 137. 139
FFallııs sembolü 17. 24,
141. 171 fare 142, 143 farmasonluk 227
fa sc es (çubuklar) 205 fırtına 45, 93
ayrıca bkz. şimşek
grini 9 demini 21 9 geyik izleri 93 geyik, uv sembolü 1 1
uzun öıtıür sembolü131. 133,148
goaıına 240, 241 gor go mio n 170. 171 gök gürültüsü 25 , 53,' 81,239
gökkuşağı 29 gökkuşağı yılanları 239 gölgelik 115
gramer 23 5 griffon 18, 19
giKjht 160. 161giiç/ikddar 59, 63. 84.
85 , 87 , 96 . 97 , 115, 116 151
gül 3 6 ,16 3.167ayrım bkz. Tııdor gülü
Gül-haç 227 gi i Ipunfere 162 -3 gün isimleri 94-5 gündüz 19. 26, 149 güneş 10. 11. 18, 24.
26. 57, 59. 64, 67. 77. 81. 87, 89, 90. 91. 93. 111. 131.138. 149. 158, 215 ayrıca bkz. güneş
araban: ğiineş diski; Zia
güneş arabası 11
giineş diski 10, 54, 55.77. 90, 97, 104, 105
güneş ışığı 37 giineş tekeri 174 güvercin 8, 167. 178.
179, 203 güzellik 71. 131. 183
IIlıabeş maymunu 57 hacı asası 185, 195
halktı 59 s/ırıt halkusı 58, 59
hameş 43 hamsa 4 3 I tul hor 54. 55 hava (element) 225 havariler 184-5 luıyai ağııe.ı 8, 26 hazine gemisi 132 Hr plıııîsl os bkz.
Vıı Iran us Heru bkz. Iııııo Herakles/Herkiil 16.
17. 172, 173, 204 Nerınes bkz. Merkür lıesap lalımsı 235 Mestin 169Hıristiyan azizleri 188
91. 199ayrıca bkz. havariler;
dört İncil yazarı Hıristiyan Kilisesi
9, 163 I lırisliyauiık erdemleri
46, 47. 204-5 1 lırisiiyaıılık sembol ler i
7. 14. 19,21,23.27. 28. 29. 38. 162. 163, 174. 178-205
I liııdııizm 11. 13. 23.27. 49, 104-7, 109. 122-3. 140-1 liııgam ve yoni
17, 141
şak ıi 49, 141 hiyeroglif 14-15, 38.
5 0 - 1horoz 142, 147. 151
2 0 1 . 2 0 3 1lorus 54, 55. 59,64.
66-7göz 58. 59 . 60
1 lorus ismi 50, 66. 67 Alım 66. 67
llsi Wang Mu 124. 125
lunn 1()5, 225
İlasnıı ve Argonnııtlur
172, 17.3 ihis 57İblis 189.201.229 ideograııı 15. 38. 154 iffet 46, 47 ikizler 52 . 2 19 inanç, ümit.
yardımseverlik 205
inci 121. 158 İıulra 20-1 inek 54. 55 insan başlı ut 223 instın baya tının beş
evresi 232 ip 1 19. 185 İsis 21, 2 5, 5 4, 55 . 58
ve Neftis 54 -5 İskandinav mitolojisi
sembolleri 176-7 iskelet 46. 47. 233 İştar 99 itaat 151 iyilik 19. 26 iyilik kötülüğe karşı
26-7
I Jııffe. Aıtirlu 8 jaguar 39. 80 . 81.
88, 89 Jaguar Stıvaşçi Tarikııti
89 Jııng. Cari (E 7 . 16 Jüpiter (gezegen) 217 Jüpiter (tanrı) 12. 25 .
163. 164. 165
Kkabile annuItırı 84-5 kaclıına\ar. I lopi
g152-5. 101
kalktın sembolizmi 33 kalp 82. 83. 11 I. 183
kutsal 196. 197. 205 kını 18kanatlar 2 7 ,2 9 , 187..
195kanguru 240 , 241 kanguru izleri 236 kaos 99 121 kaplan 142. 143.
158. 159
kaplumbağa 131. 133. 139, 158 yılanlı 158
kar 91karanlık 149 kare. 9. 135, 199
kadın vpi 75 karga 175, 205 kartal sembolizmi
19. 27. 72, 77, 79, 84, 86. 87. 88, 89, 157. 163. 165. 186. 187. 203karıa l Savaşçı
Tariknli 88-9 Koıııa lejyonu 33
kıinlaııyeı 129 kal il balina 8 5 kaya sanalı 8. 10. 11.
30, 237, 238, 244 keçi 42. 145, 149. 200,
201. 202, 203 kelebekler 77 , 139 Kelt haçı 174 Keli ikonları 174-5 keruv 101 194. 195 kenkeion167. 214.
21 5 KJıepri 57 Klıimaira 44. 45 kılıç 53. 119. 121. 127.
130. 131. 183, 205
D İ Z İ N 2.53
Dizin
kır kurtlu 13 kimlik bkz. kimlik
sembolleri kimlik scıtıbolleri 6,
8 . 30-1 , 34 -7 . 49, 62-5, 84-9. 136-9. 206-18İngiliz 206-0. 212.
21 8 Alrika 62-r»Asya 186-0 Kıttı Avrııpası
21013
10. 280. 5261.7483. 08135.1642051 l i r i s yan l ı k
178205İslam 1345Yahudilik 1003Afrika 5261Asya 08135Avrupa 164205Amerika 7483a y r ı c a bkz. iki d izni:
I Ündü / m: T aoizn ı ;
Mars (gezegen) 215 Mars (tanrı) 166, 167 Masa i kalkanları 62-3 maske 15. 30
mavııııuı 142. 147 Medusa 160. 170.171.220
melekler 26-7. 1045. 100
memen!o mori 47 menora 100. 102, 103 meri ırııı kavunozu
188, 180
Neptün (gezegen) 217 Neptün (taun) 164,
165. 225 noktalar 243
OOdysseııs/l ijysses 44-5 ugi (yelpaze) 35 Ogün 52-3 ok ve yay 53. 171 Okyanusya'dan
semboller 236-45 Olympos tanrıları
parşömen 161 paskalya kuzusu 107 Pegasııs 220 pelikan 21, 205
potıl a,gram 227 pergel 22, 23. 205, 235 pikfogram 15,38. 154 Pitee* 222, 223 Pliilou (gezegen) 217 Poseidoıı bkz. Neptün
po ssum 240 . 24 1 p ıı nka i 244, 245 ps eh en f 48. 55
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 253/255
A m e r ik a 8 4 - 0
kitap 208
koç boynuzu 71 . 103. 210
kollar 122. 123 korku 17 kon , 31. 237 konuna 65, 96. 07.
1 15, 150 , 188 105 kozmik varoluş 8 kozmolojiler 12-13, 22-3 kozmos 10-11. 23, 01.
140. 140 ıııakrokozmos teorileri 40-1
kopek 57. 04. 05.142. 14 6. 147..151. 203
lfl5l.ii rıılı (ifrit) 26. 27. 122 , 201
kötülük 10. 26 kral 43kraliçe 43, 116. 117
kraliyet 180 kraliyet atmaları.
İngiliz 208 İspanyol 2 10
krallık 50. 51. 55, 64-5 krisIngram bkz. chi-rho Krişiıa bkz. Vişmı kııgu 285 kule 100. IOI kıı.m suali 46, 60. 288
kumru 283 kunduz 8.5 kurbağa 85 kurt 167, 177,203 kurt izleri 03 kuş 28, 20. 3 0 167.
233kutsal kalp 106. 107 Kutsal Kâse 20 kutsal manlar 125 kul sal semboller 6. 8.
Sinloizıııkuisaıımışlık
60.
77, 113kufsiyrl 180kuvvet 72. 73. 87.
06.07. 117. 130,143. 140
Kuzey Amerikasembolizmi 12
kuzgun 175toteın/arırıa 84, 85
kuzu ve sancak
sembolü 196. 197küre 14. 15kürek99Kvbele 170. 171I,/ a b a m ı n b k z . c h i- r h o
Innıassu 06. 07Laoızu 124. 125lavta 121. 133. 161L c o 40. 41. 221L i b r a 221liderlik 60. 75logogranı 30lotus bkz . çiçek
VIMa'nl 56malımuz323ıııahsııl 120m a k a m 1567makav02. 03n u ı n a i a 244. 245m a n d a l a 11820, İ401m uı ıdor la 201
ıııarırvi lıilgi l"!7, 103.141, 220
Maori sembolleri 236.237. 2445
m a m k i h a n 244. 245Marduk un küreği
98. 00
,meridyenler 41 Merkiir (gezegen) 152.
214. 215 Merkür (tanrı) 167 metal 152. 153 metelikler 185, 202 mevsimler 9. 03 , 23 0-1
güz 143. 231 bahar 137. 143.
230.231vaz 23 1kış 231
meyve 20 5, 2 31 mezar 83mısır bitkisi 73, 75. 77 Mısır, antik 11. 15. 21,
23. 50-1. 54-61 mızrak 24. 133 milli bayrak 31 Minen.a 24. 160 Miııotaııros 15, 44mt nere dane motifi 60 mimisin idc e sembolü
60Moiraltır 25. 42. 43 Molodı 17 nıoıı 34-5, 96, 07,
136-9 ınoııogruıu 10,37 nntdvu 108-0. 110. 123
blıntnıs/Mirsha tundra 108, 100
muska 42. 43,58, 101
mutluluk 18. 77. 131, 133, 137. 155 mücevherler 130. 131 mükemmellik 141, 103 müzik İO0. 161. 235 Myo- 0 118-10
\ naga 156-7 Neferi ari 28 nemes başlığı 64
y p164-0
Oıı Knıir tabletleri
100, 101org 101oriştûar 52-3 Osiris 54, 55, 56, 57.
58. 62, 64. 65 Oşurı 52 aumboros 23 ou7/0 almedee 6-8
oyuıı sanatı 161
ÖÖküz 142, 143, 151. 203 kanallı 186, 187 ve eşek 181
ölülerin ruhları 91 Ölüm 10, 24, 43. 45 ,
46-7, 78. 70, 83, 05, 107. 180, 231, 233
ölüm korkusu 44, 45 ölüm merdiveni 68ölümcül giinabInr
202-3ölümden sonra diriliş
54.61, 107,220 ‘ ölümsüzlük 0. 124.
125. 128 ayrıca bkz. ebedi
yaşam ölümsüzlük, bil k isi
124, 125 ömiiı: 46
Öreke 25 Örümcek 13. 173 Örümcek Katlın 13
P
p a -ku a irigratrıları148-51
papağan 02. 93 papirüs bitkisi 60, 61 para kesesi 184, 185.
187. 105, 202
p f ps \vh opom p 57, 05
Ötpıetzal 78, 79 Öııelzalcoall 70
Ha 54, 55, 57. 64 . 65. 67 He-1 lorakli 5.5.56
rarıgoli motifi 107 tan k motifi 24ü refah 03. 143
renkler 7. 18,75, 194. 195. 208 siyah 106. 107 siyah ve sarı 75 mavi 104. 105.
183, 105 mavi ve beyaz 75 çok renkli 75 kırmızı 18, 104. 105 beyaz ve siyah 10.san 18
Homa. Antik 11. 162, 163, 164-73
ruh 0. 130 ruhani güç 113. 116 ı ııhani zenginlik I 13.
II?
ssabah yıldızı 01
sadakat. 146. 14?
saflık 10, 60. 113,183, 220 Sagittarins 223 sağlık 121. 131. 132
ve ııııululuk 62. 155 sakal 64, 65 sah ir e 185 salyangoz 203 salyangoz kabuğu 62-3 sankha (deniz kabuğu)
112,115
254 D İZİN
sankofa motifi 51 Satürn (gezegen) 216 autlar 18. 255
sekiz 126
yedi 103 Scorpio 2 2 1Sirenler 44 . 45 Seklime* 57 sekiz parmaklı teker
bkz. (Miiirma-çnkm sema-taui sembolü
60. 61 b lik i t l 6
Sşafak 75 şakı i 49 , 106 fjaugo 24. 52-3
şefi ali 124 . 125. 154 şehvet 147şemsiye 112. 113. 115 Şey la ıı 27, 189, 201 şeytan bakışı 201 şifa 49. 59. 195 şimşek 21. 81,99. III.
140. 165 Şi l i 130 3
lamel bilimler 234-5 minkin 204, 205 1eniz i 195 ,20 0.2 05 .
221
' Ie1fiıgratı imalım 101 Tlıor24: 25 Tl ı ol lı 5 6. 57 lırpnn 231 'Hamut 99tiki, Maori sanatı 237 (in isalı 5 1lirsııs 17 i Ti i 8 0 1
Yidyarujalur 118-19 / iığa 221Vişıııı 13, 97. 104. 105.
110. J 23. 156. 157
K! işim 105, 122 Rtırııuı 97
isvarıı pa 104 ioortaa /onları 82-3 Vıılcaııus 167 vulva I*7. Nl vîieııt saıııılı 3 I
W
ayrıca bkz.Iı iyeı ogl if; i«leogra nı; logognıııi: monogıaııı:
lonogrnnı; piklognımiv/ 74-5 yelpaze 129 Yernnja 53yeniden dogurıı 23. 29.' 43.60. 175 yenilenme 124 yeraltı dünyası 26, 45.
54 64 89 95
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 254/255
sembolik sistemler 6,8. 14 - 15. 42. 50,
66-71. 90-5, 140-55. 214-27 Afrika 66-71 Asya 140-55 \vrupu 214-27 Amerika 90-5
Sembolizm 18 sembolizm, ve insan
ruhu 6-8, 17 {«Tensel dil 7
u m u m 6semender 213. 224 seraf 194. 195 shrirasta {bilimsiz
dıîgüm) 112, 115 sıcaklık 77 sihirli giiç 85 simya 42. 43, 226 sinek kovıı en 127 sinekkuşıı 79
sınıfa. Masııi sembolleri32. 62-3<7 langurbtrali 63 scgira 62. 63
Hlcipnir I76. 177 sonsuzluk 23. 46. 163 sopa 173, 204 sorguçla yılım 79. 93 sosyııl sembolizm 14-15 sovuırı şapkası 36-7
sıaiii sembolleri 206-7 hilal 207 /a bc f 206, 207 lazange 206, 207 nm/let (yıldız) 207
su 10. II. 19,29. 49,91. 92. 93. 94. 95. 151. 152. 153. 225, 231. 239
Suna 11
Sürrealizm 18 svastika 91, 110. 111
Şiııloizııı 130-3 Şivn 13. 49. 104. 105.
106. 1 10, 119.123, N1
şoftır 103 şövalye 209
Tla but 83taç 14. 21. 36. 64, 180,
183. 208, 209 şehitlik 190
laht 12, 13. 14. 29,53, 178
lahta 152. 153 fa i- ch i sembolü 4 1. 97,
142, 148-9, 150 talih (iyi şans) 42-3,
63. 69,77, 85. 107. 111 132. 137.155. 159
(artimha 244. 245
Tının ııın Kuzusu 186.189. 197,199 Tanrı nın Sözü 23 laıırılur 12-13. 24 Ttıoizı a, sü i ıı IKilleri 124-9
Sekiz Olîimsüz 126-9 Iarilıöııcesi sunul. 8.
30, 49 Tnroi 42, 48 . 2 26, 22 7
Asılmış Adıırıı 226,
22\ıldırıııı düşen ’ kule43
Tau n t s 219 Tnverel 51 ıııvşım73. 142, 143.
20 3lııvııs kıışıı 165. 203 tazı 36tek bouuızlıfııl 158,
159'. 208 ,22 8. 229 leker 163 ayrıca bkz. çakra
Tinine 8 0 -1lopuz 104. 105
lotanı 30-1. 34. 72.240. 241
tuleııı kazığı 31. 84 (refoif 179 T r i m u r ti 13. 104-5 Triton 44. 45 Tudor gülii 212, 213 turna I25. 126. 131.
133tüyler 36- 7. 5 6. 7 2, 87
Uı.ıraeus 55. 64. 65 l raıüis 217 tısfırüsha 109 ııyımı 135, 148 ıızıın iimürtülük 97,
115. 125, 126. 128. 131. 137, 139, [43. 148,154. 159
0üç dişli mızrak 105.
164, 165 üçgen 19.23, 135. 178.
199. 224-5 üçlii 19. 174. 175 üçi'me ı*ıgöz 106. 122.
123Üzümler 171. 231
Vvajrn asası 110. III.
119.140vazo I 12. 113, 183 Veııiîs (gezegen) 99.
152, 181. 215 219, 220
Venüs (tanrıça) 166, 167, 170. 171
ıvsica piscis 2 0 1Vestıı 169 veve 82-3
W Wandjiıın ruhları
238. 239 \\nwalag k ı z kan leşleri
240. 24}«'ilde. Osear 7
XXi «aııg.Mıı 124. 125 Xiııhenaıl. \iiihteeubdi
81Xoc1ıiquetzal 78
Yyahaııdomuzu 177. 203
ayrıca bkz. doınıız yakışlar ve l aşkı ular 11yağmur 90. 91. 92.
238 .239 yağmur bulum 90. 91 yağmur ıanrılan 8 0 - 1Yalında İskarvoi 184.
185Yaıııautaka 118 yrtntra. Tantra 23.
140-1yarasalar 155, 200. 201 yaratırı giıç 49. 85. 105 Saralılış 13. 22-3.
103. 123 yaş am 18. 19. 49. 51.
61.77. 157
ayrıca bkz. ebedi yaşam vaşaııı döngüsü bkz.
vaşaııı ve ölüm dhııgiisii
vaşaııı ve ülüııı döngüsü 8. 9. 13. 149
vaz 92. 93, 129 vazı 14-15. 38-9
Çin 38 -9
Antik Yiıı m n 38 Maya glifleri 39 nuıik harfler 38-9
54. 64, 89, 95 Yggdnısi.19. 176. 177
yıkım 44. 4.5, 49 yılan sembolizmi 26-7.* 2 9 , 3 1 . 8 1 . 8 3 . 8 8 .
92, 119. 142. 145. 167. 200- 5, 229 naga 156-7 kupa 187
yıldırım 88. 99. 165.239 .243
yıldırım kuşu 86. 87
vıldımıı ruhları 238.’ 239yıldız 91. 135, 2 07
Beytleheıtı 180 . 181Davul 102. 103 Inaınıa ve İşlar 99 Stcl/a Maris 183
>7» ve y uıı g 41. 97.143. N7. 148-51 153,159
yonca yaprağı 28. 179 Yorulıa tanrıları 52-3 yuınıırtn 233 Yunan, Antik i 1. 23.
162. 163. 164-73 yusufçuk 139 yüzük 213
/zafer 137, 197
zaman 46. 69 zambak bkz. çiçek zci/if çinileri 134 Zeııs bkz. liipiler zeylin bitkisi 169 Zia sembolü 90 zodvak 40-1. 142-7.
214-23 Çin 41. 142-7 Aslan 40. 4 1
Balı 163, 214 -23
Teşekkür
Y A Z A R IN S U N U Ş U
Beııi .sembolle.!1(Ilım asının içiııe sokup orada lullıığll için Sara I luııt a en içlen teşekkürlerimi
sıma nııı.$ Sürekli desteği için Mike I lımorılı Maden a yiin'kten teşekkür ederim.
f ’ Yılmad an destekledikleri ve çok değerli kaynak m at ima aller s^ltu lıkliiri için Mariaııııe (iil)son ve .lohıı Gibsona Tat ısondDank .
f)’ Son olarak (laroliue Larle ve lvy Press ekibine
(âmi| losldn Kaledrali: 2 1 0 ; Châle au de Blois: 24: K.gypliuıı Museııın. kahire: 28: K])isco])al Museııın Vir CiUnloııiu: 20 0 ; Molıamnıeıl Khıılil Museııın. kahire;11 2; Mıısee tles Art s Afrieairıs (“1 Oeenııiens: 52. 240: Musre Grrıuısdıi, Paris: İ44. İ4(); Mııser (inilde Glıaıılillv: 14: M u h i t Grnnel. Aii-en-Prınrrnee: 12. 148; Mıısee (âıimel. Paris: 122, 132. Kıt); Mıısee dıı Loııvrr. Paris: 5 6 . 00 . |(K); M u h i t d Orsııv, Paris: 8; Mıısee
de Tesse. I.e Mıuıs: 4(>; Mııseo ( iivieo Bolzımo: 180 : Museo Dioeesano Bressaııone: 18 4, 1(H; Mııseo Provineinl de Bellııs Ari es Halauıaııea: 188: Mııseo del Templo Mııyur Mcxiro: 80: Museo de'l’eolenaııgo
8/19/2019 Clare Gibson - Semboller Nasıl Okunur 1.Cilt
http://slidepdf.com/reader/full/clare-gibson-semboller-nasil-okunur-1cilt 255/255
f ) Son olarak, (laroliue Larle ve lvy Press ekibine özellikle sıkı çalışmaları ve detaylardaki
hassasiyetlerinden dolayı şükran borçluyum.
Y A Y I N C IN I N S U N U Ş U
Yayıncı kuruluş, görsellerin basılmasına cömertçe izin verdikleri için aşağıda belirtilen şahıs ve kum ullara teşekkür eder. Bütün dikkatimize rağmen, istemeden alladığımız bir isim varsa öziir dileriz.
Alamy/Ariadne Yaıı Zandbergen: 68.
A rt A rd ı ive/A rel aıeol ogica I Musnuııı. Ba dat: 98:Sylvau iîanıef ve W ilham Bıırto Koleksiyonu: 1 10;
Bil>liotiıeque Nationa le Pa ris/M aıe C harı net: 224:Bodleian Librarv. O.vford: 8. 222. 232: Briıish Librarv:20. 116: Briıish Museııın: 148: Briıish Muse ıım/KileenTweedy : 22: Gollegc of Ar nıs/.lolm W ehh: 206, A ll’redoDagli O rli/lîargo llo Museııın. Horansa: 38: Bihliolcea
I‘İstense. Modemi: 220: Bibliotcrıı Nazioııale Mıırriıma.
Venedik: 234 ; Güllerin Nazionale deli I mlıriıı Perııgia:<>. 64: ( üıİlerin deg li Gffizi. Klorunsa: 23 0 :1listoriska
Templo Mııyur, Mcxiro: 80: Museo de l eolenaııgo. Mexieo: 88: National Aııihropological Museııın, \lexieo:
78 : Piııaeoteea Nazionale di Siena: 1()2; Özel koleksiyon-. İslanhııl: 10 0: Özel koleksiyon , Paris:118: Heal hiUiotecu de lo Kscoriııl: 218. (dohal Book Pııhlislıing: 2 3 8 ; I imine of bords Loııdon/Lilren lAveedy: 208: Jıırrold Pııhlislıing: 3(); klııırhine-
Tapnb or/Coll. B) IVP-Gruh: 2 2 8 ; Mıısee (i ra net Aix-e.ıl-Provence/Laurie Plııll Wiııfrey: 166; National Ga llciT- I .on< İra /K i leen Tvveedy: 17 0: ' 172: Öz«l Koleksivon/Marc. Cha nııct; 4 0 . 15 0; N’icolas Hapielıa: 13 6 ; Adolf Spohr Koleksiyonu, 1jarrv Sİ irerin Arm ağanı/Bu ITalo Bili I listorienl ( .'enler. Cody,Vİ yoming: 72 , 86 : Victoria & Al heri Mtıseunı, Lon dra / Sal İv Clıap pdl: 10 4, 21 2: Vieıoria 6c Allıerl Mııseum l.omlra/Kileen Tvveedy. 106, 124. 130.
Bridgemaıı Art Libraıy/Bilıliotlıeıpır Nationale. Paris. Kransa/Archives (iharm el; 154: Bildarclıîv Steffeııs: 236: Brilislı Museııın, Loııdra/Aııeient Ari and Arclıilerlııre, Golleelion Ltd : 12 8: /Gî ramimi:1()8, 202: I lorınıııan Museııın, LoıııIrıı/Koloğrııf
Ol leiııi Schıieeheli: 242: Museııın of Kine Arts.1 loıiHtoıı. Te-xas/Miss İma Jlo gg Armağanı: 70 :