Communication · การสื่อสารของมนุษย์ จ าแนกได้ 3 ประเภท ดังนี้ 1.4.1 การสื่อสารตามจ

บทท 1 การสอสาร ( Communication )

วตถประสงคการเรยนร 1. นกศกษาบอกความหมายและความส าคญของการสอสาร องคประกอบของการสอสาร และสอทใชในการสอสาร 2. นกศกษามความรความเขาใจในการสอสารเชงวจนะ และอวจนะ 3. นกศกษาเลอกใชรปแบบการสอสารไดอยางมประสทธภาพ

สาระส าคญของการเรยนร

มนษยมธรรมชาตทตองการอยรวมกนเปนกลม ตองการความรก ความเขาใจและความไววางใจจากกลมและบคคลอน การสอสารจงเปนสงส าคญทชวยใหมนษยไดรบสงเหลานน การสอสารชวยใหมนษยเกดความพงพอใจ ความเขาใจกน ความรสกทดตอกน และไววางใจกน

การสอสารของมนษยนนไดรบการพฒนาตลอดเวลาอยางตอเนองจากอดตจนถงปจจบน ไมวาจะสมยโบราณหรอสมยปจจบนตางมจดมงหมายเพอสรางความเขาใจใหเกดขนระหวางกน การสอสารเปนการสอสารความคดของคนหนงหรอกลมหนง เพอจะใหบคคลอนทราบวาตองการอะไรหรอตองการสออะไร วธในการสอสารจงมการพฒนามาตลอด และมความยงยากซบซอนมากขนโดยเฉพาะในสงคมปจจบน ซงไดมการสรางเครองมอและอปกรณตาง ๆ มากมายเปนเครองมอชวยท าหนาทในการสอสาร อยางไรกตามในฐานะทเปนมนษยซงตองใชการสอสารอยตลอดเวลา จงจ าเปนตองทราบเกยวกบ ความหมายและความส าคญของการสอสาร องคประกอบของการสอสาร สอทใชในการสอสาร การสอสารเชงวจนะและอวจนะ เพอน าความรมาปรบปรงและพฒนาการสอสารใหมประสทธภาพมากยงขน

เอกสารประกอบการสอน วชา GE 125 การสอสารและมนษยสมพนธ

2

1.1 ความหมายของการสอสาร การสอสาร ตรงกบภาษาองกฤษวา Communication แปลความเปนภาษาไทยและใชกนหลายค า เชน การตดตอสอสาร การสอความหมาย การสอสาร ถาแปลตามรปศพทเดม การสอสาร หมายถง กจกรรมทมงสรางความรวมมอหรอคลายคลงกนใหเกดขนระหวางบคคลทเกยวของ นอกจากนยงมผใหความหมายไวตาง ๆ กน ดงน ปรมะ สตะเวทน ( 2537 : 7 ) กลาววา การสอสาร คอ กระบวนการของการถายทอดสาร ( Message ) จากบคคลฝายหนงซงเรยกวา ผสงสาร ( Source ) ไปยงบคคลอกฝายหนงซงเรยกวา ผรบสาร ( Receiver ) โดยผานสอ ( Channel ) ราตร พฒนรงสรรค (2542 : 165 ) กลาววา การตดตอสอสาร คอ กระบวนการถายทอดหรอแลกเปลยนความคด ขอมล ขอเทจจรง หรอความรสกซงอาจเปนรปของค า ตวอกษร สญลกษณ เรยกวา ขาวสาร บคคลฝายหนงเรยกกวา ผสงสาร สงไปยงบคคลอกฝายหนง เรยกผรบสาร โดยผานสอตาง ๆ เพอใหบคคลหรอกลมบคคลอนไดเขาใจความหมายตามเจตนาทตองการ และชวยปองกนความเขาใจผดระหวางกนและกนอกดวย วรช ลภรตนกล ( 2546 : 159 ) กลาววา การสอสาร คอ กระบวนการในการสงผานหรอสอความหมายระหวางบคคล สงคมมนษยเปนสงคมทสมาชกสามารถใชความสามารถของตนสอความหมายใหผอนเขาใจได โดยแสดงออกในรปของความตองการ ความปรารถนา ความรสกนกคด ความร และประสบการณตาง ๆ จากบคคลหนงไปสอกบคคลหนง จากทกลาวมาขางตนสรปไดวา การสอสาร หมายถง กระบวนการในการสงสาร หรอ แลกเปลยนขาวสาร ความคด ความรสกระหวางบคคล เนนความสมพนธของมนษย ซงกระบวนการทเกดขนนนเพอสรางความเขาใจอนดตอกน

1.2 ความส าคญของการสอสาร

การสอสารมความส าคญตอมนษย 5 ประการ สรปไดดงน 1.2.1 ความส าคญตอชวตประจ าวน

การสอสารมบทบาททส าคญยงตอชวตประจ าวน ในวนหนงเราใชการสอสาร ตลอดเวลา ทงการสอสารกบตนเอง การสอสารกบผอน ตงแตบคคลในครอบครว กลมเพอนผรวมงาน และทกกจกรรมในการด ารงชวต กตองใชการสอสารทงนน จงสรปไดดงน 1) การสอสารท าใหเราสามารถรบรความรสกนกคดและความตองการของบคคลอนได 2) การสอสารท าใหเกดความสมพนธทดตอกน เพราะการสอสารเปนสวนหนงในการสรางความสมพนธกบบคคลอน ตงแตการสรางความสมพนธในครอบครว และบคคลตาง ๆ ในสงคม


3

3) การสอสารท าใหเกดการพกผอนหยอนใจ ความสนทรย การผอนคลายอารมณและเกดความเพลดเพลนทางจตใจ และความสขในชวต 4) การสอสารชวยในการสรางเอกลกษณของบคคล ท าใหเขาใจตนเองและผอน รจกแสดงออกพฤตกรรมในดานตาง ๆ รวมทงท าใหรจกบทบาทของตนเองและผอน

5) การสอสารท าใหเกดการเรยนร การแลกเปลยนความร สงผลตอการพฒนา ดานสตปญญา ความถนด ความสนใจ ทกษะตาง ๆ ในการด าเนนชวต และมโลกทศนมากขน 6) การสอสารชวยใหเกดแรงจงใจ ท าใหเกดความหวง การสรางก าลงใจและการสรางเปาหมายในชวต

7) การสอสารชวยสอดสองดแลสงแวดลอมและท าใหทราบถงการเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขน ซงเปนขอมลหรอขาวสาร แลวมการน ามาเผยแพรหรอแลกเปลยนกน ซงท าใหเกดการรบรขอมล และปรบตวใหเขากบสถานการณตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม รวมทงยงเปนการรวมชวยกนดแลและอนรกษสงแวดลอมดวย

การอยรวมกนมการสอสารเสมอ ในแตละกจกรรมของชวตมนษย


4

1.2.2 ความส าคญตอความเปนสงคม มนษยรวมตวกนเปนกลมสงคมไดตงแตสงคมเลกระดบครอบครว จนถงสงคม

ทใหญระดบประเทศและระดบโลกได กเพราะอาศยการสอสารเปนพนฐาน เมอมนษยอยรวมกนและด าเนนชวตรวมกน กยอมตองมขอตกลงกน โดยก าหนดเปนระเบยบ กตกาตาง ๆ เพอใชเปนกฎเกณฑตาง ๆ ของสงคม ท าใหสงคมนน ๆ ด ารงอยได และมนษยกใชการสอสารท าใหเกดความเขาใจกนอนดตอกน และการทสงคมมนษยไดรบการพฒนามาตลอดเวลาและอยางตอเนอง กเพราะใชการสอสารเปนสายใยแหงการสบทอดวฒนธรรม ประเพณ ความรสกนกคดของคนรนหนงมาสคนอกรนหนงอยาง

1.2.3 ความส าคญตออตสาหกรรมและธรกจ

ภาคอตสาหกรรมและธรกจ ตงแตขนตอนการตลาด การขาย การจดหา วตถดบ การวางแผนการผลต การผลต การเงน การบญช และการบรหารงานบคคล ตองใชการสอสารทกขนตอน นบตงแตการสอสารกนระหวางบคคล จนกระทงถงการสอสารกบมวลชน เชน การโฆษณา ประชาสมพนธ โดยเฉพาะในปจจบนการสอสารไดเขามามบทบาทส าคญและกลายเปนเรองจ าเปนมากดานธรกจ รวมทงไดมการน าเทคโนโลยใหม ๆ มาใชในการสอสารมากมาย

การสอสารกบเยาวชนคนรนหลง ใหเหนถงชวตคนไทยในวถชนบท


5

1.2.4 ความส าคญตอการปกครอง การปกครองไมวาจะเปนการปกครองระดบใด หรอการปกครองระบอบใดกตาม

ผปกครองและผถกปกครอง จะตองมการตกลงรวมกนในกฎเกณฑหรอระเบยบตาง ๆ ผปกครองตองเผยแพรขาวสารเหลานใหผถกปกครองทราบทงทางตรงและทางออม รวมทงประชาชนหรอผถกปกครองกจะตองสอสารเรองตาง ๆ ไปยงผปกครองดวย เพอความสงบสขของบานเมองเปนส าคญ

1.2.5 ความส าคญตอการเมองและเศรษฐกจ ทกประเทศมการตดตอสอสารกนทงทางดานการเมอง และเศรษฐกจ

และปจจบนมหนวยงานหรอองคกรของแตละประเทศ ทท าหนาทตดตอสอสารขาวการเมองและเศรษฐกจทงในประเทศและระหวางประเทศ เพอการสรางเครอขายหรอพนธมตร ซงการสอสารมวลชนกเขามามบทบาทรวมดวยเชนกน

1.3 องคประกอบของการสอสาร

องคประกอบของการสอสาร ประกอบดวย ผสงสาร(Sender) สารหรอขอมล(Message) และผรบสาร( Receiver) โดยผสงสารจะสงสารผานสอตาง ๆ เชน ค าพด กรยาทาทาง การเขยน รปภาพ หรอสญลกษณ ฯลฯ ซงสามารถแสดงไดดงภาพ

แผนภมท 1.1 องคประกอบของการสอสาร

สอ ไดแก - ภาษาพด (วาจา) เชน ค าพด เพลง ค ากลอน ฯลฯ - ภาษาเขยน เชน จดหมาย ขอความอเมล ฯลฯ - ภาษาทาทาง - สญลกษณ / รปภาพ - สอธรรมชาต เชน อากาศ แสง - สอเทคโนโลย เชน ไมโครโฟน วทย โทรทศน โทรศพท

ผสงสาร สาร (ขอมล) ผรบสาร สอ

ปฏกรยาตอบสนอง / ขอมลยอนกลบ


6

จากแผนภมจะเหนวาการสอสารจะตองมองประกอบทง 4 ประการ ท างานรวมกน โดยมผสงสาร สงสาร (ขอมล) มสอเปนตวน าสาร หรอขอมลจากผสงสารไปยงผรบสาร ซงผรบสารกจะรบสารนนและมปฏกรยาตอบสนองกลบไป หากปฏกรยาตอบสนองเปนไปตาม ทผสงสารตองการถอวาการสอสารนนสมฤทธผล และหากปฏกรยาตอบสนองไมเปนไปตามทผสงสารตองการถอวาเปนการสอสารทไมสมฤทธผล

การสอสารทสมฤทธผลทด คสอสารเกดความพงพอใจและเขาใจกนตลอดเวลาทสอสารกน

นน ในการสอสารตองเลอกค าทเหมาะ ไดความหมายทตองการ และเหมาะกบบคคล เหมาะกบโอกาสอกดวย ดงนนกอนสอสารกนทกครง ผสงสารควรมความรเรองมนษยสมพนธ กจะชวยใหการสอสารมสมฤทธผลมากทสด ดงท มลลกา คณานรกษ (2547 : 1 ) กลาววา สารอยางเดยวกน ถาสงสารใหผรบสารในโอกาสทตางกน อาจไดผลสมฤทธทตางกน หรอแมแตในโอกาสเดยวกน แตผรบสารตางกนกอาจรบรสารนนตางกน ตามหลกจตวทยาเกยวกบแรงจงใจ ทศนคต อารมณ การรบร บคลกภาพ ฯลฯ ของผรบสาร การเขาใจจตวทยาของบคคลทตองการสอสารดวยจงเปนสงจ าเปน

การรวมประชมระหวางคณะผบรหารโรงเรยนสเหราทรายกองดน กบคณาจารยมหาวทยาลยเกษมบณฑต

ระดมความคดและวางแผนงานโครงการพฒนาศกยภาพเยาวชน ภาพถาย เมอ 22 กรกฎาคม 2553


7

1.4 ประเภทของการสอสาร การสอสารของมนษย จ าแนกได 3 ประเภท ดงน

1.4.1 การสอสารตามจ านวนหรอลกษณะของผรบสาร 1.4.2 การสอสารตามทศทาง 1.4.3 การสอสารตามวธการ ทงนจะกลาวรายละเอยดประเภทของการสอสารตามล าดบ ดงน 1.4.1 การสอสารตามจ านวนหรอลกษณะของผรบสาร แบงออกเปน 7 ประเภท

ไดแก 1.4.1.1 การสอสารภายในบคคล ( Intra-personal Communication ) คอ การสอสารของบคคลคนเดยว อาจเปนการพดกบตนเอง การมปฏกรยาของบคคลในสถานการณตาง ๆ เชน การคดถงเรองราวตาง ๆ การรองเพลงฟงคนเดยว การเขยนแลวอานคนเดยว เปนตน 1.4.1.2 การสอสารระหวางบคคล ( Inter-personal Communication ) คอการสอสารทประกอบดวยบคคลตงแตสองคนสอสารกนในลกษณะบคคลตอบคคล อยางมวตถประสงค หรอเพอความสมพนธระหวางบคคล

1.4.1.3 การสอสารกลมยอย ( Small-group Communication ) คอ การสอสารระหวางบคคลตงแตสองคนขนไป แตไมเกน 25 คนมารวมกน เพอการประชม หรอท ากจกรรมใด ๆ มการแสดงกรยาโตตอบกน การลงมตเหนดวยหรอไมเหนดวย และเกดการมสวนรวมในการสอสาร

1.4.1.4 การสอสารกลมใหญ ( Large-group Communication ) คอ การสอสาร ระหวางคนจ านวนมาก ซงอยในทเดยวกนหรอใกลเคยงกน เชน การอภปรายในหองประชม การพดหาเสยง การสอนนกศกษา การเขาชมการแสดงตาง ๆ เปนตน การสอสารกลมใหญโอกาสทผสงสารและผรบสารจะแลกเปลยนความคดเหนกนโดยตรงมนอย 1.4.1.5 การสอสารในองคกร ( Organization Communication ) คอ การสอสารระหวางบคคลทเปนสมาชกขององคกรหรอหนวยงาน ใหบรรลเปาหมายขององคกรหรอหนวยงาน 1.4.1.6 การสอสารมวลชน ( Mass Communication ) คอ การสอสารกบมวลชนจ านวนมากในขณะเดยวกนพรอม ๆ กน โดยมสมาชกของมวลชนแตละคนอยในทตางกน เพอใหขาวสารไปถงมวลชนไดพรอมกน จงตองอาศยสอทเขาถงประชาชนจ านวนมากไดในเวลาอนรวดเรว


8

1.4.1.7 การสอสารระหวางประเทศ ( International Communication ) คอ การสอสารระหวางบคคลทมความแตกตางกนในเรอง เชอชาต ภาษา วฒนธรรม การเมอง หรอสงคมระหวางประเทศตาง ๆ

ลงไกร แหงบานไทยสามคค อ.วงน าเขยว จ.นครราชสมา สรางความสขใหกบตนเอง จากการเลนกตารและรองเพลง

และสอสารใหกบนกชอปฯ ทตลาดผกไรสารฯ ขางสวนนนเอง ( หมวก - แดง เสอ – เหลอง เสมอนจะสออะไรบางอยาง )

ภาพถายเมอวนท 27 กรกฎาคม 2553


9

เมอเราอยคนเดยว การสอสารภายในบคคลจะท างานมากกวาสวนอน เพราะเราตองนกคด พดคนเดยว มความคด มจนตนาการตาง ๆ แมแตการนกถงเรองราวตาง ๆ จะเปนไปตามการสงการของสมองหรอประสาทสวนกลาง แตเมอเราตองพบปะกบผคน ตองมความสมพนธกบคนอนตงแตสองคนขนไป ไมวาจะเปนการสอสารเพอวตถประสงคใดกตาม ฝายหนงเปนผสงสารอกฝายจะเปนผรบสาร การสอสารอาจเปนไปเพอการแลกเปลยนขอมล ขาวสาร หรอถายทอดอารมณความรสก เพอสรางความสมพนธ เมอนนการสอสารระหวางบคคลจงเปนสงทตองน ามาใช

ดงนนเราควรใหความสนใจและรจกเลอกใชการสอสารในรปแบบตาง ๆ ใหเกดประสทธภาพสงสด และมขอควรระมดระวงในเรองการสอสาร เชน “อยคนเดยวใหระวงความคด อยกบหมมตรตองระวงค าพด” หรอ “ควรคดกอนพด ไมใชพดแลวคอยมาคดภายหลง”

1.4.2 การสอสารตามทศทาง แบงเปน 4 ประเภท

1.4.2.1 การสอสารจากบนลงลาง ( Up-Low ) ไดแก การสอสารจากบคคลทม ต าแหนงหรอสถานภาพสงกวา ไปยงบคคลทมต าแหนงหรอสถานภาพต ากวา เชน มค าสงหรอขาวแจงใหทราบจากพอแมไปยงลก หรอจากหวหนางานไปยงลกนอง เปนตน

1.4.2.2 การสอสารจากลางขนบน ( Down-Flow ) ไดแก การสอสารจากบคคลทมต าแหนงหรอหรอสถานภาพต ากวา ไปยงบคคลทมต าแหนงหรอสถานภาพสงกวา เชน ลกขอเงนหรอขออนญาตไปเทยวจากพอแม นกศกษาท าบนทกเรองลงทะเบยนเรยนเสนอขออนญาตจากอาจารยทปรกษา พนกงานท าบนทกเรองงานเสนอขออนมตผานหวหนาฝายและผจดการตามล าดบ เปนตน

1.4.2.3 การสอสารในแนวราบ ( Horizontal Flow ) ไดแก การสอสารในระดบเดยวกน จากบคคลทมต าแหนงหรอสถานภาพในระดบเดยวกนหรอใกลเคยงกน เชน นกศกษาคยกบเพอนกอนเขาหองเรยน สามบอกภรรยาวาวนนจะกลบบานค า พนกงานปรกษาเรองสวนตวกบเพอนพนกงาน เปนตน

นกศกษาเสนอความคดเหนในชนเรยน


10

1.4.2.4 การสอสารแบบผสม ( Mix Flow ) ไดแก การสอสารทางโทรศพทหลายสาย หรอการจดประชมทางวดทศน ( Video Teleconference ) ซงเปนการสอสารหลายทศทาง และน าสอททนสมยมาใชในการสอสารดวย

1.4.3 การสอสารตามวธการ แบงเปน 3 ประเภท

1.4.3.1 การสอสารทางเดยว ( One - way Communication ) ไดแก การออก ค าสงหรอแจงใหทราบจากผสงสารไปยงผรบสาร โดยผรบสารไมมโอกาสสอบถามหรอตอบโตกลบ เชน หวหนางานสงงานลกนอง ผจดการมประกาศหามสบบหรในทท างาน เปนตน

1.4.3.2 การสอสารสองเดยว ( Two - way Communication ) ไดแก การ แจงขาวและขอมลใหทราบจากผสงสารไปยงผรบสาร และเปดโอกาสใหผรบสารซกถามได เชน ประธานรนพไดเรยกนอง ๆ ทกชนปประชม เพอแจงขาวคราวเกยวกบกจกรรมของคณะฯ และเปดโอกาสใหนองๆ ไดซกถาม หรออาจารยไดชแจงมอบหมายงานกลม และใหสมาชกกลมไดซกถามขอสงสยตาง ๆ หรอหวหนางานประชมรวมกบลกนองเพอปรกษาหารอเรองงาน เปนตน

1.4.3.3 การสอสารแบบผสม ( Mix - way Communication ) ไดแก การออก ค าสงหรอแจงขาวและขอมลใหทราบจากผสงสารไปยงผรบสาร โดยใชสอหรอมปฏสมพนธกบขอมลได เชน อาจารยสงงานทางอนเทอรเนตและใหนกศกษาสงงานผานอนเทอรเนต มหาวทยาลยแจงขาวประชาสมพนธผานเสยงตามสาย โทรทศนวงจรปด หรอเวปของมหาวทยาลย เปนตน

การเรยนการสอนในชนเรยน ทใชการสอสารหลากหลายประเภท


11

1.5 รปแบบของการสอสาร การสอสารสามารถแบงไดหลายประเภทดงรายละเอยดขางตน และถาจดแบงตามสญลกษณกสามารถแบงไดเปน 2 รปแบบ ดงน

1.5.1 การสอสารทใชถอยค า หรอการสอสารเชงวจนะ ( Verbal Communication) คอ ภาษาพดและภาษาเขยนทเปนถอยค าของมนษยในแตละกลม สงคม หรอชาต สรางขนโดยมขอตกลงรวมกนเพอวาภาษาเหลานนแทนมโนภาพของสงตาง ๆ ภาษาพดพดจะใชเสยงผกเปนถอยค า และภาษาเขยนจะใชตวอกษรประสมเปนถอยค า “ภาษาถอยค าจงเปนภาษาทมนษยสรางขนอยางมระบบ มหลกเกณฑทางภาษาหรอไวยกรณ ซงคนในสงคมนนตองเรยนรทจะเขาใจและใชภาษาในการฟง พด อาน เขยนและคด (อวยพร พานช และคณะ ,2539 อางถงใน มลลกา คณานรกษ, 2547 : 5 ) การใชการสอสารเชงอวจนะ หรอภาษาถอยค าดงท เปลอง ณ นคร ( 2515 : 4 ) กลาววา “เมอเราพดกบเพอน พดกบลก พดกบเมย พดกบนาย พดกบคร เรายอมใชค าพดไมเหมอนกน การวางตวตอบคคลนนกไมเหมอนกน ถาใครไปพดกบนายเหมอนพดกบเพอน คนนนเหนจะไมมความเจรญแน” ดงนนการสอสารจงเปนเรองทตองใหความส าคญ โดยเฉพาะภาษาพดดงค าทวา “ปากเปนเอก เลขเปนโท หนงสอเปนตร” และ “คารมเปนตอ รปหลอเปนรอง” การสอสารทประกอบดวยการใชอารมณและแสดงความรสกออกมาในการพด อาน และการเขยนกตาม เชน พดเสยงสนหรอยาว ดงหรอเบา การเนนเสยง หรอพดแบบมหางเสยงหรอไมม เปนการแสดงถงความสภาพหรอกาวราวของผพดไดเชนกน

1.5.2 การสอสารทไมใชภาษาถอยค า หรอการสอสารเชงอวจนะ ( Non –verbal Communication ) ไดแก การใชอากปกรยาทาทางทเรยกวา“ภาษากาย” ซงเปนการแสดงพฤตกรรมตาง ๆ ออกมาใหเหน สวนวตถและสญลกษณตาง ๆ นน เรยกวา “ภาษาวตถ” ซงเปนการสอสารเพอความเขาใจทตรงกน แบงออกเปน

1.5.2.1 ภาษากาย หรอ ภาษาทาทาง 1.5.2.2 ภาษาวตถ 1.5.2.3 ภาษาธรรมเนยมและมารยาท

มรายละเอยดดงน 1.5.2.1 ภาษากาย ( Physical Language ) ประกอบดวย

1) สายตา ( Eye Contact ) ไดแก การมอง การสบตา การจอง การท าตาเชอม หรอตาขวาง เปนการสะทอนถงความรสกของผพดได ดงค าทวา “ดวงตาคอหนาตางของหวใจ” เชน บคคลทพดโกหกมกจะพดแลวไมสบตากบผทตนพดดวย บคคลทมความรสกผดปกต อาจจะสงเกตไดจากดวงตาของบคคลนน


12

2) การแสดงสหนา ( Facial Expression ) ไดแก การแสดงออกทางสหนาอนแสดงถงลกษณะอารมณ เชน บคคลทมอารมณดใจ สบายใจ จะแสดงสหนาเปนบวก หากมอารมณโกรธ ไมพอใจ กจะแสดงสหนาเปนลบ เปนตน

3) การแสดงอากปกรยาทาทาง ( Gestures )

ไดแก การใชสวนของอวยวะของรางกายเคลอนไหวในลกษณะตาง ๆ เชน การกวกมอ การชสองนว การพยกหนา

4) ระยะหางของบคคล

( Personal Space ) ไดแก การรกษาระยะหาง ของรางกายระหวางบคคล ซงแสดงถงระดบความ สมพนธของบคคลได เชน ถาบคคลใดชอบพอกนหรอสนทสนมกนกจะนงใกลชดกน เปนตน

ภาษากายอาจเรยกอกอยางหนงวา ภาษาทาทาง ( Body Language ) ในการสอสารกบบคคลอน ภาษากายควรสอดคลองกบกบภาษาถอยค าดวย อยางไรกตามการท าความเขาใจบคคลอน ถาพจารณาจากภาษาทาทางเพยงอยางเดยวกอาจเขาใจบคคลผดพลาดได เพราะบางคนมความช านาญในการปนสหนา ปกปดความรสกของตนเองไว คดอกอยางพดอกอยาง หรออาจหลอกผอนไดเสมอๆ ดงนนในการสอสารกบบคคลควรพจารณาภาษากายและภาษาถอยค า ควบคกนไปดวย


13

ตวอยาง ภาษากายในลกษณะตางๆ สอความหมายไดดงน

การใชสายตา

ท าตาเศรา ละหอย แสดงวา เศรา หมดหวง เสยใจ

ท าตาหวาน ตาซง ตาเจาช แสดงถง อารมณรก

ท าตาลอกแลก ไมหยดนง แสดงถง มเลหเหลยม

ท าตาถมงทง จองตา แสดงวา ก าลงโกรธ

ไมสบตาคน แสดงวา ก าลงท าความผด

การแสดงสหนา

ขมวดคว แสดงวา ไมพอใจ สงสย ไมเขาใจ

ยกคว แสดงวา ยวเยา ลอเลยน

เมมรมฝปาก แสดงวา ใชความคด ใจจอใจจอ โกรธ อากปกรยาทาทาง

สนขา ไมวาจะนงหรอยน แสดงวา ไมมนใจในตนเอง

ผดลกผดนง แสดงวา วตกกงวล ตดสนใจไมได รอคอยเปนเวลานาน

เกาศรษะ แสดงวา ท าสงใดพลาด ไมถกใจ หงดหงด

คอตก หอไหล แสดงวา ทอแท หมดก าลงใจ รสกส านกผด

มออยไมนง (จบโนน-จบน) แสดงวา เกอเขน กระดากอาย วาเหว เหงา

การลบหลง โอบไหล กอด แสดงถง ความสนทสนม เอาใจชวย หวงใย รก

การจบมอ แสดงถง ความเขาใจดตอกน

ระยะหางระหวางบคคล

ระยะใกลชด แสดงถง ความสมพนธทใกลชด สนทสนม ระยะหางกน แสดงถง ความเกรงใจ ไมคนเคย


14

1.5.2.2 ภาษาวตถ ( Object Language ) คอ การตความหมายของวตถและสญลกษณตาง ๆ เพอสอความหมายไปยงผทเกยวของ ไดแก 1) วตถประเภทโครงสรางของรางกาย ( Body ) บคคลทมโครงสรางสงใหญ จะสอความหมายถง ความแขงแรง ความนาเกรงขาม การใหความคมครอง ในทางตรงกนขาม บคคลทมโครงสรางรางกายเตย ผอม และเลก จะสอความหมายถง ความออนแอ ความนารก ตองใหการดแลทนถนอม เปนตน

2) วตถประเภททประกอบเปนบคลกภาพ ( Personality ) บคคลจะเลอกใชวตถลกษณะตาง ๆ มาประกอบเปนบคลกภาพของตนเอง เชน เสอผาสสรรตาง ๆ แบบรปทรง ตลอดจนรอง เท า กระ เป า ซ ง ส อถ งความหมายของนสย คานยม รสนยม และความเปนระเบยบเรยบรอย ซงประกอบเปนบคลกภาพของบคคลนน

3) วตถประเภททมความหมายเฉพาะ ( Specific ) และความหมาย

ไมเฉพาะเจาะจง ( Non Specific ) วตถทมความหมายเฉพาะ เชน ดอกมะล สอความหมายถง พระคณของแม ดอกกหลาบ สอความหมายถง ความรก ดอกบว สอความหมายถง การระลกถงคณของพระพทธ พระธรรม และพระสงฆ ส าหรบวตถประเภทความหมายไมเฉพาะเจาะจง ( Non Specific ) มกเปนวตถทวไป ไดแก กระจก ผาเชดหนา กรรไกร ฯลฯ เชน กระจก ถามอบสงของดงกลาวใหกบบคคลใดกตาม ผรบอาจสอความหมายวา ผใหปรารถนาด ใหของเพอไปใชประโยชน ในทางตรงกนขาม ผรบอาจสอความหมายวา ผใหกลาววาตนเปนไมไดเรอง เปนคนทแยมาก ตองใหกระจกชวยสองใหเหนความ


15

ไมไดเรองของตนเอง ผรบอาจจะโกรธหรอไมพอใจกได ทงนขนอยวาแตละคนจะใหความหมายอยางไร 1.5.2.3 ภาษาธรรมเนยมและมารยาท (Etiquette and Manners) ภาษาธรรมเนยมและมารยาท เปนการแสดงพฤตกรรมตามธรรมเนยมและมารยาทของสงคมนน เชน ธรรมเนยมไทย “ใครไปถงเรอนชานตองตอนรบ” ดงนนเมอมบคคลมาทบานกจะยกน าหรออาหารมาใหดมกน พดคยดวยรอยยมและไมตรจต เพอแสดงถงการเปนเจาบานทด สวนมารยาท เชน การไหว จงมการปฏบตในลกษณะ “การไป-มา ลา-ไหว” หรอมารยาทในการรบประทานอาหาร ไมพดขณะทก าลงเคยวอาหารหรออาหารยงอยในปาก เปนตน การสอสารเชงวจนะและอวจนะ เปนการสอสารทบคคลใชอยางตอเนอง ตลอดเวลา จงสรปประโยชนของการสอสารทง 2 รปแบบ ไดดงน

ประโยชนของการสอสาร

เชงวจนะ เชงอวจนะ

1. ถอยค า ไมวาจะเปนการพด การเขยน เปนสอแทนความจรงจากมนษยทงภายใน และภายนอก ประกอบดวยสถานการณ ความคด อารมณ และความรสก 2. ไดสาระหรอประเดนทตองการสอสาร อยางตรงไปตรงมา 3. สรางความเขาใจในการสอสาร 4. มอ านาจในการจงใจและโนมนาวใจ 5. ท าใหทราบถงอดตทผานมา และบอกถง ความเปนปจจบน รวมทงแนวโนมของ อนาคตได

1. ชวยบอกความตองการในการสอสาร โดยไมตองใชค าพด 2. ชวยย าความหมาย เชน การพยกหนา การสายหนา การโบกมอ การชหนา เปนตน ประกอบการใชค าพด จะท าให เกดความหนกแนนในการสอสารเรองนน 3. ท าใหเกดความรสกซาบซง ประทบใจ และสรางสสนในการสอสาร 4. แสดงถงความสามารถในการสอสารของ บคคลได

ความสมพนธระหวางการสอสารเชงวจนะและการสอสารเชงอวจนะนน การสอสารเชงอวจนะมกจะไมปรากฏโดยล าพง แตจะปรากฏควบคกบการสอสารเชงวจนะเสมอ จงกลาวไดวามความสมพนธกนในลกษณะดงน


16

1) ใชแทนค าพด ดวยการแสดงกรยาอาการ ทาทาง หรอสหนา เชน การยม การท าสหนานงเฉย เปนตน

2) ใชขยายความ เชน เมอพดวา “ไมไป” พรอมกบสายหนาไปดวย 3) ใชย าความหมาย เชน เมอพดวา “ฉนชอบเธอ” พรอมกบสงสายตาทแสดงถง

ความนยมและชนชมดวย 4) บอกถงความขดแยง เปนการสอสารเชงอวจนะทตรงขามกบความเปนจรง เชน การนดหมายกน เมอคนดมาสายมกจะชอบบอกวา “ขอโทษดวยทมาสาย” อกฝายกตอบวา “ไมเปนไร” ดวยน าเสยงทหวนสนและสหนาทบงตง หรออาจจะตอบดวยวา“ฉนเบอคณมากเลย” แตสหนายมแยม ซงแสดงความหมายทแตกตางกน ในค าพดกบภาษาทาทาง 5) สรางความสมพนธทดตอกน ดวยกรยา ทาทาง หรอสหนาตาง ๆ ทงการแสดงอาการยมแยม การจบมอ การโอบไหล การปรบมอ เปนตน

การสอสารเชงวจนะและการสอสารเชงอวจนะมความสมพนธกนอยางใกลชด จงควรใชการสอสารทงสองรปแบบ ใหเปนไปตามจดมงหมายของการสอสาร และใหเกดประสทธภาพมากทสด

1.6 ปญหาหรออปสรรคในการสอสาร ปญหาหรออปสรรคทพบในการสอสาร อาจเกดไดจากหลายสาเหต ซงสรปไดดงน

1.6.1 ปญหาจากตวบคคล ระหวางผรบสาร – ผสงสาร ไดแก 1.6.1.1 ความบกพรองของอวยวะทใชในการสอสาร เชน ลนไกสน ท าใหพด ไมชดเจน หตง ท าใหปญหาในการฟง เปนตน

1.6.1.2 ขาดทกษะในการสอสาร เชน ไมมมารยาทในการพดหรอพดไมถก กาลเทศะและบคคล 1.6.1.3 ใชภาษาหรอถอยค าทยากเกนไป 1.6.1.4 ใชภาษาตางประเทศปนภาษาไทย 1.6.1.5 ผสงสารไมเขาใจเรองทจะสอสารดพอ 1.6.1.6 ผสงสารมเจตนาบดเบอนขาวสารเพอผลประโยชนบางอยาง 1.6.1.7 มอคต ความละเอยงเพราะชอบ รก หรอไมชอบ ไมรก 1.6.1.8 ขาดศรทธาในการฟง ท าใหไมสนใจและขาดสมาธในการฟง

1.6.1.9 พดผด โดยไมเจตนา

1.6.2. ปญหาดานขอมลขาวสาร 1.6.2.1 ขอมลบดเบอน ขอมลขาวสารอาจถกบดเบอนได เพราะผสงสารม เจตนาบดเบอนขอมล หรออาจเพราะขอมลถกสงผานบคคลหลายคนมผลใหขอมลบดเบอนได

1.6.2.2 ขอมลไมชดเจนคลมเครอ 1.6.2.3 ขอมลท าใหมความเขาใจยาก ( ไมเหมาะสมกบผรบฟง )


17

1.6.3. ปญหาดานสอ

16.3.1 ภาษา ทงการพด การเขยน กรยาทาทาง ยอมมขอบกพรอง ไดแก ค าพดค าเดยวมหลายความหมาย ภาษาถน ขาวลอ ค าพดทเคลอบแฝง

16.3.2 ภาษาทาทางทไมสอดคลอง 16.3.3 สญลกษณของกลม 16.3.4 สอมวลชน เชน การพาดหวขาวทตองการเราความสนใจ จงใชขอความท

เกนความจรง สญญาณไมดหรอขาดหายท าใหเปนอปสรรคตอการสงสารและรบสาร 16.4 ปญหาดานสงแวดลอม 16.4.1 เสยงรบกวน 16.4.2 แสงทไมเหมาะสม 16.4.3 อณหภม ทรอนหรอเยนเกนไป 16.4.4 ระยะทางของการสอสาร 1.7 หลกในการสอสารทด

การสอสารมปญหาและอปสรรคหลายประการดงทกลาวไวแลวขางตน ดงนนในการสอสารทดควรปฏบต ดงน

1) ผสอสารตองเขาใจตนเอง กอนทจะสอสารกบใครจะตองเขาใจวาตนเองมนสยใจคอเปนอยางไร มทศนคต คานยม ความเชอ ความตองการอยางไร มความบกพรองทางรางกายและจตใจอยางไร และพรอมทจะแกไขปรบปรงตนเอง เพอชวยใหการสอสารมประสทธภาพ

2) พจารณาจดประสงคในสอสารวาควรเปนอยางไร เชน ควรสอสารอยางตรงไป ตรงมา หรอบอกขอมลบางสวน บางสวนเกบไวเพอไมใหเกดความเสยหาย

3) ควรรจกลกษณะของผทจะสอสารดวย วาเขาเปนใคร เปนคนอยางไร ชอบอะไรจะท าใหเออตอการสอสาร 4) ควรเลอกใชรปแบบวธการสอสารใหเหมาะสม ดงทกลาวไวแลวในหนา 6 - 14 5) เลอกใชการสอสารเชงอวจนะภาษาใหเหมาะสม เชน สหนา ทาทาง หรอน าเสยง ฯลฯ

6) เลอกใชสอใหเหมาะสมกบเรองราว สถานการณและบคคล 7) การสอสารควรมลกษณะจงใจ โนมนาวใจ หรอท าใหเกดความเขาใจอนดตอกน ดงนน

ควรใชน าเสยงทนมนวล ทาททออนโยน พดในสงทมสาระและเกดประโยชนตอผฟง 8) ควรเลอกใชการสอสารโดยตรงกบผฟง ถาเปนค าพดไมควรสงผานบคคล

หลายคน และควรมการจดบนทกถอยค าไวเปนหลกฐานดวย 9) เลอกใชภาษาใหถกตอง โดยเฉพาะภาษาพดควรเลอกใหเหมาะกบบคคลและกาลเทศะ


18

มนษยจะพฒนาพฤตกรรมการสอสารไดด ถาไดปฏบตบญญต 10 ประการของการสอ ความหมายทด ( หลย จ าปาเทศ, 2533 : 218 ) ดงน

1) จงมความคดทกระจางชดเสยกอน กอนมการสอความหมาย 2) มวตถประสงคของการสอความหมายทแนชด 3) ตะหนกถงสภาพของสงแวดลอม เพราะสงแวดลอมมผลตอการสอความหมายเชนกน 4) ใช Two-way Communication ในการสอความหมาย 5) มเนอหาและถอยค าการออกเสยงทดและถกตองตามวรรคตอนในการสอความหมาย 5) ในขณะทเปนผสงสารหรอผพดควรแยกประเดนการพดออกใหเหนเดนชด เชน แยก

ออกเปนขอ ๆ 6) การสอความจะมประสทธภาพกตอเมอมการตดตามผลการสอความหมายนน ๆ 7) ขาวสารทสงออกไปตองมความหมายและมความส าคญ 8) กรยาทาทาง ( Body Language ) จ าเปนตองสอดคลองและเหมาะสมกบการสอ

ความหมายนน ๆ 9) ผสอความหมายตองเปนผฟงทดดวย

************************

ค าถามทายบท

1. 1. การสอสาร คออะไร

2. องคประกอบของการสอสารมอะไรบาง 3. การสอสารมความส าคญอยางไรบาง 4. การสอสารเชงวจนะ ( Verbal Communication ) มลกษณะอยางไร 5. การสอสารเชงอวจนะ ( Non – verbal Communication ) มลกษณะอยางไร 6. การสอสารเชงวจนะและการสอสารเชงอวจนะมความสมพนธกนอยางไร

7. ปญหาหรออปสรรคในการสอสารมอะไรบาง 8. การสอสารทด บคคลควรควรมวธการปฏบตอยางไร


19

เอกสารอางอง ปรมะ สตะเวทน . 2534. เอกสารการสอนชดวชาหลกและทฤษฎการสอสาร หนวยท 1-8 (พมพครงท 10 ). นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. เปลอง ณ นคร. 2515. จตวทยาส าหรบชวต. กรงเทพ ฯ : รวมสาสน. มลลกา คณานรกษ. 2547. จตวทยาการสอสารของมนษย. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. วรช ลภรตนกล. 2546. การประชาสมพนธ. (พมพครงท 10). กรงเทพฯ : จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. ราตร พฒนรงสรรค. 2542. พฤตกรรมมนษยกบการพฒนาตน. กรงเทพ ฯ : ภาควชา

จตวทยา และการแนะแนว. คณะครศาสตร สถาบนราชภฎจนทรเกษม. หลย จ าปาเทศ . 2533. จตวทยาการจงใจ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : บรษทสามคค สาสน จ ากด.

Documents

Communication · การสื่อสารของมนุษย์ จ าแนกได้ 3 ประเภท ดังนี้ 1.4.1 การสื่อสารตามจ