Copyright © 2010 Bertie en Grieta HanekomPublishing Consultant: Crink

All rights reserved.No part of this book may be reprinted or reproduced or utilized in any form or by any electronic, mechanical, or

other means, including photocopying and recording, or in any information storage or retrieval system, without

permission from the author.

Print managed by Imaging Data SolutionsDistributed by On the Dot

Purchase online at: www.crink.co.za

Eet die lewe!Eet die lewe!Eet die lewe!Eet die lewe!‘n Werkboek oor ‘n gesonde‘n Werkboek oor ‘n gesonde‘n Werkboek oor ‘n gesonde‘n Werkboek oor ‘n gesonde

lewenstyl enlewenstyl enlewenstyl enlewenstyl en gesondegesondegesondegesondeeetgewoonteseetgewoonteseetgewoonteseetgewoontes

Bertie en Grieta HanekomBertie en Grieta HanekomBertie en Grieta HanekomBertie en Grieta Hanekom

2

VoorwoordVoorwoordVoorwoordVoorwoord

As ‘n mens al die sekondes, minute, ure en dae watmense spandeer om oor hulle uiterlike te tob,bymekaar sou kon tel, sal dit sekerlik ‘n hele klomp

jare in totaal wees. Sou ‘n mens hierdie kosbare tyd konaanwend om positiewe dinge te dink en te doen, sou onssekerlik ‘n gesonder en gelukkiger samelewing gehad het.

Met hierdie lekkerlees selfwerkboek help Bertie en GrietaHanekom jou om jou kernprobleme rondom eet, of nie eetnie, aan te spreek. Verder is daar duidelike riglyne oor diehantering van hierdie probleme ten einde as ‘n gelukkige entevrede persoon voluit te lewe!

Alles wat uiteindelik die moeite werd is, vereis harde werk.Net so sal jy optimum uit hierdie werkboek kry, indien jy eerliken opreg met jouself is en “hard oefen” aan jou nuwegedagtes en gedrag. Die resultaat maak dit egter die moeitewerd!

Sterkte daarmee en onthou -

“Bid gedurig.”- 1 Tess. 5:17

- Nelly Silvis

3

Inleidende opmerkingsInleidende opmerkingsInleidende opmerkingsInleidende opmerkings

Mense word elke dag gebombardeer metverslankingsdiëte en -middels, wanvoorstellingsen onwaarhede aangaande voedsel. Die meeste

hiervan leer jou nie ‘n gesonde lewenstyl en eetgewoontesaan nie en bied dus nie ‘n permanente oplossing nie.Kroniese lewenstylsiektes (soos oorgewig, hoë bloeddruk,suikersiekte, kanker, ens) is ‘n lewenstyl probleem en wordnie sommer so deur fratsdiëte, rome en pille opgelos nie.Daarvoor moet die makliker pad geloop word, naamlik ‘neenvoudige verandering van lewenstyl en eetgewoontes. Dieklem in hierdie boek verskuif dan ook weg van die ongesondebeheptheid met kos na dié van gesondheid. Om gesond teleef en gesond te eet (om die lewe te eet), is dus waaroor ditin hierdie boek gaan.

Dit is ook kommerwekkend om te sien hoeveel mense sterfaan kroniese lewenstyl siektes en die laat-maar-gaan houdingwat baie mense ten opsigte hiervan openbaar. Daarom hetons dit goed gedink om jou bewus te maak van die erns vandie probleme rondom hierdie siektes. Basiese, eenvoudigeriglyne word dan ook voorgestel in die bekamping/voorkomingvan hierdie siektes.

Hierdie boek het dus ‘n tweërlei doel:

< om lesers te help om ‘n gesonde lewenstyl aan te leer(Afdeling A);

< om lesers te help om gesonde eetgewoontes aan teleer(Afdeling B).

4

Dit is daarom belangrik om beide afdelings van die boekdeeglik deur te werk. Ons sê werk, want dit is nie ‘n leesboeknie, maar ‘n werkboek. Daar is aan die einde van elkehoofstuk ‘n aktiwiteit wat uitgevoer moet word. Om werklikwaarde uit hierdie boek te put, is dit uiters belangrik dathierdie gedeeltes nie oorgeslaan of halfhartig gedoen wordnie.

Dit is met ander woorde ‘n boek vir diegene wat werklik bereidis om skouer aan die wiel te sit en hard te werk tot diebereiking van hul persoonlike ideale.

In hierdie boek stel ons die liggaam aan die woord en ons hetprobeer om so ver as moontlik vanuit hierdie perspektief teskryf. Ons vertrou dat hierdie benadering jou tot nadenke salstem. ‘n Mens vergeet so gou dat jy ook teenoor jou liggaam‘n bepaalde verantwoordelikheid het.

Ons vertrou dat jy die boek baie leersaam sal vind en dat ditwerklik sal bydra tot lewensverandering en -vernuwing.

Ons wil ook vir een en almal wat hierdie boek moontlikgemaak het, bedank vir hul onbaatsugtige hulp, raad enbystand. Baie dankie!

Die Skrywers

5

Bertie HanekomBertie HanekomBertie HanekomBertie HanekomBertie is ‘n opvoedkundige wat hom al jare lank besig hou metdie ontwikkeling van gedragsmodifikasieprogamme. Hy istans die besturende direkteur van PerspektiefOpleidingskollege. Die afgelope klompie jare was hy, insamewerking met sy vrou, Grieta, verantwoordelik vir dieontwikkeling van ‘n gedragsmodifikasieprogram vir mensewat aan kroniese lewenstylsiektes ly. Na aanleiding van diesukses van hierdie program en die ondervinding wat dieafgelope paar jaar opgedoen is met die aanbied daarvan, hethierdie boek die lig gesien. Dit vat die kern van die programin boekvorm saam.

Grieta HanekomGrieta HanekomGrieta HanekomGrieta HanekomGrieta is ‘n dieetkundige en tans dosent aan die DepartementVoeding en Gesinsekologie aan die NWU (Potchefstroom-kampus). Sy het ‘n onontbeerlike bydrae gelewer tot dieontwikkeling van die gedragsmodifikasieprogram, sowel as indie skryf van hierdie boek. Dit is vir haar ‘n prioriteit datmense toegerus word om hulle lewens, en veraleetgewoontes, effektief te kan bestuur. Deur die jongstewetenskaplike navorsing en bevindinge op ‘n eenvoudige enmaklik toeganklike manier aan die publiek oor te dra, salhierdie boek hopelik ‘n bydrae tot hierdie doelwit lewer.

InhoudsopgaweInhoudsopgaweInhoudsopgaweInhoudsopgaweAfdeling A

1. Kitsoplossings sonder die kits en die oplossing 82. Ek mag, maar ek wil nie 143. Lewe voluit, ten spyte van ... 194. Innerlike sekuriteit 255. Verantwoordelike selfbestuur 326. Selfwaarde 387. Wat jy saai ... 43

Afdeling B

8. Oormassa en/of gesondheid - ‘n alternatiewe benadering 47

9. Fratsdiëte 5810. Kroniese lewenstylsiektes 6311. Gebalanseerde voeding 7712. Nog ‘n paar wenke 9013. Foefies & Feite 94

Bibliografie 98

Afdeling A

Beginsels vir ‘ngesondelewenstyl

8

- 1 -- 1 -- 1 -- 1 -Kitsoplossings sonder dieKitsoplossings sonder dieKitsoplossings sonder dieKitsoplossings sonder die

kits en die oplossingkits en die oplossingkits en die oplossingkits en die oplossingAl die wonderlike beloftes van kitsoplossings en wonderlikeresultate, het drie goed voor oë: dit moet wonderlik klink; dit

moet net tydelik werk en dit moet nie eintlik ‘n oplossingwees nie.

Gewigsverlies sonder oefening? Maklik! Verloor tot 13 kgin net 4 weke - op 'n gesonde manier!

Verloor 10 kg in 4 weke en ontvang jou volgende kursusgratis.

Raak vetvry. Praat met my.

Sandi lost 22 kg's in 10 weeks - So can you! No starvation!No drugs! FREE delivery to your door.

So sou ek kon aangaan om nog maniere op te noem hoedie man in die straat elke dag gebombardeer word deur'n menigdom van slim, volledig opgeleide "kenners" op

die gebied van voeding. Die een is slimmer as die ander. Dieeen weet beter as die ander. Die een se produk is beter as

9

die ander. En almal se motief? Om soveel geld as moontlikso vinnig as moontlik te maak.

Dit het my laat besluit dis nou hoog tyd dat ek 'n bietjie my sêsê. Ek is nou jou liggaam. Ja, glo dit of te nie, maar langerkan ek nie stilbly en toekyk hoe elke Jan Rap en sy maatprobeer om Jan Publiek so vet en ongesond en so arm asmoontlik te probeer hou nie. En al hierdie "slim geleerdes"lag al die pad bank toe.

Hierdie boek is dus geskryf om mense in te lig. Om as 'nverwysingsbron te dien. Om 'n motiveerder tot 'n gesondelewenstyl te wees. Maak nie saak wat jou probleem is nie -of dit nou oorgewig is, of suikersiekte, hoë bloedcholesterol,bloeddruk, hardlywigheid, of kanker - jy behoort 'n antwoordop jou probleem in hierdie boek te kry! Ten minste hoor jy vir'n slag wat die ware toedrag van sake is. Wie anders as joueie liggaam weet ten minste die beste?

Ons leef mos in die eeu van spoed. Alles moes al gister klaargewees het, indien nie gouer nie. Wat

gewigsverlies betref, lyk dit vir my asofmense dieselfde mening toegedaan is. Hoe

vinniger maerder, hoe beter. En wie moetsukkel om by te bly by al die hoëverwagtinge en eise? Ek. Het iemand aldaaraan gedink om vir my te vra of al

hierdie beloftes van vinnige en veilige (bidjou dit aan) gewigsverlies moontlik is? Nee!

Ek moet maar net sukkel om by te bly. Kry ekdit nie reg nie, kan my heer en meester nogal

taamlik teleurgesteld in my raak en my regsien met 'n paargoeie eetsessies. Net om my te straf omdat ek nie na wensegereageer het nie. En dan mag ek nie gewig optel na al die

10

ekstra eetsessies nie! Nee maerder en maerder is die eisewat aan my gestel word.

Kom ek probeer verduidelik hoe ek inmekaar steek.Wanneer jy my beter verstaan, kan ek dan sekerlikaanspraak maak op beter behandeling.

Alles wat jy te veel eet, stoor ek in die vorm van vet. So maakek voorsiening vir die sewe maer jare wat dalk mag voorlê.Wanneer jy nou skielik op ‘n streng fratsdieet gaan, kry ek dieboodskap helder en duidelik: die sewe maer jare hetaangebreek - hou wat jy het.

Vinnig kan ek nou nie van al die oortollige vet ontslae raaknie, ten minste nie so vinnig soos jy van my verwag nie. Vanal die sentimeters en kilogramme wat dus binne die eerstepaar dae verloor word, is ‘n baie klein persentasie maar vet.Die meeste is water. Dis vir my nogal ‘n moeilike proses omal hierdie gestoorde vet vry te stel. Dis baie makliker omspierweefsel af te breek en daarvan ontslae te raak.

Teen die tyd dat jy die fratsdieet staak, is die kanse goed datjy baie meer water en spiermassa as vet verloor het. Sodradie sewe vet jare aanbreek, vul ek die vet in die vetselle weeraan. Net om voorsiening te maak vir die sewe maer jare watvoorlê.

Dus: tydens jou dieet hou ek wat ek het ten opsigte van vet indie vetselle. Sodra jy ophou met jou dieet, maak ek myvetstore vol. Die kanse is dus goed dat jy na ‘n fratsdieetvetter kan eindig as voordat jy met ‘n fratsdieet begin het.

En dan is daar nog die kwessie van metabolisme. Dis noudie spoed waarteen ek my werk doen. Hoe strenger diefratsdieet, hoe stadiger is my metabolisme. Dan kom die

11

oorvloed ná die dieet en dan moet ek net byhou by al die baiekos. Met ‘n stadige metabolisme is dit dan nogal ‘n probleemom al die baie kos te verwerk. Die maklike uitweg vir my isvetstore toe met alles.

Bob Schwartz beweer in sy boek “Diets don’t work” dat hy eenvan die mees suksesvolle gewigstoenameprogramme by syklinieke gebruik. Hy sit ondergewig persone op ‘n fratsdieetvir drie dae lank. Dan word hulle toegelaat om normaal teeet. Na ‘n paar dae keer die persoon terug na sy aanvanklikegewig, plus ‘n bietjie ekstra. Deur die proses dan te herhaal,tel die persoon elke keer meer en meer gewig op totdat hylater sy teikengewig bereik.

Daar het jy dit nou. Ek hoop jy verstaan nou beter waarom eknie van fratsdiëte hou nie. Nee, as jy werklik wil verslank engesond wil wees, verander liewer jou hele manier van lewe.Dit sluit natuurlik jou eetgewoontes in. Dit is wat ek in hierdieboek aan jou wil probeer oordra: hoe om jou lewenstyleffektief te verander sodat jy ‘n gesonde en normale lewe kanlei.

Bybelse riglynBybelse riglynBybelse riglynBybelse riglyn“Ek is die brood wat lewe gee. Wie na My toe kom, sal nooitweer honger kry nie, en wie in My glo, sal nooit weer dors krynie.” Joh. 6:35

12

Beginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstyl< Daar bestaan nie kitsoplossings vir gewigsprobleme

nie.< Kitsoplossings is baie meer nadelig as voordelig vir

jou liggaam.< ‘n Gesonde lewenstyl verg ‘n totale verandering van

jou normale manier van dink en doen.< Jy moet dus bereid wees om jouself te verbind tot ‘n

langtermyn proses van gesondheidsbestuur.

AktiwiteitAktiwiteitAktiwiteitAktiwiteit< Wat het in die verlede gebeur wanneer jy op ‘n

fratsdieet gegaan het? Beskryf kortliks van al diekere wat jy ‘n slagoffer van een of ander foefie was.Hoe het jy voor, gedurende en daarna gevoel?

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

13

< Waar lê die probleem: by jou of by die fratsdieet?

.............................................................................................

< Dink jy nog steeds fratsdiëte kan werk? Indien wel,waarom?

.............................................................................................

.............................................................................................

< Hoe voel jy oor jou fisiese voorkoms / fisieketoestand?

..............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

< Elke keer dat jy iets eet, vra jouself af: “Hoekom eetek nou?”

14

- 2 -- 2 -- 2 -- 2 -Ek mag, maar ek wil nieEk mag, maar ek wil nieEk mag, maar ek wil nieEk mag, maar ek wil nie

Jy kan self besluit wanneer jy wat wil eet. Jy hoef nie ‘nminuut langer slaaf van ‘n stukkie papier te wees nie.

Een van die grootste redes waarom fratsdiëte nie werkis, is omdat dit reëlreg indruis teen God seskeppingswerk. Vat nou maar enige dieet. ‘n Stukkie

papier skryf vir jou woordeliks voor wat jy mag en nie mag eetnie, en hoeveel jy wanneer mag eet. En jy probeer daardiestukkie papier soos ‘n slaaf navolg. Nou het ek nuus vir jou:jy is nie ‘n slaaf nie! Dis nie soos God jou gemaak het nie.God het jou gemaak om in vryheid verantwoordelike besluitete neem. Laat ek dit weer sê: jy kan self besluit wanneer jywat wil eet en hoeveel jy wil eet. Is dit nie wonderlik nie? Jyhoef nie ‘n minuut langer slaaf van ‘n stukkie papier (en ‘nweegskaal) te wees nie!

Neem nou maar vir Susan. Elke dag as sy diebrood en melk by die kafee koop, sien sy dieheerlike lekkergoed verleidelik langs die telleruitgestal. En elke dag sê sy vir haarself: “Nee,ek mag nie! My dieet laat geen lekkergoed toenie.” En dan voel ek so lus om haar te skop,want ek hunker so na ‘n ou soetdingetjie. Maarkeer op keer ontsê sy my die voorreg om sonou en dan my behoefte aan iets soets te

15

vervul. Tot op ‘n dag. Dan sal sy daar by die teller staan en‘n hele kaboedel lekkers en sjokolade koop, so asof diewederkoms die volgende dag plaasvind. Op pad kar toe isdie helfte van die lekkergoed al kafgedraf en lank voordat syby die huis kom, is alles verslind. Al wat oorbly, is ‘n klomppapiere en ‘n skuldige gewete.

En natuurlik ek wat weer die gelag moet betaal, want ek magnie ‘n gram gewig optel nie. Laat ek dit nou net waag! Dankasty sy my weer met hongersnood vir so ‘n dag of twee. Entussen dit alles deur moet ek nou my sinne behou. Tussendie oorvloed aan die een kant en hongersnood aan die anderkant, kan dit mos nie anders dat my wiele later begin papword en al my hormone en goed deurmekaar begin hardloopnie. Wees my tog genadig!

Ek wil ‘n uitdaging tot jou rig. Besluit vandag om in dievryheid waarmee God jou geskape het, te begin leef. Besluitvandag om self verantwoordelike besluite aangaande joueetgewoontes en lewenstyl te maak. Dit gaan nie net tot jouvoordeel strek nie, maar veral tot myne. Ek het nou al lankgenoeg swaar gekry. In plaas van “Ek wil, maar ek mag nie”,begin sê: “Ek mag, maar ek wil nie.” Jy mag maar so nou endan ‘n ou soetdingetjie kafdraf. En dan mag jy dit nog genietook, sonder om skuldig te voel!

Eendag, so word vertel, het daar in Griekeland ‘n baie wyseou man op ‘n klein dorpie gewoon. Al die inwoners het byhom gaan raad vra. Dit het die stadsvaders baie jaloers enkwaad gemaak. Waarom was hulle dan daar? Hulle besluittoe om die wysheid van die ou man te toets.

16

Hulle besluit om ‘n voëltjie te gebruik omhom as volg te uitoorlê: Die voëltjie souin iemand se hande vasgehou word. Dievraag of die voëltjie lewendig of dood issou dan aan hom gestel word. As hy sousê die voëltjie is dood, sou die persoon syhande oopmaak en die voëltjie laatwegvlieg. As hy sou sê die voëltjie islewendig, sou die man die voëltjie eersstilletjies dooddruk voordat hy syhande oopmaak.

Hulle laat weet toe aan al die inwoners van die dorp om nadie wyse ou man se huis te gaan. Terwyl al die mensetoekyk, sê iemand aan die ou man: “Wyse ou man, in myhande is daar ‘n voëltjie. Is hy dood, of is hy lewendig?

Die wyse ou man het die saak eers lank en deeglik oordink enantwoord toe later: “Of die voëltjie dood of lewendig is, weetek nie, maar wat ek wel weet, is dat die keuse in jou handeis!”

Wat is nou jou keuse? Gaan jy jouself laat vlieg, of gaan jyjouself dooddruk? Die keuse is in jou hande!

Bybelse riglynBybelse riglynBybelse riglynBybelse riglyn“Die Here God het die mens beveel: ‘Van al die bome in dietuin mag jy eet soos jy wil, maar van die boom van alle kennismag jy nie eet nie. Die dag as jy daarvan eet, sterf jy.’ ”

- Gen. 2: 16,17

17

Beginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstyl< Jy is toegerus om in vryheid verantwoordelike keuses

te maak en rig so jou lewe op ‘n bepaalde manier inen gee só uitdrukking aan jou unieke lewenstyl.

AktiwiteitAktiwiteitAktiwiteitAktiwiteit< Watter voordele hou fratsdiëte vir jou in?

.............................................................................................

.............................................................................................

< Watter nadele hou fratsdiëte vir jou in?

.............................................................................................

.............................................................................................

< Watter voordele hou dit vir jou in om in vryheidverantwoordelik te besluit wat om te eet?

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

18

< Watter nadele hou dit vir jou in om in vryheidverantwoordelik te besluit wat om te eet?

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

< Beskryf volledig hoe jou lewe daar sal uitsien wanneerjy bogenoemde beginsels jou eie gemaak het en dituitleef.

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

< Beskryf nou volledig jou plan van aksie om dit reg tekry.

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

< Maak “Ek mag, maar ek wil nie” jou slagspreuk vir joulewe.

19

- 3 -- 3 -- 3 -- 3 -Lewe voluit, ten spyteLewe voluit, ten spyteLewe voluit, ten spyteLewe voluit, ten spyte

van...van...van...van...Jy kan nog steeds voluit lewe en kwaliteit verhoudings hê te

midde van probleme en teenspoed. Jou omstandighedegaan niks verander nie, maar wel jou gesindheid waarmee

jy die probleme aanpak. En dit maak die verskil!

Ek wonder hoeveel mense se lewens gaanby hulle verby, omdat hulle wag vir dievolmaakte omstandighede om te kan

leef. Jan wag nou al 30 jaar lank vir die multi-miljoen rand oes. Dan kan hy begin lewe endie Here dien. In die tussentyd moet almalmaar wag. Hy moet boer en het nie tyd om telewe nie.

Marie lewe vir dié dag dat sy haar teikengewigbereik. In die tussentyd is haar lewe een stukhel. Sy haat elke oomblik daarvan en sorg datalmal rondom haar dit ook begin haat.

Gert werk vir homself en daarom is sy werk vir hom baiebelangrik. Vroulief en kinders moet dus maar gelief daarmeeneem as hy al sy tyd aan sy besigheid bestee. Dis tog

20

immers ter wille van hulle dat hy so hard werk. Eendag saldie werk klaar wees. Dan sal hy terugsit en sy vrou enkinders geniet. En die lewe.

So baie mense stel voorwaardes vir ‘n gelukkige lewe. Eersas jy dit of dat het, eers as jy daardie volmaakte liggaam het,sal jy gelukkig wees.

Intussen stap die horlosie aan en voordat jy jou kom kry, isjy te oud en sieklik om te leef.

Waarom kan jy nie lewe terwyl jy swaarkry nie? Waarom kanjy nie voluit lewe ten spyte van jou omstandighede, ten spytevan wie jy is en hoe jy lyk nie?

Jy kan nie voorwaardes stel vir geluk nie. Geluk sal niesommer so uit die hemel val op dié dag dat jy jou volmaaktegewig bereik, of die miljoen rand krapkaart wen nie. Eksternefaktore bring nie blywende geluk nie. Geluk kom van binne.

Nou hoe kry jy dit reg om voluit te lewe ten spyte van jouomstandighede? Stap een is om dit te besluit! Besluit nou:“Van nou af lewe ek voluit, ten spyte van my skuld, my vet ofsiek liggaam en al my probleme. Van nou af leef ek voluit!” Jy kan soveel verskonings as wat jy wil opnoem waarom jynie nou voluit kan leef nie. Op die ou einde is die enigsterede jou wil. Dis met ander woorde nie ‘n kwessie van “kannie voluit lewe nie”, maar “wil nie voluit lewe nie”. Wil jy regtigvoluit lewe? Besluit dit dan nou! Hou op wag vir die regteoomblik. Dit sal nooit aanbreek nie. Die regte oomblik is nou!

En dan het jy seker al die raaisel gehoor van die vyf voëls watop die tak gesit het. Drie besluit toe om weg te vlieg.Hoeveel bly oor? Nog steeds vyf. Hulle het net besluit om

21

weg te vlieg, hulle het nog nie. Dit is dus belangrik om tebesef dat jou besluite met die daad opgevolg moet word.Nadat jy besluit het om voluit te lewe, moet jy dit met die daadbevestig. Begin net eenvoudig voluit lewe! Waarvoor wag jynog?

Dit beteken nie om jou probleme te ignoreer en te juig terwyljou wêreld besig is om rondom jou in duie te stort nie. Ditbeteken om te midde van probleme, te midde van wie en watjy is, ‘n sekere kwaliteit aan jou lewe te heg. Om aan te houom jou lewe te bestuur vanuit ‘n hemelse perspektief.

Jy kan nog steeds ‘n kwaliteit verhouding met God, jou manof vrou en jou kinders hê, te midde van jou probleme enteenspoed. Jou omstandighede gaan nie verander nie, maarjou gesindheid verander. En dit maak die verskil!

Henry Eagleton het eenmaal die volgende gesê:

“Iemand wat na geluk soek sal dit nooit kry nie.

Mense soek na geluk in hulle vermoë om te presteer: ‘As eknet kaptein kan wees!’ of ‘As ek maar net 45 kg kan weeg’ of‘As ek tog net besturende direkteur kan word.’ Solank as wat‘n mens geluk buite jouself soek, bly dit buite jou bereik.Geluk is dan altyd elders.

Geluk is nie daar ver nie. Dit is hier binne-in my. Dit is dieresultaat van ‘n vrede met myself, met God en met myomstandighede. My diepste vrede en sekuriteit is gesetel indie heerlike wete dat daar ‘n God is wat my onvoorwaardelikliefhet.

‘n Geluksoeker sê in die laerskool: ‘As ek tog net in diehoërskool kan wees. Daar lyk mense gelukkig.’ Kom hy in

22

die hoërskool, dan lyk dit of geluk elders op universiteit ‘nwerklikheid kan word. Daarna lê geluk in ‘n verlowing, ‘nhuwelik en ander dinge wat hy najaag. Die gevolg is dat hydit nooit bereik nie, omdat hy steeds daarna soek.

Iemand wat ware geluk en geborgenheid in Christus het, salin die laerskool sê: ‘Dís die lewe.’ In die hoërskool sal hy ooksê: ‘Dís die lewe.’ Die refrein sal hom herhaal deur al diefases van sy lewe. Op 50 sal hy steeds sê: ‘Dís die lewe!’

Wanneer so iemand 70 of 80 word en die doodsengel komom hom te begelei oor daardie brug wat ons almal moet oor,sal die persoon wat geluk en vrede in Christus het, kan sê:‘Dís die lewe...Jesus Christus is die weg, die waarheid en dielewe.’ - (Joh. 14:6)”

Bybelse riglynBybelse riglynBybelse riglynBybelse riglyn“‘n Dief kom net steel en slag en uitroei; Ek het gekom sodatjulle die lewe kan hê, en dit in oorvloed.” - Joh. 10:10

Beginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstyl< Moenie wag vir die volmaakte omstandighede om te

begin lewe nie.< Wanneer jy voorwaardes stel vir ‘n volle lewe, kan jy

die lewe ver buite jou bereik plaas.< Die enigste verskoning waarom jy nie voluit kan lewe

nie, is omdat jy nie wil nie.< Om voluit te lewe is dus ‘n wilsbesluit - besluit net!< Lewe dan voluit, ten spyte van ...

23

AktiwiteitAktiwiteitAktiwiteitAktiwiteit< Wat verhoed jou om voluit te lewe?

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

< Besluit nou om voluit te lewe, ten spyte van ...

.............................................................................................

.............................................................................................

< Beskryf volledig hoe jou lewe daar sal uitsien wanneerjy bogenoemde beginsels jou eie gemaak het enuitleef.

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

24

< Beskryf volledig jou plan van aksie om bogenoemdebeginsels te verwerklik.

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

25

- 4 -- 4 -- 4 -- 4 -Innerlike SekuriteitInnerlike SekuriteitInnerlike SekuriteitInnerlike Sekuriteit

Die mens is alleenlik mens en kan homself net uitleef in dielewensruimte van liefde en sekuriteit waarbinne God hom

geskape het.

Hoe dikwels voel jy bang om emosioneel seer te kry?Is jy bang om foute te maak? Voel jy onveilig binnejou omstandighede? Beleef jy ‘n gebrek aan liefde

en aanvaarding? Is jy bang vir die toekoms? Voel jy bedreigdeur jou omstandighede? Is jy bang vir onverwagteteenspoed?

Hoe meer jy van hierdie goed beleef, hoe meer soek jysekuriteit in uiterlike dinge soos geld, aansien, ‘n mooiliggaam, ens. Jy sorg dat jy baie geld het, sommer baie vanhulle. Dan voel jy veilig en wyk die vrees so ‘n bietjie. Of ‘nmooi, maer liggaam. Dan hoef jy nie meer so bang te weesjou man gaan jou dalk los vir daai mooi, seksie sekretaressenie.

Nou waar kom al hierdie vrese en gebrek aan innerlikesekuriteit vandaan? Kom ons gaan kyk so ‘n bietjie wat hetgebeur. Al ooit gewonder waarom jy eers op die sesdeskeppingsdag geskape is en nie vroeër nie? Ek glo een vandie redes is omdat die Here eers vir jou ‘n pragtige en veiligehawe, ‘n paradys, wou voorberei. So asof Hy vir jou daarmee

26

wou sê: “Hier is nou vir jou ‘n pragtige tuin om in te woon. Jyself het geen bydrae gelewer om dit tot stand te bring nie. Jyself kan ook geen bydrae lewer om dit te onderhou nie. Moetdus nie bang wees nie. Ek het hierdie tuin vir jou geskep enEk sal dit ook vir jou onderhou en vir jou sorg. Al wat jy moetdoen, is om dit namens my, as my beelddraer, te bestuur. Endit kan jy elke dag doen sonder om jou te bekommer oor waarjou kos en klere vandaan gaan kom. Geniet net dit wat Ek virjou gee.”

‘n Mens sou dus kon sê dat die Here jou geskape het binne‘n omgewing of lewensruimte waarbinne jy innerlike sekuriteiten liefde kan beleef. Anders gestel sal ek wil sê dat die Herejou met ‘n selfbeeld van liefde geskape het. Die beeld ofinnerlike prentjie wat jy van jouself het, kan (moet) dus eenvan liefde en sekuriteit wees.

Nou lyk dit vir my dat deel van joubestuurstaak is om vir jouself en vir ander ook‘n veilige lewensruimte te skep. Ouers beginal daarmee van die oomblik dat hulle hoordaar is ‘n kleinding op pad. Ouers en familiewerk almal saam om vir die kleinding ‘nveilige lewensruimte voor te berei. Diebabakamer word reggekry, fopspene enkleertjies word gekoop en alles word gereedgekry vir die groot dag. Met dit alles wil die ouers vir diekleinding sê: “Ons is lief vir jou. Ons gaan vir jou sorg. Onsgaan vir jou ‘n veilige lewensruimte skep waarbinne jy fisiese,emosionele en geestelike sekuriteit kan beleef.”

Die Here vertrou jou dus daarmee om vir jou en joumedemens (man, vrou, kinders, ens) ‘n selfbeeld van liefdete skep. Dit waarmee Hy jou geskape het (elke mensgeskape het), moet jy koester en beskerm en bewerk.

27

Ek weet nie hoe ek dit met jou het nie, want nie te lank nie, ofjy was nie tevrede om net beelddraer en bestuurder van Godte wees nie. “Sou dit dan nie lekker wees om soos God tewees nie? Kom ek tree buite hierdie veilige ruimte wat Godvir my geskape het. Volgens Hom kan ek net werklik menswees binne hierdie ruimte, maar wie sê Hy is nie maar net ‘npretbederwer nie?” So het jy met jouself loop en praat en hoeharder ek probeer het, hoe minder het jy na my geluister.

En daar vind die eerste toi-toi toe plaas. Met skrikwekkendegevolge. Dit vernietig die sekuriteit en geborgenheidwaarbinne God jou geskape het. Waar die verhouding tussenjou en God en jou medemens eers gekenmerk is deur liefde,openheid en sekuriteit, is alles nou eenklaps weg. Nou isdaar ‘n gebrek aan openheid, liefde en sekuriteit. Nou is daarvrees! Toe God vir jou kom kuier, kruip jy vir hom weg en opdie Here se vraag waarom, kom die antwoord: “Ek het banggeword.”

Jou selfbeeld van liefde het plek gemaak vir een van vrees.Waar daar eers ‘n innerlike prentjie van liefde was, swaai diebang prentjie nou die septer. Nou beheer en bestuur hierdiebang prentjie jou hele lewe. Omdat jy nou bang is om liefdete verloor, vang jy allerhande verkeerde goed op verkeerdemaniere aan. Jy laat toe dat ander mense met jou woer-woerspeel, want jy is so bang jy verloor hulle liefde. Jou liggaammoet ook die regte gewig wees, want om deur ander aanvaarte word, is vir jou lewensbelangrik.

En so is daar nog baie maniere hoe die mens poog om vanhierdie gebrek aan innerlike sekuriteit ontslae te raak. Diegroot ellende is net, hoe harder jy probeer, hoe meer is jygeneig om op die uiterlike te fokus. En hoe meer jy op dieuiterlike fokus, hoe meer verloor jy totale perspektief op jou

28

lewe. Want die werklike oorsaak, die gebrek aan innerlikesekuriteit en liefde, word nie aangespreek nie.

En weet jy wie kry die swaarste as jy so op die uiterlike fokus,as jy so swoeg en sweet om elders jousekuriteit te vind? Ek! Weet jyhoeveel spanning en frustrasie moetek verduur as jy so te kere gaan omal daardie geld te verdien, of omdaardie perfekte liggaam te bekom?Ek moet net keer of ek vergaan onderal die druk.

Nou waar kry jy hierdie innerlike sekuriteit en liefde waarna jyso vreeslik hunker en soek? Hou op soek. Jy het dit reeds!Die Here het dit vir jou gegee! Innerlike sekuriteit begin by ‘nherstelde verhouding met Christus Jesus. En hierdiesekuriteit word versterk deur aanhoudend jou verhouding metChristus in stand en lewendig te hou. Dit beteken weereens‘n bestuursproses. ‘n Goeie verhouding kom nie vanself nie.

Om weer jou selfbeeld van liefde te herstel beteken om op tehou fokus op uiterlike dinge en te fokus op Christus; om op tehou vertrou op mense en dinge om jou wêreldjie vir jou te laatdraai, maar op God.

Moet my nou nie verkeerd verstaan nie. Ek weet jy het gelden ander materiële dinge nodig. Dit is ook nodig ten eindeinnerlike sekuriteit te beleef. Dit behoort egter nie diéprioriteit in jou lewe te wees nie. Christus behoort diéprioriteit te wees. Dan kan jy begin werk aan blywendeinnerlike sekuriteit en liefde.

29

Christus kom herstel dit wat met die sonde verlore geraakhet. Hy kom maak dit weer vir jou moontlik om openheid,vertroue en liefde in jou verhouding met Hom en jou naastete beleef. In Hom kan jy weer volkome sekuriteit en liefdebeleef - binne die lewensruimte wat Hy vir jou geskep het!

Bybelse riglynBybelse riglynBybelse riglynBybelse riglyn“Daar wag dus nog steeds ‘n sabbatsrus vir die volk van God,want elkeen wat in die rus van God ingaan, rus van sy werk,net soos God van Syne. Laat ons ons dan beywer om indaardie rus in te gaan ...” - Hebr. 4:9 - 11

Beginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstyl< Die Here het jou geskape binne ‘n lewensruimte waar

jy innerlike sekuriteit en liefde kan beleef - opmateriële, fisiese, emosionele en geestelike gebied.

< Christus herstel hierdie innerlike prent van liefde sodatjy weer in Hom innerlike sekuriteit en liefde kanbeleef.

< Fokus dus op Christus om hierdie sekuriteit te herstelen nie op uiterlike dinge en mense nie.

30

AktiwiteitAktiwiteitAktiwiteitAktiwiteit< Wat binne jou huidige omstandighede bevorder ‘n

gebrek aan innerlike sekuriteit?

.............................................................................................

< Watter optrede van jou bevorder ‘n gebrek aaninnerlike sekuriteit?

.............................................................................................

.............................................................................................

< Wat is jou visie vir jou lewe ten opsigte van innerlikesekuriteit? Beskryf dit volledig aan die hand van dievolgende riglyne:* Ek is nie bang ek gaan emosioneel seerkry

nie;* Ek voel veilig binne my omstandighede;* Ek is nie bang vir die toekoms nie;* Ek beleef sekuriteit;* Ek voel nie bedreig deur my omstandighede

nie;* Ek voel ek word aanvaar;* Ek raak nie maklik paniekerig nie.

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

31

< Hoe gaan dit jou verhoudings beïnvloed?

.............................................................................................

.............................................................................................

< Hoe gaan dit jou lewenstyl en eetgewoontesbeïnvloed?

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

< Beskryf volledig jou plan van aksie om bogenoemdebeginsels jou eie te maak.

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

32

- 5 -- 5 -- 5 -- 5 -VerantwoordelikeVerantwoordelikeVerantwoordelikeVerantwoordelike

selfbestuurselfbestuurselfbestuurselfbestuurJy is as God se verteenwoordiger aangestel om te heers

oor al jou verhoudings; om jou verhoudings namens God tebestuur, te bewerk en op te pas.

Die Here het in Sy wysheid besluit om vir jou tegebruik as Sy bestuurder of verteenwoordiger omhierdie pragtige tuin wat Hy vir jou gemaak het, te

bestuur. Jy is God se oë, hande, voete en ore. Wat jy ookaldoen, waar jy ookal gaan, jy is aangestel as God sebestuurder en jy is besig om namens Hom op te tree en Homte verteenwoordig.

Watter vertroue het God nie in jou vermoë om namens Homhierdie bestuurstaak te volvoer nie? Is dit nie wonderlik omte weet dat God jou so wonderlik geskape het dat jy in staatis om dit te doen nie? God sal tog nie enigiets van jouverwag indien jy dit nie sal kan doen nie. En God belowe Sybystand en hulp waar en wanneer jy dit ookal mag nodig kry.Dis per slot van rekening wat ek met die vorige hoofstukprobeer verduidelik het. God voorsien in alles en beloof syhulp en sorg - dis deel van die veilige lewensruimte wat Hy virjou skep waarbinne jy Sy bestuurder moet wees.

33

Anders gestel: God het jou geskape met posisie. Die beeldwat jy van jouself kan (moet) hê, is dus een van posisie - asverteenwoordiger van God! Jou selfbeeld van posisiebeteken dus dat jy elke oomblik besig is om jou lewe tebestuur as verteenwoordiger van God.

Deel van hierdie bestuurstaak is natuurlik om ook al dieverhoudings waarbinne Hy jou geskape het, te bestuur.Hierdie verhoudings is natuurlik nie net jou verhouding metdie natuur nie, maar ook jou verhouding met God, jou naasteen jouself. Dit sluit my, jou liggaam, natuurlik in.

Hierdie bestuurstaak kan in twee kategorieë ingedeel word:bewerk en oppas. Aan die een kant moet jy dus werk, ietsdoen en terselfdertyd moet jy keer, waak teen die vyand.Weereens beteken dit ‘n bestuursproses. Niks wat vanwaarde is, kom vanself nie.

Nou moet jy ook jou gesondheid bestuur. Dit is jouverantwoordelikheid om na jou gesondheid om te sien deurdie regte lewenstyl en eetgewoontes aan te leer. Dis waar eknou inkom. Deur middel van hierdie boek gee ek vir jou baieinligting om beide te doen. Dis nou om gesond te leef engesond te eet.

Maar nou moet God se ruimte volgens God se reëls bestuurword, binne God se ruimte. En weereens was jy nie baie lankdaarmee tevrede nie. Nee, jy weet mos beter as God. “Komek maak soos ek wil, nie soos God wil nie, “ het jy met jouselfloop en praat en daar gaan jy toe en volgweereens jou eie kop en tree buite God seruimte.

Nog ‘n “go-slow”, met dieselfdenegatiewe gevolge. Toe God vra of jy

34

nie dalk van die boom geëet het waarvan Hy jou verbied hetom te eet nie, is jy gou om Hom, jou naaste en jouomstandighede die skuld te gee. Jy is mos die onskuldvanself. Nie dat jy God om die bos kon lei nie.

En daar sit jy toe. In plaas daarvan dat jy jou posisie as Godse bestuurder met verantwoordelikheid bestuur, gaan maakjy droog. En die gevolg? Skuldgevoelens. En wat doen jy?Probeer jouself verontskuldig deur die skuld op ander te pak.Wanneer sal jy tog ooit leer?

Ek sou ook kon sê dat jou selfbeeld van posisie plek gemaakhet vir skuldgevoelens. Nou kan dit so maklik gebeur dat jyjou lewe vanuit skuldgevoelens bestuur. Jy aanvaar die skuldvir alles wat verkeerd loop. Jy voel dat jy straf verdien. Jyvoel dat alles jou verantwoordelikheid is. Jy voel jy kom niejou verantwoordelikheid na nie. Ja, skuldgevoelens beheerjou lewe en jy veroordeel jouself al die pad en vergewe jouselfmoeilik vir foute wat jy maak.

Dis so ver van God se wil vir jou lewe.So ver verwyderd van God se visieom vanuit jou posisie van mag, vanuitdie posisie waarin Hy jou aangestelhet, te bestuur.

Hoe meer die skuldgevoelens, hoe meer maak jy droog. Hoeskuldig voel jy nie byvoorbeeld oor al die geld en tyd wat jy algemors het op foefies om maer te word nie? Hoe voel jy ooral die vermorste tyd? En hoe reageer jy op hierdieskuldgevoelens? Jy straf jouself, want jy verdien dit mos endaar moet ek al wéér die gelag betaal.

Maar nou moet ek darem weer by die goeie nuus ook uitkom.God herstel jou posisie in Christus. In Hom kan jy weer Sy

35

bestuurder wees! Christus se bloed kom was jou skoon vanalle skuldgevoelens en jy kan weer vry wees! Jy kan weerbestuur vanuit ‘n magsposisie sonder om voor almal te kruipen oor alles skuldig te voel. In Christus kan jy God, jounaaste én jouself weer vierkantig in die oë kyk.

Dit is dus weereens belangrik dat jy nie moet gaan soek virhierdie posisie nie. Jy het dit reeds in Christus. Begin net ditwat jy reeds het en is, uitleef.

Bybelse riglynBybelse riglynBybelse riglynBybelse riglyn“Daar is dus nou geen veroordeling vir dié wat in ChristusJesus is nie.” - Rom. 8:1

Beginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstyl< God het jou geskape met posisie en aangestel in

hierdie posisie om Hom te verteenwoordig, omnamens Hom te bestuur.

< Christus Jesus maak jou vry van skuldgevoelens enstel jou in staat om jou lewe verantwoordelik binne Syruimte te bestuur.

< Jy is dus nie slagoffer van jou omstandighede nie,maar mede-skepper, en bly daarom verantwoordelikvir hoe jy jou lewe bestuur.

36

AktiwiteitAktiwiteitAktiwiteitAktiwiteit< Wat binne jou huidige omstandighede veroorsaak dat

jy ‘n gebrek aan posisie beleef?

.............................................................................................

.............................................................................................

< Watter optrede van jou bevorder ‘n gebrek aanposisie?

.............................................................................................

.............................................................................................

< Wat is jou visie vir jou lewe ten opsigte vanverantwoordelike selfbestuur? Beskryf dit volledigaan die hand van die volgende riglyne:* Ek aanvaar nie die skuld vir alles wat verkeerd

loop nie;* Ek voel nie dat ek straf verdien nie;* Ek kom my verantwoordelikheid na;* Skuldgevoelens beheer nie my lewe nie;* Ek veroordeel nie myself nie;* Ek vergewe myself vir foute wat ek maak;* Ek lewe met oorgawe;* Ek verwyt myself nie meer nie.

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

37

< Hoe gaan dit jou verhoudings beïnvloed?

.............................................................................................

.............................................................................................

< Hoe gaan dit jou lewenstyl en eetgewoontesbeïnvloed?

.............................................................................................

.............................................................................................

< Beskryf volledig jou plan van aksie om bogenoemdebeginsels jou eie te maak.

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

38

- 6 -- 6 -- 6 -- 6 -SelfwaardeSelfwaardeSelfwaardeSelfwaarde

Jy is geskape na die beeld van God en besit daarom al diegoddelike kwaliteite wat nodig is om Sy beeld uit te leef.

In die vorige twee hoofstukke het jy nou al twee belangrikewaarhede omtrent jouself geleer: God het jou met ‘nselfbeeld van liefde en posisie geskape: Hy gee vir jou

innerlike sekuriteit en stel jou aan as Sy bestuurder omnamens Hom jou lewensruimte te bestuur. Jy kan dus joulewe bestuur vanuit ‘n selfbeeld van liefde en posisie. Ditgebeur egter so maklik dat die teenoorgestelde waar word.Dat jy jou lewe vanuit vrees en skuldgevoelens bestuur. Endis dan dat jou prioriteite en sommer jou hele lewe beginskeefloop.

Nou wil ek graag by die derde grondwaarheid aangaandejouself uitkom: God het jou na Sy beeld geskape. Jouwaarde as mens kan nooit bepaal word nie, want jy isonskatbaar baie werd. Jy is beeld van God! God rus jou toemet goddelike kwaliteite sodat jy namens Hom joubestuurstaak kan volvoer. Hy verwag nooit die onmoontlikevan jou nie. Jy is Sy beelddraer en besit daarom al diegoddelike kwaliteite wat nodig is om Sy beeld uit te leef.

39

God het jou met ‘n selfbeeld van waarde geskape. Jouselfbeeld is dus nie net een van liefde en posisie nie, maarook een van waarde - omdat jy beelddraer van God is!

Ongelukkig besef mense dit nie so maklik nie ensoek hulle so maklik op verkeerde maniere enplekke na innerlike waarde. Hulle soek ditin die mens se vermoë om te skep, tepresteer, te kommunikeer, na te vors, teontwikkel, in geld, in ‘n maer liggaam, ens.En hulle besef nie dat die mens alreeds hierdiekwaliteite besit, omdat God dit vir die mens gegeehet nie!

Nee, mense wil so graag God wees; so graag sonder Godklaarkom; so graag onafhanklik wees; hulle eie kop volg. Endan in die proses hulle koppe stamp. Hulle wil buite dielewensruimte wat God vir hulle geskape het, beweeg.

En dan gebeur dit so maklik dat die selfbeeld van waardevervang word met een van nikswerd. Jy beleef jouself asnikswerd, omdat jy die beeld van God in jou versaak enverloën.

Jy beleef nie meer jy is spesiaal nie. Jy ismaar tevrede met die tweede beste. Jy

voel jy is onbelangrik. Jy voel jy word niegerespekteer nie. Jy is nie waardevol nie. Jy

is nie dankbaar vir wie jy is nie, is ontevrede metjouself en voel jy beteken niks vir jouself en andermense nie. Dan is jou nikswerd binneprentjie stewig

in beheer.

En terwyl jy jou lewe vanuit jou nikswerd prentjie bestuur, isdit alweer ek wat die spit moet afbyt. Hoe meer jy jou waarde

40

by mense en dinge soek, hoe meer moet ek bybly by al dieeise wat jy aan my stel. Dit is nie net jou ongesondeeetgewoontes wat pla nie, maar ook jou ongesonde lewenstylwat spanning op my plaas.

Dis nie ‘n minuut langer nodig om te soek na innerlike waardenie. Jy het dit reeds in Christus. Begin net dit wat jy reedshet en is, uitleef. Moenie wag totdat jy waardevol voel nie.Leef jou waarde uit! Dan sal jy ophou om jou waarde bymense en wêreldse goed te soek. Dan sal geld, prestasie en‘n maer liggaam nie meer so lewensbelangrik wees nie.Omdat jy waarde in Christus het, kan jy nou joulewensroeping binne God se lewensruimte ten volle uitleef!

Bybelse riglynBybelse riglynBybelse riglynBybelse riglyn“...wat is die mens dan dat U aan hom dink, die mensekinddat U na hom omsien? U het hom net ‘n bietjie minder as ‘nhemelse wese gemaak en hom met aansien en eergekroon...”

- Ps. 8:5,6

Beginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstyl< God het jou na Sy beeld geskape.< Jy besit daarom al die goddelike kwaliteite wat nodig

is om Sy beelddraer te wees.< Jy hoef nie te soek na waarde nie, aangesien jy dit

reeds in Christus het.< Glo dit en begin net om dit uit te leef!

41

AktiwiteitAktiwiteitAktiwiteitAktiwiteit< Wat binne jou huidige omstandighede veroorsaak dat

jy jouself as nikswerd beleef ?

.............................................................................................

.............................................................................................

< Watter optrede van jou bevorder jou belewenis vannikswerd?

.............................................................................................

.............................................................................................

< Wat is jou visie vir jou lewe ten opsigte van jouselfwaarde? Beskryf dit volledig aan die hand van dievolgende riglyne:* Ek is spesiaal. * Ek is belangrik. * Ek voel ek word gerespekteer.* Ek is waardevol.* Ek is dankbaar vir wie ek is. * Ek beteken baie vir ander mense.

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

42

< Hoe gaan dit jou verhoudings beïnvloed?

.............................................................................................

.............................................................................................

< Hoe gaan dit jou lewenstyl en eetgewoontesbeïnvloed?

.............................................................................................

.............................................................................................

< Beskryf volledig jou plan van aksie om bogenoemdebeginsels jou eie te maak.

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

43

- 7 -- 7 -- 7 -- 7 -Wat jy saai ...Wat jy saai ...Wat jy saai ...Wat jy saai ...

Eers wanneer die saad ontkiem, groei en ‘n oes oplewer, saldie vrugte van vryheid en verantwoordelikheid, van liefde,posisie en waarde in jou lewe sigbaar word.

In hierdie afdelig het ons na ‘n paar belangrike basiesebeginsels vir ‘n gesonde lewenstyl gekyk. Hulle is kortliksdie volgende:

< Gesondheidsbestuur is ‘n lewenswyse,nie ‘n kitsoplossing nie.

< Jy is toegerus om in vryheidverantwoordelike keuses te maak.

< Jy kan voluit lewe ten spyte van jouomstandighede.

< Jy is geskape met ‘n innerlike beeld vanliefde en sekuriteit.

< Jou het posisie om jou leweverantwoordelik te bestuur.

< Jy het selfwaarde.

Nou is dit so belangrik dat jy hierdie beginsels jou eie salmaak en uitleef sodat jy die regte vrugte in jou lewe sal dra.

As jy mielies wil oes, moet jy mieliepitte plant. Niemand saltog verwag om boontjies te oes as ertjies geplant is nie? Net

44

so kan jy nie jou lewe gesond bestuur as jy nie regte saadsaai nie.

Indien jy aanhou om die saad van kitsoplossings te saai, vanonverantwoordelikheid, van slagoffer wees van jouomstandighede, van vrees, skuld- en nikswerdgevoelens,moet jy nie verbaas wees as die oes dan ook so lyk nie.

As jy nie langer slagoffer wil wees vankitsoplossings en verkeerd eet nie, moet jy die

saad van vryheid en verantwoordelikheidsaai. Hierdie saad moet jy gereeld versorgen water gee sodat dit later die regte oeskan voortbring. As jy voluit wil lewe tenspyte van jou omstandighede, moet jy diesaad daarvoor saai. As jy liefde wil ervaaren uitleef, moet die saad van liefde en

sekuriteit gesaai word. Net so moet die saad vanposisie gesaai word sodat jy jou lewe verantwoordelik kanbestuur. As jy selfwaarde wil ervaar en wil hê dat andermense menswaardig teenoor jou sal optree, moet jy die saadvan selfwaarde saai.

Eers wanneer die saad ontkiem en groei en ‘n oes oplewer,sal die vrugte van vryheid en verantwoordelikheid, van liefde,posisie en waarde in jou lewe sigbaar word.

Net so is daar in afdeling B basiese beginsels vir gesondeeetgewoontes. Die volgende paar beginsels vir gesondeeetgewoontes is byvoorbeeld baie belangrik:

< Vermy fratsdiëte en -produkte.< Eet ‘n verskeidenheid voedselsoorte.< Beperk jou vetinname.< Beperk jou soutinname.

45

< Gebruik matige hoeveelhede suiker en konfyt.< Drink baie water.

Dit sal niks help as hierdie beginsels net op die papier vanhierdie boek bly nie. Dit moet deur jou aanvaar en jou eiegemaak word. Dit moet deel van jou lewenswyse word. Eersdan sal dit die regte vrugte dra.

Bybelse riglynBybelse riglynBybelse riglynBybelse riglyn“Moenie julleself mislei nie: God laat nie met Hom spot nie.Wat ‘n mens saai, dit sal hy ook oes.” - Gal. 6:7

Beginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstyl< Jy moet die daad by die woord voeg en die basiese

beginsels in hierdie boek jou eie maak en uitleef.

AktiwiteitAktiwiteitAktiwiteitAktiwiteit< Beskryf hoe jy te werk sal gaan om die beginsels in

hierdie afdeling te saai, sodat jy dit eendag kan maai:

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

Afdeling BAfdeling BAfdeling BAfdeling B

Beginsels virBeginsels virBeginsels virBeginsels virgesondegesondegesondegesonde

eetgewoonteseetgewoonteseetgewoonteseetgewoontes

47

- 8 -- 8 -- 8 -- 8 -Oormassa en/ofOormassa en/ofOormassa en/ofOormassa en/ofgesondheid - ‘ngesondheid - ‘ngesondheid - ‘ngesondheid - ‘n

alternatiewe benaderingalternatiewe benaderingalternatiewe benaderingalternatiewe benaderingSommige mense dink, eet en slaap kos! In ‘n poging omgewig te verloor, tree hulle dan so onverantwoordelik op,

dat hulle gesondheid geheel en al in die slag bly.

Ek gaan in hierdie afdeling vir jou maklike aanbevelingsen riglyne gee om gesond te eet. Die klem gaan niesoseer val op ‘n maer liggaam nie, maar op ‘n

gesonde een. Ek gaan dit so eenvoudig as moontlik probeerdoen sodat dit maklik deur jou verstaan kan word en nuwerigting aan jou lewenstyl en eetgewoontes kan gee. Dis virmy belangrik dat jy ook die boodskap van afdeling B jou eiesal maak en aanvaar, nie ter wille van ‘n maer liggaam nie,maar ter wille van jou gesondheid.

Die media lê baie klem op maerheid en dit veroorsaak meerskade as goed. Dit lei tot sekere siektetoestande, soosanoreksia nervosa en bulimie en baie frustrasies. Indien jyoorgewig is , kán hierdie boek jou help om slegs ‘n kleinhoeveelheid gewig op ‘n slag te verloor. Dalk het jy alpogings aangewend om gewig te verloor, maar dit laat vaar,

48

omdat jy elke keer misluk het. Jou pogings het dalk mislukomdat jy te hoë ideale aan my, jou liggaam, gestel het.

Die eerste ding wat jy sal moet doen, is om jou mikpunte tenopsigte van jou liggaamsgewig, te verander. Jy sal moetwegkom van onrealistiese verwagtinge van ‘n skraalmodelfiguur. Jy het dalk al dikwels gefrustreerd rondgeloop,omdat jy nie hierdie onbereikbare ideaal in terme van jouliggaamsgewig kon bereik nie. Daarom gaan ek myaanbevelings vir ‘n gesonde lewenstyl so probeer doen, datdit vir jou bereikbaar en haalbaar is. Die volgende tweeaspekte is vir jou belangrik om te weet:

< As jy gewig optel, is dit gevaarlik vir jou gesondheid;< Wanneer jy net ‘n klein bietjie gewig verloor, kan dit

jou gesondheid sommer baie verbeter.

Dit beteken dat jy slegs ‘n paar kilogram op ‘n slag hoef teverloor om jou gesondheid te verbeter. Is dit nie wonderlikenuus nie? Ek voel sommer al klaar beter.

Waar dink jy kom die term ideale gewig vandaan? Oor ‘nklomp aantal jare is daar skale opgestel deur onder andereversekeringsmaatskappye waarin hulle die ideale gewig vir ‘ngesonde persoon aangedui het. Hierdie skale is glad nie virSuid-Afrikaners aangepas nie, met die gevolg dat ‘nonrealistiese lae ideale gewig voorgestel is. Kort voor lankhet almal hierdie ideale gewig as die alpha en die omeganagejaag en arme ek moes maar swig onder al die druk.

Ek wil jou nou bekend stel aan ‘n nuwe begrip wat ek diegesonde gewig wil noem. Met hierdie begrip wil ek die klemdus wegneem van ideale gewig na gesonde gewig. Gesondegewig beteken eenvoudig daardie gewig waar jy gesond salwees sonder onnodige risiko’s vir siektes soos hartaanvalle

49

en hoë bloedcholesterol of bloeddruk. Deur gesonde gewigte handhaaf, kan jy dus sommer langer lewe ook.

In ‘n neutedop: jy hoef nie rietskraal te wees om gesond tewees nie. Kom ons kyk nou na enkele gevolge van oormassa.Oormassa veroorsaak:

< siektes soos hartvatsiektes, suikersiekte, hoëbloeddruk en hoë bloedvette;

< risiko’s vir operasies, byvoorbeeld infeksies;< ‘n verlaging in lewenskwaliteit.

Soos jy kan sien uit bogenoemde bespreking, moet jy ‘npoging aanwend om jou gesonde gewig te bereik. Diehoeveelheid gewig wat jy moet verloor om hierdie punt tebereik, verskil egter van persoon tot persoon. Sommigemense moet dringend gewig verloor om die gevolge vanoormassa te verminder, terwyl dit vir jou dalk nie solewensnoodsaaklik is nie.

Dit help ook nie jy verloor die gewig, en verbeter sodoendejou gesondheid, en tel dan maar net weer die gewig op nie.Dit maak nie saak hoeveel gewig jy verloor nie. Dit wat jyverloor, moet jy nie weer optel nie! Die meestegesondheidsvoordele wat hierdie gewigsverlies vir jou inhou,gaan verlore as jy weer die gewig optel. Klein, maarpermanente gewigsverliese, moet dus vir jou ‘n prioriteitwees. Vra my maar, ek weet!

50

StapStapStapStap 1:1:1:1: KomKomKomKom onsonsonsons kykkykkykkyk eerseerseerseers ofofofof jy werklik jy werklik jy werklik jy werklikoormassa isoormassa isoormassa isoormassa isKom ons vergeet van kilogramme en ons gebruik ‘n ander,meer realistiese skaal om te bepaal hoe ek, jou liggaam,moet lyk. Ek noem dit die liggaamsmassa-indeks (LMI). LMIis ‘n formule wat gebruik word om te bepaal of my gewig enlengte bo of onder ‘n sekere grens val. As ek ‘n LMI vanonder 19 of bo 25 het, hou dit moontlike probleme vir mygesondheid in.

Jy kan my LMI uitwerk deur my huidige massa en lengte tegebruik. Deel dit wat ek weeg (kg) deur die kwadraat van mylengte (m²).

Formule:LMI = kg/m² (kg = huidige gewig, m² = lengte inmeter se ²)

Voorbeeld: sê nou ek weeg 100 kg en is 1,7 m lank, danword dit soos volg bereken:

100/1,7² = 100/2.89 = LMI van 34,6

Dit beteken dat my LMI bo 25 val en dat dit moontlikeprobleme vir my gesondheid kan inhou.

Indien my LMI nou bo die gestelde grens van 25 val, betekendit nou nie dat jy op ‘n hongerstaking moet gaan nie. Jy hoefslegs ‘n paar kilogram (4,5 kg tot 7 kg) te verloor ombyvoorbeeld my bloeddruk te verlaag en bloedvette(byvoorbeeld cholesterol) te verbeter. Om dit reg te kry, word

51

volledig in hoofstuk 11 bespreek. Wees dus net geduldig,ons kom nog daar.

Jy kan vir my (jou liggaam) ‘n teiken stel vir ‘n gesondergewig waar my risiko’s vir siektes sal verlaag en waar hierdiegesonder gewig nog binne my bereik kan wees. Ek het klaar‘n tabel (tabel 1) opgestel waar jy kan vasstel wat my eieteiken behoort te wees.

Voorbeeld: ek is 1,7 m lank, dan behoort my teikengewig 72kg te wees. Met ander woorde ek is 100-72 = 28 kgoorgewig.

Stap 2: Hoeveel gewig moet ek verloor?Wanneer ek nou wel oorgewig is, hoeveel gewig moet ek nouverloor om my gesondheid te verbeter? Moet ek nou al 28 kgop een slag verloor? Nee, asseblief tog nie! Net 2 LMIeenhede is aanvanklik genoeg om geweldigegesondheidsvoordele vir my teweeg te bring. Jy kan in tabel2 vasstel hoeveel 2 LMI vir my is.

Voorbeeld: ek is mos 1,7 m lank en ek weeg 100 kg. Kyk intabel 2 teenoor my lengte en skryf die kg wat daar aangeduiword neer. Dit is 6 kg. Dit beteken dat ek slegs 6 kg gewigop ‘n keer (en nie die volle 28 kg nie) hoef te verloor omgesondheidsvoordele teweeg te bring. Hierdie gewigsverliesmoet dan vir 6 maande gehandhaaf word voordat dievolgende 2 LMI eenhede (6 kg) verloor hoef te word. Na 6maande weeg ek dus 94 kg en is my LMI 32.5. Dan kan jybegin om die volgende 6 kg af te skud en dit weer vir 6maande te handhaaf. So gaan jy aan totdat ek al 28 kgverloor het. Dis mos ‘n baie meer realistiese benadering!

52

Ek kan sommer voel hoe die spanning van my afrol. Hierdiebenadering is nie net meer realisties nie, maar dit hou soveelgesondheidsvoordele vir my in dat dit te veel is om hier op tenoem. Deur só gewig te verloor, maak jy ook seker dat diegewig wat jy verloor, wel vetmassa is en nie water nie! Omnie te praat van die belewenis van sukses nie! Dink net hoegoed gaan jy voel wanneer jy beleef jy is suksesvol!

Tabel 1:Teikengewig vir volwassenes, ongeag geslag, afgelei van ‘nLMI van 25:

Lengte (cm) Maksimum gewig(kg)

147150152155158160163165168170173175178180183185188190193

5456586063646668

70,572

74,57779818486889193

53

Voorbeeld:

Sandra weeg 100 kg en is 1,75 m lank.

Sandra is dus 100 - 77 = 23 kg oorgewig.

Tabel 2:2 LMI-eenhede bereken in kilogram vir volwassenes, ongeaggeslag:

Lengte (cm) Gewigsverlies(kg)

147150152155158160163165168170173175178180183185188190193

4,54,54,5555

5,55,55,566

6,46,46,46,86,8777

54

Voorbeeld: Alhoewel Sandra 23 kg oorgewig is, hoef syvolgens tabel 2 aanvanklik slegs 6,4 kg gewig te verloor. Dieaanvanklike gewigsverlies van 6,4 kilogram is voldoende omdie nodige gesondheidsvoordele te kan ervaar. NadatSandra vir 6 maande lank hierdie gewigsverlies gehandhaafhet, kan sy ‘n verdere 6, 4 kg verloor en dit weer vir 6 maandehandhaaf. So gaan sy voort totdat sy al 23 kg verloor het.

Ek stel die volgende eenvoudige riglyne voor om die beste engesondste liggaamsmassa te bereik:

< Begin ‘n gesonde eetpatroon wat laag is in vet enhoog in vesel en koolhidrate. Dit word breedvoerig inhoofstuk 11 bespreek. Hou net vas, ons is nou daar!

< Begin met ‘n daaglikse oefenprogram.

Wanneer ek (jou liggaam) fisies aktief is, kry eknie so maklik siektes soos suikersiekte ofhartvatsiektes soos hoë bloeddruk wat metoorgewig gepaard gaan nie. Daarom behoortek op gereelde basis geoefen te word. Ekbenodig ten minste 30 minute se matigeoefening per dag sodat ek werklik voordeeldaaruit kan trek.

Die doel van hierdie verandering in lewenstylis om jou te motiveer om:

< stadig en eweredig gewig te verloor;< die verlore gewig vir ten minste 6 maande konstant te

hou, en< ‘n energiebalans te bereik wat jy vir die res van jou

volwasse lewe kan handhaaf (behou), met anderwoorde, jou energie-inname en energieverbruik moetin balans wees.

55

Wanneer ek mediese probleme as gevolg van oorgewigontwikkel, moet ek eers die gewig bereik waar ek gesondersal wees (dit wil sê ‘n matige gewigsverlies van ongeveer 4,5- 7 kg).

Hierdie benadering wat ek nou hier verduidelik het, verskildramaties van ander aanbevelings wat die sogenaamdeideale gewig beklemtoon. Dit is ‘n totaal nuwe benaderingwat wêreldwye erkenning geniet! Die ou benaderings bringgroot en vinnige gewigsverliese teweeg wat ek nie kanhandhaaf nie. Dit is tot my voordeel dat enige poging totgewigsverlies in samewerking met ‘n gekwalifiseerdedieetkundige en geneesheer gedoen word. Ander lede vandie mediese span, byvoorbeeld biokinetici, kan saamwerk omdie nodige verandering in my lewenstyl aan te bring en my teondersteun.

Nog ‘n begrip wat ek wil verduidelikis die sogenaamde vetselfunksiehipotese. Wanneer my vetselleoorvol raak van vet, verloor hullesekere funksies. Op die oppervlakvan elke vetsel is daar bindingsplekke.Wanneer my vetselle gevul word metvet, swel die vetsel uit soos ‘nballon wat ‘n mens opblaas en vanhierdie bindingsplekke gaanverlore. Die funksie van hierdiebindingsplekke is onder andere omglukose (bloedsuiker) en vette vanuitdie bloed te verwyder en binne-in die vetsel te stoor asenergie. Soos wat my vetselle uitswel, verloor hulle hierdievermoë om glukose en vette uit die bloed te vewyder.Wanneer vette en glukose nie uit my bloedstroom verwyder

56

word nie lei dit tot probleme soos suikersiekte of hoëbloedcholesterolvlakke.

Wanneer ek oefening kry en gewig verloor (al is dit net ‘npaar kilogram), verbeter toestande soos suikersiekte en mycholesterolvlakke daal.

Beginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstylBeginsels vir ‘n gesonde lewenstyl< Die meeste probleme wat met gewig verband hou,

word geassosieer met vetselle wat hulle funksieverloor het en die beskadigende effek van glukose envette wat in die bloed ophoop.

< Die gesondheid (grootte) van die vetsel is belangrikeras die handhawing van die sogenaamde idealeliggaamsmassa.

< Verbeterde eetgewoontes, gereelde oefening en kleingewigsverliese sal die gesondheid van die vetselbevorder.

< Dit is verkeerd om te glo dat gesondheid slegs vir“maer” mense beskore is.

< Dit is belangrik dat alle mense, veral oormassapersone, gereeld moet oefen en gesondeeetgewoontes moet aankweek.

< Klein gewigsverliese moet vir ten minste 6 maandegehandhaaf word voordat verdere pogings totgewigsverlies aangewend word.

< Vermy die klimtol-effek ten alle koste. Alle voordelevan gewigsverlies gaan tot niet wanneer verlore gewigweer opgetel word.

57

AktiwiteitAktiwiteitAktiwiteitAktiwiteit< Skryf jou gewig in kilogram neer: .............................

< Skryf jou lengte in meter neer: .................................

< Werk die kwadraat van jou lengte (m²) uit: ...............

< Werk nou jou LMI uit met die volgende formule:

LMI = kg/ m²: ............................................................

< Indien jou LMI bo 25 is, hoeveel kilogram is jyoorgewig

volgens tabel 1?: ......................................................

< Indien jou LMI bo 25 is, hoeveel gewig moet jy op ‘n

slag verloor volgens tabel 2?: ...................................

< Beplan jou gewigsverlies volgens die riglyne in hierdiehoofstuk en bespreek dit met jou dieetkundige en/ofmediese dokter indien nodig.

< Indien jy nie oorgewig is nie (volgens tabel 1), maarnog steeds ontevrede is met jou voorkoms, werk weerdeur afdeling A van hierdie boek en probeer vredemaak met jou gewig. Volg ook die eetplan soos inafdeling B verduidelik. Dit is net moontlik dat jy tog ‘npaar kilogram in die proses kan afskud.

58

- 9 -- 9 -- 9 -- 9 -FratsdiëteFratsdiëteFratsdiëteFratsdiëte

Niemand het die oplossing vir die probleem van oorgewignie - en hulle wil nie hê jy moet dit uitvind nie!

Ons strate loop vol van “kenners” op die gebied vanvoeding en gesondheid. En dan is dit interessantom te weet hoe vinnig hierdie “kenners” hulle

kennis opgedoen het. Dikwels weet hulle alles van voedingnadat hulle vir slegs ‘n paar minute na iemand tydens ‘nseminaar geluister het. Alle wetenskaplike navorsing enbevindings word dan net so afgemaak as onsin en hierdie“kenners” maak aansprake wat die duiwel sou laat sidder vanopgewondenheid. Voordat jy vir jou kom kry, het jy honderderande gemors op hierdie wonderlike produkte om maar net sostadigaan te ontdek dat alles nie pluis is nie.

Hoeveel keer is jy al gevang deur hierdie “kenners” op diegebied van gesondheid of verslanking?

Fratsdiëte en -produkte het al so deel van die samelewinggeword dat die meeste mense hulle nie as fratse beskou nie.Hulle moet daar wees; dit gee jou iets om voor te lewe, omoor te gesels, om oor kwaad te raak. Die probleem is net, ‘nfratsdieet of -produk is ‘n mode van die oomblik - vandag hier,môre weg. Hoeveel keer was jy al die prooi vanbuitengewone verwagtinge? Verloor gou vinnig ‘n paar kilo’s

59

hiermee, of verbeter gou jou vermoëns daarmee. Jy hetseker al selfs geval vir die produkte wat jou jou verlore jeuglaat herwin? In die meeste gevalle word mense die prooi vanhierdie fratse en foefies weens ‘n gebrekkige kennis vanbasiese voeding, die invloed van portuurgroepe en/of drukvan die advertensiewêreld.

Hierdie mense ken hulle storie as hulle hulle produkte aan jouwil afsmeer. Sekere sleutelwoorde word algemeen deur hullegebruik om hulle fratsdiëte en -produkte aan jou te verkoop.Die “goeie” woorde sluit in: gesondheidsvoedsel, voorkom,gesondmaak (“cure”), opkikker en energie, organies,natuurlik, kruie (“herbal”), vesel, supplement, vegetaries, enbaie ander. Die “slegte” woorde sluit die volgende in: additief(byvoeging), chemies, preserveermiddel, verwerk, sinteties,ens. Deur gebruik te maak van ‘n groot hoeveelheid van die“goeie” en “slegte” woorde, oortuig hierdie mense jou gou vandie “wetenskaplikheid” en “wonderlikheid” van hul produkte enkan jy nie verstaan waarom die hele wêreld dit dan nog niegebruik nie. Behalwe die aanspraak op die instandhoudingvan gesondheid, maak hierdie kwakke buitensporige en valsestellings betreffende die voorkoming en genesing vanverskeie siektetoestande soos kanker, rumatiek,suikersiekte, lae bloedsuiker, hoëbloeddruk, hiperaktiwiteit, oormassa,ouderdomsvertraging, behoud vanseksuele vitaliteit, velaandoenings, ens.Gebruik net hierdie produkte en jy is so goedsoos Superman, indien nie beter nie!

Fratsdiëte maak ook buitengewone aansprakeop die hoeveelheid massa wat verloor kan word.Die aanvanklike massaverlies is gewoonlik vreeslikindrukwekkend, weens die vermindering vankoolhidraatreserwes en water, asook vet en

60

liggaamsproteïen. Daar kan binne die eerste week 3 - 5 kgverloor word, wat tog die doel van die fratsdieet is, maarminder as die helfte hiervan sal vet wees! Dit sal hulle jounatuurlik nie vertel nie (as hulle dit ooit weet)!

Vergeleke hiermee sal massaverlies in die daaropvolgendeweke teleurstellend wees, hoewel die tweede week van diefratsdieet ‘n ewe groot massaverlies as die eerste kanmeebring. Indien ‘n fratsdieet presies gevolg word vir tweeweke kan tot soveel as 7 kg verloor word.

Resultate is egter selde so goed in die praktyk. Dit is beslisnie maklik om so ‘n dieet vir meer as ‘n paar dae te volg nie.Daar word ondervind dat die beperkte verskeidenheidvoedselsoorte verskriklik vervelig is, veral as vriende en diegesin ‘n normale dieet volg. Was jy al in so ‘n situasie waarjy die enigste een is wat op so ‘n streng fratsdieet is en dieres van die familie geniet hulle gate uit? Vreeslik!

Baie fratse en mites aangaande voedsel is waarskynlikonskadelik. Maar as jy ‘n spesifieke voedsel inneem asmetode vir die behandeling van ‘n siektetoestand sonder dat‘n kenner, soos ‘n dieetkundige of mediese doktergeraadpleeg is, kan ernstige skade aangerig word. ‘n Andergevaar van fratsdiëte is ekonomies van aard. Ongeveer R30biljoen word jaarliks aan natuurlike, organiese ofgesondheidsvoedsel in Amerika alleen spandeer. Sulkevoedsel is nie minder of meer voedsaam as die eweknie indie supermark langsaan nie, maar is dikwels baie duurder. Inplaas van R300.00 se pille, kan jy gerus R300.00 se varsvrugte en groente koop. Ek hou baie meer daarvan as ‘n ouklomp pille wat jy afsluk en dis vir my baie voordeliger.

‘n Tipiese fratsdieet is straf. Die spyskaart is onbuigsaam endie beperkte verskeidenheid voedselsoorte weerspieël nie

61

normale eetpatrone nie. Hierdie diëte is ontwerp omhoogstens vir een of twee weke gevolg te word. So bly maarliewer weg!

Beginsels vir gesonde eetgewoontesBeginsels vir gesonde eetgewoontesBeginsels vir gesonde eetgewoontesBeginsels vir gesonde eetgewoontes< Fratsdiëte of -produkte bied geen oplossing vir

gesonde eetgewoontes nie.< Vermy dus alle fratsdiëte en -produkte wat as dié

volmaakte en enigste oplossing deur kwakkeaangebied word.

AktiwiteitAktiwiteitAktiwiteitAktiwiteitVoordat jy op enige program of produk besluit, kry eersbehoorlike antwoorde op die volgende tien vrae:

< Is hierdie program of produk al deur honderdepersone deurloop en objektief vergelyk met dieselfdegetal mense wat ‘n normale program volg? Is dieresultate gepubliseer in ‘n erkende, aanvaardemediese tydskrif?

< Is die program of produk gebasseer op ‘n onlangseontdekte “geheim”? - Bly weg!

< Is die program of produk goed gebalanseerd? Slegsdan is dit veilig.

< Is die persoon wat dit aanbeveel ‘n erkende en ‘ngekwalifiseerde op die gebied van voeding? Wat issy/haar ekonomiese voordeel indien jy dit aankoop?

< Word hierdie persoon se kwalifikasies erken?

62

< Laat die produk of program toe vir persoonlikevoorkeure en smaak? Rigiede programme is gedoemtot mislukking.

< Kan jy op hierdie produk of program bly vir die res vanjou lewe? Gesondheid is ‘n lewenslange proses.

< Spreek hierdie produk of program jou lewenstyl aan?< Belowe dit onmiddellike dramatiese resultate?

Oppas!< Is jy gewillig om nie net dit wat jy eet te verander nie,

maar ook wat jy dink en doen? Weereens,gesondheid is nie net ‘n tydelike poging nie, maar ‘nlewenstyl.

< Skryf nou neer wat jou besluit is aangaande fratsdiëteen -produkte. Hoe gaan jy in die toekoms hieropreageer?

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

63

- 10 -- 10 -- 10 -- 10 -Kroniese lewenstylsiektesKroniese lewenstylsiektesKroniese lewenstylsiektesKroniese lewenstylsiektesWaar jy kom, of waar jy ookal gaan, is mense besig om

hulself dood te lewe en dood te eet!

Kroniese lewenstylsiektes is siektes watdieselfde risikofaktore deel asg e v o l g v a n l a n g t e r m y n

b l o o t s t e l l i n g a a n o n g e s o n d eeetgewoontes, rook, te min oefening enmoontlike spanning. Die belangrikster is ikofak tore is hoë b loeddruk ,tabakverslawing, hoë bloedcholesterol, kankeren suikersiekte wat hoë sterftesyfers totgevolg het.

Ek gaan nou ‘n paar van die mees algemene lewenstylsiektesbespreek.

SuikersiekteSuikersiekteSuikersiekteSuikersiekteSuikersiekte is vinnig besig om epidemiese afmetings aan teneem. In sommige lande ly tot die helfte van die volwassebevolking aan suikersiekte! Is jy dalk een van hulle?

64

Suikersiekte is ‘n toestand waar daar te veel suiker of glukosein die bloed is. Om my suikervlak normaal te hou, is diekorrekte hoeveelheid insulien nodig. Insulien neem die suikeruit my bloed na die selle waar dit gebruik word om energieaan my te verskaf. Suikersiekte ontwikkel wanneer mypankreas nie genoeg insulien vervaardig nie, of die insuliennie behoorlik hulle werk kan doen nie, omdat my vetselle temin bindingsplekke het.

Dit is uiters belangrik om jou dieet reg te kry wanneer ek aansuikersiekte ly. Vir sommige diabete is korrekteeetgewoontes al wat nodig is om hulle bloedsuikervlakkenormaal te hou.

Die enigste voedsel wat ‘n direkte invloed op mybloedsuikervlakke het, is koolhidrate. Wanneer jy koolhidrateeet, word dit tot suiker afgebreek en veroorsaak dit ‘n stygingvan my bloedsuikervlakke. Nou dink sommige mense datdiabete glad nie koolhidrate mag eet nie. Dit is nie korrek nie!Koolhidrate vorm ‘n normale deel van wat jy eet. Die geheimvan ‘n diabetiese dieet lê nie soseer by die hoeveelheidkoolhidrate wat jy eet nie, maar by die soort koolhidrate watjy eet.

Die hoeveelheid koolhidrate wat jy eet kan vermeerder wordsonder om my bloedsuikervlakke te verhoog. Nou hoe worddit gedoen? Deur koolhidrate wat hul energie stadig vrystelby jou dieet in te sluit. Navorsing het getoon dat sommigekoolhidrate soos pasta en koring hulle energie stadig vrystelen dus nie so ‘n groot effek op my bloedsuikervlakke het soosander koolhidrate wat hulle energie vinniger vrystel nie(byvoorbeeld witbrood en gewone suiker). In die volgendehoofstuk word deur middel van voedsellyste aangetoon watterkoolhidrate hul energie stadiger vrystel en dus by elkemaaltyd ingesluit behoort te word. Deur hulle voedsel reg te

65

kies, kan diabete dus hulle bloedsuikervlakke beter beheer,meer eet en nog steeds gewig verloor! Deur die riglyne inhoofstuk 11 te volg, kan diabete dus ‘n groot bydrae tot hullegesondheid lewer.

Ten slotte: as ek aan suikersiekte ly, moet jy tog nooitprobeer om my self te behandel, of te luister na die raad vankwakke nie! Hierdie is ‘n ingewikkelde siektetoestand wataltyd onder toesig van ‘n dieetkundige en ‘n mediese dokterbehandel moet word!

Hoë bloeddrukHoë bloeddrukHoë bloeddrukHoë bloeddrukHoë bloeddruk kan lei tot beroerte- en hartaanvalle en kosSuid-Afrika jaarliks miljoene rande. Dit word beskou as ‘nlewenstylsiekte omdat dit deels veroorsaak word deuronoordeelkundige eetpatrone (te hoë energie- ensoutinname), vetsug en gebrek aan oefening.

Eintlik is dit meestal baie eenvoudig om hoë bloeddruk tebehandel. ‘n Aanpassing in jou eetgewoontes enaktiwiteitsvlakke lei gewoonlik tot gewigsverlies en daarmeesaam ‘n verlaging in bloeddruk. Een van die grootste oorsakevan hoë bloeddruk, is ‘n hoë soutinname. Dit is dus belangrikdat jy sal leer watter voedsel baie hoog in sout is en dit dantot ‘n minimum sal beperk (byvoorbeeld aartappelskyfies,verwerkte vleisprodukte).

Wanneer jy die eenvoudige riglyne wat in hoofstuk 11verduidelik word, volg, behoort dit die gewenste uitwerking tehê. Dit is nog steeds belangrik dat persone met hoëbloeddruk hulle dieetkundige en mediese dokter gereeld moetraadpleeg om die toestand te monitor.

66

Verhoogde bloedvetvlakkeVerhoogde bloedvetvlakkeVerhoogde bloedvetvlakkeVerhoogde bloedvetvlakkeWanneer jou vetinname te hoog is, en ek kanom een of ander rede nie ontslae raak vanhierdie vet nie, veroorsaak dit verhoogde

cholesterol- en trigliseriedvlakke. Dit isbaie gevaarlik vir my aangesien dit

saampak in my are en dit stelselmatigverstop. Dit veroorsaak dat dit al hoe moeiliker

raak vir die bloed om deur my are te beweeg enenige bloedklont kan dan vassteek in hierdie vernoude are enverhoed dat bloed vervoer word na die dele waar dit moetuitkom. Dit veroorsaak dan afsterwing van my weefsel. ‘nSekere deel van my hart kan byvoorbeeld beskadig word na‘n hartaanval.

Verhoogde bloedvetvlakke kan enige persoon tref, ook vir jou!Dit is baie belangrik dat jy van kleins af sal leer om jouvetinname tot die minimum te beperk. Moenie heeltemalophou vet inneem nie, maar leer om die regte soort vette teeet. Dit is nie net die soort vet wat jy inneem wat belangrikis nie, maar ook jou totale vetinname per dag. Raadpleeg ‘ndieetkundige om jou in hierdie verband by te staan.

Die goeie nuus vir mense met verhoogde bloedvetvlakke isdat dit gewoonlik goed behandel kan word deur reg te eet. Inhoofstuk 11 van hierdie werkboek word die algemene riglynevir korrekte eetgewoontes verduidelik. Indien jy aanverhoogde bloedvetvlakke ly, bestudeer hierdie riglynenoukeurig en volg dit getrou na.

67

KankerKankerKankerKankerVry radikale het die vermoë om my weefsel te beskadig. Vryradikale vanaf suurstof bind aan my genetiese selmateriaal inmy selwande en veroorsaak ‘n breuk in die ketting. Dit geeaanleiding tot kanker. Vry radikale word gevorm deur dienormale metaboliese (afbraak-) prosesse wat in my plaasvindsowel as sonlig, besoedeling en moontlik gebraaide voedsel.

My normale suurstofatoom hetvier pare gepaarde elektronewat om die kern draai.

Wanneer een van hierdie elektrone“geroof” word, word dit ‘n onstabiele

vry radikaal wat probeer om dieontbrekende elektron te vervang deur

ander molekules te beroof.

Wanneer die vry radikaal die elektron van ‘n molekule in eenvan my selwande neem, word ‘n nuwe vry radikaal geskep en‘n kettingreaksie begin.

68

Die kettingreaksie van elektron “diefstal” beskadig myselwande en lei tot die vernietiging van my selle wat kankeren ander siektes kan veroorsaak.

Anti-oksidante is so saamgestel dathulle ‘n ongepaarde elektron aanvry radikale afstaan sonder omskadelik te word en kan so diegevaarlike kettingreaksievoorkom.

Waar kom anti-oksidante vandaan?

Anti-oksidante kan onbewustelik deur myself geproduseerword om die oksidasieproses te beheer, of jy kan ditdoelbewus deur jou dieet inneem.

Anti-oksidante kan vry radikale soos ‘n besem “opvee” en sodie skade aan my selle verminder. Anti-oksidantvoedingstowwe afkomstig van jou dieet, is vit. A, C en E (B-karoteen, askorbiensuur en alfatokoferol), seleniumgekombineer met vit E, flavonoïede en fitochemikalieë.Goeie bronne van anti-oksidante

69

Voedsel Vitamien Inhoud (mg)

1 medium soetpatat B-karoteen (Vit A) 5

1 groot wortel B-karoteen (Vit A) 4

70 g spinasie B-karoteen (Vit A) 3

85 g brokkoli of kool B-karoteen (Vit A) 1

halwe groenrissie Vit C 96

85 g aarbeie Vit C 87

1 medium lemoen Vit C 65

100 g aartappel (1 med) Vit C 9

60 g groenbone Vit E 5

1 avokado Vit E 3

100 g brokkoli ofbrusselse spruite

Vit E 1

15 g koringkiemolie Vit E 18

VITAMIENE C

Vit C word vinnig vanuit my dunderm geabsorbeer en het dievolgende funksies:

< genesing van my wonde< verbeter die opname van yster vanuit my dermkanaal< tree op as anti-oksidant deurdat dit vry radikale “opvee”

Met ‘n voortdurende Vit C tekort kan cholesterol nie na galomgeskakel word nie. Dit lei dan tot die opeenhoping vancholesterol en dit verhoog my risiko vir hartvatsiektes ensekere kankers.

‘n Positiewe verband tussen Vit C-inname en die voorkomingvan kanker van my slukderm, stembande en my mondholteis alreeds bewys. Vit C tree op as blokkeerder by die prosesvan vry radikaalvorming. Navorsers het bevind dat

70

sigaretrook my vlakke van Vit C en Beta-karoteen (Vit A)verlaag, en saam met die kankerveroorsakende moontlikhedevan die chemiese bestanddele in sigaretrook, my risiko omkanker te kry, verhoog.

VITAMIENE E

Vitamiene E vorm ‘n noodsaaklike deel van my selmembrane.Vitamiene E voorkom ook skade aan my selwande in mydunderm en beskerm my dus teen vry radikale. Navorsershet bevind dat Vit E ‘n rol kan speel by die voorkoming vankanker van sekere dele van my mond, borskliere en vel.

VITAMIENE A (BETA-KAROTEEN)

Lae vlakke van karoteen in my bloed word algemeen met ‘nverhoogde moontlikheid vir kanker van die longe en maaggeassosieer. Die beskermende effek van karoteen teenkanker is die volgende:

< beskerm my genetiese selmateriaal teen vry radikale watskade kan veroorsaak en dikwels die eerste stap totkanker is;

< verbeter die kommunikasie tussen my selle omselverdeling te beperk en onbeheerde, oormatige groeivan kankerselle te voorkom;

< help met omskakeling na Vit A wat my immuunstelselverbeter.

SELENIUM

Selenium is ‘n spoorelement wat in alle dele van my voorkom.Dit voorkom beskadiging van my rooibloedselle en tree op asanti-oksidant van vetweefsel. Selenium- of sinktekorte kandie beskadiging van my selle deur vry radikale, verhoog.

71

FLAVONOïEDE

Dit is ‘n bestanddeel wat natuurlik in vrugte, groente, neute,uie, rooiwyn en appels voorkom. Flavonoïede het anti-oksidant eienskappe en kan dus vir my baie voordelig wees.

FITOCHEMIKALIEë

Dit is bestanddele van plantaardige oorsprong watbeskermende voordele vir my inhou. Neute, volgrane, vrugteen groente bevat groot hoeveelhede van dié bestanddele watmy beskerm teen hartvatsiektes, kanker, diabetes enhipertensie. Sojabone bevat redelik baie fitochemikalieë watkanker teenwerk. Chinese vroue en mans eet baiesojaprodukte en dit kan moontlik die lae voorkoms van bors-en prostaatklierkanker onder hulle verklaar.

VESEL

Die lae inname van vesel en die hoë inname van vetveroorsaak ‘n verskeidendheid siektetoestande waaronder:

< hardlywigheid< hoë bloedcholesterol< vetsug< dikdermkanker< blindedermontsteking< suikersiekte< aambuie< diafragma breuke< irriteerbare dikdermsindroom

Dieetvesel is ‘n term vir plantveselwande wat nie deur mydermkanaalensieme verteer kan word nie. Vesel is

72

afkomstig van bronne soos heelgrane, vrugte en groente ofvesel supplemente.

Dieetvesel kan in twee groepe verdeel word:

< onoplosbaar, en< oplosbaar.

Oplosbare vesel word so genoem omdat dit ‘n gelagtigemassa in my ingewande vorm. Die vesel in vrugte, groenteen grane is nooit net oplosbaar of onoplosbaar nie. Dit wordsaamgestel uit ‘n kombinasie van beide soorte vesel -onoplosbaar sowel as oplosbaar.

Byvoorbeeld:

Hawermout bevat ongeveer 7% oplosbare vesel (dws 7 goplosbare vesel vir elke 100 g hawermout) en ook ‘nhoeveelheid onoplosbare vesel. Die porsiegrootte en rypheidvan die plant, sowel as die prosseseringstegniek, beïnvloeddie beskikbaarheid van die vesel.

Vesel het die vermoë om met water te bind, of water vas tevang in die leë spasies binne die vesel. Onoplosbare vesel(soos semels) hou of bind minder water in my derm asoplosbare vesel (soos in vrugte of hawermout).

Vesel is ook belangrik by die versagting van stoelgangedeurdat dit die water aan die vesel bind. Oplosbare vesel(byvoorbeeld vrugte, groente en hawermout) vorm ‘n gel watklewerigheid aan die die inhoud van my dermkanaal verskaf.Gel tree op soos ‘n “smeermiddel” vir stoelgange. Oplosbarevesel verskaf bykomende volume aan die stoelgang omdat ditdie goeie bakterieë in my derm help vermeerder.

73

Nog ‘n voordeel van oplosbare dieetvesel is dat dit diegalsoute in my dunderm vasvang. Sommige van die gal watdeur my galblaas vrygestel word, word binne die gelvasgevang en word so uitgeskei. Dit voorkom dat galsouteweer gebruik word om gal mee te vorm.

Die onderstaande tabel dui die veselinhoud van sommigealledaagse voedselsoorte aan.

Voedselsoort Porsiegrootte Metriekemaat

Vesel(g)

Kellog’s Hi-fibre Bran bietjie minder as‘nhalwe koppie

100 ml(40 g)

10.6

Ander veselbevattende ontbytgrane verskeie 40 g 5.2

Hawermoutpap ½ koppie 125 ml 2

Mieliemeelpap ½ koppie 125 ml 0.6

Muesli 1/3 koppie 40 g 3.8

Brood, rog 1 sny 35 g 2.9

Brood, volgraan 1 sny 35 g 2

Brood, bruin 1 sny 30 g 2

Patats ½ koppie 145 g 4.4

Aartappel 1 medium 120 g 1.8

Volgraan pasta ½ koppie 75 g 3.2

Bruinrys ½ koppie 70 g 1.2

Koring beskuitjies 3 54 g 1

Vy 1 groot 55 g 9

Lemoen 1 medium 154 g 6

Pomelo ½ medium 154 g 6

Granadilla 1 medium 22 g 3.5

Peer 1 medium 100g 2.6

Appel 1 medium 154 g 5

Broccoli 1 med blomstuk 148 g 5

Brusselse spruite ½ koppie 100 g 4

Botterskorsies ½ koppie 125 g 4

Groenboontjies ½ koppie 83 g 3

74

Eiervrug 1 medium 100 g 3

Piesang 1 medium 126 g 3

Wortels, gekook ½ koppie 75 g 2.4

Beet ½ koppie 100 g 2

Kool, gekook 1 koppie 84 g 2

Blomkool 1/6 medblomkool

100 g 2

Vrugtesap 1 koppie 250 ml 0.3

Harricot bone, gekook 1 opgehooptelepel

85 g 7.6

Siukerbone, gekook 1 opgehooptelepel

85 g 7

Wit, gekookte boerboontjies ½ koppie 135 g 9.7

Amandels ½ koppie 85 g 9.7

Lensies, gekook ½ koppie 90 g 6.3

Gemengde groente, gekook ½ koppie 75 g 2.8

Erte, gekook ½ koppie 85 g 2.9

Gesplete ertjies, gekook ½ koppie 85 g 5

Spinasie, gekook ½ koppie 110 g 2.4

Kasjoeneute ½ koppie 75 g 4.6

Stampmielies en suikerbonemengsel

½ koppie 115 g 4.4

Makadamia neute ½ koppie 75 g 4

Grondboontjie botter 1 teelepel 5 g 0.3

Pekaneute ½ koppie 60 g 3.9

SAMEVATTING

Die voordelige anti-oksidant effek van ‘n verskeidenheid vangroente en vrugte in jou dieet beskerm my teen kanker ensiektes. ‘n Hoë veselinname en ‘n lae vetinname is baiebelangrik om die maksimum voordelige effek teen siekte tekry.

75

Wenke wat jou kan help om die risiko van kanker teverminder:

< Eet ‘n verskeidenheid voedselsoorte wat hoog is in vesel.Sluit ten minste 5 porsies groente en vrugte in jou dieet in;

< Moenie jou ooreet nie - oorgewig verhoog my risiko virkanker. Doen oefening op ‘n gereelde basis;

< Gebruik alkohol matig;< Sluit voedselsoorte wat ryk is aan vitamiene by jou dieet

in (vitamienverrykte ontbytgraankosse, vrugte engroente);

< Moenie te veel vet eet nie;< Vesel is nie ‘n frats nie;< Ken die potensiële voordele van die langtermyn gebruik

van vesel;< Eet ‘n gebalanseerde dieet om optimale inname van

oplosbare en onoplosbare vesel te verseker - volg diedieetriglyne;

< Vesel werk in my op ‘n natuurlike wyse en die voordeledaarvan is nie binne enkele dae sigbaar nie, maar oor dielangtermyn;

< Gebruik genoeg vloeistof elke dag (ongeveer 2 liter perdag). Koffie, tee en vrugtesappe is uitstekende bronnevan vloeistof en verskaf verskeidenheid;

< Newe-effekte (winderigheid en ‘n opgeblase gevoel) van‘n verhoogde veseldieet mag waargeneem word, maarverdwyn gewoontlik vinnig. Veselinname moet geleidelikverhoog word;

< Aanbevelings vir daaglikse veselinname: volwassenes -25 - 30 g/dag, kinders: 5 g + 1 g vir elke lewensjaar (dwsas ek 9 jaar oud is moet jy 5 g + 9 g/dag = 14 g/daginneem).

76

Beginsels vir gesonde eetgewoontesBeginsels vir gesonde eetgewoontesBeginsels vir gesonde eetgewoontesBeginsels vir gesonde eetgewoontes< Jy is self verantwoordelik vir jou gesondheid.< Hoe jou gesondheid oor 20 of 30 jaar daar gaan uitsien,

word dus deur jou huidige eetgewoontes bepaal.< Tree dus voorkomend op en moenie wag totdat dit te laat

is nie.

AktiwiteitAktiwiteitAktiwiteitAktiwiteit< Indien jy vermoed dat jy aan enige van bogenoemde

kroniese lewenstylsiektes ly, gaan vir ‘n medieseondersoek en ruim so alle onsekerhede uit die weg.

< Indien jy wel aan ‘n kroniese lewenstylsiekte ly, maak ‘nafspraak met ‘n dietkundige en mediese dokter.

< Bestudeer die volgende hoofstuk oor “Gebalanseerdevoeding” deeglik.

< Beskryf hoe jy die nodige aanpassings aan jou lewenstylen eetgewoontes gaan maak:

77

- 11 -- 11 -- 11 -- 11 -Gebalanseerde voedingGebalanseerde voedingGebalanseerde voedingGebalanseerde voeding

Dit is noodsaaklik dat jy ‘n verskeidenheid voedsel eet, indie korrekte hoeveelhede, sodat jy ‘n sogenaamde

gebalanseerde eetpatroon kan handhaaf.

Waarom praat ons van gebalanseerde voeding?Wanneer is voeding dan nie gebalanseerd nie?Om hierdie vraag te beantwoord, moet ons eers

gaan kyk wat verkeerd is met vandag se manier van eet.

Baie nuwe produkte is verwerk, soos koekmeel, waarvan diefynste en lekkerste eetgoed gemaak word. Die probleem metal hierdie verwerkte produkte, is dat dit baie gou deur my, jouliggaam verteer en geabsorbeer word. Die gevolglike effekop die bloedsuikervlakke skep dan vir baie mense probleme.

Die eerste probleem met vandag se manier van eet is dat ditte veel vet en te min koolhidrate bevat.

Die tweede probleem is die moderne vorms van koolhidrate. Dit word te maklik (vinnig) verteer en geabsorbeer.

Wat is dan gebalanseerde voeding? Jy handhaaf ‘nsogenaamde gebalanseerde eetpatroon, wanneer jy ‘nverskeidenheid voedsel, in die korrekte hoeveelhede, eet.Kom ek probeer verduidelik:

78

Voedsel word in vyf groepe verdeel, afhangende van diehoeveelheid van ‘n spesifieke voedingstof wat in die voedselvoorkom. Daar is nie een enkele voedselsoort wat allevoedingstowwe bevat nie. Ek kan egter slegs optimaalfunksioneer wanneer ALLE voedingstowwe in die korrektehoeveelhede teenwoordig is. Dit is daarom noodsaaklik datjy ‘n verskeidenheid kos eet sodat jy ‘n sogenaamdegebalanseerde eetpatroon handhaaf.

1.1.1.1. EnergiekosEnergiekosEnergiekosEnergiekosGROEP 1: KOOLHIDRATE

Hierdie groep word ook styselvoedsels genoem. Voorbeeldevan koolhidrate is: brood, rys, pap, pasta, ens.

GROEP 2: VET

Voorbeelde van vet is: margarien, olie, slaaisous, botter,room, ens.

Ek het brandstof nodig en die brandstof waarvan ek diemeeste van hou, is koolhidrate. Koolhidrate moet eers deurmy verteer word. Dit beteken om afgebreek te word toteenvoudige eenhede sodat dit in die bloedstroomgeabsorbeer kan word. Daar is dit dan beskikbaar as ‘n bronvan energie vir die liggaamselle.

Die bloed handhaaf ‘n sekere vlak van glukose om die breinen senustelsel van energie te voorsien. Indien jy nie genoegkoolhidrate eet nie, begin ek later spierweefsel afbreek om tevoorsien in my energiebehoeftes. ‘n Lae koolhidraat dieet saljou dus nie help om gewig te verloor nie. In so ‘n gevalverloor jy spierweefsel en water (wat jy nie kan bekostig nie),

79

omdat my vetstore nie omskep kan word tot glukose om in myenergiebehoeftes te voorsien nie.

Dit is ook belangrik dat jy die korrekte koolhidrate by elkemaaltyd insluit. Sommige koolhidrate, soos pasta, gort engroenmielies se energie word stadiger vrygestel en behoortby elke maaltyd ingesluit te word. Wanneer voedsel seenergie stadiger vrygestel word, help dit om hongerpyne tevertraag en gewigsverlies te bevorder. Koolhidrate soosbrood, aartappels, en sekere soorte rys se energie wordvinnig vrygestel en geabsorbeer en het ‘n groot effek op mybloedsuikervlakke.

2.2.2.2. BoukosBoukosBoukosBoukosGROEP 3: PROTEÏENE

Hierdie groep kan ook die vleisgroep genoem word.Voorbeelde hiervan is vleis, vis, eiers, kaas, ens.

3.3.3.3. BeskermkosBeskermkosBeskermkosBeskermkosGROEP 4: MINERALE

Minerale word hoofsaaklik in proteïenryke voedsel en groenteen vrugte aangetref.

GROEP 5: VITAMIENE

Vitamiene word hoofsaaklik in groente en vrugtegevind.

80

Jy het seker al opgemerk dat ek, ter wille van eenvoud, dievyf voedselgroepe in slegs drie kategorieë opdeel, naamlikenergiekos, boukos en beskermkos. Jy kan ook nie ewe veelvan al drie kategorieë eet nie, want dan is dit niegebalanseerde voeding nie. Vergelyk die volgende diagram:

Dit beteken dat jy van alles mag eet, maar as jy jou kosinskep, die verhouding tussen die voedselsoorte soos diebostaande diagram moet wees. Energiekos en beskermkos

moet jy die meeste van eet, terwyl jyheelwat minder boukos hoef te eet.

Trek dus uit daardie vleistande!Om dit nou makliker te maak,gaan ek dit illustreer met dievolgende diagram:

Hierdie skets is ‘n voorstelling vandie bordmodel. Die doel van die

bordmodel is om vir jou te leer watter

81

keuses om te maak en nog steeds ‘n gebalanseerdevoedselininame te handhaaf. Jy het dus ‘n vrye keuse omself te kies uit die verskillende groepe voedsel.

Wanneer kos in ‘n bord ingeskep word, moet jy die borddenkbeeldig in drie dele deel deur gebruik te maak van dieletter Y: 1/5 is boukos (proteïene), 2/5 is beskermkos(vitamiene en minerale) en 2/5 is energiekos (koolhidrate envette). Om die porsies klein te hou, moet jy byvoorbeeld dieporsies so inskep dat dit nie aan mekaar raak nie. Moet nounie verneuk nie. Dit sal nie help om ‘n groter bord te gaankoop, of die porsies soos torings op jou bord te stapel nie. Ditis slegs ‘n riglyn om jou te help om nie uitermatige grootporsies in te skep nie. En wanneer jy inskep, begin jy eerstemet die energiekos, dan die beskermkos en heel laaste skepjy die boukos in.

Voorbeelde van ontbytVoorbeelde van ontbytVoorbeelde van ontbytVoorbeelde van ontbyt

82

Voorbeelde van ligte middagetesVoorbeelde van ligte middagetesVoorbeelde van ligte middagetesVoorbeelde van ligte middagetes

Voorbeelde van aandetesVoorbeelde van aandetesVoorbeelde van aandetesVoorbeelde van aandetes

83

Lys 1: EnergiekosLys 1: EnergiekosLys 1: EnergiekosLys 1: Energiekos

Energiekos wat energiestadiger vrystel en byelke maaltyd ingesluit

behoort te word

Energiekos wat energievinniger vrystel

RogbroodHawermoutpapHoë vesel ontbytgraneSnippersemelsKoringGortPastaSpringmieliesGroenmieliesPatatsMuesli

Bruin- en WitbroodRysBeskuitjiesAartappelsMieliepap

Energiekos hoog in vet wat spaarsamig gebruikmoet word

MargarienAdvokadopeerSonneblom- ofsojaolie

OlyweSlaaisousMayonnaise

SlaairoomBotterRoom

84

Lys 2: BoukosLys 2: BoukosLys 2: BoukosLys 2: Boukos

EiersVisHoenderBeesvleisSkaapvleisVarkvleis

LewerOrgaanvleisMelkKaasMaaskaas

PeulgroenteGrondbone en -botterAmandelsPekaneute

Lys 3: BeskermkosLys 3: BeskermkosLys 3: BeskermkosLys 3: Beskermkos

Beskermkos wat energie stadiger vrystel en by elkemaaltyd ingesluit behoort te word

KiwivrugSuurlemoenNektarienLemoen*PerskePomelo (-sap)*

DruiwePeerPruimeNaartjie*Pynappel (-sap)Gedroogdevrugte

Mango*+KersiesErtjiesAppels (-sap)Appelkose+

85

Beskermkos wat energie vinniger vrystel of waarvandie tempo van vrystelling nog nie bekend is nie

Aspersies*BoontjiespruiteBeetBrokkolie*+Brusselse spruite*Kool*Wortels+Blomkool*SelderyKomkommerGroenblaargroente*+

EiervrugBlaarslaaiSampioeneUieSomerskorsiesSuurkoolSpinasieTamatie*Rape*GroenboneSwartbessies

BloubessiesAarbeie*DadelsVyeWaatlemoenSpanspek*PiesangRosynePampoenSkorsiesPapaja*+

* Goeie bron van askorbiensuur (Vit C)+ Goeie bron van vitamien A

Beginsels vir gesonde eetgewoontesBeginsels vir gesonde eetgewoontesBeginsels vir gesonde eetgewoontesBeginsels vir gesonde eetgewoontesDie volgende beginsels is dieetriglyne wat spesifiek vir Suid-Afrikaners opgestel is:

< Eet ‘n verskeidenheid voedselsoorte gekies uit diéingedeel onder Boukos, Energiekos en Beskermkos.

< Verhoog veselinname deur:* volop vars groente en vrugte, verkieslik rou te eet,

met skille waar moontlik;* meer gebruik te maak van droëpeulsade soos

droëboontjies en lensies;

86

* Verhoog veselinname deur voorkeur te gee aanonverfynde graanprodukte soos bruin- envolkoringbrood en veselryke ontbytgraan;

< Beperk vetinname deur:* laevet- of afgeroomde melk en laevet- of

afgeroomdemelkprodukte te gebruik (let wel datkinders onder twee jaar verkieslik volroommelkmoet kry);

* vleis met min vet te kies;* die sigbare vet aan vleis voor gaarmaak af te sny;* meer dikwels gebruik te maak van vis en hoender

waarvan die vel en vet voor gaarmaak verwyderis;

* brood dun te smeer en gebruik te maak van lae-of mediumvetsmere;

* min of geen vet en kookolie by die bereiding vanvoedsel te gebruik;

* sjokolade, room, roomys, ryk terte, koek enpoedings, gebraaide wegneemetes, vetterigespekvleis en alle geprosesseerde vleis- enworssoorte net in klein hoeveelhede en byuitsondering te eet;

* nie-suiwelverromers, room en nagemaakte roomte vermy.

< Indien beskikbaar, gee voorkeur aan produkte met die“Hart”-merk van die Hartstigting van Suider-Afrika.

< Beperk soutinname deur:* min sout by die bereiding van voedsel te gebruik;* geen sout aan tafel oor die kos te strooi nie;* kruie en speserye as geurmiddels te gebruik

eerder as produkte wat mononatriumglutamaatbevat en gegeurde soute, soos knoffel- enselderysout;

87

* min gebruik te maak van kommersiële sop- ensouspoeiers, vleisekstrakblokkies, tamatie-,worcester- en sojasous en atjar;

* selde gebruik te maak van geprosesseerdevleisprodukte soos polonie, weense- en russieseworsies, biltong en ander soutvleisprodukte soosham en soutbeesvleis;

* die eet van soutbeskuitjies, gesoute neute,gesoute springmielies, aartappelskyfies en andersout versnaperinge te beperk.

< Gebruik matige hoeveelhede suiker en konfyt en beskoulekkers en koeldranke as iets wat net by spesialegeleenthede genuttig word.

< Drink minstens een liter vloeistof per dag, waarvan diemeeste skoon water moet wees.

< Beperk die inname van kafeïene.< Indien jy alkohol gebruik, doen dit matig.< Vermy, indien moontlik, voedsel met preserveermiddels.< Gebruik altyd vette wat sag of vloeibaar is by

kamertemperatuur (dit is hoër in poli-onversadigde vette).< Leer om ag te slaan op jou versadigingsmeganisme en

hou op eet wanneer jy versadig voel. Daar sal altyd weer‘n stuk sjokoladekoek wees om te eet.

< Leer om minder kos op die bord te skep. Skep liewerlater weer ‘n porsie, indien jy daarna voel.

< Moenie vir die lekker eet nie. Dit is dikwels die kere datdaar te veel geëet word.

< Eet stadig. Al prys wat jy moontlik kan wen indien jyeerste klaar geëet het, is ‘n groot maagpyn!

< Wenke vir voedselvoorbereiding:* Gee voorkeur aan gaarmaakmetodes soos

rooster, bak, stoom, kook, posjeer enmikrogolfgaarmaak bo braai, veral diepvetbraai enoondbraai.

88

* Wanneer groente gaargemaak word, sit dit in minkookwater op en kook net tot steeksag.

* Voeg min of geen vet, botter, margarien, room,kookolie en suiker tydens gaarmaak by.

* Gebruik laevetjogurt in plaas van room ofmayonaise.

* Rek vleisgeregte deur ‘n deel van die vleis twee(of meer) keer per week deur droëpeulsade tevervang, of gebruik slegs droëpeulsade in plaasvan vleis.

AktiwiteitAktiwiteitAktiwiteitAktiwiteit< Beplan jou inkopielys deur bogenoemde beginsels in ag

te neem.

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

< Beplan jou voorbereidingsmetodes deur bogenoemdebeginsels in ag te neem.

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

89

< Beskryf volledig hoe jou lewenstyl en eetgewoontes daarsal uitsien wanneer jy bogenoemde beginsels jou eiemaak en toepas.

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

< Beskryf volledig jou plan van aksie om bogenoemdebeginsels deel van jou lewenstyl en eetgewoontes temaak.

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

< Maak ‘n afspraak met jou plaaslike dieetkundige enbespreek bogenoemde beginsels en die toepassingdaarvan op jou persoonlike lewe met haar. Klaar alleonduidelikhede aangaande gebalanseerde voeding wat jynog het met haar op.

90

- 12 -- 12 -- 12 -- 12 -Nog ‘n paar wenkeNog ‘n paar wenkeNog ‘n paar wenkeNog ‘n paar wenke

Jy kan dieselfde hoeveelheid kos eet, maar jy kan dieenergie- inname met tot een derde verminder deur diekorrekte voorbereidingsmetodes en voedsel te kies met laevet en hoë koolhidrate.

Nie net die korrekte keuses wat kos aanbetref nie,maar ook die keuse van kosvoorbereiding, kan ‘ngroot verbetering in jou eetgewoontes teweeg

bring. Ek wil dus ‘n beroep op jou doen om voortaan jouvryheid van keuse verantwoordelik te gebruik. Dit wat jy dieafgelope 10 of 20 jaar gedoen het, is nie noodwendig dieenigste manier om ‘n ding te doen nie. Ondersoek andermoontlikhede. Dink wat jy doen! Wees skeppend!

Jy het seker al gehoor van die vrou wat, elke keer as sy ‘nskaapbboud gaarmaak, die punt van die been afsaag. Toeiemand haar eenmaal daaroor uitvra, was die antwoord dat sydit so by haar ma geleer het. Maar hoekom het jou ma dit sogedoen? Nog nooit gevra nie. Sy doen toe die moeite omhaar ma te gaan vra. “Omdat my oond te klein was, my kind”,was die antwoord.

Hier volg nou ‘n paar voorbeelde van hoe ‘n paar kleinveranderinge groot positiewe gevolge kan inhou:

91

Swak keuse Ontbyt Goeie keuse

Gewone koringvlokkies metvolroom melk2 snye witbrood (gerooster)

Volgraan koringvlokkies metafgeroomde melk2 snye volgraan brood1 Lemoen

Swak keuse Versnapering Goeie keuse

2 Gemmerkoekies 2 Hawermoutkoekies

Swak keuse Hoofmaaltyd Goeie keuse

LamstjopsAartappelsWortelsErtjiesRoomys en piesang

‘n Klein stukkie biefstukPastaGroenmieliesErtjiesLaevet roomys met perskes

Deur hierdie paar subtiele veranderinge, is die vetinhoud mettot die helfte verminder en die energie-inname met tot 30%!Kies dus verstandig en eet gesonder! Dit beteken nienoodwendig dat jy minder gaan eet nie, maar verskillend.

Wenke vir ontbytWenke vir ontbytWenke vir ontbytWenke vir ontbyt< Volgraan roosterbrood met laevet roomkaas en

appelskyfies bo-op< Pap besprinkel met rosyne< ‘n Laevet melkskommel< Laevet jogurt met gesnyde perskes en aarbeie< Hoë vesel koringvlokkies met ingelegde peerskywe bo-op

92

Wenke vir vinnige middagetesWenke vir vinnige middagetesWenke vir vinnige middagetesWenke vir vinnige middagetes< Dik groentesop, met gort, boontjies en pasta< Hoë vesel appelmuffin met piesangmoes as vulsel< Vrugteslaai met jogurt< ‘n Groenslaai en boontjieslaai saam met volkoringbrood

Wenke vir aandetesWenke vir aandetesWenke vir aandetesWenke vir aandetes< Spaghetti bolognaise met ‘n groenslaai< Gebakte vis met gemengde groente of vars slaai< Biefstuk met groente< Geroosterde hoender (sonder vel) met gemengde groente

en bruinrys

Wat van nagereg?Wat van nagereg?Wat van nagereg?Wat van nagereg?< Laevet roomys met aarbeie< Gebakte appels gevul met droë vrugte< Vrugteslaai met laevet jogurt< Gesnyde piesang met laevet vla< Ingelegde vrugte met laevet roomys

Die voorbereiding van voedselDie voorbereiding van voedselDie voorbereiding van voedselDie voorbereiding van voedsel< Wanneer jy brood bak, vervang ‘n gedeelte van die

broodmeel met volgraanmeel.< Wanneer jy koekmeel gebruik, vervang ‘n gedeelte van

die meel met hawermout.

93

< Gebruik bruinrys of vervang dit met gort of koring.< Vervang aartappels met patats, pasta of groenmielies.< Gebruik appelsap of droë vrugte om te versoet in plaas

van suiker.

Verminder die vetinhoud!Verminder die vetinhoud!Verminder die vetinhoud!Verminder die vetinhoud!< Sny alle sigbare vet van vleis en spekvleis af.< Gebruik kaas spaarsamig.< Gebruik baie min room en suurroom. Vervang dit met

laevet jogurt.< Boontjies, ertjies en lensies is laag in vet.< Eiers kan ook die vetinhoud van geregte verhoog.< Rooster vleis in plaas van braai.< Gebruik laevet roomys.< Probeer ‘n bietjie konfyt op brood sonder margarien (of

gebruik laevet margarien).< In plaas van botter op groente, probeer ‘n paar druppels

suurlemoensap met swartpeper.< Gebruik afgeroomde melk.< Neute en grondboontjies is hoog in vet.< Gebruik olie spaarsamig.< Belê in ‘n paar pasta kookboeke.< Koop ‘n beter gehalte laevet maalvleis.< Vet in geregte laat die kos lekkerder smaak. Wees dus

skeppend met ander geurmiddels en vermy vet.< Te lae vetinname is ongesond. Raadpleeg jou

dieetkundige oor die korrekte vetinname.

94

- 13 -- 13 -- 13 -- 13 -Foefies en feiteFoefies en feiteFoefies en feiteFoefies en feite

Jy kan mense omtrent enigiets oor kos of verslanking vertelen hulle eet alles vir soetkoek op.

Een van die grootste probleme om mensegebalanseerd te leer eet, is seker hullegoedgelowigheid aan die een kant, en dan hulle

onkunde aan die ander kant. Jy kan mense omtrent enigietsoor voeding of voedsel vertel, en hulle eet alles vir soetkoekop.

Nou hoop ek teen die tyd dat jy hier lees dat ‘n groot klomponkunde aangaande gebalanseerde voeding al uit die weggeruim is. Aan jou goedgelowigheid (indien jy daaraan ly),kan ek ongelukkig min doen. Ek gaan nietemin probeer deurvan die mees algemene foefies wat bestaan, uit te wys eneen en ander daaroor te sê.

Sug na kitsoplossingsSug na kitsoplossingsSug na kitsoplossingsSug na kitsoplossingsEen van die grootste struikelblokke in die weg van gesondeeetgewoontes, is die mens se sug na kitsoplossings. Iemandmóét vir jou een of ander inspuiting, pil, room, poeier ofapparaat aanbied met die gepaardgaande beloftes van

95

vinnige gewigsverlies. Dan val jy daarvoor en kom eers veellater agter dat jy weereens gefop is. Dit is moeilik om mensete laat glo in ‘n eenvoudige gebalanseerde eetprogram soosin hierdie boek voorgestaan word. Dit klink net nie vir menselogies dat jy jou kan gesond of maer eet nie. Daar moet altydiets ekstra, altyd een of ander foefie, by wees. Mense dinkblykbaar dat een of ander wonderwerk gaan plaasvind en diefoefie is nou net die ding wat hierdie wonderwerk gaan laatgebeur. Het jy nog nie agtergekom dat daar altyd (soongesiens) melding gemaak word van ‘n lae kilojoule dieetwat saam met die wondermiddel gebruik moet word nie?Wanneer sal die mens tog leer? Intussen is dit ek wat moetswaarkry en ly onder al die foefies wat op my afgeforseerword.

Sekere kos maak ‘n mens vetSekere kos maak ‘n mens vetSekere kos maak ‘n mens vetSekere kos maak ‘n mens vetBaie mense glo dat sekere voedsel soos brood, aartappels ensuiker ‘n mens vet maak. Foefie of feit? Foefie! Brood,aartappels en suiker is koolhidrate (energiekos) en is daaromvan die beste kos wat jy kan eet om gewig te verloor. Dit isfeitlik onmoontlik om koolhidrate om te sit in liggaamsvet.

SellulietSellulietSellulietSellulietDaar is ‘n verskil tussen vet en selluliet. Die enigste manierom van selluliet ontslae te raak is deur gebruik te maak vanrome, of plastiek om te draai om dit weg te smelt of weg tesweet. Feit of foefie? Foefie! Niks is verder van diewaarheid af nie. Wetenskaplikes kon nog nooit ‘n verskil indie samestelling van vet op verskillende plekke in die liggaamvasstel nie. Volg maar net die gesonde eetplan soos in

96

hierdie boek verduidelik, sit so ‘n bietjie geduld daarby, en kyknet wat kan gebeur!

Ontgifting van die liggaamOntgifting van die liggaamOntgifting van die liggaamOntgifting van die liggaamDeur te vas en jou liggaam kans te gee om te rus is ‘nbasiese vereiste om die liggaam te ontgif en gesond te maak.Vas is die mees natuurlike metode om aangetaste organekans te gee om te herstel. Feit of foefie? Foefie! Dieontgifting van die liggaam deur te vas of van lakseermiddelsgebruik te maak, is ou gebruike wat geen wetenskaplikegronde het nie. Indien jou liggaam vergiftig is, sal jy mediesehulp nodig hê om van die gif ontslae te raak, of sterf.Gesonde kos vergiftig net eenvoudig nie die liggaam nie!

LakseermiddelsLakseermiddelsLakseermiddelsLakseermiddelsLakseermiddels voorkom dat voedsel verteer en geabsorbeerword omdat dit te vinnig deur die dermkanaal beweeg. Feitof foefie? Foefie! Vertering en absorbsie van voedingstowwebegin reeds hoog op in die dermkanaal, direk nadat voedseldie maag verlaat het. Teen die tyd dat die afvalprodukte diedikderm bereik en uitgeskei word, is die meestevoedingstowwe reeds geabsorbeer.

KliereKliereKliereKliereDit is my kliere wat nie werk nie wat veroorsaak dat ek so vetis. Feit of foefie? Foefie! Slegs ‘n baie klein persentasie vanoorgewig kan toegeskryf word aan kliere soos die tiroiedklier

97

wat wanfunksioneer. Mense wat hierdie probleem het,gebruik gewoonlik middels vir die res van hulle lewe wat dietoestand suksesvol behandel en dus nie noodwendigoorgewig hoef te wees nie.

98

BibliografieBibliografieBibliografieBibliografieABERNATHY & BLACK DR. 1996. Healthy body weights: an alternativeperspective. American society for clinical nutrition. 63 (suppl); 448S-451S.

BUSCEMI S, CAIMA G & VERGA S. 1996. Resting metabolic rate andpostabsorptive substrate oxidation in morbidly obese subjects before andafter massive weight loss. International Journal of Obesity. 20; 41-46.

CUMIN F, BAUM HP & LEVENS N. 1996. Leptin is cleared from thecirculation primarily by the kidney. International Journal of Obesity. 20;1120-1126, September.

CUMMINGS SM, GOODRICK GK, FOREYT JP. 1997. Position of theAmerican Dietetic Association: weight management. Journal of theAmerican Dietetic Association. 97 (1); 71-74, January.

DRUMMOND S, CROMBIE N & KIRK T. 1996. A critique of the effects ofsnacking on body weight status. European Journal of Clinical Nutrition. 50;779-783.

DWYER J. 1996. Policy and healthy weight. American Society for clinicalnutrition. 63 (suppl); 415S-418S.

FOURIE J & STEYN K. 1995. Chronic Diseases of Lifestyle in SouthAfrica. Cape Town: Medical Research Council.

GIBBS WW. 1996. Gaining on fat. Scientific American. 70-76.

GOLAY A et al. 1996. Weight-loss with low or high carbohydrate diet?International Journal of Obesity . 20; 1067-1072.

JEFFERY RW. 1996. Does weight cycling present a health risk?American society for clinical nutrition. 63 (suppl); 452S-455S.

99

KNOUWDS FPJ. 1990. Die ontwerp en benutting van ‘n mensbeskouingin die formulering van ‘n prakties-teologiese basisteorie vir die opvoedingvan die volwassene in die kerk. Pretoria: Doktorale tesis, Unisa.

KRAUSE MV & MAHAN LK. Food, Nutrition & Diet Therapy. WB SaundersCompany.

McARTHUR LH & ROSS JK. 1997. Attitudes of registered dietitianstoward personal overweight and overweight clients. Journal of theAmerican Dietetic Association. 97 (1); 63-66, January.

MEISLER JG & St JEOR S. 1996. Summary and recommendations fromthe American Health Foundation’s expert panel on healthy weight.American society for clinical nutrition. 63 (suppl); 474S-477S.

MILLER JB, FOSTER-POWELL & COLAGIURI S. 1996. The G.I. Factor.Australia: Hodder & Stoughton.

MUST A. 1996. Morbidity and mortality associated with elevated bodyweight in children and adolescents. American Society for clinical nutrition.63 (suppl); 445S-447S.

PAPAZIAN R. 1995. An FDA guide to dieting. Consumer Health USA.343-346.

PATTERSON RE et al. 1996. Low-fat diet practices of older women:prevalence and implications for dietary assessment. Journal of theAmerican Dietetic Association. 96 (7); 670-676, July.

REES AM (ed). 1995. Nutrition and your health: dietary guidelines forAmericans. Consumer Health USA. 346-352.

RIPPE JM. 1996. Overweight and health: communications challengesand opportunities. American society for clinical nutrition. 63 (suppl); 470S-473S).

ROBINSON CH, LAWLER MR, CHENOWETH WL & GARWICK AE.Normal and Therapeutic Nutrition. New York: McMillan PublishingCompany.

SCHWARTZ B. 1986. Diets don’t work. London: Columbus Books.

100

SCHWARTZ MW & SEELEY RJ. 1997. The new biology of body weightregulation. Journal of the American Dietetic Association. 97 (1); 54-58,January.

SKELTON NK & SKELTON WP. 1992. Medical implications of obesity.Postgraduate Medicine. 92 (1); 151-162, July.

STUNKARD AJ. 1996. Current views on obesity. The American Journalof Medicine. 100 (2); 230-236, Feb.

STUNKARD A et al. 1996. Binge eating disorder and the night-eatingsyndrome. International Journal of Obesity. 20; 1-6.

THORLING EB. 1996. Obesity, fat intake, energy balance, exercise andcancer risk. A review. Nutrition Research. 16 (2); 315-369.

TROIANO RP, FRONGILLO EA, SOBAL J & LEVITSKY. 1996. Therelationship between body weight and mortality: a quantitative analysis ofcombined information from existing studies. International Journal ofObesity. 20; 63-75.

WALKER ARP. 1995. Changing views on the treatment of obesity.Tydskrif vir Dieetkunde en Huishoudkunde. 23 (3); 157-163.

WESTERP-PLANTENGA MS, IJEDEMA MJW & WIJKMANS-DUIJSENSNEG. 1996. The role of macronutrient selection in determining patterns offood intake in obese and non-obese women. 50; 580-591.

WING RR et al. 1996. Food provision vs structured meal plans in thebehavioural treatment of obesity. International Journal of Obesity. 20; 56-62

WOLF AM & COLDITZ GA. 1996. Social and economic effects of bodyweight in the United States. American Society for clinical nutrition. 63(suppl); 466S-469S.

WOLF G. 1996. Leptin: the weight-reducing plasma protein encoded bythe obese gene. Nutrition Reviews. 54 (3); 91-93.