iH

, D. D.SPECIMEN ACADEMICUM,

DE

C A S UPRO

Α Μ I C O,Quod ,

CONSENSU AMPLISS.FACULT.PHILOSOPH.'IN REGIA ACaDEMIA UPSAL1ENSI,

PR/ESIDEVIRO AMPLISSIMOatque

MAG. LAURENTIODAHLMAN,

Moral, et Polit. PROFESS. Reg. et Ord.PUBLICE EXAMINAND UM SISllTSTIPF.NDIARIUS AHLLÖFVIAN!JS, „

PETRUS ER, UTTERSTROM,IVESΊΜANNUS.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. D. XIW. DECEMBR.ANNI MDCCLVII.Hj. M. S.

UPSALl/E,Excud. L. M. HÖJER, Reg. Acad. Typogr.

& "

V I R OAMPL1SS1M0 atque CONSULTISSTMO,

Dn.JOHANNI ERICOFICK,

Philofophise & Jur. Utr. DQCTORI,afque Jurisprudenti»Praft. ad Acadv Upf. PROFESSORl Reg. & Publ.

ΡΔ Ί RONO ΟΡΊΙΜΟ.

Fivor ille infignis, quo me nulio non tempore bearedignatus es, eo jam excrevit, ut, ne verbis qui-dem dignis, eum celebrare poifim. Ab eo enim

tempore, quo Patre Cariffimo orbatus fum, domus 7uanobiliifima receptaculo mihi fuit, ubi quot dies, totquoque paternce Tu<z curae documenta feliciter numeravi,Ingratiilimus itaque omnium e/Tern , niii fummam meamin Ίβ obfervantiam & pietatem publice jam teflificarer.Ignofcas proinde quaefo , Patrone Optime, quod hoc qua-lecunque exercitiurn Academicum Tibi offerre aufim fquod munufculum licet Ieviffimum fit, Hlud tarnen,quemadmodurn offerentem femper foles, gratiofo vultuut excrpias, -meque item in pofterum Oientelae 7u<eeommendatiifimum habeas, fubmifTe rogo. Meum erit,ad omnis felicitatisFontem, pro perenni 7no fiore, fufpi-ria fundere ealidiffima, quo Patria decus, Familia PuaNohiliffima folatium, litterata cohors clientesque in Fepatrociniüm exoptatiifimum» maximum diu habeant ? ficvovet vovebitque femper

AMPL1SS1MI atque CONSULPISSIMINQMIN1S IUI

Cutter hutnilKmu!,PETRUS ERICUS UTTERSTRÖM,

■vi R oMAXIME REVERENDO & AMPL1SSIM0, -

Dn. M. JOHANNI LINDEGREN,Sacro Sanda; Theologice DOCTORI Celeberrlmo >- PASTORI & PR^POSITO Lindesbergenfium

Laudaliffimo, Meritiffimo.VIRO

DIGNI7AΊΕ& FIDE SPEGTA HSVMO,Dn. ERICO CEDERBORG,Officinarum Ferrearum ad Viby & Ö-Bohr

■' Poffeffori Dexterrimo.VIRO

DIGNTTA7E & FIDE SVEGTA 7ISSIM0,Dn. CAROLO HEIKE,Officinarum Ferrearum äd jerle & Yxe PoiTeffori

Dexterrimo.

EVERGETIS OMNI HONORISCULTV PROSEQVENDIS.

^vh innumera mihi non tantum, fed etiam Parentibus1 I meis Csriffimis prseftlta beneficia, has qualescun-que ßudiorum meorum primifcias in gratiffimi a'ni-

mi documentum Vobis, -Evergeia Optimi, confesratasvoloj quas ut ferena fronte excipiatis, meque, ut ccepi-ftis, favoris Veftri gremio benigne ioveatis , ea, qua pareft, animi venerätione oro atque contendo, qui, proomnigena Veßra profperitate, Summum Nudien votis fa-tigare ardentiflimis, non definam, permanfurus, dumvixero

AMPLISSIMOR UM & SPECTA 71SSIMOR UMNOMINUM VESJRORUM.

Culior ohfervantifTmus.PETRUS ERIC. UTTERSTRÖM.

ÅDLEocb TkjGAGlADE HERREN,Herr LARS MORIN,Bergsfogde ofver Lindes och Ramsbergs Bergslager ,

MIN GUNSTIGE HERRE.

Bergsfogden,ADEL och HÖGAGTAD

Herr ANDERS TORNGREN,MIN GUNSTIGE HERR MORBROR,

Samt

HÖGVÅLLÅRDE HERREN,Herr ISRAEL HÖJER,

Mycket Berömd Collega Claflis flhtig vid Kongl.Trivial-Scholan i Wefterås,

MIN GUNSTIGE VÅLGYNNARE,

Den flora fkuld, hvaruti jag hos Eder, mine Herrarråkat, en dels genom monga Edra migbeviftavåWgerningar, endeis genom Eder ofparda möda oeh

ömhet vid min undervisning» kan ej med orden af miguttryckas. Uptagen fördenikull gunftigt, mine Herrar,hvad jag til et vedermåle af den vördnad, hvilcken jaglör Eder mig årtedda godhet hyfer, Eder i ödmiukhéttildelar» nemligen en liten pappers gåfva, fom icke förnågon del fvarar emot min ftora förbindel fe. Dockhvad fom hos mig brifter, fkal jag medelft trågna iuckartil Allmagtens Herre för Edart val, föka att årfåtta.Himmelen bekröne Eder fördenfkull med all uptånckeligfålhet y få önikar jag af hiertat, fom beftåndigt iefver,

MINE GUNS!IGE HERRARSeck VÅLGYNNARES ·

ÖdmiuKe tien*p? IPET, ERIC. UTTERSTR0M,

omines non fibi tantum folis, fedaliis quoque natos efie , adeo-que obligatos, ut non modo fuapromoveantcommoda, verumetiam aliorum, quancum fieripoteft; hoeert:, quantum regu-\x jufti & honefti vel jubent, vel

permittunt, nemo facile negaverit. Prseterquam e-nim quod fuprernnm Numen iocietate quadam uni-verfall homines conjunxerit, utmembra fe prasbeantilliuciiia, ipfa quoque eorum conditio hoc requirit.Nam, quoniam pluribus indigent mortales,quam qni-bus comparandis ipfimet funt pares, aliorum id effi-ciendum eile auxilio iatis fuperque patet. Qui veroaliorum ope adjuvatur, ipfi quoque incumbit, ut il-Iis pro virili inferviat, quorum operam fibi utilemexpertus eil; tantum enim novimus efie debitum,quantum fuit acceptum* Extra omnem itaque po-

A ni-

) 2( (S*2)

nicur controverfiam, praeter officia, quae Deo fi-bique ipfis debent homines, aliis quoque plurima ei-ie praeihnda; danda igitur & reddenda iunt benefi-cia, & quod quis per ie ipie non poteil, id accipiatab alio viciffimque data occafione reddat, oportet.Atque hinc quo quis nobis iic conjun&ior, magis-que noilrae inlervire ftudeat incolumitati, eo ar&iorivinculo obligacionis illi anne&imur. Proinde dum eo-rum res agitur, qui bene nobis cupiunt, quin iis no·flram commodemus operam, idque ex di&amine le¬gis naturalis, nullum eil dubium. Nonautemid pro-miicue fieri poiTe exiilimemus: nam certae cautionesin praxi adhibendae iunt, ne quis ex improvifo extraoleas divagetur. Hoc itaque argumentum, de Cafupro Amkoy dignifllmum pntavimus, quod fpeeimineAcademico a nobis exponeretur. Quccirca qualecun-que fit, quod in nobili hac materia, pro modulo in-genii enucleanda,praeftare poflumus, id utaequibo-nique L. B. coniulas, enixe rogamus atque conten-dimus.

§. II.Prius itaque quam ulterius in altum provehi-

mur, & inflituto vela damus, termini, qui in tronti·ipicio diftertationis noilrae comparent, explicandiiunt. Sei licet Amicns nobis dicitur Perfona> cui benetupimus, omni ßudio id agentes, utfelixfit, nequeulhmodo infelix evadat. Per Cafum au tern pro Amico nonintelligimus, quod quis alterum felicem tantum 0-ptet, vel proprer fanguinis cognationem,vel propteraliud quodpiam penes ipfum eximium 5 led per illum

figni- I

) j c

fignificamus,gw/7/aäu liceat pro Awico, Vocabulum au-tem Liciti diverfirnode accipi obfervatGROTIUS deJ. B. & P.L. 3. Cap 4. §. 2. ä) "Interdurn licere di-cicur id, quod reäumexomni parte piumque eil,"edamfi aliud forte quid fieri poceit laudabilius, qua-"Je eil iliud Apoiloli Pauli i.Cor. 6. 12. Omnia mihi Ii"etta Junt, (ed non omnta expediunt. β ) Alias licere di·"citur, non quod falvapietate&officiorum regulisfie-"ri poteil, iedquodapudhomines pcenaenoniubjacet,"fic apud populos mukös icortari licet, apud Lace-"damonios & fEgyptios etiam furari licebac. Eft au-tem hdcc vocis ßgnißcatio minus propria,ut re&e notat CI¬CERO Tuicul. Qua1 il. V, de Cinna loquens, mihiContra non Jolum eo vide tur mifer, quod ea fecit, (ed et-jam quod ita Je ge(frt, ut ea facere ei liceret: etβ pecca-renemini licet, Jed fermonts errore labimur, idenim li¬cere dicimus, qu&d cuique conceditur. In eo tamen ien-iu vocabulum hocce idem CICERO pro RabirioPoil-hurno adhibet, dum judices fic alloquitur: Quid dr-ceat vos, non quantum liceat vobis, fpeäare debet is, βenimquod liceat qu<eritis, potefiis tollere e civitate, quemvultis. Hinc fape opponi videmus, quod licet fåquod oportet. Ut Plinius in epiilolis: Opotet qua funtitihoneßa, non quaß illicita, (ed quaß pudenda vitare.Et CICERO oratione pro ßalbo: Eft enim altquid,quod non oporteat, etiamβ licet. Nos autem cumWOLFlO, COCCEJOjHEDINGERO aliisque ,lici·tum vocamus, ad quod agendum tantummodo jus babemusi

§. III.Hifce fic expofitis, itidem explicemus opor-

A 2, tet,

$23 ϊ 4 ( 1ξ23

let, quid fit officium, quid obligatio. OFFICIUMeil allio conjormiter legi attemperata, quatenus adeam tta attemperandam obligamur, Atque hinc confiatofficium locum tantum habere in iis aöionibus, adquas committendas vel omittendas ex lege natural!obligamur; linde & difiinguere folent Philoiophiin-ter officium Poßtivum & Privativum. Quocirca cumhix modo obligatio ad efientiam & formalem officiirationem pertineat, iatis apparet, fi quid hac abien-te ageretur, non eile officium, ied actus meri arbi-trii & beneficii nomine actionem venire. Per ΟΒΡΙ¬ΟATIONEM autem heic intelligimus illam, quamPhiloiophi appellant paffivam , & pro neceffitate mo-raliagendi vel non a'gendi habent. Ex obligationehac paffiva oritur id, quod jus ieu potentiam agen-di moraiem vocamus, quam nobis eoncedit lex na-furas, ut obligationi nofLrs iatisfacere queamus. Id-circo dum explicabimus quid lieeat, fen quäle jusnobis compecat in Cafu pro Amico, id determinandumeße ex officiis, quas ilIi dehemus, oppido patet»

§- iv.Praemiffis jam iis, quas inftar principiorum nobis

infervient, ulterius progredimur vifuri, qoalis illafit obligatio , quas nos adamicorum commoda promo-venda firingit. D'fiinguitur comrauniter obligatioratione originis in Naturalem 8z Civilem. Naturalisrationem [nfficientern in ipfa hominis revumque eßentia üSnatura agmfcit, quas, quamdiu homo hac natura ve-fiitus eil-, aftionesque ejus per natnram fuam hasnec alias fequelas fibi annexas ferunt, tamdiu quoquelocum habet. CIVE

) 5 ( *&&&CIVILIS vero eil, cui a lege civilt robur cf au»

itoritat acceäit, quxque interdum nonadeo in jure na¬tural i fundatur, ied potius ex rnero legis latoris arbi-trio pendet. Nos vero dum heic de Gbligatione evgaAmicos loquimur, non aliam quam naturalem inteJli-ginius, quse vere nos obligat, iive inde jus alter! o-riatur perfcBum bvoJmperfeäum] & vim fuam exferir,dum homo intelligit fe per di&amen reife rationisat-que inflinblum amoris non folum teneri, ut in quo-rumvis hominum uium lernet difpeniet, quatenus,dicente SENECA, In adjutorium mutuum genratus eftLib i, c- 5, Ted ut maxime probt ei, quo cum ipfiar£tior focietas eil, adeoque dum quisque amico»rum ab alcero poftulac, ut fibi inlerviat prse ceteris,obftringitur , ut viciilim faciat, qu-<£ ad commodumamici pertinent. Et quamvis huic obligationi nonin fit ea vis, ut jus detur, in foro civiliaccufandi jux-ta illam non agentem, vi tarnen refrenandi libidinesnon caret. Etil enim poenae naturales non ftatim an¬te fores funt, quemadmodum civiles, nunquam ta¬rnen penitus exfulant, eoque magis timenda? , cumciviles fsepius , naturales neutiquam declinari & elu-di poifint. Quamobrem etiam quilibet re&a rationeutens, iatis peripicere poteft, non minus mala feupcenas naturali coniecutione curp acfenibus malis ef-feconnexas, quam prasmia manere eos, qui legi na¬turali conformiter vivunt. Immo conlcientia cujus-que propriateilimonium infallibile hujus reiperhibef,Rhadamantheo jure quemque male agentem perftrin-gens, .adeo quidem, ut qui eapropter oriri fofcnt

tnor-

<E» ) ό (

modus conicientise, pro gravifiimis merito habean-tur pcenis. Quod cum ita fit, oppido patet, obli-gationem erga amicos non eo feniu imperfe&am di-cendam efie, quafi nulla ipfi inefiet vis & efficacia.Licet enim ea, ad quae quis imperfe&e obliga-tur, nec vi bellica in jlatu naturalt, nec ahlione jorenfiin flatucivili extorqueripoffint\ confcientia tarnen, u-ti nuper di&um, ad ea, quas imper£e£tse obligacio-nis funt, incitamur ac peilimur. Hinc officia imper-fe£te debita a Moralifiis dicuntur non quafi obligationaturalis in ie imperfecta fit, ut libertati agentis relin*quatur,utrum eidein iatisfacere velit, an non; Tedquia nemo in foro externo cogi potefi ab altero adprsfiandnm, quod alias imperfeäe debetur. Hincpro more fuo nervöse & eleganrer TREUERLS innot:adPuf. de O. H. & C. L. v. Cap, 9. §. 4. ()bli*gatio, inquit, imperfecta non dicitur rat tone legis natu¬ra & volnntatis legislatois , quae ad utrumque officium <z-qualiter nos obligavit; Jed rejpefiufocietatts humaninqua nulla violentia extorqueri poteft, adeoque imperfe¬cta e(l obligatio ratione effeBus, non ratione vineuli fui,quo hominem adftringit.

f. V.Hac autem occafione objici quidem potefi atque

quseit i 0 moveri; numne omnes pro Amicis habere debea*mus? cum ad doCtrinam Chrifii Salvatoris, quemvishominem, proximi nomine indigitatum, oeque ac not.metipjos ditigere teneamur. Math. XXII. 39. imnieipfos itiimicos noftros. Math. V. 44.45. Largimur qui·dem libenter tam expreflo Domini noftri mandato,

quam

tSÄP ) 7 ( «JÜP

quam ipfa /ege naturae hoc nobis injun&utfl efte,Nihilo tarnen minus officium, quo amico praealiisprodefle aut iniervire convenic, firmo ilat talo; uni·verfale enim hoc mandatum, omnes diligendos eile,majorem vel minorem gradum amoris, non collit,cum illud non de ssqualitate graduum diletlionis,i'ed ejus univerfali obfervantia & finceritare agat,quod etiam Apoilolus Gal. VI. 10. nos diierte docet.Latiffimam itaque heicvocis amici notionem noflramnon facimus, fed ftri&iorem illam, qua iub amicis,& quos nobiscum ar£tius jun&os voluic natura , &quos virtutes, merita ac beneficia nobis junxerunt,comprehendimus; non tarnen negamus, nos cuili«bet ad mutua obflri&os eile officia. Verum enimvero cum omnibus flmul & lerne! prodefle nequea-mus, officia noflra partienda efle, atque quosdaniprae aliis majori profequendos amore fatis claret.Sunt etenim, ut CICERO L. i. C. 4. loquitur. Copi<cparv<eßngulovum, eorum aatem, qui bis egent, infinitamultitudo. Et cum inter amicos dentur gradus, übe-ralitas quoque noflra regenda eft,atque pro graduumdifferentia, officia illis debita rite funt difponenda»Sunt vero amici, qui nomine parentum & Übero·rum veniunt. Sunt amici fraternL Sunt qui confan-gvinei vocantur. Atque tandem , quos beneficia autfimilitudo morum aut virtus nobis conciliavit. Prodiverfitate itaque herum graduum, officia inter ami¬cos diflribuenda funt, ut prius propinquis noflris,quam ceteris, inferviamus»

f. VL

) 8 Γ

§. VI.. '

Officia, quse quisque Deo, Patrik atque fibimetipfe debet, ceceris jam commemoratis, prasferendaefle, operofa non indiget probatione. Hxc autemilla excipiunt, quibus parentes & liberi Iibi invicenidevin&i tenentur. Scilicet quando Dens genus hu¬manuni perennaturiim decrevit, iimul medium ad-eile voluit, quo hic obtineretur finis. Efi: autem hocprocreatio fobolis,qua2 finis focietatis conjugalis prae-cipuus audit. Cum vero conjuges liberis dirantur, o·ritur indc nova iocietas, quse paterna dieitur, & mu-tuo parentes inter & iiberos conienfu fundatur, qui,a parte parentum ex generatione, a parte vero übe«rorum ex eorum nexu cum parentibus tanquam hu-jus focietatis capite, depromitur. Ex conienfu nafci-tur -pactum, quod eft conventioTqua duo ve! pluresin eandem vel easdem promiffiones confentiunt. Aparentum parte educatio, a parte vero liberorum o-bedientia & obiequium iunt illa momenta, quas pa-öum hocce conitituunt; fed pacta iunt iervanda :hinc quantum juris inde nafcitur parentibus obedi-etitiam poitulandi , tantum etiam obligationis libe¬ris adhieret eam illis exhibendi. Sunt hsc officia li¬berorum, quse a paQ:o defcendunt, & perfecta funr.Parentes aurem confiderantur non folum utpacifcen-tes ; fed etiam ut fummi benefaQ:ores, a quibus, &quod lueem hane adfpexerimus,& quod fineruborecam in confortione humana adfpicere queamus, ha-bemiis. Quare cum benefa&ores amare oporteat,maximus, profe&o, amor parentibus debetur, tan-

) 9 ( <S*S?

tique eil ponderis, ut cetera officia, aliis prseilanda,longe poil fe relinquat, quatenus majora & plura,quam unquam in reliquis adiunt motiva obligationis.Hinc parentes inprimistales iunt amici, qui in ordineofficiorum erga alios principem fibi vindicant locurn.

§. VII.Proxima his funt officia, quas amicis debentur

fräternis & reliquis cognatis. Fraterna hsec officiaiisanteponenda iunt, quae cognatis debentur ceteris.Difpofitio ex alterius felicitatc & perfeäwnibus volupta -tem percipiendi, AMOR dicitur, qui major vei mi¬nor eil, pro ut majora vel minora adfunt motiva.Quoniam autem fratres & iorores ex eodem fangui-pe ord iunt, atque fic nos propius tangunt, quamreliqui cognatione vel affinitate nobis jun&i, majusmotivum illis, quam his, inferviendi fefe offerre ne¬mo facila negaverit. Atque cum officia, quasamorexigit, pluribus fimul praeflari nequcant, merito fra¬tres reliquis cognatis praeferimus,cumhi plerumquede felicitate noftra promovenda non aeque follicitifint, unde ultro quaii concedunc, majorem obliga-tionem ar&iori fanguinis vinculo conjun&is compe-tere. Quod reliqnos cognatos attinet, quum ipecia-li quadam ratione illis etjam obligati ftmus, patet il-los prae reliquis a nobis amore proiequendos efte;fupponitur enim communiter major amoris gradusinter eos, qui ab eadem flirpe originem trahunt,quam illos inter, qui alia ratione nobisrconjuntli iunt.Quare officia praeftanda iunt cognatis, prae aliis amicis.

) ίο ( SÄ2>§. VIII.

Devenimus jam ad cfficia erga benefa&ores &amicos reliquos. Benefaftores ex iolo amore bonain nos conferunt, noBri itaque funtamici: qui cumnon tantum felicitate noBra dele&antur, ied nos in~iuper beneficiis cnmulant, illos utique amore profe-qui reciproco, & ii occaiio ita tulerit beneficia bene¬ficiis rependere, vel ii boc fieri nequeat, animumfairem teBari gratum oportet. Cumque hac ratiorieduplici iilis teneamur vinculo, amicitias fcilicet &beneficiorum, eos utique pra: ceteris amicis majoriample&endos eiie amore , nulluni eil dubium.Hase jam officia excipiunt , amicis prae aliis prae-Banda, quae ex amore reciproco velnti fonte fuopromanant. Hilce non inteliigimus communia illaSz univerfalia, inrrox iχ queUt itrnnTCTjffkta, quae dan-tinonnocent, accipienti profunt. Haec enim quiapnrBari pofiunt cuivis, ut praeBentur quoque fingu·Iis neceilum eil. Hinc CICERO: quidquid fine detri-mento fotcfl 'commodäri, id tribuatur vel ignoto. SedipecLilia qnaidam & fingularia in amicos con-ferenda officia hic intendimus , quae fimul Scfemel pluribus praeBari nequeunt. Quemad-modum igicur aeqvum cenfetur, ii duo pradlandauno momento invicem collidantnr, quorum unumcauiTas magis honeBas ac utiles altero habet, hoc iBicedere , quatenus fortior obligatio debiliorem vin-cat; ita facile concludi poteB, quemvis hominem,ut aliorum commodis velificetur, obBri£fcum quidemeffe; magis tarnen ad amici commoda, propter ar-&ius illud vinculum, promovenda. De cetero cum

anrer

) * * Camor noftri fit fundamentum amoris erga alterum, &nos etiam felicitategi noftram continuatam defidere-mus, danda oft opera, ut amicos coniervemus no-ftros, qui eo certius coniervabuntur, quo pleniusconvi&i fuerint, fuam perfe&ionem cum noftra ar-Qdflime efle connexam, & in reciproco fundatam a-more. Hinc fiequicur nos plus debere amicis, quamaliis, Ideoque amicus obligatus eft, amici commo-dis, quantum fieri poteft, etiam cum fuo interdumincommodo infervire, ne vel vita ipfius, vel opes,velaliaad illumpertinentia, quid detrementi capianr.

§· IX·In Iiis autem officiis explendis cautelse qusedam

adhibendie iunc. Videndum nimirum eft, ne heicvel in defecbu vel excefiu peccemus. Sunt enim quiamicos-omni tempore ad omnia paratos voiunt»cumcontra maxirne fibi molefte ducant, eorum η c ce filta·tibus fubvenire. Quamobrem ubi amicorum resagi-tur, oculos ad nos ipios convertamus , vifurj, numquod ab amicis defideremus & fieri velimus , iilisrependere parati fimus. Conftringitur hac lege u-niverfum genus humanuni, cum particeps fit com¬munis natura, adeoque communibus & mutuis te-neatur ftudiis ; fortius autem bac ipfa adftringuncuramici, novo quodam vincnlo ad mutua certaque of-ficia accedente. Curabit itaque quilibet, ne vel hu-jus intermifii officii cenfeatur reus, Hinc CICERO :Qui non defendit, nec obβflit, β poteft, injuria, tame/t in vitio, quam β parentes, aut amicos aut patriamdejerat, Quod ut in genere de illis, qux omnibus in

B 2 uni-

) is ( w

univerfum hominibus praeftanda funt, officiis dici-tur ; ita multo magis de iis , quae debentur amicis,valet. Unde & idem CICERO, de amicis fermoneminilituens, dicit : Qui non defendtt injuriam^ nee pre*pulfat a fuis , eum poteff injufle facit. Contra ea au-tem eavendum eil, ne nimium etiam amicis noflristrihuamus. Quam iniqvum enim eft, amicis dene-gare, quae innoxia, licita , immo necefiaria funt, tamturpe & iniqvum eil, dum noxia quaevis, iniqua &-quae juilitiae, fidei ac caritati repugnant, in graeiam a-micorum fnieipimus. Unde minime laudandus eilAGESILAUS, Rex Spartanorum, qui omnibus ami-corum poftulatis gratiticari voluit. Fertur enim ita adquendam fcripfifle: NICIAM,/?innocens eß,dim'ttte ,finotens, mei caufα dimitte^^emnino autem äimitte. Ne-que fc nobis probat efratuaTTmperatorfeliiius AT-TICI, fi quod aeqvum, quod juflum tueric, non re-fpexerit, abfit, inquit, ut ego tali infideamjolio, ««·de non plus a me ad amicos, quam ad alios perveniat.

<$. X.Porro notamus: fi qnis ita partibus iludet amici,

ut, nulla fui ipfius, nullaque dignitatis & merito¬rum in praeilandis offieiis, habira ratione, commo-da ejus promota cupiat, is fane ea molitur, quae &propriam & amici perfe&ionem convellunt, julli-tiaeque legem violat. Ex doclrina autem tarn Chri-ftiana , quam Jure naturae conilat, obligationein in-feriorem ctdere debere fuperiori, übt utrique Jatisfierinequit; adeoque Divinae potius obediendum efle vo.

Junta-

) U C

luntati, quam defideriis amicorum prsepoflere an-nuendum. Hinc ficut officia jufti abioluuc funt ne-ceffitatis, ita officia erga amicos inträ juftitiae cancel-loscoercenda funt, ut ii iniufta popofcerit amicus,nullo ad hoc vinculo conftringamur: praTertim cum,quo arcliori vinculo aliquis conjungitur nobis, eo magispraflationss , qua ipft debentur , aliis prasponderaredebeant. Jam nulli amicorum inter mortales , tan-to vinculo obitri&i iumus ad inferviendum, quamto obligat! fumus Deo ad parendum & confcientia;ad di&ata ejus exfequenda : unde quo loco habendaiint quae amicis debemus pcrfpicuum fatis eft. HocSaniores Gentilium agnoverunt, moncntes, ita in-lerviendum efie amicis , ne in Supremum Numenpeccetur, Ita SOCRATES apud PLATONEM inGorgia^ β quis eorum, ait, qui nobis cari fünt,jurias pcrpetraverit, ne lateant crimina, fed producan*tur, unde pocnas Uli perjolvant, Janique evadant. CI-CERO aflerit, in amici gratiam fi quis a juftitia de-fle&at, turpe efie : cum in amicitia, inquit, quabonefta non funt, poßulantur , religio cJ fides antepo-nenda eft amicitia. Judex igitur, qui in amici gra-tiam a juftitiae tramite in judicando divertit, juftitiamviolat, Deum offendit, & confcientiam bedit pro-priam. Non emm pcrvcrtendum ejje judicium , nec re-Jpiciendas perfonas in verbo retelato , monetur. Deut.XVL 19. Nunqnam urilitas honeitati praspondera-re debet, nec faciendum maluni , ut inde eveniacbonum. Ex his iatis apparere opinor, qnod nonliceat juftitise amanti, in gfatiam amici facere quid-

quatn

<522 ) H (

quam contra legem ; melius enim eil , ofFeniamamici , quam iram Dei, aut conicientise cruciatusexperiri immanes. Vidit hoc ipium Pericles A-thenienfis, qui rogatus ab amico, ut in ejus gra-tiam falfum dejurarec, refpondit : Δ« με συμπξάτ-rειν Tols tylKots , ctAct μΐχςι Θέων,. Agell. Lib. 1. N,A. C. 3.

5. Xi.Ulterius obfervamus , quod non conveniat,

ita promovere commoda amici v ut propria velpenitus negligantur, vel nobis ipiis gravior quai-dam noxa aut damnum inde acceleretur. Fit au-tem hoc inter alia , fi quando ita iuccurrimus a-micis, ut & ipii vitam poftea agere cogamur mi¬nus commodäm & mifeTarn^ aiTr^xrtram-, quandogravius aliquod damnum nobis inferri patimur,quo amicis noftris inierviamus. Comparatio ita·que fi infiituatur inter officia, quas homo fibi ipfi& aliis debet , eadem ita comparata efie , praee-unre ipfa ratione , conftac, ut fi utraque fimul im-pleri nequeant, hasc illis cedere debeant: quilibetenim fibi proximus, Content! itaque fint amici,fi ita ab aliis diliganuir, quemadmodnm ipfi aliosdiligere velient, fi illorum loco efient. Qui hocnon obfervant, ne amicorum quidem titulo dignifunt. Hinc CICERO monet, pcrverfe cJ impu¬tierter , ipfos agere , qui amicum habere talem vo-lunt , quäles ipfi ejje non pqßunt , quaeque ipfi nontribuunt amicis , h£C ab eis defiderant. Cap. 22. de

Ami-

) if (

Amicif. De cetero, licet commoda amicorumnobis cordi eile debeant, ut, vel illorum cauflaleviora fuRinere damna , immo & gravia detre&a«re fas non fit, ii ita fumma urgeat neceßicas; gra-viffima tarnen, everfionem puta fortuns &c. , utiuRineamus, nulluni videtur amicitis jus a nobisexigere. Salvator enim ipfe tantum pr&ceptt dilugere proximum , ut nosmet ipfos , non vero magis.Hoc vero necefium eilet, fi damna qusvis & no«xam, amici gratia, incurrere nobis injun&um ei-fet. Re&e itaque rationi, qua maxime conierva«tionem noRri fvadet, adverfum videtur, velie a·Iiis cum damno proprio & quidem infigni prod-eile,

§. xir.Hane tandem caütelam adaimus : mortem fei«

licet pro amico non eile iubeundam. Id di&itatratio, id etiam comprobat facra pagina. Naturs e«nim lege in noRri coniervationem ferimur, 8z qui¬dem tantopere, utomnia adhibeamus media, qusad noRram Ratusque noRri perfeftionem procuran-dam faciant, Rngula vero angve pejus fugiamüs, quseandem tollere &evertere poflint. Vult itaque lex na¬turs, immo jubet, ut homo vitam fibi conceRamconfervet, quum velit eum eile felicem: Quorno-do vero felicitas aliqua in his terris Rne illa obtine«bitur? Qui itaque, amici cauRa, vitam fuam prs-ientiflimo diierimini objicit 8z pro amico profun¬da, is in feipium,fuos aliosque, quin & in ipfumDeum injurius eR, cum dominium in vitam fuam

ßbt

β» ) 16 ( (gX2>

fibi arroget, quod fo!i Deo competit. Neque Scri-ptura S. ejusmodi dile&ionem pofiulat, dum ju-bet, ut quisque proximum diligat ficut feipfum, ideo·que wo« plus feipfo. Proinde ii quis cum amico com-muni exponeretur periculo, ei utique incumbitfui ipiius primum habere rationem, quod fi nonpoterit absque vitae iuaz difpendio iubvenire amico,fuam tantum propriam quaerat falutem , cum intali collifione officiorum moraliter impoilibile fit,officio erga amicum fatisfacere. Hinc re£te o*mnino SENECA : Succurram ρerituro, fed ut ipfetion peream, nifi β futurus ero magni hominis autma^na rei merces. Firmum itaque manet , nos,ialva fan&iffima natura lege atque caritatis ordi-

ne falvo , non pofle vitam amici noftraprarfcrre, mörtcmtpi«^ra__e.jLLS

falute oppetere.TANTUM.

Min HERRE.

Dg. Vånikapen.Med. Så. Lifiiga. Fårgor. Af. Eder. Afikildraf.

Fordrar.Min. Vånfkaps. Pligt.

Eder. Min. Herre. Att. Lyckönfka.·Faren. Fort. Som. J· Begynt.

Att. Skaffa. Eder. Vänner. Vid. Parnaffen.Igenom. Vitterhet. Och. Dygd.

Så. Skolen. J. Nog. Röna. Frukten.Af. Vål. Anlagd. Tid.

Så. Vida.iDygden. År. Sin- Egen. Belöning.

JP. Cj