DERS 5

Oyuncak Reklamları ve Cinsiyetçilik

DÜZEY: 2. Sınıf

Kazanımlar:1. Toplumsal cinsiyet algılarının oluşmasında medyanın ve çevrenin etkisini fark eder.2. Toplumsal cinsiyet algılarını değiştirmeye yönelik fikirler ileri sürer.

SÜRE: 80 dk.

MALZEMELER: Oyuncak reklamları tanıtım sloganları (Ek 1), birinci çalışma kağıdı (Ek 2), oyuncak reklamı videosu, Mesela Sokağı’nın1 öyküsü (Ek 3), Mesela Sokağı oyun kartları (Ek 4), ikinci çalışma kağıdı (Ek 5), renkli kalemler.

ÖN HAZIRLIK: Ek 1’deki sloganları, Ek 2 ve Ek 5’teki çalışma kağıtlarını öğrenci sayısı kadar çoğaltın. Ek 4’teki oyun kartlarından sunum hazırlayın.

İLGİLİ DERSLER: Türkçe, Hayat Bilgisi

(1) Mesela Sokağı oyunu İstanbul Bilgi Üniversitesi Çocuk Çalışmaları Birimi tarafından Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Pro-jesi kapsamında tasarlanmıştır.

92 bölüm ii: ders planları

SÜREÇ:

1. DERS (40 dk.)

Giriş Etkinliği (5 dk.):

Öğretmen öğrencilere “Çocuk kanallarını izliyor musunuz? Hangilerini? Bu kanallarda rastladı-ğınız reklamları hatırlıyor musunuz? İlginizi çeken reklam oldu mu?” sorularını sorarak konuya dikkat çeker. Alınan birkaç yanıtın ardından öğrencilere bu kanallarda yer alan bazı oyuncak rek-lamlarının sloganlarının okunacağı bilgisini verir.

Gelişme Etkinliği (20 dk.):

Oyuncak reklamları tanıtım sloganları (Ek 1) tahtaya yansıtılıp okunur ve yazılı halde öğrencilere dağıtılır. Sloganlar teker teker okunarak “Bu slogandaki oyuncak kızlar için mi, yoksa erkekler için mi tasarlanmış?” sorusu sorulur ve sloganların başına kızlar için tasarlanmışsa K, erkekler için tasarlanmışsa E harfi yazmaları söylenir. Sonra, öğrencilerden slogandaki hangi sözcük veya sözcüklerin böyle düşünmelerine neden olduğunu bulmaları ve buldukları sözcük ya da sözcükler-in altını renkli kalemle çizmeleri istenir.

Tüm öğrencilerin tüm sloganları okuyup altını çizme işlemini tamamlamalarının ardından, altını çizdikleri sözcükleri yazmaları için birinci çalışma kağıdı (Ek 2) öğrencilere dağıtılır.

Kağıtlara yazma işlemi bittikten sonra, yazılanların yüksek sesle okunması istenir ve öğret-men tarafından tahtaya yazılır. Her sözcüğün üzerinde tek tek durularak “Neden böyle düşün-dün? Kadınlar da güçlü olamaz mı? Bütün bu özellikler sence doğuştan mı geliyor?” gibi sorular-la öğrencilerin kalıpyargıların farkına varmaları sağlanır.

Seçilen sloganlardan birinin yer aldığı reklam öğrencilere izletilerek “Bu reklamın kız ya da erkeğe yönelik bir oyuncağın reklamı olduğunu gösteren başka ne gibi unsurlar (renkler, sesler, vurgular vb.) görüyorsunuz?” sorusu sorulur.

Reklam Filmleri Videoları:http://www.youtube.com/watch?v=Qz-g2sKtgpghttp://www.youtube.com/watch?v=oYDog-HWBXU

ders 5 93

Değerlendirme Etkinliği (15 dk.):

Öğretmen sınıfı dört-beş kişilik gruplara ayırır. Her gruptan dağıtılan reklamı ve sloganını yeni-den oluşturmaları istenir. Oluştururken de, seçilen oyuncakla herkesin oynayabileceği ve slogan-ların kız veya erkek karakterini yansıtmayacak şekilde tasarlanması koşulları koyulur. Reklamla-rı oluştururken öğrencilerin bir önceki etkinlikte tartışılanları dikkate almaları istenir. Her gru-bun oluşturduğu yeni reklam sloganları sınıf panosunda sergilenir.

2. DERS (40 dk.)

ÖĞRETMEN NOTU 1: Bu etkinliğin amacı, öğrencilerin cinsiyetçi kalıpyargıların farkına varmalarını ve bu kalıpyargıları sorgulamalarını sağlamaktır.

Kalıpyargı: Sosyal psikologlar zihnimizde belirli gruplar ya da insanlar hakkında hemen uyanan resimler, imgeler olduğunu söylüyor. Yani kadın, erkek vs. dendiğinde zihnimizde hemen belirli imgeler uyanır; bunlara kalıpyargı denir. Kalıpyargılar, o grupla ilgili genellemeler içerirler ve bizi, grubun tüm üyelerini o kalıpyargı doğrultusunda algılamaya yönlendirebilirler. “Erkek güçlüdür, ama kadın duygusal ve fedakârdır,” ifadeleri cinsiyetçi kalıpyargılara örnek olarak verilebilir.

Kadınların ve erkeklerin birbirinden tamamen farklı iki cins olduklarına ilişkin tartışılmaz, sor-gulanamaz, değişmez bir hikâyenin içinde yaşıyoruz. Bu hikâyeyi “cinsiyet kalıpları” olarak adlan-dırabiliriz. Bu hikâyenin değişik biçimlerde, farklı örneklerle, kanıtlarla, öngörülerle durmadan tek-rarladığı temel bir fikir var. İnsanlar ikiye ayrılır: Kadınlar ve erkekler. Erkekler Mars’tan gelir, ka-dınlar Venüs’ten.

Bu temel fikir devam ettiği müddetçe, kalıpların farklılık göstermesi mümkün oluyor. Birbirin-den farklı kadınlar, birbirinden farklı erkekler olmasına rağmen, bu farklılıkları biz o temel fikre, hikâyenin asıl temasına uyduruyoruz. Birbirinden onca farklı kadının “her şeye rağmen” yine de asıl olarak erkeklerden farklı olduğuna inanmayı sürdürüyoruz. Daha da derinden inandığımız şey, birbirlerinden farklı onca erkeğin “her şeye rağmen” yine de asıl olarak kadınlardan farklı -ve üs-tün- olduğudur.

ÖĞRETMEN NOTU 2: Bu dersin bir önceki ders ile birlikte blok ders yapılması planlandığından, ikinci dersin başına giriş etkinliği koyulmamıştır.

94 bölüm ii: ders planları

Gelişme Etkinliği (25 dk.):

Öğretmen “Bu derste, Mesela Sokağı’na gideceğiz. Mesela Sokağı’nda kimler yaşıyormuş, hep birlikte bakalım” diyerek, Mesela Sokağı’nın öyküsünü (Ek 3) okumaya başlar.

Öğretmen öykünün ikinci paragrafını okuduktan sonra durur, Mesela Sokağı oyun kartla-rının (Ek 4) birincisini tahtaya yansıtır ve aşağıdaki sorularla kartları tartışmaya açar.

• Bu kartta kim ne yapıyor?• Babanın çocuk bakmasıyla ilgili ne düşünüyorsunuz?• Sizce çocuk bakmak kimin sorumluluğudur? Neden?

Birinci kartın tartışması tamamlandıktan sonra, öğretmen öykünün üçüncü paragrafını okur ve oyun kartlarının ikincisini tahtaya yansıtarak benzer sorularla tartışmaya açar.

• Bu kartta kim ne yapıyor?• Erkeklerin ütü yapmasıyla ilgili ne düşünüyorsunuz?• Sizce ütü yapmak kimin işidir? Neden?

Son olarak, öykünün son cümlesi okunur, oyun kartlarının üçüncüsü tahtaya yansıtılarak tartışmaya açılır.

• Bu kartta kim ne yapıyor?• Erkek çocukların mutfak işlerine yardım etmeleriyle ilgili ne düşünüyorsunuz?• Siz mutfak işlerine yardım ediyor musunuz? Neden?

ders 5 95

Değerlendirme Etkinliği (15 dk.):

Öğrencilere ikinci çalışma kağıdı (Ek 5) dağıtılır; listelenen işleri incelemeleri, hangilerini kız/ka-dın, hangilerini oğlan/erkek işi ve hangilerini her iki cinsin de yapabileceği işler olarak gördükle-rini düşünmelerinin ardından uygun yeri işaretlemeleri istenir. Çalışma kağıtlarının panoya asıl-masıyla ders sonlandırılır.

ÖĞRETMEN NOTU 3: Öğretmen, tartışmalar sırasında “Ne düşünüyorsunuz? Neden böyle düşünü-yorsunuz?” sorularını sürekli tekrarlayarak, öğrencilerin görüşlerinin paylaşılmasını, bu görüşlerin nedenleri üzerine düşünülmesini ve cinsiyetçi kalıpyargıların ortaya dökülmesi ile sorgulanmasını sağlamalıdır.

Mesela Sokağı oyun kartlarının tartışılmasından sonra, öğretmen benzer örneklere ders kitap-larında da yer verildiğini belirterek “‘Biz’ Kimiz?: Ders Kitaplarında Kimlik, Yurttaşlık, Haklar” adlı kitabın (Çayır, K., 2014, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul) “Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet” bö-lümünden örnekler verebilir. Kitabın pdf versiyonu için bkz.

http://www.secbir.org/images/haber/2014/06/DKIH-3-Tarama-Sonuclar%C4%B1-Raporu.pdf

ÖĞRETMEN NOTU 4: Konuyla ilgili arkaplan bilgisi için Aksu Bora’nın, kitabın başında yer alan, “Toplumsal Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık” metnini okuyabilirsiniz.

96 bölüm ii: ders planları

Ek 1: Oyuncak Reklamları Tanıtım Sloganları

• Tatlı bebeğim Türkçe konuşuyor. Onu doyurmak çok eğlenceli.

• Göklerin kahramanı olmaya hazır mısınız?

• Yunusunu ve deniz kızını gezdirmeye ne dersin?

• Gücünü gökyüzüne taşı. Düşmana hiç beklemediği yerden saldır.

• Kediciğine sarılmaya doyamayacaksın.

• Rakibini yerle bir et.

• Bunlar dünya şampiyonu sporcunun ilk adımları mı?

• Süper tamircinle görev başına.

• Sen de takımını kur, maça başla. Kapışmaya hazır mısın?

ders 5 97

Ek 2: Birinci Çalışma Kağıdı

98 bölüm ii: ders planları

Ek 3: Mesela Sokağı’nın Öyküsü

Mesela Sokağı, kendi halinde, sevimli bir mahalledir. Kimsenin kimseye karışmadığı, herkesin bir-birini sevdiği, saydığı bir yerdir. Bu sokağın en ünlüsü kedi Mestan’dır. Mestan her yere girer çı-kar, herkesin ne yaptığını bilir, duyar. En iyi yanı da duyduklarını bizimle paylaşır:

Semih ve Necla, 5 yıldır evliler. Çocukları Bora doğunca Semih bir süreliğine evde çalışmaya ka-rar verdi. Necla ise okulda müdürlük görevine devam etti.

...

Mahallede, Okan ve Ahu’nun aşklarını duymayan kalmadı! Yakında evlenecekler.

...

Baran ve Tarık, sınıf arkadaşı. Hiçbir şeyi kız işi erkek işi, kız oyunu erkek oyunu diye ayırmazlar.

...

ders 5 99

Ek 4: Mesela Sokağı Oyunu Kartları

DERS5_EK4_GÖRSEL1

DERS5_EK4_GÖRSEL3

DERS5_EK4_GÖRSEL2

100 bölüm ii: ders planları

Ek 5: İkinci Çalışma Kağıdı

Çocuk bakmak

Yemek hazırlamak

Sofra kurmak

Bulaşık yıkamak

Tamirat yapmak

Çamaşır yıkamak

Ütü yapmak

Araba kullanmak

Futbol oynamak

Bebekle oynamak

...

ders 5 101

Görseller için Kaynakça

Ek 4

Görsel 1:

http://www.secbir.org/images/2015/terakki/51.png

Görsel 2:

http://www.secbir.org/images/2015/terakki/52.png

Görsel 3:

http://www.secbir.org/images/2015/terakki/53.png