Cramer. Catenae Graecorum patrum in Novum Testamentum. 1844. Volume 1

8/3/2019 Cramer. Catenae Graecorum patrum in Novum Testamentum. 1844. Volume 1.

1/541

"TI ' ' ,, V-!1'V ',.".',.


2/541

.^: .am6?/?^ c/m'Pe4J'iû

^fêrê^^z^^/yCî'^^^/â4^r

^lhA^6>t^^^^yÂ^ '^c>'?7^yrn4^^tee^-^ytnzec^'X^ny^/A^ C/Kc/ 'ât69i^

yta Od^. T^-' .'te,


3/541


4/541


5/541

' H^

C A TE N^GR^CORUM PATRUM

IN

NOVUM TESTAMENTUM,

EDIDIT

J. A. CRAMER, S.T.P.AULiE NOVI HOSPITII PRINCIPALIS,

NECNON

HISTORI^ MODERN^ PROFESSOR REGIUS.

TOMUS I.IN EVANGELIA S. MATTH^I ET S. MARCI.

OXONII,E TYPOGRAPHEO ACADEMICO.

M.DCCC.XLIV.


6/541

^


7/541

C A T E N tEIN

EVANGELIAS. MATTHiEI ET S. MARCI,

AD FIDEM CODD. MSS.

EDIDIT

J. A. CRAMER, S. T. P.AVhJE NOVI HOSPITir PRINCIPALIS,

NECXOXACADEMI^ ORATOR PUBLICUS.

OXONII,E TYPOGRAPHEO ACADEMICO.

MDCCCXL.


8/541

.VAW.LM> y

\V ^\^


9/541

PRJi:FAT10.

AnTEQUAM de iis quae in hoc Volumine conti-nentur, et unde sumpta sint, Lectorem moneam, noninopportunum videtur, in ipso totius operis limine,quod Grsecorum Patrum Commentariorum Corpus inNovum Testamentum nuncupari potest, quaedam dehujusmodi Scholiis sive Catenis in genere verba facere.Quid autem hac in parte elaboratum sit satis exposue-runt Fabricius in Bibliotheca Gra;ca T. VII. p. 727. etseq. Vet. Ed. T. VIII. p. 637. Ed. Harles. Thom.Ittigius Tractatu de Biblioth. et Catenis Patrum. Lips.8. 1707. Walchius Biblioth. Patristica Cap. III. . 17-p. 193198. De utilitate autem et fructu et prae-stantia istiusmodi operum potissimum disputaveruntRicardus Simon in Historia Critica praecipuorum Com-mentatorum in Novi Foederis Libros Cap. XXX. etseq. p. 422. et Christophorus Wolfius in Dissertationede Catenis Grsecorum Patrum, iisque potissimum Ma-nuscriptis. Prioris egregii Viri praestantissimum opusomnibus notum est, et Sacrae Theologise Studiosis ubi-que satis obvium. Wolfii autem tractatus jam interrariores Libros numeratur, adeo ut vel in locupletis-simis Bibliothecis desideretur. Cum id ita sit, et aviro et doctrina et judicio spectato scriptus sit, et quiad hujus generis Commentarios animum praecipue ad-verterat, eosque variis in Bibliothecis diligenter con-quisiverat et evolverat, me rem haud ingratam viris

a 2


10/541

iv PRJ5FATI0.Sacrarum Literarum Studiosis moliturum esse, arbi-tratus sum, si ea quae in prsedicto Wolfii libello, magisex re mihi visa fuerint, iterum typis committerem.Adjectis postea ad finem eorum quai a docto Viro dis-putata sunt, iis quae ipse in eadem materie notandahabeam, quatenus ad eas potissimum Catenas spectentquae in Novi Foederis libros, sive editse sive ineditse adnostram usque setatem duraverint.

Jo. Christophorus Wolfius Ewercitatio in Catenas Pa-trum Gr(Bc. easque potissimum MSS. 4


11/541

PR.EFATIO. Vdrise floruisse. Is enim in Lib. VI. Contemplationum Anago-gicarum in Hexaemeron, quod opus eximiura Graece exara-tum nec editum, in Collegio Novo Oxoniensium evolvere mememini, Olympiodorum tanquam ttoKvv tu Selu, h. e. in divinisrebus praeclare versatum, ad partes vocat, nec permittit, ut deOlympiodori setate amplius dubitemus.

" Hunc excipit OEcumenius, itidem incertffi aetatis scriptor,ab Olympiodoro tamen aliquot sseculorum intervallo sejunctus,cum communi fere omnium sententia aetas ejus in temporaSaeculo VIII. posteriora incidat. Commentarii ejus in ActusApostolorum et Epistolas Paulinas, cum ex aliis EcclesiseDoctoribus, tum vero imprimis ex Chrysostomi scriptis con-cinnati, hodie non injucunde leguntur.

" Superest Nicetas non Heraclius, quo nomine a Frisio inBibliotheca appellatur, nec Davides, aut Paphlago, cum quoeum a nonnullis perperam confundi solere monuit Cl. Mol-lerus p. 506. Homonymoscopiae, sed Serron, Archi-EpiscopusHeracleensis, cujus aetas in Saec. XI. medium a Cl. Cavio etaliis refertur. Huic illam in Jobum catenam, quam PaulusComitolus Olympiodoro tribuendam putavit, Laur. cum Deoin praefatione ad primam editionem vindicavit, propugnatoremnactus Pet. Lambecium, "Virum diligentissimum, in libro V.Commentariorum de Biblioth, Vindobomensi, p. 63. qui Hb.III.p. 38. ejusdem in Psalmos Catenam recenset. Sic etiam Pa-tricius Junius in repetita ejusdem Catenae editione, multismodis emendatiore, quae Londini 1637, Graece et Latine cu-rata est, Nicetae eam deberi adeo non dubitavit, ut in ipsaoperis inscriptione nomen ejus exprimendum putavit. Etnituntur quidem iUi auctoritate veterum Codicum, qualemLaur. cum Deo in Bibliotheca Regis Galliae obvium esse ob-servavit, cui Junius alios non dissentientes ad latus collocat.Cetera argumenta, quae pro hac sententia pugnant, nunc qui-dem non urgeo, in hoc solo acquiescere me posse ratus, quodvix veri videatur simile, si Olympiodorus Saec. VI. Scriptor,jam Catenas formandi initium fecerit, tribus circiter Saeculis,nisi forte pluribus, usque ad CEcumenium iabentibus, nuUumexstitisse, qui hujus exemplum sit secutus, cum vicissim postCEcumenium plures v. c. Nicetas, Euthymius, Macarius,Andreas Presbyter etc. ad similem laborem manus admove-rint. Relinquitur itaque CEcumenium primum forte esse inter


12/541

vi PR^FATIO.eos, quorum memoria superstes est, qui ejusmodi operam inse susceperint.

" Sicut itaque Catenae a diversis Auctoribus profectae sunt,qui nunc majorem nunc minorem industriam, doctrinseque etjudicii apparatum attulerunt; ita, vel me non monente, appa-ret, non idem de singulis judicium ferri posse, et ex aliisampliora, minora ex aliis commoda vel incommoda ad Lectoresderivari, nullam vero in universum ita comparatam esse, utnon sint, quae tollas, quaeve repudies. Sic nemo, credo, dubi-taverit, Lectorum rebus admodum consuli, si ea sibi obver-sari in compendio videant, quas antiquissimi quique EcclesiaeDoctores, a primis divinioris coetus originibus per varia saecula,de divini Scriptoris mente, nonnunquam abdita, judicarunt,cum illorum quidem auctoritas non quidem argumentum omniexceptione majus, neque tamen prorsus nullum aut leve affe-rant, praecipue si praestantissimi Ecclesiae Antistites in eandemsententiam amice conspirare videantur. Quamvis enim cumPaulo Colomesio p. 126. Observationum Sacrarum dicere nonsustineam ' vilescere nobis hodiernorum Theologorum com-' mentatiunculas, quoties animum erudita illa ac salutari Pa-' trum lectione pascimus,"* nolim tamen, instar fastidiosi con-temtoris, illis prorsus nihil tribuere, sed mediam sectatus viam,cum eodem Colomesio, aUbi modestius sentiente, judicium itaformare malim : ' quis a primis ilHs Christianis sasculo majo-' ribus oranium Scripturae locorum germanam exphcationem'postulet.'' quis in muhis eos non aeque hallucinatos existimet,'atque eorum nepotes.''*' Vide, si placet, Colomesii notas adepistolam Clementis. Praeterea non infimo loco ponendumest, quod non tantum aliqua integrorum Operum fragmentaet ramenta quasi in Catenis ad posteritatem transmittantur, sedinterdum etiam maxima eorundem pars ab interitu et temporisinjuria vindicetur. Liceat hoc loco, ne longior sim, tantumad hiudatissimi Grabii exempkim provocare, qui in praefationead tom. I. Spiciiegii Patrum Seculi II. non diffitetur, praeci-puam ilhus Spicilegii materiam ex Catenis Patrum, tam excusis,quam manu exaratis, sibi subnatam esse, in quibus DoctoresSaecuh IV. tam frequenter ad partes vocentur, ut largae niessiscopiam facere possint. Idem p. 364. ad tonium I. Spicilegiitestatur se magnam partem Commentarii Eusebii Cfesariensisin Jesaiam ex Catena quadam in hunc Prophetam, quae in


13/541

PR^FATIO. viiCollegio Novo Oxoniensium asservatur, et paulo post a nobisdiligentius laudabitur, in proprios usus descripsisse, suo tem-pore cum erudito orbe istam communicaturum. Qua quidemopera non ita pridem eruditissimus Bernhardus Montfauconius,in Nova Collectione Patrum et Scriptorum Graecorum egregiedefunctus est, qui Eusebiano isti Commentario, partem exCodd. aliis, partem ex Catenis, descripto, ultimum in eo Opere.locum reliquit. Addam his illustre Petri Danielis Huetii,idonei judicis, testimonium, qui in extrema praefatione adCommentarios Origenis in Scripturam Sacram refert, tantaraOrigenianorum Scriptorum copiam in Catenis exstare, ut siquis quicquid Origenianum est colHgere speret, perinde sit, acsi raare exhaurire, vel coelura humeris sustinere velit."Quamvis autem non eadem fuerit omnium Patrura felicitas,

et quidam rarius, quidam frequentius, ad syrabolas suas con-ferendas advocentur, jucundum tamen imo et utile fuerit, exungue leonem cognoscere, et ex fragmento de opere integrosententiam ferre posse. Fragmenta ejusmodi in deliciis quon-dam habuit Stephanus le Moyne, Lugdunensium inter BatavosProfessor, cujus haec verba p. 67, prolegomenorum, quibusVaria Sacra instruxit, leguntur. ' Et magis ipse delector sim-' pUcitate, zelo, unctione, charitate, minutioribus etiara frag-' raentis, Clementium, Ignatiorum, Polycarporura, Justinorura,' Irenaeorum, Quadratorum, Dionysiorum Atheniens. et Corin-' thiacorum, et aHorum ^eo^opwy, quam conditis istis cupediis,' mellitis bellariis, puerilibus placentis, acutis subtiUtatibus, acu-' leatis et galeatis scriptis hodiernis.*'

*' Cura hac utilitate proxirae conjungitur, quod ubi frag-menta illa recensentur, fieri mentio plerumque soleat illius vellibri vel commentationis, ex qua fuerunt decerpta, ut vel hocmodo historia literaria Scriptorum Ecclesiasticorum non unaaccessione locupletari possit. Ipsi nos hujus assertionis veri-tatem paulo post ahquot exemplis evictam dabimus, quorumampHssima copia in Athanasii Operibus, Montfauconii Operaeditis, et in Nova ejusdem Collectione locupietatis, deprehen-ditur. SimiU raodo saepius usu venit, ut Catenarum beneficiogermanum Auctorem Ubri aUcujus detegamus, qui antea alte-rius nomen librariorum vel ignorantia vel caUiditate aut aUisde causis, prae se tuUt. Exploratuni est antiquitatis Ecclesi-


14/541

viii PRiEFATIO.asticae perltis exstare in Bibliothecis, quas MSS. abundant,Codices qui Psalmorum LXXVII, et qui eum usque ad CVIIexcipiunt, ac prfleterea CXVIII interpretationem sub Chrys-sostomi nomine exhibeant. Per fraudem vero eam huic Doc-tori adscriptam esse non difficulter perspexerunt naris nonobesae judices, quibus tamen omnibus eadem opera in germaniScriptoris notitiam pervenire non licuit. AfFeram hanc in remGerhardi Langbsenii verba, quae ex Volumine XI avToypdcfxdvejus, de quibus Bodleiana Bibliotheca sibi gratulatur, excer-pere me olim p. 39 memini. ' HomiHas in Psalmos"' (ita aitLangbsenius) ' Ucet nec Theodoreti sint nec Euthymii, Chry-* sostomo tamen nostro plane abjudico, tum quod aureum elo-* quentiae flumen et auctoris nostri beivoTTjs hic plane deficiat,' tum etiam quod Aquilam, Theodotionem, Symmachum, est' ubi norainatim citet, quod Chrysostomo (uti Savilio tomo' VIII. p. 130, notarum observatur) omnino insolens.' Hucaccedit, quod nobis palmarium est, MS. veteris auctoritas ha-betur in Bibl. Cantuar. Cod. 163. f. 279.) in quo habenturexcerpta ex Commentario Chrysostomi in Psalmos : in quibusquaB in Ps. CIII et CIV. inde citantur, cum his in Cod. DN.Roe nihil prorsus habent commune, uti nec cum Theodoretisive Euthymii alteris. Oculatior hic fuit Mericus Casaubonus,a Catenis, accuratius inspectis adjutus. Hic enim cum intel-ligeret, Euthymium in Commentario in Psalmos, cujus nonunum exstat inter Codd. Bodleianos exemplum Graecum, locosquosdam sub Hesychii nomine afFerre, qui totidem verbis inexpositione, quae Chrysostomo falso tribuitur, acceptam essereferendam. In Bibliotheca Pubhca Cantabrigiensi asservaturaTroypacpov hujus Commentarii, laudati Casauboni cura ex an-tiquiori Codice descriptum, quod, ut ex Langbaeniano Voki-mine, cujus modo feci mentionem, intelligo, idcm Latina civi-tate donatum in publicam lucem proferre constituerat. Infrontispicio iUius exempU Casauboniani ipsa Merici manu haecconsignata legebam : ' Verus Auctor hujus ep/x?jreia? cst He-' sychius, vel, ut aUi scribunt, Isychius, si Euthymio Zigabeno' fides, qui non pauca ex iUo passim profert, et eum in Ps.* LXXXVIII. 13, satis proUxum ex iUo locum adducens,* diserte nominat.'V * Quis autem Hesychius, Presbyter Hierosolymitanus, (de


15/541

PRtEFATIO. ixquo non uno loco Photius,) an alius? quos plures et diversaeaetatis Miraeus in Auctario, Sixtus Senensis in Bibliotheca,aliique commemorant, non plane liquet.

" Non falli Casaubonum alio argumento compertum habeo,qui observarim in Catena in Psalmos, quam Baltas. Cor-derii industriae debemus, saepissime Hesychii symbolas afFerri,quas cum expositioneista,de qua commentamur, omni ex parteconspirare deprehendi, nisi quod in comparatione, vel tralatitiolabore instituta, miratus sim, tam neghgenter contextum Grje-cum curatum fuisse, ut infinitis fere locis ex Codice Casaubo-niano medela afFerri possit, quod aUbi data opera ostendam,His commodis oranibus, quae ex Catenarum usu circumspectoampUssima redundant, accedit tandem illud, quod ne tum qui-dem utihtate omni destituantur, cum ipsa Doctorum opera in-tegra manibus versantur. Saltem enira perito lectori occasio-nem suppeditant, locos nonnullos vel ab injuria teraporura, vellibrariorum neghgentia, ut fieri solet, male habitos, in pristinamintegritatem vindicandi.

" Ex his, ni fallor, relinquitur, Catenas Patrum, non unonomine se coramendantes, Lectores, antiquitatis studiosos, alli-cere et pertrahere ad lectionem, nec uno laboreni comraodocorapensare posse, raodo illi judicio utantur, et ab ilhs sibicaveant naevis, quibus eaedera incautos pleruraque decipiunt etfallunt. Negari sane, nisi ab iraperito non potest, saepius acentonura ejusraodi consarcinatoribus Scriptorura verba, nuncmagis, nunc minus, nunc cum judicio, nunc imprudentius de-truncari, mutilari et minui, ut dubius haereas qupenara illisfuerit mens, qui, ubi in fontibus leguntur, perspicuitatis lau-dem oranino propriara sibi faciunt. lidem non raro interpolantScriptorum verba, pro arbitrio fingunt et refingunt, diffunduntet araplificant, ut non tam legas quae illi scripserint, quamquae scripsisse illos velint, qui Lectori haec compendia off*erunt.Praestitisset oranino, ipsa Auctorum verba solicite servare, etsic legentibus Uberam de eodem sensu judicandi potestatemrehnquere. Praeterea ssepe carbones pro thesauro invenias, etcum unusquisque collectorum ahis ca placere debere opinetur,quae sibi probentur, suoque genio respondeant, est ubi judiciisolertiam et acumen in illis desideres. ' Si quis enim,' quodrecte monet Huetius in praefat. ad Origenis Commentarios,' symbolas ejusraodi nonnisi ab eruditis et gravibus Viris


16/541

X PR^FATIO.' in unum compositas arbitretur, sua eum valde fefellerit' opinio.**" Quod si vero sint, quae his vitiis non deturpentur Catenae,

quales interdum deprehendas, in omnibus tamen id desideres,quod rationum momenta, quibus sua superstruxerunt Patres,plerumque ob brevitatis studium prorsus sunt omissa, quaetamen vel summatim repraesentari consultum videbatur. Ob-servatum quoque fuit, eosdem nonnunquam unum eundemquelocum ita proferre, ac si uni debeatur Auctori, quem tamen exdiversorum cogitatis coaluisse intelliges, ubi illi, quibvis deben-tur, ipsi leguntur. Hac parte rectius egissent, si ejusmodisymbolae vel nullius vel omnium eorum nomina praefixissent,quorum ingenio et doctrinae debebatur, Haec vitia ut ab ipsisCollectoribus repetenda videntur, ita alia sunt, quas librariismerito tribuas. Hi enim passim ex oscitdntia novum testimo-nium ab alio Auctore mutuo sumtum cum priore conjungunt,vel saltem non satis, nomine sciUcet perperam omisso, distin-guunt, imo nomina ipsa Scriptorum ita confundunt, ut locosquosdam aliis tribui videas, quam quibus debentur. lidemvel prudentissimum lectorem in errorem inducere possunt,quando, quod saepius usu venit, nomina diversis communia, etcognominibus distinguenda, simphciter proferunt. Hoc fieripotissimum observavi in nomine Gregorii, quod Nazianzeno etNysseno commune esse constat. In eo exarando hanc librariiconsuetudinem familiarem sibi reddiderunt, ut ubi prior venitcommemorandus, Gregorius simpliciter appelletur, ubi poste-rior, Nysseni cognomen per quoddam literarum compendiumaddatur. Atque haec quidem tolerari poterant, nisi hoc modoconfusioni porta aperta fuisset, ut interdum nudum Gregoriinomen designatum videas, eo in loco, in quo de Nysseno cogi-tandum est. Simile quid accidit Hesychiorum quorum nonunus est, Eusebiorum, Theodororum, imprimis etiam Severiet Severiani nominibus. In his errandi amplior nascitur oc-casio ex eo, quod librarii, scribendi compendia Hberius sectan-tes, ab illis in nominibus propriis exprimendis se non absti-neant, et literarum ductus adeo saepe impediant, ut alteramabbreviationem, quam vocant, ab altera distinguere difficulterpossis. Fidem verbis faciet tabula nominum propriorum percompendium exaratorum quae in eruditissimi Montfauconii ex-imio opere, quod Paiaeographiam Graecam inscripsit p. 348.


17/541

PRiEFATIO. xilegitur. Occurrerunt ipsi mihi et alia, quae tamen hic per for-marum inopiam exprimere non licet. Ut autera appareat,quam facilis hic sit lapsus, legi possunt, quae Cl. Montfauco-nius p. 340. libri laudati commentatus est.

" In his vitiis cum Catenas plerasque omnes jacere viderenteruditi, temperare sibi non potuerunt, quo minus praemonerentde his prudenter Lectores, quod nominatlm fecit Huetius loco,repetitis vicibus commemorato, ubi etiam testatur, se his causisadductum esse, ut usum Catenarum ad colligenda Origenisfragmenta, hinc inde disjecta, negligeret, easque porro studiosiut respuerent, valde optare. Ipsi Catenarum ejusmodi Edi-tores, nominatira Mich. Ghislerus et Petr. Possinus, de laboresuo, quod alias fieri solet, non adeo praeclare senserunt, sedpotius candide professi sunt, caute adraodum et circuraspecteillis utendum esse. Addam non dissiraile Stephani le Moyne,difFusas Viri doctrina?, testimoniura, quod in prolegoraenis adVaria Sacra p. 53. sq. his conceptura verbis legitur : ' Postremo* compilatores Catenarum sunt obnoxii variis erroribus, et* nulli fere labores raagis raendis et erratis scatent, quara qui' nomine Catenarum solent ubique circuraferri.' Quod norunt,qui in studiorura istorura genere voluerunt vel leviter operamsuam coUocare, et industriam suara exercere. Tales ergo re-sponsiones in Catena Victoris laudata vix Polycarpo auderemadscribere. Nonnullis pars illorum vitiorum ipsis EditoribusCatenarum tribuenda visa est, qui operi suo magestatem quan-dam et splendorem conciliaturi, praestantissimorum Doctorumnomina, non optima fide, allatis testimoniis praefixerint. Me-raini Dan. Barbaro, Catenae Graecae, in Psalmos l. prioresVenetiis 1569. curatae, Editori hoc exprobrari a Savilio in notisad Tomum VIII. Chrysostomi p. 95. et 107. ubi Vir, cetero-quin sequissiraus, forte praeter rationera opinatur, Barbarurain Auctoribus Graecis proferendis Graeca fide usum fuisse.Cum enim ex iis, quae hucdum comraemorata sunt, appareat,ipsas Catenas fidera hic interdum fallere solere, Editorem ea-rum hac culpa liberari posse existimo.^" P. ^^. Dicam nunc de Catena in Epistolam ad Romanos,non Integra illa quidem, sed eximia taraen et multis aliis eo

^ Hic oraisi quaedam, quae ad quosdam Codices Catenarum in V^e-lus Testamentura spectant, et repetita sunt plerumque Fabr. Bibl.Gr. t. VII. p, 749. et seq. ba


18/541

xii PRiEFATIO.certc nomine praeferenda, quod plerorumque Doctorum testi-monia ex scriptis non editis deprompta sint.

" Quffi causa est, cur eam totam descripserim, si Origenislocos excipias, quos Grabius excerpserat, et si per immaturafata licuisset, cum ceteris hujus Doctoris fragmentis edituruserat. Codex ipse, qui in Hyperoo Bodleiano Cod. 208. ser-vatur, a recentiori manu ex antiquiori, nominatim Gaditano,per Joannem Lluydum an. 1601 erat descriptus, et in CapiteVIII. desinebat dimidia parte truncatus. Partem alteramGrabius, cujus sermoni familiari id debeo, invenisse sibi vide-batur in Catalogo MSS. Bibliothecae Augustana?, in quo Ca-tena PP. in eandem Epistolam a Cap. IX. incipiens, recen-seatur. Idem in Pra^fat. ad Tom. II. Spicileg. PP. Scriptores,quorum cogitata haec Catena refert, hoc ordine recenset ; Aca-cius, Anonymus, Apolhnarius, Cyrilhis, Didymus, Diodorus,Eusebius, Gennadius, Isidorus, Origenes, Photius, Severianus,Theodorus, Theodoritus, Theophylactus. Omisit vir, cetero-quin diUgentissimus, Chrysostomum, quod quidem non miror,cum uno tantum loco is commemoretur. De Patribus istisquidquam commentari hic nihil attinet, cum satis per se cuiqueperspecta eorum nomina sint; id tamen non omittendum est,quod haec Catena ab ea prorsus distincta sit, quara CEcumeniu&suis in oranes PauU Epistolas Comraentariis inseruit. Deniquenec id praetereundum est, quod Jo. MiUius ad Novum Testa-mentum curatius edendum hac Catena usum se esse profiteturin prolegomenis ad Novum Testamentum p. 158. Sect. 1448."

Corollaria ad Calc. p. ult.Patrum allegationibus Scripturae non multum tribuendum

est, neque taraen illae prorsus negUgendae videntur.Recentiores saepissirae Patribus in exponenda Scriptura sunt

praiferendi. Usus Patrura tam amplus non est, quam sibi eumnonnuUi fingunt.

Hactenus Wolfiiis. Cujus dissertationi quse in ea-dem materie adjicienda habeam ad tres potissimumqusestiones commode referri posse videntur. 1. DeCatenarum Antiquitate. 2.. An genuina plerumquesint Patrum excerpta quse in iis exponuntur. 3. Deistiusmodi Commentariorum utilitate.


19/541

PR.EFATIO. xiii1. De Catenarum origine difficile est aliquid accurate

statuere, cum nihil de hac re certum atque cognitumhabeamus. Oljmpiodoro Alexandriae Diacono quiCommentariufn in Jobum confecit, hanc laudem tri-buere videntur Wolfius et aUi. Quamvis autem nonnegandum est Olympiodorum, qui circa finem sexti autinitium septimi florebat saeculi, expositionem in huncSacrae Scripturae librum edidisse ; non affirmari potest,eandem esse ac Catenam, quae hodie sub ejus potissi-mum nomine circumfertur ; immo multo probabiliusest, hoc opus a diversis auctoribus contextum fuisseab aliquo Olympiodori aetati longe posteriori. Majorfortasse dubitatio incidit de Procopii Gazgei in Octa-teuchum Commentario. Quod opus si inter Catenasproprie dictas adnumerandum sit, probaretur indehujusmodi compilationes jam ab initio sexti saeculiquo vixit Procopius, in usu fuisse. Sed ut bene monetFabricius t. VII. p. 735, 736, " non sunt hsec Procopii" Commentaria ita ex variis variorum p-^aeai contexta," adscriptis Singularum Auctoribus, quemadmodum in*' aliis fere Catenis fieri consuevit," sed potius in formaScholiorum, licet ex aliis Auctoribus sed non nominatis,excerptorum.

Sic autem ut opinor res initium habuit. Exstiteruntquidem ab ipso fere ortu Christianismi Commentatoresqui ad exponendum et illustrandum Dei Verbum ope-ram dederunt; magni imprimis Ecclesise Doctores,Origenes, Basilius, Gregorii, Chrysostomus, DiodorusTarsensis, Cyrillus, Didymus, Theodoretus, Ammonius.Postquam autem eorum opera passim vulgari coeptasunt et in usu esse, exortum est deinceps aliud homi-num genus, qui sive Tro av^g doctorum ipsorum, siveex illorum editis libris, Epitomatorum partes agebant,


20/541

xiv prj^:fatio.excerpendoque et resecando integros Commentarios incompendium redigebant, et quasi ad synopseos formamaccommodabant. Hunc operandi modum jam a quartisaeculi initio obtinuisse, probari potest HieronymiAuctoritate, qui ita suos in S. Pauli Epistolas Commen-tarios se confecisse testatur in Proeemio Epist. ad Galat.Sic etiam Eustatbio Antiocheno contexta est e^-â-nTwv TtaXatwv av^pav K îa^popcov v7io[JiV7jfAdT!tiv afcpifBcoQevTm KaiuvXkeyBevTwv elg (xvvorpiv eig to KaTa âTBalov ^vayyeXiov *.Hujusmodi fuit etiam Antiquissima Synopsis e Chry-sostomi Commentario in S. Matthaeum ordinata, dequa mox speciatim agendum erit ; et ejusdem Patrisavvoxpii ek t T^f rraXaiai î(3Xia,^ et prsestantissimus Com-mentarius in quasdam Epistolas S. Pauli, a nobis post-hac edendus, cujus titulus e^vjy^TtKwv Tofjiwv eKXoyai. Huicetiam generi adnumerandus est, ut mihi quidem videtur,quem modo memoravi, Procopii Gazaei Commentariusin Octateuchum. Hae Patrum Synopticae expositionesprimo, ut opinor, continuata serie et sine Sacro textu,nisi quantum ad expositionem faceret, scribebanturmox autem in Scholiorum formam redactse sunt, com-matibus disjunctse, et in oris librorum, qui in mediopaginae Sacram Scripturara continebant, exaratse. HisScholiis subinde in extrema margine annexaj suntVariorum Patrum citationes, quas quisque librarius proarbitrio et facultate excerpebat et Codici inserebat.Hinc ortum habuerunt, mea quidem sententia, illse quaevulgo nuncupantur Catenae, e variis Scriptorum Sym-bolis consarcinatse, sive ut ipsi earum confectores prse-dicare solent, diro ^ta^popwv TraTepwv epaviaQevTa. Inde ex-orta est insignis harum Catenarum varietas, ita ut,

a Anecd. Paris. 1. 1. p. 393, 22. ^ Ibid. 1. 1. p. 393. 18.


21/541

PRtEFATIO. XVquamvis in eundem Sacrae Scripturae Librum contextas,vix duas invenies, quae omnino sibi invicem respondeant.Hoc maxime cernitur in ea Comraentariorum Classe inSancti Pauli Epistolas quae vulgo QEcumenio tribuun-tur, et quorum ingens Codicum numerus in variis ad-servatur Bibliothecis. Horum Commentariorum basis,ut ita dicam, est Theodoreti expositio, in breviora Scho-lia redacta, quibus multis in locis subnexa est CEcu-menii interpretatio, quae et ipsa continua fuit, credo,sicut ea quae in Apocalypsin jam edidi. His posteaadjectse sunt in margine aliorum Patrum Symbolae adS. Apostoli verba, Gennadii nempe, Methodii, Cyrilliet aliorum. Prioris status exemplum prsebet antiquissi-mus Codex Bodl. Roe 16. de quo agit Wolfius p. 17-Cf. Fabr. Bibl. Gr. t. VII. p. 790. Secundi fidemfacit Cod. Bodl. Auct. T. 1. 7. olim Meermann. idemet Antiquissimus, nam decimi sseculi esse videtur.Ibi plurima additamenta oris Ubri adscripta sunt exiis Patribus qui supra memorati sunt. Alia insuperdant recentiores Codices, ut Photii plurima, quse inEditis CEcumenii Commentariis comparent, in duobusautem Codicibus praedictis non item. Sunt et alii rur-sus ubi saepissime citatur Origenes, ita ut ejus expositiototius Catense pene fuudus esse videatur.Idem obtinere credo in iis Antiquioris astatis Catenis

quae in Evangelia contextae sunt. In omnibus quas mihiinspicere contigit idem est fundus, in S. Matthaeum Chry-sostomi commentarius ; diversis autem aliorum Patrumsymbolis, diversae abeunt. In S. Marcum, Commenta-rius ille qui vulgo Victori Antiocheno tribuitur ; sed ethic plurima est Codicum varietas. In S. Lucam, ex-positio quae Titi Bostrensis nomen prse se fert, cum


22/541

xvi PR^FATIO.magna aliorum excerptorum varietate. In S. Joannem,Chrysostomi iterum Commentarius cui intextse suntvariorum Patrum symbolse, praecipue Ammonii, cujusexpositio, ut inde patet, in Imnc Evangelistam continuafuit. In Acta Apostolorum, usi sunt Catenarum con-fectores Chrysostomi Synopsi Homiletica in hunc NoviFoederis Librum, cum diversis aliis obiter citatis Eccle-siasticis Scriptoribus. In Epistolas Catholicas pre-cipue ad partes vocatur Anonymus expositor, qui nescioan Chrysbstomus sit, qui ipse ssepius nominatim citatur,cum Severo, Didymo, Cyrillo et aliis. Haec quoadCommentarios in Novi Foederis libros, quos mihi ad-huc inspicere licuit. Nec dubito quin et in VeterisTestamenti libros eadem ratio conficiendi Catenas inusu fuit. Adhibita est prsecipue Chrysostomi e


23/541

PRiEFATIO. xviiAdhuc autem restat incerta quaestio, qua primum

setate confici coeptae sunt Catenae ex Variis Auctoribusnominatim citatis conflatse. Ad hanc enim qusestionemdirimendam desunt nobis testes, id est antiquioris setatisCodices ; paucissimi enim sunt qui decimo sseculo A. C.vetustiora sunt. Omnium Codicum, qui ad Commen-tarii formam appropinquant, antiquissimus est Coislini-anus, qui Pentateuchum exhibet Graece cum notulis etglossis marginalibus (vid. Montf. Bibl. Coisl.) sed pro-pterea vix inter justas Catenas recenseri meretur. Ineadem praestantissima Bibliotheca est autem " Codex" XLVI. membr. X. ssec. elegantissime exaratus fol." 469. Basilii Ascetica quaedam videlicet Moralia, duo" postrema folia" teste Montf. " ex alio libro vetere ad" hunc compingendum sumpta sunt, charactere VIII." circiter sseculi unciali, alterum deflexo, alterum ob-" longo et perpendiculari scriptum, in quibus fragmenta" continentur Commentariorum in Acta Apostolorum."Non indicavit autem V. C. an hsec fragmenta variommScriptorum nomina referrent. Quoad hunc Codicemergo res adhuc in dubio manet, donec aliquis, inspectishis Commentariorum laciniis, nos de his certioresfaciat. In Bibhotheca Taurinensi, teste Pfaffio Dissert.Apolog. de Fragm. Irensei asservatur " Catena in Psal-" mos, litteris uncialibus tota exarata, quam ad saecu-" lum VIII. vel et IX. si quis referat, haud erraverit."Nono certe saeculo jam extitisse has Veterum Grae-corum Patrum in S. Scripturam expositiones, quasCatenas proprie nuncupamus, fidem facit insigne frag-mentum quod amice mihi communicavit GaisfordiusiErdis Christi Decanus, qui inter Codices MSS, Col-legii, cui praeest, illud detexit. Hujus hsec est notitia.

c


24/541

xviii PRiEFATIO." Inter Codices MSS. Grsecos quos Bibliothecse ^dis" Christi Supremis tabulis legavit cel. prsesul Gul." Wakius, exstat Menologium (Arch. W. 2.) in cujus" principio et fine adservantur tria folia ex antiquo" libro avulsa (nam Scriptura videtur Saec. IX. vergen-" tis) qui olim fortasse continebat Catenam SS. Patrum" in Evangelia. Eorum trium foliorum pagina prima" legi omnino nequit. Secunda verba exhibet S. Joan-** nis c. iv. 9. literis majusculis exarata, cum excerpto" ex Commentario Joannis Chrysostomi ; fere ut in Ed." Savil. p. 680, 2737. Sequitur aliud excerptum ex" Ammonio.

'* P. 3. duos versiculos Joann. cum Comm. Chryso-" stomi et Ammonii.

" P. 4. unum Vers. cum Comm. Chrys. et Cyrilli." P. 5. unum Vers. cum Comm. Chrys. et Origenis." P. 6. legi nequit."Forsan et alias ejusdem aetatis vel etiam antiquioris

reliquias in eodem genere praestabunt Bibliothecae, sidiligentius explorentur ; nam de integris Codicibus nonest sperandum, quoniam qui octavi sunt saeculi, paucis-simi sane supersunt, et ubi et qui sint, satis notum est.Nihil ergo, si ad Codices ipsos spectemus, obstat quinet octavo vel etiam septimo, si placet, saeculo, Catenasconficiendi morem prsevaluisse credamus ; quod proba-bilius fit, si reputemus quam ferax ftiit vel quintumsseculum post N. C. ejus generis hominum, qui e Patri-bus et Scriptoribus Ecclesiasticis, Opera dogmatica at-que Anthologias Sacras contexerunt. Non oblivescen-dum est etiam in hac qusestione, quse Cl. Ben. Hasiiest observatio, quod ad hujusmodi Expositiones coacer-vandas, profanos habuerunt Scholiastas magistros, qui-


25/541

PR.EFATIO. xixbus in Homerum, Pindanim, Aristophanem et aliospoetas Antiquos variorum commentarios congereremulto ante in usu fuerat.

2. Nunc transeo ad secundam quaestionem quammihi tractandam proposuian plerumque genuina sintPatrum excerpta quae in Catenis reperiuntur.

Gravis sane est haec quaestio, et ad statuendam autinfirmandam Catenarum auctoritatem magni ut videturmomenti; sed difficilis sane est ipsa, et aliquantumlubrica. Illam vix quidem attigit Wolfius, et nescioan nobis, sicut plura, sic et certiora de his producere,continget. Maxime si recte memini, suscitata estqusestio postquam vulgata sunt Fragmenta AnecdotaIrensei, quse e MSS. Bibliothecse Taurinensis primuseruit et in lucem protulit Pfaffius, Hagae Comi-tum 1715. S. Horum fragmentorum avOevTeiav im-pugnarunt multi, et satis validis, ut mihi quidem vide-tur, argumentis. Rectius autem et plenius de hisjudicium ferre potuissemus, si de Codicibus ipsis equibus desumpta fuerunt, eorum aetate scilicet, et na-tura, nobis notitiam aliquam dedisset Pfaffius, qui nudatantum satis sibi habuit proferre fragmenta, generalihoc contextus indicio. " Quse luci publicae exponimus," S. Irensei Episcopi Lugdunensis Fragmenta hactenus" anecdota nostris Annotationibus adjectisque Disser-" tationibus explicata atque e Bibliotheca Regia Tauri-" nensi eruta, ea non uno ex Codice extraximus, sed** ex variis, qui a Grsecis TranpiKa, irapoêicroi, yipovriKa,*' XeifJiavdpta, dirjy-â-eig, "âv^êKTai, KXijxaKe^, XavaaiKa, aut" voce Latina Catense, si nempe commentarium perpe-" tuum in Librum Sacri Codicis contineant, nuncupau-" tur, diversa scilicet SS. Patrum vel facta vel effata

c 2


26/541

XX PR^FATIO." continentibus, ex quibus ea nobis prgecipua visa sunt," quse S. Irensei nomen prseferunt, eo magis etiam aesti-" manda, quod aetatem aliquam ferant ii Codices ex" quibus ea extulimus." Nimis autem generaliter hsecomnia miscet Vir doctus, et sub nomine Catenarumincludit res longe diversas. Sincerius multo egisset side uniuscujusque Codicis natura et setate, seorsimLectorem monuisset, et qusedam specimina contento-rum ejus insuper communicasset, ut ex ampliore noti-tia, ad magis maturum judicium de horum excerpto-rum avOevTeia procedere possemus. Cum res ita sehabeat, negamus, si spuria probarentur hsec Irenaeifragmenta, id ullo modo a Catenarum fide detrahere,cum nequaquam probatum sit ea a veris Catenis de-sumpta esse. Aliam autem aggressus est viam vireruditione clarus Scipio Maffeius, qui in Epistola ^ quamscripsit ut impugnaret avOevTeiav fragmentorum a Pfaffiovulgatorum, multas et quidem graves adduxit rationesad labefactandam nostram fidem in universum Catena-rum genus. Nam plura attulit exempla negligentiae etincurise, qua usi sunt Catenarum quarumdam librarii,Sn prsefigendis Auctorum nominibus, singulis eorumexpositionibus. Satis quidam abundant hujusmodi erro-res, nec denegari possunt. Sed magna profecto est inCatenarum Codicibus varietas, et alii aliis multo suntaccuratiores prsestantioresque. Non autem ea estqusestio de qua nunc agitur. Inquirendum est, credo,an falso et data opera Catenarum confectores nominaAuctorum mentiti sint, ut lectoribus fucum facerent, et

d Lettera al Reverendissimo P. Abbate Bacchini Sopra i Frara-menti Greci dati in luce nel tomo XVI. del Giornale de' Letteratid' Italia, e ristampati in Olanda col nome di S. Ireneo.


27/541

PRiEFATIO. xxiceleberrlmorum Patrum auctoritate ignobiliomm Scrip-torum sententias munirent. Id humanum est, et certepotuit fieri. Et cum hoc accidit integris PatrumOperibus, ut genuinis spuria admiscerentur, eidem er-rori certe sunt obnoxia excerpta ex iis operibus Catenisintexta. Facilius autem ingeritur fraudis inculpatioquam repellitur, prsesertim si de Anecdotis agatur.Vellem autem eos qui eam ingerunt, ad locos planementitos provocassent ; sed neque ipse adhuc detexi,neque tales ab aliis indicatos memini me unquam vi-disse. Non quidem agitur de iis Scriptoribus, quorumtestimonia adeo spisse citantur in Catenis, ut quasivilescant; qualia sunt Chrysostomi, Origenis, Cyrilli;sed potius de Antiquioribus, quorum opera jam sevointerciderant, quum compilatores isti sua congerebantJustino nempe, Irenseo, Hippolyto. Sed ita raro quideminveniuntur illorum Doctorum citationes in Commen-tariis, ut id potius argumentum esse debeat Collectorumin his adstruendis sincerae fidei. Mihi ergo placet, hancinculpationem, et probis hominibus et piis certe indig-nam, cautius admittere, donec clarioribus indiciis ettestimoniis sustentari possit.

3. Pauca nunc de Catenamm utilitate restant nobisdicenda. Quae, si peculiares excipias defectus quibuslaborant, eadem erit forsan quam quse ex Scriptis Pa-trum in genere derivatur, quoniam ex eomm Operibus,sive servatis sive amissis, omnino conflatse sunt.

Mihi autem, quatenus Commentarii sint in SacramScripturam, potissimum se commendare videntur. Adcognitionem enim et intelligentiam Historiae CriticaeVerbi Divini plurimum inserviunt, supplendo ea qui-bus sine eorum ope segre camissemus. His salvis dis-


28/541

xxii PR^FATIO.cimus quantiim elaboraverunt Ecclesise Doctores perplurima saecula in Sacra Scriptura docenda atque ex-ponenda. Adimpletur ingens lacuna in Theologia Pa-tristica et restituuntur notabili ex parte prseclari qui-dam Auctores atque Expositores, qui aliter fere totiperiissent; tales sunt Acacius, Apollinaris, Ammonius,Diodorus Tarsensis, Didymus, Severianus, Severus,Theodori, Heracleensis et Mopsuestenus. Insigniterautem augentur illi quorum Opera quaedam ad nostratempora manserunt, sicut Origenes, Eusebius, Athana-sius, Cyrillus. Hinc eruuntur quasi novi veritatis testes,et propugnatores fidei denuo excitantur ad firmandaEcclesise dogmata, et Divini Verbi sensum statuendum ;et hi quidem non unius temporis aut regionis, seddiversi et setate et loco ; Ecclesise quidam Alexandrinae,alii Hierosolymitanae, Antiochense alii, alii Constantino-politanse ; omnes tamen conspirantes in Orthodoxsefidei praecipuis dogmatibus tuendis, et mutuis testi-moniis suas interpretationes stabilientes.Harum ope clarius cernimus quinam fuit Antiquo-

rum Patrum in Theologia critica methodus ; quantumScripturam Scriptura interpretari sapiebant ; quibusdubiis et objectionibus potissimum occurrere solebant,et quibus argumentis ea solvere aggrediebantur. Quodsi prse neotericis Expositoribus indocti ssepius et rudesvideantur, at simplicitate et candore et fide, et iis vir-tutibus quse Christianos decent, quantum distant anostrse setatis neologis qui a nihilo, ne in sacris quidem,sibi temperandum esse praesumunt. Si qui autem Ve-terum Commentatorum in allegoricis interpretationibusnimii sint, id etiam utile est rescire, qui fuerint quieam interpretandi viam potissimum secuti sint, et qua


29/541

PR^FATIO. xxiiiexistimatione habiti fuerint apud homines eorum aetatimagis propinquos.Cum ii ergo sint prsecipui fructus, quos plus minusve,secundum Auctorum diligentiam, et Codicum prsestan-tiam, ex horum Commentariorum lectione, expectarepossimus, placuit Preli Academici Delegatis, huic partiTheologiae Criticse nimium neglectae, advertere animum,mihique curam committere, prsestantiores Catenas adhucineditas in Novi Foederis libros, vulgare, jam vulgatasvero, quantum fieri possit, emendatiores dare, tam exnostrarum quam exterarum Bibliothecarum Codicibus.

Cui gravi et magnse aleae atque laboris operi, vereorequidem ne impar omnino futurus sim ; sed et ipsiuspropositi utilitas, tum etiam, quod indies magis crescerevidetur apud Nostrates, Veteris Theologiae studium,impulit ut id in me susciperem.Quod autem hoc volumine praestiterim, nunc paucis

monendus est lector. Catenam in Evangelium S. Mat-thsei, hactenus ineditam, suppeditavit mihi prsestantis-simus Codex Coislinianus, cujus haec est Montfauconiidescriptio.

Codex XXIII. oHm CCCXV. membranaceus XI." circiter saeculi, in quo quatuor Evangelia cum Com-" mentariis. In Matthseum quidem Commentarii Jo-" anni Chrysostomo initio adscribuntur, et in fine fol." 108. ubi scriptum est, reXog r^g pfji.vjvetag rov Xpvaoa-ro-" {xov. Sed multse prseterea variorum Patrum expo-" sitiones intermiscentur. Fuit olim Monasterii Sancti" Athanasii in Monte Atho, ut ex duobus foliis in fine" positis arguitur."

Et post Auctorum Catalogum addit. " Porro con-" jecturam nostram de setate illius Codicis supra posi-


30/541

xxiv PRiEFATIO." tam confirmat liaec Librarii nota fol. 112. epixyjvîa tov" KaTo, M.aTda7ov KvayyeXiov ev entTO[Ji,>j' eypd(f>y] ê to Evayye"" Xiov eKeTvo th to YlaTpidpx^îov, eiri Hepyiov tov YlaTpidpyôv." Non enim alius hic intelligi potest quam Sergius II." qui sub finem saeculi X. et initium XI. Constantino-" politanam sedem tenuit."Quod autem ad Commentarium Chrysostomi spectat,

qui hujus Catenae fundus est, cseterorumque omnium,ut opinor, in S. Matthsei Evangelium, est Synopsis autEpitome ejus Homiliarum in eum Evangelistam, de quaHenricus Savilius in notis ad Chrysost. t. VIII. p. 215. aFabricio citatus Bibl. Gr. t. VII. p. 779- Haec EpitomeGraece hactenus lucem non vidit, Latine solum eamvertit et vulgavit Christophorus Serrarigus Venetiis1554, cujus versio repetita est in Latina Ed. Opp.Chrys. Paris. 1588 fol. t. II. p. 1151. De hac Epitomeautem sic agit in prsefatione Serrarigus.

" Est autem D. Joannis Chrysostomi in Evangelium** S. Matthsei brevis enarratio, e copioso illo bonorum*' omnium Thasso atque Myrmecia, sinuoso inquam illo*' in Matthseum Volumine, collecta, ac eodem idiomate" et sensu in compendiosum hujusmodi redacta Hbel-" lum, futurum Evangelii studiosis quam maxime com-*' modum, qui manibus et sinu gestetur, noctesque ac" dies gentium ubique versatus, Evangelicae historiae*' sensum candidissime patefaciat. Quam sane qui re-" degerit non admodum constat, cum inscriptio Chry-*' sostomum auctorem tantum prsedicet ac prse se ferat." Suspicor autem a Divo Tito Bostrorum Episcopo" fuisse collectam. Nam Florentiae cum essem, hujus" beati Viri titulo inscriptum in Bibliotheca Divi Marci" quoddam vidi opusculum in Lucee Evangelium, ex


31/541

PR.EFATIO. XXV" Chrysostomo potissimum collectum. In quo loci iili" in quibus Lucae cum Matthaeo convenit, sunt prge-" termissi, et ad hanc quam nos vertimus et de qua" agimus, in Matthseum Enarrationem, ab eodem ipso" Tito lector remittitur. Unde conjicere fas sit, et" hujus Enarrationis collectorem fiiisse Titum, quamvis" eo nomine prorsus careat. Neque vero id mordicus" tenuerim, si quis aliter de alio senserit. Quod nos" movit ut Titum suspicaremur, modeste protulimus," esto nunc aliorum judicium. Illud vero totis viribus" asseveraverim, verba prorsus ac sensa esse Chryso-" stomi, ut quae salutarem illius oris aurei eloquentiam" sapiunt. Singula enim quae ille ad Evangelii expo-" sitionem in amplis illis in Matthseum commentariis," multiplici illa sua disseruit eloquentia, Titus hic, vel" qui fuerit alius, aurei hujus Doctoris studiosissimus" ita coegit, ut ad Evangelistse intelligentiam illius" Homilias lectoris animus non desideret. Imo velut" e paradisi alicujus suavibus ac beneolentibus herbis" flores ab homine decerptos affirmet, quibus hoc ita" decorum aureumque sertum coronamque contexerat."Non esse autem e Tito Bostrensi hanc Epitomen

profectam, ut Serrarigus conjiciebat, satis demonstrabi-tur, quando de illius Patris Commentario in Evange-lium S. Lucse dicendum erit. Illam vero esse valdeantiquam, patet ex eo quod invenitur in Codd. decimisaeculi. Talis est Codex Bodleianus Auct. T. 1. 4. olimMeermann. qui tres Commentarios in Evangelistas ex-hibet, de quibus Savilius loco supra memorato. Cumautem jam sub prelo erat Catena nostra in S. Mat-thaeum, incidi in hunc Codicem, et statim vidi, CodiceCoisliniano multo pleniorem esse, quoad Chrysostomi

d


32/541

xxvi PR^FATIO.epitomen ; collatione ergo Bodleiani libri facta, ea sup-plementa quae mihi suppeditavit, varietatemque lectio-nis, ad finem voluminis relegavi. Hujus autem opemulta, Parisiensis librarii negligentia omissa aut de-pravata, restituta sunt atque emendata. Hoc etiamnotandum est in hoc Codice, quod cum CommentariisChrysostomi et Titi in Matthaeum, Lucam et Joannem,non paucas Photii interpretationes in hos tres Evange-listas admisceat. Unde suspicari licet, hoc esse opusquod Leo Allatius edere in animo habuerat. Vid. Fabr.Bibl. Gr. t. X. p.410.Hae autem Photii expositiones adeo ssepe Chrysostomi

commentarium interrumpunt, ut credendum sit easprimo in margine scriptas esse, tum denique in aliumCodicem transcriptas, cum Commentario Chrysostomicommixtas esse. Simile quid accidisse videtur in Cod.Parisiensi Regio, 203. ubi idem Chrysost. Comment.cum Petri cujusdam interpretationibus continuis coa-luit, teste Catalogi Confectore.In S. Marcum multo pauciores extant Commentariiquam in cseteros Evangelistas, et sic ita olim fuissetestatur Auctor Catenae, Victori Antiocheno vulgo at-tributse, sed quae in Codice a nobis primum adhibito,Cyrillo Alexandrino diserte vindicatur. Is, enim, quis-quis fuit, affirmat se quamvis diligenter requirens, neunum quidem Commentarium potuisse reperire inhunc Evangelistam, et idcirco se sparsas VeterumDoctorum expositiones in eum collegisse atque ordi-nasse. Prooem. p. 263.Hunc Commentarium primo sub Victoris Antio-

cheni Presbyteri nomine Latine edidit Theodorus Pel-tanus Ingolstad. 1580. Grgece autem vulgavit Petrus


33/541

PRJSFATIO. xxviiPossinus una cum Commentario, quem e duobus Codd.conflavit, uno Tolosano e Bibliotheca Caroli de Mont-chal Archiepiscopo Tolosse, altero Vaticano, quem Cor-derius descripserat et Possino donaverat. Idem etiamVictoris Commentarium Grsece descripserat ex alioincerto Codice ; quse omnia Possinus recensuit, et Lati-nam versionem addidit atque vulgavit Romse 1673. fol.

Verum autem omnino est, quod Ricardus Simonasserit in Hist. Crit. Nov. Test. c. XXX. p. 427, huncVictoris Commentarium potuisse multo emendatiusdari e Codd. Bibl. Reg. Paris. Ipse autem notavit in-signes quasdam discrepantias, quae in MSS. exstarentcirca ejus Auctoris nomen, quum alii Origeni, aliiCyrillo, caeteri autem, et ii quidem plures, illum Victoriattribuant. Ut in Cod. Reg. 1882. notatum iTrX^^paOv)avv 0eo5 yj epix^^veia tov Kaia Ma^/rov arfiov Ei/ayyeAiou tto


34/541

xxviii PR^FATIO.ros Epitomen tantum operis nobis tradidisse. Hocintellecto satis perspectum habui, Commentariumomnino vulgandum esse ex illis Codicibus qui illumintegrum exhibebant, adhibita tantum e Victorianislectionis varietate in iis locis, ubi duse Codicum fami-lise pari passu incedebant. Hanc ergo rationem secu-tus sum. Adhibui primum Codicem Bodleianum Laud.Gr. 33. membr. XII. ssec. continentem 4 Evangeliacum Catenis, et illam in S. Marcum cujus Prooemiumopus Cyrillo assignat. An autem huic Patri ascribendumsit, non plane quidem constat. Sed huic opinioni utpotius assentiam plures me movent rationes. Origenesquidem Auctor ejus esse nequit, nam in ipso fereCommentarii initio citatur ; Cyrillus vero nunquam.Cyrilli autem Symbolse non una vice apponuntur in Pos-sini Catena Tolosana, et esedem etiam, et nonnunquamplenius, efferuntur tacito nomine in Cod. Laudiano(quem Htera L ubique signamus) ut in pp. 311. 323.395. Sed etiam in Catena in S. Matth. p. 66. afferturexpositio nomine Cyrilli insignita, quae totidem fereverbis adducitur in Cat. ad S. Marcum, p. 286. Post-remo notandum est in multis hunc Commentarium con-gruere quoad methodum cum eo in S. Joannis Evan-gelium, qui eidem Patri tribuitur, et qui e variis ut ipsetestatur Auctoribus contextus fuit. Utut autem haecsint, hanc Catenam multo ampliorem et correctioremdedimus, ope pra^stantissimi Cod. Laudiani.Cum eo autem contulimus Cod. Coislin. XXIII. qui

Victorianse est famihae, sed Possini Codicibus amplioret longe correctior ; hic nobis litera P signatur. Saepiuslectiones Possini notare neglexi, quia prorsus inutilesvidebantur. Cum autem Cod. L. duobus magnis lacu-


35/541

PRiEFATIO. xxixnis laboret, ad illas supplendas usus sum Cod. Paris.178. qui ejusdem videtur familise, sed non seque amplusest ex omni parte.

Auctor autem Epitomes, sive Victor, sive quis alius,sibi in animo proposuisse videtur resecare multa, quse eChrysostomo derivata erant, et in Commentario ad S.Matthseum repetita inveniuntur, non autem semperiisdem omnino verbis, neque eodem ordine.


36/541


37/541

C AT E N AIN

EVANGELIUM S. MATTHiEIE CODD. BODL. ET PARIS.


38/541


39/541

KE4>AAAIATOT KATA MATOAION ETArrEAIOT.

a . ITspi rdov ju,eeycoy./3 . Ylsp) Taov ava.tpsSevToov 7ra/8a>v.y . TJquitos 'laoa.vvyig sxtjpv^s ^aorjXs/av ovpoivov*^ 5S'. Ylsgi 8j8a


40/541

2 KE*AAAIA TOT KATAxf'. Tlep) TMV e' uprm xj /3'* Ij^flycov.x^. n?^l ToD Iv Qa\u(rarrj veptvaTOuKxjj'. risf T^j TrapajSacrewf t^j IvTo^Jjf tou 08o3.xS . Ilg^ T^j \avuvulciis.A. IIsî Touv QspuTrevQsvToov oy^Xm. 5Xa . Ilgp) ToiJv eTiTu ugToov.A/3'. Ile^ T^j ^y/A^J? Twv âpi\.oufJi.evoov elg tov yafjLOV.v/3'. Ilggi Tcov E7rsgcoT)j(ravTa;v" hoi Tov Kîvcrov.vy'. Ilspi Tcuv SaSSowxaicuv.v8'. Ilgfi Tow vojaixow.vs'. Ilspi T^f Tow Kwpiow eTtepooTYjcreoog, vaog vihg Aa/3i5 Ittiv 03

XpKTTOg^.'^f. n.sp) Tow TaXavi


41/541

MAT0AION ETArrEAIOT. 8^. Ylepi Toav Toi TaKavTU XafiovTcov^.'. Hep) T^J fKiVOSCOS TOU XpiOTOW.^/3'. TJspi T^5 Asjvpacnjj Tov Kvptov fiapcp.^y. Usp) Tou YloLcrâ.^8'. Y\ep) ToS'' TOJTOU toD /xuctjxou.î'. llspi T^5 Trapaloaewg toD 'Iijcrou.5-'. n?î T^j a^viô^gcofS risTôu.f^. Ilep) T^j ToD *IooSa j[x,eTa|xsXei?.fjj'. risp T^j Jtô-scoj* tou (Tco/jtaTOf Tow Kup/ou 'I>j


42/541

npoAorosEI2 THN

EPMHNEIAN TON ESHrHTON TOT ETArrEAIOT.

Â-PH Tov hirvy/oMOvra Tvjê Trj (3i^X(a jiviO(XKav oti irokXwvnovy]fji.dT(i)v ar/lm kui opQoô^jy>jra5i/, Kai tyj^ twv aipeTiKiov fx.oipag TvyyavovTcav, alTcapaypacpai tyKeiVTaif eK^pvyovcrai wg ^veari to. TTjg (kkXv}-$** yjveyByjaav ev rolg voyi\j.aai ryiq êoTcvevarov ypa(f>yji oi ravry^v** y]pfj.yivevKOTes aXXa S>j nai avra ra pi^ra rî avry}


43/541

EYArrEAION TO KATA MAT0AION.

ToT EN AriOIS nATPOS HMftN '[flANNOT TOT XpTSOSTOMOTEPMHNEiA. KvayyeAiciv v} napovaa jSijSXog êyerai oti koXo,-cecof avaipeaiv koi d[xapTV}fjt.aTav Xvcriv Kai tiKaioa^vvvjv Kaidytaa-fji.ov Kai anoXvTpcoaîv, Kai vioQeaiav Kai K\v]povoft.iav tv5ovpavav Traaiv evayyeXiêTat.

Ktpiaaot. FivayyeXiov eaTi Xoyo^ Tcepieyjav dya^m dyyeXiavirpayfiaTCOv KaTa to evXoyov Kai îa ro a(f>eXetv ev(f>pa...iov ro

itdvTa eav Trapaê^vjTat to dTiayyeXXofuevov. v} Xoyog Trepi-epôjv ayaBxy^ Trapovaiav vj TeXXuv ayaBm, tq Trpoaô-ioKcofi.evov.

I B//3Ao? yeiêaecoy.ToT Xpt202tomot. B//3Aov yeveaeccg avT-fiV KaXeT.

...Trdavjg tvj^ oiKovoff.ia


44/541

6 EPiMHNEIA TOT KATA 1. 5.Tov lovha Kai t^? Qaixap. "iva rrjv tov coi) t^t^f} (fîXavQpioniav'CTi Kai ToiovTovg Kaj-^^lioaiv avyyevetf cjê/V ovâixov ra yjfxc-Tepa l7i'fi


45/541

h II. MAT0AION EYArrEAIOY. 7/S/T/f, edviKai oi/daif tXaôv, 17 fxa rov SaX/Awv, yj &e rov Boo^,l ovk i^êi' aKove Xoyov KvptoV rdte 25** XeXetKra, ypdrpov rov av^pa tovtov eKKvjpvKrov dv6pwTtoV ori** ov fj.y] av^y]6yj K rov aitepfLarog avrov dvy]p, Ka6Y]fi.evog erti rov*' 6povQv AaySiS apyjav eri ev r'2 lovâ'^ rovrav elpy]ft.ivm ev roivpo^p-^TY], dXX ovK ev ralg BaatXeiaig, ov itept ^lcooKetfJL, dXXavepi JeyôviQV' ei$ Qe y]v Kai 6 avrog' ^tmvfxia y^^fj.evoq tov 30"yeveaXoyofjoievov itpog efj.ov ^tffxi avro S^ ^\y]aovv rov X.ptarovTou eoD, eK aTtepuLarog leyôviov rov y]TifiMfi.evov rov yevovgffKevovg, rov ay^-qarov, rov attoppttpevroi' ov oii fuj av^Y]6y]aea6at

d SctjTMv^ Cod.


46/541

8 EPMHNEIA TOT KATA I. 17-eK TQv aTTtpfxaroi av^pa '((pYjijei) 6 Xoyo^, ccg av fieiôvai airopyj-(Tetai irepi rvji rovTav alTiag' t/ ê? ixaBoii oti Kai avTOV tov'l(ti(JYjcf>, ov Tiva cprjixi ov yeyovevai Tav ev avQpciovoig îar]av avTag ;Tovg TpeTg f*.ev irape^pafuev PaaiXeTg, ^ta t*jv virepl3(xXXovaav 30avTcJov aaePetav' Kat yap Oyôîag, yaff.(3pog v^dp^xjjov tov AyafSPaatXeccg lapay]X, ^y^XctiTvjg yeyove TVjg aae(3etag avTov, log


47/541

I. 17. MAT0AION ETArrEAIOT. 9Tftj Qeot, v(TTepov ei^âiXoXaTpyjaev oaTi^ Kat tov ovetîaavTa avT^T^v aa-el3etav 'Aâptav viov Icoâe tov UpecD^ eKeXevaev KaTa-XevaBrjvai, wg ev t>5 êvTepa. twv UapaXefnofJievwv yeypaTTTai'Kai 'AfJieata; jtACTa to evapea-TVjo-at tSi 0co, eAwv t; ^lôvfxataVfeSvaev ev Tolg evpeOeTat aKvXoif, eiôoXot^ t% lôvixaia^, ws Kat $Ttepl TOVTov ev t^ 'êvTepa twv YlapaXetTrofxevav yeypa-nTat. WeptrovTVV ovv Twv Tptm jSaatXecov (fyyjatv 6 AcppiKavog ev tie^TrTca(3t(3Xia Twv X.poviKcov avTOv' " oti hia t^v ayav tvaaeêtav*' avTiov, Trape^pafxe TOVTOvg o KvayyeXtaTVjg' eOog yap, (j>rjat,** Tvi ypa


48/541

10 EPMHNEIA TOT KATA I. 18.vj^tv irpoavecfyoovvjae, kuv efieAiyce/e ti^ joc, eri; Tavra ev e/3ô-fxmcov dpiGfxav itapa tov \yyikov elpvjiJieva to) Aav/Â, ra dwoT^f QiKoô[xovfXvyjf T^f itoXetag dpi6fji,av KaTa^yjvai elg t^v yTowyevvviaiv, oipeTai TavTa eKeivoig crvfx^pavovvTa.

I Tov Se 'iTjaov r) yivvr]o-L9 ovtcos r}v' iiv7}crTev6eLcrr]9 Syap Trjs fJtrjTpos avTOv Map/ay r *la)(Tr)(f), irplv rjcrvveXOeLv avTovs, evpeOrj ev yaaTpl expvaa, eK Hvev-fjLaTos 'AyLov,

KtPIAAOT APXIEniSKOnOT JÂEHANAPEIAS. MeTa T;V fXVVj-CTeiav GvveXaêv, iva êi^vj e^ avTov KeKvvjKevat' Kai tva eîoavTov yevea\oyi^6^, Kai (jyy\ Kat Kyêfxova ev TaH? eTTtôvXaT^.

ToT Xptsostomot. 'H o-vWvjxpt^ Ttapdôôg' vj ê diroTeîgv(7tKyj. avv^Kei ê too fxvi^(JT^pt yj MaptafA, ^ta to


49/541

I. 19- MAT0AION ETArrEAIOT. 11^TovTov 'X/x.piv ov Trpo TVjg [/.vâ-Teiai (TvvkXaîv Kai eKinâev^

iva av(rKid


50/541

12 EPMHNEIA TOT KATA I. 35.ovK ^lovâlot IJ.0V0V, aWa. Kat Ttxines 01 ^f')(pfji.uoi t^v nap' avrovyvaaiv' elnuv ê " tovto oXov yeyove, Ka) ra e^^f, eKTrXyjTTO-fj.VO(; TO TTiXayos TVjg tov eou (f)i\av6pcoTriag' OTi to /XTj^cVoTe\Tria6(v elg epyov vjXSeVf Kai oti itaXai npoeTvnovTO' tia tovtoKai 'TrapairefJiTrei Ayyekog tov 'Iwayjcf) tw 'Haraia XoiuoVf iva^lavirep Kai tZv avrov prjixixTiov linkaQyjTai wg 7rpocr(f)dTCO$ eipv]-jtxevwv, TftJv 7rpo(py]TtKcov oig îa iravTOf avvaveaTpdcpv] dva[j.vif]a6ei$,Kai Ta Trap avTOv py]6evTa Karda')^'/]. el Se \eyovaiv 01 aniaToi'lovtahi, Kai ira^; ovK eKX-^^Y] to ovof/.a 'KfJ.fxavovr]\, fnpocj^Y^Tqi ehev, dXXa^lvjaovi "KpiaTOi ; fj.d6(oaiv oti ovk eiirevioKaXeaeig, dXXa " KaXeaovaiv 01 oy^Xoi, TOVTeaTiv vj twv itpayft.d-Tv eKâaii' oti oxpovrai Seov fj.eTa av6po)Tim' Ta yap avfxâi-vovTa TipdyfuaTa e6og ttJ ypag Ttpovofj.evaov" Kai ovk eKXY]6Yi ovTwg, aXX' oti yevvvj6evTog 1yToiJ irpovofj.Y] Kat aKvXoov eyeveTO îavofj.-^.

Et2ebiot. 'npirENOTs. Eu yovv fj.01 Kai to fj.Yj 6eXeivavTY]v êiyfnaTiaai elpY]a6ai 'ôKeT vtiq tov ^vayyeXiaTOv' ov yape(pY]aev jw,^ SeXeiv avTY]v êiyfJ.aTiaai, aXXa " ft.Y] iiapoêtyfj.a-** Tiaai 6eXm'" iroXXi^g ovai^g ev TOVTOig îa(f)opdg' wg yap ov 20TauTOv ay]iJ.aivet to ypd\pat Kat to Tiapaypdât, Kat to Xoyi-aaa6at Kat to 7rapaXoyiaaa6at, Kat \pY}(fnaat Kat Trapaxpvj^piaai,ovTiog (iVTe to teiyfKaTtaat Kat iiapoêtyfj.aTtaat' to fxev yapTiapciêtyfj.aTtaat ty]V eitt KaKw itpdâvTt itdvTag (fâvepooatv reKat ^tal3oXY]v vito^dXXei voeXv' Totvvv ** lway](f) ttKatog m, koi 25*' fxv] 6eXcov avTY]V 7tapaêtyfi.aTtaai, TovTeaTiv eig (fâvepov To7gTtdaiv ayayelv, ** eôvXY]6Y] Xd6pa aTtoXvaat avTYjV.

25 Kai ovK yLV(D(TKev avTTju ea)9 ov ereKe rov vlovaVTrjs TOV TrpCOTOTOKOV.

Basiaeiot. Tot Xptsostomot. ToSto aKovovTeg fxrj vm-ôTtTevacofxev ^ta to ** eoog, OTt fieTo, TOVTa uttjv eyvw. to yap" '^tog" e6og eart t^ ypoc(f>YJ TtoXXdKtg Tt6evat ê etg to îv]veKeg.olov, '* ovy^ vTteaTpexpev Kopa^, eig t*?v kiPootov, ecog ov eî^pdvOvi" V 7^*' natTOtye ovte fi.eTa ravTa v7teaTpe\pev. Kat TtdXtVf


51/541

II. I. MAT0AION ETArrEAIOT. 13** avareAer ev Ta7g Yjfx.paig avrov îKaioavvi^, koi TrXyjBog flp^^vrig,** ewf ov avravaiped^^ yj creX-^vvj'" tovto ê ej et ev TOtg rjye[J.oaiv lovba tv]V Oe vaTptapyvjg laKiop 30** ovK eKXetxpei ya-p," 4>iâtv, ** dpyjav e^ 'loyâ, ovê vjyov[t.evog" eK Twv [j.v]pa)V avTov, eag av e\6r] diroKeiTai' Kai avTog Jrpoa-

^ avrooKpfOij Cod. 1 dvTa< Cod.


52/541

14 EPMHNEIA TOT KATA II. 6." hoKia eOvaV 'Hpw^vjs yap akXocfivXog yjv, viog ÂvTiTtarpov'AaKaXoiViTOV' Tiaaa de lepoa-oXvfxa eTapayjSvj aito t^? itov/ipaqavTUv yvcofji.yjgy Y}g e^ /'X^S' KKtv]vto' Kai yap viro tov SeovevpyeTov[j.evoi, twv AlyvirTiaKxv efi.e[xvi^VTO Kpecov. eparyjBevTe^Se Ttapa tov 'Yipatov itov 6 X.piaTO$ yevvaTai ; Ka) elitovTeg ol $apyîepe^s oti ev Bi^Âee//. T^t; lovâiag, Kai tov Ttpocp-^TVjvTtapeveyKavTeg Kai Typ 7ipo(py]Teiav, eug Ttov, ** 'Jioifxavei rov Xaov" [Aov elnovTeg ; Tivog eveKev, ovk cti Ttpoae$yjKav Kai Ta e^yjg'

OTi ai eqoQoi avTOv, ait apyy]q e^ y][j.epav aimog , eTtetOyj itpogyapiv eXakovv tov â^JiXewg, KokaKevovreg avrov. lo

6 Kai (Tv ^rjOXeefx, yri 'loySa, ov8afx(os ekaîaTr] eiiu T0L9 yyefJLoaLv *Iov8a.

Aia TovTO Se Aeye; t^v B^fiAee/x fJiy] eivai eXay^KJTv^v ev ToTgyjyefj.0(7iv 'lovâ, TovreaTiv ev Tolg


53/541

II. 9- MAT0AION ETArrEAIOT. 157 Tore 'Hpco8Tj9 XdOpa KaXlaas tovs /xdyovs, 'qKpL-l3co(T irap avToou rov \p6vov rov (fâivofxevov darepos.

Etsebiot. 'OpirENOTS. 'O yjpovog, ov vjKpiPcoa-ev 6 'Hpto^^vjsvapa tZv [Jidyctiv, îeTVj^ '^V /xera yap to yevvi^S^vai tov SojT^â,îa ^vo CTcSv rjXSov diro r^f %^poi-


54/541

16 EPMHNEIA TOT KATA II. 9.yjîpaywyovvra, ilg ma.yKt\t efxirea-uffiv epooTrjaai rovs lov^âiovsyKai Tiacnv Ik rovrov ro "ffpayfxa Karaî^Xov yevy\rai. ovy^ dnXoigSe e/3a^


55/541

IL i5. MAT0AION ETArrEAlOT. 17ffvvretvetf iva or av Tii KaTa^tcod^ diaKov^, ^ta Tt etnev *' iiapdXaê to 10** Ttat^tov Kat T^v fAviTepa avTov^ Kat ovK eTt \eyet tyjv yvva^Kdaov, AAa " tyjv fv^repa avTov ; eiretVi^ tov tokov Ttepag Xa(3ov-rog, eXv6v} Te yj viroxpta^f Kat ^laayjcfy eTrtaTcoSv]. îa tovto ovvfxeTa TTappyjaiag XotTrov ^taXeyeTai 6 AyyeXog, Kat ovTe Trat^tovavTov, ovTe yvva^Ka KaXei, dXXa " to rrat^tov Kai t;v ft.y]Tepa 15

avTov. Kat ovK eTapaj^Siy, eTzeioy] TrtaTog y]v avyjp OiowaKovet Kat treiQeTai.

KE$. B.lifpi tS>v duaipeOePTOiv TraiStov.

16 Kat d7ro(TTLXa9 dveiXe iravTas tov9 iraLBas rous* aoiv BrjOXeep.

Ylept ê Tcov dvatpeQevTcov tccJv itat^t.apTyjfx.aTa fny] y], 30fj.ia6S}V avTtooatg eKe7 yiverat Toig itdayjjvaiv evTovOa KaKag'Tt Toivvv e^Xa(3y] ta Ttatdia dvatpedevra eitt vitoBeaet Toiavry],

Q i-KOi\/ia Cod. r avTj'4'(ri' Cod.


56/541

Ig EPMHNEIA TOT KATA II. 17.Kai Trpog tov aKVfxavTCV Tapêwf aTreve^xBevTa Kifxeva ; aXXavoXXaKii, (pyjaiv, fixeWov ^^crovTa KaTopBovV aXXa tia toutooii fxiKoov avTOig TrpoaiioTiBeTai tov ixiaBov, to ctt/ v7To6iaeiTOiavTfi KaTaXvaai tov jSiov' aXXcag Be oy^ av eiaaev el fxeydXoiTiveg eaeaSai vjjW.eXAov 01 Ttaiêi Trpoapiiay^var ei yap Tovg ev$ttovripia [xeXXovTag ^^v, îyjveKug fxeTa fxaKpoSvfji.ia$ (pepei T^tjfeauToiJ eof, iroXXcti fxaXXov TOVTOvg ovk av eiaaev TeSvdvaiovTcog, eiirep rfiei fxeyaXa Tiva avvaavTai Kai ovtoi fxev irapyjfiuv 01 Xoyoi' ov firjv iravTeg ovtoi, aXX^ eiai Kai tovtwv airop-pvjTQTepci, ovf jtAfTa OLKpilSeiag oiêv TauTa oiKovofKm. 10

17 Tore 7rXrjp(o0r) to prjOev imo 'lepe/JLLOv rov irpo-(f)i^TOv XeyovT09.H Pa^^fÂ fi.y]Trjp y]v tov Bev;ajU,77v, Kai TeXevTrjaavTa avTr^veig Tov 'IrrTro^pOfJLOv eSatâv, tov TrXrjaiov ovTa tov '^((apLov tovtov,eirei ovv Td(pog rrXriaiov ijv, Kai KXrjpog tov Traitiov, Trjg tov i 5Bev;aja>7v yap (pvXrjg yp Paf/ia, airo tc tov (jtvXdp^^ôv, airo tcTov TOTTov Trjg Tacprî eiKOTioi avTrjt; toc iraitia to. acpayiaaSevTaKaXe7' eha 'êiKvvg ori dviaTov rjv to avfxâv Kai to eXKog wfxov,(prjatv, ** ovK rjSeXrjae TrapaKXrjS^vai, oti ovk eiaiv.

18 ^(ovrj eV 'Pafta rjKOvaOrj. 20OpirENOTs. Pa/Aa arjfxaivei TOirov vxl^rjXov, oSev ev Ttai tuv

avTiypdcpccv tov irpocprjTov yeypairTai, ** ^wvtj ev Trf v^rjXyj" rjKovaSyjJ' Kai to, e^î' Kat eaTiv Trjg 'Pa^>jA. ToVof yiâTaTov 'i7r7rotpofj.ov rrepi Trjv VtrjSXeeft.' ^;o 'VayrjX XeyeTai KeKXav~Kevai Ta TeKva avTrjg' olov ev tco TOira) Trjg Paj^TjA. ot Tiveg ovVe 25TrapaKXrjSrjvat rjSeXov em roîg TeKvoig avTav, ux; ovk eiaiv' ovêTta) yap rjaav fj.fji.aSrjKOTeg diro tov evapywg irapaaTrjaai ^vva-fxevov Trj eavTOv avaaTdaet TrjV avdaTaaiv tuv veKpav, oti ovketatv 01 vofi.iôfivoi TOig KXaiovai Kai o^vpofxevoig p.r} eivat.

Tor ATTor. 'H 'Pa-^^^trjX eig Tvrrov Trjg EiKKXrjatag Trjg KarwôKat Trjg ava rrjpeiTat, enreiv ê fxdXXov SeapeiTat.

19 TeXevTTjaavTo^ Se rov 'HpcoBov, iSov ' AyyeXof Kv-piov Kaff ovap (paiveraL rat 'lcoa-r)(f) ev Alyvirrcp.

âvetg ê AyyeXog tco 'lcoar](f) êTa SdvaTov tov 'Hpwôy,


57/541

11. 22. MAT0AION ETArrEAIOT. 19&/a T&vTO TO QVK Ti (f>vye


58/541

80 EPMHNEIA TOT KATA III. i.lxiai(f>ov(jV fxe\Xe tvjv lov^âiav KaraXiTreh, Koi lit) ra eSvr]fj.eT\6eiv' 'evKV tov Toig îXo[xa$e. r.IIpStTos 'la)dwT]s fKTjpvê âaiXfiav ovpavav. 5

'OpirENOTS. Ylparov looavvrjv evpidKOjxev ovofJidiôvTa /Saai-Xetav ovpavaVf yjTig vjv Xpia-rog.

Ktpiaaot. BacrÂ.e/a twv ovpavav, yj 'îa iriareâi îKaictxrtf,Kat îa YlvevixaTog dyia(Xfj.og.

Sethpianot. Icannot*. 'H (Saa-iXeta roiy ovpavwv 17 tto-ioXavati Tov fKeXXovrog alavog.

1 'E^' Be rals rjixipaLS iKelvais TrapayLuerai, 'Icodvprjf6 âiTTLcrTrjs Krjpvaacou iv Ty ep-qpLO^ Trjs ^lovSalas.

KtTTcbv 6 KvayyeXiyjg Kai rvjg avvreXeiag,Tore eiTreV dXX eKemv fAOvov hyjXcov rov Kaipov, ev co Tavraavfj.(3y]aea6at efneXXev' ovru yovv Kai vvv Xeyav TroteT' " ev ratg 25" y]fj.epatg eKetvatg' ov yap rag e^yjg '^yjXwv rovro re6etKev, dXX'CKetvag, ev alg ravra avfxâiveiv efxeXXeVy a ^tyjyâaaâtvapeaKevaaro.

To Se ** y]yytKev y] (SaatXeta rav ovpavav," rtep) r-ijg Ttapovaiagavrov Kat r^g eayaryjg ^yfaiV et Kai fiy] rovro recog evvoovv, eag 30ov etg \^y]Ty]atv y]X6ov rov Ky]pvTTofj.evov. îd Kai reXmat itoXXo)Kai arpartarat TtapayevofJ.evoi, yjpooTCtiv " rt teT Trpdrretv, 7va

s Scil. XfViTQirtifMV. t Karan^^yTJf Cod.


59/541

III. 5- MAT0AION ETArrEAIOT. ^l" auQacrtv ;" hirep rjv Oft.evov' TovTov ê ck aiiapyavtav tvjv pyif/.ov oiKyjaavTog' ov yyjvapoTpidaavTa, e(jyetiaijft.evyjv eyovTa TpaTreâv, Kai evKoXccTepavT^g nepiPoXyji t^v oîKy}(nv, outc 7^v, oi/t kXivvjv KeKTYifxevi^VfovTe aXXov Tivog teyjQevTo^ TroTe, aAAa ayyeXiK-^v Tiva ev t^ 15a-apKi TavTyj TroXiTeiav eTnteiKVVfxevov. S/a tovto Kai Tpi^^îvov rjvavTx TO iftMTicv, 7va 'îa tov ayyjft-aTog Traiêvay] to5v av6pavivavd(f)iaTaa6at, Kai ft.y]'êv KOivov eyeiv Trpog tviv yyjv, aXX e-rri tijvirpoTepav dvaTpeyeiv evyeveiav, ev j] y]v, Trpivy] ê>jfi^va/ tfxaTtmKa\ vepiôXy]^ Â^dfj.. el ovv eKehog Ka6apog ovtco, Kai tZv 20ovpavZv XafXTrpoTepog cov, Kai virep 7rpo(f)-^Tag TrdvTag, Kai ovfj.ei^ci}V ovêig eyeveTO, kou irappyâiav ToaavTi^v ey^cav, ovTcog eavTOVeaKXy^paydoyet, kou TovTa r^g TraXaiag KpaTovavjg, Tiva eôfxev"^fxeTg diroXoyiav, oi fxeTa t^v ydp'^ '^^' ToaavTag evepyeaiag,Kat Ta fJivpia (popTia tcSv dfj.apTi^fiMTm, fj.y)'ê oXiyov Tt Tyjg 25voXtTeiag eirtteiKvvfj.evot T^g eKeivov, aXXa fieSvovTeg Kat yaaTpt"ÔfJ.evoi Kat fj.vpwv oôvTeg, Kat 7tdvTo6ev kavTovg KaTaft.aXaKiôV'Ttg, Kat evêipaTovg tw îajSoXa) notovvTcg ;

5 Tore eêTropeveTO irpos avTov ^lepoaoXvjJLa, koll iraxraq *lov8aLa, koll iracra rj 7repL)((opos tov 'lopdavov. 30

'EêTTo/jewovTO Se irpog avTOv, koi efBairTiôvTO, tioTt y]v d^tov6avfJ.aTog lêh ev dv^pccirivx a


60/541

22 EPMHNEIA TOT KATA III. 7.yj^Qvw Trpo(f)rjTi^v (f)avy^vai' Kai yap eTreXiTrev avrovg ro yJnpiQ^Ka,Kai 'tia [j.aKpov irpo^ avrovg liravYjkBi tozJ yipovov.

7 'I5oDi/ 5e iroXXovi rSiV âpicraLcou Kal âSSovKaLcovipypixevov9 eVi ro âTrTLafia avrov.

'E7r/^>; ê (pyjcriv ^jvayy^Xia-ryig Trepi twv Yâ^ôvKatoov Kai STv âpiaaiav, ort yjXBov e.v to (3aTrTi(jB^vat' Trag yiptaTog\eyeif hrt ovk. iirtarevfTav [a)avvr, ; ort ovk >jv tovto 'Jrtarevaai,ro rov KYjpvTTOfxevov vtt avrov fji^ êâadat. Trapeyevovro fxev KatePanriaOTja-av' ov fxyjv efKetvav eirt ryjg Trtarewg rov Kr,pvyft.aTog'OetKvvrat ê rovrOf ef av Trpog rov iSaTrTtaryjv eirefxirov Xeyovregf 10

et av et riAiag ; et (7v et Xptcrrog , bto Kat eirriyayev' 01*' ê airecrTaXfj.evoi vjaav a-jro rxv âptaaiwv.

Vcvvrj/jLaTa ixLBv(jdv.E/Vev te avrovg yevv^fxara ey^t^vxv, ort oiiêv afxetvov tteKeivro

avTot re Kat ct yeyevvyjKoreg avrovg rov uyjpiov rovrov' Kai yap 15toSto ^tacpdeipei ryjv whtvovaav, Kat 'tiarpwyav rriv yaarepa avrrjgyovrag eêpyerat eig (pwg, oirep Kai ovrot eTTOtovVf TrarpaXolai^ytvofxevot, Ka) fj.y]TpaXo7ai^, Kai rovg ^t^âaKfxXovg raTg eavrciov^ta(f)9eipovTei xepat.

^LS vTreSeLêv vfuv (f)vyeLv airo Trjs fieXXovarjs opyrjs; 20M.eXXovaav de opyyjv, rvjv atmiov Xeyet KoXaatv' oii yap ra

etwQora, olov TroXefxovg Kat atyjxaXâtag.8 YioLr)(jaTe ovv KapTrov a^LOV Trjs fieTavoLas.

K.apTrovg ê a^tovg r^g fxeravotag elirev, ov t^v irovyjptav fxovovfpvyeh, aXXa Kai apery^v iroXXyiv eTriêiâaSat' fxyjê eirt ryj rwv 25Trpoyovav evyeveia. fxeya (ppovetv, Kat eirt ravryj BappeTv. (pat-vovrat yap Koit fi.era ravra Xeyovreg, " rjfxeTg narepa eyofxev** Tov A^padfj..

To te " ^vvarat Qeog eK rav XiOav rovrm," Ka) ra e^rjg'rtveg (paai irepi rwv eOvSov ravra Xeyetv' XtSovg avrovg p.era- 30(poptKag KaXwV eyo) ê Kat erepav evvotav ro etpyjf/ievov eyeiv(f^vjft-i' ort fny) vofxtêTe^, (f^yjatv, ort av vfxeig airoXyjade^, anatâ

^ icaTpa.Kâci Cod. ^ fJL-^rpoKvai Cod. Y vo/*/êTa Cod,^ aTtoKiTa-dai.i Cod.


61/541

III. II. MAT0AION ETArrEAIOT. 3sro/âere'* tov TraTpiapyyjv' tc5 yap Qea ^vvarov, Kai aiio ktQavavSpco-aovi ainip tovvaiy wmtep Kai Trpwi^v' tovto yap Ofxoiov vjvTO omo T^$ fxrjTpag r^f "Edppag irpotXBeh itaiYiov. ovk 6jv pi^âv twv ^lv^pwv Kchai, ^vjXoTOTt eTTiKeiTai [xev t^ /''???> '^"' '^^^^ />t.vei Be, oti tvvaTOV Kai ev ^payeiyjpov^ fkeTaâKkoft.evovq a


62/541

24 EPMHNEIA TOT KATA III. 12.ifJi.i aîof. ovO yap ra i/TroO^âra, aAA ovbe tov ifxavra Tot/vTio^^yjli-aTog elfjii aîoi Xvaai.

1 2 Ov TO TTTvov ev Tjj xeipl avTov, Koi SLaKaOapiei ttjuaXcDva avTOv. Ka), avvdêL tov oltov avTOv el? ttjvdiroOrjKrjv. 5

EOAaPor 'Hpakaeias. 'O^g KpnYjg 6 yipia-Tog aTroyapiêiTovg KaOapoiig ev (Biia d-no t^v dîKcov.

Ktpiaaot. Toiig îKaiovg apitdiêi eig Tfjv ava ttcA/v, Tovgê dfxapTxXovg eig to KaraKaYjvai.

ToT Xpt202Tomot. To tttvov, tov KpiryjV avjf/.aivei "îayoo- \opiôvra Tovg îKaiovg Kat Tovg afJLaproiXovg' aiTOV fêv Tovg^tKaiovgf dyypov ê Tovg dfJ.apTwkovg. irvp Ve daêa-Tov keywvTVjv Ttfioopiav dSdvaTov êiKvvatv.

14 'O 8e 'lcodvvTjs' BLeKU)\vv avTov XeycoV eyco xp^lave-)(co VTTO (Tov jBaTTTLaOrjvaL, koll av epxy irpos fie ; 15

AiaTt ê tiaKwXvwv ^lccdvvi^g tov \piaTOV âitTtaGvjvai viravTov vaTepov eneiaB-rj ; oti ovk vjv aft.eTpog


63/541

IV. 5- MAT0AION ETArrEAIOT. 25KaOicg 6 Tlo^ Tov Seov v(Tiv avQpwnov' o8ev Kai 6 EvayyeXKXTrjgovK e/Vev, OTi ev (j^vad irepiaTepa^, AA ev " eiê* 7repiVY}v Tvjv ava)6ev eveyBeXaav, iva /x.^ vofJi.i(y(oaiv avrov wf eva 5Tc5v TToAAoiv eivatf t^v e cfxav^v irepi 'Icoavvoi/ evej^fl^va*' -a/ yapvoXkoi.^ [/.eiôv avTOv tov 'lcoavvi^v evofxiôv.

KE


64/541

fi$ EPMHNEIA TOT KATA IV. 5.eKovcTiai eîôv tg5 S/a/3oActJ ayeiv avrov eig rovg Tretpaaixov^fov$ eiteiparo avrov eXKixxai c 'hiaôXog. tio Kat eig tv]v eprnx.ovomriei^ Kot eU tyiv aytav iroXiv Kai eig ro 'Trrepvyiov tov lepov,eK Tcov TOTTOiv cpeSi^cov avTOV Tovg ap}j.otiovg Tceipaaôvg eTrayeivîva Tvjv fi.aviav aiiTov eKyy^sag^ Kai aitoTvyjiiVf aadevTjg yev/jTai, 5Kai evaXuTog Toig avSpoiTTOig.

ToT Xpt202t6mot. Tore, TroTe ; jw-era t*?v tov TlvvfJi.aTogKaOoôVf fxeTo. ryjv (pwvvjv rvjv avooBev eveyBeHcyav. vtto Ttoiov ^6T\vevfj.aTog av^yBfi ; vvo tov 'Ayiov. îaTi ê vito tov îa(3o\ovTteipaad^vat ; eTre/S^ itavTa itpog ^t^âaKakiav yjfLtav eitpaTTev' 10"iva edv rig rm âitrtôfJi.evcov fKera ro I3a'7trtaf/.a fxetôvagv-jtofxeivyj Ttetpaafj.ovg^ fjjlri Taparri^Tatj wg itapa TtpoaOoKtav tovTtpdyfj.arog ytvofj.evov' dXXa fj.eivYj^ yevvaiag Ttdvra (pepooV Katyap ^ta rovro ekdôfJ.ev OTtXa voyjra, ovy^ iva dpywfj.ev, dXXtva TtokefJ.oofJ.ev^. 15

Elg ^6 rvjv epyjfLov dyerat, ^tôvg d(popfJ.y}V rw ^taôkta. roreyap fJ.dXt(JTa eTttrtQerat y^fuv, ore t^yj fi!eff.ovcofjLevovg. Kai itet-vavTt Ttpoaepyeratf tva fj.dBoofj.ev itag yj viâreta KaXoV Kat ortfxera ro jBditrtafj.a, ov Tpvitog xptXog^v Titarevaat e^vvaro îd rd Ttept avrov XeyBevra' oiih ay2 5TtdXtv TtapoêâaBat ort Tlog yjv rov Seov, ^td ro /SXeitetv avrovTtetvoovra. ^td rovro oiiv epoora. ovk eiite Oe avra' eTtetOy] Ttetvag,aXX " et itog ei rov kyeov etite, tva ot XiUot aprot yevoovrat'KoXaKevoov avrov vitovXag' îo Kat "Kptarog rov rvcpov afToDKaBatpoov, Kai letKviig ort ovK d^tov aiayvvyjg ro iteivav, eiTtevsoaiirca' " ovk eit dproo fj.ova) (^'âerat 6 dvBpoyitog.^^ '^vvarog ydp

eof Kat jyfifj.art Bpexpat rov itetvuivra. hfj.otoog ê Kat eig r^vêvrepav iteHpav, ro " el Tiog ei rov Qeov ' '7tpo(pepet, ^td ryjvTtporepav alriav. oiiK yjyavdKryjae ê Korr avrov X.ptaTog,

^ fAetvei Cod. ^ itdXfiMVfMV Cod.


65/541

IV. 12. MAT0AION EYArrEAIOY. JlJtaWa


66/541

8 EPMHNEIA TOT KATA IV. 17.K7 îTpil3ov TYj Tcyv')^ ')Q>u)fxvoi Tyj dXievTiK^' eivwv " \ao$" 6 KaO^^fxevos v crKOTei" ov aKOTog aia&i^TOv evTovda KaXeT,aXXa Tvjv TrXdv^v Kai Trjv da-elSeiav' ofxoicos ê Kat (pag vo>jtov,T^v eTTiyvcocriv t"/}? dhrfielaq keyu, ovk dire ê OTt e(3ddiôv ev(JKOTei, dk\ ** eKdOvjVTO, oirep ci^fxeiov i^v, tov ixvjê ekTTiêiv 5avToiii dtraKXdTTeaSat. loavep yap oyê eiÔTeg nov tel^ itpo^rivaiôvTO) KaTa\t(f)6evTec vico tov aKOTOVf eKaBedQrjaav, [xyi tvvd[xevoifxvjê (TTVjvai konrov. eha teiKvvg oti ovk avToi ^yjTâavTeg evpov,aW 6 Qeog avtoBev eirecf^dv/i, (f)if]a-tv, oti to (ftiag dveTetXe KaieXafxrpe' Kai ovk avTOt irpoTepov tZ (pcoTt iTpoaetpaixov' Kai yap 10ev eayaTotg KaKOig Ta dvSpcoTrtva ijv, irpo t^s KpiaTov itapovatag.

17 'Atto Tore rjpâTO 6 *I^(row KJjpvcrcreLv kou keyeLV'/jLTavoiT, yyyiK yap rj âaLXeia twv ovpavoiv.

TouTo trjXolL TO el ov eve^krjBri elg to êafxcoT^ptov 6 ladvvrig'OtaTi be fxri eqap^/rjg eKvjpvgev avTog ; t/ Oe okcag icoavvov ede/TO, 15Tyjg TftJv epyctiv fxapTvptag avTOv KrjpvTTOvarig ; tva KdvTevQev t*?vaîav fxdBrjgf OTt KaQdirep 6 11^;^, ofTcy Kat avTog Trpo(f>r}Tageyei' KaSug Kat Za^xapiag ekeyev' " Kai ai) vat^îov, irpo^f^yJTVjg" vxptaTov KkrjS-ârj' dkkcog Se Kai dvayKaiov rjv, itap eTepovTfpoTepov keyBrjvat Ta itepi avToVf Kat fxri itap avTov' et yap Kat 20fKeTa ToaavTag Kot TrjktKainag Tag fxapTvptag Kat diTOêiêtgekeyoV " av fxapTvpeltg Trept aeavTOv, vj fi.apTvpia aov ovk eaTtv" akrjOvjg' ei fxrjêv etprjKOTog lcedvvov TrapekQwv etg fkeaov irpooTogefxapTvprjaev eavTov, Tt ovk av e(f)6eylâvTo^; dp^dfxevog ê Krjpva--aetv Ttog tov Seov, ovhev Tecog irept eavTov ekeyev, dkkd irep) 25Twv ovpavav, Kat T^f âatkeiag Trjg eKei. eTrei^vj Kat tovto TecogdyaTrvjTOv ^v irapaê^^^Bvjvat' ovttco ydp t;v TrpoarjKovaav ôâvTrept avTov etyov.

i8 JJepLTraTiov 5e irapa rrjv OdXaxrcrav rrjs TaXLXala^.li.pvj ê TovTO ytvcaaKetv OTt êvTepa rjv r) Kkrjatg n.Tpov KOtô

AvSjseoy, ^v âT6a7og keyei' 6 fxev yap KvayyekiaTy^g 'lcodvvi^g(pr)atv, OTi owrco ^kriBeVTog ev t^ (f^vkaKvj tov irpotpofxov irpoavjk-60V' evTav6a ê fxeTo, to efx^kri^rpat avToV KaKei fxev 6 'Av^peag

d Vfi Cod. e i


67/541

IV. 23- MAT0AION ETArrEAIOY. 29xraAe? tov IlerpoV VTav6a ê afx,(poTepov( 6 Kvpiof I>j7ou?. *fa;v Kara rov âpaUf ore t>jv yvvouKa avrov eitijSov-'keveiv vjfLehkeVf rriv ck rav Kivtvvm aTtaWayriv' Kai Yovhaloi^Se vofj.oStreiv êXXwv, ra $avf/.aara eKeiva Kai y.eydXa repdariaeiieêiâro, Kai rore rov vofKov e^w/cev* ovrco Kai evravBa, fxeKXcavinp-^X-^v riva eicdyeiv itokireiav, Kai Xeyeiv avroti a fJLVjdeirore 10YjKov(7av, rri rav Oavfkdrcav eTTiêiêi j3el3aioi ra keyofJ.eva' eTcetViffyap vj KfipvrrofJ.evi^ âcriXeia ovk ecftaiverOf diio rav âivof/.evccyryjv a^vjXov Ttolei (f>avepdv.

"EjKOTrei ê ro ditepirrov rov l^vayyeXicTrov' itchg ev ^payeaiprifj.a(Jt, rocavra ttX-^Sv} napetpaf/.e crvjf/.eicov' Kai ov Kaff eva 1$tiYjyeHrai rav QepaTrevOevrav. îari ê vuv, Tiap* ov^êvog avravTiKTriv eî^Tvjcrev K.vpios' caanep fiera ravra tpaiverat XeycaVy*' irKxreveK;"^ ort ^vvafj.ai rovro Troivjaai ;" ori ovêiica rvjg avrovtvvafj.eci}i diroêtîv r]v ê^coKag' dXXcag re Se Kai avro ro Trpocr-tevai Ka\ ro TroppcaBev, ov rvjv rvyovaav eTteêtKvvro Tttartv, ort 20ovK dv (f)epov rovg BepaitevSevrag aaOeveig' ei fLYi fj.eydXa vjaavTtept avrov ^reiretKoreg eavrovg. dKoXov6âcafj.ev rotvvv avrSa KatYjft.Tg, ^ta T^f toIv dyicov avrov evroXm eKTtXYjpcaaecog' Kai yapvoaYifxara itoXXa eyofxev \ptr)(^tKd.

21 'luKcolSov Tov Tov Zeêdalov, Kal '\(oavvrjv tov a5eA- 25(j)ov avTov.

EitKog Ze/3eSa/bv fj.Y] Ttapoêyêaât ro KYjpvyfJM' ^


69/541

V. 4- MAT0AION ETArrEAIOT. SlvacTTov' ov yap nepi^tv amovg j,efl' kavrov' AA hre /xevirepnraTâai e/, avTog Ttepiiivj TtavTayov^ Kai iroX.eis Kai yipageTTKyKOTrovfji.evos. oxe Sc oyXoi yeyovev, ev evi Ka6v]Tat yapioOfKai ovK ev TioXei Kai ev ayopa. /Aecny, aW ev opei Kai epyjfi.ia'"Traiêvav ly/xa?, fJ.yjêv Ttpoi eniêi^tv iroteiVf aXXa .Kai rav ev Sixeaw 6opv/3(i}v aTtaXXaTTecQati ot av Ttep). avayKaim ttaXeyoft.e6aTtpayft.aTm. '7tpo(TviXdov ê oi fJLaOT^Tat avTov, a>g êXrtovg Xotnovyivof*.evoi' oi fi.ev yap itoX.Xoi twv davfi.dTQ3v vjaav Searat' ovtoiSe Kat a.Kov


70/541

32 EPMHNEIA TOT KATA V. 4.** Tou Koaixov XvTTVj, Qavarov Karepyaêrai' vj ê Kara Qeov kvnyj," fAerdvoiav eig awrfiptav d[xerafJiKv]rov' oSev Kat ro enaBkovjtAcya" TtapaKXvjO-âovrai ydp, (j^^^^h hriôvori Kai evrav$a KaicKeT.

E/ttwv ê ori " fxaKdpioi ol Tipaeig Kai ra e^rjiy Trepi Trota^ 5yvjg (f>r]0'i', vovjr^v (ftaTi T/ve?, dXX ovk eari rovro' ov^âfxov ydpevpl(7K0ft.ev ev rrf ypatp^ y^v voyjrvjv, aKX aicrdrjrov riQvjaiveitaSXov ev rovrco. ov ydp dito rav ft.eXkovrwv ayaQav irporpeTieraift.ovoVf dXXd Kou d-no rav TrapovrooVf îd Tovg iiayyrepovg ravdKpoafi.eva)v' koi itpo rav fKeXXovrwv ravra eTri^rjrovvra' w- 10icryveTrai ê rovro, eTrei^^vj vofJt-iêrai ^td rvjv Trpaorvjra irdvraditoXXvvat rd eavrov' oBev ro evavrtov vTrta^^^veirat, aaavei XeyuVort ohrog jU,ev ovv eo-r/v, ft.erd dacpaXeiag ra ovra KeKrvjfxevoi'

ft^ Bpaavg fxvjê dXa^cov' itpo Se rcov eXevjfnovcov fxaKapiêt** Toiii itetvavrag Kcti 'tti\^wvrag rrjv hKatocrvvvjV eTret^vj ovk e^ i Sdpirayvjg oiite Ik irXeoveîag Se? eXeeh, dXX eK ^tKaicDv rrovaVKa) ovK eiTtev rovg aTrXoog ^tKatoavvvji dvreyofx.evovgy dXXd ^^ rovg" iretvmrai kou tfipwvrag" rovreart rovg fxera eTrtOvfxtag Trdavjgavrvjv fn.erepyoft.evovg' koi evrav6a ê aiaOvjrov ro enaBXov rtQrfatXeycoV " ort avro) '/ppraaSrjaovrat' S/a yap ro vofxtlêaBat t^v 20irXeoveîav, rovg iroXXovg tvTropovg iroteiv Xeyet' ort rovvavrtovfjiev oiiv eartV vj ydp ^tKatoavvv) rovro epyaêrat.

Toyf eXe-^ft.ovaq ê fLaKapiêi, ov rovg ^td "^QiVjfJidrav eXeovvraffjiOvoVf dXXd KUt Tovg ^td irpayfndrcov irotKtXwg ydp eartv rvjgeXev)fji.oavvvj$ rpoirog, Kai irXarela avrr\ rf evroAoy. ri te eartv 25avrî TO eiraSXov ; *' ort avrot eXevjO-âovrat. KaQapovg ê rrfKapîa Xeyetf ^ roi/g Ka6oXiKV]v dpervjv KKTV]fji.evovSf v} tov( evaco(f>poavvvj ^tdyovrag'


71/541

V. 14- MAT0AION ETArrEAIOT. 33CTarTiaôvrai np^^voitoiovvTag' ^ti Se Kat Tovg to favTm cctjâixrj KaTâvi(XTaa6ai TVjg y^vyrjg /a t^? ya^XTpifxapyiag koi twvÔoviov, dWa fxaWov viroTaa-aeaBai tovto Ta7g \pv)(îKa7g dpTa7g.

\va t\ [j)fi vof/.ia(Ofji.ev oti "navTayov rj dpi^vi^ KaXov^ litvjyayev,** fAaKdpioi 01 hdiu}yft,voif Kat Ta e^^f, tovt(tti TVjg dptTYjg' 5oiKaioavvi^v yap eiaSe keyetv Trjv airaaav T^g ^^î i\oao(f>iav,6*Va)v Je OTt Ttokvg ft.t(7doi, eirrjyayev Ka\ eTcpav 7rap(xKXr)(Ttv\eyav' ** ovt(o yap ('^tcoâv toi? 7rpo(f>rjTag Tovg rtpo rjfkav" axraveteKeyeVf OTt (oairep 01 Tipo(f>r}Tat fxrêv 7rapdvofi.ov eiTrovTeg, 01 /xeveA.ifla^ôvTO vtt avTlav, ol ê, rjXavvovTO, 0/ Se fxvpia CTepa eiraayôv 10KaKa, ovT(ag Kai r}ft.eig ayaOa Xa\ovvTeg Kat vofxoOeTovvTegy TavTafxeXkeTat irdayetv.

13 'Y/ieiy ecrre to aXas rrjs yrjs' lav Se to akas /zo)-pavOfj, iv TLVL aXL(T0rjaTaL

Ev Tw etTreiv " vfjLeig eaTe to aAa? T^g yrfg' etetê fi.wpav~ 156ei(7av Trd(Tav t>jv avdpcoiroTrjTa Kat KaTa^TaireHaav vno tS>v dfnap-TrjfndTWv. vfxeig ovv, fxa6r}Tai fxov, Tag eipr]ft.evag ev toeXetav TagKaXag TavTag irapa^JKevdcravTeg vrrepyeHaât rrrfydg.EOACPOT Hpakabias. AAapav6rj^*

Kat Ta e^rjg ; OTt ot fxev aXXot, (f>rjatf tov Xaov dpeTag KaTop-6ovvTeg Kat TrtirTOVTeg tvvavTat tta fxeTOVoiag Taye(ag Tvyydvetv 25avyyv(t>fxrig' te ^t^^daKaXog eav tovto ird6rj, Trdarig direaTepriTataTroXoylag, Kat Tr^v eayaTrjv ^t^coat Ttfi-coptav' fxrj ovv vpoâTyr]atf Trjv irpoarjKovaav vfx7v acfôtpOTriTa, Kat aTeppori^Ta KataTV(f>OTrjTay Tr^v t aXaTt irpoarjKovaaV eav yap povvj6-âea6, oirep eaTt KaTa- ôiraTr\6rivat.

14 'YjJLLS iaT To (f)a>s Tov Koa/jLov. ov SvvaTaL ttoXlsKpv^rjvaL iTravco opovs KLpjvrj.

EOAOPOT MONAXOT. Qiantp %ta Tov (fxoTog opa Ttg oXa/r


72/541

84 EPMHNEIA TOT KATA V. 17.ovTCD Koi 01 "TreiSoofAevoi vfMV, ^/ v^m opSxii to. x^f apeTvjf(pya.

Ktpiaaot. 10 6e ow bvvaTai ttoai^, 01 eTri tv^ iriaTei lOpv-fxevoi, wi en opovi vipi^Xov, ovk otpeiKovai \a8pai(i)$ y) /neraêtXiai XaXuv tov Xoyov. 5

EOAflPOT MONAXOT. Mo%ov, Tvjv KaKiav eiTreV Kxr/yov teT*?v apeT-^v.

ToT Xptsostomot. "*T[Ji.e7$ eo-re to (f>as rov Koafj.ov emwv,ndXiv Tov KOCTfJLOV Koi ovj^ evog eOvQvt; ov^ê eiKocrt 'iroXeccv, aXXaT^$ olKovfkevYii; aTtdafiq eêtêv avTovg eaecBai ^tâaKakovg, Kai 10(oa-Ttep 'aXa^ TtvevfxaTtKOV, ovtoo Kat fpug vovitov, t^^ tov yjXiovaKTtvos noKv PeXTtov. To ê " ov IvvaTat TroXt^ Kpv^vjvat, KatTa e^yji' tovto ^"/jKoT OTt ovto^ eaeadoLt^, vjat, ^dav} t-^ oiKovfxevv]KaTa(f>avy]i, ajcniep TroXtg vnepdvo} Kopvcf^Yig opovg Ketff.evvj, Kat(tXTirep Xv^^vog eiri TYjg Xvyyiag tpaivm. To ê " ov Katovcxt 15** Ayj^vov Kat Ta e^rjjv Trappyjcrtav, (f>v]


73/541

V. 21. MAT0AION ETArrEAlOT. 5iva vxpaa-yj tov vovv tov aKpoaTov' oti Kai 6 Koafxof airas fX(Ta~cy^^fxaTiîTai. To Je " lS)Ta ev, ' Ka) to. ef^f, tovto ^17X0? otiajj.-ffâvov eoT/v, aTeXecTTOv t/ [xetvai tou vofxov' aXAa Kcti to^pa^^TaTov avTov vXrjpaS^vai êi' oirep Kat avTOi eJtoiy]cre [XiTaaKpiîtag irdarji avTOV omapTiaa^. e

19 'Oy iav odu Xvarj fiiav twv ivToXcov tovtcov tcovekaxioTcov, kou Scda^.To Se ei^êiv " oaTig kvaet [xtav twv evToXZv tovtwv" kou to,e^^j-, ov 'itepi Tftjv TtaXatav vofJi.tfJi.wv tovto etirev, dWa irep) wveft.eKXev aviog vof/.o6eTeiv' o$ev Kat to eTtayofj.evov. to c ** edv 10*' fjcfi vepta-a-eva-yj Kat Ta e^yjg' itoTov ê v]v to Tteptaaov ; to îj/opyia-d-^vat, to f/.fi efJil3Xe\pai etg yvvaiKa dKoKaaTcog, to vitepTag êAfctTaf Ttapeyetv Ka& eKaaTOV eTo$ eK tv vitap^ôvTwv TOifoeoft.evotg. elitoiv e OTt *' eXdyjiaTOi eaTiv ev Trf [3aatXeta tS)v** ovpavxVf TOVTO eavjfJMvev oti eig yeevvav Kat Kokaaiv dveXev- 15^,Kat TVjv itapovatav eKetvyp Trjv


74/541

36 EPMHNEIA TOT KATA V. ai.ovT(i}$ (f)6yâTo TrwwoTe, AAa *' Toi^f Xeyei Kvpio^. eKcTvoi yapTa Tov êfJTTOTOv îi^yyeWoV ovto? ê Kai to. eavTov' " to, yap" e/xa, (pyjo-i, ca eaT;, /ca< Ta cra ifm Kai ot fj.ev ToigoixohovXoig, V( Tor$ eauToD tovKoig evoixoBcTei, to ê " c/îtpocKtiTai, iTTiityi ovK ecTTiv avBpooTTov ovTa iraOm aTTi^XKayBaif 5aAXa KpaTcTv fxev 'tvvaTOV, Ikto? ê avTwv TravTeXcSf afx-rjyavoveivai' eneiTa oti Kai '^p-â-ifj.ov to iioi.Bog tovto eaTiv, eav /xcTaTov TcpocrrjKovTog o'itau.ev avToo Ke^/^prjaBai, Kaipov' KaOcog o TIav\ogTtpog KopivSiovg Kai YaXaTag opyiaBeig, [xeydXwv avTOvg a-nriK-Aaê Xoifxuv, Kai eTepovg ê nXeiovg tovtcov. Ttg ê h iipoayiKwv loTVjg opyrjg Katpog ; oV av fxy} eavTovg eK^tKMfxev. Ttg he o fxv}vpoa-^Koov ; OT av eavTovg eKîKWfxev irept ytjivav fjiaypfi.evoif KaiaTioKXvft.evctiv 'jrpayff.oiTav' aXX ot ttoXXoi TOvvavTtov TrotovaiVeKQyjptovfJievot ft.v icepi tS>v (f)6apTS)v, eKXvofKevot te etg to vovSeTeivKat e^TTiaTpecfêtv Tovg dfA,apTdvovTag' airep dfX(f>OTepa evavrta eiat 15Torj- vofKotg ToTg evayyeXtKoTg.

" paKa ov fxeya eaTt prjfKa vppecog, aXXa fLaXXov KaTa-(ppovâeagf waitep yjfi.eig Ttvi eitiTaTTOVTeg tmv otKeTtav XeyofLeVaTreXGe av' ovTcog Kat 01 Tyj l^vpcov Keyj)y}fj.Vot yXwacryif " paKa'Xeyovat to (tv' dXX 6 (f^tXdvdpaTTog Seog, Kat Ta fxtKpOTaTa 20avaana. etnm oe OTt evo^/pg eaTat too avveOptw avvebptovevTovGa TO txv ^lovâtm oiKaaTyjptov (f)yj


75/541

V. 37- MAT0AION EYArrEAIOT. 37(Xirifjioa-vva^ '^po(T(ppovTgf vj ToXfJiiovTeg twv piKTav fXiTey^ivfxvaTyjpmv.

35 IctOl evvowv T(o dpTLSiKO) (Tov Tayy, ecos otov el ivTTJ 65( jJLeT avTov. 5

1 /0-w eyvowv tco avT/d/Afco crou /:a; t


76/541

38 EPMHNEIA TOT KATA V. 27.Ttaôv^ opix^f aX\a av^pim^ itpog t*?v roiavrriv îaQea-iv crT^vaifKat roTg \oyi(T[/.oTs to irddog aTrwaa^rdat, tovto rvjg aper^sepyov e(7Ttv.

ToT ATiox Baziaeiot. *0 efxfSke^tpeii itpog yjôv^^v yvvaTKa^Kav fxvj Tc5 epyoj ttjv fxof^êiav eitiTeXeaetf dkka to ye ttjv eiri-6vfji.iav T^ ^f%^ 7rapaêâa6atf ovk d(f)ieTai tov eyKk-^fi.arog.

'IsiACPOT. Oi) TavTOv, (0 (3ekTiaTe, to eâicpvjqg Iteh KaiTpco6y}vat, Kai to ft.eTa ffTrouS^;- to, dkkorpia 6y}p(OfKevov KakkrjTO avTO 7ra6eiv. 6 fxev yap eât(f)vv}g iâv Kai Tpw6etg, tvvaratkoyt(7fxio (xw(f)povi Kat to /Sekog eêkKvaai Kat to Tpavy.a 6epa- 10Ttevaat' (pdpft.aKOV Se apiarov tco to/ovtco 'ird6ety vrjaTeta KatTO fi.YiKeTt TTjv Tpuaaaav 6edaaa6at. te avveywg Kat fX(Taairov^rjg opoiv, Kav fxrf tw aiafxaTt tpdaetev, dkka t^ ^'^XV '''VdfKapTiav dTtoTekeaeiev.

ifVAAas. Ov yap eiTrev, dirkijog Kai eK irapoôv Ttvog ttavxc,Kat e7rt6vft.rjaag cog fJ.oi'/pg Ttft.(tipri6riaeTat' akk e/c Trpoev^vfJ."^-aewg to irpdyfi.a eirtyparpai to 7ra6og aTraadfi.evog, tovto toepyov Tt6efi.evog.

ToT Xptsostomot. O Trotovfj.evog epyov tol kafJLirpa accft.aTaireptepydêaâi, Kat rag vfj.op(f>ovg 6rjpav. ov yap to awf/ia r]k6ev 20drrakkdât tcov irovrjpcov npdêm fxovov, dkkd t^v ypvyriv irpoCKetvoV e^êi^y] ydp ev t^ Kapti(x ttiv tov Ylvevfj.aTog 'ê')(pfj.e6aydptv, avTTiv eKKa6aipet TrpctiTrjV etrei ovv ovk eart fj.rj evtdvfKeTvfKat ydp ev opeat Ka6rjfj.evog iri6vf*.eTy ovk etirev rrjv dirkug eyyt-vofJ.evr\v eiri6vfj.iav, akk coj v efj.^kei\)r\ irpog to eTrt6vfj.r]aaty 25TOVTeartv 6 eavra rrjv eTrt6vfj.iav avkkeycov. lacog ê epeT Tig' edvovv i^co fj.ev Kat irt6vfj.'â(a, ft.rjtev ê Trpd^co Ttovrjpov, K tovtovKaTaKptvofJ.at ; ytvaaKerco Totovrog, oti Kat avTog fj.eTd twvfj.otycov eaTrjKev. t&v yap îKatOKpiTOv aTto^f^rjvaf/ievov l^piarovTov dkri6tvov &eov rjfxav, ovtev êT 7repiepydêa6ai trkfov' dira^ 30fi.ev Kai ^tg Kat rpig ovTcog i^cov Ttg, lacog ^vvâerat KpareTv' avSe o-yvej^w? tovto trotrjg, Kat avditretg t^v KdfAtvov, dkcoarf Ttdv-Tcog' ov yap e^co T^g av6pco7ttvr]g eaTrjKag (f)vaecog. waavTcog êKai at Kakk(07ttôfJ.evat t(ov yvvatKcov, Kav fj^q Ttk-^^coat Tovg twvTravTWV o(f)6akfj,ovg, tiKrjv ^coaovat rrjv aya.Tr]v' to ydp


77/541

V. 33- MAT0AION ETArrEAlOT. 89fxaKov e(TKva(rav Kat to vo[/.a Trpoai^veyKaVf Kav fji.i^â( i ttivcovfvpeOvj.

Ktpiaaos. 'Ioannhs. Isiacpos. EdACPos 'Hpakaeiaz.KiTTwv, " eav o^QaXfAoq povtêty Kat rr^v irpog irdvrag dirorei-%iêt etaohov avrr] coaavrccg oe Kat rov avbpa eK(popov airepya-êraif tva ft.y] rovro ^ta^Trpd^rjrai.

EOAflPOT MONAXOT. Ato. ro 6eketv dkkaig avveivat, eêjBake 25rag irpwrag, Kat '^ta rvjg fvffâvrig ravr^qg, 01 fi.ev ekdfx.(Bavov ragakkm yvvalKag, ai ê rovg dkkorpiovg dv^pag.

Ktpiaaot. 'O rrjv aa(f>pova eK^dkkav î^

Documents

Cramer. Catenae Graecorum patrum in Novum Testamentum. 1844. Volume 1