Tkkiku ls lqukeh dh

,d dgkuh

Sustainable Environment and Ecological Development Society (SEEDS)

Asian Disaster Reduction Response Network (ADRRN)

Asian Disaster Reduction Center (ADRC)

Government of Japan

¯ÖÏÛ Ö¿ÖÛ :

ÃÖÙêü®Öê²Ö»Ö ‡®¾ÖÖ‡¸ü®Ö´Öë™ü ‹Þ›ü ‡ÛúÖò»ÖÖò•ÖßÛú»Ö ›êü¾Ö»Ö¯Ö´Öê®™ü ÃÖÖêÃÖÖ‡™üß (ÃÖß›ËÃÖ)

‹×¿ÖµÖ®Ö ×›ü•ÖÌÖÙü¸ü ׸ü›üŒ¿Ö®Ö ׸üïÖÖò®ÃÖ ®Öê™ü¾ÖÛÔú (‹ ›üß †Ö¸ü †Ö¸ü ‹®Ö)

‹×¿ÖµÖ®Ö ×›ü•ÖÌÖÙü¸ü ׸ü›üŒ¿Ö®Ö ÃÖë™ü¸ü (‹ ›üß †Ö¸ü ÃÖß)

ÃÖÆüµÖÖêÝÖ:

•ÖÖ¯ÖÖ®Ö ÃÖ¸üÛúÖ¸ü

Hkkjr esa vUMeku ds ,d xk¡o dh d{kk dk n`';] ftlesa os Nk= gSa ftUgksaus 26 fnlEcj 2004 dh Hk;adj lqukeh dk lkeuk fd;k ÉkA

^^cPpkas] D;k vki lqukeh 'kCn dk vFkZ tkurs gks \**

^^lqukeh dk vFkZ gS cgqr&cgqr cM+h ygjA D;k vki tkurs gks fd lqukeh tkikuh 'kCn gS \ tkiku] Hkkjr ds lqnwj iwoZ esa ,d NksVk lk ns'k gSA**

^^vkt eSa vkidks ,d tkikuh dgkuh bukeqjk&uks&gh lqukrh g¡w ftlesa crk;k gS fd ,d cqf)eku vkSj cgknqj cw<+s O;fDr us fdl rjg lqukeh ls vius xk¡o ds 400 yksxksa dh tku cpkbZA**

fgUn egklkxj esa lqukeh

jfookj 26 fnlEcj 2004 dh lqcg mRrjh lqek=k ds rV ds ikl leqnz esa ,d Hk;adj HkwdEi vk;k ftlls lqukeh ygjsa iSnk gqbZaA bl lqukeh us fgUn egklkxj ds ,d ntZu ns'kksa ds dbZ 'kgjksa] leqnz rVh; {ks=ksa vkSj i;ZVd LFkkuksa dks rgl&ugl dj fn;k vkSj yk[kksa yksxksa dh tku ys yhA ;g HkwdEi fiNys 40 o"kksaZ esa fo'o dk lcls Hk;adj HkwdEi FkkA

µÖÆ ¯ÖåßÖÛ ÃÖß›ËÃÖ Ûê ÃÖê± ¸ ¾Ö»›Ô Û ´µÖæ×®ÖÛê¿Ö®ÃÖ µÖæ×®Ö™ «Ö¸Ö ¯ÖÏÛ Ö×¿ÖŸÖ Û ß ÝÖµÖß Æî … µÖÆ, ÃÖß›ËÃÖ - ‹.›ß.†Ö¸.†Ö¸.‹®Ö - ‹.›ß.†Ö¸.ÃÖß «Ö¸Ö ³ÖÖ¸üŸÖ Ûê ÃÖåå®ÖÖ´Öß ¯ÖϳÖÖ×¾ÖŸÖ õÖê¡ÖÖë ´Öë ÃÖÖ´Öå¤Ö×µÖÛ †Ö¯Ö¤Ö ¯Öв֮¬Ö®Ö Ûê ×»ÖµÖê †Ö¸´³Ö ×Û µÖê ¯ÖϵÖÖÃÖ Û Ö ‹Û ³ÖÖÝÖ Æî… Æü´Ö ×®Ö´®Ö×»Ö×ÜÖŸÖ ¾µÖ׌ŸÖµÖÖëë Û Ö ˆ®ÖÛê µÖÖêÝÖ¤Ö®Ö Ûê ×»ÖµÖê †Ö³ÖÖ¸ ¯ÖÏÛ ™ Û ¸ŸÖê Æï… Û ÆÖ®Öß ¾µÖ¾ÖãÖÖ: ¸¾Ö®ÖßŸÖ ²Öê®ÃÖ, ´ÖÓ•Öå¿ÖÖ ÝÖ察ÖÖ; †®Öå¾ÖÖ¤ ¾Ö ÃÖ´¯ÖÖ¤®Ö: »ÖŸÖÖ ¿Ö´ÖÖÔ, ¾Öß.Û é®֮Ö; ד֡ÖÛ Ö¸ß: ×®Ö×ŸÖ®Ö “ÖÖ¾Ö»ÖÖ…

Safer World Communications

SEEDS, D-11, Panchsheel Enclave,New Delhi – 110017, India.www.seedsindia.org

iqjkus le; dh ckr gS & tkiku esa ,d xk¡¡¡o leqnz rV ds ikl FkkA xk¡¡¡o ds yksx Å¡ph igkM+h ds <yku ij jgrs FksA xk¡¡¡o esa jgus okys yksx igkM+h ds <yku ij pkoy dh [ksrh djrs FksA

igkM+h dh pksVh ij xk¡¡¡o dk eqf[k;k gkekxqph jgrk FkkA og ,d cqf)eku o n;kyq O;fDr FkkA xk¡¡¡o ds lHkh yksx mldk vknj djrs Fks vkSj lykg o lgk;rk ds fy, mlds ikl vkrs FksA

xk¡¡¡o ds yksxksa us bl o"kZ /kku dh ,d vPNh Qly mxkbZ FkhA Qly dh dVkbZ gks xbZ Fkh o yksx Hkjiwj Qly iSnk gksus dh [kq'kh esa jkr dk tylk eukus dh rS;kjh dj jgs FksA

gkekxqph ds [ksr esa Hkh /kku dh Qly dV dj pkoy fudkyus ds fy, rS;kj FkhA gkekxqph vkSj mldk iksrk VkMk vdsys ?kj ij Fks vkSj ifjokj ds ckdh yksx uhps xk¡¡¡o esa [kqf'k;k¡¡¡ eukus x, FksA gkekxqph vius ?kj ls gh tyls dk vkuUn ys jgk FkkA

gkekxqph us bl rjg dh ?kVuk dks dHkh vuqHko ugha fd;k Fkk ysfdu mls cpiu esas mldh nknh }kjk lqukbZ xbZ dgkfu;k¡¡¡ ;kn FkhaA tYnh gh og le> x;k Fkk fd leqnz esa D;k gksus okyk gSA

^^vksg ! ;g rks lqukeh vkus ds ladsr gaS**] mlus vius vki ls dgkA

gkekxqph us vpkud HkwdEi eglwl fd;kA ;g cgqr rst rks ugha Fkk ij vyx rjg dk FkkA

rHkh mlus ns[kk fd leqnz dk ikuh rV ls nwj Hkkx jgk FkkA tYnh gh lkjk leqnzrV ikuh ls [kkyh gks x;k FkkA

xzkeoklh vPNh Qly iSnk gksus dh [kqf'k;k¡¡¡ eukus esa eLr Fks vr% HkwdEi dh rjQ mudk /;ku ugha x;kA

ysfdu gkekxqph us /kku dh Qly esa vkx yxk nh vkSj tYnh gh ogk¡¡¡ Hk;adj vkx tyus yxhA

tyrs gq, /kku dks ns[kdj ikl ds ,d efUnj eas iqtkjh us vkx yxus dh psrkouh dk ?kaVk ctk fn;k] ftls lqudj lkjs xzkeoklh lgk;rk djus ds fy, nkSM+ dj igkM+h ds Åij igq¡¡¡psA

^^ysfdu eSa xk¡¡¡o okyksa dks ;g lwpuk dSls n¡wW \** tYnh ls lksprs gq, mlus vius iksrs dks cqyk;kA

^^VkMk] tYnh vkvksA eq>s ,d tyrh gqbZ ydM+h nksA**

gkekxqph us tyrh gqbZ ydM+h ysdj tYnh ls lw[ks /kku dh Qly esa vkx yxk nhA

^^ckck] #dks ! vki ;g D;k dj jgs gks**\ VkMk fpYyk;kA

tks ;qod lcls igys igq¡¡¡ps] os ikuh Hkjh ckfYV;k¡¡¡ ysdj vkx cq>kus ds fy, c<+sA ckdh yksx Hkh ihNs ls nkSM+s&nkSM+s vk,A

ysfdu gkekxqph us mUgsa vkx cq>kus ls jksd fn;kA mlus dgk ^^Qly dks tyus nksA eSa pkgrk gwwww¡¡¡ fd lkjk xk¡¡¡o ;gk¡¡¡ bdV~Bk gks tk,A**

/kku ds tyrs gq, xV~Bjksa dks ns[k dj yksxksa dks cM+k vk'p;Z gqvk o mUgksaus gkekxqph ls iwNk & ^^D;k gqvk\**

gkekxqph us leqnz dh rjQ b'kkjk djrs gq, dgk & ^^ns[kksA**

^^D;k lc yksx ;gk¡¡¡ vk x, gSa\** gkekxqph us xk¡¡¡o dh rjQ ns[krs gq, iwNkA

Yksfdu xzkeoklh igkM+h ds Åij lqjf{kr FksA dksbZ dqN ugha cksyk & os vius u"V gq, ?kjksa o Qly dks flQZ ns[krs jgsA

vc xkW¡o okyksa dh le> esa vk;k fd gkekxqph us mudks igkM+h ij cqykus ds fy, o bl rjg mudh tku cpkus ds fy, gh [ksrksa esa vkx yxkbZ FkhA

XkkW¡o okyksa dh le> esa ugha vk jgk Fkk fd gkekxqph dks D;k dgdj /kU;okn djsaA Oks flQZ mlds lkeus J)k ls >qd x,A

lfn;kssa ckn tkiku esa yksx vkt Hkh gkekxqph dks muds bl egku deZ ds fy, ;kn djrs gSa o mUgsa iwtrs gSaA

T;ksa gh lc yksx leqnz ns[kus dks eqM+s rks mUgksaus ns[kk fd leqnz dk ikuh ykSV jgk FkkA rHkh leqnz dk ikuh ,d nhokj dh rjg [kM+k gks x;kA dksbZ fpYyk;k--- ^^vjs ;g rks lqukeh gS!**

Lkeqnzh ygj tksj ds >Vds vkSj xtZuk okys Ëkekds ds lkFk fdukjs dh igkM+h ls VdjkbZA bl ygj us iwjs xkW¡o dks u"V dj fn;k vkSj okfil ykSV xbZA blh rjg ygjsa ykSV&ykSV dj dqy ikW¡p ckj vkbZaA

lqukeh ds ckjs esa t#jh ckrsa %&

lqukeh ÒwdEi ds rqjUr ckn ;k dbZ ?kUVksa ckn Òh vk ldrh gSA dqN ?kVukvksa esa leqnz dk ikuh ykSVrk gqvk utj ugha vkrk gSA lqukeh cgqr rst xfr ls vkrh gSA igyh ygj lcls rst gks ;g t#jh ugha gSA nwljh ;k rhljh ygj lcls cM+h gks ldrh gSA

vkvks vc ge le>aas lqukeh ls cpus ds fy, D;k djuk pkfg, \

tc Òh ÒwdEi eglwl gks rqjUr viuh txg NksM+dj mW¡ps LFkku ij pys tk,W¡A lrdZ jgsa !!! vxj ÒwdEi dghsa nwj leqnz esa vkrk gS rks fdukjs ij /kjrh dk fgyuk irk ugha pysxk ysfdu lqukeh vk ldrh gSA vDlj lqukeh esa ,d ls vf/kd ygjsa gksrh gSaA blfy, dbZ ?kaVksa rd lqjf{kr txgksa ij #ds jgsaA

vkvks vc ge le>as fd lqukeh D;k gS \

lqukeh dk eryc gS ,d cgqr&cgqr cM+h Ò;adj leqnzh ygjA

lqukeh D;ksa gksrh gS \

/kjrh dh lrg dbZ eksVh IysVksa ls cuh gqbZ gSA IysVksa ds uhps Òh"k.k xehZ gS vkSj ogk¡ pV~Vku rjy #Ik esa gSaA tc rjy inkFkZ esas Å"ek iSnk gksrh gS rks IysVksa ij ncko iM+rk gS tks mudks fgykrk gSA

tc ;g ncko cgqr T;knk gks tkrk gS rc IysV ljd dj nwljh IysV ls tksj ls Vdjkrh gS vkSj /kjrh esa dEiu iSnk gksrk gSA bls ÒwdEi dgrs gSaA tc ;g VDdj leqnz ds uhps gksrh gS rks dHkh&dHkh lqukeh iSnk djrh gSA

ŸÖŸÛúÖ»Ö ‰Ñú“Öê

ãÖÖ®Ö Ûúß

†Öê¸ü ³ÖÖÝÖë!