Önsöz

İngilizce'de “sailing” kelimesi yelken yapmanın yanı sıra denize çıkmayı da temsil eder. Denizci kelimesinin karşılığı da İngilizce'de “sailor” dur. Denizcilik mi yoksa yelkenciliğin mi kastedildiği genellikle cümle içindeki kullanılışından belli olur. Yurt dışı uygulamaları takip edenler zayıf olan denizciliğimize katkıda bulunmak için yurt dışına benzer uygulamalar yapmaya çalışırlar. Bir kelimenin Türkçe'de iki değişik anlama gelmesi ise kelimenin istenildiği gibi tercüme edilmesine neden olur. Çevrenize baktığınızda bir çok yelken okulunun olmasının sebeplerinden birisi de budur. Denizcilik eğitimi ile yelkencilik birbirine karıştırılır.

Yelkencilik daha çok bir yelken kulübünde oldukça küçük “centerboard” teknelerle yapılan bir spordur. Denizcilik ise çok daha genel anlamlıdır. Yelken eğitimi veren bir çok kuruluş yelken kelimesini ön plana alarak daha çok yelken öğretirler. Bir spor kulübünden yetişmiş olan bu kişiler daha çok yelkenin ve dümenin nasıl kullanılacağnı öğretirler. Çünkü daha önce kullandıkları bu tür teknelerde yelken kullanmışlardır. Bu teknelerde demir yoktur ve demirleme ve bağlanma yapmazlar. Yarışa genellikle bir şişme botun arkasında veya kara taşıma aracı ile giderler ve dönerler. Bu durum yarışlara da yansımıştır. Genellikle marinadan yarışa ve yarıştan marinaya götürecek çok küçük bir motor taşırlar ve demirlerini genellikle marinada brakırlar. Bazıları kontrolde yalancı çıkmamak için küçük bir demir ve arkasına bağlı kısa ve ince bir halat taşır.

Denizcilikte ise demir teknenin çok önemli bir parçasıdır (mütemmim cüzüdür). Bir kazada bir tekneyi demirleri ile birlikte kurtarmak “Lloyd” kurallarına göre çok önemlidir ve kurtarana çok daha fazla talep etme hakkı doğurur. Denize çıkan bir tekne ömrünün önemli bir kısmını demirli olarak geçirir. Özellikle dünyanın en iyi sahil şeridi olarak tarif edilen kıyılarımızda bulunan bakir ve yarı bakir koylar demirlemeyi teşvik eder.

Eğitimimizde yeterli önem verilmeyen demirleme konusunu bu kitapçıkta incelemeye çalışacağız.

Giriş

Demirleme bir tekneyi su üstünde sabit tutabilmek için dibe bırakılan bir demir vasıtası ile bağlanması işlemidir. Konu bir çok yönden incelenebilir. Bu kitapçıkta ise başlangıç olarak demirleme yeri alınmış, demir, demirleme halatı, ırgat, sırası ile gidilmiştir. Her denizci için gerekli olabilecek demirleme bilgileri bu kitapçığa sığdırılmaya çalışılmıştır.

Demirleme Yeri

Demirleme yeri olarak seçim tamamen kişisel bir seçimdir. Havanın ve denizin elverişli olduğu bir yerde demirleriz. Deniz suyunun temiz olması, manzaranın güzelliği, korunaklı bir koy olması, yerleşim yerine yakınlığı seçimimizi etkileyen faktörlerdir.

Tüm bu seçimler kişiseldir, seçemediğimiz ise durmak istediğimiz bölgede zeminin yapısıdır. Zemin balçık, kum, taşlık, çimenlik veya taşlık olabilir. Bu zeminlerden bazıları demir tutmaya elverişli iken bazıları tutunmayı çok zorlaştırır. Zeminleri değil yeri seçtiğimiz için sorunlarla karşılaşabiliriz. Dip yapını bilmek demirleme açısından büyük yarar sağlar. Dip yapısını öğrenmenin en kolay yolu ise haritalarımızdır. Demirlenecek yerin elimizde bulunan en büyük ölçekli haritası bu konuda en fazla detay bize sunacaktır. Haritadaki kısaltmalara bakarak dip yapısı hakkıında bilgi edinebiliriz.

Demirleyeceğimiz yerde suyun berrak olması halinde dibi görme olasılığımız da vardır. Dibin görünmediği durumlarda dibe ucunda bir ağırlık bulunan el incesi sallayarak da dip hakkında bilgi edinebiliriz. Gözle kontrol ve altına gres sürülmüş bir ağırlık bize dip yapısını tam olarak göstermeyebilir. Üstü çok ince kum veya çamur ile kaplı bir zeminin altı çakıl veta taşlık olabilir.

Balçık

Balçık tanımı 62,5 mikrondan daha küçük parçacıklardan oluşmuş dip yapısını simgeler. Genellikle 4 mikrondan küçük kil parçacıkları ile 4 - 62,5 mikron arası alüvyondan oluşur. Balçık içindeki su miktarına göre daha yumuşak veya daha sert olabilir.

Kum

0,63 mikrondan - 2 mm büyüklüğe kadar genellikle kayaların dalga etkisi ile kırılması sonucu oluşan bir dip örtüsüdür. Büyüklüğüne göre ince, orta kalın gibi sınıflandırılabilir. Genelde demir tutması için en uygun zemin olarak bilinir. Bazı kumlar deniz canlılarının kabuklarından oluşur. Kabuklu deniz canlılarını yiyen balıklar ve diğer canlılar kum tarifine uyan büyüklüklerde deniz kabuklarını bırakırlar. Daha çok mercan olan yerlerde oluşur.

Çakıl ve taş

Daha büyük parçacıklardan oluşmuş dip yapılarıdır. Eğer demir bunların altına gömülürse veya taşlıkla birlikte kum da varsa tutunma sağlanabilir. Aksi taktirde demir yüzey üzerinde takılmadan kayar.

Kayalık

Dibin tamamı olmasa da önemli bir kısmı kayalardan oluşabilir. Kayalar arasında demirin takılabileceği oyuklar yoksa demirlemek mümkün olmayabilir. Kayalar arkasındaki oyuklar iyi bir tutunma sağlasa bile demiri almak genellikle çok kolay olmaz, genellikle dalgıç kullanmak gerekebilir.

Çimen

Özellikle denizlerimizde görünen bu yapı köklü, uzun çimen benzeri deniz otları ile kaplıdır. Demirlerin çoğunluğu bu zeminde tutunmakta zorlanır. Gerekmedikçe uzak durmak yararlı olur. Demirlemek gerektiğinde çimenlik içinde bulunabilecek küçük kum boşluklarına demirlemeye çalışmak yararlı olur.

Bu zeminler içinde yoğun çamur ve kum en iyi tutunmayı sağlar, çakıl, kaya ve çimen demirlemek için uygun zeminler değildir. Kayalıklar tutunma sağlasa bile demirin çekilmesi sorun olabilir. Çakıl ve çimende ise demir tutması (gömülmesi) oldukça zordur.

Zemin tiplerini bu şekilde kısaca özetlemeye çalışsak bile aynı bölgede küçücük bir alanda bile bu yapıların hepsi yan yana bulunabilir. Kuytu bir koyda yanyana demirlemiş iki tekneden biri demir tararken diğeri sanki kazık çakmış gibi hiç yerinden kımıldamayabilir. Bu nedenle demir yerinin seçimi çok dikkatli yapılmalıdır.

DEMİRLER

Tarihte demirler ağırlıklardı. Bir halat ucuna bağlanmış bir taş parçası tekneyi demirlemek için

Polinezya demiri Fenike demiri

kullanılırdı. Tekneler büyüdükçe sadece bir ağırlık ile tekneyi yerinde tutabilmek için gereken ağırlık, gerek atma çekme gerek teknede muhafaza açısından çok fazla arttığından bu konuda geliştirmeler yapıldı. İlk değişiklik halatın bulunduğu tarafın karşısına taşa delik delerek ağaç çubuklar takılması ile başladı. Daha sonra bu ahşaplar demire çevrildi ve sonuçta kullandığımız demirler ortaya çıktı.

Geleneksel DemirlerBalıkçı demiri: Tişört baskılarında, marin tabakların üstünde, şehir hatları vapurlarının bacasında gördüğümüz logo şeklindeki demirler balıkçı demiri olarak adlandırılır. Bir süre İngiliz deniz kuvvetleri bu model bir demir geliştirmiş ve kullanmıştır. Bu nedenle admiralty adıyla da anılır. Kumda ve balçıkta ağırlığına göre tutunması çok iyi değildir. Ancak taşlık, kayalık ve çimende çok daha iyi tutunur. Özellikle Akdeniz ve Ege'de Mavi Yolculuk teknelerinin kullanması bir tesadüf değildir. Tekne başında kolay taşınmamasına rağmen bu tür zeminlerde iyi sonuç verdiği için tercih edilir. Gezi teknelerinde baş üstünde taşınamadığı için tercih edilmese de ikinci veya üçüncü demir olarak teknede bulundurulmalıdır.

Büyük gemilerin demirlemesine kullanılan demirler küçük teknelerde hemen hemen hiç kullanılmaz. Bu tür demirler oldukça ağırdır ve küçük teknelerde taşınmaları, atılmaları ve alınmaları oldukça sorunlu olur.

CQR : Secure şeklinde okunması planlanarak adlandırılmıştır. Emniyetli anlamındadır. 1933 ylında tasarlanmıştır. Modern demirlerdendir. Plaka şeklinde kanatlar yerine aynı bir tarla çıpası gibi hareket eder, dibe kolay saplanır ve tutunması oldukça iyidir. Bedeninin hareketli olması rüzgar nedeni ile teknenin yön değiştirmesinde demirin oynamadan dipte kalmasını sağlar. Çok fazla değişimde ise demir yerinden çıkabilir ama tekrar tutar. Tekne başındaki makarada kolaylıkla taşınabilir. Güvertede ve tekne içinde muhafazası şekli nedeni ile oldukça zordur.

Kolunun hareketli olması nedeni ile taşırken hareket nedeni ile sağa sola çarpabilir.

Danforth: küçük teknelerde sıklıkla kullanılan bir demirdir. Yüzey alanının geniş olması nedeni ile gömüldüğünde iyi tutar. Ancak sert zeminlerde ve çimende tutunması zordur. Tuttuğu zeminden tekne hareketi nedeni ile kurtulursa tekrar kısa sürede tutunur. Bedenin hareketi iki kanat arasından geçtiğinden zincir veya halat araya sıkışabilir ve demirin tutması engellenebilir. Aynı şekilde bu araya uygun boyutta bir taş parçası da sıkışabilir. Şekli nedeni ile her türlü baş üstü makarasında taşınamayabilir. Güverte üzerinde yatay olarak veya puşpite yapılacak özel ayaklara monte edilerek taşınır. Değişik ölçülerde ve değişik malzemelerden imal edilmektedir. Bu modelin belirli ölçülere göre yapılması gerekir. Ölçüler uygun değilse dipte sürüklenerek veya devrilerek tutması zor

hale gelebilir. Bedenin hareketi genellikle 30-45 derece ayarlanabilir. Dip yapısına ve kalomaya göre bu ayarın yapılması doğru olur.

Delta: CQR'a benzeyen bu demir bedeni ile tek parçadır. Ağırlığının büyük kısmı ucunda olduğundan dibe saplanması daha kolaydır. Tekne başında demir makarası üzerin güzel oturur. Kolu hareketsiz olduğundan bir tarafa çarpmadan el ile taşınması daha kolaydır. Güvertede ve tekne içinde çok yer tutar.

Bruce: Çamurda ve kum zeminlerde iyi tutunan bir demirdir. Tekne baş üst makarasına iyi oturur ve başta taşınabilir. Şekil olarak güvertede taşımaya çok elverişli değildir. Dolap içinde de çok yer işgal eder. Akıntıda dipte yavaş döndüğü için kurtulmadan tekne açısına uyar. Özellikle uygun zeminlerde çok çabuk gömülür ve hemen hiç yer değiştirmeden tutunur.

Temelde demirler yukarıda açıklanan demirlerdir. Teknelerde demirleme için kullanılan bu demirler genellikle çelikten yapılırlar ve galvaniz ile korunurlar. Oldukça dayanıklıdırlar ve kolay kolay paslanmazlar.

Bu demirlerin tamamının patent korumaları bittiğinden bir çok firma tarafından imal edilmektedir. Ayrıca şekil olarak büyük ölçüde bu demirlere benzeyen fakat daha üstün olduğu düşünülen demirler vardır. Örneğin Fortress, Danforth şeklindedir ancak aluminyum alaşımından yapılmıştır ve eşdeğer Danforth'a göre %40 daha hafiftir ve aynı oranda tuttuğu belirltilmektedir. Ancak atma sırasında aşırı rüzgar nedeni ile tekne kayarsa bu demir zemin yüzeyinde sürüklenebilmektedir. Dibe tutunduğunda ise Danforth'a eşit tutunma sağlayabilir. Bu demir kolaylıkla parçalara ayrılabildiğinden tekne içinde rahatlıkla muhafaza edilebilmektedir.

Fortress demirin sökülmüş hali

Diğer bir örnek ise Türkiye'de tasarlanmış ve üretilmekte olan Ultra'dır. Paslanmaz çelikten yapılan bu demirin uç kısmı daha çabuk ve iyi tutunmayı sağlamak için kurşun dolguludur ve kolun uygun çekiş açısı sağlaması için içi boştur.

Demir seçiminde mümkün olduğu kadar bilinen markalara yönelmek gerekir. Her ne kadar demirler ağırlıkları ile sınıflandırılsa da asıl olan boyutlarıdır. Aynı boyutta bir demire ek ağırlık koymak tutunmasına büyük ölçüde yarar sağlamaz. Bu nedenle aynı ebatta daha kalın olarak dökülmüş veya sonradan ağırlık eklenmiş demirlerden kaçınmak gerekir. Bilinmeyen markaların veya kötü taklitlerin ise tutunmaları genellikle orijinallerine göre çok zayıftır. Bir demir üreticisinin reklamlarında kullandığı şekliyle:

“Denizde taklit fırtınalar beklemiyorsanız taklit demir kullanmayın.”

Teknede bir tanesi başta sürekli kullanım için en az iki demir taşınmalıdır. Bunu yanı sıra ikinci bir demir ve donanımı hazır tutulmalıdır. Bu ikinci demir kullanılan birinci demirin modelinden farklı olmalıdır. Değişik demirler değişik zemin koşullarında değişik şekilde tutunurlar. Bir demirin tutmadığı zeminde bir diğeri tutunabilir. Üçüncü bir demir olarak mevcut demirlerden daha küçük olan balıkçı demiri bulundurulabilir. Bu demir özellikle kayalık zeminlerde diğerlerine oranla daha iyi tutunma sağlar, kumda ise iyi tutunsa bile kollarının yüzey genişliği fazla olmadığı için kayma yapabilir. Eğer kumda ve çamurda da, sert havada bu demirin kullanılması düşünülüyorsa ağır bir tane edinilmesi önerilir.

Tekneboyu (m) 6 8 10 12 14 16 18 20 22Demir 9 11 16 23 27 32 36 41 45 (kg) 14 18 23 27 34 43 57 79 113

Yukarıdaki tabloda tekne boylarına göre kullanılması gereken demir ağırlıkları verilmiştir. Bu ağırlıklar anlatılan orijinal demirler içindir. Balıkçı demiri kullanılacaksa yaklaşık %20 daha ağır bir demir kullanılmalıdır. Kayada kullanım için daha hafif bir demir yeterli olur. 18 m ve üstü teknelerde listedeki az olan kilolarda iki adet demir ve bir adet ağır demir bulundurulması gerekir. Hafif olan demirlerin iki değişik modelde seçilmesi uygun olur.

Zincir mi, Halat mı?

Bu sorunun doğru cevabı zincir ve halattır. Teknede halat çekmeye uygun bir ırgat yoksa ve demir el ile alınamayacak kadar ağırsa sadece zincir kullanılabilir. Küçük teknelerde ise ırgat kullanılmayabilir, bu nedenle kısa bir zincir ve halat önerilir.

Bir demirin iyi tutması için zemin şartları dışında demirin yüzeyle yaklaşık 8 derece açı yapacak şekilde çekilmesi gerekir. Yani çekme ne kadar yatay olursa demirin tutunması ve taramaması o kadar iyi sağlanır. Zincir ağırlığı nedeni ile “Catenary curve” denilen zincir eğrisi yaratır. Tekneden dike yakın bir açıyla dibe giderken, zincir - demir bağlantısında zincirin ağırlığı nedeni ile çekme açısı yataya çok yakın olur. Ancak bu durum rüzgar ve dalga olmadığı durumlarda geçerlidir. Oniki – onaltı knot esen rüzgar tekne üzerinde zinciri düz hale getirecek kadar etki yaratır. Yani demirin tutması için yatay durması gereken rüzgarlı havalarda zincir de halat gibi düzelir. Bu nedenle zincirin ağırlığına bağlı yatay etki çok faydalı olmaz. Rüzgarsız havada daha dik açılı bile olsa kımıldamayacaktır. Rüzgar çıktığında ise zincir düzeldiğine göre bu yatay çekiş etkisi oluşmaz. Sadece halat kullanmak ise dipte özellikle demire yakın bölümlerde dibe sürtünme nedeni ile aşınma aşırı olur. Bu bölgenin korunması gerekir. İşte bu nedenle demir bir parça zincire bağlanmalı, zincir ise halata bağlanarak tekneye halat ulaşmalıdır. Zincirin asıl amacı dibe sürtündüğünde aşınmanın en azda tutulmasıdır. Bu nedenle 7 - 10 metre arası bir zincir yeterli olacaktır. Zincir büyüklüğü için ise demirin bağlantısının büyüklüğü önem kazanır. Altı mm'lik bir zincir kilidi büyük bir demirdeki gözden geçmeyeceği gibi 8 mm'lik bir zincir kilidi de küçük bir demirin bağlantısında çok büyük görünecektir. Zincirler halkada kullanılan telin çapına göre genellikle 6 – 8 – 10 mm olarak satılırlar. Ara ölçüler olsa da en sık kullanılanlar bunlardır. Demirinize uygun ölçüde sıcak daldırma galvanizli zincir kullanmalısınız.Eritilmiş galvaniz içine temizlendikten sonra daldırılan zincir çok uzun bir süre tabiat şartlarına karşı koyacaktır. Galvanizi gittiği zaman galvanizlemek mümkün olsa da genellikle yenisini almak aşırı bir fiyat farkı ortaya çıkmadığından tercih edilmektedir. Eğer paslanmaz çelikten inşa edilmiş bir demir kullanıyorsanız

zinciri de paslanmaz çelik almanız önerilir. Su içinde değişik metal kullanılması galvanik etkileşim nedeni ile doğru değildir. Zincir demire uygun bir U kilit ile bağlanır. Kilidin malzemesinin zincir ve demir malzemesi ile aynı olması gerekir. Ölçü olarak da zincir çapına uygun olmalıdır. Tüm demirleme teşkilatının en zayıf yeri bu bağlantıdır. Kaliteli bir kilit kullanılmalıdır. Kilit mapasının delikli olması tercih edilmelidir. Bu delikten geçirilecek paslanmaz bir tel gövdeden geçirilerek bağlanırsa kilidin kaza ile açılması engellenir. Demirin zemin şartlarına göre değişmesi gerektiğinde bu tel kolaylıkla sökülebilir. Teknedeki ikinci ve üçüncü demir usulüne uygun donatılmışsa delikli mapası bulunan bir kilit

yerine civata başlı bir mapa kullanılabilir. Civata yeteri kadar sıkıldıktan sonra dişlerin olduğu taraf bir çekiç yardımı ile körletilir ve kilit açılmaz hale getirilir.

Parça zincirlerin birbirine eklenmesi için kullanılan iki parçalı ekler taşıyıcılıkları oldukça düşük olduğundan demirin zincire bağlanmasında veya zincire ek yapmada kullanılmamalıdır. En doğrusu zinciri eksiz kullanmaktır.

Fırdöndü Kullanımı

Fırdöndü kullanımı önerilmez. Ancak teknenin çok uzun süreler değişik yönlerden rüzgar alan yerlerde demirlemesi halinde fırdöndü kullanımı düşünülebilir. Fırdöndü

kullanılacaksa zincirin taşıma yüküne uygun iyi bir fırdöndü kullanılmalıdır. Fırdöndüler çok değişik şekillerde imal edilmektedir. Kullanılacak fırdöndünün bilysalı olması mutlaka tercih

edilmelidir. Fırdöndü montajında unutulmaması gereken bir diğer konu da fırdöndünün sürekli olarak çekme yönüne doğru dönmesidir. Fırdöndü sıkışarak yatay kalırsa taşıyıcılığı azalacağı gibi görevini de yapamayacaktır.

Zincirin halata bağlanması ise örerek yapılmalıdır. Kilit kullanmak veya radanza kullanmak veya düğüm atmak, gerek demir atılmasında gerek alınmasında sorun yaratabilir. Bu tür çıkıntılar makaralardan ve ırgatlardan rahat geçmez, ayrıca su altında sürtünme için ortam yaratır ve aşınma bu noktada artar. Unutulmaması gereken bir nokta da düğümlerin halatların dayanma gücünü %50 ye kadar azaltmalarıdır. Zinciri halata bağlamanın en doğru yolu örmektir. Örmek için özel bazı aletler olsa da bu tür kalın halat örmek için sadece elleriniz de yeterlidir.

Üç kollu halatı 30 cm işaretleyin.

30 cm uzağına bir bant sarın ve kolları açın.

İki kolu zincirin son halkasından bir yöne doğru diğer kolu karşı yönden ikisinin arasından geçirin.

Kolları en yakın bükümün altından geçirin. Her kol aynı hizada olan bükümün altından geçmelidir. Her büküm altına bir kol gelecektir.

Kolun altından geçtikten sonraki kolun üstünden geçirip bir sonraki kolun altından geçirin.

Bu aşamada her kolun içindeki lifleri 1/ 3 oranında azaltıp (makasla kesip) devam edebilirsiniz veya hiç kesmeden bir kere daha aynı işlemi tekrarlayabilirsiniz.

Eğer halatın elyaflarını azalttıysanız sonuna kadar devam edin. Elyaf azaltmadı iseniz kol boyu 10 cm kaldığında bir tanesini tamamen kesin. İki kolla devam edin. Kol boyu 5 cm kaldığında bir kolu daha kesin ve tek kol ile devam edin.

Benzer işlem halat kolları zincir baklaları arasından geçirilerek de yapılabilir. Ancak bu sistem yeteri kadar esneklik sağlamamakta ve halat zincir çeken ırgatlarda daha zor kullanılmaktadır.

Kaloma boyunu kestirebilmek için işaretleme önerisi

Ne kadar kaloma bıraktığınızı bilmeniz demirinizin iyi tutması için gereklidir. Aşırı kaloma bırakmak tutunmayı arttırsa bile daha çok halat dibe sürtünerek aşınır ve tekne rüzgar değişimlerinde çok salınarak çevredeki teknelere veya sığlıklara çarpabilir. Demirden itibaren her beş metrede bir işaret koymak ne kadar kaloma bıraktığınızı ölçmenize yardımcı olur. Bu işaretleri hatırlamak büyük ölçüde kişisel seçim olsa da işaretleme için bir öneri aşağıdadır.

İşaret için kullandığınız yöntemi örneğin yukarıdaki renklendirmeyi sudan etkilenmeyecek bir kağıda basarak zincirlik kapağının altına yapıştırabilirsiniz. Böylece demir atıp alırken işaretler sürekli göz önünde olur. Değişik bağlantılar

Her ne kadar ucuna zincir bağlanmış halatın en iyisi olduğu belirtilse de özellikle ırgatlı teknelerde tamamen zincir bulunduğunu unutmamak gerekir.

1. Zincir başta gereksiz ağırlık yapar.2. Irgatınız yoksa atması çekmesi zordur.3. Zincirin eğri durduğu savunulsa da asıl gerektiğinde, yani az bir rüzgarda bile düzelir ve

tüm esneme kabiliyetini kaybeder, ayrıca eğri durmadığından demiri de yatay çekemez.

Demirlemede zincir + halat kullanmak daha yararlıdır.

1. Baştaki zincir dibe sürtünen asıl parça olduğundan aşınmaya dayanıklıdır.2. Halat esnek olduğundan rüzgarda ve dalgada esneyerek teknenin ani çekilmelerini engeller.

Demirlemede kullanılan halatlar üç kollu veya sekiz kollu örme halatlar olabilir. Halat kullanmada iki önemli özellik el ile daha kolay alınabilmesi ve halatın esnemesinden yararlanılmasıdır. Esnemenin sağlanabilmesi için teknenize uygun çapta bir halat kullanmanız gerekir. Ço kalın bir halat yük altında esnemez, bu nedenle çok kullanışlı değildir. Halatlar için kalınlık ölçüsü vermek mümkün olsa da en kolay yöntem teknede kullanılan iskota ve mandar halatlarının kalınlığı kadar veya bir üst kalınlıkta halat kullanmaktır. Demirlemede suda batan halatlar kullanılmalı ve iskota ve mandar için kullanılan örgü halatlar kullanılmamalıdır. Bu tür halatlar amaçları gereği yeteri kadar esnek değildir ve sürtünme ile kolay yıpranırlar.

Bu nedenle eğer mümkün olursa sadece zincirden oluşmuş demirleme donanımınızı zincir + halata değiştirimeniz önerilir. Baştaki ırgatınız fenerli ve kaveletalı ise veya kaveletanız zincirin yanı sıra halat da çekmek için yapılmışsa bu değişiklik yapılmalıdır. Irgatınız sadece zincir çekmek içinse elle almaya olanak varsa boşu elle alındıktan sonra zincir geldiğinde, yani demir apiko olduğunda ırgat kullanılabilir.

Zincirden vaz geçmek istemiyorsanız mutlaka bosa tutun. Bosa kısa bir halatın zincire uygun özel bir kanca ile zincire takılması ve yükün ırgat üzerinden alınarak daha sağlıklı olan baştaki koç boynuzlarına bağlanmasıdır. Böylece ırgat üzerindeki yük kalkmakta ayrıca teknenin rüzgar ile salınmasında zincirin baş üstünde makaralarda yaptığı gezme hareketinin sesi de ortadan kalkmaktadır. Özellikle gece rüzgarlı havalarda demirli bir teknede uyumak, bu ses yüzünden oldukça zor olabilir. Bosa tuttuğunuzda ise baştaki makaraya halat sürtünür ve çok az ses yapar. Bosa tuttuğunuz halatın esnemesinden medet ummayın. Halatlar yüke bindiklerinde boylarının yaklaşık %15 i kadar esner, kopma gerilimine çok yaklaşıldığında bile bu oran %40 ı geçmez. Yani 2 metre kullanılabilir boyu olan bir halat sadece 45 cm esneyecektir. Bosa tuttuğunuz halat üzerine lastik veya çelik yaydan yapılmış esnetme aparatları da bu kadar kısa mesafede çalıştığı için çok yararlı değildir.

Demirleme donanımının bir ucu zincir bölmesinin içinde bulunan hırça mapası denilen mapaya bağlanır. Bu bağlama mutlaka halatla yapılmalıdır. Demirli olduğunuz yerde tamamı zincir olan donanımınızı sert hava veya başka bir nedenle bırakmanız gerekirse zincir bittikten sonra zincire bağlı halat sıkışmadan ve takılmadan güverteye çıkmalı ki kolaylıkla kesilebilsin. Eğer zamanınız varsa bu uca küçük bir şamandıra bağlayıp halatı çözebilirsiniz. Zamanınız yoksa halatı kesersiniz. Bu koşullarda ortam düzeldikten sonra dönüp demiri ve donanımını geri alabilirsiniz ama büyük olasılıkla zincir ve demir zemin kum altına gömülecek ve görünmeyecektir. Su kesiminin üstüne çıkabilecek bir şamandıra bırakabileceğiniz gibi deniz tabanından az yüksekte kalabilecek (örneğin 1 metre) bir şamandıra da bırakabilirsiniz.

Güverte Malzemeleri

Özellikle demiri çekmek için kullanılan ırgatlar ağır yüklerin kaldırılması için uygun aletlerdir. Hidrolik veya elektrikli olabilen ırgatlardan, küçük teknelerde genellikle elektrikli olanlar kullanılmaktadır. Eğer teknenizde bir ırgat yoksa ve taktırmayı düşünürseniz mekanik montajın yanı sıra elektrik donanımı da önemlidir. Eğer aküden başa kablo çekecekseniz çekilecek kablo boyuna göre üreticinin talep ettği çapta veya daha kalın kablo çekmelisiniz. İnce kablolar, ırgat kullanılırken

aşırı voltaj düşmesine ve ırgat motorunun yanmasına neden olabilir. Bunu engellemenin bir yolu da ırgat için ayrı bir aküyü baş altına yerleştirmeniz ve çok daha ince bir şarj kablosu ile aküyü beslemenizdir.

Irgatlar dikey ve yatay olmak üzere iki tipte olurlar. Yatay ırgatlar genellikle bir tarafında fener denilen ve yelken vinçlerinin halat sarmaya yarayan bölümüne benzeyen halat çekme kısmı ve diğer tarafında kavaleta denilen zincir çekmeye uygun bölümden oluşurlar. Dikey ırgatlarda ise kaveleta bölümü genellikle ırgatın alt bölümüdedir. Aynı milin üstünde ise fener vardır. Yatay olsun dikey olsun bazı

Dikey Irgat ırgatlarda fener bulunmaz. Bu tür ırgatlar genellikle halat çekmezler. Bazı modellerde özel kaveleta ile aynı kanalda halat da çekmek mümkün olur. Teknelerde baş üstünde demirin oturduğu ve demirlendiğinde zincir ve halatın üstünden geçtiği makara bulunur. Bu makara demir üzerindeyken tekneye çarpmayacak boyda olmalı, üstündeki makara ise kolay çalışması için oldukça büyük boyutta olmalıdır. Tek makara yerine iki makara kullanılarak da hareket kolaylığı sağlanabilir. Unutulmaması gereken bu bölümün demirlendiğinde teknenin tüm yükünü taşıması gerektiğidir.

Yatay Irgat Bu nedenle oldukça sağlam olması gerekir. Yelkenli

teknelerde sağlam bağlanması gereken baş istralya da bu bölüme bağlandığından genellikle sağlamlık açısından bir sorun yaşanmaz. Motor yatlarda ise gerekli özen gösterilmelidir.

CQR demirin sabitlenmesiDemir bu bölümde bırakıldığında değişik metodllarla sabitlenir. Bazı uygulamalarda demir kolu

üzerindeki bir delikten geçen bir mil vasıtası ile U parçalı paslanmaz çeliğe bağlanmaktadır. Bu bağlantıdaki milin mümkün olduğu kadar kısa ve büyük çaplı olması gerekir. Özellikle dalgaya karşı seyirde tekne başına gelen dalgalar demir üzerinde aşırı yükler oluşturarak bu milin eğrilmesine ve demirin sabit olarak yuvasına bağlanmasına neden olabilir.

Baş makarasının boyu değişik demirlerin başüstünde taşınmasına olanak vermelidir. Bir tek demir modelini tekneye çarpmadan tutabilen kısa bir demir makarası başka model bir demiri baş üstünde tutmayabilir. Çift makaralı sistemler demirli iken aşağı doğru bükülürler, demir yuvasına çekildiğinde ise düzelerek demiri tekneden kısmen de olsa uzaklaştırırlar. Hangi model olursa olsun demiriniz yerinde iken tekne başına çarpıyorsa tedbir almanız gerekir. Uygulamada başa takılan V şeklinde bir usturmaça çarpmayı engelleyebilir veya CQR demir kullanıyorsanız kolun mafsalını bükerek çarpmayı engelleyebilirsiniz. Her koşulda demir başta iken düşmemesi için daha önce tarif edildiği gibi kilit bağlantısı paslanmaz çelik telle sabitlenmeli ve demir başındaki mapadan tekneye

bağlanmalıdır. Zincirden ve kilitten yapılan bağlantılar (Örneğin bosa kancasının takılıp sabitlenmesi) demirin kilidinin sökülerek demir düşmesini engellememektedir. Demirinizi seyir sırasında korumanın bir diğer yolu da kullanmadığınız zaman demiri zincirlik içine almaktır.

Teknelerde demirle ilgili bir diğer bölüm de zincirliktir. Özellikle ırgat ile zincir çekilirken zincir ırgata dolaşabilir. Bunun en önemli belki de tek sebebi zincirliğin yeteri kadar derin olmamasıdır. Irgat tarafından çekilen zincir kendi ağırlığı ile zincirliğe dökülür. Düzgün dökülebilmesi için en az 30 cm boşluk bulunması gerekir. Eğer zincirliğiniz yeteri

kadar derin değilse zincirlik kapağını açarak zincirin dökülmesini sağlamak için altta biriken zinciri zincirliğe yaymanız gerekir.

Demirleme Teknikleri

Demirden, güvertede olması gerekenlere kadar tüm demirleme ekipmanını kontrol ettik, teorik bilgiler edindik, şimdi ise bunları deneme zamanı. Şimdi denize çıkın ve tüm öğrendiklerinizi deneyin. Başarısız olursanız, tekrar deneyin, demirleyin, olmazsa demir alıp tekrar demirleyin.

Demirleme yerinin seçimi en önemlisidir. Derinlik teknenin oturmasına sebep olmayacak kadar fazla olmalı, donanımınızın boyunun yeteceği kadar sığ olmalı, dip çamur olursa iyi olur, kum da kabul edilebilir ama gerekmedikçe çakıl ve kayadan kaçınmak uygun olur. Demirlediğiniz yerin bir özelliği de sizin isteğinize uygun olmasıdır. Karnınız açsa hemen yakınında bir lokanta olmasını tercih edersiniz, denize girecekseniz temiz bir deniz ararsınız.

Demirlemeyi düşündüğünüz yeri seçerken haritalarınız en iyi yardımcılarınızdır. Büyük ölçekli bir bölge haritasında derinlikleri görebilirsiniz. Özellikle kıyı şeridinde derinliklerin özellikle insan müdahalesi ile değişebileceğini unutmayın. Çevrede yapılan bir hafriyatın denize boşaltılması, bir fırtınanın dalga ile kum ve taş getirmesi veya dibi oyması çok rastlanılan durumlardır. Bu nedenle kullandığınız haritaların yeni tarihli olduğuna veya güncellendiğine emin olun.

Dip yapısı hakkında da en iyi bilgi yine haritalardadır, ancak belritlien sebepler nedeni ile dip yapısı değişebilir veya atıklar nedeni ile dipte birikme olabilir. Küçük bir teknenin batarak ilişken oluşturması da olasılıklar içindedir.

Demirleme yerinin uygun olduğunu saptadıktan sonra en doğrusu derinlik göstergenizi kontrol ederek demirlemeyi düşündüğünüz bölgede motorla yavaş yavaş gezinmektir. Sadece demir atmayı düşündüğünüz yeri değil, teknenin kalomasına göre demirleyeceğiniz yerin kaloma yarı çapı kadar bölgeyi de kontrol etmelisiniz. Eğer bu bölgede herhangi bir sorun varsa başka yer aramanız gerekir. Tekneyi yalnız bırakacaksanız veya gece uyumayı düşünüyorsanız sizden daha önce demirlemiş teknelerin de kalomaya göre dönebileeğini unutmayın. Bir demirleme yerinde her hangi bir şekilde risk varsa sonradan gelen teknenin önlem alması gerekir. Uzun süre kalacaksanız teknelerin kendi daireleri içinde bağımsız bir şekilde her hangi bir noktada olabileceğini kabul etmek gerekir. Rüzgar veya akıntı varsa tekneler genellikle başları rüzgar veya akıntıya doğru dönük dururlar ama sakin bir koyda tekneler herhangi bir yöne bakabilirler ve çatışma olasılığı vardır.

Bir çok teknenin bir arada demirlediği bölgeler her zaman en iyi demirleme yeri olmayabilir. Bir belirti olsa da sizin kendi kontrollarınız ile bunu bulmanız daha doğrudur. Kıyıya çıkmak için yakın olsa da bu tür kalabalık demirleme yerlerinden kaçınmak uygun olur. Grubun biraz daha açığına, demirlediğinizde kimseye çapariz vermeyeceğiniz bir noktaya demirlemek gerekir. Sahile biraz uzak olsanız da tekneniz daha emniyetli bir noktada durur.

En uygun yeri seçtikten sonra demirleme manevrasına başlayalım. Demiriniz bırakmayı seçtiğiniz noktaya rüzgarı tam başınıza almaya çalışarak yavaş yaklaşın. Demirleme yerine tam ulaşmadan önce tekneyi vitesten çıkarın, kendi kitlesi ile bir süre daha gitmeye devam edecektir. Demirleme noktasına geldiğinizde demiri atın. Demir “atılır” indirilmez. Böylece tam doğru noktaya demirlemiş olursunuz. Demirlemenin biri tekne başında diğeri dümende iki kişi ile yapılması en uygunudur. Tekneyi kullanan kişi baştaki kişinin komutları doğrultusunda tekneyi yönetir. Böylece tam uyugn noktaya kolaylıkla demirleme sağlanır. Baştaki kişi ile dümendekinin haberleşmesi genellikle bağrışma şeklin de olmaktadır. Su üstünde insan sesi aynı teknedeki kişiye yeteri kadar ulaşmasa da çevreye ve diğer teknelere umulandan daha çok ulaşmaktadır. Bu nedenle haberleşmenin işaret ile yapılması çok daha uygun olur. Küçük el telsizleri veya deniz telsizlerinin kullanımı kolaylık sağlamamaktadır. Demirleme sırasında her iki kişinin de her iki eli meşgul olmaktadır, bu nedenle telsiz kullanımı çok zorlaşmaktadır. Kullanılabileek bir kaç işarete bakalım:

Yön gösterme: El ve kol düz olarak gidilmesi gereken istikamete doğru çevrilir.Hızlan: Kol gidilmesi gereken yönü gösterirken el yumruk yapılır ve baş parmak yukarıyı işaret edecek şekilde tutulur.Yavaşla: Baş parmak aşağı çevrilmiş, diğer parmaklar kapalı, kol gidiş yönüne çevrilir.Boşa al: Baş parmak yumruğa dahil olur (kapatılır), yön için kol kullanılır.Dur: El açık, ayası aşağı bakarken, el sağa sola sallanır.Demir at(ıyorum): İşaret parmağı ile aşağı yön işaret edilir. Demir tuttu: Başparmak ile OK işareti yapılır.Demir al(ıyorum): işaret parmağı yukarı yönü gösterir. Demir apikoda ve alıyorum: İşaret parmağı yukarı yönü işaret ederken daire çizilir.

Demir atmak için ırgat debriyajı gevşetilir ve demir baştaki makarası üzerinden itilerek serbest düşme sağlanır. Derinliğin 1,5 2 katı kadar halat bırakıldıktan sonra debriyaj sıkıştırılır ve zaman zaman gevşetilerek gerekli kaloma verilir.

Dikey ırgatlarda fener varsa fener üstünde yoksa kaveleta üzerinde yelken vinci kolu girecek bir veya iki yuva vardır. Merkezde olanı el ile ırgatı çalıştırmak için değil, motor ve dişlilerin kaveleta ile ilişkisini kesmek içindir. Gevşetildiğinde kaveleta boşa çıkar. Sıkıldığında ise ırgat tekrar devreye girer. Irgatı el ile çalıştırmak için genellkle üst tarafta merkezden kaçık ikinci bir vinç kolu yuvası bulunur.

Yatay ırgatlarda ise bu işlem genellikle kaveletanın bulunduğu tarafta ana mil üzerine takılmış, üç kolu bulunan bir somun ile sağlanır. Irgat ile birlikte verilen boru şeklindeki kolun iç tarafı bu kollardan birine geçirilir ve somun gevşetilir. Sıkıldığında ise ırgat tekrar devreye girer. Irgatın el ile çalıştrırılması için boru şeklindeki kol, genelde fener tarafında bulunanan ince disk üzerindeki yuvalara takılarak ve ileri geri hareket ettirilerek sağlanır.

Bazı ırgatlarda ise debriyaj bulunmaz. Bu tür ırgartlarda en doğrusu demirlenecek derinliği önceden kestirerek yeteri kadar zincir ve halatın önceden boşlanmasıdır. Derinliğin 1,5 – 2 katı zincir ve halat elektrkli ırgat yardımı ile eğer ırgat zincirlik bölümünün arkasında ise zincirliğe, yer yoksa güverteye boşlanır. Demirleme yerinde demir baştaki makarasından aşağı itilir ve elektrikli ırgat ile yeterli kaloma verilir. Güverte üzerine toplanacaksa yeterli zincir ve halat bırakıldıktan sonra halatın alta gelecek şekilde koyulması zincirin üste yerleştirilmesi gerekir. Böylece zincir akarken güverteye zarar vermez.

Ne kadar kaloma vereceğiz?

Kaloma derinliğin ve demirin tekneye bağlandığı yerin (baştakiş demir makarası) suya olan mesafesinin toplamının katı olarak hesaplanmalıdır. 8-12 metre boyundaki teknelerde bu mesafe 1 metre olarak kabul edilebilir. Kaloma için 4 ile 7 arasında sayılar verilir. Uygulamada kolay akılda kalan bu değerler kullanılabilir. Kaloma vermek için çevrede diğer demirli teknelerle olacak ilişkinizi, rüzgarın durumunu ve dalgayı dikkate almalısınız. Sakin bir koyda kısa bir kaloma teknenizi tutmaya yeterse de çalkantılı denizde ve rüzgarlı havada yetersiz kalabilir. Aşağıda hangi kaloma boyunun ne kadar tutma sağlayacağı % olarak verilmiştir. Zemin koşulları, çevre koşulları ve yakındaki tekneler dikkate alınarak aşağıdaki bilgiler ışığında ne kadar kaloma vermeniz gerektiğine kendiniz karar vermelisiniz.

Kaloma 2:1 4:1 6:1 8:1 10:1 >10:1Tutunma % 10 55 70 80 85 85

Görüldüğü gibi ona bir kaloma ve sonrasında tutunma gücünde bir fark oluşmamaktadır. Bu nedenle

aşırı kaloma vermek tutma için işe yaramaz. Çok uzun kaloma ancak fazla teknenin olmadığı bir yerde bırakılabilir. Bir çok tekne aşırı uzun kaloma vererek daha sonra gelen teknelerin aynı bölgeyi kullanmalarını engellerler. Her ne kadar önce demirleyen teknenin önceliği olsa da aynı mekanın paylaşılabilmesi için gerektiğinden fazla kaloma bırakmak doğru değildir.

Demir üstünde istediğimiz kadar kaldık, artık demir alma zamanı. Demir almak için yapılması gereken ilk işlem motoru çalıştırmaktır. Yelken ile de demir alınabilir ama gerekmedikçe yapılması önerilmez. Motoru çalıştırmamızın asıl nedeni teknenin kontrol edilebilir bir durumda olduğunu kontrol etmektir. Demir aldıktan sonra motorunuzun çalışmadığını fark ederseniz sürükleneceğiniz çok açıktır. Elektrikli ırgatların bir çoğu motor çalıştırılmadan çalışmaz. Her ne kadar şarjlı bir akü yeterli enerjiyi sağlayabilirse de, motorun çalıştırılması akülere sürekli destek sağlar.

Demir almada tüm yük ırgata veya kişiye bırakılmamalıdır. Motor ile demirin bulunduğu yöne (genellikle rüzgar üstüne) gidilir ve halat veya zincirin boşu alınır. Demirlemeden ayrılırken motorun 5 -15 saiye kadar ileri verilmesi genellikle yeterli olur. Tekne hareket ettikten sonra demir alınmaya başlanır. Halat veya zincir denize dik hale gelince kısa bir süre beklemek doğru olur. Böylece gergin bir şekilde tekne başının hemen altında olan demirin zeminden kurtarılması mümkün olıur. Eğer demiri kurtulmazsa bu konumda bir süre beklemek gerekir. Tekne başının küçük dalgalar ile veya tekne üzerinde kişilerin yer değiştirmesi ile teknenin su üzerinde kalma kuvveti (yüzmesi) demiri dipten kurtarır. Eğer demir bu şekilde kurtulmaz ise motor ile çok kısa süreli manevra yapılabilir. Demir kurtulduktan sonra güvertede baştaki makarası üzerinden çekilir. Demir makara üzerine oturtulana kadar çekmeye devam edilir. Ve zincirin gergin kalmasına dikkat edilir.

Demir dipten ayrıldıktan sonra motor ile hareket etmek doğru değildir. Demir kurtulur kurtulmaz dümendeki kişi yol yapmaya başlarsa demir ve zincir tekne başına sürterek hasara neden olur. Demir kendi makarasına gelene kadar hareket edilmemelidir.

Demirlemede İleri Yöntemler

Donanım Üzerindeki Ekler

Demirleme yapıldıktan sonra, kumda ve çamurda demiri gömülmesi gerekir, kayalık bir zeminde ise demir kayalara takılarak alınması zor hale gelebilir ve aşırı koşullarla karşılaşırsanız demiri, zinciri ve halatı bırakmak zorunda kalabilirsiniz. Bıraktığınızda genellikle zincir ve halat kum veya yosun ile örtülerek görünmez hale gelir. Bu nedenle demir gövdesinin tırnaklara bağlandığı taç bölgesinde bulunan kurtarma mapasına kısa bir halatla küçük bir şamandıranın bağlanması doğru olur. Şamandıra küçük bir ağ şamandırası veya balıkçılıkta kullanılan küçük bir olta şamandırası olabilir. Bağlanacak halat boyu ise 1 -1,5 m boyunda olmalıdır. Şamadıranın kaldırma gücü demirin tutunma açılarını değiştirebilir, bu nedenle mümkün olduğu kadar küçük bir şamandıra kullanılması önerilir.

Bazı uygulamalarda bu mapaya uzun bir halat ve büyük bir şamandıra bağlanmaktadır. Böyle bir uygulama demirin nerede olduğunu diğer teknelere de göstermek amaçlı kullanımaktadır. Ancak özellikle Ege'de bu tür şamandıralar denizciler tarafından bağlanılacak tonoz işareti olarak algılanabilmekte veya altında istakoz sepeti mi var düşüncesi ile oynatılabilmektedir veya görmeden gelen teknelere takılabilmektedir. Her koşulda demiriniz dipten kalkmaktadır ve genellikle demir alıp yeniden demirleme gerekmektedir. Bu nedenle demir üzerinde kısa bir halat ve şamandıra kullanmak daha doğrudur. Gerekirse bu halat üzerine ek yapılarak demir bu mapadan geri alınabilmektedir.

Bu halat ve şamandıra demir kendi makarası üzerine alıdığında demiri bağlamak için kullanılabilir. Kaveletanın boşlaması veya demir üzerindeki kilidin açılması ile seyir sırasında demir düşebilir. Bu halat demiri tekneye bağlamak için kullanılırsa demirin düşmesi engellenir.

Bosa Kancası

Irgatınız sadece zincir çekmek için tasarlanmışsa, sadece zincir kullanmak zorundasınız demektir. Demirlediğinizde bosa tutmanız uygun olur. Bosa zincir üstündeki yükün kısa bir halata aktarılarak tekne başındaki koç boynuzuna bağlanmasıdır. Zincir üzerine bir halat bağlamak kayma oluşacağından çok kolay değildir. Zincir baklaları arasındaki boşluk ise genellikle uygun çapta bir halatın geçmesi için uygun değildir. Bu nedenle bosa kancası

kullanmanız önerilir. Değişik ölçülerde zincirler için değişik büyüklükte kancalar vardır. Galvanizli çelikten veya paslanmaz çelikten yapılmış değişik modeller vardır. Amaç zincir baklaları arasına girerek yükü zincirden almasıdır. Bu nedenle uygun bulduğunuz modelde bosa kancası kullanabilirsiniz.

Demir attıktan ve yeterli kaloma bıraktıktan sonra bosa kancasını zincire takın ve halatını baştaki sağlam bir koç boynuzuna bağlayın. Daha sonra ırgatı zinciri boşlayacak şekilde çalıştırın, kanca baş makarasından zincir üzerinde kayarak geçer ve sonunda yük tamamen kanca ve halat üzerine alınır. Zincir güvertede boşladıktan sonra, zinciri baş makarası üzerinden alabilirsiniz. Bu uygulama ile

ırgat üzerindeki yük kalkmış olur ve baş makarasında zincir olmadığı için teknenin gezinmesi sırasında zincir baştaki metale sürtünerek ses yapmaz. Bilinenin aksine bosa tutmak halatın esnemesi ile zincirin aşırı gerilmesine veya gerilme yüklerinin tekne üzertine yansımasına engel olmaz. Bu tür yükler altında zincir ve halat şeklindeki demirleme önerilir. Birkaç metrelik bir halatın esnemesi genellikle 10 - 30 cm kadar yetersiz bir esneme sağlar. Bosa vurulan halat üzerine esnemeyi sağlamak için takılan lastik veya metal yaylar da küçük etkilenmelerde görev yapsa da asıl görev yapmaları gereken aşırı salınmalarda (dalgada ve rüzgarda) yetersiz kalırlar.

Değişik Demirleme yöntemleri

Akıntının, rüzgarın ve çevredeki teknelerin ve engellerin durumuna göre değişik demirleme yöntemleri kullanılabilir.

Çift demir atmak

Özellikle rüzgarın denizden karaya doğru estiği yerlerde demirin tarama riski varsa tek demir yerine çift demir atılabilir. Çift demir atmak için öncelikle teknenizin nerede durması gerektiğine karar verin. Çevre koşullarına göre (tekneler, kayalar, sığlıklar) iki demir arasına verebileceğiniz açıyı kestirin. Bu açı 45 - 90 derece arasında olmalıdır. Belirlediğiniz açıya ve kalomanıza göre

birinci demirin yerini belirleyin ve o noktaya birinci demirinizi atın. Gerekli kalomayı bıraktıktan sonra ikinci demirin atılacağı noktaya gidin ve demiri atın. İkinci demirin kalomasını yavaş yavaş vererek teknenin bulunması gereken yere kadar rüzgarla akmasını bekleyin. Tekne başını rüzgara çevirdikten sonra her iki demirin de tuttuğuna emin olun ve iki demire de eşit yük verecek şekilde kalomalarınızı tekrar ayarlayın. Bu şekilde demirlemek aynı yönden gelen rüzgarın küçük açı farklılıklarında bile teknenizin aşır yer değiştirmesini engeller. Tekneniz de tek demir yerine iki demire bağlı olur.

İkinci bir çift demir atma yöntemi aynı hizda iki demir atmaktır. 5-10 metre kısa bir zincirle veya halatla bir demir ikinci demirin ana mapasına bağlanır, önce birinci demir atılır sonra ise ikinci demir atılır. Böylece aynı hat üzerinde iki demir olur. Teorik olarak iki demirin de tutacağı varsayılsa bile genellikle teknenin tek demire kalabileceği dikkate alınmalıdır. Özellikle sert rüzgarların karadan estiği koylarda sürklenmemk için kullanılan bir yöntemdir. Demirlemede bir önceki usulde olduğu gibi açılı demirleme tercih edilmeli, yetersiz halat ve zincir varsa aynı hat üzerine çift demir kullanılmalıdır.

Türkiye'de ihtiyaç olmadığı için kullanılmayan bir yöntem de 180 derece açı ile demirlemektir. Bu tür demirleme gel git akıntılarının olduğu yerlerde kullanılır. Sular çekilirken tekne bir yöne, gelirken ise tam aksi yöne doğru gideceğinden akıntının yönünde ve tam aksi istikamette demir atılır. Demirlerin ikisi de başa bağlanır. Böylece akıntı hangi yönde olursa olsun tekne bulunduğu yerden aşırı ayrılmadan bir demire veya akıntı değiştiğinde ikinci demire bağlı kalır.

Akdeniz Usulü Demirleme

Bu yöntem tekne başından demirleme ve kıçtan sahile koltuk alma esasına dayanır. Marinalarda ve iskelelerde, Akdenizde çok kullanılan bir yöntemdir. Bazı Ege koylarında da uygulanmaktadır. Denizin sahilden itibaren çabuk derinleştiği kıyı şeritleri için uygun bir bağlanma yöntemidir. Bir

koyda tekneler bu şekilde bağlanmışsa sizin de aynı yöntemi uygulamanız önerilir.

Tekneyi bir çok yerden bir çok halatla bağlamak güvenli gibi görünse de bu tür bir bağlanma, özellikle rüzgar bordodan geliyorsa iyi bir yöntem değildir. Büyük olasılıkla rüzgar üstünde bulunan ilk tekne demir tarayacak ve diğer teknelerin üstüne düşecektir. Rüzgarın baştan veya kıçtan gelmesi halinde emniyetlidir ancak bordadan rüzgar alacaksanız kaçınmanız önerilir. Bordadan rüzgar geldiğinde tekneyi yana doğru itecektir. Bu güç başta demir ve kıçta bağlı olunan yere doğru yükü dağıtacaktır. Sahil bağlantısı genellikle daha güçlü olduğundan başta demir taramaya başlayacak tekne önce yana doğru kayacak, tedbir alınmazsa ve başka engel yoksa karaya oturacaktır. Kapalı koylarda ve rüzgarın baştan veya kıçtan geldiğinde kullanabileceğiniz bu yöntemi, açık ve bordadadan aşırı rüzgar alabilecek yerlerde kullanmamanız önerilir.

Kıçtan koltuk alarak bağlanmak için öncelikle bu bölgede aynı şekilde bağlanmış tekneleri kontrol edin ve demirlerinin yönünü kestirin. Rüzgarın yönüne göre demirleri tekne başına göre iskele veya sancağa kaçık olabilir. Bu konuda size en iyi fikri tekne başından suya giren zincir veya halatın yönü verir. Siz de bağlandığınızda aynı şekilde kalacağınızı varsayabilirsiniz. Demirinizi bu hizalamaya göre atmak için hazırlık yapın. Öncelikle tekne kıç omuzluklarına en büyük usturmaçalarınız bağlayın. Bu usturmaçalar iki tekne arasına girecekseniz teknenizi korur. Bağlandıktan sonra bu usturmaçaları da bordalarınıza alabilirsiniz. Demirleme noktasının oldukça açığında tornistan ile demirleme noktasına doğru gelin ve demiri atın, zincirinizi veya halatınızı germeden tornistan ile gireceğiniz yere doğru devam edin. Kıç halatlarınızdan rüzgar üstünde olanı öncelikle karaya bağlayın. Koylarımızda eskiden bu bağlantılar çam ağaçlarına yapılırdı. Halatlar kabukları aşındırarak zarar verdiğinden bir çok koyda ağaca bağlamak yasaktır. Yasak olmasa bile ağaçlara zarar vermemek için bağlanmamanız önerilir. Kıyıda bir kayaya bağlanacaksanız kaya üzerine zincir dolayıp ona bağlanmanız veya eski bir halatı kayaya bağlayıp ona bağlanmanız doğru olur.

Bu koylarda dolaşan bir çok denizci teknesinde bu tür donanımı hazır tutar. Koltuk halatlarınızı doğrudan bağlamak zaman içinde halatların aşırı aşınmasına neden olabilir.

Kıç koltuğunuzun rüzgar üstündekini bağladıktan ve teknenin yerinin uygun olduğunu belirledikten sonra demirin boşunu alın. Aşırı gergin tutmaktan kaçının, rüzgar altı koltuğunuzu da bağladıktan sonra halatları boşlayıp gererek tekneyi istediğiniz konumda tutabilirsiniz. Kıç koltuklarının bir biri ile 30 – 45 derece açı yapması uygun olur. Sahil ve çevredeki teknelerin konumu müsaade etmiyorsa çok daha dar açılarda bağlamak zorunda kalabilirsiniz. Kıç koltukların alınmasında bir çok tekne botlarını kullansa da yüzerek koltuk alan kişi sayısı hiç azımsanmayacak kadar yüksektir. Demirlemede suda batan halat kullanılması önerilmiştir. Kıç koltukların ise yüzer halat olması doğru olur. Yüzer halatlar botla veya yüzerek çok daha kolay taşınabilir ve su yüzünde kalıp görünecekleri için teknelerin geçmesini engeller. Kıç koltuk halat kalınlıkları da baş demirinde kullanılacak halat çapında olmalıdır. Daha ince halatlar teknenin yükünü taşımayabileceği gibi, kalın halatlar yükte gerektiği kadar esnemeyecek ve yükü tekneye verecektir.

Rüzgara Göre Tekneyi Sabitlemek

Demir üzerindeyken (alarga) rüzgar baştan gelir. Ancak rüzgarın küçük yön değişiklikleri tekneyi aşırı şekilde gezmeye zorlar. Teknenin bu gezinmeleri diğer teknelere yaklaşmanıza neden olabilir. Demir zincirinizden bosa kancası ile alacağınız bir bağlantı ile tekneyi rüzgarı tek yönden alacak

şekilde tutabilirsiniz. Resimde kolay anlaşılabilmesi için kıça bağlanan halat kısa gösterilmiştir. Biraz daha boş bırakılarak teknenin rüzgar üstüne daha fazla dönmesi sağlanmalıdır.

Demir Yelkeni

Demirli iken teknenin çok aşırı gezmesini engellemenin bir yöntemi de kıça yelken basmaktır. Keç arma veya yavl arma teknelerde mizana yelkeninin açılması bu işlevi yerine getirir. Bazı ABD üretimi teknelerinde dalgada teknenin aşırı sallanmasını engellemek için kıça yakın bir noktada kısa bir direk bulunur ve bu direğe yelken basılır. Yol yaparken teknenin sallanmasını engellediği gibi demirde de aşırı gezmeyi engeller. Yelkenli bir teknede kıç istralyaya küçük bir yelken basmak da aynı görevi görür.

Zincirlik

Irgat çektiği zinciri hemen altında bulunan zincirliğe boşaltır. Zincirin sorunsuz bir şekilde zincirlikte toplanması için ırgattan çıkıştan düşüşe kadar en az 30 cm boşluk oması gerekir. Bu nedenle demir alırken bir

kişinin sürekli dökülen zinciri yayması gerekir. Zincir aktıkça üst üste birikir ve sivri bir tepe oluşturur. Bu tepenin üst noktası ile ırgattan çıkış arasındaki mesafe 30 cm ölçüsünün altına düşer ve zincir ırgattan çıkar. Başta zinciri sürekli yaymaktan şikayetçi iseniz paslanmaz çelikten yapılmış zincir kulanabilirsiniz. Paslanmaz çelik zincirin üstünde çelikte olduğu gibi galvaniz kaplama yoktur, bu nedenle galvanizli zincire oranla zincirlikte üst üste daha az birikir. Paslanmaz zincir alırken yapıldığı malzemeye dikkat etmek gerekir. 304 kalite paslanmaz çelik 316 kalite paslanmaz çeliğe göre daha çabuk paslanır. 316 paslanmaz çelik ise kaynak yapıldığında daha çabuk paslanmaktadır. Zincir baklalarının her biri kaynak ile birleştirildiğinden 316 paslanmaz çelik üzerinde paslanma oluşabilir. Bu nedenle sertifika ile ispatlanmış 316L paslanmaz çelikten imal edilmiş zincir kullanmanız önerilir. Bu paslanmaz çelik cinsi kaynaklanma ile oluşan paslanma riskini en aza indirir.

Paslanmaz çeliğin paslanmaması için birinci koşul sürekli hava (oksijen) ile temasıdır. Su içinde oksijen az olduğundan özellikle tuzlu suda paslanmaz çelik üstündeki koruyucu oksitlenmiş tabaka çizildiğinde paslanır. Paslanmaz çelik normal çeliğe oranla daha zayıftır. Bu nedenle çelik zincir kadar yük taşıtılamaz.

Başka Bir Tekne Üstünüze Demirlerse

Özellikle kalabalık limanlarda kıçtan koltuk alınarak bağlanılacaksa diğer teknelerin demirleri ve zincirleri üzerinden geçmeyecek şekilde demirlemeye dikkat etmek gerekir. Kıçtan koltukla bağlanıldığında teknelerin bağlı kalma süreleri farklı olur. Eğer bir tekne demirini atarken dikkat etmez ve zincirini sizin zincirinizin üstüne döşerse siz önce çıkacaksanız demirinizin bu zincire takılması neredeyse kaçınılmazdır. Sorundan kaçınmak için demirlerken dikkat edip üzernize demirlememesi konusunda diğer tekneyi ikaz ediniz. Tekne üzerine demirli ise çıkış zamanını öğrenin, eğer aşırı bir zaman farkı yoksa beklemeyi tercih ediniz. Zamanınız kısıtlı ise ve diğer tekne aldırmıyorsa, kendi başınıza bu koşuldan kurtulmanız gerekiyor demektir. Bu işlem için bir demir kurtarma kancasına sahip olmanız önerilir.

Bağlı olduğunuz yerden çıkıp demirinizi almaya başlayın. Bir süre sonra demiriniz ile birlikte üstüne döşenmiş zincir de gelmeye başlayacaktır. Bu zinciri görebildiğiniz yere kadar çekin, genellikle bu su kesiminin üstü olacaktır. Irgatla çekerken bile daha fazla yukarı alma imkanı olmayabilir. Zincirin altından bir halat geçirerek askıya almanız ve demirinizi aldıktan sonra halatın bir ucunu boşlayarak zinciri bırakmanız gerekir. Ancak tekne üzerindeyken bu halatı geçirmek oldukça zordur. Bu iş için düzenlenmiş bir demir kurtarma kancası en idealidir. Bu kanca ile zinciri tutarsınız, demirinizi alırsınız, daha sonra ise kancanın kurtarma halatını tutar, ana halatı boşlarsınız ve zincir düşer. Kurtulmanın en kolay yolu budur. Bir yük taşıma kancası ve halat ile bu tür donanımı kolaylıkla yapabilirsiniz.

Zinciri bir çok başka aletle tutmak mümkündür, ancak demiri kurtardıktan sonra zinciri bırakmakta zorluk vardır. Bu tür bir kanca işlemi çok kolaylaştırır.

Koç Boynuzuna Volta

Halatı koç boynuzuna dolarken önce yükün aksi istikametinden yani koç boynuzunun kıç tarafından başlamak üzere tam bir tur atılır, tur tamamlandıktan sonra koç boynuzu üstünden bir tur çevrilir, koç boynuzunun diğer tarafında sekiz tamamlanır. Daha azı tutunma için yeterli değildir. Halatı daha fazla sarmak ve bağlamak tutunmayı fazla arttırmaz ayrıca halatın sökülmesi oldukça

zorlaşır. Teknede tüm bağlar sağlam tutmak ve gerektiğinde kolaylıkla sökülmek üzere tasarlanmıştır. Bağların başkaları tarafından da kolayca açılması gerekebileceğinden bilinen bağ çeşitleri kullanılmalı, aşırı bağlama ve düğümlerden kaçınılmalıdır.