Sigurnosni menadzment-pitanja 1.) Menadzment je ujos u vidu proste organizacije jo u prahistoriskom perioducuvilizacije bio neophodan da?

Osigura koordinaciju radova pojedinaca 2.) Utemeljiva menadzmenta?

Frederik Taylor 3.) Konflikt kao predpostavljena divergencija interesa,3 elementa koja treba razraditi?

Interesi,percepcija,komunikacija 4.) Formulisanje strategije na temelju prepoznatih ocekivanih prilika i prijetnji i analiziranih snaga

Strateko planiranje 5.) Elementi podscorba?

Planning,Organizing,Staffing,Directing,Coordinating,Reporting,Budgeting 6.) Linisku sistem?

Vertikalni sistem potrenih korelacija izmeu organizacionih jedinica i radnih,koje stoje u meusobnom hijarerhijskom odnosu. 7.) Menament ljudskih resursa?

Funkcije kojim se popunjavaju i odravaju popunjenima mjesta u organizacijskoj strukturi. 8.) Definicija menadzmenta i sigurnosnog menadzmenta?

Menadzment znaci:predviditi planirati,organizirati,upravljati,kordinirati i kontrolirati. Sigurnosni menadzment je-misaono svjesna upravljacka aktivnost ljudi u najrazlicitijim oblicima i vrstama organizacije i institucijama domaceg i stranog nivoa i znacaja. 9.) Metode alternativnog rjeavanja konflikta i objasni jednu?

Preventivna,savjetodavstvo,pregovaranje,olakavanje,utvrivanje cinjenica,metoda nametanja 10.) ta je konflikt?

To je sukob divergentnih potreba dvije ili vie strana koje se ne mogu uskladiti,gdje postoje isprepleteni odnosi i interesi. 11.) Principi rukovoenja?

Princip radnog prioriteta,princip rezultata rukovodzenja,princip sile vodzenja 12.) Metoda nametanja?

Odluke donosi treca neutralna strana i one su obavezujuce za strane u sporu. 13.) 14.) Isack Adiseque (dijagram)? Zajednicka spoljna i sigurnosna politika (CFSP)?

Ustanovljena je Mastrihtskim ugovorom.Predstavlja opci okvir zajednicke medjunarodne i sigurnosne politike i treba da postane Evropslka sigurnosna politika (ESDP) 15.) ta je stil?

Organizaciona pravila,nacina na koji se rukovodni radnici ponaaju,koncepcija vodjenja,tehnike rukovodjenja i slicno 16.) ta je autoritet?

Pravo i mogucnost odlucivanja,postupanja i nareivanja,te mogucnost i pravo zahtjevati i isforsirati od drugih ljudi izvoenje naloga (M.Miheli) 17.) ta je statusni autoritet?

On se stice zanimanjem odreenih rukovodnih mjesta 18.) Podjela autoriteta sa sociopsiholokog stajalita?

Izvorni i izvedeni 19.) Liberalisticka metoda rukovoenja?

Osnovno polazite ove metode se temelji na stvaranju ambienta za incijativu podreenih i ostalih clanova organizacije.Podreenim se na niim razinama doputa naglaena autonomnost i incijativnost u izboru metoda i sredstava za realizaciju postavljenih zadataka. 20.) Najvisi i jedini statusni organ NATO-a ?

Atlantsko vijece 21.) Najvaniji vojni organ NAOTO-a?

Vojni komitet 22.) Institucije EU?

Evropski savjet,evropska komisija,evropski parlament,evropski sud pravde 23.) Autokratski stil rukovoenja?

Sva vlast koncentrirana kod rukovodioca, on je taj koji samostalno oblikuje,definie analizira i nudi alternativna rjeenja,sam donosi odluke i odreuje nacin i sredstva za ostvarivanje strategijskih ciljeva organizacije 24.) ta je najpotrebnije za ulazak u NATO?

Partnerstvo za mir 25.) Ciljevi UN?

Ocuvanje svjetskog mira -Razvijanje prijateljskih odnosa meu narodima zasnovanih na nacelima ravnopravnosti -Ostvarenje meunarodne saradnje na rjeavanju ekonomskih,kulturnih,socijalnih humanitarnih problema -Da zemlje clanice EU usklauju svoje djelovanje radi postizanje ciljeva 26.) Nato clan 5? Pruanje uzajamne pomoci svih clanica NATO-a u slucaju napada na jednu od njih. 27.)Mastrihtski ugovor?

Definirani su ciljevi ekonomske i monetarne unije,jedinstvene valute,zajednicke vanjske i sigurnosne politike,zajenicke odbranbene politike i kolektivne odbrane. 28.)tabni autoritet?

Formira se na najviem i najniim nivoima rukovodne linijske strukture.Ovaj autoritet je posljedica organizacione sloenosti i kompleksnosti operativnih zadataka

Policija i drutvo Birokratski model organizacije Birokratija(fran.rije bureau-ured,soba i rije kratein-vladati putem sile)Sama rije navodi nas na oblik vladavine ljudi iz kancelarije,inovnika,birokrata.M.Veber statra ovaj oblik vladavine kao najracionalnije oblik drustvene organizacije,obuhvata posebno politicko-upravnu prof.grupu i sloj koji nastaje i odrzava se na osnovu vrsenja izvrsnih funkcija u drzavi. Veber birokratski model vidi kao idealni tip organizacije drustva baziran na strogoj disciplini,poslusnosti i kontroli. Neoklasina organizaciona teorija (teorija meuljudskih odnosa) Predstavnici ovog pravca u sredite prouavanja stavljaju covjeka-subjekta kao sastavnog dijela organizacije.Njihovo teiste je bilo na posmatranju neekonomske strane organizacije odnosno individualnih psiholoskih elemenata (elton mejo).Tokom posmatranja jedne fabrike u roku 5 god doli su do zakljucka da nivo proizvodnje ne zavisi samo od fizioloskih i fizikih sposobnosti vec i od psihosocijalnih sposobnosti.Kao i da pohvale,nagrade i sl imaju presudnu ulogu u izvoenju radnih operacija. Strukturalistika teorija(bend,gouldner,merton) U prvi plan stavljaju formalnu strukturu organizacije i konflikte izmeu razlicitih institucionalnih struktura,grupa kao i hijerarhijski odnosi.Formalna org. je ona u kojoj ljudi djeluju s nekim ciljevima i u okviru odreene strukture u kojoj postoje odreena pravila ponasanja,informacije,struktura moi i autoritet.Strukturalnu teoriju interesuju 3 osnovna problema:koji su to zahtjevi situacije,kako covjek treba postupati da bi udovoljio situaciji i koji je to put zahtijeva da se transmituje kroz drustvo. Savremena organizacijska teorija Razvojem drustva omoguceno je da se organizaciona teorija i nauka o upravljanju vise osamostaljuju.Kibernetika(n.Viner) predstavlja cjelokupno podruje regulisanja teorija informacije kod masine ili zivih bica.Pod pojomom upravljanja onda smatra ureivanje sistema tj.njegovo dovoenje u suglasnost sa odreenim objektivnim zakonitostima koji djeluje u datoj sredini. Teorije sistema Proucava odreene sisteme kao cijelovit nacin polazeci od toga koje su cinjenice najbitnije za njihovo egzistiranje,cinjenice koju su relevantne za njihov odnos sa drugim sistemima kao i cinjenice koje su od vitalnog znacaja za njihovu korelaciju sa drugim sistemima.Svaku organizaciju cine:bioloski,tehnicko-tehnoloski,informacijski podsistem,upravljacki i rukovodstveni sistem. Def.organizacije 1.svjesno udruzivanje ljudi kojima je cilj da odgovarajucim sredstvima izvrse odreene zadatke,s najmanjim mogucim naporom. 2.skladno,misaono i racionalno povezano udruzenje odreenog broja ljudi koje na osnovi programa rada i potreba okoline obavlja odreenu aktivnost. 3.organizacija kao drustveni fenomen predstavlja veoma slozen sistem sa

uspostavljenim podsistemima koja saglasno svojim pravilima,programskim ciljevima i funkcijama obavlja odreenu djelatnost za svoje i potrebe okoline. Organizaciona struktura rezultat organizacijske zamisli,proces oblikovanja organizacije koju cine njene neposredne organizacijske veze ljudi u organizaciji na izvrsenju zajednickih zadataka tj.raspored poslova u okviru jedne organizacije.Tipovi strukture: linijske,funkcionalne,linijsko-stabne,flexibilne,birokratske,mjesovite i kombinovane. Osnovni elementi organizacijske strukture: organizacijske jedinice,komunikacijske putevi,ciljevi i zadatci organizacije,kadrovska struktura,program i planovi djelovanjaa i razvoja org.,sredstva za obavljanje aktivnosti organizacije. Organiziranost-stepen povezanosti organizacionih jedenica unutar oblikovane organizacije. Organizacija rada-usmjereno ureivanje prilika i odnosa izmeu radnika,sredstava,uvjeta rada,programa i ciljeva organizacije. Organizacijski ciljevi-sistem s planiranim aktivnostima i sistem koji sebi postavlja zeljene ciljeve sa teznjom njihovog ostvarivanja. Organizacijski napor-sposobnost rukovodnog kadra da blagovremeno uoci probleme u organizovanju rada u proizvodnom ili poslovnom procesu. Teorija naucne organizacije(F.Tejlor,H.Fajol) 80.-te godine 19.st.,osnovni zadatak bio je analiziranje meudjelovanja ljudski karakternih i drustvenih i radnih zadataka sredine koja se pojavljuje i okruzuje pojedinca u organizaciji. Tejlor je isticao nedovoljnu snagu u ekonomiji materijala,vremenu energiji pa je smatrao nuznim izradu pravila za ostvarivanjem planskog poveanja ucinka proizvodnje.Na prvo mjesto svog proucavanja stavio je organizaciju i sistem rada..Najvisi cilj je ostvarivanje profita.Tejlorov sistem jedino za cilj ima produktivnost i povecanje place radnicima. Skoro u isto vrijeme u evropi se pojavila administrativna teorija H.Fajola koji je od poetka razmatra kvalititativni problem rukovoenja u velikim organizacijama koristeci se deduktivnom metodom.Dosao je do zakljucka da su postojeci rukovodni kadrovi imali usko tehnicke poglede.tako je razvio svoju teorije upravnog rukovoenja sa 6 osnovnih funkcija:tehnicka,komercijalna,finansijska,racunovodstvena,upravna i bezbjedonosna. Obje teorije se dopunjavaju,imaju identicne postupke i naucnu metodu ali ne i predmet posmatranja. POJAM UPRAVLJANJA podrazumijeva se ne samo operativni i poslovni vec i drustveno-politicki pojam funkcije koja obuhvata kako vodenje poslova tako i odredeno njihovo samostalno organizovanje i donosenje odluka. Upravljanje je kontinuirana djelatnost planiranja, usmjeravanja, kontroliranja i ocijenjivanja i ponovnog usmjeravanja neke drustvene aktivnosti u okviru sireg sistema pravila odnosno u okviru vec donijete sire odluke o cilju koji se treba postici (Eugen Pusic). POJAM RUKOVOENJA predstavlja sistemsku, kontinuiranu, dinamicku, strategijsko-operativnu i regulativnu aktivnost, koja se uz koristenje medusobno povezanih koncepcija nacela, metoda, tehnika i taktika usmjerava u pravcu

ostvarenja konkretno postavljenih ciljeva i zadataka organizacije, kordinaciju, usmjeravanje i kontrolu. SISTEMI RUKOVOENJA: Klasicni sistem rukovodenja: Linijski (Fayol); Funkcionalni (Taylor); Linijsko-stavni (Emerson); Birokratski (Weber), Neoklasicni sistem rukovodenja participativnokooperativni sistem, Suvremeni moderni: projektni; matricno-projektni; matricnotimski, Mjesoviti sistem. METODE RUKOVOENJA: Autokratska metoda primjenjuje se u birokratskom modelu organizacije. Osnovna karakteristika ove metode je iskoriscavanje ovlascenja jednog pojedinca u organizaciji koji na osnovu polozajne moci i regulativnih pravila izdaje naredenja drugima, kontrolira njihov rad, mijenja odluke i slicno. Liberalna metoda moze se razvijati samo u organizacijama u kojima vlada visoka koherentnost rukovodnih radnika i neposrednih izvrsilaca, sa visokim radnim navikama, inovativnom rukovodnom sposobnoscu da se brzo i efikasno djeluje na eventualne organizacione probleme i promjene. Paternalisticka metoda pater (otac), paternitas (ocevinstvo). Ova metoda je karakteristicna po tome sto rukovodioci izrazavaju interakciju sa clanovima organizacije i smatraju da se raznim vidovim ustupaka i stvaranjem atmosfere medusobno dobrih odnosa i saradnje mogu uspjesnije postizati konkretni zadaci. Demokratska metoda demos (narod), kratein (vladati); predstavlja potrebu za vecom artikulacijom i participaciom interesa radnika u procesu odlucivanja i oblikovanja meduljudskih odnosa na novim osnovama. Ona treba preferirati autoritet znanja i organizacijskih sposobnosti, moralnost, sadrzajno i blagovremeno informisanje radnika o svim relevantnim pitanjima, potrebnu suradnju pojedinih dijelova organizacije, motivaciju i stimulacijum, timsko rukovodenje koje se zasniva na organizacijskim i visokostrucnim sposobnostima i dr. Autokrativno-demokratska metoda predstavlja alternativu demokratskoj, implicira autoritativne metode rukovodenja i skladnost ostvarivanja utvrdenih ciljeva pa se autoritativna metoda oslanja na strucnost i znanjem organizacijsku sposobnost i fleksibilni stil rukovodenja. STILOVI RUKOVODENJA podrazumijeva optimalnu, specificnu, dinamicnu, stabilnu, fleksibilnu sintezu metoda, taktika i tehnika rukovodenja koje su imanentne rukovodstvima u nekom sistemu. Razliku jemo: AUTOKRATSKI, DEMOKRATSKI i STIL INDIVIDUALNIH SLOBODA(Laisser Faire). NAELA RUKOVOENJA: (opca nacela) 1. demokraticnost i autoritet, hijerarhija i autoritet, znanje a ne funkcija; 2. planiranje ostvarivih ciljeva; 3. fleksibilno organizovanje; 4. znanje i organizovanje za rukovodenje; 5. podsticaj aktivnosti i stvaralastva; 6. kvalitet ispret kvantiteta; 7. efikasnost i uspjesnost 8. autonomnost funkcije i maximalna odgovornost. (posebna nacela): 1. poznavanje svojih intelektualnih fizickih kapaciteta; 2. poznavanje kadrova a posebno na kljucnim mjestima; 3. savladavanje vjestine rukovodenja za konkretni nivo rukovodenja; 4; strpljiv ali prodoran pristup u rijesavanju problema; 5. razvijanje povjerenja i dr. AUTORITET auctontas(savjet, preporuka, nagovaranje, potvrda i sl.) Bertran de

Zunavel: predstavlja sposobnost da se izazove suglasnost drugoga(znaci u kontekstu autoritativnosti) Deni Didro: predstavlja batinu stvorenu ljudskom rukom koja u slucaju slabosti moze da pomogne na putu koji nam um pokazuje, Pusic: oznacava odnos medu ljudima u kojem pojedinci dobrovoljno prihvacaju odluku drugog pojedinca. KLASIFIKACIJA AUTORITETA: Izvorni autoritet(prirodni) zasniva se na sposobnosti, znanju, vjestinama, moralu. Izvedeni autoritet(autoritet funkcije) zasniva se na hijerarhiji radnog mjesta u organu Prema drugim gledistima moze biti: statusni koji se stice zauzimanjem rukovodnih mjesta u organizacionom ustroju, politicki koji se stice podrskom politickih struktura, licni (karizmatski) izraz je karaktera, temperamenta i drugih osobina licnosti i organizacijskih sposobnosti koje mu obezbjeduju autoritet, strucni (autoritet znanja) koji rukovodilac stice strucnim znanjem i vjestinama i strucnim sugestijama svojih saradnika. Autori organizacijskih nauka izdavaju 3 tipa autoriteta i to: Linijski Stabni Funkcionalni ODGOVORNOST definise se kao obaveza izvrsenja zadatka u zadovoljavajucem obimu i kvalitetu u strucnom smislu i u pogledu angazovanja potencijalnih organa. O odgovornosti se moze govoriti ukoliko su ispunjena 2 fundamentalna uslova i to: -odgovornost moze biti samo pojedinacna; odgovornost je efikasna ako je covjek odgovoran samo jednom rukovodiocu. Vrste odgovornosti: -statusna, -oravna, -strucna. HIJERARHIJA starjesinstvo, poredak po rangu, klasifikacija i dr. Hijerarhija znaci sistem odnosa izmedu podredenih i nadredenih i zasniva se na autokratskoj metodi rukovodenja. Odnos izmedu opcenitijih i spceijalnih funkcija s obzirom na funkciju vodstva kao i odovarajuce odnose izmedu nosilaca. Weber hijerarhija je odnos sluzbi tj. cvrsto uredeni sistem nadredenosti i podredenosti ustanova uz nadziranje nizih od strane visih. Politicka enciklopedija hijerarhija je ukupnost polozaja u organizaciji rasporedenih vertikalno po nacelu podredenih nizih visima. U praksi se moze ostvariti na tri nacina: subordinacija, kordinacija, mjesavina ova dva. Subordinacija ili podredenost znaci potcinjenost, zavisnost, poslusnost, dusnost povinjivanju. Komunikacija uvijek poocinje od vrha piramide i ide ka dolje. KOOPERATIVNO RUKOVODENJE mora se posmatrati kao skup pravila o rukovodenju koje dopustaju mnogo manevarskog prostora i individualnosti u radu. Kooperativni sistem rukovodenja je namjerno usmjereni uticaj na druge radi obavljanja zajednickih poslova a sadrzi dva, objektivni i subjektivni aspekt. Cilj je da se postigne efikasnost rada i zadovoljstvo pripadnika. Osnovni (mali) elementi kooperativnog rukovodenja su: 1. delegiranje; 2.

sudjelovanje; 3.transparentnost; 4. vertikalna i horizontalna prezentacija vlastitog rada prema van i unutra; 5.ciljna kontrola; 6. utvrdivanje rezultata rada. PRETPOSTAVKE ZA USPJENO RUKOVOENJE U POLICIJI SU: 1. obrazovanje, 2. moralne vrijetnosti, 3. profesionalnost, 4. autoritativnost, 5. operativnost, 6.kreativnost, 7. analiziranje i sistematiziranje sigurnosnih i drugih pojava, 8. pedagoska uloga, 9. ponasanje.

Pitanja iz policije 1. Statiki i dinamiki pristup definiranju policije 2. Upravljanje - definicija po Maslei 3. Autoritet - definicija po Pusiu 4. tabni autoritet 5. Neutralnost politike u policiji 6. Osnovna funkcija medija 7. ta implicira odnos ena? 8. Zakonski osnov upotrebe saobraajnog sredstva i sredstva veze 9. Pogorani aktivni otpor 10. Razlika izmeu upravljanja i rukovoenja! Policija i drutvo., grupa B 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Formalni i materijalni pristup u definiranju policije Osnovne karakteristike policijskog sistema Linijski autoritet Lini (karizmatski) autoritet Karakteristike paternalistike metode Aspekti neetikog ponaanja policije Sedam principa o radu policije

8. Razlika izmeu upravljanja i rukovoenja 9. Zakonske osnove za koritenje sredstava prinude - vatrenog oruja 10. Negativan aspekt policije i medija Policija i druvo; grupa C 1.Navesti na koje oblike moemo razluiti autoritet sa sociopsiholokog stajalista: 2.U emu se ogleda sutina funkcionalnog autoriteta: 3.Konkretan uticaj politike na policiju treba zavriti:

4.Navesti 7 osnovnih principa demokratskog rada policije: 5.Navesti negativne aspekte odnosa policije i medija: 6.Objasniti zakonske uslove za poduzimanje mjere zadravanja: 7.Navesti etiri zakonska osnova za upotrebu sredstava prinude-vatrenog oruja/smrtonosne sile: 8.Razlozi neafirmacije ena u opasnim zanimanjima: 9.Definirati odgovornost: 10.Osvrnuti se na aspekte neetikog ponaanja policije Policija i drutvo; grupa D 1.statiko i dinamiko definisanje policije? 2.funkcionalni autoritet? 3.principi upotrebe vatrenog oruja? 4.7 principa dem.rada policije? 5.zakonski osnovi legitimisanja? 6.postulati hijerarhijskog odnosa? 7.paternatistika metoda? 8.autoritet po pusiu? 9.znaaj odnosa medija i policije? Ostala pitanja: Prednost funkcionalnog sistema Odgovornost pretpostavljenog u rukovoenju Negativni aspekti policije i medija Upotreba hemijskog sredstva Liberalna metoda Meunarodni izvori za etiko ponaanje Vrste autoriteta Neposredni napad Funkcionalni i dinamiki pristup

GRUPA A

PITANJA 1 KOLOKVIJ IZ POLICIJE I DRUTVA

1. Koje godine je Henry Filding osnovao grupu pod imenomBow Street Runners ? Odg. Henri (Letai) iz 1950 godine

2. Vladar koji je prvi uveo policijske snage ? Odgovor: August Cesar 3. Od cega se sastoji linijsko stabni sistem? Odgovor: od linijskog i funkcionalnog 4. Oigledno je, da je kao fundament uzet linijski sistem (linija zapovijedanja) dok je istovremeno specijalizacija preuzeta od _____________ sistema. Odgovor: Funkcionalnog 5. Prema M. Weberu voenja poslova i zadataka zasnivano po pravilu i provoenje u pisanim dokumentima odnosi se na koji princip ? Odgovor: Princip birokratskog vodjenja 6. Formalno odreenja policije ? Odg. Ovlastenja, organizacione forme i autoritet u drutvu. 7. Koji sistem spada u savremeni? Odgovor: Projektni, matricno projektni i matricno timski. 8. Ne primjenjunje se cesto u praksi, ali je dozvoljena. Metoda suprotna autokratskoj? Odgovor: Liberalna 9. Razlika izmeu rukovoenja i upravljanja?? Odg. - Upravljanje ima vie pravnopolitiku relevanciju, dok se za rukovoenje moe rei da preovlauje organizacijski i sociopsiholoki znaaj; - Upravljanje se temelji na irokoj pravnoj regulativi, a rukovoenje kao funkcija kojom se primjenjuje teorija u praksi, oslanjajui se prvenstveno na organizacijska pravila, kao i na psihosocioloke , psihodinamine i profesionalne sposobnosti rukovodnih radnika; - Rukovoenje je nuno povezano sa autoritetom pojedinca, stilom, metodama , inovacijama, odgovornou saglasno hijerarhijskim odnosima u organizaciji. 10. Definisi stil rukovoenja?? Pod stilom rukovodnog ponaanja podrazumijevamo optimalnu, specifinu, dinaminu, stabilnu i fleksibilnu sintezu metoda, taktika i tehnika rukovoenja odluujuih za inventivno i stvaralako izvravanje zadatka. 11. Mo pojedinca koja se zasniva na prijetnji ili kazni se naziva?

Odg. Kondigna mo 12.Trebalo napisati dva modela: -paravojnicki -birokratski GRUPA B PITANJA 1 KOLOKVIJ IZ POLICIJE I DRUTVA

1. Koji sistem se odlikuje sistemskim pristupom, multidisciplinarnou i dinamicnosti? Odgovor : Projektni sistem rukovoenja 2. Vladar koji je uveo policijske snage? Odgovor: August Cesar 3. The Habeas corpus Act jedan od najvaznijih ustavnih dokumenata potpisan: Odgovor: 1679 godine 4. Koji su nedostaci participativno.kooperaticnog sistema rukovoenja? Odg. Ovaj sistem zahtijeva dogradnju i promjenu stavova kod pojedinih rukovodnih kadrova, to u pojedinim prilikama dovodo do naglaenih implikacija. S druge strane, da bi ovaj nain rukovoenja doveo do ostvarenja potrebnih zadataka, zahtijeva saradnike sa visokom razinom odgovornosti. 5. Navesti razlike izmeu rukovoenja i upravljanja !! Upravljanje ima vie pravnopolitiku relevanciju, dok se za rukovoenje moe rei da preovlauje organizacijski i sociopsiholoki znaaj; Upravljanje se temelji na irokoj pravnoj regulativi, a rukovoenje kao funkcija kojom se primjenjuje teorija u praksi, oslanjajui se prvenstveno na organizacijska pravila, kao i na psihosocioloke , psihodinamine i profesionalne sposobnosti rukovodnih radnika; Rukovoenje je nuno povezano sa autoritetom pojedinca, stilom, metodama , inovacijama, odgovornou saglasno hijerarhijskim odnosima u organizaciji. 6. Oigledno je, da je kao fundament uzet linijski sistem (linija zapovijedanja) dok je istovremeno specijalizacija preuzeta od _____________ sistema Odgovor: Funkcionalnog 7. Autoritet oznacava takav odnos meu ljudima u kojima pojedinci dobrovoljno prihvacaju odluke drugih pojedinaca to je definicija prema kom autoru?? Odgovor: Prema Pusiu 8. Prema M. Weberu voenja poslova i zadataka zasnivano po pravilu i provoenje

u pisanim dokumentima odnosi se na koji princip ? Odgovor: Princip birokratskog vodjenja 9. Ne primjenjunje se cesto u praksi, ali je dozvoljena. Metoda suprotna autokratskoj? Odgovor: Liberalna 10. Gdje se primjenjuje matricni sistem rukovoenja?? Odg. Matrini sistem rukovoenja se moe razvijati samo u organizaciji koja ima matrinu projektnu organizacionu strukturu. 11. Navesti 2 modela . . . Odg. a) -paravojnicki b) birokratski

Kriminologija 2 - teorije (pitanja sa ispita) 1. parcijala iz predmeta Kriminologija 2 1. Faktori interesovanja za zloin ( 15,16 i 17 str. ) ? ODG : Medju pojavama koje nas okruzuju zlocin ima posebno mjesto.Zlocin je uvijek nailazio na posebno interesovanje ljudi.Kriminalitet je jedna oc cestih preokupacija i u sredstvima masovne komunikacije u vecini zemalja avanturistickih zelja u svakom covjeku, danas.Niz disciplina pokusalo je da odgovori na ovo pitanje, a cini se da je socijana psihologija dala najpotpunije objasnjenje. a) Prva se moze nazvati Emocionalnim interesovanjem predstavlja i cudan spoj straha od zlocina, zelje za osvetom zbog ucinjenog nedjela i nemirnih avantursitickih zelja u svakom covjeku, koji nalaze oduske u pozitivnim i negativnim junacima. Strah od zlocina je jedna od najkarektaristicnijih pojava nase epohe.. b) Drugi razlog zbog koga kriminalitet privlaci veliku oaznju je to sto on predstavlja jednu od najvecih opasnosti za ustaljeni poredak etickih i drugih drustvenioh vrednosti.Njegov porast je od najzancajinijih kriterijuma poremecaja u drustvu, koje se manifestuje u krizi ptavnoh sistema i morala c) Kriminalitet nas moze ostaviti u ravnodusnim i zbog cinjenice da predstavlja znacajan ekonomski teret za zajednicu, cena kriminaliteta je izuzetno visoka.Pri tome ne misli se samo na neposrednu materijalnu stetu koja nastaje kao plod aktivnosti ucinilaca krivicnih djela.Troskovi za izdrzavanje ovog industirskog kompleksa za kontrolu kriminaliteta vrtoglavo rastu..Oni u SADu iznosili 12 miljardi 72 godine a do kraja proslog vijeka su porasli za cak 6 puta.. d) Interesovanje za Kriminalitet postoji i zbog toga sto proucavanje licnosti i zivotnog puta zlocinaca predstavlja koristan izbor za bolje razumjevanje ljudi i njihovih postupaka.Dakle ne samo zbog proucavanja lica cija djela ugrozavaju drustvo, vec i onih koji spadaju u konfromiste. 2. Klasifikacija prestupnika po Ferriju ODG: a) Lude potpuno dusevno bolesni, ali ipak posjeduju svijest o onome sto cine.Ovdje spadaju matoidi i epikeptidi b) Rodjene- ova kategorija najbolje dokazuje neovisnost sshvatanja o slobodi volje.U ovu kategoriju se ubraja oko 40% od ukupne populacije. c) Iz navike- ne dominiraju urodjeni cinioci,koliko sopstvena moralna slabost koja, uz sadejstvo sa delovanjem

drustvene sredine , stvara kriminalne navike.Na njih posebno lose djeluje zatvorski ambijent d) Iz strasti- djela vrse u stanju preterane uzbudjenosti, ulsed afekta, ljubomore i obicno vrse djela protiv licnosti.Djelo odma priznaju i ne spadaju u zlocince u pravom smislu rijeci. e) Slucajni- ne posjeduju urodjene sklonosti, vec ih na vrsenje djela prisiljavaju licna i socijalna stanja.. 3. Ferry istie 4 vrste zatitnih mjera -Preventivne -Reparatne -Represivne -Eliminatorne 4. Na emu poivaju Ferrijeve zatitne mjere ( na principu )SLOBODNE VOLJE ? 5. Lombrosov sistem poiva na dvije teze (160 str.)? ODG: a) Da je Genijalnost prekriven oblik epilepsije i b) Da he postoji jedan broj ljudi koji se radjaju sa zlocinackim instiktom i koji olicavaju degeneraciju ljudske vrste 6. Pretpostavke za dalji razvoj biolokog pristupa (169 str.)? 2. 1. 2. 3. 4. parcijala Merton 5 tipova Teorija anomije Sutherland teorija diferencijalne asocijacije Nove amerike socioloke teorije

ODG: 1) Teorija rutinske aktivnosti 2) Teorija reintegrativnog postidjivanja 5. Teorije drutvene odbrane Godina nastanka Nove drustvene odbrane je 1946 god., tada je Filipo Gramatica u Djenovi osnovao Centar za proucavanje drustvene odbrane.Na drugom kongresu Medjunarodnog udruzenja za drustvenu odbranu doneta je Rezolucija u kojoj je trazeno da drzave poboljsaju zivotne uslove svojih gradjana Vec na prvim kongresima jasno su se raspoznavale dvije struje, ekstremna i umerena.Na celu prve je bio Filipo Gramatica a na celu druge za koju su se opredjelio veci broj naucnika Marc Ancel.Tretman je jedan od kljucnih pojmova ucenja Nove drustvene odbrane.Tretman se vodi tako sto: a) Proucimo licnost ucinioca, njegove moralne i psihicke osobine

b) Ustanovimo krug razlicirih mera reagovanja, ukljucujuci i katne zasnovane na moralnoj odgovornosti i c) Nam nauka daje pouzdanja saznanja o efikasnosti pojedinih mjera 6. Farde ( tri zakona i predstavnik ) 7. Kultura nie rase Walter Miler objavio je 1958 poznato djelo u kome lulturu nize rase smatra za milje koji generise delikvenciju ganogova, orjentisanih na ulicno djelovanje,a sastavljenih uglavnom od djecaka.Ova potkultura je inerzna etici dominantnog drustva.To nije prosta reakcina njenih clanova na dominantnu kulturu, vec pociva na sopstvenim vrijednostima koje Miler naziva fokusna interesovanja (nevolja,zilavost,prepredenost,uzbudjenje,sudbina i autonomnost).Miler primjecuje da u vecini radnickih domacinstava dominira jaka majka i da stoga copori maloletnika traze svoj identitet muskarca u ulicniim ganogovima.Grua ovih teorija objasnjava kriminalnu aktivnost pomocu poremecaja nrmativnog sistema. 8. Neutralizacije su 9. Quinney i 6 naina eksploatisanja 10. Abolicionizam ___________________________________________ 1. kolokvij 1 definicija neformalne socijalne kontrole 2 nabroj neke od najpoznatijih kriminalistickih fenomena(zurnala) ODG: British Jurnal of Criminology,Europen Journal of Criminology,Australian and New Zeland Journal of Criminology, Western Society of Criminology Newsletter... 3 bentham- Zacetnik utilitarizma 4 oblika suzbijanja kriminaliteta. ODG:U Engleskoj je znacajan Bentham jedan od zacetnika utilitarizma kao filozofske orjentacije.Princip koristnosti u centru je njegovog razmisljanja.Zadatak zakona je da omoguci blagostanje clanova zajednice.Zakonodavac ima tri zadatka;da se brine o prevenciji zlocina, da pomaze zadovoljene ociscenog i da kaznjava one koji su krivi. Utilitarizam dolazi do izrazaja i kada autpr razmislja o kaznjavanju.U radu Uvod u principe morala i zakonodavstva navodi da covjek razlikuje dobro od zla zahvaljujuci posedovanju moralnog cula.Pri izboru izmedju ove dve mogucnosti, on polazi od razlicitih vrsta patnje i zadovoljstva koja nastaju kao posledica delovanja pojedinca.Kaznavanje ima za cilj da: a) Spreci krivicna djela b) Ako ih ne predupredi, da utice na ucinioca da izvrsi neko delo manje tezine

c) Da utice da zlocinac ne upotrebi vise nasilja nego sto je to potrebno d) Da spreci zlocin na najjednostavniji nacin. Hedonisticki proracun u kome potencijalni ucinilac mora da racuna kada se odlicuje da li ce izvrsiti krivicno djelo. Bentham se zalaze za ekonomiju kazne,opozivost, popravljanje-4 najznacajniji nasljednici C. Lambrosa ODG: 5 savremeni neoklasicizam(esej) 2. kolokvij 1.Mejbol Eliot: teorija drustvenog konflikta i teorija drustvenog raskoraka. 2.pet cinilaca teorije etiketiranja 3.tehnike neutralizacaije 4.podjela kriminlaca po Franc Von Listz 5.Emile Durkheim (esej) ____________________________________________ 1. kolokvij 1. Savremene bioloke teorije 2. ta je zloin u socijalnom smislu? 3. ta je socijalna devijacija 4. Mjere je u kriminologiju uveo ____________ i po njemu postoje 4 vrste mjera, a to su ____________________________________ 5. Pozitivizam (esej) 2. kolokvij 1. Navedi savremene americke teorije (nabrojati) 2. Teorija amomije preuzeta je od _________________ i znaci ___________________ 3. KO je razvio teoriju diferencijalne asocijacije________________ 4. Modeli devijantnog ponaanja prema Mertonu : (nabrojati) 5. Nova drutvena odbrana (esej) ______________________________________________ Kriminologija 2 - teorije 17.01.2011.god. 1.Vidovi kriminalno politikog djelovanja su (navedi i kratko pojasni) 2.Savremeni neoklasicizam 3.Tipovi devijantnog ponaanja po Mertonu 4.Elektika kola u kriminologiji 5.Teorija istorijskog materijalizma________________________________

Kriminologija 2 - teorije 17.01.2011.god. 1. BIOLOSKE TEORIJE? 2.TIPOVI DEVIJANTNOG PONASANJA PO MERTONU?(5) 3.VIDOVI KRIMINALNO-POLITICKOG DJELOVANJA SU:(NAVEDI I UKRATKO OBJASNI) 4.SAVREMENI NEOKLASICIZAM? 5.HROMOZOMSKA NENORMALNOST I SAVREMENA KRIMINOLOGIJA? 6.ASCHAFFENBURG-SOCIOLOSKA SKOLA? ________________________________________________ 1. parcijala: -teorije intelignecije (esej); -kriminoloske baze podataka na internetu; -garofalo (2 vrste kriminaliteta); -tipovi tjelesne konstitucije i odgovarajuci temperamenti uz to; -Ferri (ne sjecam se tacno sta je bilo, znam da je bilo nesto za njega vezano, mislim da je podjela zlocinaca) 2. parcijala: -lijevi realizam (esej); -ekoloska teorija (bili su navedeni predstvanici i trebalo samo dopuniti koja je to teorija); -ponasanja prema mertonu (5-iz tabele); -interakcionisti kritikuju i "klasicnu", "tradicionalnu" kriminologiju zato sto; -na koja 2 nivoa djeluje stid i koja je to teroija (trebalo dopuniti, to je teorija reintegrativnog postidjivanja) -tehnike neutralizacije; -5 cinilaca u procesu etiketiranja; -Durkheim (stvrano ne znam tacno sta je bilo);-podjela krivaca po Liszt-u

Etika.. Grupa D 1. Razlika izmedju Kanta I Fihte: - Fihte ne poznaje stvari po sebi (Smrt Boga ,besmrtnost duse i ideja slobode), Kant to kriticki razmatra. - Kod Fihtea polazise i ishodiste je sloboda a kod kanta je polaziste sloboda a ishodiste kategoricki impertaiv - Fihte odbija priznati Kantovo univerzalistiko znaenje kategorikog imperativa. Za to iznosi argument: svaki ovjek ima poseban ili specifian poziv, odnosno svoje specifine zadatke. Njegova formulacija imperativa glasi: ispuni uvijek svoj poziv ili zadatak koji je jasno odreen u ljudskoj svijesti i spojen sa tvojim pozivom u ivotu. 2. Aristotel o pravdi: Najsistematicnije ucenje o pravdi je dao Aristotel.U Nikomahovoj etici je na pocetku govorio da je prvda kao ideal a na kraju knjige porekao svoj prvobitni stav.Pravda treba da stoji neovisno od pozitivne moralnosti.Aristotel je na bazi cinjenica podijelio pravdu: a) Distributivna koja dolazi do izraaja prilikom dodjele poasti, novca i drugih dobara na koje pripadnici drave opravdano polau pravo. Ovu pravdu dijeli zakonodavac. b) Korektivna ili komutativna je onaj oblik pravde koju dijeli sudija prilikom rijeavanja raznih sporeva i donoenja odreenih presuda kojim sankcionira prijestupnika. 3. 8 pretpostavki po Seleru o moralu: a) Pretpostavka glasi: svaka materijalna etika nuno mora biti i etika dobara i ciljeva;

b) Kant nastoji obrazloiti da materijalna etika nuno ima empirijsko induktivno i aposteriorno vaenje; c) Kant pokazuje da je materijalna etika nuna etika; d) Naglaava se da se materijalna etika nuno mora svesti na hedonizam; e) Istie se da jematerijalna etika nuno heteronomna; f) Svaka materijalna etika vodi legalitetu postupanja; g) Govori da svaka materijalna etika postavlja linost u ovisnosti od njihovih vlastitih stanja ili spoljanjih dobara; i h) Na tetu materijalne etike, a u korist etike formalizma i umskog rigorizma pokazuje da svaka materijalna etika na temelju etikih vrednovanja u nagonskom egoizmu ljudske prirode. 4. Razlika izmedju licnosti i persone po Fihteu: Stvarno smo se potrudile ali ne znamo odgovor. 5. Murov odnos prema (moguce je da ej pitanej glasilo njegov odnos prema ideji dobra a odgovor slijedi): On je razmatrao intruisticno dobro koje predstavlja sredstvo na osnovu kojeg se postie neko drugo dobro. 6.Religijsko ucenje o moralu: U monoteistickim religijama imamo dvije varijante: a) racionalna teologija- moral nije ispod religije nit je religija ispod morala,mora postojati harmonija.Krscanski predstavnik Abelard ,a islamski Ibn Sina ,Ibn Ruzd alKindi al-farabi b)ortodoksna teologija- utemeljivac je Toma Akvinski,moral nema smisla bez religije, moral je poderedjen religiji.Predstavnik islamski je Al Gazalli.

Grupa E 1.Navesti varijante etike historiske odgovornosti? 1. Eko etika predstavnik je Henrich, je etika o onom moras za koje snosimo planetarnu odgovornost, ona je ucenje o postojanju covjeka i negove biosfere. 2.Ucenje o specificnoj determinaciji slobodne volje? Razvija je Kant.Postoje razni oblici determinizma:teoloski determinizam,teleoloski, univerzalni, klasnicni, suvremeni. 3.Navesti elerove predpostavke o etici dobara? a) Pretpostavka glasi: svaka materijalna etika nuno mora biti i etika dobara i ciljeva; b) Kant nastoji obrazloiti da materijalna etika nuno ima empirijsko induktivno i aposteriorno vaenje; c)Kant pokazuje da je materijalna etika nuna etika; d)Naglaava se da se materijalna etika nuno mora svesti na hedonizam; e)Istie se da jematerijalna etika nuno heteronomna; f)Svaka materijalna etika vodi legalitetu postupanja; g)Govori da svaka materijalna etika postavlja linost u ovisnosti od njihovih vlastitih stanja ili spoljanjih dobara; i h)Na tetu materijalne etike, a u korist etike formalizma i umskog rigorizma pokazuje

da svaka materijalna etika na temelju etikih vrednovanja u nagonskom egoizmu ljudske prirode. 4.Kantovo trostruko znacenje slobode? Polaziste njegovog ucenja je sloboda.On daje tri znacenja slobode: 1. SLOBODA KAO INTELIGIBILNA 2. SLOBODA KAO SLUCAJNOST 3. SLOBODA KAO AUTONOMIJA 5.Ortodoksna teologija o odnosu morala i religije i njeni predstavnici? Ortodoksna teologija- utemeljivac je Toma Akvinski,moral nema smisla bez religije, moral je podredjen religiji.Predstavnik islamski je Al Gazalli. 6.Fihteova odredba slobode: Fihte polaziste i ishodiste svog ucenja nalzi u slobodi.Sloboda je stvaralacka bit ljudskog bica.Ja kao umno bice iamm pravo da spoznam svoju slobodu. Grupa F 1.Nabroj dva imperativa etike historiske odgovornosti? a) I imperativ glasi: djelujte tako da maksime vaeg djelovanja budu ope pretpostavke opstanka ljudi i biosfere. b) II imperativ glasi: djelujte tako da vaim djelovanjem buduim generacijama obezbjedite sretan ivot. 2.Razlika izmedju maksime i imperativa? Maksima znaci princip prema kojem subjekt djeluje.Ona nije imperativ nego pravilo ili propis ponasanja ona ne nalaze i ne zapovijeda.Maksima predstavlja subjektivni prakticni princip djelovanja dok kategoricki imperativ znaci objektivni prakticni princip. 3.Ucenje o pozitivnom zasnivanju moralnosti? Predstavnik je Hegel.Pozitivno zasnivanje podrazumjeva sadrzanost morala u ustavima, zakonima itd. 4.Mogucnost ili nemogucnost izvodjenja moralnih normi iz sadraja ivota? Svi mislioci prije kanta kao npr. Platon, Sokrat, Aristotel.. su moral izvodili iz sadrzaja zivota i njihova etika ej poznata kao teleoloska, heteronomna, ili sadrzajna ili etika dobra.Pojavom Kanta on vrsi obrat cime potencira na formi umjesto sadrzaju. 5.Razlika izmedju Hjumovog i elerovog ucenja o emocijama? Hjum je predtavnik engleaskog empirijskog ucenja 17 stoljeca i on je izvrsio prvi obrat vezano za emocije jer su mislioci priej njega emocije u potpunosti odbacivali ali on ih stavlja u rang sa razumom.Medjutim drugi potpuni obrat cini Seler kada emocije stavlja kao apriorne u odnosu na razum. 7.Aristotelova podjela pravde? Distributivna koja dolazi do izraaja prilikom dodjele poasti, novca i drugih dobara na koje pripadnici drave opravdano polau pravo. Ovu pravdu dijeli zakonodavac. Korektivna ili komutativna je onaj oblik pravde koju dijeli sudija prilikom rijeavanja raznih sporeva i donoenja odreenih presuda kojim sankcionira prijestupnika

Grupa G 1. Spinoza o strastima i afektima ? On smatra da su strasti i afekti beznacajni ali on ih uzima u razmatranje.O tome Spinoza izlaze u spisu Etika.On nudi opcu odredbu afekata.po nejmu afekat koji sezove trpljenje duse jeste nejasna ideja kojom duh potvrdjuje vecu ili manju snagu postojanja svoga tijela ili jednoga njegovog dijela nego ranije i cijom je datoscu sam duh opredjeljen da misli prije an ovo nego na ono.Po njemu postoje tri osnovna afekta i to: 1. POZUDA 2. RADOST 3. ZALOST 2. Podjela etikih teorija prema vrhovnom naelu moralnosti ? 3. Koncepti u odnosu religije i morala ? U monoteistickim religijama imamo dvije varijante: a) racionalna teologija- moral nije ispod religije nit je religija ispod morala,mora postojati harmonija.Krscanski predstavnik Abelard ,a islamski Ibn Sina ,Ibn Ruzd alKindi al-farabi b)ortodoksna teologija- utemeljivac je Toma Akvinski,moral nema smisla bez religije, moral je poderedjen religiji.Predstavnik islamski je Al Gazalli. 4. Fichte-ov odnos prema Kantovom moralnom zakonu ? Fihte odbija priznati Kantovo univerzalistiko znaenje kategorikog imperativa. Za to iznosi argument: svaki ovjek ima poseban ili specifian poziv, odnosno svoje specifine zadatke. Njegova formulacija imperativa glasi: ispuni uvijek svoj poziv ili zadatak koji je jasno odreen u ljudskoj svijesti i spojen sa tvojim pozivom u ivotu 5. Navesti osobine moralno razvijene linosti ? Moralna odgovornost, moralno suenje, moralni stid, moralno dobro i kajanje. 6. Glavne teme Nitzche-ovog uenja ? a) Natovjek; b) Smrt Boga; c) Prevrednovanje svih vrijednosti; d) Vjeno vraanje istom; e) Volja za moi Grupa H 1) Spinozino objanjenje strasti i afekta? On smatra da su strasti i afekti beznacajni ali on ih uzima u razmatranje.O tome Spinoza izlaze u spisu Etika.On nudi opcu odredbu afekata.po nejmu afekat koji sezove trpljenje duse jeste nejasna ideja kojom duh potvrdjuje vecu ili manju snagu postojanja svoga tijela ili jednoga njegovog dijela nego ranije i cijom je datoscu sam duh opredjeljen da misli prije an ovo nego na ono.Po njemu postoje tri osnovna afekta i to: 1. POZUDA 2. RADOST 3. ZALOST 3) Ekikurovo uenje je pripremljeno od ijeg uenja?

KIRENAICKOG UCENJA jer oni prvi uvode heonizam. 4) Lokovo uenje? Lock je jedan od najvanijih englenskih etiara. Po njemu sve proizilazi iz iskustva mada ne porie i ulogu razuma. Vana osobina Lockovog ucenja lei u otme to naglaava da se sve ono to se kod ovjeka pokaziva valjanim, pamet, pravinost i ovjekoljubivost dato je vaspitanje. On odbacuje slobodnu volju ona je za njega besmislica. Lock iskaazuje dvije covjekove situacije:prirodno stanje i graansko drutvo. Po njemu postoje 3 vrste zakona:Boanski, Graanski i Zakon javnog miljenja. 5) Sta je moralno suenje? Je pojam za diferenciranje moralnog dobra od moralnog zla. 6) Osnovni motivi radnje po openhaueru? a) Bezgranini egoizam sutina se iskazuje u postizanju sree ili koristi i po cjenu patnje i bola drugog. b) Zlobna radnja kojom se nanosti zlo ili patnja drugom. c) Samilost kojom se eli svakom ovjeku dobro. Prve dvije radnje su bez moralne vrijednosti, a trea predstavlja pravnu ili istinsku vrijednost. 7) Navesti predstavnike utilitarnog etikog uenja? Hjum, Lock , adam smith , haceson, shazberi 8) Koncepti moralne svijesti? 1.Prvi misaonio krug javlja se kod Grka i to s pojavom Sokratoovg intelektualizma i individualizma, Platonovg etikog idealizma i Aristotelovog etikog realizma. 2.Drugom krugu pripadaju empirijska ucenja englenskih i francuskih etiara 17 i 18.stoljea, sa mnotvom varijanti izmeu kojih dominira izraena opreka. 3.Treci krug je idealistiki.Njegova historija kao historija prvog kruga poinje sa milejnjem starih Grka prije svega Anaksagorom i njegovom teorijom da um vlada svijetom 4. Pripadaju ona miljenja koja u razumijevanju odnosa izmeu svijesti i moralne sviejsti polaze od razuma.Taj krug je racionalistiki gdje imamo vie varijante Stoiari i Spinoza i Kantov kritiki racionalizam. 5.Pripada Scelerova emocionalna etika prema kojoj su emocije apriorne prema razumu. 6.esti krug se moe podiejliti u dviej grupe: Prvu grupi pripadaju oni koji ele rehabilitirati Aristotelovu praktinu filozofiju i drugi koje ele transformirati Kantov moralni imprerativ u imperativ postojanja. Dodatna pitanja: Vrste hedonizma: Etiki hedonizam njegova maksima je nita nije dobro osim elje za uitkom; Psiholoki hedonizam njegova maksima je ljudsko ponaanje i djelovanje se pokree samo uivanjem. POLITICKI (Hobs) I NEPOLITICKI (Epikur 2 i stoicari)TA ZNAI EUPARHIJA?Pravilna, moralna radnja (djelovanje). Nalazimo je kod Aristotela, znai djelo kojim se uspostavlja mesotes odnosno sredina izmeu dva ekstrema.

kinicko ucenje; osniva je Antisten. Prihvata Sokrat-ovo intelektualistiko ili racionalistiko shvatanje vrline. Vrlina je jedino i najvie dobro. Razvijaju uenje o srei.Ali za njega ej posebno bitna maksima:Bolje je sto manje trebati jer samo to donosi potupuno zadovoljstvo i srecu.On ovom maksimom zeli reci da covjek moze imati materijalno bogatstvo a da ne bude bogat u dusi,tako da e moze biti ni sretan.To se naziva etikom minimuma.