Com Unidade 03r

Educación secundaria para persoas adultas

Páxina 1 de 62

Ámbito da comunicación Educación a distancia semipresencial

Módulo 1 Unidade didáctica 3

Introdución ás TIC

Páxina 2 de 62

Índice

1. Introdución........................................ .........................................................................3 1.1 Descrición da unidade didáctica ................................................................................... 3

2. Secuencia de contidos e actividades en lingua galeg a .........................................4 2.1 � Encontro de novos escritores .................................................................................. 4 2.2 Estratexias de lectura (aspectos teóricos)..................................................................... 5 2.3 � Nova York é noso .................................................................................................... 6 2.4 � A luz da lúa chea ..................................................................................................... 7 2.5 OpenOffice. Uso do dicionario e do corrector ortográfico............................................ 10 2.6 Normas ortográficas: acento diacrítico (aspectos teóricos) ......................................... 13 2.7 � Crónica de nós ...................................................................................................... 14 2.8 Clases de palabras: os determinantes (aspectos teóricos) ......................................... 16

2.8.1 Os artigos .........................................................................................................................................................16 2.8.2 Os determinantes demostrativos......................................................................................................................17 2.8.3 Os determinantes posesivos ............................................................................................................................18 2.8.4 Os determinantes indefinidos...........................................................................................................................19 2.8.5 Os determinantes numerais .............................................................................................................................19

2.9 Os medios de información dixital. O xornal (aspectos teóricos) .................................. 20 2.10 � Agustín Fernández Paz debuta por segunda vez .................................................. 21 2.11 � Premios da Crítica Española ................................................................................. 22 2.12 � Un pouco de lectura .............................................................................................. 24

3. Contenidos y actividades en lengua castellana ...... .............................................25 3.1 Estrategias de lectura (aspectos teóricos) .................................................................. 25 3.2 � Un pueblo de la Amazonía: los machiguenga........................................................ 25 3.3 � Un prospecto de medicamento .............................................................................. 26 3.4 Casos especiales de acentuación: el acento diacrítico (aspectos teóricos)................. 29 3.5 � Texto en castellano: Molloy ................................................................................... 30 3.6 Clases de palabras: los determinantes en castellano (aspectos teóricos)................... 32 3.7 � Fallece el poeta chileno Gonzalo Rojas ................................................................. 34 3.8 � Ana María Matute .................................................................................................. 35 3.9 � La llave de plata .................................................................................................... 36 3.10 � La información personal en Facebook ................................................................... 36

4. Resumo de contidos ................................. ..............................................................39 4.1 Contidos en lingua galega .......................................................................................... 39 4.2 Contenidos en lengua castellana ................................................................................ 40

5. Exercicios de autoavaliación ....................... ..........................................................42

6. Solucionarios...................................... .....................................................................47 6.1 Solucións das actividades en lingua galega................................................................ 47 6.2 Soluciones de las actividades en lengua castellana.................................................... 53

7. Solucións dos exercicios de autoavaliación ......... ...............................................57

8. Glosario........................................... .........................................................................61

9. Bibliografía e recursos............................ ................................................................62

Páxina 3 de 62

1. Introdución

1.1 Descrición da unidade didáctica

Esta unidade denomínase “Introdución ás TIC”. É recomendable que diariamente traballe con ela entre unha e dúas horas.

� Ademais, debe ter en conta as seguintes cuestións:

– A unidade contén textos e exercicios en galego e castelán, separados en dúas partes ben diferenciadas. Ambas as linguas, xunto coa estranxeira, intégranse no ámbito da comunicación.

– A unidade consta de dous tipos de textos ou contidos: uns que levan a etiqueta de "aspectos teóricos", que son os que debe comprender e memorizar, e outros que ca-recen desa etiqueta, que son os que debe ler, comprender e comentar (aparecen pre-cedidos do símbolo �).

– Os contidos e exercicios van clasificados en bloques ou partes, relacionados con dis-tintos aspectos do estudo da lingua: comunicación oral, comunicación escrita, coñe-cemento da lingua, lingua e sociedade e educación literaria.

� Logo de rematada a unidade deberá ser capaz de:

– Ler textos, en formato tanto impreso como dixital, dun xeito máis eficaz.

– Utilizar adecuadamente o til diacrítico e os casos especiais de acentuación nas dúas linguas do ámbito.

– Recoñecer a estrutura organizativa e temática dos medios de información dixitais, sobre todo os xornais, para, dese xeito, comprender mellor a información que hai ne-les.

– Manexar e desenvolverse con soltura no uso de dicionarios e correctores ortográfi-cos dos procesadores de textos.

– Valorar a importancia das TIC na sociedade actual.

– Ter unha actitude crítica ante as TIC, establecendo os seus proles e contras.

– Compor textos, en soporte dixital, utilizando o aprendido e lido nas lecturas desta unidade.

Páxina 4 de 62

2. Secuencia de contidos e actividades en lingua galega

□ Comunicación oral

2.1 �� Encontro de novos escritores

Se ten acceso a internet, vexa o vídeo que leva por título: AELG – III Encontro de novos escritores 1/5. O enderezo é o seguinte:

� [http://www.youtube.com/watch?v=mExAzJ8t1pE]

Actividades propostas

S1. Vexa o vídeo e preste atención a cada un dos conferenciantes (catro en total): os xestos, os movementos que fan, o ton e o volume de voz que empregan, etc. Responda ás seguintes cuestións:

� Cal dos catro conferenciantes lle parece que se desenvolve mellor como comu-nicador? Por que?

� Que discursos, dos catro que hai, lle parecen de máis doada comprensión? Por que?

S2. Se se fixa, só un dos conferenciantes produce un discurso estritamente de tipo oral, onde vemos reflectidas todas as características deste tipo de comunicación. Hai, xa que logo, coherencia na súa comunicación. Diga que conferenciante é e que requisitos cumpre ese discurso que o caracterizan inequivocamente como un exemplo coherente de comunicación oral.

Páxina 5 de 62

□ Comunicación escrita

2.2 Estratexias de lectura (aspectos teóricos)

Posuír unha boa capacidade de lectura é condición básica e indispensable para realizar con éxito calquera aprendizaxe. Para ser un lector ou unha lectora eficaz é necesario ler cun obxectivo, é dicir, ter un proxecto lector; comprender ben o que se le; ler rapidamente, e adecuar a velocidade de lectura ao tipo de texto que se lea e á intención coa que se faga a lectura (proxecto lector). Vexámolo máis detidamente:

� Obxectivo da lectura. O primeiro de todo é saber para que se le, cal é o noso proxecto de lectura en cada caso concreto. Unha mesma persoa ao longo do día pode realizar dis-tintas lecturas: ler un xornal ou unha revista, consultar a guía telefónica, estudar un te-ma de matemáticas, ler uns poemas... Está claro que a finalidade da lectura é distinta en cada caso: no xornal e na guía o que se procura é información; coa lectura do tema de matemáticas búscase formación e na lectura dos poemas estase buscando a distracción e o pracer que proporciona a literatura.

A actitude do lector ou a lectora fronte a cada tipo de texto escrito tamén é diferente. Algúns textos requiren máis concentración (lectura atenta), e outros permiten unha lec-tura máis superficial (lectura rápida).

� Lectura rápida: é aquela que se fai sobre un texto cando o que se pretende é ter unha idea xeral do seu contido, fixándose nos datos e nos detalles máis salientables. Facemos este tipo de lectura cando consultamos un escrito buscando nel unha determinada in-formación ou queremos ter unha idea global do contido. Tamén pode utilizarse nos re-pasos de conceptos xa estudados previamente.

Esta lectura é sempre silenciosa e visual, é dicir, consiste en captar directamente o sen-tido do texto impreso que len os ollos; non precisa da oralidade, xa que se dirixe ao propio cerebro e non vai ser “escoitada” por ningún auditorio.

� Lectura atenta: é unha lectura intensiva, tendente a comprender o texto, é dicir, a cap-tar como ese texto está organizado e cales son as ideas principais que se transmiten.

Cando utilizar un tipo de lectura ou outro?

Utilizar un tipo de lectura ou outro vai depender do tipo de texto e tamén, de xeito funda-mental, do obxectivo da lectura, do proxecto lector.

Cando se estuda ou se consulta un texto buscando nel información pertinente haberá que realizar os dous tipos de lectura: a rápida, para facerse unha idea xeral do contido, e a atenta, para asimilar e recoller a información.

Se non se está seguro da utilidade dun determinado texto en función do que se estea a buscar, cómpre facer lectura rápida que permita decidir se escollemos ou rexeitamos ese texto para unha posterior lectura atenta.

Naturalmente, cando se trata de textos literarios a lectura ten como principal obxectivo o goce estético que proporciona no lector a creación artística. Nese caso faremos unha lec-tura atenta, máis ou menos rápida, que se pode demorar voluntariamente naquelas pasaxes que reclamen máis a nosa atención.

Páxina 6 de 62

� Imos ver algúns exemplos concretos.

– Se le un tema do libro do ámbito social para preparar un exame, realizará primeiro unha lectura rápida e, a continuación, unha lectura atenta.

– Se consulta o índice dun libro de historia para comprobar se algún dos seus capítulos contén información relacionada cun traballo que ten que preparar, realizará lectura rápida.

– Se a continuación le o capítulo dese libro que trata do tema do seu interese, realizará lectura atenta.

– Se le unha novela ou un libro de poemas, estará realizando unha lectura de pracer.

Algúns defectos de lectura que é necesario suprimir

A velocidade de lectura vese con frecuencia retardada pola persistencia de certas prácticas das que debemos ser conscientes e tratar de suprimir. As principais son as seguintes:

– A vocalización, que consiste en mover os labios mentres se le e ir pronunciando en voz baixa ou mentalmente as palabras do texto.

– Os movementos de cabeza de esquerda a dereita seguindo o desprazamento dos ollos ao longo da liña.

– Os movementos de retorno, volvendo con moita frecuencia ao comezo da liña.

– Ir seguindo co dedo ou cun lapis as liñas do texto que se estea a ler.

Teña en conta que a lectura nunca se fai letra a letra senón que, cando lemos, captamos globalmente conxuntos de letras ou de palabras, é o que se chama campo visual. Canto máis amplo e coherente sexa este campo visual, máis rápida e eficaz será a lectura.

2.3 �� Nova York é noso

O neno tiña algo que lles dicir ós outros nenos que andaban a enredar con el na beiramar. Tiña algo que lles dicir, pero non remataba de dicilo. Por veces poñía cara de malo, cheo como estaba daquel orgullo que non certaba a deixar ceibe. Ata lle rabuñou a outro, así nun pronto, a lle brincar na cara os lampos dunha íntima fogueira. Esbandallaba todos os xogos con aquel seu desacougo, mesmo como gato alporizado por veciñanza de treboada. Era un raro rebuldar o seu, con súpetos enlevos. Seu pai chegara aquel mesmo día de Nova York e os demais nenos non lle preguntaban nada, nin lle facían máis mimos e respetos que outros días. Quizais por iso, porque a pregunta non chegaba, foi polo que rabuñou a quen el coidaba que calaba adrede. Sacou dun peto un asubío noviño, de forasteira feitura e moito rebruñido, e púxose a chifrar cheo de coraxe. Non o quixo emprestar a ninguén e gardouno outra volta no peto, domeándose moito ao afondar a man para demostrar un peto fondo, coma os petos en que se gardan as mellores cousas. Arredor dos seus ollos bulía unha surrisa dubidosa, ninguén sabe se mala ou suplicante. Mais non lle preguntaron nada. Seu pai chegara de Nova York aquel mesmo día. Vírao desembarcar no peirao vello. Traxe azul. Viseira de carei. A cara forte coma unha proa. Branco e grande o dentamio. E nos ollos, afeitos a longanías e grandes rumbos, ningunha fachenda. Houbo un intre en que o fillo do navegante andou a rentes de chorar. E as súas bágoas dispararíanse como frechas quentes e coraxudas. Pero non chorou. Ergueuse con máis cara de malo aínda, o peito en arco, a manciña pechada, os labres a tremer. Ergueuse así, garboso, o neno e dixo soamente: - ¡Nova York é noso!

Dieste, Rafael, Dos arquivos do trasno, Galaxia, Vigo, 2005

Páxina 7 de 62

2.4 �� A luz da lúa chea

Esa noite, Aghata saíu do portal do edificio envolta no perfume e no clac, clac, dos seus tacóns altos pola beirarrúa. Lizgai-ra, elegante, eses dedos de uñas granate que colocan, afiados, a curta melena negra. Esa ollada bordeada de lapis negro e pestanas longas que se mira de esguello no escaparate da boutique. Os reflexos da lúa, chea e redonda, na cazadora toureira de raso negro, nas curvas do cu no pantalón de napa negra. Sente na gorxa o agarimo do lene pano de seda ne-gra que aperta o seu pescozo longo, desexable, e contrasta coa blusa vermella. A man dereita leva o cigarro aos beizos vermellos coma o sangue, que fan arder o tabaco, mentres que coa esquerda saca as chaves do coche deportivo. Entra e arranca lanzada na procura de miradas de desexo, insinuacións, sorrisos, que re-montará con elegancia, coma unha gacela a cámara lenta choutando por riba dunha árbore caída. Talmente. Na beirarrúa, entre os coches que quedan aparcados, móvese algo, unha sombra na luz que estra a lúa chea. Asoma a cabeza unha figura ancha e encrequenada, unha cabeza peluda e salvaxe que mira con tristura para a esquina por onde dobrou o coche. Ollos coma neon quente, o nariz ancho e húmido, e, por entre os dentes, grandes e afiados, escapa late-xando un bafo quente, animal, de ansiedade. Xa non é a fera que axexa agachada agardando o paseante solitario na noite. Agora corre fóra da vista dos noctámbulos que miran estrañados unha sombra que xeme e salouca nun curruncho da rúa. Agardará a que volva para vela baixar do coche, arrecender o ronsel de perfume e tabaco e vela abrir o portal do edificio. Ela entón mirará para el cun sorriso de desprezo, ese sorriso que cravará no seu corpo monstruoso, e logo entrará, pechando o portal, como todas as noites de lúa chea. El ficará un anaco mirando para o portal por onde entrou, arrimado a ese GS verde, como un boneco zoupón e logo mar-chará encrequenado, polas sombras, con ese andar silencioso de animal, como todas as noites de lúa chea. (Banda sonora: “Tú eres la noche”, Orquestra Mondragón).

De Toro, Suso, Polaroid, Xerais, Vigo, 2004


S3. Texto Nova York é noso. Lea con rapidez, comparándoos, o fragmento A e o fragmento B e subliñe no B todas as palabras e expresións que cambian.

�� Fragmento A

O neno tiña algo que lles dicir aos outros nenos que andaban a enredar con el na bei-ramar. Tiña algo que lles dicir, pero non remataba de dicilo. Por veces poñía cara de malo, cheo como estaba aquel orgullo que non certaba a deixar ceibe. Ata lle rabuñou a outro, así nun pronto, a lle brincar na cara os lampos dunha íntima fogueira.

�� Fragmento B

O neno tiña unha cousa que lles dicir aos outros rapaces que andaban a xogar con el no peirao. Tiña algo que lles dicir, mais non remataba de contalo. Por veces poñía xesto de malo, cheo como estaba daquel orgullo que non certaba a deixar ceibe. Mesmo lle ra-buñou a unha nena, así, nun pronto, a lle relucir no rostro os lampos dunha íntima ca-rraxe.

S4. Texto Nova York é noso. Os parágrafos seguintes están “mutilados”, faltan neles as frases que se enumeran ao final. Indique, por medio do correspondente nú-mero, que frase hai que inserir en cada oco.

Sacou do peto un asubío noviño ( ), e púxose a chifrar cheo de coraxe. Non o quixo emprestar a ninguén e

gardouno outra volta ( ), domeándose moito ao enfundar a man para demostrar un peto fondo, coma os petos

en que se gardan as mellores cousas. ( ) seus ollos bulía unha surrisa dubidosa, ninguén sabe se mala ( ).

Seu pai chegara de Nova York aquel mesmo día. Vírao desembarcar ( ). Traxe azul. Viseira ( ) A cara forte

coma unha proa. Branco e grande o dentamio. E nos ollos, ( ), ningunha fachenda.

Páxina 8 de 62

� 1. Arredor dos

� 2. no peirao vello

� 3. de forasteira feitura e moito rebruñido

� 4. de carei

� 5. afeitos a longanías e grandes rumbos

� 6. no peto

� 7. ou suplicante

S5. Texto Nova York é noso. Fíxese nas seguintes parellas de palabras. Lea rapi-damente e subliñe as parellas que difiran entre si.

�� Neno �� Neno �� Enredar �� Enredos

�� Orgullo �� Orgullo �� Alporizado �� Alporizado

�� Brincar �� Brindar �� Gato �� Gota

�� Cara �� Cara �� Branco �� Branco

�� Fogueira �� Figueira �� Fachenda �� Fachada

�� Rebuldar �� Rebuldar �� Xogos �� Rogos

�� Pai �� Pai �� Emprestar �� Emprestar

�� Adrede �� Adrede �� Bágoas �� Bágoas

�� Proa �� Broa

�� Enredar �� Enredos

S6. Lea de corrido as frases seguintes en horizontal facendo “tres saltos” coa mira-da, centrando a visión no punto medio de cada tramo.

Tiña algo que lles dicir, pero non remataba de dicilo

Seu pai chegara aquel mesmo día de Nova York

E as súas bágoas dispararíanse como frechas quentes e coraxudas

Non o quixo emprestar a ninguén e gardouno no peto

Era un raro rebuldar o seu, con súpetos enlevos

Sacou dun peto un asubío noviño de forasteira feitura

Ergueuse con máis cara de malo aínda, o peito en arco

Quizais por iso, porque a pregunta non chegaba, foi polo que rabuñou

Ata lle rabuñou a outro, así nun pronto

Houbo un intre en que o fillo do navegante andou a rentes de chorar

Páxina 9 de 62

S7. Texto A luz da lúa chea. Nos seguintes parágrafos do texto de Suso de Toro me-téronse varias “frases piratas” que non corresponden ao texto. Localíceas e su-blíñeas (sen consultar co texto orixinal ata despois de rematado o exercicio).

Esa noite, Aghata saíu do portal do edificio daquel barrio marxinal envolta no perfume e no clac, clac, dos seus tacóns altos pola beirarrúa, arrimouse ao escaparate da florería. Lizgaira, elegante, eses dedos de uñas granate que colocan, afiados, a curta melena negra. Esa ollada, triste e chorosa, bordeada de lapis negro e pestanas longas que se mira de esguello no escaparate da boutique, e aí adiante estaba o señor José da froitería arrima-do á porta, sempre a facer bromas. Os reflexos da lúa, chea e redonda, na cazadora toureira de raso negro, nas curvas do cu no pantalón de napa negra. Semellaba que ía chover. Sente na gorxa o agarimo do lene pano de seda negra, regalo da súa avoa, que aperta o seu pescozo longo, desexable, e contrasta coa blusa vermella. Mirou para o espello, moito lle gustaba verse reflectida no espello do ascensor.

A man dereita leva o cigarro aos beizos vermellos coma o sangue, que fan arder o tabaco, aí estaba co seu chupetiño, tan tranquiliña, mentres que coa esquerda saca as chaves do coche deportivo. Entra e arranca lan-zada na procura de miradas de desexo, un mal momento teno calquera, insinuacións, sorrisos, que remontará con elegancia, como unha gacela a cámara lenta choutando por riba dunha árbore caída. Talmente.

S8. Texto A luz da lúa chea. Responda ás seguintes cuestións.

� Lea rapidamente o texto, localice e escriba todas as palabras nas que figure a letra “z”.

� Indique cantas veces aparecen no texto as seguintes palabras:

�� Negra: �� Portal: �� Lúa: �� Nariz:

Páxina 10 de 62

2.5 OpenOffice. Uso do dicionario e do corrector orto-gráfico

�� Ver Glosario: software libre

Neste caso, imos aprender unhas nocións básicas de como funciona o dicionario e corrector ortográfico do paquete ofimático OpenOffice (software libre), centrándonos na lingua ga-lega ao longo de toda a actividade.

Os pasos que debe seguir en lingua castelá son idénticos que no galego; o único que cambia é que no programa, en vez de seleccionar como idioma o galego, deberá seleccio-nar o castelán.

� O primeiro que debe facer é descargar e instalar o paquete ofimático OpenOffice (en caso de que non o teña xa no seu computador). Para isto, siga estas indicacións:

– En internet, diríxase ao enderezo http://gl.openoffice.org/

– Xa na páxina, vexa que aparece un recadro que leva por título “Descargar”, en em-baixo “Calquera versión OpenOffice.org 3.3.0”. Pinche en “Descargar”; apareceran-lle varias columnas. Seleccione na da esquerda o país (Galician) e o idioma (galego) e, dentro da opción de Windows (2ª columna), pinche “Download” (descargar).

– A continuación, apareceralle unha nova ventá onde se lle pregunta se quere descar-gar ou gardar o ficheiro. É preferible descargar e indique en que directorio do seu computador o quere gardar (o proceso de descarga pode levar varios minutos, de-pendendo da velocidade da súa conexión a internet).

– Cando finalice a descarga prema dúas veces co botón esquerdo do rato no ficheiro que descargou e siga os pasos que aparecen en pantalla para proceder á instalación do paquete ofimático.

– Logo instalado, entre na aplicación OpenOffice e, na pantalla “Crear un novo docu-mento”, seleccione a opción “Documento de texto”.

� Diríxase no OpenOffice ao menú Ferramentas. Dentro del pinche na opción Ortografía e gramática. Apareceralle o seguinte cadro:

Páxina 11 de 62

O manexo deste cadro é moi sinxelo. Os conceptos básicos que debe saber para facer unha boa corrección son os seguintes:

– As palabras que o corrector sinala en vermello son as que probablemente necesiten ser corrixidas. Teña en conta que o corrector non é fiable ao cen por cen, polo que, despois de usalo, seguramente terá que revisar o texto manualmente.

– Opción Idioma do texto: aquí debe pór o idioma en que está o texto que vai corrixir.

– Opción Ignorar unha vez: con esta opción o corrector omitirá unha vez a corrección da palabra marcada en vermello, e deixaraa tal e como está.

– Opción Ignorar todo: con esta opción o corrector omitirá ao longo de todo o docu-mento a corrección da palabra marcada en vermello, e deixaraa tal e como está.

– Opción Engadir: con esta opción pode engadir ao dicionario de galego do OpenOf-fice a palabra sinalada en vermello, no caso de que aínda sendo correcta a palabra, esta apareza como incorrecta.

– No cadro Non consta no dicionario o pode escribir para facer as modificacións que considere necesarias. Logo de feitas prema na opción Cambiar ou Cambiar todo.

– Opción Cambiar: cambia a palabra incorrecta en vermello pola que vostede selec-cionou no menú Suxestións ou a que escribiu no recadro Non consta no dicionario.

– Opción Cambiar todo: igual que a anterior pero o corrector, neste caso, non se limita a cambiar só a palabra sinalada nesa ocasión, senón todas as veces que esa mesma palabra se repite no documento.

Estas características que acabamos de ver son as básicas que debe saber manexar. Cando remate coa corrección debe pulsar o botón Pechar.


S9. Copie e pegue no documento en branco que ten aberto no OpenOffice o seguin-te texto en galego (cámbielle a letra e póñalle o tamaño que queira), o cal está cheo de incorreccións. Feito iso, realice as cuestións que se lle indican.

Texto para copiar e pegar no OpenOffice: TELO TODO: NON TER NADA

Contouno Borges en forma alegórica no seu celebre relato La biblioteca de Babel. Esa fabulosa biblioteca conti-ña (dito en palabras de hoy) toda a información posible, porque calqueira posible conxunto de palabras estaba en algún dos seus inagotables anaqueis. Libros bos e malos, mediocres; falsos e auténticos, medio falsos e medio verdadeiros: todos. ¿Sóalles a algo? A Web e a nosa biblioteca de Babel. Pero necesitamos utilizala… Espigar o fío de un dato que necesitamos, averiguar nesta masa de información de moy diversa procedencia cál é a que nos fai falla: comparala con outra, seguila hata donde nos sirve, e non máis alá. Localizar unha terceira e unha cuarta. Sacar conclusións parciales; poñelas en corentena. Buscar logo outra fonte diferente, seguir os seus fíos. Volver sobre as ideas postas en reserva e avanza ren conxunto. Repetir o ciclo una, dez veces: crear documentos provisionales, difundilos e recibir a realimentación de outros. Ao final –con sorte- comprender, re-sumir e actuar. As operacions que acabamos de describir non son extraordinarias: son as abituais e necesarias en múltiples procesos diarios. E non se limitan á simple búsqueda de información: implican algo más. […] Decíamos que a maior parte das operacions intelectuales que utilizan a ferramenta da Web non pretenden so “recuperar información”. Intentan construir un coñecemento. Esa e a meta real de las persoas, das corporacio-nes e das institucions.

(Millán, José Antonio. La lectura y la sociedad del conocimiento. Federación de Gremios de Editores, 2001. Tradución)

Páxina 12 de 62

S10. Agora que xa sabe como funciona o corrector, corrixa o texto proposto de José Antonio Millán. Logo de rematada a corrección, lembre revisar o texto manual-mente para buscar fallos que o corrector pasara por alto. Imprima o texto.

S11. Probe a corrixir outros textos, en galego ou en castelán, para coller soltura no manexo desta ferramenta informática. Para iso compoña, mediante o procesador de textos (máximo dunha cara dun folio), un texto en galego e outro en castelán de tema libre. Cando os remate, páselles o corrector de OpenOffice e revíseos manualmente. Imprima os dous textos.

Páxina 13 de 62

□ Coñecemento da lingua

2.6 Normas ortográficas: acento diacrítico (aspectos teóricos)

Utilízase o acento diacrítico para diferenciar na escrita dúas palabras homógrafas (que se escriben igual pero que teñen distinto significado ou función). Nalgúns casos, esas dúas palabras diferéncianse porque a vogal tónica se pronuncia nun caso como aberta e no outro como pechada: póla/pola; ou porque unha palabra é tónica e a outra átona: dá/da... Algu-nhas destas palabras son:

�� á (a + a artigo; substantivo: membro das aves e insectos para voar)

�� a (artigo; pronome; preposición)

�� bóla (“esfera”) �� bola (“peza de pan”)

�� cá (ca + a) �� ca (conxunción)

�� cás (ca + as) �� cas (preposición)

�� chá (“plana”) �� cha (che + a)

�� có (ca + o) �� co (con + o)

�� cós (ca + os; substantivo: parte superior da camisa do tra-xe feminino tradicional galego)

�� cos (con + os)

�� cómpre (“é mester”) �� compre (“merque”)

�� dá (presente e imperfecto do verbo dar) �� da (de + a)

�� dás (presente do verbo dar) �� das (de + as)

�� dó (“compaixón”) �� do (de + o)

�� é (presente do verbo ser) �� e (conxunción)

�� máis (adverbio de cantidade) �� mais (conxunción = pero)

�� présa (apuro, rapidez) �� presa (encoro; peza de caza, verbo prender))

O verbo con pronome enclítico

Cando os verbos levan pronomes enclíticos, no tocante á acentuación gráfica compórtanse como se fosen unha soa palabra. De aí que teñamos: cantaraa/cantáraa, méteseche; me-teuse; tómao... As formas verbais que levan acento diacrítico mantéñeno cando van segui-das dunha forma átona do pronome: é/éche/éa; dáo/dáme/dálle...

Os adverbios rematados en –mente e as palabras compostas

� Os adverbios rematados en –mente non levan acento gráfico en galego: dificilmente, habilmente, utilmente...

� Tampouco leva acento gráfico o primeiro termo das palabras compostas soldadas: Rio-torto, vichelocrego...

Páxina 14 de 62

Outros casos

� Non se acentúan as formas do demostrativo para distinguir cando é determinante ou pronome: esta casa, este sitio, gústame esta, colle aquel...

� Non se acentúan as interrogativas e exclamativas directas: Cantos anos tes? Como te chamas? Que é iso?, Que desgraza!, Canto tempo sen verte!...

� Tampouco as interrogativas e exclamativas indirectas: pregúntalle cando volve, pre-gúntalle como se chama... Pódese exceptuar cando cumpra para evitar confusións: dille qué queres/dille que queres, xa sabes cánto lle gustou/xa sabes canto lle gustou...

2.7 �� Crónica de nós

Sibila

Agora que, curvado por un fardel de anos neboentos, atopei de novo a sortella fronte á casa do triángulo (Rúa dos Loureiros 5) e vou ser certamente visitado por Sibila, rememoro a figura esguía daquel inesquecíbel Domingos Areal, avantando do es-quenzo. E todo comenzara ao saírmos do cine (viramos Metrópolis) e reunírmonos a cear na do Asesino, nunha fría, xeante noite do ano 1925. Concha estivera tímida ás olladas de Otero Espasandín e ás ledas, intrépidas bulras dos convivas excita-dos por espellantes Ullas e vastos coñacs sen referencia. Lembro cada circunstancia daquela data que os sucedidos poste-riores farían horríbel e presente sempre en min. García-Sabell tiña un exame de mañá e alandillou cara Xelmírez; Maside perdeuse antre a friaxe, ergueito coma un bido; Xesús Bal quixo asistir aos ritos da Quintana e, senlleiro, fixo un adeus e par-tiu asobiando o “Paxaro de lume”. Ficamos sos Domingos Areal e quen redacta esta memoria co corazón nas gorxas. Cami-ñamos sen rumbo decidido, ambos embrullados nos gabáns, os chapeus afundidos, as paipas fumegantes con orgullo: Rúa do Medio, encastelada de podentes chaminés; Bonaval, coma un tránsito á cinsa e á miseria mesta que cada porta ou xanela bafexaban; os agros de Belvís recibindo xeada e silencio carregado de saudades, opaco; os Lagartos, canella tímida se as hai. Algún can latía nos confíns da Compostela maldita mentres voltabamos de cara ao alivio da cidade con armas de pedra e chan lousado, conversando do nazonalismo, do Manoel Antonio, do Huidobro cicabes [...].

Méndez Ferrín, Xosé Luís, Crónica de Nós, Xerais, Vigo, 1992


S12. Lea o texto Crónica de nós. Busque nel todas as palabras que leven acento grá-fico e diga por que se acentúan graficamente.

S13. Poña os acentos gráficos que faltan nas palabras destas frases.

� Vimolo cando entraba no salon.

� Fixemolo rapidamente porque era moi facil.

� O mercores imos plantar unha arbore no xardin.

� Andres foi ao medico e levou o seu automobil.

� Cesar estudiou musica e agora toca moi ben o violin.

� Deitate comodamente no sofa.

� Chamaronme por telefono?

� Anxo e eu estivemos pegando fotos no album.

� Estes son os meus avos. El ten xa oitenta anos.

� A gaiola e o carcere do paxaro.

Páxina 15 de 62

S14. Nas seguintes frases, poña o til diacrítico nas palabras que o precisen.

� Nos temos que marchar axiña, xa nos avisaron na casa.

� Dame a carteira que está enriba da mesa.

� Aínda non e inverno e xa vai moito frío.

� A miña irmá vive fora de Galicia, pero ven todos os anos pasar aquí as vaca-cións.

� Algunhas persoas so ven a palla no ollo alleo.

� Vos sempre queredes mais, mais eu xa non vos fago caso.

� Fixo un no no amalló do zapato.

� Se vas a praia, vai pola autoestrada; e moito mais cómoda ca estrada.

� Dixéronlle ao rapaz que baixase da pola da cerdeira, que tiñan moita presa.

� O meu coche consome mais co teu, teño que falar co mecánico.

� Merca unha bola de pan e unha lata de olivas sen oso.

Proposta de exercicios de acentuación interactivos:

� [http://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/exercicios/ortografia.htm]

Páxina 16 de 62

2.8 Clases de palabras: os determinantes (aspectos teóricos)

Coñecemos como determinantes unha clase de palabras que teñen como función presentar o nome limitando ou precisando a súa significación: os paraugas, estes paraugas, algúns paraugas, o meu paraugas. Sitúanse preferiblemente antes do nome e concordan con el en xénero e número.

Pola súa significación podemos distinguir varios tipos de determinantes: artigos (de-terminados e indeterminados), demostrativos, posesivos, numerais e indefinidos.

2.8.1 Os artigos

O artigo determinado presenta un nome xa coñecido ou que xa apareceu antes: pon o pa-raugas no paraugueiro. O artigo indeterminado acompaña a substantivos que nomean al-go descoñecido para o falante: unha rapaza de Vigo.

Formas do artigo

Determinados Indeterminados

Masculino Feminino Masculino Feminino

�� Singular o a un unha

�� Plural os as uns unhas

Contraccións do artigo determinado coas preposicións

O artigo determinado contrae obrigatoriamente coas preposicións a, en, de, con e por; ta-mén pode contraer coa conxunción comparativa ca.

Artigos

o a os as

a ao/ó á aos/ós ás

con co coa cos coas

de do da dos das

en no na nos nas

�� Preposicións

por polo pola polos polas

�� Conxunción ca có cá cós cás

Páxina 17 de 62

Contraccións do artigo indeterminado coas preposicións

O artigo indeterminado contrae obrigatoriamente coas preposicións en, de e con.

Artigos

un unha uns unhas

de dun dunha duns dunhas

en nun nunha nuns nunhas �� Preposicións

con cun cunha cuns cunhas


S15. Subliñe os artigos neste fragmento dun texto de Suso de Toro.

A man dereita leva o cigarro aos beizos vermellos coma o sangue, que fan arder o tabaco, aí estaba co seu chupetiño, tan tranquiliña, mentres que coa esquerda saca as chaves do coche deportivo. Entra e arranca lanzada na procura de miradas de desexo, un mal momento teno calquera, insinuacións, sorrisos, que remontará con elegancia, como unha gacela a cámara lenta choutando por riba dunha árbore caí-da. Talmente.

S16. Escriba as frases facendo a contracción das dúas palabras (preposición + artigo) que aparecen entre parénteses:

� Limpa a cara [_____] (con + o) pano [_____] (de + as) mans.

� Quedamos [_____] (en + a) cafetaría e despois fomos [_____] (a + o) cine.

� Dille [_____] (a + o) teu avó que corte o cable [_____] (con + as) tenaces.

� Iamos camiñando [_____] (por + a) carballeira, cando apareceu teu irmán [_____] (por + o) carreiro.

2.8.2 Os determinantes demostrativos

Os demostrativos sinalan a cousa ou persoa denominada polo substantivo e sitúana no es-pazo e no tempo con relación ao falante: esta mesa (proximidade ao falante); esa mesa (distancia media con relación ao falante); aquela mesa (afastamento con relación ao falan-te); estes días (próximos, os que están transcorrendo); eses días (máis afastados no tempo); aqueles días (aínda máis afastados do momento presente).

As formas dos determinantes demostrativos son as seguintes:

Masculino Feminino Neutro

�� Singular Este, ese, aquel Esta, esa, aquela Isto, iso, aquilo

�� Plural Estes, eses, aqueles Estas, esas, aquelas

Páxina 18 de 62

Contraccións dos demostrativos coas preposicións en e de e o indefinido outro

Este Ese Aquel

�� De Deste, desta, destes, destas Dese, desa, deses, desas Daquel, daquela, daque-

les,daquelas

�� En Neste, nesta, nestes, nestas Nese, nesa, neses, nesas Naquel, naquela, naqueles, na-

quelas

�� Outro Estoutro,estoutra, estoutros,

estoutras Esoutro, esoutra, esoutros, esou-

tras Aqueloutro, aqueloutra, aquelou-

tros, aqueloutras

Actividade proposta

S17. Escriba as frases seguintes facendo a contracción das dúas palabras (preposi-ción + determinante demostrativo) que aparecen entre parénteses:

� Agardarei por ti [________] (en + esta) esquina.

� Mentres eu traballo [________] (en + isto), ti estuda.

� Non souben nada [________] (de + aquela) moza.

� Eu non quero entrar [________] (en + ese) asunto.

� Gardo as lembranzas [________] (de + eses) días.

� [________] (de + iso) que dis, eu non creo nin a metade.

� Non quero que me fales mal [________] (de + esas) rapazas.

2.8.3 Os determinantes posesivos

Os posesivos indican unha relación de propiedade entre o substantivo que acompañan e as persoas que interveñen na conversa.

� Este é o meu fillo. (É fillo de quen fala).

� Este é o teu fillo. (É fillo do receptor/a da mensaxe).

� Este é o seu fillo. (É fillo dunha terceira persoa da que se está a falar).

As formas dos determinantes posesivos son as seguintes:

Singular Plural Persoa


1ª meu miña meus miñas

2ª teu túa teus túas �� Singular

3ª seu súa seus súas

1ª noso nosa nosos nosas

2ª voso vosa vosos vosas �� Plural

3ª seu súa seus súas

Páxina 19 de 62

Con estes determinantes é obrigatorio o uso do artigo, agás nos nomes de parentesco, cos que é opcional: A miña amiga traballa de avogada; A literatura da túa patria é moi inte-resante. Pero: Meus/Os meus pais sempre viviron nesta cidade.

2.8.4 Os determinantes indefinidos

Os indefinidos expresan unha idea inconcreta ou indefinida de cantidade ou de identidade: Había moitas persoas na reunión; No patio aparcaron varios coches; Temos poucos car-

tos; Algún rapaz petou na porta e fuxiu.

Os indefinidos algún e outro contraen na fala e na escrita coas preposicións de e en: Tes que facelo doutro xeito; Nalgún sitio deixei a miña carteira; Agora o asunto está nou-

tras mans.

Segundo a súa forma, podemos clasificalos como segue:

�� Invariables – Cada, menos, máis, demais, calquera…

�� En xénero – Varios/-as, ambos/-as, entrambos/-as…

�� En número – Tal-tales, bastante- bastantes �� Variables

�� En xénero e número – Un, algún, ningún, moito, pouco, abondo, todo, outro, certo, mesmo, tan-

to, demasiado, propio, e os correspondentes femininos e plurais.

2.8.5 Os determinantes numerais

Fan referencia á cantidade, á orde nunha sucesión ou a calquera tipo de cuantificación máis ou menos exacta. Poden ser:

� Cardinais. Indican un número exacto de unidades: un home e catro mulleres; trinta e tres euros…

� Ordinais. Indican a orde nunha serie: primeiro andar, segunda vivenda…

Propómoslle uns exercicios interactivos na ligazón:

� [http://centros.edu.xunta.es/iesoteropedrayo.ourense/dptos/gal/exercicios.htm]

Atopará xanelas cos contidos de acentuación e determinantes que, á súa vez, conteñen varias actividades que lle farán o repaso máis entretido.

Máis exercicios cos solucionarios na ligazón:

� [http://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/morfoloxiaexercicios.html]

Páxina 20 de 62

□ Lingua e sociedade

2.9 Os medios de información dixital. O xornal (aspec-tos teóricos)

Na actualidade, coa importancia crecente de internet, os medios impresos de información (xornais, dicionarios, enciclopedias...) estanse vendo relegados, por diversas razóns, a un segundo plano polos medios dixitais de información. As causas son varias, pero princi-palmente podemos salientar as seguintes:

� Os medios de información dixital permiten unha actualización constante das noticias e os sucesos que se producen ao longo das horas e dos días. Isto non sucede, por exem-plo, cos xornais impresos, pois debido ao seu propio formato necesitan máis tempo (un día ou varias horas) para sacar á rúa outra nova edición actualizada.

� Os medios de información dixital permiten que o texto da noticia se vexa acompañado de elementos multimedia (é dicir, material audiovisual) que reforzan e amplían o co-mentado no texto.

� Aínda que esta opción é na maioría dos casos de pagamento, os xornais e outros medios dixitais permiten o acceso a números anteriores da publicación. Para iso inclúen un buscador que facilita a localización de calquera noticia que nos interese. Xa que logo, temos moita máis información e recursos ao noso dispor que cun medio impreso, onde este tipo de facilidade é impensable debido ás propias limitacións do formato.

� Esa mesma limitación da que falabamos no punto anterior fai que os medios dixitais poidan ofrecer moita e máis variada información que os medios impresos, o que sempre supón un valor engadido para o posible lector, pois, por exemplo, ten máis onde esco-ller.

Mais non todo son proles dentro do mundo dixital, pois esa amplísima oferta de informa-ción da que falabamos no punto anterior produce un efecto colateral que é a saturación de-la. Isto provoca que o lector, ante a enorme cantidade de información que ten diante de si, acabe prestando atención tan só a unha ou dúas cuestións que poden ser pouco salienta-bles, ante a imposibilidade real de ler toda as noticias e os textos que ten ao seu dispor.

Tampouco nos podemos esquecer de que outro “pero” é o medio no que lemos. Ata o de agora non se logrou dar cun dispositivo electrónico que permita unha lectura tan doada e cómoda coma a do xornal ou libro impreso; de aí que estes sigan, na actualidade, gozan-do dunha enorme popularidade. Pola contra, resulta bastante incómodo (aínda que se están a producir avances ao respecto) ler un xornal na pantalla dun computador durante máis de dez minutos seguidos.

Páxina 21 de 62

2.10 �� Agustín Fernández Paz debuta por segunda vez

Extraído da edición dixital do diario Galicia Hoxe, 12/04/2011

Páxina 22 de 62

2.11 �� Premios da Crítica Española

Extraído da edición dixital do xornal A Nosa Terra, 12/04/2011

Páxina 23 de 62


S18. Texto 2.10. Esta captura de pantalla pertence á edición dixital do xornal Galicia Hoxe. Fíxese nela e responda ás cuestións:

� Como está dividida a información da páxina?

� Que información atopamos na columna da dereita?

� A publicidade atopámola no fondo da columna dereita, á marxe do que é in-formativamente importante. Por que?

� A columna central é a que máis espazo ocupa. Por que?

� Enriba do titular da información central atopamos o título CULTURA. Que ti-po de información se lle transmite ao lector?

� A continuación, fíxese nas opcións que hai debaixo da liña azul que separa os titulares do desenvolvemento da noticia? Para que serven as dúas primeiras (

)? � Deseguido, aparecen outras dúas opcións ( ). Que función teñen?

S19. Texto 2.11. Na columna da dereita aparece un recadro titulado “Blogs cultura” que dá acceso aos escritos dun xornalista ou escritor, neste caso, Xosé Lois García; pero, sabe en que consisten e que contidos teñen os blogs ou bitácoras de internet? Busque a información na Wikipedia e escriba na táboa (coas súas palabras) en que consiste e que podemos entender por “blog dixital”?

S20. Textos 2.10 e 2.11. Lea a noticia principal que aparece en cada un dos textos e escriba, en poucas palabras, cal é o tema principal de cada unha delas.

�� Texto 2.7 (Agustín Fernández Paz debuta por segunda vez).

�� Texto 2.8 (Premios da Crítica Española).

Páxina 24 de 62

□ Educación literaria

2.12 �� Un pouco de lectura


S21. Lea as páxinas que lle indique a súa titora ou o seu titor da obra ou das obras de lectura obrigatoria neste módulo.

S22. Nun procesador de textos (OpenOffice, por exemplo) ou por medios tradicionais, escriba (máximo unha cara dun folio) a súa opinión sobre a lectura realizada. Logo de rematado o texto, páselle o corrector ortográfico e revíseo manualmente para atopar posibles erros. Para finalizar, imprima o texto.

Páxina 25 de 62

3. Contenidos y actividades en lengua castellana

□ Comunicación escrita

3.1 Estrategias de lectura (aspectos teóricos)

Como ya dijimos en el apartado de contenidos de lengua gallega, poseer una buena capa-cidad de lectura es condición básica e indispensable para realizar con éxito cualquier aprendizaje. Para ser un lector o una lectora eficaces es necesario:

� Leer con un objetivo, es decir, tener un proyecto de lectura.

� Comprender bien lo que se lee.

� Leer rápidamente.

� Adecuar la velocidad lectora al tipo de texto que se lee y a la intención con la que se hace la lectura (proyecto lector).

Lo primero es saber para qué se lee, cuál es nuestro proyecto lector en cada caso concreto. La actitud del lector o lectora frente a cada tipo de texto escrito es diferente. Algunos tex-tos requieren más concentración (lectura atenta), y otros permiten una lectura más superfi-cial (lectura rápida).

� La lectura rápida es aquélla que se hace sobre un texto cuando lo que se pretende es tener una idea general del contenido de ese texto.

� La lectura atenta es una lectura intensiva, tendente a comprender el texto, es decir, a captar cómo está organizado ese texto y cuáles son las ideas principales que se transmi-ten.

3.2 �� Un pueblo de la Amazonía: los machiguenga

La menor enfermedad solía acabar con ellos. Tenían un miedo cerval al catarro, como muchas tribus de la Amazonía –estornudar delante suyo significaba siempre, espantarlos- pero, a diferencia de otras, se negaban a sanar cuando caían enfermos. Al primer dolor de cabeza, hemorragia, accidente, se disponía a morir. Rechazaban tomar medicinas o dejarse curar. “Para qué, si de todas maneras hemos de irnos”, respondían. Sus brujos o curanderos –los seripigaris- eran consul-tados y requeridos para exorcizar los malos espíritus y los daños del alma; pero una vez que éstos se manifestaban en males del cuerpo los tenían poco menos que por irreparables. Era un espectáculo frecuente, entre ellos, ver que el enfer-mo se iba a acostar junto al río, a esperar la muerte.

Su susceptibilidad y desconfianza hacia los forasteros eran extremadas, así como su fatalismo y timidez.

Vargas Llosa, Mario, El hablador, Seix Barral, Barcelona, 1991

Páxina 26 de 62

3.3 �� Un prospecto de medicamento

Ibuprofeno Kern Pharma EFG

Acciones. Para qué sirve. Medicamento que disminuye el dolor (ANALGÉSICO), la inflamación (ANTIINFLAMATORIO), y la fiebre (ANTIPIRÉTICO). También se usa para tratar el reuma (ANTIRREUMÁTICO). Principios activos. Ibuprofeno

Consideraciones. Tome la suspensión con las comidas o con algún alimento para evitar posibles molestias de estómago. Agite bien el frasco antes de cada toma para que el medicamento se mezcle uniformemente. No tome este medicamento si es usted alérgico a la ASPIRINA. Si usted tiene o ha tenido úlcera de estómago o duodeno, dígaselo a su médico antes de iniciar el tratamien-to con este medicamento. No beba alcohol mientras dure el tratamiento, porque pueden aumentar los efectos adversos. Procure no tomar aspirina u otros medicamentos para el dolor, la fiebre o el resfriado mientras esté tomando este medica-mento. Puede aumentar el efecto de los anticoagulantes orales (SINTROM, ALDOCUMAR) y de los antidiabéticos orales. Este medicamento modifica la acción de otros fármacos; no tome otros medicamentos sin consultar antes con su médico. En caso de embarazo, especialmente durante el tercer trimestre, evite tomar este medicamento. Efectos adversos. Efectos secundarios. Aunque no es frecuente pueden aparecer molestias gastrointestinales (dolor de estómago, náuseas, vómitos) o dolor de cabeza. Si estos síntomas persisten avise a su médico. Si notase cualquier otro síntoma que cree que puede ser causado por este medicamento, dígaselo a su médico.

Presentaciones.

Ibuprofeno Kern Pharma EFG 100 mg/5 ml suspensión 200 ml. Ibuprofeno Kern Pharma EFG 200 mg 20 sobres

Actividades propuestas

S23. Texto Un pueblo de la Amazonía. Lea con rapidez y compare el fragmento A y el fragmento B, y subraye en el B todas las palabras y expresiones que cambian.

�� fragmento A

La menor enfermedad solía acabar con ellos. Tenían un miedo cerval al catarro, como muchas tribus de la Amazonía –estornudar delante suyo significaba siempre, espantarlos- pero, a diferencia de otras, se negaban a sanar cuando caían enfermos. Al primer dolor de cabeza, hemorragia, accidente, se disponía a morir. Rechazaban tomar medicinas o de-jarse curar. “Para qué, si de todas maneras hemos de irnos”, respondían.

�� fragmento B

La enfermedad más pequeña acostumbraba acabar con ellos. Tenían un miedo loco al resfriado, como muchas tribus de la Amazonía –estornudar delante de ellos significaba siempre, ahuyentarlos- pero, a diferencia de otras, no querían sanar cuando caían enfer-mos. Al primer dolor de cabeza, hemorragia, accidente, se decidía a fallecer. Rechazaban medicarse o dejarse curar. “Para qué, si de todas formas hemos de morir”, contestaban.

Páxina 27 de 62

S24. Texto Un prospecto de medicamento. Los párrafos siguientes están “mutilados”, faltan las frases que se enumeran al final. Indique, por medio del número corres-pondiente, qué frase hay que insertar en cada hueco.

Tome la (...)con las comidas o con algún alimento para evitar (...). Agite bien el frasco antes de cada toma para que el medicamento se (...). No tome este medicamento si es usted alérgico a la ASPIRINA. Si usted tiene o ha tenido (...), dígaselo a su médico antes de iniciar el tratamiento con este medicamento. No beba alcohol mien-tras dure el tratamiento, porque pueden aumentar los efectos adversos. Procure (...) para el dolor, la fiebre o el resfriado mientras esté tomando este medicamento. Puede aumentar el efecto de los anticoagulantes orales (SINTROM, ALDOCUMAR) y de los antidiabéticos orales. Este medicamento modifica (...); no tome otros medi-camentos sin consultar antes con su médico. En caso de embarazo, especialmente durante el tercer trimestre, evite tomar este medicamento.

1. posibles molestias de estómago. 2. mezcle uniformemente. 3. no tomar aspirina u otros medicamentos. 4. suspensión. 5. la acción de otros fármacos. 6. úlcera de estómago o duodeno.

S25. Lea con rapidez las frases siguientes en horizontal dando “tres saltos” con la mi-rada, centrando la visión en el punto medio de cada tramo.

La menor enfermedad solía acabar con ellos.

Tenían un miedo cerval al catarro.

Estornudar delante suyo significaba siempre, espantarlos.

Sus brujos o curanderos eran consultados para exorcizar los malos espíritus.

El enfermo se acostaba junto al río.

Tome la suspensión con las comidas.

Agite bien el frasco antes de cada toma.

No tome este medicamento si es alérgico.

Este medicamento modifica la acción de otros fármacos.

S26. Texto Un pueblo de la Amazonía. Lea de nuevo el texto de Vargas Llosa y reali-ce este ejercicio. Se han introducido varias “frases piratas” que no figuran en ese texto. Localícelas y subráyelas (sin consultar otra vez el texto original hasta des-pués de acabar el ejercicio).

La menor enfermedad contraída en sus correrías por el río solía acabar con ellos. Tenían un miedo cerval al catarro, a la gripe y a la pulmonía, como muchas tribus de la Amazonía –estornudar delante suyo significaba siempre, espantarlos y respondían violentamente- pero, a diferencia de otras, se negaban a sanar cuando caí-an enfermos. Al primer dolor de cabeza, hemorragia, accidente, se disponía a morir entre grandes gritos y as-pavientos. Rechazaban tomar medicinas o dejarse curar. “Para qué, si de todas maneras hemos de irnos hacia el reino de las tinieblas”, respondían. Sus brujos o curanderos –los seripigaris- eran consultados y requeridos para exorcizar los malos espíritus, los pecados y los daños del alma; pero una vez que éstos se manifestaban en males del cuerpo los tenían poco menos que por irreparables. Era un espectáculo frecuente y divertido, en-tre ellos, ver que el enfermo se iba a acostar junto al río, a esperar la muerte.

S27. Texto Un prospecto de medicamento. Lea de nuevo el texto y responda a las si-guientes cuestiones.

� Localice y escriba todas las palabras en las que figure la letra ñ.

� Indique cuántas veces aparecen en el texto las siguientes palabras.

Páxina 28 de 62

�� Suspensión: �� Fármaco: �� Estómago: �� Medicamento:

A continuación le proponemos unos ejercicios interactivos relacionados con la compren-sión de lectura: http://www.xtec.cat/~jgenover/entrada.htm. Ahí podrá ordenar unidades, completar textos, relacionar textos y/o unidades y discriminar información

Páxina 29 de 62

□ CONOCIMIENTO DE LA LENGUA

3.4 Casos especiales de acentuación: el acento diacrí-tico (aspectos teóricos)

El acento diacrítico

En castellano, también se utiliza el acento diacrítico para diferenciar en la lengua escrita dos palabras homógrafas (que se escriben igual pero que tienen distinto significado o fun-ción). Algunos casos muy frecuentes:

�� más (adverbio de cantidad) �� mas (conjunción adversativa, equivale a “pero”)

�� tú (pronombre personal) �� tu (determinante posesivo)

�� él (pronombre personal) �� el (artículo)

�� mí (pronombre personal) �� mi (determinante posesivo; sustantivo: nota musical)

�� té (sustantivo: infusión) �� te (forma átona del pronombre personal)

�� sí (pronombre personal; adverbio de afirmación) �� si (conjunción condicional; sustantivo: nota musical)

�� dé (forma del verbo dar) �� de (preposición)

�� sé (forma de los verbos saber o ser) �� se (forma átona del pronombre personal)

�� aún (adverbio temporal o modal, equivale a “todavía) �� aun (resto de casos)

Cuando un verbo monosilábico lleva tilde diacrítica y se une con un pronombre átono, el verbo sigue conservando el acento. De ahí que se acentúen: dé, déme, déle…

Otros casos

� Los adverbios que terminan en –mente llevan acento gráfico si la palabra original ya lo tenía: difícilmente, rápidamente...

� Palabras compuestas:

– Si la palabra compuesta procede de la unión de dos palabras simples, se escribe con tilde si le corresponde según las reglas generales de acentuación, sin tener en cuenta si la llevan los elementos que la forman cuando aparecen independientemente: con-trapié, decimoséptimo, cortafríos, radiocomunicación... (pierde su tilde siempre la primera componente de la misma aunque la llevara cuando era simple: asimismo, decimoséptimo, tiovivo...).

– Si las palabras se unen mediante guión (conservando la primera la terminación mas-culina singular), cada vocablo conserva su tilde si ya la tenía previamente: físico-químico, anglo-soviético...

� Se pueden acentuar las formas del demostrativo para distinguir cuando es determinante o pronombre: esta casa, este sitio, me gusta ésta, coge aquél...

Páxina 30 de 62

� Se acentúan las interrogativas y exclamativas directas: ¿Cuántos años tienes? ¿Cómo te llamas?, ¡Qué desgracia!...

� También se acentúan las interrogativas y exclamativas indirectas: pregúntale qué quiere, ya sabes cuánto gasto...

Reglas de acentuación del español:

� [http://www.dat.etsit.upm.es/~mmonjas/acentos.html#compuestas]

Actividad propuesta

S28. Ponga acento diacrítico a las palabras que deban llevarlo.

� El es un gran chico; el sabe lo que hace; el es mi amigo.

� Yo tengo mi libro; el tiene el suyo.

� El primer premio y el segundo son poco para el.

� Tu recibiras tu parte como los demas.

� Tu no tienes miedo, tu eres un valiente.

� A mi me gustó mucho tu regalo.

� Si tu no lo paras, se lo llevara todo para si.

� No se de quien es, pero no se lo de a nadie.

� De mucho o de poco, siempre da algo.

� El te que te estoy preparando es un te estupendo.

� Si no te esfuerzas te quedaras rezagado.

3.5 �� Texto en castellano: Molloy

Estoy en el cuarto de mi madre. Ahora yo soy quien vive aquí. No recuerdo cómo llegué. En una ambulancia, en todo caso en un vehículo. Me ayudaron. Yo solo no habría llegado nunca. Quizás estoy aquí gracias a este hombre que viene cada semana. Aunque él lo niega. Me da un poco de dinero y se lleva los papeles. Tantos papeles, tanto dinero. Sí, ahora vuelvo a trabajar, un poco como antes, sólo que ya no me acuerdo de cómo se trabaja. Tampoco parece que eso tenga mucha im-portancia. A mí lo que ahora me gustaría es hablar de las cosas que aún me quedan, despedirme, terminar de morirme de una vez. No me dejan. Sí, parece que son varios. Pero siempre viene el mismo. Más tarde, más tarde, me dice. Bueno. La verdad es que mucha voluntad ya no me queda. Cuando viene a recoger los nuevos papeles trae los de la semana anterior. Vienen señalados con signos que no comprendo. Tampoco me tomo la molestia de releerlos. Y cuando no he hecho nada no le doy nada y gruñe un poco. Pero no trabajo por dinero. ¿Por qué trabajo? No lo sé. No sé gran cosa, si he de ser fran-co. La muerte de mi madre, por ejemplo. ¿Había muerto ya cuando llegué? ¿O murió más tarde? Muerta para enterrarla, quiero decir. No lo sé. A lo mejor no la han enterrado todavía. Sea como sea, soy yo el que estoy en su cuarto. Duermo en su cama. Uso su vaso de noche. He ocupado su lugar. Cada vez debo de parecerme más a ella. Sólo me falta tener un hijo. Puede que tenga alguno en cualquier parte [...].

Beckett, Samuel, Molloy, Alianza/Lumen, Madrid, 2007

Páxina 31 de 62

Actividad propuesta

S29. Texto Molloy. Lea el texto y busque en él todas las palabras que lleven acento gráfico. Escríbalas y diga el motivo por el cual se acentúan.

Páxina 32 de 62

3.6 Clases de palabras: los determinantes en castella-no (aspectos teóricos) Las características de los determinantes en lengua castellana son semejantes a las estudia-das en lengua gallega.

También los definimos como las clases de palabras que acompañan al nombre o subs-tantivo y que sirven para precisar su significado.

Las clases de determinantes son: artículos, demostrativos, posesivos, numerales e inde-finidos.

Los determinantes deben concordar con el nombre en género y número: un día (mascu-lino y singular); aquella tienda (femenino y singular); los amigos (masculino y plural); al-gunas veces (femenino y plural).

El sustantivo suele ir acompañado de un solo determinante: Allí está nuestra casa. No obstante, a veces puede ir con más de uno: Los tres primeros pisos ya están alquilados.

Formas del artículo

Determinados Indeterminados

Masculino Femenino Masculino Femenino

�� Singular el la un una

�� Plural los las unos unas

En castellano sólo existen dos contracciones del artículo con las preposiciones: al (a+el); del (de + el).

Formas de los demostrativos

Masculino Feminino Neutro

�� Singular Este, ese, aquel Esta, esa, aquella Esto, eso, aquello

�� Plural Estos, esos, aquellos Estas, esas, aquellas

Formas de los posesivos

Singular Plural Persoa


1ª Mi, mío Mi, mía Mis, míos Mis, mías

2ª Tu, tuyo Tu, tuya Tus, tuyos Tus, tuyas �� Singular

3ª Su, suyo Su, suya Sus, suyos Sus, suyas

1ª Nuestro Nuestra Nuestros Nuestras

2ª Vuestro Vuestra Vuestros Vuestras �� Plural

3ª Su, suyo Su, suya Sus, suyos Sus, suyas

Páxina 33 de 62

Los determinantes numerales e indefinidos

Coinciden en su definición, función y clasificación con la vista para la lengua gallega.


S30. Lea el siguiente texto y subraye los determinantes que encuentre. Después, cla-sifíquelos.

Todos los días miro por la ventana de mi habitación antes de salir a la calle. Me interesa saber el tiempo que hace para ponerme la ropa adecuada. Aquel día, por culpa de las prisas no lo hice. Cuando puse un pie en el exterior, una fuerte lluvia me sorprendió. Me puse como un auténtico pito con solo dar dos pasos. Así que decidí volver a subir a nuestra casa. Por las escaleras tuve un presentimiento. Metí con cuidado la llave en la cerradura y mis sospechas se hicieron realidad. Un des-conocido se había llevado algunas cosas del salón.

Artículos Posesivos Demostrativos Numerales Indefinidos

S31. Complete las siguientes oraciones con determinantes, de modo que tengan sen-tido.

� A [_______] vecinos les gusta criticar a [_______] espaldas.

� Ha aparcado [_______] coche en [_______] garaje.

� [_______] padres vienen [_______] fin de semana.

� [_______] casa es la que ha comprado Luis.

� [_______] día cometeré [_______] locura.

� ¡Nos dijimos [_______] cosas en [_______] [_______] tiempo!

� El [_______] piso es de [_______] padres; la [_______] vivienda aún está en venta.

A continuación le proponemos unos ejercicios interactivos relacionados con la morfolo-gía: http://www.xtec.cat/~jgenover/entrada.htm. Ahí encontrará el apartado exclusivo de determinantes, y también los apartados sustantivos, adjetivos, que le servirán de repaso pa-ra las unidades anteriores.

Páxina 34 de 62

□ Lengua y sociedad: medios digitales

3.7 �� Fallece el poeta chileno Gonzalo Rojas

Extraído de la edición digital del periódico El País, 26 de abril de 2011

Actividad propuesta

S32. Texto 3.7. Captura de pantalla de la edición digital de El País. Responda a las siguientes cuestiones.

� En el primer párrafo de la noticia encontramos un elemento de hipertexto: pre-mio Cervantes de 2003). ¿Sabe usted lo que eso significa? Busque en internet, con la ayuda de la Wikipedia, la definición de ese término y ponga por escrito (con sus propias palabras) en la tabla qué podemos entender por hipertexto.

Páxina 35 de 62

� ¿Qué otros hipertextos se pueden apreciar en la página?

� ¿Qué documentos de audio aporta la página? Diga en qué lugar de la página aparecen indicados.

3.8 �� Ana María Matute

Extraído de la edición digital de La Voz de Galicia, 27 de abril de 2011

Actividad propuesta

S33. Textos 3.7 y 3.8. Lea la noticia principal que aparece en cada uno de los textos y escriba, en pocas palabras, cuál es el tema principal de cada una.

�� Texto 3.7 (Fallece el poeta chileno Gonza-lo Rojas).

�� Texto 3.8 (Ana María Matute).

Páxina 36 de 62

3.9 �� La llave de plata

Un personaje del escritor fantástico H. P. Lovecraft emprende la búsqueda de una ciudad con cuyas cúpulas doradas en el sol de la tarde había soñado tantas veces. Perdido entre las marañas de callejuelas puede, por fin –gracias al auxilio de una mágica llave de plata-, acceder a ella. Cuando lo logra, descubre que no es otra que su propia ciudad natal: manifes-tada o revelada bajo una nueva luz. Sí: la ciudad onírica estaba dentro de su ciudad real (podemos extrapolarla nosotros ahora) como el conocimiento está de-ntro de la información: agazapado, polvoriento, esperando la llave mágica. Y ya es hora de revelar nuestro secreto: la llave mágica del conocimiento es la lectura. Será necesario repetirlo porque es-tamos subyugados por la magnitud y las virtudes de los nuevos prodigios tecnológicos, y al tiempo deberemos reaprender las potencialidades y las maravillas de algo que consideramos trivial, solo porque lo poseemos ya, y porque nos acompaña desde hace muchísimo tiempo. La lectura es la capacidad de los humanos alfabetizados para extraer la información textual. (Existe también la “lectura de las imágenes” de la que habremos de hablar igualmente…) Y es hora de avanzar la tesis central de estas páginas: la lec-tura es la llave del conocimiento en la sociedad de la información.

La colosal acumulación de datos que ha constituido la sociedad digital no será nada sin los hombres que los recorran, in-tegren y asimilen. Y esto no será posible sin habilidades avanzadas de lectura. Es cierto que el acceso a la información digital exige nuevos saberes. Algunos de ellos antes estaban confinados a profe-siones muy especializadas (los documentalistas, los bibliotecarios). Pienso en la capacidad de manejar bases de datos, en la utilización de palabras clave para las búsquedas […]… Todo ello es real: son saberes nuevos, antes reducidos a una práctica profesional, y hoy necesarios hasta para el escolar que prepara un trabajo. Pero además de ellos, y vitalmente ne-cesaria para la conversión de las informaciones halladas en conocimientos, está la habilidad tradicional de la lectura. Que no nos extrañe: el desarrollo humano no avanza en zigzag ni a saltos, sino que normalmente construye sobre lo ante-rior. La lucha por comprender y utilizar las nuevas tecnologías digitales exige muchas cosas nuevas, sí; pero presupone las antiguas. Y la más importante de ellas es la lectura.

Millán, José Antonio, La lectura y la sociedad del conocimiento. Federación de Gremios de Editores, 2001

3.10 �� La información personal en Facebook

Un grupo de personas que se relacionan entre sí y tienen algún tipo de contactos, intereses o aficiones en común forman lo que se llama una red social. Así, el conjunto de personas con las que yo me relaciono a nivel familiar, de grupo de amigos, de compañeros de traba-jo, etc. forman mi red social.

Facebook es una red social de Internet que fundó el 4 de febrero de 2004 Mark Zucker-berg mientras estudiaba en Harvard. En un primer momento el acceso a esta red estaba li-mitado a los propios alumnos de la universidad, progresivamente se amplió a alumnos de otras universidades de la Ivy League. Más adelante la red se amplió a cualquier estudiante universitario, de los institutos y en la actualidad cualquier persona mayor de 13 años con una cuenta de correo electrónico puede registrarse. Hoy en día cuenta con más de 200 mi-llones de usuarios activos que se pueden organizar en grupos y unirse a redes concretas, relacionándose según su situación geográfica o académica.

Cuando un nuevo usuario se registra en Facebook debe introducir su nombre, su direc-ción de correo electrónico y los datos personales que desea que figuren en su perfil perso-nal.

Su nombre procede de la costumbre que existe en muchas universidades norteamerica-nas de darles a los alumnos a su llegada un libro con fotografías de los alumnos y profeso-res de esa universidad y que recibe el nombre en inglés de Facebook, literalmente “libro de caras”.

Páxina 37 de 62

Facebook ha recibido todo tipo de críticas desde que alcanzó difusión global. Especial-mente por la difusión que está teniendo entre menores, por sus efectos psicológicos y por sus políticas de privacidad. Quizás el aspecto más dramático de la expansión de Facebook sea el cambio de los hábitos intelectuales.

En el momento de aceptar las condiciones de uso de Facebook, el usuario cede la pro-piedad exclusiva y perpetua de toda la información e imágenes que agregue a la red social. Aunque el director ejecutivo Mark Zuckerberg, declaró, para tranquilizar a los usuarios, que "nunca se utilizará esta información fuera del servicio Facebook", la red social obtiene facultad de utilizar esta información como desee.


S34. Conteste las siguientes preguntas relacionadas con el texto La llave de plata.

� ¿Cuál es, según el autor, la llave mágica del conocimiento, incluso en la socie-dad de la información?

� Para alcanzar el conocimiento, ¿basta con la ingente cantidad de datos que nos proporciona una sociedad digital como la nuestra?

� ¿Qué combinación de elementos exige el acceso a la información digital?

� Indique en qué párrafo se encuentra la conclusión del autor y diga cuál es.

S35. Lea estos textos detenidamente y responda a las cuestiones.

� ¿Qué es una red social?

� ¿Qué es Facebook? ¿Por qué recibe ese nombre?

� ¿Participa o ha participado en redes sociales del tipo Facebook? ¿Que opinión le merecen?

� Lea los dos últimos párrafos del texto anterior y comente su opinión sobre el hecho de que Facebook controle y sea propietaria de toda la información que sus usuarios cuelgan en la plataforma (fotos, historias, mensajes...).

Páxina 38 de 62

□ Educación literaria

Actividad propuesta

S36. Lea las páginas que le indique su tutor o tutora del libro o libros de lectura obli-gada en este módulo.

Sugerencias de lectura (relatos cortos) en la red

� Continuidad en los parques, de Julio Cortázar

[http://www.ciudadseva.com/textos/cuentos/esp/cortazar/continui.htm]

� A la deriva (cuento de selva), de Horacio Quiroga

[http://www.ciudadseva.com/textos/cuentos/esp/quiroga/deriva.htm]

� La felicidad (alumbramiento), de Andrés Neuman

[http://aperezmorte.blogia.com/2006/111201-la-felicidad-un-cuento-de-andres-neuman-.php]

Páxina 39 de 62

4. Resumo de contidos

4.1 Contidos en lingua galega

Bloque de comunicación escrita: estratexias de lectura. OpenOffice. Uso do dicionario e do corrector ortográfico

� Estratexias de lectura. Para realizar con éxito calquera aprendizaxe é indispensable posuír unha boa capacidade lectora. Para ser un bo lector é necesario:

– Ler cun obxectivo, xa que as finalidades da lectura non son sempre as mesmas; en definitiva, ter un proxecto lector.

– Adecuar a velocidade lectora ao tipo de texto que se le e á intención coa que se fai a lectura. Faremos unha lectura rápida se o que precisamos é ter un idea xeral do con-tido do texto, e unha lectura atenta e intensiva, se pretendemos captar a organización do texto e as ideas principais que transmite.

– Tratar de corrixir os posibles erros de lectura para acadar unha boa velocidade lecto-ra.

– Comprender ben o que se le.

� OpenOffice. Uso do dicionario e do corrector ortográfico.

– Descargue e instale o paquete ofimático OpenOffice (no caso de que non o teña xa no seu ordenador), seguindo as indicacións dadas nesta unidade.

– Entre na aplicación OpenOffice e, na pantalla “Crear un novo documento”, selec-cione a opción “Documento de texto”.

– Diríxase ao menú “Ferramentas” e pinche na opción “Ortografía e gramática”. Apa-receralle un cadro con distintas opcións. Siga as indicacións dadas na unidade e vaia comprobándoas sen medo, para realizar a corrección do texto.

– Cando remate lembre pulsar o botón “Pechar”.

Bloque de coñecemento da lingua: normas ortográficas: o acento diacrítico. Clases de palabras: os determinantes

� O acento diacrítico utilízase para diferenciar na escrita dúas palabras homógrafas, é dicir, que se escriben igual pero teñen distinto significado ou función. Nalgúns casos, esas dúas palabras diferéncianse porque a vogal tónica se pronuncia nunha delas como aberta e na outra como pechada: cómpre/compre; ou porque unha palabra é tónica e ou-tra átona: vós/vos.

� En galego non levan acento gráfico: os monosílabos, salvo nos casos que leven acento diacrítico; os adverbios rematados en –mente (utilmente); o primeiro termo das pala-bras compostas soldadas (Riotorto); as formas do pronome demostrativo (esta non me gusta); os interrogativos e exclamativos directos e indirectos (Que queres?;Cóntame que pasou; Que sorpresa!).

� Os determinantes son unha clase de palabras que teñen como función presentar o no-me limitando ou precisando a súa significación. Sitúanse preferiblemente antes do no-me e concordan con el en xénero e número. Distinguimos varios tipos:

Páxina 40 de 62

– O artigo. Será determinado se presenta un nome xa coñecido: o rapaz, ou indeterminado, se acompaña a substantivos que nomean algo descoñecido para o falante: unha rapaza.

– Demostrativos. Indican a posición do substantivo ao que acompañan no espazo e no tem-po (proximidade, distancia media e afastamento), con relación ao falante: este, ese, aquel.

– Posesivos. Indican unha relación de propiedade entre o posuidor e a cousa posuída: miña nai, túa curmá.

– Indefinidos. Expresan unha idea inconcreta de cantidade ou identidade: algún rapaz.

– Numerais. Fan referencia á cantidade (cardinais) ou á orde nunha sucesión (ordinais): dous cans, segundo andar.

Bloque de lingua e sociedade: os medios de información dixital. O xornal

� Na actualidade, a importancia de internet fai que os medios impresos de información se vexan relegados polos medios de información dixital. As vantaxes que ofrecen son:

– Permiten unha actualización constante das noticias e sucesos.

– Permiten que o texto da noticia se vexa acompañado de elementos multimedia.

– Permiten o acceso a números anteriores da publicación.

– Ofrecen moita e máis variada información que os medios impresos.

� Mais non todo son proles; tamén teñen algunha desvantaxe:

– A amplísima información que achegan produce un efecto colateral que é o exceso dela.

– O soporte dixital, a pantalla do ordenador, non resulta tan cómoda para unha lectura prolongada coma un libro ou un xornal.

4.2 Contenidos en lengua castellana

Bloque de comunicación escrita: estrategias de lectura

� Realizar con éxito un aprendizaje supone una buena capacidad lectora. Para ello es ne-cesario tener un objetivo o proyecto lector, adecuar la velocidad lectora (rápida o aten-ta) a la finalidad que persigamos con la lectura y comprender bien lo que se lee.

– La lectura rápida es aquélla que se hace sobre un texto cuando lo que se pretende es tener una idea general del contenido de ese texto.

– La lectura atenta es una lectura intensiva, tendente a comprender el texto, es decir, a captar cómo está organizado ese texto y cuáles son las ideas principales que se transmiten.

Bloque de conocimiento de la lengua: clases especiales de acentuación. El acento diacrí-tico. Clases de palabras: los determinantes en castellano

� El acento diacrítico se utiliza para diferenciar en la lengua escrita los significados de dos palabras homógrafas.

Páxina 41 de 62

� Casos especiales de acentuación. Solo se acentúan los monosílabos que requieren tilde diacrítica; se acentúan los adverbios terminados en –mente si el adjetivo del que proce-den la llevan: fácilmentee; se acentúan las segundas palabras de los compuestos si le corresponde llevarla: cortafríos; se acentúna los interrogativos directos e indirectos: ¿qué quieres?, dime qué quieres.

� Los determinantes. Su definición, características y clasificación son semejantes a las estudiadas en lengua gallega.

Páxina 42 de 62

5. Exercicios de autoavaliación

1. Que condición é necesaria para realizar con éxito unha aprendizaxe?

� Ser quen de escribir moi rápido.

� Ler cantos máis libros mellor.

� Posuír unha boa capacidade lectora.

� As dúas primeiras respostas.

2. Que elementos son necesarios para ser lector ou lectora eficaz?

� Ter un proxecto de lectura, comprender ben o que se le, ler rapidamente e ade-cuar a velocidade de lectura ao tipo de texto que se le e á intención coa que se fai a lectura.

� Comprender ben o que se le, ler rapidamente e adecuar a velocidade de lectura ao tipo de texto que se le e á intención coa que se fai a lectura.

� Comprender ben o que se le.

� Ter lido moitos libros.

3. A nosa actitude ante a lectura ten que ser sempre a mesma?

� Si, independentemente do tipo de texto que teñamos diante.

� Depende. É algo totalmente persoal que depende do lector ou a lectora.

� Si, pois se non resulta imposible comprender a maioría dos textos.

� Non. Algúns textos requiren máis concentración (lectura atenta) e outros per-miten unha lectura máis superficial (lectura rápida).

4. Que é a lectura rápida?

� É cando lemos un texto á maior velocidade posible. Neste caso, a súa compren-sión non é relevante.

� É a que se fai sobre un texto cando o que se pretende é ter unha idea xeral do contido dese texto, fixándose nos datos e detalles máis salientables.

� É ser capaz de ler moitos libros ao mesmo tempo.

� É ler un número reducido de páxinas cada vez que lemos unha obra escrita, pa-ra así non ter un exceso de coñecementos.

Páxina 43 de 62

5. Que é a lectura atenta?

� É unha lectura intensiva, tendente a comprender o texto, é dicir, a captar como está organizado ese texto e cales son as ideas principais que se transmiten.

� É un método de lectura que inclúe a lectura rápida, segundo as ocasións.

� As dúas primeiras respostas.

� É ler un texto, polo menos, cinco veces seguidas.

6. Que defectos de lectura debemos suprimir?

� A lectura lenta.

� Depende do tipo de texto que teñamos diante.

� A vocalización, os movementos de cabeza, os movementos de retorno e ir se-guindo co dedo ou cun lapis as liñas do texto que se estea a ler.

� A vocalización, os movementos de cabeza e os movementos de retorno.

7. Que permiten os medios de información dixital?

� Non ter que ler as noticias senón escoitalas no computador.

� Unha actualización constante das noticias e os sucesos que se producen ao lon-go das horas e dos días.

� Facer menos cousas que os medios de información impresos.

� As mesmas posibilidades que os medios de información impresos.

8. Permiten os medios de información dixital que ao texto se lle acheguen elementos multime-dia?

� Non.

� Depende, pero polo xeral non.

� Si. Cantos máis mellor.

� Si.

9. Que efecto colateral produce a inmensa cantidade de información dispoñible nos medios di-xitais?

� Un exceso de información.

� Non produce ningún efecto colateral.

� Que esa información sexa máis rigorosa.

� Que teñamos máis información da que necesitamos.

Páxina 44 de 62

10. Que pode facer na opción Idioma do dicionario do corrector ortográfico de OpenOffice?

� Nada. Déixala tal e como vén por defecto.

� Pór o idioma que un queira sen ter en conta o idioma en que está escrito o texto a corrixir.

� Pór o idioma en que está o texto que se vaia corrixir.

� Consultar varios dicionarios en liña.

11. Que pode facer na opción Engadir do corrector ortográfico de OpenOffice?

� Engadir ao dicionario de galego do OpenOffice a palabra sinalada en vermello, no caso de que a palabra sexa correcta.

� Engadir ao dicionario de galego do OpenOffice a palabra sinalada en vermello, aínda que a palabra sexa incorrecta.

� Engadir máis texto ao que xa temos diante.

� Engadir debuxos e formas ao texto que temos diante.

12. Indique cal das seguintes afirmacións é a correcta.

� Na lingua galega non levan acento gráfico as palabras rematadas en –mente, as formas do demostrativo, os exclamativos e interrogativos directos e indirectos, pero sempre se acentúan os monosílabos.

� Na lingua galega non levan acento gráfico as palabras rematadas en –mente, as formas do demostrativo, os exclamativos e interrogativos directos e indirectos, nin os monosílabos, a excepción dos que precisan acento diacrítico.

� Na lingua galega non leva acento gráfico o primeiro termo das palabras com-postas soldadas, nin manteñen o acento diacrítico as formas verbais que van seguidas dunha forma átona do pronome.

� Na lingua galega leva acento gráfico o primeiro termo das palabras compostas soldadas, e manteñen o acento diacrítico as formas verbais que van seguidas dunha forma átona do pronome.

13. Sinale cal é a serie de palabras acentuadas correctamente na súa totalidade.

� Dás (presente do verbo dar), compre (é mester), cha (che + a), dó (compaixón).

� Dás (de + as), cómpre (é mester), cha (che + a), dó (compaixón)

� Dás (presente do verbo dar), cómpre (é mester), cha (che + a), dó (compaixón).

� Dás (presente do verbo dar), cómpre (é mester), cha (plana), do (de + o).

Páxina 45 de 62

14. Indique cal das seguintes oracións está correctamente acentuada en lingua galega.

� Nos non sabíamos que iades facer vós.

� Nós non sabiamos qué iades facer vós.

� Nós non sabíamos que íades facer vós.

� Nós non sabiamos que iades facer vós.

15. Elixa a opción correcta, canto á forma e á clasificación dos seguintes determinantes en lin-gua galega.

� Estos (demostrativo), calqueira (indefinido), os (artigo indeterminado), meus (posesivo).

� Estes (demostrativo), calqueira (indefinido), os (artigo determinado), meus (posesivo).

� Estes (demostrativo), calquera (indefinido), os (artigo determinado), meus (po-sesivo).

� Estos (demostrativo), calquera (indefinido), os (artigo determinado), meus (personal).

16. Sinale a afirmación verdadeira.

� O artigo indeterminado contrae obrigatoriamente coas preposicións en, de e con, e o determinante demostrativo contrae coas preposicións de, en e co inde-finido outro.

� O artigo indeterminado non contrae obrigatoriamente coas preposicións en, de e con, pero o determinante demostrativo contrae coas preposicións de, en e co indefinido outro.

� O artigo indeterminado contrae obrigatoriamente coas preposicións en, de e con, pero o determinante demostrativo non contrae coas preposicións de, en e co indefinido outro.

� As contraccións en galego pódense empregar de xeito optativo.

17. Sinale a serie de palabras ou frases acentuadas correctamente en lingua castelá.

� Decimoséptimo; díme qué esperas; hábilmente; ¡qué problema!

� Decimoséptimo; dime qué esperas; hábilmente; ¡qué problema!

� Décimoséptimo; dime qué esperas; habilmente; ¡qué problema!

� Decimoséptimo; dime qué esperas; hábilmente; ¡que problema!

Páxina 46 de 62

18. Indique cal é a oración que está correctamente acentuada en lingua castelá.

� No sé por qué se sirvió más te. Difícilmente lo tomará.

� No se por qué se sirvió más té. Difícilmente lo tomará.

� No sé por que se sirvió más té. Dificilmente lo tomará.

� No sé por qué se sirvió más té. Difícilmente lo tomará.

19. Escolla a opción que clasifique correcta e ordenadamente, de esquerda a dereita, os deter-minantes que aparecen na seguinte oración en castelán: Algunos de mis amigos vinieron esta mañana a la manifestación muy cansados del viaje.

� Demostrativo, posesivo, demostrativo, artículo determinado.

� Indefinido, posesivo, demostrativo, artículo determinado.

� Indefinido, posesivo, demostrativo, artículo determinado, artículo determinado.

� Numeral, posesivo, demostrativo, artículo determinado, artículo determinado.

20. Sinale cal das afirmacións é correcta.

� Os determinantes demostrativos indican proximidade, distancia media ou dis-tancia con relación ao falante.

� Os posesivos expresan unha relación indefinida entre o posuidor e o substanti-vo ao que acompañan.

� Os numerais ordinais indican o número ou cantidade exacta das cousas.

� Os numerais cardinais indican a orde ou a posición dos substantivos aos que acompañan.

Páxina 47 de 62

6. Solucionarios

6.1 Solucións das actividades en lingua galega

S1.

� Rubén Ruibal. É o que mellor e máis adecuadamente utiliza os recursos verbais e non verbais pertencentes á comunicación oral. Os outros e outras conferen-ciantes teñen xestos e movementos inadecuados (os brazos cruzados, non se expresan corporalmente...) e ademais o seu discurso é lido; polo tanto, estas ac-cións son incorrectas dentro dun discurso oral ou presentación coma a que te-mos no vídeo.

� O discurso de máis fácil comprensión é o de Rubén Ruibal pois é o conferen-ciante que mellor se desenvolve na comunicación oral, como consecuencia da correcta utilización dos recursos que se dan nese tipo de comunicación.

S2.

O único discurso de tipo estritamente oral é o de Rubén Ruibal, porque emprega os recursos deste tipo de comunicación: non le un texto, senón que mira directa-mente ao auditorio; emprega unha entoación axeitada, elevando o ton cando quere destacar algo; axúdase con xestos faciais e cos movementos das mans para trans-mitir maior expresividade; busca a complicidade dos receptores, provocando al-gunha gargallada con alusións a referencias por eles coñecidas: aos poderes públi-cos, ao Gaiás.

S3.

�� Fragmento A

O neno tiña algo que lles dicir aos outros nenos que andaban a enredar con el na beira-mar. Tiña algo que lles dicir, pero non remataba de dicilo. Por veces poñía cara de malo, cheo como estaba aquel orgullo que non certaba a deixar ceibe. Ata lle rabuñou a outro, así nun pronto, a lle brincar na cara os lampos dunha íntima fogueira.

�� Fragmento B

O neno tiña unha cousa que lles dicir aos outros rapaces que andaban a xogar con el no peirao. Tiña algo que lles dicir, mais non remataba de contalo. Por veces poñía xesto de malo, cheo como estaba daquel orgullo que non certaba a deixar ceibe. Mesmo lle rabuñou a unha nena, así, nun pronto, a lle relucir no rostro os lampos dunha íntima carraxe.

S4.

Sacou do peto un asubío noviño (3), e púxose a chifrar cheo de coraxe. Non o quixo emprestar a ninguén e gar-douno outra volta (6), domeándose moito ao enfonda-la man para demostrar un peto fondo, coma os petos en que se gardan as mellores cousas. (1) seus ollos bulía unha surrisa dubidosa, ninguén sabe se mala (7). Seu pai chegara de Nova York aquel mesmo día. Vírao desembarcar (2). Traxe azul. Viseira (4) A cara forte co-ma unha proa. Branco e grande o dentamio. E nos ollos, (5), ningunha fachenda.

Páxina 48 de 62

S5.

Neno Neno

Orgullo Orgullo

Brincar Brindar

Cara Cara

Fogueira Figueira

Rebuldar Rebuldar

Pai Pai

Adrede Adrede

Proa Broa

Enredar Enredos

Alporizado Alporizado

Gato Gota

Branco Branco

Fachenda Fachada

Xogos Rogos

Emprestar Emprestar

Bágoas Bágoas

S6.

Non require solución.

S7.

Esa noite, Aghata saíu do portal do edificio daquel barrio marxinal envolta no perfume e no clac, clac, dos seus tacóns altos pola beirarrúa, arrimouse ao portal da florería. Lizgaira, elegante, eses dedos de uñas granate que colocan, afiados, a curta melena negra. Esa ollada, triste e chorosa, bordeada de lapis negro e pestanas longas que se mira de esguello no escaparate da boutique, e aí adiante estaba o señor José da froitería arrimado á por-ta, sempre a facer bromas. Os reflexos da lúa, chea e redonda, na cazadora toureira de raso negro, nas curvas do cu no pantalón de napa negra. Semellaba que ía chover. Sente na gorxa o agarimo do lene pano de seda ne-gra, regalo da súa avoa, que aperta o seu pescozo longo, desexable, e contrasta coa blusa vermella. Mirou para o espello, moito lle gustaba verse reflectida no espello do ascensor..

A man dereita leva o cigarro aos beizos vermellos coma o sangue, que fan arder o tabaco, aí estaba co seu chu-petiño, tan tranquiliña, mentres que coa esquerda saca as chaves do coche deportivo. Entra e arranca lanzada na procura de miradas de desexo, un mal momento teno calquera, insinuacións, sorrisos, que remontará con elegancia, como unha gacela a cámara lenta choutando por riba dunha árbore caída. Talmente.

S8.

� lizgaira, cazadora, pescozo, beizos, lanzada, luz, cabeza, cabeza, nariz, despre-zo, zoupón.

� Negra: 3 veces / Portal: 4 veces / Lúa: 4 veces / Nariz: 1 vez.

Páxina 49 de 62

S9.

Cumprirá seguir os pasos que se indican na actividade.

S10.

Texto corrixido: TELO TODO, NON TER NADA

Contouno Borges en forma alegórica no seu célebre relato La biblioteca de Babel. Esa fabulosa biblioteca conti-ña (dito en palabras de hoxe) toda a información posible, porque calquera posible conxunto de palabras estaba nalgún dos seus inagotables anaqueis. Libros bos e malos, mediocres; falsos e auténticos, medio falsos e me-dio verdadeiros: todos. Sóalles a algo?

A Web é a nosa biblioteca de Babel. Pero necesitamos utilizala…

Espigar o fío dun dato que necesitamos, averiguar nesta masa de información de moi diversa procedencia cal é a que nos fai falla: comparala con outra, seguila ata donde nos serve, e non máis alá. Localizar unha terceira e unha cuarta. Sacar conclusións parciais; poñelas en corentena. Buscar logo outra fonte diferente, seguir os seus fíos. Volver sobre as ideas postas en reserva e avanzar en conxunto. Repetir o ciclo unha, dez veces: crear do-cumentos provisionaies, difundilos e recibir a realimentación doutros. Ao final –con sorte- comprender, resumir e actuar.

As operacións que acabamos de describir non son extraordinarias: son as habituais e necesarias en múltiples procesos diarios. E non se limitan á simple procura de información: implican algo máis. […]

Diciamos que a maior parte das operacións intelectuais que utilizan a ferramenta da Web non pretenden só “re-cuperar información”. Intentan construír un coñecemento. Esa é a meta real das persoas, das corporacións e das institucións.

(Millán, José Antonio. La lectura y la sociedad del conocimiento. Federa-ción de Gremios de Editores, 2001. Tradución)

S11.

Cumprirá crear dous textos nas dúas linguas do ámbito e corrixilos, primeiro, co corrector do OpenOffice e, despois, revisalos manualmente. Para finalizar, dében-se imprimir.

S12.

Agora que, curvado por un fardel de anos neboentos, atopei de novo a sortella fronte á casa do triángulo (rúa dos Loureiros 5) e vou ser certamente visitado por Sibila, rememoro a figura esguía daquel inesquecíbel Do-mingos Areal, avantando do esquenzo. E todo comenzara ao saírmos do cine (viramos Metrópolis) e reunír-monos a cear na do Asesino, nunha fría, xeante noite do ano 1925. Concha estivera tímida ás olladas de Ote-ro Espasandín e ás ledas, intrépidas bulras dos convivas excitados por espellantes Ullas e vastos coñacs sen referencia. Lembro cada circunstancia daquela data que os sucedidos posteriores farían horríbel e presente sempre en min. García-Sabell tiña un exame de mañá e alandillou cara Xelmírez; Maside perdeuse antre a fria-xe, ergueito coma un bido; Xesús Bal quixo asistir aos ritos da Quintana e, senlleiro, fixo un adeus e partiu aso-biando o “Paxaro de lume”. Ficamos sos. Domingos Areal e quen redacta esta memoria co corazón nas gorxas. Camiñamos sen rumbo decidido, ambos embrullados nos gabáns, os chapeus afundidos, as paipas fumegantes con orgullo: Rúa do Medio, encastelada de podentes chaminés; Bonaval, coma un tránsito á cinsa e á miseria mesta que cada porta ou xanela bafexaban; os agros de Belvís recibindo xeada e silencio carregado de sauda-des, opaco; os Lagartos, canella tímida se as hai. Algún can latía nos confíns da Compostela maldita mentres voltabamos de cara ao alivio da cidade con armas de pedra e chan lousado, conversando do nazonalismo, do Manoel Antonio, do Huidobro cicabes [...].

�� Á (dúas veces), ás: til diacrítico.

�� Esguía, saírmos, fría, farían, Rúa, latía: hiatos acentuados.

�� Inesquecíbel, horríbel: graves rematadas en –l.

�� Triángulo, metrópolis, reunírmonos, tímida (dúas veces), tránsito: esdrúxulas.

�� Espasandín, mañá, Xesús, corazón, gabáns, chaminés, Belvís, Algún, confíns: agudas rematadas en –n, -s, grupo –ns ou vogal.

Páxina 50 de 62

S13.

� Vímolo cando entraba no salón.

� Fixémolo rapidamente porque era moi fácil.

� O mércores imos plantar unha árbore no xardín.

� Andrés foi ao médico e levou o seu automóbil.

� César estudou música e agora toca moi ben o violín.

� Déitate comodamente no sofá.

� Chamáronme por teléfono?

� Anxo e eu estivemos pegando fotos no álbum.

� Estes son os meus avós. El ten xa oitenta anos.

� A gaiola é o cárcere do paxaro.

S14.

� Nós temos que marchar axiña, xa nos avisaron na casa.

� Dáme a carteira que está enriba da mesa.

� Aínda non é inverno e xa vai moito frío.

� A miña irmá vive fóra de Galicia, pero vén todos os anos pasar aquí as vaca-cións.

� Algunhas persoas só ven a palla no ollo alleo.

� Vós sempre queredes máis, mais eu xa non vos fago caso.

� Fixo un nó no amalló do zapato.

� Se vas á praia, vai pola autoestrada; é moito máis cómoda cá estrada.

� Dixéronlle ao rapaz que baixase da pola da cerdeira, que tiñan moita présa.

� O meu coche consome máis có teu, teño que falar co mecánico.

� Merca unha bola de pan e unha lata de olivas sen óso.

S15.

A man dereita leva o cigarro aos beizos vermellos coma o sangue, que fan arder o tabaco, aí estaba co seu chupetiño, tan tranquiliña, mentres que coa esquerda saca as chaves do coche deportivo. Entra e arranca lanzada na procura de miradas de desexo, un mal momento teno calquera, insinuacións, sorrisos, que remontará con elegancia, como unha gacela a cámara lenta choutando por riba dunha árbore caí-da. Talmente.

S16.

� Limpa a cara _co_ (con + o) pano _das_ (de + as) mans.

� Quedamos _na_ (en + a) cafetería e despois decidimos ir _ao_(a + o) cine.

� Dille __ao_ (a + o) teu avó que corte o cable _coas_ (con + as) tenaces.

� Iamos camiñando _pola_ (por + a) carballeira, cando apareceu teu irmán _polo_ (por + o) carreiro.

Páxina 51 de 62

S17.

� Agardarei por ti nesta (en + esta) esquina.

� Mentres eu traballo nisto (en + isto), ti estuda.

� Non souben nada daquela (de + aquela) moza.

� Eu non quero entrar nese (en + ese) asunto.

� Gardo as lembranzas deses (de + eses) días.

� Diso (de + iso) que dis, eu non creo nin a metade.

� Non quero que me fales mal desas (de + esas) rapazas.

S18.

� Nunha cabeceira horizontal na que figuran as seccións do xornal e as fotos dos colaboradores de opinión co seu nome e o título do artigo debaixo. O resto da páxina divídese en dúas columnas.

� Aparecen os títulos seguintes: También te puede interesar, que inclúe referen-cias a noticias interesantes; Fotos de la noticia, coa foto de Agustín Fernández Paz, relacionada coa noticia principal da páxina; Titulares del día, escolma dos principais titulares do día, e Tienda xornal, coa publicidade de artigos de venda dixital.

� Para que cando leamos a noticia da columna central ou queiramos ir ás diversas informacións que temos na columna da esquerda do xornal esa publicidade non nos moleste, pois sobre todo, o que lle interesa ao lector é ler comodamente a noticia escrita na columna central. A publicidade é algo secundario.

� Porque nela aparece a información máis relevante. Esa información ten que es-tar ben desenvolvida e matizada para que o lector ou lectora se informe ade-cuadamente.

� En que sección do xornal está. Neste caso, na sección cultural.

� A primeira serve para imprimir en soporte papel a noticia que acabamos de ler en soporte dixital. A segunda, lévanos a unha páxina na que podemos enviarlle a un coñecido ou a quen nos interese, mediante e-mail, a referencia da noticia que acabamos de ler no xornal.

� É o zoom. Amplía ou diminúe a tipografía da columna central.

S19.

Un blog, chamado tamén unha bitácora, é un sitio web periodicamente actualizado que compila cronoloxicamen-te textos ou artigos dun ou varios autores, aparecendo primeiro o máis recente, onde o autor conserva sempre a liberdade de deixar publicado o que crea pertinente. O termo weblog provén das palabras web e log ('log' en in-glés = diario). O termo bitácora, en referencia aos antigos cadernos de bitácora dos barcos, utilízase preferen-temente cando o autor escribe sobre a súa vida propia como se fose un diario, pero publicado en internet (en liña).

Habitualmente, en cada artigo dun blog, os lectores poden escribir os seus comentarios e o autor darlles respos-ta, de forma que é posible establecer un diálogo. Non obstante é necesario precisar que esta é unha opción que depende da decisión que tome ao respecto o autor do blog, pois as ferramentas permiten deseñar blogs nos que non todos os internautas –ou mesmo ningún- poidan participar. O uso ou tema de cada blog é particular: hainos de tipo persoal, periodístico, empresarial ou corporativo, tecnolóxico, educativo (edublogs), políticos, etc.

Páxina 52 de 62

S20.

� Texto 2.7. Céntrase na próxima publicación en Xerais da novela do vilalbés Agustín Fernández Paz. A novidade é que se trata dunha novela para adultos nun autor que adoita escribir literatura infantil e xuvenil, aínda que el non é partidario desta clasificación feita polos editores. Inclúe tamén un breve argu-mento da obra.

� Texto 2.8. A noticia refire o recoñecemento do Premio da Crítica Española na modalidade de literatura galega aos autores Marga do Val, polo seu poemario intimista A cidade sen roupa ao sol, e a Víctor Freixanes pola súa novela Ca-balo de ouros, na que recompón os tempos das minas de wolfram despois da Guerra do 36.

S21.

� Resposta condicionada ás lecturas realizadas.

S22.

� Resposta condicionada ás lecturas realizadas.

Páxina 53 de 62

6.2 Soluciones de las actividades en lengua castellana

S23.

fragmento B: La enfermedad más pequeña acostumbraba acabar con ellos. Tenían un miedo loco al resfriado, como muchas tribus de la Amazonía –estornudar de-lante de ellos significaba siempre, ahuyentarlos- pero, a diferencia de otras, no querían sanar cuando caían enfermos. Al primer dolor de cabeza, hemorragia, ac-cidente, se decidía a fallecer. Rechazaban medicarse o dejarse curar. “Para qué, si de todas formas hemos de morir”, contestaban.

S24.

Tome la (4) con las comidas o con algún alimento para evitar (1). Agite bien el frasco antes de cada toma para que el medicamento se (2). No tome este medicamento si es usted alérgico a la ASPIRINA. Si usted tiene o ha tenido (6), dígaselo a su médico antes de iniciar el tratamiento con este medicamento. No beba alcohol mientras dure el tratamiento, porque pueden aumentar los efectos adversos. Procure (3) para el dolor, la fiebre o el res-friado mientras esté tomando este medicamento. Puede aumentar el efecto de los anticoagulantes orales (SINTROM, ALDOCUMAR) y de los antidiabéticos orales. Este medicamento modifica (5); no tome otros medi-camentos sin consultar antes con su médico. En caso de embarazo, especialmente durante el tercer trimestre, evite tomar este medicamento.

1. posibles molestias de estómago. 2. mezcle uniformemente. 3. no tomar aspirina u otros medicamentos. 4. suspensión. 5. la acción de otros fármacos. 6. úlcera de estómago o duodeno.

S25.

Realizar la lectura propuesta.

S26.

La menor enfermedad contraída en sus correrías por el río solía acabar con ellos. Tenían un miedo cerval al ca-tarro, a la gripe y a la pulmonía, como muchas tribus de la Amazonía –estornudar delante suyo significaba siempre, espantarlos y respondían violentamente- pero, a diferencia de otras, se negaban a sanar cuando caían enfermos. Al primer dolor de cabeza, hemorragia, accidente, se disponía a morir entre grandes gritos y aspa-vientos. Rechazaban tomar medicinas o dejarse curar. “Para qué, si de todas maneras hemos de irnos hacia el reino de las tinieblas”, respondían. Sus brujos o curanderos –los seripigaris- eran consultados y requeridos para exorcizar los malos espíritus, los pecados y los daños del alma; pero una vez que éstos se manifestaban en ma-les del cuerpo los tenían poco menos que por irreparables. Era un espectáculo frecuente y divertido, entre ellos, ver que el enfermo se iba a acostar junto al río, a esperar la muerte.

S27.

� No aparece ninguna vez.

� Suspensión: 2 / Fármaco: 1 / Estómago: 3 / Medicamento: 7

S28.

� Él es un gran chico; él sabe lo que hace; él es mi amigo.

� Yo tengo mi libro; él tiene el suyo.

� El primer premio y el segundo son poco para él.

� Tú recibiras tu parte como los demás.

Páxina 54 de 62

� Tú no tienes miedo, tú eres un valiente.

� A mí me gustó mucho tu regalo.

� Si tú no lo paras, se lo llevará todo para sí.

� No sé de quién es, pero no se lo dé a nadie.

� Dé mucho o dé poco, siempre dá algo.

� El té que te estoy preparando es un té estupendo.

� Si no te esfuerzas te quedaras rezagado.

S29.

Estoy en el cuarto de mi madre. Ahora yo soy quien vive aquí. No recuerdo cómo llegué. En una ambulancia, en todo caso en un vehículo. Me ayudaron. Yo solo no habría llegado nunca. Quizás estoy aquí gracias a este hombre que viene cada semana. Aunque él lo niega. Me da un poco de dinero y se lleva los papeles. Tantos papeles, tanto dinero. Sí, ahora vuelvo a trabajar, un poco como antes, sólo que ya no me acuerdo de cómo se trabaja. Tampoco parece que eso tenga mucha importancia. A mí lo que ahora me gustaría es hablar de las cosas que aún me quedan, despedirme, terminar de morirme de una vez. No me dejan. Sí, parece que son va-rios. Pero siempre viene el mismo. Más tarde, más tarde, me dice. Bueno. La verdad es que mucha voluntad ya no me queda. Cuando viene a recoger los nuevos papeles trae los de la semana anterior. Vienen señalados con signos que no comprendo. Tampoco me tomo la molestia de releerlos. Y cuando no he hecho nada no le doy nada y gruñe un poco. Pero no trabajo por dinero. ¿Por qué trabajo? No lo sé. No sé gran cosa, si he de ser franco. La muerte de mi madre, por ejemplo. ¿Había muerto ya cuando llegué? ¿O murió más tarde? Muerta para enterrarla, quiero decir. No lo sé. A lo mejor no la han enterrado todavía. Sea como sea, soy yo el que es-toy en su cuarto. Duermo en su cama. Uso su vaso de noche. He ocupado su lugar. Cada vez debo de pare-cerme más a ella. Sólo me falta tener un hijo. Puede que tenga alguno en cualquier parte [...].

�� Aquí (dos veces), llegué, murió, Quizás: las palabras agudas que terminan en vocal o –s llevan siempre acen-to gráfico.

�� Cómo (dos veces), Por qué: las partículas interrogativas indirectas y directas llevan siempre acento gráfico.

�� Vehículo. Esdrújula. Las palabras esdrújulas llevan siempre acento gráfico.

�� Habría, gustaría, Había, todavía. Hiatos acentuados.

�� Él, Sí (dos veces), mí, sólo, aún, más (cuatro veces), sé (tres veces), Sólo: tilde diacrítica.

S30.

Todos los días miro por la ventana de mi habitación antes de salir a la calle. Me interesa saber el tiempo que hace para ponerme la ropa adecuada. Aquel día, por culpa de las prisas no lo hice. Cuando puse un pie en el exterior, una fuerte lluvia me sorprendió. Me puse como un auténtico pito con solo dar dos pasos. Así que decidí volver a subir a nuestra casa. Por las escaleras tuve un presentimiento. Metí con cuidado la llave en la cerradura y mis sospechas se hicieron realidad. Un des-conocdo se había llevado algunas cosas del salón.

Artículos Posesivos Demostrativos Numerales Indefinidos

Los, la, el, las, un, una, del (contracción) Mi, nuestra, mis Aquel, dos Todos, algunas

S31.

� A mis vecinos les gusta criticar a mis espaldas.

� Ha aparcado un/su coche en el garaje.

� Sus padres vienen este fin de semana.

Páxina 55 de 62

� Esta casa es la que ha comprado Luis.

� Cualquier día cometeré una locura.

� ¡Nos dijimos tantas cosas en tan poco tiempo!

� El primer piso es de nuestros padres; la segunda vivienda aún está en venta.

S32.

� En informática, es el nombre que recibe el texto que en la pantalla de una com-putadora conduce a su usuario a otro texto relacionado. La forma más habitual de hipertexto en documentos es la de hipervínculos o referencias cruzadas au-tomáticas que van a otros documentos. Si el usuario selecciona un hipervíncu-lo, hace que el programa de la computadora muestre inmediatamente el docu-mento enlazado.

� En la parte central de la columna derecha los tres titulares que vienen en letra azul y los dos recuadros que contienen un documento en PDF, poema “Contra la muerte”, y la sección A FONDO, con el artículo “Gonzalo Rojas.

� “Extracto de su discurso cuando recibió el Cervantes” y “El poeta lee uno de sus poemas”. Están destacados en letra azul y situados justo antes del comienzo de la noticia, separados de esta por una línea discontinua.

S33.

�� Texto 3.7. (Fallece el poeta chileno Gonzalo Rojas)

La muerte por infarto cerebral del poeta chileno Gonzalo Rojas a los 93 años. Breve semblanza de su vida y de su obra.

�� Texto 3.8. (Ana María Matute) Referencia al discurso intimista, emotivo y sincero de la autora Ana María Matute tras recibir el Premio Cervantes de manos del Rey.

S34.

� La lectura.

� No, es necesario que las personas los asimilen, y eso no será posible sin habi-lidades avanzadas de lectura.

� Exige combinar nuevos saberes relacionados con las nuevas tecnologías con la habilidad tradicional de la lectura.

� La conclusión está en el último párrafo y es la siguiente: la comprensión y el manejo de las nuevas tecnologías digitales exige cosas nuevas pero presupone las antiguas, especialmente la lectura.

S35.

� Un grupo de personas que se relacionan entre sí y tienen algún tipo de contac-tos, intereses o aficiones en común forman.

� Es una red social de Internet que fundó el 4 de febrero de 2004 Mark Zucker-berg mientras estudiaba en Harvard. En la actualidad cuenta con millones de participantes. Se llama así porque en las universidades americanas es muy co-rriente darle a los alumnos, cuando se inscriben, un libro con los datos funda-mentales y fotos de sus compañeros. Este libro se llama en inglés Facebook, li-bro de caras.

Páxina 56 de 62

� Respuesta libre.

� Respuesta libre, que debe tratar de ser reflexiva.

Páxina 57 de 62

7. Solucións dos exercicios de autoava-liación

1. Que condición é necesaria para realizar con éxito unha aprendizaxe?

�

�

� Posuír unha boa capacidade lectora.

�

2. Que elementos son necesarios para ser lector ou lectora eficaz?

� Ter un proxecto de lectura, comprender ben o que se le, ler rapidamente e ade-cuar a velocidade de lectura ao tipo de texto que se le e á intención coa que se fai a lectura.

�

�

�

3. A nosa actitude ante a lectura ten que ser sempre a mesma?

�

�

�

� Non. Algúns textos requiren máis concentración (lectura atenta) e outros per-miten unha lectura máis superficial (lectura rápida).

4. Que é a lectura rápida?

�

� É a que se fai sobre un texto cando o que se pretende é ter unha idea xeral do contido dese texto, fixándose nos datos e detalles máis salientables.

�

�

5. Que é a lectura atenta?

� É unha lectura intensiva, tendente a comprender o texto, é dicir, a captar como está organizado ese texto e cales son as ideas principais que se transmiten.

�

�

�

Páxina 58 de 62

6. Que defectos de lectura debemos suprimir?

�

�

� A vocalización, os movementos de cabeza, os movementos de retorno e ir se-guindo co dedo ou cun lapis as liñas do texto que se estea a ler.

�

7. Que permiten os medios de información dixital?

�

� Unha actualización constante das noticias e os sucesos que se producen ao lon-go das horas e dos días.

�

�

8. Permiten os medios de información dixital que ao texto se lle acheguen elementos multime-dia?

�

�

�

� Si.

9. Que efecto colateral produce a inmensa cantidade de información dispoñible nos medios di-xitais?

� Un exceso de información.

�

�

�

10. Que pode facer na opción Idioma do dicionario do corrector ortográfico de OpenOffice?

�

�

� Pór o idioma en que está o texto que se vaia corrixir.

�

Páxina 59 de 62

11. Que pode facer na opción Engadir do corrector ortográfico de OpenOffice?

� Engadir ao dicionario de galego do OpenOffice a palabra sinalada en vermello, no caso de que a palabra sexa correcta.

�

�

�

12. Indique cal das seguintes afirmacións é a correcta.

�

� Na lingua galega non levan acento gráfico as palabras rematadas en –mente, as formas do demostrativo, os exclamativos e interrogativos directos e indirectos, nin os monosílabos, a excepción dos que precisan acento diacrítico.

�

�

13. Sinale cal é a serie de palabras acentuadas correctamente na súa totalidade.

�

�

� Dás (presente do verbo dar), cómpre (é mester), cha (che + a), dó (compaixón).

�

14. Indique cal das seguintes oracións está correctamente acentuada en lingua galega.

�

�

�

� Nós non sabiamos que iades facer vós.

15. Elixa a opción correcta, canto á forma e á clasificación dos seguintes determinantes en lin-gua galega.

�

�

� Estes (demostrativo), calquera (indefinido), os (artigo determinado), meus (po-sesivo).

Páxina 60 de 62

16. Sinale a afirmación verdadeira.

� O artigo indeterminado contrae obrigatoriamente coas preposicións en, de e con, e o determinante demostrativo contrae coas preposicións de, en e co inde-finido outro.

�

�

�

17. Sinale a serie de palabras ou frases acentuadas correctamente en lingua castelá.

�

� Decimoséptimo; dime qué esperas; hábilmente; ¡qué problema!

�

�

18. Indique cal é a oración que está correctamente acentuada en lingua castelá.

�

�

�

� No sé por qué se sirvió más té. Difícilmente lo tomará.

19. Escolla a opción que clasifique correcta e ordenadamente, de esquerda a dereita, os deter-minantes que aparecen na seguinte oración en castelán: Algunos de mis amigos vinieron esta mañana a la manifestación muy cansados del viaje.

�

�

� Indefinido, posesivo, demostrativo, artículo determinado, artículo determinado.

�

20. Sinale cal das afirmacións é correcta.

� Os determinantes demostrativos indican proximidade, distancia media ou dis-tancia con relación ao falante.

�

�

�

Páxina 61 de 62

8. Glosario

F �� Facebook

É unha rede social de internet que fundou o 4 de febreiro de 2004 Mark Zuckerberg mentres estudaba en Harvard. Nun primeiro momento o acceso estaba limitado aos propios alumnos da universidade, progresivamente ampliouse a alumnos doutras universidades. Na actualidade calquera persoa maior de 13 anos cunha conta de correo electrónico pode rexistrarse. Conta con 120 millóns de usuarios activos que se poden organizar en grupos e unirse a redes concre-tas, relacionándose segundo a súa situación xeográfica ou académica. O seu nome provén do costume que existe en moitas universidades norteamericanas de dar-lles aos alumnos á súa chegada un libro con fotografías dos alumnos e profesores desa uni-versidade e que recibe o nome en inglés de Facebook, literalmente libro de caras. Existen versións do sitio en diversas linguas, entre elas o galego,.

�� Google

Google Inc. é a empresa propietaria da marca Google, cuxo principal produto é o motor de procura do mesmo nome. Foi fundada o 27 de setembro de 1998 por Larry Page e Sergey Brin (dous estudantes de doutoramento en Ciencias da Computación da Universidade de Stanford). Malia ser o buscador o seu principal produto, a empresa ofrece tamén entre outros servizos: un comparador de prezos chamado Froogle, aínda que logo pasou a chamarse Google Product, un motor de procura para material almacenado en discos locais Google Desktop Search, e un servizo que revolucionou o mundo do correo electrónico gratuíto chamado Gmail. Tamén é famoso o seu programa Google Earth, mapamundi en 3D con imaxes de alta resolución. Re-centemente lanzou a súa versión beta de mensaxería instantánea Google Talk. En outubro de 2006, Google adquiriu a famosa páxina de vídeos YouTube. O 11 de xuño de 2008, Google recibiu o Premio Príncipe de Asturias de Comunicación e Hu-manidades por impulsar unha "xigantesca revolución cultural" que permitiu o "acceso xeraliza-do ao coñecemento". Actualmente Google está traballando en varios proxectos para aumentar o número de usuarios de internet e facilitar os recursos para que estes poidan acceder á rede.

G

�� Google Books Na actualidade, este servizo de Google (en galego: busca de libros de Google) que posibilita a consulta de libros en liña xa dispón dun catálogo en galego, xa sexan clásicos ou escritores e escritoras actuais.

P �� PXOM Plan Xeral de Ordenación Municipal.

S �� Software libre

Segundo a Free Software Foundation (FSF), o software libre está formado por aqueles pro-gramas que teñen unha licenza que dá a todos aqueles que reciban unha copia do programa as seguintes liberdades: �� Liberdade para executar o programa, con calquera propósito. �� Liberdade para estudar o seu funcionamento e adaptalo ás túas necesidades; unha condi-

ción a priori para isto é ter acceso ao código fonte. �� Liberdade para redistribuír copias e así poder axudar o veciño. �� Liberdade para mellorar o programa e publicar as melloras, beneficiándose así toda a

comunidade. Tamén é condición a priori para isto ter acceso ao código fonte.

Páxina 62 de 62

9. Bibliografía e recursos

Bibliografía

� Alarcos Llorach, Emilio, Gramática de la lengua española, Espasa, Madrid, 1999.

� Beckett, Samuel, Molloy, Alianza/Lumen, Madrid, 2007.

� De Toro, Suso, Polaroid, Xerais, Vigo, 2004.

� Dieste, Rafael, Dos arquivos do trasno, Galaxia, Vigo, 2005.

� ILG & RAG, Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, ILG e RAG, Vi-go, 2003.

� ILG & RAG, Vocabulario ortográfico da lingua galega, ILGa e RAG, 2004.

� Méndez Ferrín, Xosé Luis, Crónica de Nós, Xerais, Vigo, 1992.

� Millán, José Antonio, La lectura y la sociedad del conocimiento. Federación de Gre-mios de Editores, 2001 (tradución).

� Vargas Llosa, Mario, El hablador, Seix Barral, Barcelona, 1991.

Ligazóns de internet

� [http://www.anosaterra.org]

� [http://www.elpais.com]

� [http://www.fragmentosgutenberg.blogspot.com]

� [http://www.galicia-hoxe.com]

� [http://www.galipedia.org]

� [http://es.wikipedia.org]

� [http://es.youtube.com]

� [http://lv.galiciae.com]

� [http://gl.openoffice.org/]

� [http://www.xtec.cat/~jgenover/entrada.htm]

� [http://centros.edu.xunta.es/iesoteropedrayo.ourense/dptos/gal/exercicios.htm]

� [http://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/exercicios/ortografia.htm]

� [http://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/morfoloxiaexercicios.html]

� [http://www.ciudadseva.com/textos/cuentos/esp/cortazar/continui.htm]

� [http://www.ciudadseva.com/textos/cuentos/esp/quiroga/deriva.htm ]

� [http://aperezmorte.blogia.com/2006/111201-la-felicidad-un-cuento-de-andres-neuman-.php]

Documents

Com Unidade 03r