I _u __ LJ.J 0

9 39e jaargang 1995

november

ISSN 0009 - 1316

346

Kwaliteit is ons doel.

Ervaren kwekers staan op Amycel voor optimale kwaliteit. Want Amycel is de maatstaf waaraan alle andere broedprodukten worden

afgemeten.

Alleen Amycel heeft exclusieve onder­zoek-en produktiefaciliteiten ... ongeëvenaarde ervaring als het meest vooraanstaande bedrijf in de broedindustrie ... eersterangs testpro­cedures ... en het beste klantenser­vice-programma in deze bedrijfs-tak.

Kweek met Amycel-met vertrouwen.

Dan bent u zeker van:

• de kwaliteit die u eist • de service die u verwacht • de betrouwbaarheid die

u wenst

U kunt rekenen op Amycel

Amycel Distributie voor Noord-West Europa:

Amycel B.V. • Sleestraat 14 e 6014 CA • litervort Tel: (31) 04756·6225 e Fax: (31) 04756-6385

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9) 347

DE CHAMPIGNONCULTUUR Redactie: L.J.L.D. van Griensven (Proefstation) J.P.G. Gerrits (Proefstation) P.M. Schaper J. van de Geijn (IKC afdeling Champignonteelt) G. van Megen-Boekestijn (Centrum voor Champignonteeltonderwijs) Administratie en redactie­medewerker: C.A.B.M. Simons-Vollebergh Telefoon 077 - 4647523

Postadres: Postbus 6042 5960 AA Horst Telefoon 077- 4647575 Telefax 077-4641567

Rabobank Reuver: 14.36.13.049 Giro van de bank: 10.49.111

Verschijnt tien maal per jaar.

Advertentietarieven op aanvraag.

Abonnementen Abonnementsgeld binnenland: Individueel f 100,-- per jaar. Tweede abonnement op eenzelfde adres f 75,-- per jaar. Losse nummers f 10,--. Bedragen exclusief b.t.w.

Abonnementen buitenland. Individueel f 145,-- per jaar. Luchtpost f 180,-- per jaar.

Een nieuw abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. Voor het resterende deel van het jaar wordt een evenredig deel van de abonne­mentsprijs in rekening gebracht. Het abonnement kan tot één maand voor het begin van het nieuwe abonnementsjaar schriftelijk worden opgezegd Ganuari).

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van Bromyc b.v.

No part of this journal may be copied without written permission. All rights reserved by Bromyc b.v.

Druk: Drukkerij Smits, Horst.

Groei van normale cultures en weefselcultures van clusters op geëxtraheerde compost

Laboratoriumonderzoek naar de oorzaak van clusters en misvormin­gen in de champignonteelt

In het artikel op pagina 361 zal wor­den ingegaan op de broedrassen, met name de proeven die in het labo­ratorium zijn gedaan met weefsel­cultures van clusters en misvormde vruchtlichamen.

Congres Oxford 1995

Het 14de Internationale Congres over de Wetenschap en de Teelt van Eet­bare Paddestoelen werd van 17 tot 22 september gehouden in Oxford. De MGA had de organisatie van het congres op zich genomen. Lees hier­over op pagina 374 en verder.

Open dagen Proefstation 1995

Op 11, 12, 18 en 19 oktober jongstle­den werden de jaarlijkse open dagen van het Proefstation gehouden. Zie pagina 379 voor het beeldverslag.

( - 9-

In dit nummer:

349 Kennisbeleid

353 Nieuws en Commentaren

361 Laboratoriumonderzoek naar de oorzaak van clusters en misvormingen in de champignonteelt

373 Vraag en aanbod

374 Congres Oxford 1995

379 Open dagen Proefstation 1995

383 Aandacht voor toe­passingsmogelijkheden champignon

384 Lijst van publikaties

386 Belangrijke adressen

)

348

TECHNISCH INSTALLATIE- EN VERKOOPBUREAU

LandeliJk ert<end: GasfitterbedriJf I WaterfittersbedriJf I Constructiewerken I Champlgnonmachlnes· en benodigdheden I Electrotechnlsch Installatie- en ReparatiebedriJf I Centraal verwannlngs InstallatiebedriJf

Bremweg 2 - 5961 NE HORST - Tel. (077) 398 33 59 I 398 33 33 - Fax (077) 398 35 43

Voor totale klimatisering en mechanisatie

Deze klimaatcomputer is bij iedere cel instel­baar en ook vanaf kantoor en woning, indien men dit wenst (d.m.v. Personal Computer, beeldscherm, keybord en printer).

Wij zijn ook in staat uw bedrijf de eerste tijd vanaf ons kantoor via de computer te volgen en van advies te dienen.

Limbraco b.v. ontwerpt, fabriceert en installeert voor U de totale klimaatbe­heersing alsmede stoom-, verwar­ming-, elektro- en koelinstallaties.

Wij ontwikkelden speciaal voor U de zeer gebruiksvriendelijke Limbraco klimaatcomputer.

-· •··• • ••

• • ·~-

•

Verder omvat ons programma alle ver­dere benodigdheden voor uw bedrijf zoals: stellingen, deuren, treklieren , ent-aandrukmachines, opruw- en egaliseermach ines, bijvoedwagens en verdere benodigdheden.

Vraag vrijblijvend informatie.

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

Kennisbeleid

L.J.L.D. van Griensven, Proefstation voor de Champignoncultuur, Horst

We hebben de open dagen van het Proefstation weer achter de rug. Vier middagen toegesneden op de diver­se regio's, gevuld met acht onder­werpen van recent onderzoek, door de onderzoekers verduidelijkt aan de hand van "posters • en uitmondend in een algemene discussie. Met uitzon­dering van de laatste dag, waar de meest dichtbijzijnde regio was uitge­nodigd, was het aantal bezoekers bui­tengewoon gering. De eerste drie dagen waren er meer function arissen van diverse organisaties dan telers aanwezig.

De discussies waren alle dagen van hoog niveau en dat is niet verwon­derlijk want de bezoekers waren in het algemeen jong, goed geschoold en bovendien gemotiveerd om er ook wat van mee naar huis te nemen. Ik ken alle argumenten waarom be­zoekersaantallen op open dagen ge­ring zijn: de drukte van alle dag e n het feit dat open vormen van kennisover­dracht niet op het eigen bedrijf zijn toegesneden en per definitie niet erg efficiënt zijn. Dat mag waar zijn, maar het is eigenlijk jammer dat de meeste medefinancierende telers niet een enkele maal, jaarlijks bij voorbeeld, uit de eerste hand kennis nemen van het onderzoek dat ten behoeve van hun bedrijfsvoering wordt uitge­voerd.

Laten we nu echter aannemen, zoals ook onze Minister dat vindt, dat een Proefstation voor de vertaling en ver­spreiding van onderzoeksresultaten in de eerste plaats gebruik moet ma­ken van de "intermediairen", zoals die in de ministeriële Nota "LNV -Kennisbeleid tot 1999 nader worden gedefinieerd, de Innovatie-Praktijk­centra (/PC's) en de STOAS (de Stich­ting tot Ontwikkeling van Agrarische Onderwijskunde en Scholing). Die­zelfde nota concludeert ook: "De vraag naar receptuur lijkt af te ne­men; daarvoor in de plaats wordt een betere informatievoorziening ge­vraagd en begeleiding bij zoek- en leerprocessen ".

Als dat waar was dan zou de 2-maan­de/ijkse OOV ve rgadering die de on­derzoekers van het Proefstation heb­ben met onderwijs en voorlichting, de "intermediairen" in brede zin, daar­van duidelijk blijk moeten geven. Dat is niet het geval; in de discussies gaat het nooit over behoefte aan vorming, maar altijd over praktijkgevallen en behoefte aan oplossingen voor prak­tijkproblemen op de korte termijn. Ik vind dat overigens volstrekt logisch voor een sector die zijn brood in de markt van vandaag moet verdienen en bovendien te maken heeft met een markt die niet kan opnemen wat er wordt aangeboden. Wat men nodig heeft in de praktijk zijn vandaag re­cepten en op de lange termijn "infor­matievoorziening en begeleiding bij zoek- en leerprocessen". De praktijk blijkt toch anders dan de theorie!

Het ligt er natuurlijk maar net aan hoe je zo'n nota leest. Ik citeer maar weer: "De groeiende diversiteit in produk­ten en produktiewijzen en de veran­derende maatschappelijke randvoor­waarden vragen van de ondernemer een grote inspanning en eigen activi­teit ten aanzien van het zich eigen maken van de benodigde kennis. In toenemende mate is inpassing van beschikbare kennis op bedrijfsniveau een eigen verantwoordelijkheid van de ondernemer die zich daarbij kan laten bijstaan door advi­seurs" ........ "Van onderzoek en voor­lichting worden minder dan in het verleden recepten verwacht. Er zal dus meer sprake moeten zijn van een interactieve ondersteunende rol. Het management van de kennisinstellin­gen zal het kennisaanbod hierop moeten afstemmen waarbij in toene­mende mate samenwerking en taak­verdeling, ook internationaal, zal moeten plaatsvinden ..... " De Minister wil de vraagkant verster­ken: " ..... Ik streef ernaar binnen het kennissysteem meer de nadruk te leggen op de eigen verantwoordelijk­heid van de ondernemers en meer gebruik te maken van het eigen op­lossend vermogen van belangheb-

349

benden. Daartoe zal ik een kaderre­geling ontwikkelen voor vernieuwen­de projecten. Ook de activiteiten op het gebied van onderzoek, voorlich­ting en onderwijs kunnen hiervan deel uitmaken ..... " De vraagkant moet het voor het zeggen krijgen. Dat moge blijken uit: " .... Centrale planning en sturing is daardoor minder goed mo­gelijk en wenselijk. Het is in zulke ge­vallen wenselijk de markt daar waar mogelijk de rol van sturing en plan­ning te laten overnemen ... " En dat zal door de Minister ondersteund worden: " .... Voor een goede samen­werking zijn ook doelmatige regels, prikkels en een ondernemende en klantgerichte cultuur bij kennisorga­nisaties nodig. Ik zal mij ervoor in­spannen hier goede voorwaarden voor te scheppen ...... " Conform Haagse gewoonten wordt de toon­zetting dan wat betuttelend: " ... Een vraaggerichte produktie en versprei­ding van kennis veronderstellen een goede expressie van de vraag door kennisgebruikers. Het gaat om eman­cipatie van de kennisvraag. In de praktijk treden hierbij knelpunten op. Indien nodig zal ik gerichte onder­steuning geven aan doelgroepen om hun kennisbehoefte op effectieve wij­ze te helpen formuleren. Daarbij denk ik aan ondersteuning door het onder­wijs van het kennismanagement op bedrijven en ook aan ondersteuning van gerichte projecten van vaktechni­sche organisaties ........ " Een vraag naar recept is in de ogen van onze Mi­nister niet geëmancipeerd, althans dat concludeer ik uit deze uitspraak.

Naast het ontwikkelen van een kader­regeling voor vernieuwing gebeurt er nog meer:" ... Ik streef ernaar om sa­menwerking met andere landen te bevorderen. Dit moet geschieden op basis van gemeenschappelijke belan­gen. De mogelijkheden voor het aan­gaan van internationale strategische kennisallianties in onderzoek, onder­wijs en voorlichting zal ik verkennen en bevorderen ..... " Er volgt een hoof­stuk over de inhoudelijke prioriteiten in het LNV-kennisbeleid, waarin aan

350

voor het repareren van uw Champignondoeken VERKOOP

Nicolon Champignondoeken Afdekdoeken Tunnelmatten tegen concurrerende prijzen.

Agrarisch hulpbedrïjf:

J.P. CREEMERS wanssumseweg 19, oostrum Telefoon 04784 - 2956 Telefax 04784 - 2839

Prefab bezinkput van beton voor champignonteeltbedriiven. · Voldoel aan de wettelijk gestelde eisen. · Is gemakkelijk verplaatsbaar bij bedrijfsuitbreiding

of aanpassing. · Is op elke wil lekeurige plaats aan te brengen. · Het is een duurzaam product. · Gegarandeerd waterdicht. · Onder normale omstandigheden in minder

dan 2 uur Ie plaatsen.

~","ïriJ"iriJ steengoed

Floreffestraat 111 , Postbus 52, 57 10 AB SOMEREN Telefoon 0493-491457, Telefax 0493-493827

1 TE KOOP: te Noordhoek (N-BR) een champig­nonkwekerij, bestaande uit woonhuis (1965) en schuur van 19 x 46,85m1, met 6 cellen van ge­middeld 5.70 x 15m1 , een werkgang van 2,90m1 breed, koelcel 3 x 2 m1 , berging/garage/werk- I plaats, kantine/kantoor, toilet, een apart staande

I berging en voor de schuur een grote betonplaat I Prijs op aanvraag. I Voor meer informatie:

l.\I.[EEtrS i Makelaars bv 1 Raadhuisstraat 4, 4797 AX Willemstad

Tel. (0168) 472650 tijdens kantooruren en op zaterdag van 11.00 uur tot 13.00 uur.

OUA HOOG RENDEMENT

KOELING 2JAAR

GARANTIE - koudwaterkoelingen; - direct freonkoelingen; - mobiele freonkoelingen; - koelblokken zowel freon als water op

maat gemaakt, - diverse blokken uit voorraad leverbaar. -zeker niet te verwaarlozen: de bijzonder

uitgebreide sortering onderdelen voor de champignoncultuur en artikelen voor de vakman

Tot 8 cellen van 200 m 2

teeltoppervlak zonder transformatorruimte.

CV-installaties Stoominstallaties Spuitwaterinstallaties Luchtbehandeling Centra Ie I uchtbeha ndel i ngskokers Computerinstallaties FANCOM en BRINKMAN Electra-installaties

-~ Ackermons- Jörgensen b.v. ...._ _ ___. Installatie-, Reparatie- en Handelsbedrijf

Bulkseweg 22, 5331 PK Kerkdriel Telefoon (0418) 63 27 88 Kantoor (0418) 63 35 4 1 Fax (0418) 63 32 06

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

diverse interessante onderwerpen van onderzoek aandacht wordt gege­ven. Algemeen geldt dat markt en maatschappij eisen stellen aan de ag­rarische produktie en verwerking die sterk zijn toegenomen in de laatste tientallen jaren en die te maken heb­ben met verzadiging en differentiatie van de markten en met een ver­scherpte eis van duurzaamheid.

Daaruit vloeit dan weer een taakstel­ling voor LNV voort met betrekking tot collectieve vraagstukken rond maatschappelijke randvoorwaarden voor de primaire produktie en rond afzet en marktstrategie. Voor onze sector betekent dat prioriteit bij:

- biologische teelt- en bedrijfssyste­men

- energiebesparing (samen met NO­VEM en bedrijfsleven)

- bewaar- en distributietechnologie - problematiek rond ketenmanage-

ment - participatie in het interdeparte­

mentale programma Duurzame Technologische Ontwikkeling

- kennisoverdracht naar midden- en kleinbedrijf.

Tenslotte wordt het financiële kader geste ld. "De toename van het onder-

'n Spierwitte werkomgeving, 100% dampdichte cellen, minimale stookkosten,

zoek ten behoeve van natuur, bos en landschap heeft in de periode 1992-1995 niet onmiddellijk geleid tot een vermindering van het onderzoek ten behoeve van de primaire agrosecto­ren. Dit is het gevolg van het onder­zoek dat in de periode 1992-1995 ge­daan is naar milieu, gewasbe­scherming, nutriënten, energiebespa­ring en welzijn. De toekomstige ont­wikkeling in het onderzoek in de plan­periode is gericht op een verdere versterking van het onderzoek ten behoeve van natuur, bos, landschap en recreatie. Zowel bij onderzoek als voorlichting wordt er op grond van het profijtbeginsel naar gestreefd ac­tiviteiten door derden te laten finan­cieren en wordt de mogelijkheid voor derden om contractonderzoek te la­ten verrichten vergroot ". De bijgevoegde tabellen tonen in de periode 1992 tot 1998 voor het door LNV gefinancierde praktijkonderzoek een afname van 69 miljoen gulden naar 51 miljoen gulden en voor de door LNV ge financierde dienst De Landbouw Voorlichting van 55 mil­joen naar 31 miljoen gulden.

Ik vermoed dat de goede voorne­mens in de nota niet in verhouding staan tot de aan te wenden middelen.

geen schimmels, nauwelijks overlast bij het aanbrengen en vrij van schadelijke stoffen. Bovendien ... 5 jaar garantie! Geen wonder dat kwaliteitsbewuste kwekers kiezen voor de gespecialiseerde aanpak van Ummels Waterdichtingstechniek. Celcoating van zowel nieuwbouw als renovatieprojekten met resultaten waar u van op zult kijken.

~UMMELS ~ WATERDICHTINGSTjCHNIEK

Urnmels Waterdichtingstechniek BV 't Inne 32c 6021 DA Budel Tel: (0495) 49 19 16 Fax: (0495) 49 37 50

/

351

Ofwel, om dichter bij huis te blijven, laten we de banden met voorlichting en onderwijs nog wat nauwer aanha­len, dan kan in elk geval de recepten­voorlichting morgen nog doorgaan en blijft er vanuit het bedrijfsleven een draagvlak bestaan voor de on­derzoeksfinanciering. Zouden wij ons geheel en al richten op "betere infor­matievoorziening en begeleiding bij zoek- en leerprocessen" om mede daardoor het stellen van ongeëman­cipeerde vragen in de toekomst te voorkomen, dan kan de jaarlijkse heffing ten behoeve van het praktijk­onderzoek mijns inziens wel eens minder steun ondervinden dan in het verleden gebruikelijk was.

Ik blijf van mening dat het verrichten van praktijkonderzoek en het geven van voorlichting onverbrekelijk met elkaar verbonden zijn. De bruikbaar­heid van de resultaten van het prak­tijkonderzoek is alleen maar meet­baar aan de mate waarin die resultaten onderdeel vormen van de bedrijfsvoering en dat is weer niet los te zien van kwaliteit en effectiviteit van voorlichting en onderwijs. Dat "receptenvoorlichting" daarbij de binnenkomer is staat voor mij buiten kijf.

352

KOMPAKT-KETEL ----

FR • snel op druk • hoog rendement • zeer kompakt • scherpe prijs • meestal uit voorraad leverbaar • zeer gebruikersvriendelijk

B.V. Hocon Ketelbouw (H.K.B.) Ankerkade 6 Postbus 3 16 1 5928 PL Venlo 5902 RD Venlo Tel. 077 - 387 24 24 Fax 077- 387 46 68

KETEL & APPARATENBOUW Voor info: G. Teunissen

elmatronics bv ONTWERP EN PRODUKTIE VAN ELEKTRONIKA EN SOFTWARE INGENIEURSBUREAU

Magneetkaart tijdregistratie systemen inclusief Nederlands­talige muisbestuurde software

Elektronische preciesie weegschalen

vanaf f 2049,-

Geïntegreerde tijd/weegregistratie systemen voor directe plukprestatie en opbrengstoverzichten

Digitale afstands temperatuurmeters en thermostaten

PT-1 00 temperatuuropnemers

Ontwerp van software en e lektronika op klantenspecificatie

Personal computers, printers en toebehoren

PRIJZEN EXCLUSIEF 17.5% BTW

-

BROEKWEG22 5961 JG HORST

L-

TELEFOON : 04709-82706 (PER 10-10-95 : 077 -3982706) I FAX : 04709-87745 (PER 10-10-95 : 077-3987745)

_j

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9) 353

,...

Nieuws en commentaren

EU: Importquota verwerkte padde­stoelen

De Europese Unie heeft in het kader van de Gatt-afspraken de importquo­ta voor verwerkte paddestoelen voor de periode van 1 juli tot 31 december van dit jaar onlangs bekend gemaakt. Het gaat hierbij om conserven en half­fabrikaat. Uit Polen kan vanaf 1 juli jl. nog bijna 24 duizend ton in de EU in­gevoerd worden en uit Bulgarije en Roemenië nog respectievelijk 1.223 en 380 ton . Het beschikbare deel (22.750 ton) van China voor dit jaar is al in de eerste helft van dit jaar uitge­geven. (Bron: PGF)

Verenigde Staten: import champig­nonconserven

Vorig seizoen heeft de Verenigde Sta­ten in de periode van juli 1993 tot en met juni 1994 ruim 58 duizend ton champignonconserven geïmporteerd. Het huidige seizoen (1994/95) hebben Amerikaanse importeurs maar liefst 70 duizend ton ingevoerd.

China, Hongkong en Indonesië zijn de belangrijkste leveranciers. Dit seizoen hebben vooral China en Indonesië hun importaandeel in de VS sterk weten te vergroten. China leverde dit seizoen ruim 25 duizend ton tegen 18 duizend ton in het afgelopen seizoen. Indone­sië wist de export van champignon­conserven dit seizoen bijna te verdub­belen van 1 0 duizend ton in 1993/94 tot 18 duizend ton in dit seizoen. Hongkong kon daarentegen in 1994/95 weinig champignons op de Amerikaanse markt afzetten. De im­port liep terug met meer dan 50 pro­cent van 12 duizend ton naar ruim 5 duizend ton. De totale importwaarde van champignonconserven in de VS bedroeg in het seizoen 1994/95 meer dan 160 miljoen dollar. (Bron: PGF)

Marktonderzoek De Duitse groente- en fruitverwer­kende industrie in 1994

Van 1992 op 1993 daalde de produk-

Tabel 1. Produktie verwerkte groente- en fruitprodukten in Duitsland in 1994

Produktie x 1 000 ton Produktie x miljoenen DM

1993 1994

Groenteconserven 87,7 87,5 Erwten 5,2 5,5 Bonen 19,5 13,0 Paddestoelen 12,2 11,2 Overige 50,9 57,9

Bron: Statistisches Bundesamt (Markt-info PGF)

tie van groenteconserven in Duitsland dramatisch van 155.500 ton tot slechts 87.686 ton. Deze daling kan grotendeels worden verklaard door de sluiting van een grote producent d ie de produktie naar het buitenland overbracht . In 1994 was de produktie met 87.549 ton gelijk aan d ie in 1993. De omzet lag met 181,1 m iljoen DM 1,9% lager.

Het afgelopen jaar waren er in Duits­land 2 verwerkers van paddestoelen minder dan in 1993 (8 in plaats van 1 0). De produktie daalde met 8% tot 11.159 ton. De omzet nam zelfs met 17% af.

Nederland: Kwaliteitsvoorschriften champignons

Het produktschap voor Groenten en Fruit heeft besloten dat reuzencham­pignons vanaf 1 juli 1995 op de bin­nenlandse markt niet meer uitsluitend in verpakkingseenheden van 250 of 500 gram aangeboden hoeven te wor­den. De verrakker of verkoper is dus vrij om zei de verpakkingseenheid voor reuzenchampignons te bepalen, op voorwaarde dat het nettogewicht of het aantal stuks op de verpakking wordt vermeld.

Voorts heeft het PGF de kwaliteits­voorschriften voor champignons ge­wijzigd om het mogelijk te maken dat

% 1993 1994 %

-0,2 184,6 181,2 -1,9 +6,1 7,0 7,3 +4,1 -33,1 20,3 15,8 -22,4

-8,2 56,9 47,3 -16,9 13,7 100,4 110,8 + 10,3

er zogenoemde baby- of minicham­pignons op de markt gebracht kunnen worden. Hierbij geldt als voorwaarde dat de middellijn van de hoed van de­ze champignons tussen de 15 en 26 mm ligt en het produkt wordt aange­boden in verpakkingseenheden van 150 gram, als ze op de binnenlandse markt worden afgezet . (Markt-info PGF)

EU: importhoeveelheid champig­nonconserven uit China omhoog

Als het aan de Europese Commissie ligt, wordt het EU-importquotum van verwerkte paddestoelen uit China dit jaar met 4.400 ton verhoogd. Het voorstel moet echter nog goedge­keurd worden door de EU-minister­raad . Tot nog toe heeft Brussel ge­weigerd om de maximale importhoe­veelheid van 22.750 ton Chinese champignonconserven voor d it jaar te verhogen . Zelfs de toetreding van Zweden, Finland en Oostenrijk tot de Unie per 1 januari jl. heeft tot op he­den niet geleid tot een verhoging van het importquotum. Dit lokte hevige protesten uit bij de importeurs van champignonconserven in met name Duitsland. Nu b lijkt de Commissie dan toch het Chinese contingent t e willen verhogen. De eerdergenoemde 4.400 ton is ongeveer de helft van het totaal dat China in vorige jaren aan de nieu­we lidstaten leverde. (Markt-Info PGF)

354

Champignonmachines ~ _ ijzersterk in kwaliteit

• Kopvulmachines • Treklieren • Entmachines • Stellingen en rekken • Opruwers

Deuren voor kweekcellen en tunneldeuren • Klimaatinstallaties • Leeghaalbanden • Oproldoorns • Bijvoedwagens • Doekpoetsers • Machines voor in de kweekcellen

Christiaens Horst van H re ondernemend

Herenbosweg 6. 5962 NX Horst CHollandl 'a- 077·3981889 Fax 077·3983369

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39{9)

Tabel 2. Teeltoppervlakte van champignonteelt, oesterzwamteelt en de to­tale paddestoelenteelt en het aantal bedrijven per provincie in België in 1994.

verw. verse gronds. prod. champignonc.

Champignonconserven

1994

146,3 206

Indien uitsluitend hoeveelheden een maatstaf zouden zijn voor de indus­trie, kan 1994 als een topjaar worden gezien:

A lleen een forse stijging van de con­sumptie op de belangrijkste afzet­markt Duitsland en van de export naar andere markten zou de sterke stijging van de produktie hebben kunnen op­vangen. De consumptie van champig­nonconserven in Duitsland is echter in 1994 in vergelijking met het hoge ni­veau van de jaren 1990 en 1991 ge­daald. De Nederlandse industrie kon haar relatieve positie op de Duitse markt weliswaar licht verbeteren, maar niet zonder prijsconcessies. De bedrijven werden voorts op een aan­tal andere markten geconfronteerd met een bijzonder scherpe prijscon­currentie van landen die door de ge­wijzigde valuta-verhoudingen in een gunstiger positie zijn gekomen.

De champignonconservenindustrie verkeert dan ook in een zeer moeilijke positie. Bij een stabiele tot licht da­lende consumptiemarkt zal aanpas­sing van het aanbod aan de vraag niet eenvoudig zijn, temeer niet omdat Po­len een belangrijke rol in de verkoop van eindprodukten in de EU gaat ver­vullen.

De Europese Commissie handhaafde de maximum hoeveelheid conserven die uit derde landen in de EU kan worden geïmporteerd. Overschrij­ding daarvan leidt tot een aanvullen­de heffing. De sectie besteedde in enige verga­deringen veel aandacht aan de grond­stoffenpositie. Verlaging van de kost­prijs voor de teelt en oogst van fijnere sorteringen draagt bij aan een ver­sterking van de marktpositie. De in­dustrie neemt deel aan een project dat op de mechanisering van de oogst is gericht. De overgang op een ander systeem van controle is goed verlopen. De zelfcontrolerende bedrijven staan nu

mln kg mln liter

%t.o.v. 1993

+ 29 + 25

%t.o.v. 1992

+ 19 + 20

onder toezicht van het KCB. Voor de andere bedrijven blijft de AID het con­trole-orgaan. De intensivering van de controle heeft tot problemen met de interpretatie van eisen ten aanzien van het eindprodukt geleid. Daarover is met het PGF overleg gevoerd. (Jaarverslag 1994-1995, VIGEF)

Paddestoei-Award voor Joop Braak­hekke

Nadat in 1993 de Paddestoei-Award van Stichting Horst Promotie werd uit­gereikt aan Albert Heijn Zaandam en aan de Streekboerderij en Nationaal Asperge- en Champignonmuseum "De Locht" in Horst-Meldersic werd de Award 1995 toegekend aan de heer Joop Braakhekke. De Padde­stoei-Award wordt tweejaarlij ks uitge­reikt door Stichting Horst Promotie aan die persoon of instantie die een positieve bijdrage heeft geleverd aan de presentatie van paddestoelen rich­ting consument.

De heer J. Braakhekke met de Padde­stoei-Award en de heer A. Dorrestein, directeur Rabobank Maashorst.

355

Naast eigenaar van restaurant Le Ga­rage in Amsterdam is de heer Braak­hekke bekend als presentator van het AVRO-programma Kookgek. Boven­dien verscheen er van zijn hand een serie kookboeken, waarvan inmiddels drie delen zijn uitgebracht. Deze boe­ken zijn de best verkochte kookboe­ken in Nederland. In de gerechten van Braakhekke is de champignon of een andere paddestoel vaak een belang­rijk ingrediënt. "Het grote voordeel van een paddestoel is dat hij nooit verveelt", aldus Braakhekke.

De jury die de Paddestoei-Award toe­kent bestond uit mevrouw Creemers, directeur PlanPraktijk en Zakenvrouw van het Jaar 1994, de heer N. de Rooij, algemeen secretaris van World Trade Center Amsterdam Association en de heer J. van Rey, Tweede Ka­merlid voor de VVD en ondernemer. De heer Braakhekke ontving de Award uit handen van de heer A. Dor­restein, directeur van Rabobank Maas horst, tijdens het diner dat Stich­ting Horst Promotie op 6 oktober or­ganiseerde in het kader van de drie­daagse manifestatie Champignon Culinair. In zijn dankwoord gaf de heer Braakhekke nog een belangrijke t ip voor de bereiding van paddestoe­len. Om de smaak goed te houden is het noodzakelijk dat paddestoelen worden schoon geborsteld in plaats van ze in water te wassen. Alleen door ze te borstelen blijft de smaak goed bewaard.

In de veelsoortige en uitgebreide agri­business in het Noordlimburgse Horst neemt de paddestoel, en meer in het bijzonder de champignon, een belang­rijke plaats in. In Horst is het Proefsta­tion voor de Champignoncultuur ge­vestigd, 's lands enige champignon­broedfabriek, Nederlands grootste champignonkwekerijen en drie grote champignonconservenfabrieken die wereldwijd exporteren. Bovendien is het wereldwijd unieke Centrum voor Champignononderwijs in Horst ge­vestigd. Voor Stichting Horst Promo­tie zijn dit meer dan voldoende rede­nen om iedere twee jaren een paddestoelfestival te organiseren. (Persbericht Stichting Horst Promotie)

Privé-gebruik zakelijke auto

Een bijtelling wegens privé-gebruik van een auto van de zaak blijft alleen achterwege als de belastingplichtige een sluitende kilometer-administratie kan laten zien. Onlangs heeft de Staatssecretaris van Financiën in een besluit aangegeven, hoe zo'n kilome-

356

Peeten b.v. Vakkundig advies voor uw complete technische installatie

Specialist in technische installaties voor de champignonteelt

- luchtbehandelings-installaties - centrale verwarming -complete regelinstallaties - computerinstallaties - stoomketels - stoominstallaties - electrotechnische installaties - koelinstallaties - sanitaire installaties -advisering - celinrichtingen - machines - turnkey projecten

Erkend internationaal installatiebedriif

Molenstraat 40, 5995 BJ Kessel (NL), Postbus 7804, 5995 ZG Kessel (NL) Telefoon: 047 62-144 1, Telefax: 047 62-2485

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

teradministratie moet worden inge­richt om de instemming van de in­specteur te kunnen verkrijgen.

Minder dan 1000 km per jaar privé

Een ondernemer of een werknemer die in een auto van de zaak rijdt, dient 20% (of 24%) van de cataloguswaarde van de auto bij zijn inkomen op te tel­len. Deze "forfaitaire b ijtelling" kan achterwege blijven, als de belasting­plichtige overtuigend kan aantonen dat hij per jaar minder dan 1000 privé­kilometers rijdt. Volgens de belasting­rechter kan onder andere door middel van een sluitende kilometer-admini­stratie dit bewijs worden geleverd. In de praktijk blijkt onzekerheid te be­staan over de vraag, wanneer een ki­lometer-administratie als "sluitend" kan worden aangemerkt. Een kilome­t er-administratie kan best achteraf worden opgesteld, als de gegevens d ie als basis dienen betrouwbaar en volledig zijn. Zo kan uit een agenda, achteraf, de kilometer-administratie worden opgesteld. In de agenda dient dan wel te zijn opgenomen het doel van de ritten, de gevolgde route en het aantal afgelegde kilometers. Om vergissingen en fouten te voorko­men, is het verstandig, dagelijks (of wekelijks) aan de hand van de agenda de gegevens op een staat in te vullen. Immers, het geheugen laat de mens in de steek naar gelang een gebeurtenis verder in het verleden ligt.

Model voor kilometer-administratie

Om de belastingplichtige een handje t e helpen, heeft de Staatssecretaris een model aangegeven, dat, als het behoorlijk wordt gebruikt, in elk geval de instemming van de inspecteur zal hebben.

Op de "model" -staat dienen de vol­gende gegevens te staan: - het merk auto - kenteken - de ritten per dag genummerd - de begin- en eindstand kilometer-

teller - de bestemming (van - naar) - de gereden route - het -zakelijk- bezoekadres - is de rit zakelijk of privé

Uit deze staat blijkt dan of de belas­tingplichtige minder dan 1000 km per jaar privé heeft gereden.

Minder bijtelling

Als dat inderdaad zo is, dan is de for­faitaire bijtelling niet aan de orde.

Dit betekent overigens nog niet, dat dan helemaal geen bijtelling moet p laatsvinden. Zijn er wel privé-kilometers gereden, maar minder dan 1 000 km, dan vindt een bijtelling plaats omgerekend naar de kilometerprijs van de auto.

De forfaitaire bijtelling heeft altijd al geleid tot vele ergernissen bij de be­lastingplichtige. Voor zichzelf wist hij wel dat geen of wein ig privé-kilome­ters gereden waren -bijvoorbeeld om­dat er een eigen privé-auto was-, maar dit de inspecteur niet kon bewijzen.

De modellenrittenstaat is wellicht een welkome houvast voor de belasting­plichtige. Ziet hij op tegen de romp­slomp van het bijhouden, dan mag hij niet mopperen over de bijtelling, hoe onredelijk ook in zijn ogen.

Uw belastingadviseur kan u verder in­formeren.

Westelijke accountantskantoren BV, A. Cuny Fb

Stigas start proef met cursus be­drijfshulpverlening agrarische secto­ren Stigas gaat in oktober en november op vier plaatsen proefdraaien met een cursus bedrijfshulpverlening voor de agrarische sector. De proef vloeit voort uit het arboconvenant dat tus­sen de overheid en het landbouwbe­drijfsleven is afgesloten. Doel van de proefcursus is inzicht te krijgen in de specifieke wensen met betrekking tot bedrijfshulpverlening die in de agrari­sche sector bestaan.

In de nieuwe Arbowet (1januari 1994) wordt bepaald dat ieder bedrijf moet beschikken over een bedrijfshulpver­leningsplan. Bovendien moet elk be­drijf, afhankelijk van de bedrijfsgroot­te, één of meer medewerkers in dienst hebben d ie in het bezit zijn van het certificaat "bedrij fshulpverlener". Hiervoor bestaan specifieke opleidin­gen. Een toegesneden opleiding waarin rekening gehouden wordt met de typische kenmerken voor de agra­rische sector bestaat evenwel nog niet. Hierbij gaat het om de kleinscha­ligheid van de bedrijven en de onge­vallenrisico's.

De proefcursus bestaat uit drie dag­delen (12 uur) waarin aandacht wordt besteed aan onder andere de organi­satie van bedrijfshulpverlening, het verrichten van levensreddende han­delingen en het bestrijden van begin­nende brand.

357

De cursus geeft recht op het STIGAS­certificaat bedrijfshulpverlening, waar­mee voldaan wordt aan de wettelijke verplichtingen. Het ongevallenrisico in de agrarische sector is nog altijd relatief hoog. Dit hangt samen met het specifieke ka­rakter van het werk in de sector. Daar­om vraagt bedrijfshulpverlening voor de agrarische sector om een op maat gesneden aanpak. De proef is be­doeld om deze specifieke wensen vast te stellen. Eind november zullen de resultaten worden geëvalueerd. Opzet is om vanaf 1 januari a.s. gedurende het jaar 1996 de cursus in het gehele land te gaan aanbieden. Ondernemers en werknemers die van deze aanbieding gebruik willen maken, wordt een ui­terst gunstige tariefstelling in het vooruitzicht gesteld. Via onder ande­re de bladen van de organisaties zal brede openstelling van de cursus ken­baar gemaakt worden.

Naschrift redactie De moge lijkheid om /PC Plant - Cen­trum voor Champignonteeltonderwijs bij de cursus bedrijfshulpverlening te betrekken wordt momenteel beke­ken. Informatie hierover kunt u ver­krijgen bij het CCO; tel. 077-3984555.

Overdracht publikaties

In verband met de opheffing van de !KC-Afdeling Champignonteelt per 1 januari 1996 zijn onlangs de volgende publikaties naar de centrale vestiging van het !KC-Landbouw t e Ede over­gebracht:

- Kwantitatieve Informatie voor de Champignonteelt 1993 Voorkomen en bestrijden van ziek­ten en plagen in de teelt van eetba­re paddestoelen ( 1993)

- Champignons Wereldwijd: econo­misch-st atistische gegevens over de champignonteelt in diverse lan­den

- De belangrijkste ziekten en p lagen in de champignonteelt in woord en beeld

Voor deze publikaties kunt u dus niet meer terecht bij het IKC Afdeling Champignonteelt te Horst, maar dient u contact op te nemen met I KC-Land­bouw Centraal, Pascalstraat 10, Post­bus 303,6710 BH Ede. Telefoon: 0318 -671548, Telefax: 0318 - 624737. Het nieuwe postrekeningnummer luidt: Postrekening 431939, t.n.v. Ministerie LNV/IKC-L, Postbus 482,6710 BL Ede (JvdG)

358

Oogstmachine, type MHE-93

30 tot 50% pi u kprestatie-verhogi ng

Onderdelen-depots:

D. de Vries Klep B.V. Desmet Martin P.v.B.A. We rlsteeg 22 Korte Brugstr. 100 Schoolstraat 31 Kerkdriel Ellen-Leur lngelmunster (België) Tel.: 0418-633354 Tel.: 076-5012831 Tel.: 051-301629

• voldoet aan Europese machinerichtlijn (CE-marketing)

· individueel inzetbare machine · twee enkele oogstlijnen boven elkaar · geheel vervaardigd uit RVS en kunststof · motor en besturing 24 Volt met noodstop · verstelbare beveiligde messen - continu mechanische reiniging van de snaren en snaarschijven door middel van schrapers

- traploos verstelbare sorteerintrichting - traploos verstelbare fustplateau's • tractie-batterijen met oplaadinrichting · traploos instelbare transportsnelheid van

de oogstlijnen (optie)

MUNCKOB.V. MACHINES VOOR DE CHAMPIGNONGUL TUUR

Spoorstraat 2a, 5975 RK Sevenum Postbus 6827- 5975 ZG Sevenum - Holland

Telefoon 077- 467 34 34 I Fax 077- 467 19 85

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

Kookwedstrijden om de zilveren champignon

Op 1 november jl. werd voor de der­de maal de meesterkok wedstrijd om de Zilveren Champignon gehouden in het Autotron te Drunen. Deze wed­strijd wordt georganiseerd door de Stichting Vakwedstrijden Horeca Til­burg in samenwerking met het Cen­traal Bureau voor Tuinbouwveilingen en het Onderwijscentrum Horeca te Zoetermeer. Deze wedstrijd heeft in korte tijd een zeer hoog niveau ver­worven en gaat tussen topkoks uit de Nederlandse keuken. Naast de Zilveren Champignon be­staat de prijs uit een reisbeurs ter waarde van f 10.000,-. De bedoeling van de wedstrijd is om het koksvak te promoten en om de eetbare padde­stoel onder de aandacht van Neder­lands beste koks te brengen. Door dat laatste worden de gebruiksmogelijk­heden van eetbare paddestoelen in de eigen keuken ook bij een breder publiek bekend.

Dit jaar werd de eerste prijs gewonnen door Johan van Groeninge, SVH Mees­t erkok van Restaurant de Wilgenplas in Maarssen met een menu, dat een ver­koopwaarde van minder dan f 80,­mocht hebben, dat bestond uit - een lichtgebonden soep van cham­

pignons met langoustines een kleine salade van diverse bos­paddestoelen en rode mul waar bij een basilicumvinaigrette

- in klei gebakken Hollandse duif met boleten en een saus geparfu­meerd door laurier en rozemarijn.

De tweede prijs was voor Ad Klaas­sen, SVH meesterkok van Hotel Oku­ra in Amsterdam met een menu be­staande uit - omelet met een duxelle van cham­

pignons - op het vel gebakken tarbot met

bospaddestoelen geserveerd met een blanke botersaus geparfu­meerd met truffel

- confit van piepkuiken met tempura van champignons verpakt in aard­appel

- peren bavarois met café noir choco­lade.

De wedstrijden werden gehouden voor een forum van journalisten, pro­minenten uit de horeca en een enkele proefstationsdirecteur. De jury be­stond uit deskundigen, waaronder Pieter Taselaar, culinair publicist, A. Broos van Erp, tweede kamerlid VVD, Liesbeth Boekestein, CBT en Voorzit­ter P. Rutten, directeur Maison du Vin Jean Arnaud.

Voor jonge koks werd de wedstrijd om de Zilveren Garde gehouden met dezelfde opdracht als de meesterkoks gekregen hadden. Daarbij was de win­naar Michel de Vries van het Restau­rant Kasteel van Rhoon te Rhoon. De winnende recepten zijn bij het Proefstation verkrijgbaar (LvG).

Afscheid A. Overstijns

Per 1 september jl. heeft de heer Overstijns een punt gezet achter zijn werk op het Proefcentrum voor Champignonteelt in Rumbeke-Beitem in België. Overstijns heeft van 1964 tot 1967 gewerkt op het Proefstation voor de Champignoncultuur in Horst.

Daar deed hij ervaring op in het on­derzoek, maar ook in de voorlichting en in het onderwijs. In 1967 vertrok hij naar Rumbeke, waar hij begon met een Proefcentrum, dat onder zijn lei­ding is uitgegroeid tot zijn huid ige omvang. Overstijns bleef steeds sterk met de praktijk verbonden omdat hij naast zijn taak als onderzoeker zowel de voorl ichting als het onderwijs bleef verzorgen.

Hij is 35 jaar op "zijn" Proefcentrum werkzaam geweest en kan terugzien op een vruchtbare werkkring. Er zijn in de loop van de tijd veel verslagen van onderzoek en publikaties van zijn hand verschenen.

Wij wensen Overstijns nog vele jaren in goede gezondheid toe. Zijn werk zal worden voortgezet door de heer Desrumaux die al enkele jaren aan het Proefcentrum verbonden is. Hij is reeds bij onze lezers bekend omdat er de afgelopen jaren van zijn hand en­kele artikelen in dit blad zijn versche­nen (JG).

359

Afscheid Kaj Bech

Onlangs bereikte ons het bericht dat ook Kaj Bech afscheid neemt in ver­band met het bereiken van de pen­sioengerechtigde leeftijd. Hij was een goede bekende in de champignonwe­reld en ook hij heeft 35 jaar lang zijn beste krachten aan de sector gege­ven.

Hij was werkzaam aan het Deense Proefstation voor de Champignon­cu ltuur, ondergebracht bij de Ko­ninklijke Veterinaire en Landbouw­kundige Universiteit van Kopen­hagen. De bekende Riber Rasmussen begon daar indertijd met zijn onder­zoek op het gebied van de champig­nons, in het bijzonder betreffende compost. Er bestaat nog steeds een compostrecept dat naar Rasmussen is genoemd.

Dit werk werd door Kaj Bech voort­gezet. Hij heeft aandacht besteed aan allerlei aspecten van de cham­pignonteelt, maar ook hij had een speciale interesse voor compost. Al in het begin van de zeventiger jaren verschenen van zijn hand artikelen waarin werd beschreven dat de com­posteringsduur tot slechts enkele da­gen verkort kan worden zonder dat dit een nadelige invloed heeft op de opbrengst.

Ook hem wensen wij nog veel jaren toe in de beste gezondheid. Bij het vertrek van Kaj Bech heeft de faculteit besloten het onderzoekcentrum te sluiten, zodat er in Denemarken nu geen onderzoek meer wordt uitge­voerd op het gebied van de champig­nonteelt (JG).

360

Het bijvoedmiddel voor meer champignons van betere kwaliteit! Op het proefstation te Horst is meerdere keren bewezen

dat met Milli Champ als bijvoeding top opbrengsten zijn verzekerd. Het nauwkeurig doseren en zorgvuldig

inmengen zijn daarbij van groot belang.

Milli Champ 3000 bij het afdekken. Milli Champ 6000 bij het enten.

Inlichtingen bij: C.N.C. Drickron.:nstraat 6. 6596 MA Milsbc.:k • Tel. : (01\85 1) 16541

NV KA REL STER KX • Kachlcmscslr;l:ll :130- B-8SUO Roc~clarc . Tel.: (051) 223334 TROUW NEDERLAND • BV• 1-'o~tbw. 40. 3880 AA l'uuen • Tel.: (0341) 37 161 1

Wij zorgen ervoor dat uw champignons niet

gaan schimmelen. ,

Waar champ1gnons gekweckt worden, moeten de klimaatom­standigheden optimaal ziJn. Het creëren daarvan is ons spe­cia lisme. Al zo'n 50 jaar. We ontwerpen, assembleren, installe­ren en onderhouden koeltechnische installaties. En dat doen we "tailor-made" en. zo u w1lt, "turnkey". Voor de bedrijfs­zekerheid zorgt onze 24 uurs serviCedienst. Vraag de brochure.

~ gti zephyr

GTI Zephyr Koudetechniek bv, Industrieweg 1, 2712 LA Zoetermeer. telefoon (079) 41 9161 .

Vestigingen in Zoetermeer, Emmeloord, Pannmgen. Roosendaal, DUiven

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9) 361

Laboratoriumonderzoek naar de oorzaak van clusters en misvormingen in de champignonteelt A.S.M. Sonnenberg en J.G.M Amsing, Proefstation voor de Champignoncultuur, Horst

Inleiding

In een voorgaand artikel is het teelt­kundig onderzoek naar de oorzaak van clusters en misvormingen in vruchtlichamen aan bod geweest (Amsing & Sonnenberg, 1995). Daar­uit is duidelijk naar voren gekomen dat het optreden van clusters en mis­vormingen gecorreleerd is aan be­paalde broedcodes. Ook nu worden steeds identieke of soortgelijke afwij­kingen in de teelt waargenomen en blijft het verband met het broed over­eind. In d it artikel zal daarom alleen worden ingegaan op de broedrassen, met name de proeven die in het labo­ratorium zijn gedaan met weefselcul­tures van clusters en misvormde vruchtlichamen.

Spelen infecties een rol?

In het begin van het onderzoek heb­ben we ons eerst afgevraagd of infec­ties met pathogene organismen een rol spelen bij het optreden van de symptomen. Hiervoor zijn stukjes weefsel van clusters en misvormde paddestoelen op diverse voedingsbo­dems uitgelegd en bij verschillende temperaturen geïncubeerd. Slechts in enkele gevallen trad groei van bacte­riën op. Bij het maken van weefselcul­tures wordt dit vaker waargenomen omdat op de paddestoelen altijd bac­teriën voorkomen. Wanneer een vruchtlichaam is beschadigd of afge­storven kunnen ook binnenin de pad­destoelen bacteriën voorkomen.

Schimmelinfecties zijn niet waargeno­men. Van één van de bacterie-isolaten is een reincultuur gemaakt. Een sus­pensie hiervan is op de dekaarde ge­sproeid bij het begin van de knopvor­ming. N a de uitgroei van de knoppen zijn geen afwijkingen waargenomen. Een groot aantal monsters is ook ge­test op de aanwezigheid van het af­stervingsvirus. Bij deze t est is gebruik gemaakt van een zeer gevoelige me­thode voor het aantonen van het virus (Sonnenberg, 1995). In slechts één monster is virus aangetoond.

Test op degeneratie

Afwijkende paddestoel

Broedbereiding

/ Teelt­test

Weefselculture

Figuur 1: Het testen van weefselcultures van afwijkingen maakt duidelijk of de oorzaak van het verschijnsel in het broed moet worden gezocht.

Uit deze analyse blijkt dat pathege­nen (bacteriën, schimmels en virus) geen rol spelen bij het optreden van clusters en misvormingen.

Weefselcultures

Op het Proefstation wordt een stan­daard methode gehanteerd om aan­wijzingen t e verkrijgen of een afwij­king in de teelt verband houdt met het gebruikte broed (figuur 1 ). Uit een teelt worden monsters genomen van de afwijking (bijvoorbeeld van een stroma-plek op de dekaarde of van een afwijkende paddestoel) en hieruit wordt een reincultuur gemaakt. Van dit mycelium wordt vervolgens broed bereid dat in een standaardteelt wordt getest. In het merendeel van deze tes­ten wordt de afwijking d ie bij demon­stername werd waargenomen niet ge­reproduceerd . Dit betekent dat voor de meeste afwijkingen de oorzaak waarschijnlijk niet in het broed moet worden gezocht maar in bijvoorbeeld compost, dekaarde, teelthandelingen,

kl imaat of toepassing van bestrijdings­middelen. De term "degeneratie" wordt derhalve nogal eens ten on­rechte gebruikt. Indien echter dezelf­de symptomen weer optreden is het gerechtvaardigd om de oorzaak bij het broed te zoeken.

Broedtest weefse/cultures

Van een aantal " cluster"-teelten zijn weefselcultures gemaakt van clusters en afwijkende vruchtlichamen. Van deze cultures is broed bereid. Hier­voor wordt sorghum gebruikt. De graankorrels van sorghum zijn groter dan die van millet of rogge en hebben een donkere kleur. Hierdoor kan de myceliumgroei gedurende de broed­bereiding beter worden beoordeeld. Voorgaande experimenten hebben aangetoond dat het soort graan op­brengst en kwaliteit niet beïnvloeden. De begroeiing van de sorghum kor­rels met weefselcult ures van clusters en/of afwijkende vruchtlichamen was meestal vergelijkbaar met de begroei-

362

Dofra oogsthulpmiddel voor champignons.

I Dofra is erin geslaagd om een eenvoudig, uiterst efficiënt oogsthulpmiddel te ontwikkelen voor het oogsten van champignons. Het Dofra oogsthulpmiddel geeft een grote verhoging van de plukprestatie met behoud van de kwaliteit van de champignons.

Door het uitgekiende ontwerp is een ergonomisch en gebruiksvriendelijk oogsthu lpmiddel ontstaan dat breed inzetbaar is. De maximale plukprestatie wordt bereikt door, naast de aanschaf van het oogsthulpmiddel, de organisatie rond het oogsten te optimaliseren. Zo kan een aanzienlijke kostprijsverlaging worden gerealiseerd.

Vooruitstrevend en inzetbaar In nagenoeg alle bestaande situaties!

~

Dofra- leveringsprogramma champignonteelt: • Watergeefapparatuur

van spuitwagen tot volautomatische systemen • Doekenpoetsmachines

voor o.a. teelt- en tunneldoeken • Oogsthulpapparatuur

van pluklorrie tot plukplateaus • Alcoa-aluminium stellingen

voor solide champignonkweeksystemen • Luchtwassers

voor verwijdering van ammoniak uit venti latie­lucht van zowel kweekcel als tunnels

dofra bv horst • Nijverheidsstraat 11

Postbus 6019 vooraan1n

5960 AA Horst- NL Telefoon 077 39 99 888 Telefax 077 39 84 575

techniek en kwaliteit

dofrcr

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

ing door weefselcultures van normale vruchtlichamen. Soms was de groei iets trager waardoor het broed iets la­ter gereed was. Het broed is vervol­gens gebruikt om compost te enten. Na 14 dagen werd de doorgroeiing van de compost beoordeeld. Bij ge­bruik van broed, gemaakt van weef­selcultures van normale paddestoe­len, was de compost na 14 dagen volledig doorgroeid. Bij gebruik van broed gemaakt van weefselcultures afkomstig van clusters of afwijkende vruchtlichamen was de compost na 14 dagen niet of nauwelijks doorgroeid. Het mycelium groeide slechts enkele centimeters van de broedkorrel af waarna de groei stopte. Dit wijst erop dat het mycelium niet in de compost kan groeien. De geringe groei die heeft plaatsgevonden is waarschijnlijk mogelijk gemaakt door voeding van­uit de broedkorreL

In enkele teelten d ie geënt zijn met het afwijkende broed zijn een paar vruchtlichamen gevormd. Deze pad­destoelen hadden dikke stelen en wa­ren sterk geschubd. Ook waren afwij­kingen te zien d ie bij clusterteelten zijn waargenomen. Echte clusters zijn in deze teelten niet waargenomen.

Test op compostagar

Nadat geconstateerd was dat weef­selcultures gemaakt van clusters of af­wijkende vruchtlichamen niet in de compost konden g roeien is op labora­toriumschaal een groot aantal groei­proeven ingezet. Dit is gedaan om een duidelijk verband aan te tonen tussen de clusters en de slechte groei op compost van de verkregen weef­selcultures. Hiervoor zijn voedingsbodems van compost-agar gebruikt. Deze zijn be­reid uit gedroogde en vermalen uit­gezwete compost d ie na menging met water en agar wordt gesterili­seerd. Vervolgens zijn hiervan voe­dingsbodems gegoten. Alle weefselcultures afkomstig van normale vruchtlichamen uit teelten met en zonder clusters hadden een radiale groeisnelheid die vergelijk­baar is met moedercultures (2,5 mm per dag; tabel 1 ).

Deze groeisnelheid is gedurende de tijd dat deze is gemeten vrijwel con­stant (circa 21 dagen). Ook waren geen verschillen te zien in groeisnel­heid tussen weefselcultures genomen van verschillende rassen. De weefsel­cultures afkomstig van clusters en af­wijkende vruchtlichamen hadden een totaal ander groeipatroon.

363

Tabel1 . Vergelijking van radiale groeisnelheid van weefselcultures uit pad­destoelen met en zonder symptomen op compostagar.

Radiale groeisnelheid op compostagar

Weefselcultures afgeleid van

cluster (groei in mm/dag + standaardafwijking)

1-21 dagen

0,55 ± 0,27 (n=16)

21-35 dagen

1,21 ± 0,55 (n=15)

symptoomloos vrucht­lichaam/moederculture

2,53 ± 0,22 (n=24)

niet bepaald

n: aantal geteste weefselcultures;

Tabel 2. Isolatie van langzaam groeiende cultures uit verdacht broed.

Broedcode totaal aantal aantal korrels aantal korrels korrels getest snel groeiend langzaam groeiend

---8967 100 99 1 8044 68 67 1 4819 100 100 0

---

Gedurende de eerste 21 dagen be­droeg de radiale groeisnelheid slechts 0,5 mm per dag, ongeveer 1/5 van de normale groeisnelheid (foto 4A). Na deze eerst'e periode steeg de groei­snelheid tot circa 1,2 mm per dag. De relatieve variatie in groeisnelheden was groter dan die bij weefselcultures uit normale vruchtlichamen. De weef­selcultures uit clusters vormden wei­nig mycelium zodat de kolonies er erg "iel" uitzagen.

In het vorige artikel over clusters is het testen van achtergehouden, ver­dacht broed besproken. Indien be­paalde broedcodes de hoofdoorzaak zijn voor de vorming van clusters moet het mogelijk zijn om dergelijke cultures rechtstreeks uit een broed­zak te isoleren hoewel de kans om een dergelijke culture aan te treffen klein is. Niet alle achtergehouden broedco­des gaven na een nieuwe test immers weer symptomen. Bovendien zijn de meeste paddestoelen die in een clus­terteelt gevormd worden normaal. Van drie verdachte codes zijn broed­korrels genomen en op compostagar uitgelegd. Uit twee codes is elk één langzaam groeiende culture geïso­leerd (tabel 2). Dit is weinig maar stemt overeen met de verwachte fre­quentie.

Van de langzaam groeiende culture en een normaal groeiende culture ge­ïsoleerd uit code 8967 is opnieuw broed gemaakt waarmee een teelt is

uitgevoerd. Bij gebruik van broed ge­maakt van de langzaam groeiende culture vond geen doorgroeiing van de compost en dekaarde plaats. Bij gebruik van broed gemaakt van de normaal groeiende culture was de compost en dekaarde goed door­groeid. Ook de opbrengst was nor­maal en er waren geen afwijkingen te zien . Dit resultaat wijst er op dat een afwijkende culture reeds op broedni­veau geïsoleerd kan worden. Gezien de lage frequentie waarmee afwij­kend groeiende cultures in het broed voorkomen heeft een routinematig bemonsteren van zakken met broed en het testen van groeisnelheden op compostagar geen zin.

Het duidelijke verband tussen het ver­schijnsel clusters en de groeisnelheid op compostagar is vervolgens ge­bruikt om onderscheid te maken tus­sen "semi"-clusters en echte clusters. In de praktijk wordt een onregelmati­ge stand van de paddestoelen (in tros­sen bij elkaar staand) vaak verward met clusters. In deze "semi"-clusters zijn de stelen aan de basis niet met el­kaar vergroeid terwijl d it bij echte clusters wel het geval is. Weefselcultures uit semi-clusters ble­ken allemaal normaal op compostagar te groeien.

In bijna elke teelt komen wel eens ver­groeide of afwijkende paddestoelen voor met verschijnselen die op clus­ters lijken. Uit een aantal normale teel-

364

H. JANSSEN KESSEL B.V. Heidenseweg 15a, 6086 PD Neer Postbus 7826, 5995 ZG Kessel tel. 04759-4242 fax. 04759-4436 tlx. 58087 JAKES NL

D

H. JANSSEN KESSEL B.V. is een dynamisch bedrijf dat een gestadige groei doormaakt. Gestart als adviesbureau is onze onderneming uitgegroeid tot een toonaangevend produktiebedrijf, waar bovendien dienstverlening voorop staat. Installaties van H. JANSSEN KESSEL B.V. hebben hun weg gevonden in de wereld. Wij staan garant voor een "up to date" produkt, terwijl daarenboven het begeleiden van de kweker en het leren omgaan met de geavanceerde apparatuur niet uit het oog worden verloren.

Wij zijn gaarne bereid U te informeren over ons KOMPLEET PAKKET.

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

Normaal mycelium

Weefselculture van cluster

Figuur 2: Het uiterlijk (morfologie) van het mycelium van een weefselcultuur van een cluster verschilt nogal van dat van normaal mycelium. De afstand tussen de zijtakken (internodiën) is groter en de hoek tussen de zijtakken en de hoofdas is kleiner. Het mycelium groeit "ieler".

ten zijn daarvan monsters genomen. Vrijwel alle uit die monsters verkregen weefselcultures op compostagar ver­toonden een normale groei. Dit bete­kent dat een enkele afwijking die in el­ke teelt wel eens gevonden wordt waarschijnlijk een andere oorzaak heeft dan de afwijkingen die in clus­terteelten optreden.

Hierboven is reeds opgemerkt dat het mycelium afkomstig van clusters een ander type kolonie vormt dan normaal mycelium. Onder de microscoop kan de groeiwijze van mycelium goed be­schreven worden aan de hand van twee kenmerken: de afstand tussen de zijtakken (internodiën) en de hoek die de zijtakken maken met de hoofd­as. Uit eerdere microscopische waar­nemingen van cultures op composta­gar bleek reeds dat de genoemde kenmerken van het mycelium bij weef­selcultures afkomstig van clusters an­ders waren dan die van normaal my­celium.

De gemiddelde lengte van de inter­nodiën bij weefselcultures bereid van een clusterpaddestoel is drie keer groter dan die van normaal mycelium. De gemiddelde hoek tussen een zijtak en de hoofdas is gemiddeld ongeveer de helft van die van normaal groeiend mycelium. De grote lengte van de in­ternodiën en kleine hoek tussen zij­takken en hoofdas verklaart de "iele" groei van mycelium bereid uit padde-

stoelen met afwijkingen (figuur 2). Een dergelijke groei wordt vaker waargenomen op media met een lage voedingswaarde. Dit ondersteunt het vermoeden dat weefselcultures be­reid uit paddestoelen met cluster­symptomen onvoldoende in staat zijn om voedingsstoffen aan compost te onttrekken.

Verklaring Op het eerste gezicht zijn de boven vermelde waarnemingen moeilijk te verklaren. Hoe is het mogelijk dat een weefselculture uit een paddestoel niet meer in de compost kan groeien terwijl de bewuste paddestoel gepro­duceerd is uit mycelium dat in eerste instantie wel in de compost groeide? Een mogelijke verklaring hiervoor kan gevonden worden door aan te nemen dat er twee typen mycelia in de com­post aanwezig zijn: het normale myce­lium en het "aangetaste " mycelium.

Doordat beide typen mycelia als een netwerk in de compost voorkomen wordt het aangetaste mycelium ge­voed door het normale mycelium en kan dus meegroeien. De knoppen worden gevormd uit zeer kleine hoe­veelheden mycelium. Wordt een knop toevallig gevormd uit mycelium dat is "aangetast " dan ontstaat een cluster of afwijking en in andere gevallen worden normale paddestoelen ge­vormd. Ook zouden mengvormen van beide typen mycelia betrokken kun-

365

nen zijn bij de vorming van een knop waardoor een variatie in de mate van symptomen kan worden verklaard.

Genetische analyse

De meest e huidige champignonras­sen zijn ontstaan door kruising van twee homokaryons. Homokaryotisch mycelium is niet in staat tot de vor­ming van paddestoelen. In dit type mycelium is slechts één type kern aan­wezig. Het groeit doorgaans lang­zaam op verschillende voedingsme­dia, inclusief compost. Na kruising van twee verschillende homokaryons ont­staat een heterokaryon. In dit hetero­karyon zijn in elke cel één of meerde­re kernen van beide homokaryons aanwezig. De homokaryons worden de ouders van het heterokaryon ge­noemd. Heterokaryotisch mycelium groeit sneller dan homokaryotisch mycelium. Door een specifieke inter­actie van de beide kerntypen (ouder­kernen) kan dit mycelium paddestoe­len vormen.

De slechte groei van weefselcultures gemaakt van paddestoelen met symptomen op compost deed ver­moeden dat wellicht de kernen van één oudertype verloren zijn gegaan. Dit wordt bij Basidiomyceten (de groep schimmels waartoe de cham­pignon behoort) wel vaker waargeno­men. Een andere mogelijkheid is het verlies van een gedeelte van de gene­tische informatie van één of beide ou­derlijke kernentypen. De genetische informatie van elke ouderkern is ver­deeld over 13 chromosomen. In een normaal heterokaryon (waarin alle chromosomen van beide oudertypen aanwezig zijn) moeten derhalve 26 chromosomen aanwezig zijn. Met een speciale techniek kunnen alle 26 chro­mosomen van elkaar onderscheiden worden. Uit de analyse is gebleken dat geen van de chromosomen ont­breekt noch in lengte is veranderd. Een uitzondering is chromosoom IX waarop de genen voor ribasomaal RNA liggen. Deze genen liggen in een groot aantal herhalingen achter elkaar op d it chromosoom omdat de cel in staat moet zijn grote hoeveelheden van deze genprodukten te maken. Het aantal herhalingen kan nogal va­riëren waardoor de lengte van dit chromosoom ook varieert. Deze varia­ties tonen echter geen correlatie met het al of niet optreden van clusters. Dit laat de mogelij kheid open dat er kleine veranderingen binnen één van de chromosomen zijn opgetreden die de verschijnselen van clusters met zich meebrengen.

Dat 's lands grootst e brouwer hoge kwaliteitsnormen

hanteert , b lijkt niet alleen uit z'n heerlijke , heldere produktcn.

Maar zdf~ uit de wijze waarop de brouwerijpaarden verzorgd worden.

De He ineken-stallen vcrvullen wellicht een voortrekker!>rol op

voedingsgch ied.

Sinds enige tijd wordt uitsluitend gewerkt met een

vijfgranenmix van mai•. zwarte havt·r, blanke haver, gerst en tarwe.

aangevuld met hoo i. Z uiver natuurlijk dus . Het hoeft geen h etoog dat

de rnest van det.e Shire-trckpaarden van uitzonderlijke kwaliteit i~.

Naa~t deze mc~t verwerkt CNC ook die van de

Nederlandse rcnhanen, Palei~ het loo, diverse voornanstaandc

!>toctcrijen en de stallen van de heredt· n politie. Om de eenvo udige

reden dar onze filosofie luidt dat een mooie champignon begint met de

he~te grondstoffen. D~' hc·~tl' rnr~t. Het beste stro. liet beste vel'll.

Slechts op d ie ba~is krijgcn onze afdeling Kwalite it &

O ntwik ke ling en onze prod'f[ahr ic k hun bctcke nis . Hier wordt nie t

alleen gewerkt aan produk tontwikkcling , ma;ar vooral en in de ccrs te

plaats aan kwali t c it ~bcwaking . Zodat u kunt vcrtrouwen op een compost

met constante ~a a ncno;t c lling, zuurgraad , vochtgehalte en temperatuur.

Al dan nie t doorgnw id . En a l dan nie t geént met het broed van

uw keuze .

O e ideale b;as is voor ee n goed renderend teeltbed.

Re~ultercnd itt t•cn pwcht ig produkt voor mensen met verfijnde wensen.

ene ===&=== ••• • •• ••• • •• De hasis van uw business.

CJ\C. Drit:kroncnMraat 6, (>';96 '-1A Milsbeek, Telefoon (Q48'i) 'i 1 6'i -i I

368

UW DEKAARDE KOMT BIJ EUROVEEN RECHTSTREEKS UIT DE COMPUTER.

Computergestuu rd dekaarde produceren heeft zo zijn voordelen. De kwaliteit is constanter, de menging homogener, de

structuur perfect. U bent ook altijd zeker van dezelfde vochtigheidsgraad, die u zelf kunt kiezen uit zes mogelijkheden. En

de computer meet exact de bestelde hoeveelheid voor u af. Overbodig te zeggen dat de verlading overdekt gebeurt. En dat

de kwaliteit voortdurend bewaakt wordt in het eigen laboratorium. Kijk, en daar- _ EUROVEEN _ om is Euroveen dekaarde de beste. Kies Euroveen op grond van kwaliteit. ;;;;;;;;;; D EKAARDE/su s sTRATE N;;;;;;;;;;

Euroveen B.V. , Colifornischeweg lOb, 5971 NV Grubbenvorst. Tel. (077) 3669393. Fox (077) 366 1313.

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9) 369

Elk chromosoom bestaat uit zeer veel bouwstenen (1 ,2 tot 4 miljoen). Een verandering in slechts één bouwsteen kan grote gevolgen hebben. Dit bete­kent dat het willekeurig zoeken naar veranderingen evenveel kans heeft als het zoeken naar een speld in een hooi­berg.

Tabel 3. Aantal protoklonen van elk oudertype geïsoleerd na protoplaste­ring van weefselcultures van clusters en een moederculture.

Daarom is het verstandiger na te gaan waarom weefselcultures van clusters met symptomen niet in compost groeien en de daarbij behorende ge­netische component op te sporen. Bij dit onderzoek worden ook de mito­chondria betrokken. Dit zijn celorga­nellen die voor de levering van ener­gie zorgen. De slechte groei op compost kan ook verband houden met een storing in de produktie van energie die nodig is voor de groei. De mitochondria bezitten ook erfelijk ma­teriaal dat gelocaliseerd is op één mo­lecuul (één chromosoom). Tot nu toe zijn hierin geen afwijkingen aangetrof­fen.

Isolatie van ouderlijnen en terug­kruisingen

Zoals boven reeds vermeld bevat het mycelium van champignonrassen twee genetisch verschillende kernen. Elk is afkomstig van één van de ou­ders (homokaryons) die voor het ma­ken van het ras zijn gebruikt. Indien een genetische afwijking verantwoor­delijk is voor het fenomeen clusters kan de afwijking in één van de ouders

Cluster

Q Ouder 1 Ouder2

---Ras

Weefselcultures van

clusters LeLion X1 Amycel2000 Sylvan U1

normaal vruchtlichaam Le Lion X1 moedercultuur Sylvan U1

zitten of in beide. Er is een techniek voorhanden waarmee de twee oor­spronkelijke ouders waaruit een ras bestaat weer als aparte cultures geï­soleerd kunnen worden. Elke ouder kan dan worden t eruggekruist met een gezonde ouder (figuur 3). Beide kruisingsprodukten kunnen dan in een teeltcel getest worden. Daaruit moet dan blijken of slechts één of beide ou­dertypen verantwoordelijk zijn voor clusters.

Om beide ouders uit een ras te isole­ren wordt het mycelium geprotoplas­teerd. Door de behandeling van het mycelium met een mengsel van enzy­men dat de celwanden afbreekt ko­men protoplasten vrij. Dit zijn cel­wandloze cellen omgeven door een membraan. Tijdens de protoplaste­ring komen per cel meerdere proto­plasten vrij. Hierdoor wordt de celin-

Normaal

Ouder 1 Ouder 2

Figuur 3: Een schematische weergave van het isoleren van ouderlijnen uit ras­sen. De ouders geïsoleerd uit een clusterculture kunnen dan elk met normale ou­ders worden teruggekruist. Hieruit moet blijken welke ouder voor de afwijkin­gen verantwoordelijk is.

homokaryen homokaryen oudertype 1 oudertype 2

46 0 71 0 68 0

30 16 32 14

houd over meerdere protoplasten verdeeld waardoor protoplasten ont­staan met slechts één type of beide type kernen (figuur 3).

De protoplasten kunnen in een voe­dingsmedium een nieuwe celwand vormen waaruit weer mycelium groeit. De protoplasten die slechts één type kern bevatten groeien uit tot homokaryons. Op deze manier kun­nen beide oorspronkelijke ouders weer uit een ras geïsoleerd worden. De methode is gebruikt om protoklo­nen te isoleren uit weefselcultures van clusters afkomstig van Sylvan U1, Le Lion X1 en Amycel 2000 en uit een weefselculture van een symptoom­loos monster van Le Lion X1 en een moederculture van Sylvan U 1.

In alle geteste protoklonen afkomstig van clusters werd slechts één ouder­type aangetroffen terwijl uit de nor­male cultures van Sylvan U1 en LeLion X1 beide ouders konden worden ge­ïsoleerd (tabel 3). Met behulp van ge­netische merkers kon worden aange­toond dat in alle clustercultures steeds hetzelfde oudertype (type 1) was geïsoleerd. Uit eerdere testen is gebleken dat oudertype 2 wel aanwe­zig is in weefselcultures afkomstig van clusters. Dit betekent dat oudertype 2 niet meer in staat is om zelfstandig te groeien hetgeen een aanwijzing is dat er "iets" mis is met dit oudertype. Verder onderzoek moet aantonen of er voedingsmedia zijn waarop de groei van oudertype 2 wel mogelijk is. Pas dan kan dit oudertype worden te­ruggekruist met een gezond ouderty­pe 1 en kan onderzocht worden of in deze kruising de symptomen van clus­ters en/of misvormingen optreden.

Het oudertype dat wel uit weefselcul­tures van U 1-clusters is geïsoleerd (oudertype 1) is in een aantal herhalin­gen teruggekruist met een gezond oudertype 2 van een moederculture U1. In deze terugkruisingen zijn geen afwijkingen aangetroffen.

370

P.G. Kusters B.V. Waaldijk 3, Dreumel Telefoon 0487-571342

Van oudsher het toeleveringsbedrijf

voor de champignonteler van NU!

Ons leveringspekket is uitgebreid met Fristads werkkleding.

-/ Tel.: 0172·574668 =r=n1 TRADING B V 0172·571373

7 .L.!J NEDERLAND . . Fax: 0172-574762

./

NIEUWE STOOMKETELS OP VOORRAAD

HOGE- EN LAGEDRUK Levering mogelijk per direct

BLP 140 208 kg/h * BLP 21 0 31 3 kg/h * BLP 270 399 kg/h * BLP 370 556 kg/h *

.. voedingswoter 70 oe

Ketels kompleet met appendages, schakelkast en bekabeling.

NU EXTRA NAJAARSKORTING!

Conservenfabriek M. Vervuurt B.V. is een zelfstandig werkende conservenfabriek die

zich bezig houdt met het verwerken van verse, Nederlandse champignons in blik.

Wi j realiseren het overgrote deel van onze omzet op de exportmarkt.

CM> VERVUURT

Conservenfabriek M. Vervuurt B.V. Energiestraat 10, 5961 PT Horst Postbus 6052, 5960 AB Horst Telefoon (077) 398 30 41 Telefax (077 ) 398 69 85

UW ADRES VOOR AANLEVERING VAN INDUSTRIE-CHAMPIGNONS!

H TL HET BESTE ALTERNATIEF in waterdichte TL·Armaturen voor de champignonsector

- gegarandeerd waterdicht lP 67 - zeer eenvoudige bevestiging, waardoor

minimale montagetijd

- minimale opbouwhoogte - niet statisch, trekt geen stof aan - hittebestendig - eenvoudig Ie reinigen

- bestand tegen chemicaliën - geen lichtverlies door vervuilde

kunststofkoppen - geschikt als rondomstreler

- lucht-en gosdicht - geschikt voor omgevingen met waterdomp

en vele andere extreme omstandigheden - door toepassing longlife fl uorescentielomp

en EVSA co. 40.000 bronduren

- 25% energiebesparing - ontsteekt direkt - longere levensduur lampen - knipper- en trillingvrij licht

Uitvoeringen

- 18 I 36 I 58 W - 2 x 36 I 2 x 58 W (extra long) - Voorschokelopporoot separaat - Voorschokelopporoot ingebouwd - Hoog frequent voorschokelopporoot

(subsidiemogelijkheden) - Conventioneel voorschokelopporoat

IIM·1U.1i;i&tl TUBE LIGHTING

lndustrial Tube Lighting bv

Kesselseweg 9, 5988 CC Helden Telefoon 04760 - 74593 (v.o. okt. 1995: 077-3074593)

04760- 78694 (v.o. okt. 1995: 077-3078694) Telefax 04760 -75448 (v.o. okt. 1995: 077-3075448)

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

Het lijkt er dus op dat slechts één ty­pe ouder in weefselcultures van clus­ters verantwoordelijk is voor de afwij­kingen.

Groei op diverse media

In voorgaande paragrafen is reeds vermeld dat weefselcultures van clus­ters of afwijkende paddestoelen niet of nauwelijks op compost kunnen groeien. De langzame groei van der­gelijke cultures lijkt afhankelijk van de aard van het medium. In compost zit­ten lange moleculen (zoals cellulose, hemicellulose en grote eiwitcom­plexen) die de schimmel alleen kan gebruiken als deze eiwitten uitscheidt die deze moleculen tot kleinere frag­menten afbreken. Deze fragmenten kunnen worden opgenomen en voor de groei worden gebruikt. In een me­dium waarin bijvoorbeeld moutex­tract zit kunnen deze cultures goed groeien. In d it medium zitten blijkbaar voldoende "hapklare brokken". Ook op een simpel medium met d irekt op­neembare voedingsstoffen, zoals glu­cose en ammonium is de groei verge­lijkbaar met die van normale cultures. Het is bekend dat het champignon­mycelium ook de biomassa van bacte­riën kan gebruiken om aan zijn voe­dingsbehoeften te voldoen.

De meeste uit clusters geïsoleerde cultures kunnen niet goed groeien op voedingsbodem bereid uit bacteriën. Wanneer een normale cultuur wordt geënt op een voedingsbodem van een bacterie-suspensie is na enige tijd de afbraak van de bacteriën te zien. Rondom de kolonies is een heldere ring te zien waarin de celwanden van de bacteriën door de uitgescheiden enzymen zijn afgebroken (figuur 4B). In een enkel geval kan een weefsel­cultuur niet op compost maar wel op een bacterieplaat groeien (figuur 4). Het is dus mogelijk dat de cultures af­komstig van clusters versch illen in hun vermogen om op complexe media te groeien.

De voorgaande waarnemingen vor­men een aanknopingspunt voor ver­der onderzoek. Nu kan worden geme­ten welke enzym-aktiviteiten niet, of minder, in de cultures aanwezig zijn. Als dit gevonden is kan veel gerichter worden gezocht naar de genetische component die hiervoor verantwoor­delijk is.

Uit het "Genoomkarteringsproject " dat in samenwerking met de Land­bouw Universiteit van Wageningen wordt uitgevoerd is reeds een aantal

371

Figuur 4: Groei van normale cultures en weefselcultures van clusters op geëx­traheerde compost (4A) en op bacterie-suspensies (48). De slechtgroeiende cul­tures op geëxtraheerde compost kunnen meestal ook slecht groeien op bacte­riën. Goed groeiende kolonies maken een heldere zone om de kolonie ten teken dat uitgescheiden enzymen de bacteriën afbreken (48).

genen geïsoleerd die betrokken zijn bij het substraatgebruik en bij de vor­ming van paddestoelen. Met de nu voorhanden technieken kan worden nagegaan of deze genen in hun ex­pressie (werking) gestoord worden. Indien met dit soort onderzoek een genetische afwijking kan worden aan­getoond, is het mogelijk een gevoeli­ge methode t e ontwikkelen die kan worden gebruikt om tijdens de broed­bereiding vroegtijdig afwijkingen in moedercultures of in monsters aan t e tonen. Dit soort methodes zullen ech­ter nog niet gebruikt kunnen worden

om een soort "clustervrij-garantie" op al het broed te geven. Bij elke ver­meerderingsstap kan een verandering van het genetisch materiaal van de champignon plaatsvinden, dus ook in het laatste stadium van de broedbe­reiding. Het is ondoenlijk om al het broed te testen. Een dergelijke test zou wel het aantal gevallen van clusters kunnen vermin­deren. Belangrijker is echter dat een dergelijke test gebruikt kan worden om in de veredeling stammen te ma­ken die stabieler zijn dan de huidige rassen.

372

Trappistenweg 2, 5932 NB Tegelen. Holland.

Tel.: 077 - 732386 Fax.: 077 - 738311

HRTO 8. V. ELEKTRO - TECHNISCHE HANDELSONDERNEMING

Licht op maat met de nieuwe CHAMPI - TC serie

Als uitbreiding op het vertrouwde "CHAMPI" programma, waterdichte armaturen introduceert H R T 0 vier nieuwe uitvoeringen, voorzien van hoog frequent voorschakelunit en TL buizen (conventioneel en Luma Long- Life)

Het "CHAMPI" concept, wat meer dan tien jaar beproefd is onder de meest extreme omstandigheden, beschikt nu over een dusdanig assortiment, dat wij best met enige trots, kunnen zeggen:

"LICHT OP MAAT"

De nieuwe "Champi" serie leveren wij in volgende uitvoeringen.

TC 36 HF TC 58 HF TC 2 x 36 HF TC 2 x 58 HF

lengte 175 cm. lengte 205 cm. lengte 310 cm. lengte 360 cm.

Door geïntegreerde voorschakelunit vele voordelen .

geen apart voorschakelapparaat meer nodig vlotte start en geen stroboscopisch effect levensduur verlenging energiebesparing ±25 % waterdichtheidsklasse IP-67 snelle montage elegante vorm

Octrooi aangevraagd

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

Samenvatting

Weefselcultures van clusters en mis­vormde vruchtlichamen uit een teelt met clusters lijken gestoord te zijn in het gebruik (of afbraak) van bepaalde voedingstoffen. Dit geldt met name voor complexe voedingsstoffen waar­voor het mycelium enzymen moet uit­scheiden die nodig zijn voor de voor­bewerking van dit soort voeding­stoffen (compost, bacteriën). Op sim­pele media, met makkelijk afbreekba­re stoffen, groeien de meeste mon­sters normaal. Het "defect " in de culture lijkt zich te beperken tot één van de beide ou­derkernen d ie in een ras aanwezig

zijn. Hoewel is aangetoond dat beide kerntypen in alle onderzochte cluster­monsters aanwezig zijn kon steeds maar één oudertype uit deze mon­sters worden geïsoleerd. Het ouder­type dat niet kon worden geïsoleerd is blijkbaar niet meer in staat om on­afhankelijk te groeien. Grote veranderingen in het genetisch materiaal die samenhangen met de symptomen zijn niet waargenomen. Kleine veranderingen, die niet makke­lijk zijn op te sporen, kunnen echter wel een rol hebben gespeeld. Verde­re analyse van de aard van het "de­fect'' in weefselcultures van clusters moet aanknopingspunten bieden voor het zoeken naar de genetische

373

component d ie bij de afwijking hoort. A ls deze gevonden wordt is in princi­pe een betere controle mogelijk. Te­gelijk kan de methode dan gebruikt worden voor stabielere rassen.

Literatuur

Amsing, J.G.M. & Sonnenberg, A.S.M. (1995). Teeltkundig onderzoek naar de oorzaak van clusters en af­wijkingen in de champignon­teelt. De Champignoncultuur 39, 315.

Sonnenberg, A.S.M. (1995). Virustest voor mycelium, broed, padde­stoelen en compost. De Champig­noncultuur 39, 239.

Labaratory research on the cause of clusters and malformations in musbroom growing A.S.M. Sonnenberg and J.G.M Amsing, Mushroom Experimental Station, Horst

Summary

Tissue cultures derived from clusters and malformed fruit bodies seem to have lost there ability to utilize certain substrates. There are indications that this is especially the case for complex nutrients for which exo-enzymes are needed (compost, bacterial suspensions). On defined media consisting of simple nutrient components, most samples grow normaL

Vraag en aanbod

Te koop: Mobiele champignon-/oes­terzwamtunnel (12 meter lange geïso­leerde zeecontainer) met intreklier en leegmaak-/entinstallatie, transport­banden en opvoerband met zwenk­bandje (Hoving). Tevens strohakselaar (J .I. K.) met 1 Opk elektromotor en in­trek-/ leegmaaklier met enkele doorn (Limbraco). J.& S. de Greeuw, oesterzwamkweke­rij, Wijdenes, 0229-501638.

Te koop: hydr. kopvulmachine Thilot in br. verstelbaar. Tel. 0418-512712.

Te koop wegens bedrijfsbeëindiging: Verstelbare pluktrapjes, sproeiwagen,

The "abnormality" in tissue cultures from clusters seems to be restricted to one of the parental nuclei. Although genetic analysis has shown that both parental nuclei are present in tissue cultures from clusters, only one parental line could be isolated by protoplasting. This indicates that this line is affected in such a way that it can not grow independently any more. Gross variations in the genoom, as analysed by examining chromosomal banding patterns, have not been

leegmaakmachine, voetjesrooier, op­roldoorn, pulsfog, snijband met evalu­ator (2 jaar oud, 24 meter lang, roest­vrijstaal}, snijmachine (Komach bedbreedte 1 ,34}, lift (Muncko), voet­jesrooier (2 jaar oud), opruwmachine, koelmachine met tank, waterkoeling met pomp, elektronische weegschaal (Weda). Stellingen breedte 1,34 tussen de kantplanken. Deze zijn volbad ver­zinkt, incl. matten volbad verzinkt. Stellingen zijn gemonteerd met roest­vrijstalen boutjes. Netten en lorry's. De stellingen zijn 5 hoog en 300 m2

celinhoud. Trucoz klimaat computer (Siemens). Stoomketel met wateront­harding. V.O.F. Schoenmakers, vra­gen naar mevr. J. van Deurzen. tel. 0492-462390. Bereikbaar zaterdags en 's avonds na 18 uur.

observed. This leaves the possibility that smal! genetic changes, that can not be detected easily, may be responsible for the observed symptoms. Further analysis of the missing or altered enzym activities, connected to substrate utilisation, might lead us to the genetic component that is responsible for the symptoms.

Te koop: in buitengebied van Venray 2,30 ha grond met vergunning voor de bouw van een champignonkweke­r ij. Tel. 0478-541571.

Te koop gevraagd: moderne cham­pignonkwekerij in regio zuid-oost­Brabant van ± 1500 m2 teeltopp. en max. ± 1 0 jaar oud. Brieven onder nr. 9591 aan de redactie van dit blad.

Te koop: Eco stoomketel 120.000 Kcal, doeksnijmachine, chloreerbak. W. v. Rooy, Hoge Heiligeweg 9, 5324 JS Ammerzoden. Tel. 073-5991840.

374

Congres Oxford 1995 J.P.G. Gerrits, A.S.M. Sonnenberg, F.P. Geels & J.G.M. Amsing, Proefstation voor de Champignoncultuur, Horst

Het 14de Internationale Congres over de Wetenschap en de Teelt van Eet­bare Paddestoelen werd van 17 tot 22 september gehouden in Oxford. De Engelse telers wilden graag dat het congres in 1995 in Engeland zou plaatsvinden. De reden daarvoor was dat hun organisatie, de Mushroom Growers' Association (MGA), dit jaar 50 jaar bestaat. Ze konden dan de vie­ring van dit jubileum combineren met het congres. De MGA had de organi­satie van het congres dan ook op zich genomen.

Algemeen

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

Als plaats voor het congres werd ge­kozen voor de prachtige universiteits­stad Oxford, beroemd om zijn vele colleges. De meeste deelnemers wer­den ondergebracht in Christ Church College, een van de oudste colleges met een rijke historie. De lezingen en de posterpresentaties vonden plaats in Examinatien Schools, een centraal gelegen gebouw dat normaal in ge­bruik is om centraal examens af te ne­men.

Foto 1: Een beeld van Christ Church College vanaf de binnenplaats

De akoestiek in het grote auditorium van dit gebouw was slecht, waardoor verschillende lezingen moeilijk te vol­gen waren. Het congres was met meer dan 600 deelnemers ongetwij­feld het drukstbezochte van de tot nu toe gehouden Paddestoelencongres­sen. De deelnemers waren afkomstig uit 43 landen, waarvan ongeveer een derde uit Engeland zelf.

Vier dagen (maandag, dinsdag, don­derdag en vrijdag) waren gereser­veerd voor lezingen en posters. Op woensdag werden diverse excursies georganiseerd. In totaal werden er 58 lezingen gehouden en 57 posters ge­presenteerd. In het verleden werd op de internationale congressen in toe­nemende mate aandacht besteed aan andere eetbare paddestoelen. In Ox­ford had de gewone champignon weer duidelijk de overhand. Van de 115 bijdragen gingen er namelijk 85 over Agaricus en slechts 20 over oes­terzwammen, shiitake en andere soor-

ten. Het Nederlandse onderzoek was sterk vertegenwoordigd. Medewer­kers van het Proefstation, van de Uni­versiteit van Nijmegen en uit Wagenin­gen verzorgden samen 20 bijdragen. Alle lezingen werden in het Engels ge­houden.

N aast de lezingen, posters en excur­sies waren er ook nog enkele verga­deringen van de ISMS (International Society for Mushroom Science) en bij­eenkomsten van een aantal werk­groepen.

Foto 2: Dr. Umar bij zijn poster tijdens de posterpresentatie

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

Foto 3: Kijkje in één van de teeltcellen van de nieuwe proefkwekerij van het HRI in Wellesbourne

Tijdens het congres was er een ruimte ingericht voor een handelstentoon­stelling waar door ruim 30 toeleve­ringsbedrijven aan werd deelgeno­men, waaronder negen Nederlandse. Een aantal bedrijven heeft als sponsor meegeholpen om het congres moge­lijk te maken.

Evenals bij het vorige congres in 1991 in Dublin kregen de deelnemers bij de inschrijving meteen een exemplaar van de verhandelingen van het con­gres (Mushroom Science 14) aange­boden, waarin de teksten van alle 115 lezingen en posters zijn opgenomen. Het boekwerk telt 926 pagina's, be­staat uit twee gebonden delen en is evenals Mushroom Science 13 ver­zorgd door uitgeverij Balkerna in Rot­terdam.

Op maandagavond was er een con­cert met muziek uit de verschillende delen van het Verenigd Koninkrijk na­melijk uit Engeland, Schotland, Wales en Noord-Ierland.

Op dinsdagavond werd een bezoek gebracht aan de nieuwe onderzoekac­comodatie van Horticulture Research International in Wellesbourne. In dit instituut wordt sinds het begin van dit jaar het onderzoek uitgevoerd dat vroeger in Littlehampton was onder­gebracht. De meeste onderzoekers

die zich in Littlehampton met padde­stoelen bezighielden zijn nu werk­zaam in Wellesbourne. Voor het on­derzoek staan de onderzoekers diverse laboratoria ter beschikking en een nieuwe proefkwekerij. Deze proefkwekerij bestaat uit een com­posthal, 2 tunnels van 18 ton, 4 tun­nels van 6 ton, 2 ruimten geschikt voor uitzweten en/of myceliumgroei en 16 teeltcellen. De cellen zijn gebouwd volgens het principe van de bekende plastic sheds en er wordt geteeld in houten kisten met een teeltoppervlak van 0,56 m2

• Vier cellen hebben een capaciteit van 128 kisten, vier van 48 kisten en de overige acht van 32 kis­ten. Er wordt naast kisten ook geteeld in plastic zakken en in blokken.

Op donderdagavond was er een offi­ciële ontvangst namens de Britse Mi­nister van Landbouw op Blenheim Pa­lace, een schitterend paleis waar Winston Churchill geboren is. Hier werd ook officieel het feit herdacht dat de MGA 50 jaar geleden werd op­gericht.

Aan het einde van het congres was er een speciale lezing ter nagedachtenis van dr. Fred Hayes, de vorig jaar plot­seling overleden voorzitter van de ISMS.

Het is gebruikelijk dat tijdens het con­g res de plaats wordt aangewezen waar het volgende congres zal p laats­vinden. Hiervoor had zich dit keer slechts één land aangemeld, namelijk Nederland. Algemeen werd er mee in­gestemd het volgende congres in Ne­derland te houden. Dat zal gebeuren in april van het jaar 2000 (naar alle waarschijnlijkheid in Eindhoven). Het congres zal op een of andere manier gecombineerd worden met de Cham­pignondagen.

lezingen en Posters

Genetica en veredeling In de secties genetica, veredeling en moleculaire biologie zijn een groot aantal onderwerpen aan bod geko­men. Uit het gebodene kon duidelijk worden opgemaakt dat de vooruit­gang in dit zich snel ontwikkelende gebied ook het onderzoek bij de eet­bare paddestoelen heeft bereikt.

De eerste resultaten van genoomkar­teringen werden gepresenteerd . Bij de genoomkartering wordt gezocht naar merkers d ie plaatsen op het er­felijk materiaal herkennen die dicht bij een belangrijke eigenschap liggen. Hiermee kunnen eigenschappen

375

reeds op myceliumniveau (dus op la­boratoriumschaal) herkend worden. Dit versnelt de veredeling en geeft meer inzicht in de genetische samen­stelling van diverse schimmels en de manier waarop eigenschappen wor­den overgeërfd. Merkers voor eigen­schappen als kleur (bruine of witte champignons), kruisbaarheid en het aantal sporen per basidium zijn reeds gevonden en worden nu op diverse la­boratoria (inclusief dat van het Proef­station) gebruikt.

De vakgroep Sectie Moleculaire Ge­netica van Industriële Micro-organis­men van de Landbouwuniversiteit Wageningen en het Proefstation pre­senteerden de eerste resultaten van het genoomkarteringsproject. Het betrof hier de isolatie en karakterise­ring van genen die betrokken zijn bij het substraatgebruik en de vorming van vruchtlichamen.

De groep van Labarère (INRA-Univer­siteit Bordeaux) was wederom promi­nent aanwezig met een aantal bijdra­gen over hun "modelpaddestoel" Agrocybe aegerita. Tenslotte lieten verschillende bijdra­gen zien hoe moleculaire technieken gebruikt kunnen worden om verschil­lende soorten schimmels en individu­en binnen één soort te onderschei­den.

Er werd door ons een overzicht gege­ven van het clusteronderzoek dat in de laatste drie jaar is uitgevoerd. Dui­delijk werd gemaakt dat met verschil­lende klimaatsfactoren en teelthande­lingen de verschijnselen niet opgeroepen kunnen worden noch kunnen worden voorkomen. Er is een duidelijk verband gevonden met broed.

Het gaat waarschijnlijk om een insta­biliteit in de huidige rassen die op paddestoelniveau tot clusters en mis­vormingen leidt en op myceliumni­veau een verstoring in de afbraak en/of opname van bepaalde voe­dingsstoffen. Vooral op complexe substraten zoals compost en bacte­riën kunnen weefselcultures die ge­maakt zijn van clusters niet meer groeien.

Op het gebied van de afstervingsziek­te presenteerden wij een poster die inging op de gevoelige testmethoden die nu gebruikt worden voor het aan­tonen van het afstervingsvirus. Met deze test is onderzocht of d it virus voorkomt in de wildcollectie die voor de veredeling wordt gebruikt. In geen

376

Foto 4. Compostering bij Aylesbury Mushroom. Achter in de hal zijn drie fase I tunnels (zonder plafond) zichtbaar

van de isolaten is het virus aangetrof­fen. Uit de poster bleek ook dat het vi­rus zeer gemakkelijk kan worden overgedragen via myceliumcont act. Dit geldt echter alleen voor commer­ciële rassen. Het virus blijkt niet te kunnen worden overgebracht van een commercieel ras naar een wilde lijn. Dit is een observatie die kan du iden op de aanwezigheid van resistentie tegen het afstervingsvirus in de wild­collectie.

Teeltkundig onderzoek De meeste bijdragen over compost en de voeding van de champignon con­centreerden zich sterk op chemische en microbiologische analyse van het substraat en op enkele nieuwe analy­se-technieken. Er was slechts weinig onderzoek dat rechtstreeks betrek­king had op de procestechnologie van de compostbereiding. Er was aan­dacht voor de stankproblematiek tij­dens het composteren, de functie van water in het substraat, het gebruik van alternatieve grondstoffen (afval van de wijnindust rie en het middel Ex­press) en voor modelstudies. Drie bij­dragen handelden over het gebruik van afgewerkte compost. Onderzoek over dekaarde had betrekking op de kwaliteit van diverse soorten veen en op de invloed van bacteriën en C02 op de knopvorming.

Onder het hoofdstuk "teelttechniek" had men een t iental onderwerpen on­dergebracht d ie weinig verband met elkaar hielden. Er werd gesproken over het gebruik van plastic folie om de knopvorming te stimuleren, over gips in relatie tot kwaliteit, over koe­ling, over plukmethodes, over de teelt

van shiitake, over economie, over de teelt in plastic zakken, over het beïn­vloeden van het aantal knoppen in de eerste vlucht en over de invloed van enkele factoren op het gehalte aan droge stof van champignons. Aan kwaliteit van paddestoelen was overigens nog een aparte sectie ge­wijd waarin 12 onderwerpen aan bod kwamen. Hierbij werd onder andere aandacht besteed aan het effect van bewaring onder verschillende om­standigheden, aan bruinverkleuring en veroudering en aan het effect van calciumchloride en koper.

Ziekten en Plagen Detectie van pathegenen Het is mogelijk om bekende schim­mels zoals Mycogone (natte mollen), Trichoderma (groene schimmel) en Verticillium (droge mollen) in de champignon en in de compost aan te tonen door gebruikmaking van mole­culair-biologische technieken als RFLP en RAPD. Deze technieken worden ook aangewend om binnen de soort Trichoderma harzianum een onder­verdeling te maken, bijvoorbeeld op grond van verschillen in het DNA dat in de r ibosomen zit (rDNA). Zo zijn in­middels ook de agressievere Th2 en Th4 stam onderscheiden.

Bacterievlekken Het gedeeltelijk gezuiverde tolaasine, een toxine van Pseudomonas tolaasii dat de bruine plekken op de cham­pignon veroorzaakt, werd gebruikt in veredelingsonderzoek om op een snelle manier de aanwezigheid van een zekere mate van resistentie bij grote aantallen wilde typen of krui­singsprodukten vast te stellen.

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

Over een voordracht, waarbij de mo­gelijkheden om bacterievlekken langs biologische weg te voorkomen (dus niet: bestrijden) met een elders al toe­gelaten commercieel bacterieprepa­raat, liepen de meningen en bevindin­gen sterk uiteen. De gemelde posit ieve resultaten in Australië en Amerika konden niet door iedereen worden onderschreven. Ook het ge­bruik van bacteriofagen ter bestrij­ding van bacterievlekken kwam aan de orde. Over een periode van 1 0 jaar was de gemiddelde reductie van de aantasting niet hoger dan zo'n 55%. Bovendien bleken sommige stammen van P. tolaasii van nature resistent.

Vertici llium en droge mollen Het Proefstation presenteerde het onderzoek naar de resistentieverede­ling, waarbij (elektronen)microscopi­sche opnamen van het verloop van de infectie bij gevoelige en minder ge­voelige genotypen van wilde herkom­sten centraal stonden. Verwant Frans onderzoek droeg voorts gegevens aan over onder andere de invloed van antibiotica van A bisporus stammen die remmend werken op de kieming van conidiosporen van Verticillium. Spaans onderzoek behandelde het Verticil/ium-probleem in het produk­tiegebied Castil la-La Mancha. Aan het slot van de voordrachten was er nog een interessante bijeenkomst met alle onderzoekers die aan Verticillium wer­ken. Hierbij zijn afspraken gemaakt over toezending van cultures en ge­gevens inzake resistentie tegen prochloraz en de identificatie van de soort Verticillium. Op sommige plaat­sen blijkt niet V. fungicola maar V. ale­ophilum of V. psalliotae het grootste probleem t e zijn.

Trichoderma en groene schimmel Behalve de eerder genoemde identifi­catie- en detectiemogelijkheden met moderne moleculair-biologische tech­nieken werd ook Engels onderzoek gepresenteerd over de infecteerbaar­heid van verschillende composten . Naast de bekende agressieve Th2 stam bleken ook sommige Th3 stam­men agressief. Opbrengstverminde­ring werd alleen in experimentele, foutief uitgezwete camposten waar­genomen. Voorts is de aanwezigheid van de verschillende soorten Tricho­derma op compost- en teeltbedrijven geïnventariseerd. Er werd ook nog een test besproken waarmee resi­stentie tegen Trichoderma bij shiita­ke-stammen kon worden vastgesteld.

Overige ziekten Het fenomeen "black compost" dat

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

veroorzaakt wordt door de bekende pathogene bodemschimmel Pythium oligandrum werd helder uit de doe­ken gedaan. Deze schimmel kan al­leen worden geïsoleerd uit plekken waar het champignonmycelium nog niet groeit. Dodingstemperaturen (in compost bij 53 oe in 30 minuten) en bronnen van infectie (onder andere gronddeeltjes op het stro) geven aan hoe de ziekte kan worden vermeden. Geïnfecteerde p lekken blijken uitein­delijk toch weer door A. bisporus te worden gekoloniseerd.

Plagen Het aantal bijdragen over dit onder­werp was zeer gering. Een inleidend overzicht behandelde problemen zo­als opgetreden resistenties tegen de organo-fosfor pesticiden (zoals diazi­non) bij de champignonmug. Tegen galmuggen zijn nog steeds toegela­ten effectieve middelen beschikbaar. Door het steeds verder teruglopende aantal beschikbare toegelaten midde­len wordt het belang van onderzoek naar b iologische bestrijdingsmetho­den steeds groter. De mogelijkheden van nematoden, roofmijten, pathoge­ne bacteriën, virussen en schimmels worden op meerdere plaatsen onder­zocht. Ook feromonen en het gebruik van afstotende verbindingen (repel­lants) krijgen meer aandacht.

Er waren enkele bijdragen over de ef­fectiviteit van de bacterie Bacillus thu­ringiensis, de roofmijt Arctoseius sp. en insekt-parasitaire nematoden (bij­voorbeeld Steinernema feltiae). Daar­naast kwam de verspreiding van Tri­choderma door mijten aan de orde en ook een Australisch onderzoek over bepaalde indicator-mijten (Siteroptes mesembrinae en Histiostoma feronia­rum) d ie fase I en 11 kunnen overleven, maar zich alleen kunnen vermeerde­ren in compost die niet selectief is voor A. bisporus. Het zijn dus indica­toren voor een slechte compost.

Excursies

Zoals boven reeds opgemerkt was de woensdag gereserveerd voor excur­sies naar een aantal bedrijven. De deelnemers aan het congres konden kiezen uit vijf verschillende tours. Het is ondoenlijk hier een beschrijving te geven van alle bezochte bedrijven. Er zal daarom alleen een beeld worden gegeven van de bedrijven die werden bezocht in het kader van tour 2.

Aylesbury Mushroom LTD Dit is een typisch Engels bedrijf met eigen compostbereiding en teelt in

kisten. Er zijn 130 mensen in d ienst waarvan 76 dames voor oogsten en verpakken. Er wordt wekelijks 230 ton verse compost bereid op basis van stro, paardemest, varkensmest, gips, katoenzaadmeel en varkensgier. Na een dijkenfase van 7 dagen volgt een fase I van 6 dagen in een tunnel voor­zien van een betonnen vloer met gleu­ven maar zonder plafond. Daarbij wordt periodiek geventileerd op basis van het 0 2-gehalte dat elke 8 minuten op 1 meter diepte gemeten wordt. Gestreefd wordt naar een tempera­tuur tussen 76 en 80 oe. Onderin de compost blijft de temperatuur lager. Daar is Scytalidium zichtbaar aanwe­zig.

Door de lange fermentatie is de verse compost donker van kleur en voelt droog aan. Het vochtgehalte bedroeg 7 4%. Aansluitend wordt de compost in zeven daarvoor ingerichte cellen in houten kisten 6 dagen uitgezweet. Circa 175 ton uitgezwete compost (vochtgehalte van 71 %) wordt geënt met Hauser A 12 of Somycel 512 en bijgevoed met Betamyl 1000. De bo­dem van de houten kisten wordt om redenen van hygiëne en meerop­brengst voorzien van dicht plastic fo­lie. De 800 kisten van 2 m2 worden ge­vuld met 112 kg compost per m2

•

Myceliumgroei en produktie wordt in grote sheds uitgevoerd. Tijdens de myceliumgroei ligt het dichte plastic ook óp de compost. Desondanks za­gen we hier en daar schimmelinfec­ties. Na 16 dagen wordt afgedekt met een mengsel van Iers zwart- en bruin­veen en schuimaarde. Er wordt CAC­ing toegepast. Afhankelijk van het ge­wenste oogsttijdstip wordt 1 of 3 dagen na afdekken opgeruwd. Voor

377

het afventileren en na de eerste vlucht wordt Sporgon gesproeid. In 3 vluch­t en wordt 29 kg per m2 geoogst, dat is 260 kg per ton geënte compost. Op het einde van de teelt worden de kis­ten in aparte cellen twee maal ge­stoomd en bespoten met Disolite. De afzet naar tussenhandel, super­markten en kleinere groentezaken is in eigen beheer (65% in kleinverpak­king).

Agricultural Supply Co. (Fairford) L TD Dit bedrijf bereidt verse compost, zweet deze uit in tunnels en verkoopt de geënte compost in zakken. Per week wordt 600 ton verse compost geproduceerd op basis van stro, paar­demest, kuikenmest en gips. Paarde­mest en stro worden bevochtigd met gier uit een grote silo. Dan volgt een dijkenfase van 8 dagen onder een kap. Circa 30% van de verse compost wordt direct verkocht. De rest wordt via een lange transportband naar ver­derop gelegen tunnels gebracht voor fase 11. Er wordt 7 dagen uitgezweet in 4 tunnels van 130 ton.

Vervolgens wordt de compost geënt, bijgevoed en machinaal in plastic zak­ken gevuld. Wekelijks wordt 230 ton entbare compost geproduceerd voor circa 30 afnemers. Deze klanten bepa­len ras en soort bijvoedmiddel (met name Springboard en Calprozyme). Tijdens ons bezoek waren 4 tunnels in aanbouw waarin vanaf oktober ook de myceliumgroei zal plaatsvinden. Ge­streefd wordt naar een produktie van circa 90 ton doorgroeide compost per week. Het bedrijf zag er goed ver­zorgd uit, is voor Engelse begrippen modern uitgerust en men heeft een scherp oog voor kwaliteit.

Foto 5. Oogstwerkzaamheden in een van de cellen van Aylesbury Mushroom

378

~ --

De Apparatuur De Begeleiding

De Professionals

DALSEM VECIAP BV

Herstraat 17, 5961 GG Horst, Holland Tel.: 04709-85589 Fax: 04709-86395

Wij houden de groei erin

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

Open dagen Proefstation 1995 J. van de Geijn, IKC- Landbouw, Afdeling Champignonteelt

Inleiding

Op 11, 12, 18 en 19 oktober jongstle­den werden de jaarlijkse open dagen van het Proefstation gehouden. De organisatie hiervan was mede in han­den van het IKC- Landbouw Afdeling Champignonteelt.

In het vorige nummer van De Cham­pignoncultuur werd reeds ingegaan op het programma van deze dagen. De open dagen werden geopend met een welkomstwoord van prof. dr. L.J.L.D. van Griensven, directeur van het Proefstation.

Het doel van het houden van open da­gen is onder andere verspreiding van kennis te bevorderen. Via intermediai­ren kan dan kennisoverdracht naar de doelgroepen plaatsvinden. Vervol­gens gaf hij een kort overzicht van de onderwerpen die aan de hand van posterpresentaties aan de orde zou­den komen. Na de rondgang langs de presentaties volgde ter afsluit ing een algemene discussie. Niet alleen kon daarbij van gedachten worden gewis­seld over het inhoudelijke van de pre­sentaties maar was er ook ruimschoots gelegenheid om de problemen van al­le dag op het champignonteeltbedrijf naar voren te brengen.

Foto 1

Evenals in 1994 trokken de vier dagen ruim 160 belangstellenden. Onder hen was ten opzichte van vorig jaar een toenemend aantal uit kringen van onderwijs, voorlichting en leidingge­venden in de champignonsector.

Presentaties

Geels behandelde een praktijkproef met Sporgon, d ie hij samen met de Al­gemene Inspectie Dienst (AID) heeft uitgevoerd. Het RI KILT wil de analyse nog eens overdoen alvorens binnen­kort met definitieve resultaten naar buiten te komen. Verder kon men on­der toeziend oog van Geels bekijken hoe conidiosporen van droge mollen eruit zien (foto 1 ).

Mevrouw Dragt vertelde over haar onderzoek naar resistentie tegen Ver­ticillium fungicola var. fungicola. In­middels heeft ze 150 wilde champig­nonvariëteiten getoetst met Horst U1 als referentie. Uit deze toets is geble­ken dat 65% minder vatbaar, 10% ge­lijk en 25% vatbaarder is voor Verticil­lium dan U1. Ook blijkt er verband te bestaan tussen resistentie en de mate waarin Verticillium conidiosporen pro­duceert op de champignon (foto 2).

Uit haar onderzoek naar biologische

Foto 2

379

bestrijding van de champignonmug concludeerde mevrouw Scheepmaker dat vrouwelijke mugjes beter worden bestreden dan mannelijke. Vrouwelij ­ke larven verpoppen zich namelijk 1 à 2 dagen later. Een nieuwe generatie nematoden kan alleen ontstaan als er voldoende larven van champignon­muggen zijn (foto 3).

De presentatie van Amsing was ver­deeld in resultaten van teeltkundige proeven uitgevoerd tijdens het clus­teronderzoek, en onderzoek naar het effect van co2 en temperatuur op de knopvorming van A. bisporus.

In het eerste gedeelte bleek duidelijk dat kg-opbrengst vluchtverloop en kwaliteit van champignons flink beïn­vloed worden door CAC-ing (klimaat, tijdstip, hoeveelheid compost, niet of wel opruwen), en opruwen (zonder CAC-ing) op verschil lende t ijdstippen na het afdekken.

Door bij het afventileren de dekaarde van een aantal bedden enkele dagen af te sluiten met plastic folie, is een verschillend vluchtverloop binnen de cel te verkrijgen. Het tweede gedeel­te maakte duidelijk dat ook knoppen gevormd kunnen worden bij 16 oe en 5o.ooo ppm C02.

380

Foto 3

Foto 4

Foto 6

---· , ,, __ De luchttempera­tuur heeft een g ro­t ere invloed op de knopvorming dan de e02-concentra­tie. Bij 20 oe en 24 oe is het mycelium alleen in staat knoppen te vor­men bij een e02-

concentratie be­neden 5000 ppm (foto 4).

In financiële ver­slagen worden de resultaten van het eigen bedrijf vaak vergeleken met

het gemiddelde van een groep verge­lij kbare bedrijven. Het gemiddelde bedrijf bestaat echter niet. Van Roes­tel schetste de problemen en vertelde over onderzoek naar verbetering van methoden voor bedrijfsvergelijking (foto 5).

Is er virusresisten­tie in de wilde champignonvarië­teiten? Deze vraag stelde Sonnenberg zich tijdens zijn onder­zoek waarbij het virus wordt over­gebracht van een commercieel ras naar wilde lijnen. Overdracht naar wilde lijnen via contact met ziek mycelium van een commercieel ras gaat niet. Dat is opmerkelijk om­dat in de praktijk Foto 5

Foto 7

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

de ziekte zo wordt overgedragen. Overdracht via kruisingen gaat wel. Nu moet getest worden of het virus zich in deze kruisingen handhaaft en symptomen veroorzaakt.

Behalve het onderzoek naar virus liet Sonnenberg ook de eerste resultaten van nieuwe veredelingstechnieken zien. Soms kan op het laboratorium al worden vastgesteld welke eigen­schap een ras heeft overgeërfd (foto 6).

Straatsma heeft de knopvorming on­derzocht door stukjes dekaarde dage­lijks te fotograferen. Met computer­beeldanalyse wordt op de foto 's nagegaan hoe snel de knoppen groei­en. Er wordt een overmaat aan knop­pen gevormd. Welke groeien uit en hoe snel? Welke groeien niet uit? Groeien deze knop­pen in de volgende vlucht uit of wor­den nieuwe knoppen gevormd? Hoe is de invloed van knoppen op groei­ende champignons?

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

Foto 8

Door d it onderzoek wil men meer in­zicht krijgen in het vluchtverloop en dit in de toekomst zonodig beïnvloe­den (foto 7). Arbeidsveiligheid bij het gebru ik van gewasbeschermingsmiddelen werd door Van de Geijn van het !KC-Land­bouw Afdeling Champignonteelt ter sprake gebracht.

Toepassen van gewasbeschermings­middelen brengt altijd een zeker ge­zondheidsrisico met zich mee. Bij in­ademing en via de mond bij eten en drinken maar vooral ook via de huid kunnen gewasbeschermingsmiddelen in ons lichaaam terechtkomen. Door middel van Wet en Regelgeving waakt de Overheid over onze ge­zondheid. Momenteel is een P-blad (publikatieblad) in voorbereiding voor de teelt van eetbare paddestoelen.

Foto 9

Hierin worden aanwijzingen en voor­schriften gegeven waarmee het r isico op blootstelling en daarmee het r isico op ongewenste gezondheidsaspec­ten beheerst kan worden. Het P-blad wordt uitgegeven door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegen­heid (SZW) (foto 8).

Discussie

Bij de algemene discussie kwamen on­der andere de volgende onderwerpen aan de orde: - afbreekbaarheid van Sporgon, - harmonisatie voorschriften gebruik

gewasbeschermingsmiddelen in de Europese Unie,

- resistentieveredeling tegen Verticil­/ium fungicola, var. fungicola,

- toekomstvisie biologische bestrij­ding in de champignonteelt,

381

- effect van CAC-ing, - plastic folie op bedden in verband

met knopvorming, - beïnvloeding aantal knoppen door

teelttechniek, - hoe lang duurt het nog voordat een

nieuw champignonras voor de praktijk beschikbaar is,

- smaakonderzoek b ij champignons, - P-blad eetbare paddestoelen, - meer onderzoek naar bestrijding

van bacterievlekken, - kostprijs per kg champignons - bijvoeden en samenstelling mest - fusie van de drie Proefstations, - doodstomen.

De open dagen boden interessante onderwerpen waarover met de aan­wezigen op prettige wijze werd ge­d iscussieerd (foto 9).

382

Gespecialiseerd in koelinstallaties voor champignonkwekerijen

- Freon directsysteem - Koudwaterkoeling - Koelcellen met natte of droge koeling

Diverse referentie-adressen van deze systemen op aanvraag.

Graag informeren wij u wat in uw bedrijf het beste past.

KOEL TECHNISCH BUREAU BRABANT BV De Lind 9, 4841 KC Prinsenbeek

KOELTECHNISCH BUREAU BRABANT BVBA Ekeren (B)

Tel. 076- 41 40 70 Fax 076- 42 03 78 Tel. 011-66 52 01

Champignons moeten zich thuisvoelen ...

Weerens Bouwbedrijf voelt zich als geen ander thuis in de bouw van praktische gebouwen voor de champignonteelt Ontwerp, begeleiding

en realisatie. Al meer dan 35 jaar in binnen- en bu itenland.

Specialisatie: • indoorsystemen • tunnelsystemen • kweekgebouwen

Met Weerens Bouwbedrijf kiest u voor kwaliteit.

<•mentstra(lt '15 · 17. 6039 RA stramproy rolnfoon (0495) 56 1 285. lf1 1 P.f<:~x 10495) 561692

~· ......

Betrouwbaar teamwork !

Ervaren specrahslen coörclrncrcn de lcveung van Composl. Dekaarde en de Vulrnach1nc.

van cle cellen Betrouwba<Jr en op

uw wensen <Jfgestemcl

Noo Ergen transportmlddelen

garanderen vlolte llex1bele aflevenng.

e\\compost Bv Lagebrugweg 16, 5759 PK Helenaveen Tel. 0493-539731 , Fax 0493 - 539429

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9) 383

Aandacht voor toepassings­mogelijkheden champignon M. Vis, CBT

De champignon is een veelzijdig pro­dukt. Dit is de boodschap van de cam­pagne d ie in november van start gaat en gericht is op "boodschappers " in de leeftijd van 20 tot 40 jaar. Het CBT voert de campagne uit in het Duitse Nordrhein-Westfahlen. Naast de consument wordt ook de winkelier in de campagne benaderd. Behalve het commun icatiedoel, ver­groten van het kennisniveau van het produkt bij consument en winkelier, beoogt het CBT met deze campagne de aankoopfrequentie van het pro­dukt te vergroten.

De adviescommissie Champignons, waarvan CNC, VTP en het landbouw­schap deel uit maken, heeft onlangs groen licht gegeven voor de uitvoe­ring van de promotionele campagne. De financiële nadruk van de campag­ne ligt in Duitsland, de grootste ex­portmarkt voor de Nederlandse champignon. Daarnaast staan er pro­motionele activiteiten op stapel in Ne­derland en Engeland.

Duitsland

De Duitse consument informeren over de veelzijdigheid van champignons om uiteindelijk de aankoopfrequentie te vergroten. Hoe d it te doen?

De Adviescommissie heeft gekozen voor het plaatsen van billboards in de omgeving van supermarkten in Nordrhein-Westfahlen. De billboards communiceren de boodschap dat champignons de maaltijd extra sma­kelijk maken en dat het een veelzijdig produkt is.

Beeld en tekst komen terug op de fol­der d ie de consument in de winkel vindt. De folder bevat naast receptuur ook produktinformatie. Champignon wordt in de folder neergezet als veel­zijd ig en calorie-arm produkt. De con­sument kan verder middels een ant­woordcoupon in de folder meedingen naar een champignonsnijder.

Voor de winkelier heeft het CBT een folder ontwikkeld die uitleg geeft over de campagne en waarmee hij w inkelmateriaal kan bestellen. Met een aantal winkelbedrijven hebben de accountmanagers afspraken gemaakt om in november verkoopondersteu­nende acties te doen.

Vaktijdschriften

In vaktijdschriften in Nederland, En­geland en Duitsland verschijnen de komende periode artikelen over de Hollandse paddestoel in het alge-

...... c:h:ltl1pignons "'dtltl(.'c,_-f\ l'll /t)ÎI 1/!Jtlt/I(Stl("//)rJJ( .

------------~~~~------------------- ~

Gewoon honger? Of moet het ook smaken?

meen en de champignon in het bij­zonder. In die artikelen vindt de lezer behalve informatie over de campagne in Duitsland en de promotionele acti­viteiten in Nederland ook informatie over teelt, afzet en export.

Nederland

Jaarlij ks daagt het CBT in samenwer­king met de Vakopleiding Horeca Til­burg professionele koks uit nieuwe re­ceptuur te ontwikkelen voor champig­nons.

Deze wedstrijd heeft inmiddels lande­lijke bekendheid verworven onder de naam "zilveren champignon". De jury van deze wedstrijd waardeert ver­nieuwing en creativiteit hoog. Deze wedstrijd heeft een positieve uitstra­ling voor het produkt.

Nieuw dit jaar is de receptenwedstrijd voor de consument. De winnaar of winnares van deze wedstrijd wordt op 31 oktober aanstaande gekozen. Van beide wedstrijden maakt Omroep Brabant een reportage. Deze is te be­luisteren op 1 november aanstaande, de dag dat de topkoks met elkaar de strijd aanbinden voor de "zilveren champignon".

384 DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

Lijst van publikalias

De afgelopen jaren zijn diverse publikaties op het gebied van de champignonteelt verschenen. In onderstaand overzicht staan de nog verkrijgbare publikaties vermeld.

1 a. De t eelt van champignons Inhoud Handboek voor de teelt van champignons in Nederland Aantal pagina's 525 Jaar 1987 Uitgave CNC BA Kosten f 104,- incl. portokosten binnen Nederland f 125,- incl. portokosten buiten Nederland

Overmaken op banknummer 12.36.32.307 t.n.v. Rabobank Horst t.g.v. Bestuursfonds CCO o.v.v. "Nedboek "

1 b. The cultivat ion of Mushrooms Inhoud Handbock for the cultivation of mushrooms in the Netherlands Aantal pagina's 515 Jaar 1988 Uitgave Darlington Mushroom Laboratories Ltd. Kosten f 190,- (incl. postage costs). Payment can be done by sending a check or International

Money Order on account number 12.36.32.307 at the Rabobank Maashorst made out in the name of Bestuursfonds CCO.

2. Kwantitatieve Informatie voor de Champignonteelt Inhoud Algemene gegevens over de bedrijfstak, prijzen van champignons, kosten van

Aantal pagina's Jaar Uitgave Kosten

produktiemiddelen, investeringen, overheidsregelingen, adressen, arbeidsbehoefte en saldobegrot ingen. 100 1993 IKC-AT Afdeling Champignonteelt f 25,- (incl . verzendkosten). Te verkrijgen door overmaken op giro 431939 t.n.v. Ministerie LNV/ IKC-L o.v.v. KWIN 93 f 36,- voor buitenland

3. Voorkomen en bestrijden van ziekten en plagen in d e t eelt van eetbare paddestoelen Inhoud Het geven van richtlijnen over het voorkomen en bestrijden van ziekten

Aantal pagina's Jaar Uitgave Kosten

en plagen in de teelt van eetbare paddestoelen. 44 1993 IKC-AT Afdeling Champignonteelt f 15,- (incl. verzendkosten). Te verkrijgen door overmaken op giro 431939 t .n.v. Ministerie LNV/ IKC-L o.v.v. "Voorkomen 1993". Voor bestelling vanuit het buitenland bedraagt de prijs f 26,-

4. Champignons w ereldwijd Inhoud Economisch statistische gegevens over de champignonteelt in diverse landen Aantal pagina's 170 Jaar 1992 Uitgave IKC-AT Afdeling Champignonteelt Kosten f 30,-- (incl. BTW en verzendkosten).

5. Koeling zonder CFK Inhoud Aantal pagina's Jaar Uitgave Kosten

Te verkrijgen door overmaken op giro 431939 t.n.v. Ministerie LNV/IKC-L o.v.v. titel. f 43,50 voor buitenland.

Gevolgen CFK-besluit voor het gebruik van koelinstallaties in de agrarische sector 16 1994 IKC-AT Afdeling Milieu, Kwaliteit en Tochnisk f 7,50 (incl. BTW en verzendkosten). Te verkrijgen door overmaken op giro 1690875 o.v.v. IKC-MKT 18.

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

6. De belangrijkste ziekten en plagen in de champignonteelt in woord en beeld Inhoud Een bijdrage in het herkennen van de belangrijkste ziekten en plagen in de champignonteelt Aantal pagina's 20 Jaar 1995 Uitgave IK C-L Afdeling Champignonteelt Kosten f 20,- (incl. BTW en verzendkosten).

Te verkrijgen door overmaken op giro 431939 t.n.v. Ministerie LNVIIKC-L o.v.v. "Beeld 95". Voor bestelling vanuit het buitenland bedraagt de prijs f 35,-

7. Klimaatbegrippenlijst voor de Champig nonteelt Inhoud Gestandaardiseerde naamgeving voor klimaatregeling, standaard eenheden,

Aantal pagina's Jaar Uitgave Kosten

standaard fase-indeling en advies voor meetplaatsen en meetmethoden. 60 1990 Proefstation voor de Champignoncultuur f 25,- (incl. BTW en verzendkosten) Overmaken op bankrekening 12.36.03.692 ten name van Proefstation voor de Champignoncultuur o.v.v." Klibegri 90" . (Gratis voor telers).

8. A lgemene Informatie over de Champignonteelt Inhoud Ontwikkeling van de teelt, korte beschrijving van de teelt en een voorbeeld

Aantal pagina's Jaar Uitgave Kosten

voor bedrijfsopzet. 23 1992 DLV f15,- (incl. verzendkosten) Telefonisch te bestellen bij DLV-team Paddestoelenteelt Horst 077-3986191.

9. A lgemene Informatie over de Oesterzwamteelt Inhoud Ontwikkeling van de teelt, korte beschrijving van de teelt en een voorbeeld

Aantal pagina's Jaar Uitgave Kosten

voor bedrijfsopzet. Tevens adressenlijst. 12 1992 DLV f 15,- (incl. verzendkosten). Telefonisch te bestellen bij DLV-team Paddestoelenteelt Horst 077-3986191.

10. Ekologische champignonteelt Inhoud Ekologische teeltwijze van champignons Aantal pagina's 28 Jaar 1993 Uitgave DLV Kosten f 15,- (incl. verzendkosten).

Telefonisch te bestellen bij DLV-team Paddestoelenteelt Horst 077-3986191.

11. Algemene informatie kastanjechampignonteelt Inhoud Informatie over de kastanjechampignonteelt Aantal pagina's 18 Jaar 1994 Uitgave DLV Kosten f 15,- (incl. verzendkosten).

Telefonisch te bestellen bij DLV-team Paddestoelenteelt Horst 077-3986191.

12. Energiebesparing in de champignonteelt Inhoud Vergelijkend onderzoek van alle verwarmings- en koeltechnieken om te komen

tot een zo groot mogelijke besparing op het energieverbruik Aantal pagina's 167 Jaar 1994 Uitgave Dalsem-Veciap BV Kosten f 50,- (incl. verzendkosten).

Telefonisch te bestellen bij Dalsem-Veciap BV Horst 077-3985589.

385

386

Belangrijke adressen

COÖPERATIEVE NEDERLANDSE CHAMPIGNONKWEKERSVERENIGING

Driekronenstraat 6, Milsbeek Postbus 13, 6590 AA Gennep Telefoon 0485-516541 Telefax 0485 - 517823

Voorzitter: J.A.E. Pijnenborg

Directeur: ir. F.H. Rats

Beleidsmedewerker: ir. A.M.J. van der Steen

Hoofd ledendienst: ing. F. Horlings privé 0493 - 316948

Verkoop binnendienst en PR: ing. A.G.T. Kuijpers

Bedrijfsbegeleiding: ing. J. Ebben privé 0478-631214 ing. R. Maas, privé 077- 3074876 ing. P. Vervoort privé 077 - 464157 4

Milieuconsulent: ir. R.E. Walinga

INNOVATIE- EN PRAKTIJKCENTRUM PLANTAARDIGE PRODUKTIE EN LEVENS­MIDDELENTECHNOLOGIE

Centrum voor champignonteelt­onderwijs

Westerholtstraat 2, 5961 BJ Horst Telefoon 077 - 3984555 Telefax 077 - 3984160

Directeur: ir. A.A. van Nieuwenhuijzen

Adj. directeur: ing. G. van Megen-Boekestijn

STICHTING PROEFSTATION VOOR DE CHAMPIGNONCULTUUR

Peelheideweg 1 5966 PJ America Postbus 6042, 5960 AA Horst Telefoon 077 - 4647575 Telefax 077- 4641567

Directeur: prof. dr. L.J.L.D. van Griensven

Adj. directeur: dr. F.P. Geels

VOORLICHTING:

INFORMATIE EN KENNIS CENTRUM LANDBOUW

Afdeling Champignonteelt

Peelheideweg 1, America Postbus 6042, 5960 AA Horst Telefoon 077 - 4647558 Telefax 077 - 4641567

Bedrijfsdeskundige: ing. J. van de Geijn

DLV

Team Paddestoelenteelt

Spoorweg 10 Postbus 6207, 5960 AE Horst Telefoon 077- 3986191 Telefax 077 - 3986682

Teamleider: ing. C. Hermans

Bedrijfsdeskundigen: ing. H. Breukers J. van Gils ing. A. van Haperen ing. J. Hilkens ing. D. van Laarhoven ing. F. Sebregts

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9) -----

SEV VAN DE NCB TUINBOUW

Spoorlaan 350, 5038 CC Tilburg Telefoon 013- 5836290

VERENIGING VAN TUNNELBEDRIJVEN IN DE PADDESTOELENTEELT VTP

Crixhoek 8, 6039 RR Stramproy Telefoon 0418- 633911

PARTICULIERE VOORLICHTINGSBUREAUS:

Advies en Bemiddelingsburo Seubring Westerholtstraat 6, 5961 BJ Horst Telefoon 077- 3983117 Telefax 077 - 3986291

BROEDFIRMA'S:

Amycel BV Sleestraat 14 6014 CA lttervoort Telefoon 0475- 566225 Telefax 0475 - 566385

Euro-Semy Sterckx-Holland BV Kachtemsestraat 330 B-8800 Roeselare Telefoon: 0032/51 22 33 34 Telefax : 0032/51 22 97 71

Le Lion Import Zeddam BV Industriestraat 4 7041 GD 's-Heerenberg Telefoon 0314- 661826 Telefax 0314 - 662276

Sylvan BV Venrayseweg 132a 5961 NT Horst Telefoon 077 - 3982727 Telefax 077- 3981455

DE CHAMPIGNONCULTUUR 1995, 39(9)

TOELEVERINGSBEDRIJVEN

voor primaire grondstoffen:

CNC-bedrijven Driekronenstraat 6, Milsbeek Postbus 13, 6590 AA Gennep Telefoon 0485- 516541 Telefax 0485- 517823

Euroveen BV Californ ischeweg 1 Ob 5971 NV Grubbenvorst Postbus 8551, 5970 AB Grubbenvorst Telefoon 077 - 3669393 Telefax 077-3661313

Gebr. Theeuwen Mestfermenteerbedrijf BV Veerweg 11, 5863 AR Blitterswijck Telefoon 0478 - 538181 Telefax 0478 - 532147

Thilot-• Engineering • Kompos1meng-installaties • Kompostkeennachines • Tunnelvulmachines/Tunnellieren • Kompost-transportwagens • Dekaarde-transportwagens • Kompost blokkenpersen • Doseerapparaten voor

kompost/dekaarde • Transportbanden • Broedstrooi-apparaten • Kopvulmachines • Trekmachines • Stellingen • Pluklorries • Leeghaalmachines • Zakkenvulmachines • Kweeknetten en

Tunnelnetten • Opruw/Egaliseennachines

Nooyen Dekaarde BV Geijsterseweg 12b 5861 BL Wanssum Telefoon 0478 - 532244 Telefax 0478 - 532246

VEILINGEN:

CHAMPIGNON BEMIDDELINGSBUREAU HOLLAND BV

Postbus 121, 5300 AC Zaltbommel Telefoon 0418 - 579220 Telefax 0418 - 579406 Directeur: R. Schouten

COÖPERATIEVE TUINBOUWVEILING "ZALTBOMMEL EN OMSTREKEN" BA

Postbus 7, 5300 AA Zaltbommel Telefoon 0418 - 579911 Telefax 0418 - 579213 Contactpersoon: P. van Osch

387

RBT COÖPERATIEVE TUINBOUWVEILING

Postbus 3344, 4800 DH Breda Telefoon 076- 5288000 Contactpersoon: H. van Dijk

VEILING VELDHOVEN

Postbus 45, 5500 AA Veldhoven Telefoon: 040 - 2585911 Telefax: 040- 2585907 Contactpersoon: P. van Hapert

VEILING ZON

Horsterweg 8, 5971 NE Grubbenvorst Afdeling Paddestoelen: L. de Vlieger Telefoon 077 - 3239999 Telefax 077 - 3239719

VON-COÖPERATIEVE TUINBOUWVEILING

Postbus 40, 6680 AA Bemmel Telefoon: 026 -3261911 Telefax: 026 - 3256995 Contactpersoon: M. Arts

Thilot Holland B.V. Machinefabriek'--------------'

Hoofdstraat 11-17 5973 NO Lotturn/Hoiland Telefoon 04763-1n4 Telefax 04763-2648 Telex 36493TCZ NL

"LE LION"

UW VERTROUWEN WAARD ..

__:_-----Sinds 40 jaar TRADITIONEEL VA KMANSCHAI' voor een uiterst nauwkeurige produktie van constant broed.

*Grote hybnde ras-.en Le Lion Xl en X4. zowel voor hand· ;~Is mechani>che oogst *Tussen hybride ra\\en Le Lion X20 en X25, ,·oor mechanische oog't 'an een betere kwaliteit

* Bruine rassen Le Lion C9 en C33, MC\'Îge vaste vruchtlichamen 'oor de verse markt Steriel CAC' ing broed C.M.S. \'OOr alle rassen be-.chikbaar

Deskundige teeltbegeleiding en bedrijfsbezoek

"LE LION" H.J.M. HOLLANDER B.V. Bestelkuntoor: lndustricstraat4. 7041 GD 's Heerenbe~g Tel. (08346) 61826/63018

Voor Zuid-Nederland en Belgisch Limb.: W. Joosten (077) 662753 Voor Belgie: Honiplan. Roeselaere (051) 229000

Tecluü,ch dirc;:ctc;:ur: J.A. Janssen (Bereikbaar van 8.00 tol 8.30u) 04763 - ~:!32 Teehbegclc•ding: H. \.d. Einde <Bereikbaar van 8.00 tol 8.30u) 04932- 960-l