Hyp

ogly

käm

ie-T

rain

ing

bei K

inde

rn u

nd

Juge

ndlic

hen

Dip

l. Ps

ych.

Bél

a B

artu

sFa

chps

ycho

loge

Dia

bete

s (D

DG

)

Klin

isch

e D

iabe

tolo

gie

MU

C´1

3

Das

Pro

blem

Klin

isch

e D

iabe

tolo

gie

MU

C´1

3

2040

Schw

ere

Hyp

os -

Alte

rFr

emdh

ilfe

/K

oma

/ Kra

mpf

/ 100 Pat.-Jahre

p <

0.01

n =

10 0

32

< 5

J.5-

10 J

.10

-15

J.15

-20

J.0

DPV-Wiss

08-00

Hypos

Alte

rsgr

uppe

(488

)(2

139)

(366

2)(3

743)

Klin

isch

e D

iabe

tolo

gie

MU

C´1

3

ro 100 Pat.-Jahre15202530

Schw

ere

Unt

erzu

cker

unge

n

9596

9798

99 0

0 0

1 0

2 0

3 0

4 0

5

Ereignisse p

0510

QS-

DPV

-Dat

en d

es B

ehan

dlun

gsja

hres

Frem

dhilf

e od

erB

ewuß

tlosi

gkei

t ode

rK

ram

pfan

fall

03/0

6, P

ädia

trie

Klin

isch

e D

iabe

tolo

gie

MU

C´1

3

Hyp

ogly

käm

ie-“

Trai

ning

“ m

it ju

ngen

K

inde

rn

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Am

bes

ten

lern

en K

inde

r...

... Ko

gniti

v..

. Em

otio

nal

... pr

aktis

ch

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Kin

dger

echt

e M

otiv

atio

n w

ird d

urch

sp

iele

risch

-übe

nde

Elem

ente

erz

eugt

DDG-Kurs 2010

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Hyp

ogly

käm

ie-L

erns

piel

für j

ünge

re K

inde

r

•B

ildha

ft, a

nspr

eche

ndes

Mat

eria

l, da

s an

die

spie

leris

che

Erfa

hrun

gsw

elt d

es K

inde

s ank

nüpf

t•

Ver

einf

acht

e, a

uf d

as k

onkr

ete

Hyp

ogly

käm

ie-

gesc

hehe

n re

duzi

erte

Dar

stel

lung

en•

Bild

erge

schi

chte

n la

ssen

Kin

der s

ich

selb

st in

den

de

gesc

ce

sse

des

cse

bsde

Han

dlun

gen

wie

dere

rken

nen

•B

ilder

folg

e, d

ie e

ine

vers

tänd

liche

Ver

halte

nske

tte

aufz

eigt

und

sich

wie

derh

olen

d ei

nprä

gt•

Spas

s und

Wet

tbew

erb

im S

piel

als

Mot

ivat

ion

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Trai

ning

spha

se E

ltern

•2

Elte

rnab

ende

zur

Hyp

ogly

käm

ie (

2x2

Stun

den)

•B

eson

derh

eite

n de

r Hyp

ogly

käm

ie b

ei ju

ngen

Kin

dern

•Ei

nfüh

rung

in d

as L

erns

piel

und

Vor

bere

itung

auf

das

i

Elt

Ki

dT

ii

gem

eins

ame

Elte

rn-K

ind-

Trai

ning

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Trai

ning

spha

se K

inde

r

•A

mbu

lant

es 1

-Tag

estra

inin

g m

it K

inde

rn u

nd

Elte

rn

•K

inde

r spi

elte

n in

3-e

r Gru

ppen

zun

ächs

t ohn

e-da

nn m

it de

n El

tern

das

Hyp

o-Tr

aini

ngss

piel

All

Si

ldh

äd

dh

Mit

bit

•A

lle S

piel

durc

hgän

ge w

urde

n du

rch

Mita

rbei

ter

betre

ut u

nd m

oder

iert.

Es f

ande

n W

ettb

ewer

be

stat

t•

Abs

chlie

ßend

bes

chrie

b je

des K

ind

eine

H

ypog

lykä

mie

-Situ

atio

n m

it H

ilfe

der

Bild

erka

rten

•Je

des K

ind

nahm

ein

Hyp

o-Sp

iel m

it na

ch H

ause

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Erg

ebni

sse

(Bar

tus,

Hol

l et

al.

2001

)

•In

sges

amt 4

246

BG

Mes

sung

en a

usge

wer

tet

•4.

3 M

essu

ngen

pro

Kin

d / 2

4 h

•M

ittle

re B

G v

or T

rain

ing:

147

mg/

dlM

ittl

BG

hT

ii

152

/dl(

)•

Mitt

lere

BG

nac

h Tr

aini

ng:

152

mg/

dl (n

.s.)

•H

bA1c

vor

Tra

inin

g:

7.4±

1.6%

•

HbA

1c n

ach

Trai

ning

:

7.3

±1.7

% (n

.s)•

Insu

lindo

sis v

or T

rain

ing

0.66

±0.1

3 IE

•In

sulin

dosi

s nac

h Tr

aini

ng:

0.7

4±0.

15 IE

(n.s.

)

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

406080

eil in %

vor I

nter

vent

ion

nach

Inte

rven

tion

Verte

ilung

der

BG-

Mes

swer

te

n =

4246

Ein

zelw

erte

n.s.

DDG-Kurs 2010

020Ante

Blut

gluk

ose,

mg/

dL

BG e

rnie

drig

t<

50 m

g/dl

Ziel

bere

ich

50 -

199

mg/

dlBG

erh

öht

>= 2

00 m

g/dl

p <

0.01

n.s.

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Zusa

mm

enfa

ssun

g de

r Erg

ebni

sse

•K

eine

sign

ifika

nte

Ver

ände

rung

der

mitt

lere

n B

G-

Wer

te n

ach

der T

rain

ings

woc

he

•K

eine

Ver

ände

rung

der

Sto

ffw

echs

ella

ge u

nd d

er

Insu

lindo

sen

nach

derT

rain

ings

woc

heIn

sulin

dose

n na

ch d

er T

rain

ings

woc

he

•K

eine

sign

ifika

nte

Zuna

hme

von

erhö

hten

BG

-W

erte

n (>

200

mg/

dl) n

ach

der T

rain

ings

woc

he•

Deu

tlich

e Ab

nahm

e vo

n ni

edri

gen

BG-W

erte

n (<

50 m

g/dl

) nac

h de

r Tra

inin

gsw

oche

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Übu

ng

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Mot

ivat

ion

DDG-Kurs 2010

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Bel

ohnu

ngsb

eisp

iel M

otiv

atio

n

intri

nsis

ch v

s. ex

trins

isch

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Was

mot

ivie

rt un

s ber

uflic

h?

Bel

ohnu

ng (z

.B.)

Bes

trafu

ng (z

.B.)

Ber

uflic

her

Auf

stie

ghö

here

s Geh

alt

Pres

tige

Neu

gier

de

Inte

ress

eSt

rebe

n na

ch

Kom

pete

nz

ill

Zure

cht-

wei

sung

dur

ch

Che

fFu

rcht

, Job

au

fgru

nd

Selb

stvo

rwur

fEn

ttäus

chun

gEi

gene

n A

nspr

üche

n W

ille

zur

Erre

ichu

ng

selb

stge

setz

ter

Ziel

e

aufg

rund

m

ange

lnde

r Q

ualif

ikat

ion

zu v

erlie

ren

pni

cht g

enüg

en

extr

insi

sche

M

otiv

ein

trin

sisc

he

Mot

ive

extr

insi

sche

M

otiv

ein

trin

sisc

he

Mot

ive

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Kan

n et

was

5-7

jähr

ige

Kin

der m

otiv

iere

n au

f ihr

e H

ypog

lykä

mie

-Sym

ptom

e zu

ach

ten?

Bel

ohnu

ng (z

.B.)

Bes

trafu

ng (z

.B.)

?

?

?

?

extr

insi

sche

M

otiv

ein

trin

sisc

he

Mot

ive

extr

insi

sche

M

otiv

ein

trin

sisc

he

Mot

ive

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Bel

ohnu

ng (z

.B.)

Bes

trafu

ng (z

.B.)

?

?

?

Kan

n et

was

9-1

2 jä

hrig

e K

inde

r mot

ivie

ren

auf i

hre

Hyp

ogly

käm

ie-S

ympt

ome

zu a

chte

n?

?

extr

insi

sche

M

otiv

ein

trin

sisc

he

Mot

ive

extr

insi

sche

M

otiv

ein

trin

sisc

he

Mot

ive

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Bel

ohnu

ng (z

.B.)

Bes

trafu

ng (z

.B.)

?

?

?

Kan

n et

was

übe

r 12

jähr

ige

Kin

der m

otiv

iere

n au

f ih

re H

ypog

lykä

mie

-Sym

ptom

e zu

ach

ten?

?

extr

insi

sche

M

otiv

ein

trin

sisc

he

Mot

ive

extr

insi

sche

M

otiv

ein

trin

sisc

he

Mot

ive

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

„Ein

e U

nter

zuck

erun

g is

t, d

aß w

enn

man

zu

weni

g Bl

utzu

cker

hat

. D

ann

fühl

t m

an s

ich

schl

app

und

wenn

man

da

nnni

chts

ißt

dann

fällt

man

nach

und

Def

initi

on d

er H

ypog

lykä

mie

(Kai

, 9 Ja

hre

alt)

dann

nic

hts

ißt,

dan

n fä

llt m

an n

ach

und

nach

um

. D

ann

muß

der

Kra

nken

wage

n ko

mm

en u

nd

ihn

ins

Kom

a le

gen.

“

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Wen

ig T

heor

ie

Prak

tisch

e In

fos

Erfa

hrun

gsbe

zug

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Sym

ptom

e si

ndSi

gnal

e

Sign

ale

sage

n et

was

Erfa

hrun

gsbe

zug

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Han

dlun

g ba

hnen

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Sozi

ale

Kom

pete

nz

Prak

tisch

e Tip

ps

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Hyp

o-Ve

rmei

dung

hatV

orra

ngha

t Vor

rang

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Hyp

ogly

käm

ie a

ls P

roze

ss b

egre

ifen

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Vora

ussc

haue

nd

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Sich

erhe

it

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13K

linis

che D

iabe

tolo

gie

MU

C´13

Hyp

ogly

käm

ie-O

bach

t in

beso

nder

en S

ituat

ione

n

K

örpe

rlich

e A

ktiv

ität m

it er

höht

em E

nerg

iebe

darf

A

ufen

thal

t / Ü

bern

acht

ung

auße

r Hau

s

Sp

onta

nerW

echs

elvo

mTa

gesa

blau

fund

Um

gebu

ng

Spon

tane

r Wec

hsel

vom

Tag

esab

lauf

und

Um

gebu

ng

St

arke

Aus

senr

eize

/ A

ufm

erks

amke

itsab

lenk

ung

Le

istu

ngs-

und

Stre

sssi

tuat

ione

n

Su

bsta

nzab

häng

ige

Blu

tzuc

kerv

aria

tione

n

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13K

linis

che D

iabe

tolo

gie

MU

C´13

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Psyc

holo

gisc

he A

spek

te d

er G

egen

regu

latio

n

Verh

alte

nR

eakt

ion

Glu

kose

Glu

kose

Erke

nnun

g Id

entif

ikat

ion

Mot

ivat

ion

Situ

atio

n Auf

mer

ksam

keit

Glu

kago

nEp

inep

hrin

eC

ortis

olSy

mpt

ome

Emot

ion

BB

09

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Hyp

ogly

käm

ie-S

ympt

ome

•A

uton

ome

Schw

itzen

Blä

sse

Her

zklo

pfen

Zitte

rn

•N

euro

glyc

open

isch

eM

üdig

keit

Schw

inde

lIr

ritie

rbar

Kon

zent

ratio

ns-

prob

lem

eV

erha

ltens

-au

ffäl

lig

•U

nspe

zifis

che

Übe

lkei

tK

opfs

chm

erze

nA

bdom

inel

leSc

hmer

zen

Trau

rigke

itau

ffäl

ligV

ersc

hwom

men

sehe

nSp

rach

eun

deut

lich

Parä

sthe

sien

Kon

fus

Com

aK

ram

pf

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Je n

iedr

iger

die

HbA

1c-W

erte

, um

so

nied

riger

der

BZ

bei a

uton

omen

Rea

ktio

n

A R

oss,

RE

War

ren,

CJH

Kel

nar B

M F

rier A

rchi

ves o

f Dis

ease

in C

hild

hood

200

5;90

:190

-194

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Sym

ptom

-Man

agem

ent

•R

egel

mäß

iges

Sym

ptom

-Upd

ate

im D

iabe

tesv

erla

uf•

Im E

ntw

ickl

ungs

verla

uf (W

achs

tum

, En

twic

klun

gsph

asen

)g

p)

•N

ach

Ther

apie

ände

rung

•N

ach

schw

erer

Hyp

ogly

käm

ie•

Bei

Änd

erun

gen

der L

eben

sum

stän

de (U

mzu

g,

Schu

lwec

hsel

, fam

iliär

e V

erän

deru

ngen

)•

Nac

h tra

umat

isch

en E

reig

niss

en

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Sam

mel

n

DDG-Kurs 2010

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

•K

unde

stel

lt si

ch n

orm

al

gekl

eide

t mitt

en in

das

ru

nde

Gla

shäu

sche

n un

d w

arte

t kur

z, b

is e

in

Scan

ner d

en K

örpe

r ab

geta

stet

hat

Kör

pers

cann

er fi

ndet

di

e ri

chtig

e G

röße

abge

tast

et h

at.

•D

ann

druc

kt e

in

Com

pute

r Grö

ße u

nd

Mod

ell-v

orsc

hläg

e au

s. N

ur u

mzi

ehen

mus

s man

si

ch n

och

selb

st.

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Bes

prec

hen

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Pube

rtäts

-Sta

dien

und

Hyp

ogly

käm

ie-

Geg

enre

gula

tion

•V

ergl

eich

von

phy

siol

ogis

chen

und

aut

onom

en

Rea

ktio

nen

auf a

kute

Hyp

ogly

käm

ie in

un

ters

chie

dlic

hen

Pube

rtäts-

Stad

ien

A R

oss,

RE

War

ren,

CJH

Kel

nar B

M F

rier

Arc

hive

s of D

isea

se in

Chi

ldho

od 2

005;

90:1

90-1

94

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Prep

uber

tär n

= 8

Mitp

uber

tärän

ä=ä7

Post

pube

rtärän

ä=ä1

2

män

nl:äw

eibl

.4:

43:

45:

7

Alte

rä(Ja

hre)

10.4

ä(9.0

–13.

6)13

.4ä(1

0.5–

14.8

)14

.3ä(1

2.9–

16.6

)

Dia

bete

s-D

auer

ä(Jah

re)

4.5ä

(2.0

–7.0

)5.

5ä(2

.0–1

1.0)

5.3ä

(3.0

–12.

0)

Gew

icht

ä(kg)

41ä(2

752

)47

ä(42

61)

67ä(5

474

)

Stic

hpro

be

Gew

icht

ä(kg)

41ä(2

7–52

)47

ä(42–

61)

67ä(5

4–74

)

BM

Iä(kg

/m2 )

18.9

ä(17.

2–22

.6)

19.7

ä(16.

2–22

.1)

23.4

ä(19.

6–29

.9)

HbA

1c(%

)8.

3ä(6

.2–1

0.0)

8.5ä

(5.6

–10.

3)8.

7ä(6

.0–1

0.0)

Klin

isch

eäDia

beto

logi

eääM

UC´

13

Erge

bnis

se

•B

egin

näau

tono

mer

äRea

ktio

nenä

vonä

pre-

pube

rtäre

näbe

iä36ä

mg/

dläu

ndäv

onäm

itpub

ertä

renä

Kin

dern

äbei

ä45

ämg/

dl.ä

•Po

st-p

uber

täre

äKin

deräw

aren

äinäih

renä

Rea

ktio

nenä

wie

deräw

ieäd

ieäP

re-p

uber

täre

n.ä

•Sc

hwitz

enäa

lsäS

ympt

omäk

onnt

eänu

räinä

deräp

ost-

pube

rtäre

näG

rupp

eäde

utlic

häna

chge

wie

senä

wer

den.

Klin

isch

eäDia

beto

logi

eääM

UC´

13

Fazi

t

•A

kute

äRea

ktio

nenä

aufäH

ypog

lykä

mie

näk

nnen

äsi

chää

nder

n,äw

ähre

ndäe

inäK

indä

dieä

äPub

ertä

tädu

rchl

ebt:ä

Pre-

bisäP

ostp

uber

tät:ä

10.ä–

16.äL

eben

sjah

rp

j

•K

inde

räinä

deräM

it-Pu

bertä

täsch

eine

näse

nsib

leräa

ufä

Hyp

ogly

käm

ienä

zuäre

agie

renä

alsäd

ieäa

nder

enä

Kin

der.

•D

ieäm

eist

enäK

inde

rä(au

ßeräP

ostp

uber

tät)ä

reag

ierte

näni

chtäm

itäSc

hwitz

enäa

ufääH

ypog

lykä

mie

Klin

isch

eäDia

beto

logi

eääM

UC´

13

Um

gang

mit

Dia

bete

s-un

d H

ypog

lykä

mie

•S

elbs

tänd

iges

Dia

bete

sman

agem

ent (

BZ-

Mes

sung

, Ins

ulin

gabe

& D

osis

anpa

ssun

g,

Ern

ähru

ngsr

egel

n, S

iche

rhei

t) g

elin

gt n

ur c

a.

45%

der

Pat

ient

en w

ähre

nd d

er P

uber

tät

•G

erin

geM

itwirk

ung

und

ungü

nstig

e•

Ger

inge

Mitw

irkun

g un

d un

güns

tige

Gew

ohnh

eite

n be

i der

Dia

bete

sbeh

andl

ung

in

der P

uber

tät s

etze

n si

ch o

ft im

jung

en

Erw

achs

enen

alte

r for

t. M

Kov

acs

et a

l. 1

997,

RJ

Iann

otti

1993

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Schl

echt

es D

iabe

tesm

anag

emen

t, so

zial

e Ä

ngst

lichk

eit u

nd H

ypog

lykä

mie

-Ang

st b

ei

Juge

ndlic

hen

und

Ado

lesz

ente

n m

it Ty

p-1-

Dia

bete

s*

Hyp

ogly

käm

ie-A

ngst

r=.4

5 p<

.01

r=-.3

8 p<

.05

* D

i Bat

tista

et a

l. 20

09

Verm

ehrte

sozi

ale

Äng

stlic

hkei

tA

bneh

men

deIn

sulin

gabe

r=-.3

9 p<

.05

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Hyp

ogly

käm

ie-A

ngst

von

Elte

rn u

nd

Juge

ndlic

hen

habe

n un

ters

chie

dlic

he U

rsac

hen

•Ju

gend

liche

zei

gten

höh

ere

Hyp

ogly

käm

ie-Ä

ngst

e w

enn

ihre

allg

emei

ne Ä

ngst

lichk

eit (

Pers

önlic

hkei

t) er

höht

war

und

schw

ere

Hyp

ogly

käm

ien

in d

er

Ver

gang

enhe

it au

ftrat

en•

Bei

Elte

rn h

ing

das A

usm

aß ih

rer H

ypog

lykä

mie

-A

ngst

alle

in v

on ih

rer Ü

berz

eugu

ng a

b, o

b ih

r Kin

d au

srei

chen

d Tr

aube

nzuc

ker b

zw. s

chne

ll w

irken

de

Koh

lenh

ydra

te b

ei si

ch tr

ägt

Gon

der-F

rede

rick

et a

l. Pe

diat

ric D

iabe

tes 2

006

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13K

linis

che D

iabe

tolo

gie

MU

C´13

Situ

atio

n: D

u si

tzt i

m K

ino.

Plö

tzlic

h w

ird D

ir sc

hwin

delig

un

d D

u m

erks

t, da

ss D

u B

lutz

ucke

r mes

sen

sollt

est

Ich

denk

e: S

o ei

n M

ist,

war

umm

uss m

ir da

s ger

ade

jetz

t pas

sier

en?

Die

and

eren

wer

den

best

imm

t blö

d gu

cken

, wen

n ic

h je

tzt B

Z m

esse

Ich

denk

e: Ic

h w

erde

jetz

t mal

wie

der

BZ

mes

sen.

Vie

lleic

ht fr

agen

sich

die

ande

ren,

was

ich

da m

ache

-dan

n w

erde

ich

es e

ben

erkl

ären

Ged

anke

nebe

ne

Gef

ühls

eben

e

Ich

habe

das

Gef

ühl,

die

scha

uen

alle

ko

mis

ch. W

enn

mei

ne F

reun

de v

on

mei

nem

Dia

bete

s erf

ahre

n fin

den

sie

Das

unc

ool u

nd w

olle

n ni

chts

meh

r mir

mir

zu tu

n ha

ben.

Und

Tin

a is

t dab

ei

Ich

wer

de in

Zuk

unft

nich

t meh

rm

it de

n an

dere

n in

‘s K

ino

gehe

n.

Ich

freu

e m

ich

auf d

en F

ilm, d

en w

ir gl

eich

ans

chau

en w

erde

n.

Ich

mes

se je

tzt m

eine

n B

Z, w

enn

mic

hje

man

d vo

n de

n Fr

eund

en fr

agt,

was

ich

tue,

erk

läre

ich

es ih

nen

halt.

Dan

n se

hen

wir

uns z

usam

men

den

Film

an.

Gef

ühls

eben

e

Verh

alte

nseb

ene

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Situ

atio

n 1:

Du

bist

mit

Freu

ndin

nen

im S

chw

imm

bad.

Plö

tzlic

h sp

ürst

Du,

wie

Dei

ne F

inge

r etw

as z

itter

n. D

u m

erks

t, da

ss D

use

hr b

ald

Trau

benz

ucke

r ess

en o

der B

lutz

ucke

r mes

sen

sollt

est

Abe

r jet

zt w

olle

n al

le z

ur g

ross

en R

utsc

he...

..G

edan

kene

bene

Gef

ühls

eben

eG

efüh

lseb

ene

Verh

alte

nseb

ene

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Ged

anke

nebe

ne

Gef

ühls

eben

e

Situ

atio

n:2.

Nac

h de

r Sch

ule

hast

Du

scho

n ge

bolt

und

wol

ltest

ess

en.

Abe

r alle

geh

en z

ur n

euen

Dön

erbu

de: 5

0% fü

r Sch

üler

. Noc

h 15

Min

.Sc

haffs

t Du

das,

hast

kei

n TZ

. D

u w

eißt

, das

Du

was

mac

hen

sollt

est.

Gef

ühls

eben

e

Verh

alte

nseb

ene

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Ged

anke

nebe

ne

Gef

ühls

eben

e

Situ

atio

n: 3

. Die

2.H

albz

eit.

Noc

h 10

Min

uten

. Ihr

führ

t 3:1

. Da

mer

kst

Du,

das

imm

er ö

fter S

tern

e vo

r Dei

nen

aufb

litze

n. E

igen

tlich

müs

stes

tD

u D

ich

sehr

bal

d au

swec

hsel

n la

ssen

und

vom

O-S

aft t

rinke

n.

Gef

ühls

eben

e

Verh

alte

nseb

ene

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Selb

stw

ahrn

ehm

ung

ist..

.

•W

isse

n, w

as w

ir im

Aug

enbl

ick

empf

inde

n, u

nd

dies

e Ei

ndrü

cke

in u

nser

e En

tsch

eidu

ngen

ei

nbez

iehe

n •

eine

mög

lichs

t rea

listis

che

Eins

chät

zung

uns

eres

ge

genw

ärtig

en Z

usta

ndes

und

uns

erer

m

omen

tane

n Fä

higk

eite

n (N

ach

D. G

olem

an)

BB

K

linis

che D

iabe

tolo

gie

MU

C´13

90 80 70 60

Subt

ile

neur

olog

isch

eSy

mpt

ome

Geg

enre

gula

tion

Adr

ener

ge

Sym

ptom

e

Selb

stbe

obac

htun

g u.

Selb

stko

ntro

lle: N

orm

al

Selb

stbe

obac

htun

g u.

Sel

bstk

ontro

lle: L

abil

Selb

stbe

obac

htun

gu

Selb

stko

ntro

lle:U

nkrit

isch

Dyn

amik

des

Blu

tzuc

kera

bfal

ls

50 40 30 20 10 BZ

in

mg/

dl

Sym

ptom

e

Neu

rogl

ykop

enie

Leth

argi

e

Kom

a/K

onvu

lsio

n

Selb

stbe

obac

htun

g u.

Sel

bstk

ontro

lle: U

nkrit

isch

Selb

stbe

obac

htun

g u.

Sel

bstk

ontro

lle: D

efiz

itär

Selb

stbe

obac

htun

g u.

Sel

bstk

ontro

lle: N

icht

mög

lich

Nac

h G

eric

h, JE

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

BB

K

linis

che D

iabe

tolo

gie

MU

C´13

Met

hode

n de

s Hyp

ogly

käm

ie-

Wah

rneh

mun

gs-T

rain

ings

(2)

•Se

lbst

beob

acht

ung

oder

„Auf

was

soll

ich

acht

en?“

BB

K

linis

che D

iabe

tolo

gie

MU

C´13

Met

hode

n de

s Hyp

ogly

käm

ie-

Wah

rneh

mun

gs-T

rain

ings

(1)

•Se

lbst

aufm

erks

amke

it od

er

„ Se

inem

Kör

per B

each

tung

sche

nken

“

BB

K

linis

che D

iabe

tolo

gie

MU

C´13

„Ich

bin

auf

der

Hut

“

BB

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Selb

stau

fmer

ksam

keit

•Le

rnen

, spe

ziel

le p

hysi

olog

isch

e Er

regu

ngsm

uste

r und

wec

hsel

nde

Ver

ände

rung

en im

Den

ken,

Füh

len

und

Ver

halte

n al

s mög

liche

g

Hyp

ogly

käm

iesy

mpt

ome

zu d

eute

n

•Le

rnen

, das

eig

ene

Ver

halte

n un

ter

mög

liche

n H

ypog

lykä

mie

-Sym

ptom

en in

R

icht

ung

gele

rnte

r Zie

le (E

ssen

/Tes

ten

/Mel

den)

zu

steu

ern

BB

K

linis

che D

iabe

tolo

gie

MU

C´13

Ker

nbau

stei

ne fü

r Hyp

otra

inin

g

•Sy

mpt

ome

kenn

en•

Sym

ptom

e er

kenn

en•

Selb

stbe

obac

htun

gbe

grei

fen

•Se

lbst

beob

acht

ung

begr

eife

n•

Selb

stbe

obac

htun

g be

nutz

en•

Situ

atio

nen

ausm

ache

n•

Situ

atio

nen

aufp

asse

n

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Stru

ktur

und

Inte

nsio

n de

s Hyp

o-Tr

aini

ngs i

n de

r Päd

iatri

e

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Rah

men

bedi

ngun

gen

für d

asH

ypog

lykä

mie

-Wah

rneh

mun

gs-T

rain

ing

•A

lters

hom

ogen

eK

lein

grup

pe(5

-7 P

erso

nen)

•G

egen

seiti

ges

Ken

nenl

erne

n fö

rder

t die

G

rupp

endy

nam

ikW

ii

li

•Tr

aini

ng in

die

Pa

tient

ensc

hulu

ng

inte

grie

ren

•W

isse

nsve

rmitt

lung

mit

Trai

ning

und

Erf

ahru

ngs-

aust

ausc

h ko

mbi

nier

en

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Hyp

o-Tr

aini

ng fü

r Kin

der u

nd Ju

gend

liche

m

it D

iabe

tes

•H

ypo-

Trai

ning

nac

h In

itial

-bzw

. Bas

issc

hulu

ng•

Erfa

hrun

gen

im tä

glic

hen

Um

gang

mit

Dia

bete

s un

d se

iner

Beh

andl

ung,

Allt

agsp

raxi

sS

hl

ittl

Gdl

iüb

•Sc

hulu

ngen

ver

mitt

eln

Gru

ndla

genw

isse

n üb

er

Insu

linw

irkun

g, G

egen

regu

latio

n,

Geg

enm

aßna

hmen

...

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

1.K

ein

blitz

artig

es, u

nvor

hers

ehba

res,

unko

ntro

llier

bare

s Ere

igni

s, so

nder

n2.

proz

essh

afte

rVer

lauf

,der

Hau

ptzi

el is

t es,

das H

ypog

lykä

mie

-V

erst

ändn

is z

u än

dern

2.pr

ozes

shaf

ter V

erla

uf, d

er

3.re

chtz

eitig

e In

terv

entio

nen

erm

öglic

ht u

nd

dess

en V

erla

uf b

eein

fluss

bar i

st

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Rea

listis

che

Eins

chät

zung

des

Hyp

o-Tr

aini

ngs (

beso

nder

s für

Elte

rn)

•K

inde

r wer

den

nich

t „in

Unt

erzu

cker

ges

pritz

t“•

Bes

onde

rs jü

nger

e K

inde

r ben

ötig

en w

eite

rhin

el

terli

che

Hyp

ogly

käm

ie –

Hilf

e•

Hyp

o-Tr

aini

ng e

rset

zt k

eine

BZ-

Kon

trolle

n•

Hyp

o-Tr

aini

ng k

ann

Hyp

ogly

käm

ie-Ä

ngst

e re

duzi

eren

abe

r kei

ne H

ypog

lykä

mie

-Pho

bie

beha

ndel

n

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13

Frag

en in

Zus

amm

enha

ng m

it H

ypog

lykä

mie

au

f die

wir

vorb

erei

tet s

ein

sollt

en

•K

ann

Kin

d an

ein

er H

ypog

lykä

mie

ster

ben?

•Fü

hren

rezi

divi

eren

de H

ypog

lykä

mie

n zu

Beh

inde

rung

?•

Mac

hen

häuf

ige

Hyp

ogly

käm

ien

dum

m?

•W

arum

EEG

nac

h sc

hwer

er H

ypog

lykä

mie

?•

Was

bed

eute

n vo

rübe

rgeh

ende

EEG

-Ver

ände

rung

en?

Klin

isch

e Dia

beto

logi

e M

UC´

13