Balkan Aratrma Enstits Dergisi Cilt/Volume 2, Say/Number 2, Aralk/December 2013, 149-151.

149

N. Asl irin ner, Dram Sonras Bosna Mltecilerin Geri Dn zerine Bir Alan Aratrmas, IQ Kltr Sanat Yaynclk, stanbul, 2013, 376 sayfa, ISBN: 978-975-255-360-6.

Utku KIRLIDKME

Souk Savan sona ermesinin ardndan Balkanlar, Yugoslavya Federal Sosyalist

Cumhuriyetinin dalmasyla birlikte, kinci Dnya Savandan sonra bir kez daha dnya gndeminde yerini atma blgesi olarak almtr. Uluslararas camia 1992-1995 yllar arasnda yaanan sava sona erdirmek ve atan taraflar arasnda, Srplar-Hrvatlar-Bonaklar, atekes ve bar salanmas iin eitli giriimlerde bulunmu olmasna ramen, Balkanlar corafyasnda son dnemin en acmasz sava, 1995 ylnn Aralk aynda imzalanan Dayton Bar Antlamas ile son bulmutur.

Bosna Sava srasnda yaanan kanl atmalar, soykrm, insanla kar ilenen eitli sular ve yerinden edilmeler vb. konular, bata Balkan lkeleri olmak zere dnyann birok lkesinde akademisyenler asndan halen aratrma konusu olmaktadr. Bu balamda Trkiyede de eski Yugoslavya topraklarnda yaanan sava, sava sonras dzenlemeler, blgenin istikrarnn salanmas ve korunmas, atan taraflar arasnda atma sonras ilikiler gibi konular zerinde akademik almalar gerekletirilmektedir. Ancak, Bosna Sava sonras yerinden edilmi kiilerin akbetini ve dzenlemeleri ieren eser says ok fazla deildir.

Bu a kapatacak dzeyde olan alma Marmara niversitesi Avrupa Birlii Enstitsnde retim yesi olarak grev yapan N. Asl irin ner tarafndan kaleme alnan Dram Sonras Bosna Mltecilerin Geri Dn zerine Bir Alan Aratrmas isimli eserdir. Kendisinin doktora tez almasndan kitaplatrd sz konusu eser giri ve sonu blmleri dnda temel olarak blm halinde kurgulanmtr. Kitabn giri

retim Grevlisi, Trakya niversitesi, Balkan Aratrma Enstits, Balkan Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Anabilim Dal, Edirne, E-mektup: outkoukirlintokme@trakya.edu.tr.

UTKU KIRLIDKME

150 BAED 2/2, (2013), 149-151.

blmnde almada takip edilen ynteme dair bilgi veren aratrmac ayrca almann amacn da belirtmektedir. Bu dorultuda N. Asl ner irin, 1992-1995 yllar arasnda kanl bir ekilde devam eden Bosna Sava ile birlikte evlerini, ilerini, arkadalarn, komularn ve gemilerini yitiren, vatanlarn terk etmek zorunda kalan Bosnallarn bir blmnn savan deitirdii hayatlarndan kesitler vererek yaadklar paralanmlk ile savrulmuluu aktarmaya ve savan zerinden on yl getikten sonra onlarn araclyla lkedeki geri dn gereini gzler nne sermeye altn ifade etmektedir (s. 18). Yntem olarak saha aratrmas yapan irin ner, birincil veri olarak sava sonras geri dnen Bosnallarla gerekletirdii grmeleri almtr. Grme yaplan Bosnallarn says doksan biri kiidir ve heterojen bir gruptur, yani grmeler hem Bonaklar ve Hrvatlar hem de Srplarla yaplmtr (s. 23).

almann birinci blmn oluturan Bosna Sava ve G bal altnda Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyetinin kurulu aamas ve Yugoslavyann dalmas ile birlikte balayan Bosna Sava anlatlmaktadr (ss. 31-117). Sava balad srada yaadklar yerlerden ayrlmak zorunda kalan Bosnallarn evlerinden ayrlrlarken dndkleri tek bir ey vard, bombalara ya da keskin nianclara hedef olmadan canlarn kurtarmak (s. 53). Dolaysyla can gvenlii drts ile hareket eden Bosnallarn atmalar baladnda evlerinden uzun sreliine ya da bir daha asla dnmemek zere hareket etmemilerdir. Ancak birok Bonak, Hrvat ve Srp uzun yllar gerek komu lkelerdeki, gerekse Avrupadaki eitli mlteci kamplarnda, vatanlarndan ve sevdiklerinin akbeti hakknda bilgi sahibi olmadan ve en nemlisi kendi geleceklerine dair endie ve belirsizlik iinde yaamlarna devam etmek zorunda kalmlardr (ss. 75-113). Yazar Bosna Sava srasnda uluslararas camiann, Avrupa Birliinin, Birlemi Milletler ve alt organ Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserliinin savan devam ettii yllarda yerinden edilmi kiilere ynelik izledikleri politikalarn aslnda neden baarl olamadn da gzler nne sermektedir.

Bosna-Hersekte Geri Dnn Siyasi ve Hukuki erevesi baln oluturan ikinci blmde ise (ss. 117-241), Dayton Bar Antlamas ile doan Bosna-Hersek Devlet yaps, lkede Birlemi Milletler, Avrupa Gvenlik ve birlii Tekilat, Avrupa Birlii ve Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserlii gibi uluslararas kurulularn rol ve etkileri ele alnmaktadr (118-140). atmalar ve dolaysyla sava durduran ama ayn zamanda lkeye krlgan bir bar getiren Dayton Bar Antlamas, mltecilerin ve lkesinde yerinden

YAYIN DEERLENDRME

BAED 2/2, (2013), 149-151. 151

edilenlerin geri dnlerinin genel erevesini izmenin yan sra dnyadaki geri dn hkmleri ieren dier bar antlamalarndan farkl bir yne sahipti. Dayton Bar Antlamasnda kiilerin sava ncesinde yaadklar yerlere dnmeleri art yer almaktayd ve bu art da ilk defa karlalan bir durumdu (141).

Bosna-Hersekte geri dn hakk ve geri dn siyaseti alt balklar ile devam eden almann ikinci blmnde irin ner geri dn srecinin nasl ileyecei, geri dn haklar gibi birok nemli konunun Dayton Bar Antlamasndaki hkmlerine deinmektedir (ss.141-143). Ayrca okuyucunun mlteci, yerinden edilmi kii, lke ii yerinden edilmi kii ve geri dnen kii gibi kavramlar anlamas iin tanmn yapmaktadr (s. 144). Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserliinin rolnn nemi vurgulanrken aamal ve dzen iinde gnll bir geri dn program gerekletirmeyi hedefleyen Komiserliin baarsz olma nedenleri de aklanmaktadr (ss. 147-152). Bosna-Hersekte geri dnn evrede gerekletiini anlatan yazar her evrede geri dnen Bosnallar asndan etkisini gerekletirdii grmeler ile desteklemekte ve bu geri dn siyasetinin salkl bir siyaset olup olmadnn sorgulanmasn aslnda okuyucuya brakmaktadr (ss. 167-244).

Bosna-Hersekte Geri Dn ve Yeniden Uyum: Son mu Balang m? Balkl nc blmde Bosna-Hersek devletinin yapsal gelimeleri ve sorunlar ele alnmaktadr (ss. 245-350). almann btnnde olduu gibi irin ner bu blmde de gerekletirmi olduu saha almas ile Bosnallarn lkelerinin sorunlarna ynelik kendi bak alarn; atma sonras nasl bir iyileme srecinden getiklerini ve bu srecin tamamlanp tamamlanmadn; ekonomik ve isizlik sorunlarnn kaynaklarn; siyasal sisteme ilikin grlerini; gelecee dair beklentilerini; etnik ayrmcln son bulup bulmad gibi dikkat ekici konular irdeleyerek geri dn politikasnn verimli olup olmadn sorgulamaktadr.

Son olarak anlan almann Balkanlarda yakn dnemde yaanan sava sonras srecin, zellikle yerinden edilmi kiiler ve mltecilere ynelik uygulamalarn sadece saylara indirgenerek deil lkedeki geri dn gereinin ok daha farkl olduunun gzler nne serilmesi asndan byk nem tad deerlendirilmektedir.