Diktat Geologi Dasar

8/19/2019 Diktat Geologi Dasar

1/117

DIKTAT GEOLOGI DASAR

DISUSUN UNTUK MEMENUHI TUGAS MATA KULIAH GEOLOGI DASAR

Oleh

Mahasinul Fathani

270110140008

Klas !

UNIVERSITAS PADJADJARAN

FAKULTAS TEKNIK GEOLOGI

PROGRAM STUDI TEKNIK GEOLOGI

JATINANGOR

2015

1


2/117

Kata Pengantar

Assalamu’alaikum Warahmatullahi Wabarakatuh

Pertama-tama marilah kita panjatkan puji dan syukur kita atas kehadirat Allah SWT

karena berkat rahmat dan hidayahnya sehingga diktat ini dapat terselesaikan. Sholawat serta

salam juga tercurahkan kepada Nabi esar !uhammad SAW beserta sahabat" karena usaha

mereka kita semua dapat keluar dari #aman penuh kebodohan.

Terima kasih saya panjatkan kepada dosen mata kuliah geologi dasar yang telah

memberikan arahan" orang tua yang memberikan dukungan moril" serta teman-teman yang

selalu mendukung sehingga tugas dalam bentuk diktat yang berjudul $%&'TAT ()*+*(&

%ASA, dapat diselesaikan sebaik-sebaiknya dan tepat waktu. Saya berharap diktat ini dapat

dipergunakan sebaik-baiknya serta dapat menambah wawasan bagi orang-orang yang

membacanya.

%emikian yang dapat saya sampaikan. !ohan maa bila ada kesalahan kata.

Wassalamu’alaikum Warahmatullahi Wabarakatuh.

/atinangor" 01 %esember 1203

4ormat Saya

!ahasinul athani

NP!. 152002062227

2


3/117

Daftar Is

Kata Pe!"a!tar

Daftar Is #

i"

$a% I & Pe!'ah(l(a! 1

D#inisi 1

S$a%ah &%'()an*an Il(u G+l+*i 2

Tin$auan U(u( ,

Tu$uan Mata Kuliah -

$a% II & Pr!s) Il*( Ge+l+" ,

Hu'u(.Hu'u( Dasa% G+l+*i 7

Lan/asan &(i'in G+l+*i S)a*ai Il(u 12

T+%i T't+ni' L(n* 1,

Si'lus !atuan 17

$a% III & Ka-a! Il*( Ge+l+" 2.

G+l+*i Fisi' 24

G+l+*i S$a%ah 28

$a% IV & S/ala a/t( Ge+l+" .2

&()a*ian a'tu G+l+*i ,2

S'ala a'tu Rlati# /an A)s+lut ,-

$a% V & S/ala S)asal Ge+l+" 0

3


4/117

S'ala Mi'%+s'+i' 40

S'ala &lant 41

$a% VI & Materal $(* 2

Mat%ial &nusun !u(i 4,

Min%al 48

!atuan 43

$a% VII & D!a*/a Ge+l+" .

D#+%(asi !atuan -,

ul'anis( 75

T+%i &('a%an L(n* Sa(u/%a 82

Ti !nua 84

$a% VIII & Ke%e!3a!aa! Ge+l+" 4,

G(a !u(i 87

Tanah L+n*s+% 88

!an$i% 31

$a% I & S(*%er'a6a Ar7 M!eral7 E!er"7 'a! Ge+ther*al 8

Su()%/aa Ai% 34

!atu)a%a 37

Mina' !u(i 101

G+th%(al 104

Daftar P(sta/a 105

4


5/117

$a% I

Pe!'ah(l(a!191 Def!s

G+l+*i a/alah6 'ata *+l+*i sn/i%i )%asal /a%i )ahasa unani aitu *+s9 an* a%tina

)u(i /an l+*+s9 an* a%tina il(u: ;a/i /aat /ia%ti'an *+l+*i aitu suatu il(u an*

((la$a%i (at%ial )u(i s


6/117

Mnu%ut %ittn /an !%++'s6 *+l+*i a/alah il(u n*tahuan )u(i (n*nai asal6

st%u'tu%6 '+(+sisi6 /an s$a%ahna: T%(asu' %'()an*an6 'hi/uan s%ta %+ss.%+ss

an* tlah (n)a)'an 'a/aan )u(i s%ti s'a%an* ini: S/an*'an (nu%ut !ats /an

;a133-? *+l+*i a/alah suatu


7/117

alauun n$lasan /an an/an*an A%ist+tls tlah


8/117

%+ss t%s)ut: !%/asa%'an %insi uni#+%(ita%is( ini '(u/ian (un


9/117

*unun*an /an (%ata'anna '()ali: Ttai )ia%un @a'tu an* t%us )%$alan ini %lati#

n/' /ala( s'ala @a'tu *+l+*i >s$a%ah )u(i?6 /a%i %'a(an an* t%/aat /ala( )atuan

an* (nusun )u(i /aat t%lihat )ah@a )u(i tlah (n*ala(i )ana' si'lus

()ntu'an *unun*an /an %+si:

San*at ntin* .untu' /iin*at )ah@a @alauun )ana' 'na(a'an )antan* ala( #isi'

an* 'lihatan s%ti ti/a' (n*ala(i %u)ahan /ala( 'u%un @a'tu uluhan tahun6 'ita

tta (n*a(atina6 s)a) )a*ai(anaun $u*a 's(uana (n*ala(i %u)ahan /ala(

s'ala: @a'tu an* )%)/a.)/a6 %atusan6 %i)uan atau )ah'an $utaan tahun:

19. T!-a(a! (*(*

E%a (+/%n s'a%an* s(ua ')utuhan sha%i.ha%i /i%+lh /a%i )u(i (ulai /a%i

')utuhan %u(ah tan**a6%hiasan6alat t%ans+%tasi6n%*i s%ti (ina' )u(i /an *as ala(

s%ta )atu )a%a:'a%na ')utuhan ini (()uat *+l+*i )ana' /ila$a%i6ti/a' hana +lh

+%an* an* (n/ala(ina >s)a*ai %+#si?6ttai $u*a /i la$a%i +lh +%an* an* %+#si

na )%'aitan /n*an *+l+*i itu sn/i%i

Dn*an s(a'in )ana'na n/u/u' !u(i an*

s)lu(na (ilihan @ilaah (u'i(an )u'an (%ua'an (asalah6 s'a%an* ini

n*()an*an @ilaah ha%us ((%hati'an /u'un*an t%ha/a lin*'un*an an* /itntu'an

+lh #a't+%.#a't+% *+l+*i a*a% ()an*unanna ti/a' (%usa' 'si()an*an ala(: Ka%na itu

tu*as s+%an* ahli *+l+*i $u*a ((la$a%i si#at.si#at )n


10/117

atau hi/%+s#%6 s%ta %+ss.%+ss an* )'%$a /iatas %(u'aan )u(i an* /ii


11/117

&n*tahuan *+l+*i san*at (()antu untu' ((%/i'si'an atau (%a(al'an

'(un*'inan.'(un*'inan t%$a/ina )n


12/117

10: Kti/a'sla%asan

Su%+sisi

Dala( suatu u%utan %laisan )atuan6 (a'a laisan )atuan an* t%lta' /i )a@ah u(u%na

%lati# l)ih tua /i)an/in* laisan /iatasna sla(a laisan )atuan t%s)ut )lu( (n*ala(i

/#+%(asi:

H+%iB+ntalitas

&a/a a@al %+ss s/i(ntasi6 s)lu( t%'na *aa atau %u)ahan6 s/i(n t%n/a'an

s


13/117

Lat%al C+ntinuit

la(a%an suatu laisan )atuan a'an (n%us san$an* $u%us %laisan )atuanna an* %lati# h+%iB+ntal: !ila a/a (at%ial s/i(n an* /it%ans+%t ' t(at an* %lati# h+%iB+ntal6 (a'as/i(n t%s)ut a'an /in/a'an s


14/117


15/117

Fasis s/i(n

#asis s/i(n a/alah suatu satuan )atuan an* /aat /i'nali /an /i)/a'an /n*an satuan )atuan an* lain atas /asa% *+(t%i6 lit+l+*i6 st%u'tu% s/i(n6 #+sil6 /an +la a%us u%)ana:Fasis s/i(n (%ua'an %+/u' /a%i %+ss n*n/aan )atuan s/i(n /i /ala( suatu $nislin*'un*an n*n/aanna:

Kti/a'sla%asan >Un


16/117

Kti/a'sla%asan a/alah suatu '+ns /ala( st%ati*a%a#i an* (()ahas tntan* hu)un*an 6a!"t'a/ !+r*al anta%a laisan )atuan satu /n*an an* lain:

Ma3a*B*a3a* Ket'a/selarasa!

19 N+!3+!f+r*t6= Hu)un*an anta%a 2 satuan st%ati*%a#i6 aitu' anta%a )atuan

)'u(ta(+%# /an )atuan s/i(n: !iasana )atuan )'u(ta(+%# )%a/a /i)a@ahatau s)a*ai )as(nt /an )atuan s/i(nt )%a/a /iatasna:

2: A!"(lar +!f+r*t6& hu)un*an 2 satuan st%ati*%a#i /an t%$a/i hu)un*an an* (nu/ut

,: Ds3+!f+r*t6& hu)un*an anta%a )atuan s/i(n /n*an )atuan s/i(n ttai t%/aat

)i/an* %+si an* i%%*ul% >'asa%?

4


17/117

4: Para3+!f+r*t6& hu)un*an 2 )atuan an* sa(a /i(ana )i/an* 'ti/a'sla%asan s$a$a%

)i/an* perlapisan

292 La!'asa! Pe*/ra! Ge+l+" Se%a"a Il*(i: Le+!ar'+ 'a V!3 : 152 C 1518>

Can*'an*.


18/117

Mu'a )u(i snantiasa /i%(a$a'an +lh %+ss t't+ni' /an %+ss /nu/asi an*

)%ulan*.ulan*:

i": harless L6ell :U!f+r*tara!s*e14.0>

&%+ss ala( an* t%$a/i ha%i ini a/alah t%$a/i $u*a a/a (asa lalu

2:, T+%i T't+ni' L(n*

&a/a a@al %'()an*an il(u *+l+*i6 Ca%ls Lll >18,0? (n*un*'a'an )ah@a

)nua /an sa(u/%a ti/a' (n*ala(i %u)ahanti/a' )%*%a': &%u)ahan hana t%$a/i /i

)a*ian %(u'aan an* )%lan*sun* "+lusi+n% sa(ai an* s'a%an* t%lihat: Si%in* /n*an

%'()an*an il(u n*tahuan /an t'n+l+*i6 M


19/117

&%


20/117

a9 D#er"e! : Per"era/a! Sal!" Me!-a(h >

T%$a/i saat /ua l(n* t't+ni' an* )%*%a' salin* ((isah >break

apart ?: Kti'a s)uah l(n* t't+ni'


21/117

%9 K+!#er"e! : Per"era/a! Sal!" Me!'e/at >

T%$a/i aa)ila /ua l(n* t't+ni' t%tlan >consumed ? ' a%ah '%a' )u(i6

an* (n*a'i)at'an '/uana )%*%a' salin* (nu(u satu sa(a lain: ilaah

l(n* sa(u/%a t%/+%+n* ' )a@ah l(n* )nua atau l(n* sa(u/%a lain

an* /is)ut B+na tun$a(an > subduction #ones?: Di B+na tun$a(an s%in* t%$a/i

*(a6 t%)ntu'na si%'u( *unun* ai6 /an a%it sa(u/%a:

39 Tra!sf+r* Fa(lt

T%$a/i $i'a /ua l(n* t't+ni' salin* )%*%a' s$a$a% na(un )%la@anan

a%ah: K/uana ti/a' salin* (()%ai (auun salin* (nu(u: !atas t%ans#+%( ini

$u*a /i'nal s)a*ai ssa% t%ans#+%( #ault:

9

K+!#er"e!

Tra!sf+r* Fa(lt


22/117

2:4 Si'lus )atuanSi'lus )atuan t%/i%i /a%i s%an*'aian %+ss an* '+nstan /i (ana )atuan )%u)ah /a%i satu )ntu' ' )ntu' lain /a%i @a'tu ' @a'tu: Sa(a halna /ala( si'lus ai% /an si'lus 'a%)+n6

))%aa %+ss /ala( si'lus )atuan a/a an* t%$a/i sla(a $utaan tahun /an a/a $u*a an*t%$a/i s


23/117

)u(i s)lu( (n


24/117

Alu% t%ans+%t (at%ial s/i(n /a%i n*unun*an sa(ai ' (ua%a sun*ai /i /a%ah G+%+ntal+:

$at(a! Se'*e!

Dala( '+n/isi ala(i6 n/aan (at%ial s/i(n (u/a (n*u)u% n/aan an* l)ih tua6t'anan an* /ihasil'an a'an (()uat n/aan l)ih tua (n$a/i '+(a': Kti'a ai% )%*%a' (asu' ' (at%ial s/i(n6 (in%al s%ti 'alsit /an sili'a an* t%la%ut a'ant%n/a /an (n*isi %+n**a anta% )uti% /an )%tin/a' s)a*ai s(n6 (%'at'an )uti%ans/i(n satu sa(a lain: &%+ss '+(a'si /an s(ntasi ini nantina a'an (()ntu' $nis )atuan s/i(n s%ti )atuasi%6 )atul(un*6 '+n*l+(%at atau )%'si: &()ntu'ant%s)ut s'a%an* s/an* )%lan*sun* /i /asa% (ua%a6 /lta atau alun* an* a/a /i

In/+nsia:

&ta an* (nun$u'an )usu% *unun*ai /an B+na su)/u'si /i In/+nsia:

12


25/117

>Sis(i< Atlas +# SE Asian !asins?

Ka%na n*n/aan s/i(n t%$a/i s


26/117

Sin*'aan )atuasi% 'a%)+natan /i &ulau Sa%+n/ . G+%+ntal+ Uta%a:

Meta*+rfs*e

;i'a )atuan s/i(n atau )atuan )'u int%usi# ti/a' t%sin*'a ' %(u'aan )u(i /ala( %+ss n*an*'atan atau un %+si6 '/ua $nis )atuan t%s)ut a'an t%'u)u% l)ih /ala(la*i: S(a'in /ala( )atuan itu t%'u)u%6 (a'a s(a'in )sa% '(un*'inan untu' t%aa% suhu /an t'anan tin**i an* /ihasil'an +lh '+(%si t't+ni' /an n%*i anas /a%i /ala( )u(i6 an* nantina /aat (n*u)ah )atuan t%s)ut: ;nis )atuan an* tlah t%u)ah /i )a@ah %(u'aan )u(i a'i)at aa%an suhu6 t'anan6 /an '+nta' (a*(a /is)ut )atuan(ta(+%#:

Sin*'aan #ilit >$nis )atuan (ta(+%#? /i Sun*ai Lu' Ul+ . Ka%an*sa()un* . ;a@a Tn*ah

14


27/117

Ahli *+l+*i s%in* (n)ut )atuan (ta(+%# s)a*ai )atuan an* tlah /i(asa'9 'a%na %+ss %u)ahanna ha(i% sa(a /n*an an* t%$a/i a/a a/+nan 'u 'ti'a /ianas'an: A/+nan 'u /an 'u na itu sn/i%i (n*an/un* )ahan.)ahan an* sa(a6 na(un ((ili'it'stu% an* san*at )%)/a: Sa(a halna a/a )atuasi% >)atuan s/i(n? /an 'ua%sit >hasil(ta(+%#+sis /a%i )atuasi%?: !uti%an in/i"i/u asi% an* a/a a/a )atuasi% san*at (u/aht%lihat )ah'an ))%aa (u/ah /i


28/117

$a% III

Ka-a! Il*( Ge+l+"

G+l+*i (%ua'an il(u an* san*at luas: Ti/a' t%/aat )atasan.)atasan an* $las

anta% tia.tia 'a$ian )i/an* il(u *+l+*i: S(ua 'a$ian )i/an* il(u *+l+*i t%s)ut salin*

)'%$a sa(a untu' (n


29/117

13: !i/an* *+l+*i s$a%ah (n


30/117

A B

C D

A B

C D

28: M%ua'an


31/117


32/117

54:

55:

59195 Ge+l+" La(t

5-: M%ua'an


33/117

“CLOSED ENVIRON

‘SUB-AQUAEO

LACUSTRINE

PYROCLASTIC F

COAL ?

D

BRAIDED

1ST

C

Y

C

L

E

*+l+*i /ala( (la'u'an %'%$aana: Misalna t'ni' siil 'ti'a a'an

(()an*un s)uah $()atan ha%us (n*tahui '+nst%u'si )atuan an* a'an

/i$a/i'an +n/asi a*a% $()atan /aat )%/i%i '+'+h: Di )i/an* %ta()an*an $u*a

((%lu'an n%aan il(u *+l+*i a*a% /aat (n(u'an l+'asi an* ((ili'i

)ahan.)ahan ta()an*: Slain itu il(u *+l+*i $u*a /aat /i*una'an untu'

((%/i'si +tnsi )n


34/117

7,:

74:

75:

7-:

59292 Strat"raf

77: M%ua'an il(u *+l+*i (n*nai *a()a%an %laisan )atuan an /aat

(n


35/117

82:

8,:

84:

5929 Pale+!t+l+"

85: M%ua'an


36/117

8-:

87:

88:

59295 Pale+sea!+"raf

83: M%ua'an )a*ian il(u *+l+*i an* )%#+'us ((la$a%i lautan 'un+: Il(u ini

(n**una'an 'a%)+n /an )ahan 'i(ia lain untu' (%'+nst%u'si as'.as'

+san+*%a#i 'un+ /an (nntu'an i'li(:

30:

24

Pale+!t+l+"


37/117


38/117


39/117

/is)a)'an +lh ta)%a'an ast%+i/ ' )u(i an* s'a%an* 'a@ah )'as ta)%a'an/it(u'an /i s)lah uta%a S(nan$un* u-5 5- $uta tahun an* lalu?6 KalaE+sn >5- ,4 $uta tahun an* lalu? /an Oli*+sn >,4 2, $uta tahun an* lalu?:a(an N+*n t%)a*i (n$a/i (at Kala= Kala Mi+sn >2, 5:, $uta tahun an*lalu?6 &li+sn >5:, 1:8 $uta tahun an* lalu?6 &list+sn >1:8 $uta 116500 tahun an*lalu? /an H+l+sn >/i(ulai /a%i 116500 tahun an* lalu hin**a s'a%an*?: KalaH+l+sn /itan/ai +lh nusutan an*


40/117

108: Ahli *+l+*i $u*a ((ili'i ))%aa (t+/ untu' (nntu'an u(u% s)na%na /a%i suatu laisan )atuan: an* alin* ntin* a/alah (t+/ nta%i'han %a/i+(t%i6 an* (n**una'an si#at lu%uhan unsu% %a/i+a'ti# /ala( )atuan untu' (nntu'an u(u%na: Unsu% %a/i+a'ti# (lu%uh untu' (()ntu' is+t+ unsu% >at+( unsu% an* ((ili'i (assa

an* )%)/a na(un ((ili'i si#at.si#at 'i(ia@i an* sa(a?: a'tu.a%uh unsu% a/alah @a'tu an* /i%lu'an untu' (lu%uh'an sa%uh /a%i at+( unsu% t%s)ut:Unsu% an* )%)/a ((ili'i @a'tu.a%uh an* )%)/a ula:

103: Dua (a257F?: &anas a'an (n)a)'an A%*+n (n*ua /an(()uat u(u% )atuan a'an ta(a' l)ih tua /a%ia/a s)na%na:

111: !)%aa t'ni' n+n.%a/i+(t%i6 s%ti analisis "a%"6 /n/%+'%+n+l+*i /an al+(a*ntis(6 $u*a /aat /i*una'an untu' nntuan u(u% a)s+lut: a%" a/alah

laisan s/i(n an* t%n/a'an stia tahun a/a /anau *lasial: Laisan t)al /a%is/i(n )%u'u%an 'asa% t%n/a'an sla(a (usi( s(i +lh ali%an ai% %(u'aan6/an laisan s/i(n halus an* l)ih tiis t%n/a'an sla(a (usi( /in*in6'/uana (()ntu' laisan an* /is)ut "a%": &a%a ahli ')u(ian a'an(n*'st%a' inti s/i(n /a%i /anau *lasial ini /an (n*hitun* )%aa )ana' "a%" a/a s/i(n t%s)ut: stia satu "a%" (nun$u''an u(u% satu tahun:

28


41/117

112: Dn/%+'%+n+l+*i a/alah t'ni' an* (n**una'an lin*'a%an tahunan a/a )atan* +h+n a/a i'li( an* han*at untu' (nntu'an u(u% )atan* +h+n t%s)ut: ))%aa +h+n /aat hi/u hin**a %i)uan tahun6 shin**a t'ni' ini )%*una untu' (nntu'an u(u% +h+n an* )%'isa% anta%a ,6000 hin**a 46000 tahun an* lalu: Na(u(6 t'ni' ini $u*a /i*una'an a/a #+sil +h+n /a%i Kala H+l+sn:

11,: &al+(a*ntis( (li)at'an n*u'u%an su/ut (+l'ul (a*nti' a/a )atuan:Kti'a la"a (asih anas6 (in%al (a*nti' /i /ala(na )%+%intasi 'a/a (/an(a*nti' )u(i: Kti'a la"a (n/in*in hin**a a/a titi' t%tntu6 (in%al (a*nti' ini a'an t'un*a()a% 'i%i?s/an*'an a/a *a()a% 'anan6 laisan t%tua ialah laisan )%@a%na hi$au (u/a an*t%lta' /i s)lah 'anan )a@ah >a/a han*in* @all ssa%?:

113: ): &%insi +t+n* ((+t+n*= laisan an* /i+t+n* l)ih tua /a%ia/a an*((+t+n*na: Ssuatu an* ((+t+n* laisan /aat )%ua laisan )atuan lain>/i'6 )at+lit6 /ll? atau )%ua )i/an* /is'+ntinuitas >ssa%6 %'ahan6 /ll?: &a/a*a()a% /i atas6 /i' >'i%i? /an ssa% nai' >'anan? l)ih (u/a /a%ia/a laisan an*/i+t+n*na:

120: (u/a? atau '+(l's >tua?:

121: /: &%insi 's$a$a%an #+sil= (n*'+%lasi'an laisan.laisan an* (n*an/un*#+sil: Laisan an* #+silna s$nis )%a%ti ((ili'i %ntan* u(u% an* sa(a:

122: Su/ah s$a' la(a s)lu( a%a ahli *+l+*i /aat (nntu'an u(u% ))atuan )%/asa%'an an*'a s%ti saat ini6 (%'a (n*()an*'an s'ala @a'tu *+l+*i

29


42/117

sMasa? an* t%)a*i (n$a/i E%a >Ku%un?6 E%a /i)a*i. )a*i '/ala( &%i+/ >a(an?6 /an a(an /i)a*i )a*i (n$a/i E+Kala?: Na(a.na(a s%ti &al+B+i'u( atau Kn+B+i'u( ti/a' hana s'/a% 'ata an* ti/a'

((ili'i a%ti6 a'an ttai )a*i a%a ahli *+l+*i6 'ata t%s)ut ((unai a%ti t%tntu/an /ia'ai s)a*ai 'un)u%%+@? atau 'san /a%ia/a 'hi/uan (asa lalu /iatas )u(i:&a%a ahli ')u(ian an* 'husus ((la$a%i tntan* #+sil /i'nal s)a*ai&al+nt+l+*6 aitu ss+%an* an* ((la$a%i )ntu'.)ntu' 'hi/uan u%)a:

125:

12-: Ga()a% /i atas a/alah 'u(ulan #+t+ #+sill an* (n**a()a%'an'na'a%a*a(an /a%i "+lusi 'hi/uan /i atas )u(i san$an* -00 $uta tahun: F+silan* t%tua )%a/a a/a )a*ian )a@ah s/an*'an #+sil t%(u/a t%lta' /i)a*ian atas:U'u%an /a%i stia int%"al @a'tu /i*a()a%'an s


43/117

128:

123: Ta)l s'ala @a'tu %lati# 1,0:

1,1:

1,2: S'ala a'tu A)s+lut >Ra/i+(t%i'?

1,,: U(u% a)s+lut ialah u(u% an* /itun$u''an /n*an suatu an*'a an* /i%+lh/a%i n*u'u%an %a/i+a'ti#: ;a/i6 u(u% a)s+lut ini lan*sun* (nun$u''an an*'au(u%na shin**a /aat /i'tahui a/a $a(an aa )atuan t%s)ut t%)ntu': Untu' (nntu'an u(u% a)s+lut6 t%/aat /ua (t+/6 aitu=

1,4: 1: Mt+/ (n*hitun*6


44/117

1,5:

1,-:

1,7: 2: Mt+/ is+t+6 (isalna ialah %a/i+'a%)+n atau C.146 '+s(+*ni' >Cl.,-6 !.106 H.,6 Al.2-?6 atau U%aniu( s%is /isJuili)%iu(: Khusus untu' /aun6 (t+/an* +tassiu( ,3 /an +tassiu( 41?: Is+t+ %a/i+a'ti# >th a%nt? /a%i satu unsu% 'i(iasHal#.li#?: a'tu a%uh /a%i suatu is+t+ %a/i+a'ti# a/alah la(ana @a'tu an* /i%lu'an +lh suatu is+t+ %a/i+'ati# )%u)ah (n$a/i na /a%i at+( &a%nt.na (lalui %+ss lu%uhan (n$a/i at+( Dau*ht%: Stiais+t+ %a/i+'ati# ((ili'i @a'tu a%uh >hal# li#? t%tntu /an )%si#at uni': Hasil n*u'u%an /i la)+%at+%iu( /n*an 'tlitian an* san*at tin**i (nun$u''an )ah@a

sisa hasil lu%uhan /a%i s$u(lah at+(.at+( a%nt /an at+(.at+( /au*ht% an*/ihasil'an /aat /ia'ai untu' (nntu'an u(u% suatu )atuan: Untu' (nntu'anu(u% *+l+*i6 a/a (at s%i lu%uhan a%nt/au*ht% an* )iasa /ia'ai /ala((nntu'an u(u% )atuan6 aitu= Ca%)+nNit%+*n >CN?6 &+tassiu(A%*+n >KA%?6Ru)i/iu(St%+ntiu( >R)S%?6 /an U%aniu(La/ >U&)?:

140.

32


45/117

141.

33


46/117

129 $a% V

1.9 S/ala S)asal Ge+l+"

144: S'ala sasial *+l+*i /i%lu'an a*a% /aat (%'+nst%u'si '$a/ian *+l+*i /i

(asa la(au: Slain itu6 /i%lu'an $u*a untu' ((aha(i %+ss.%+ss *+l+*i

an* a/a: Mnu%ut %uan* lin*'una6 s'ala sasial *+l+*i /i)a*i (n$a/i /ua

'l+(+' )sa% aitu s'ala (i'%+s'+i' /an s'ala lant

145:

59. S/ala M/r+s/+)/

14-: &a/a s'ala (i'%+s'+i'6 /i*una'an (i'%+s'+ t%+*%a#i untu' (n*i/nti#i'asi(in%al /an ((%i'sa t'stu% )atuan: Slain itu6 /i*una'an ula (i


47/117

158: &a/a s'ala ini6 ahli *+l+*i /aat ((ta'an %(u'aan (n**una'an /ata )u(i

/a%i satlit an* tlah (n*+%)it )u(i: Slain itu6 ahli *+l+*i $u*a /aat (()uat ta an*

(%'+nst%u'si an/an*an )u(i a/a suatu @a'tu /i (asa lalu: &ta *+l+*i )%*una untu'

(()antu ahli *+l+*i ((aha(i /a%ah t%tntu atau (()antu a*a% /aat (n(u'an

su()% (i*as /an )ahan ta()an* )a%u:

153:

1-0:

1-1:

1-2:

1.9

19

159

19

1,9

149

189

1,09


48/117

1,19 $a% VI

1,29 Materal $(*

1,.9

174:

175:

17-: Ga()a% /i atas (nun$u''an laisan.laisan an* /i(ili'i +lh )u(i s


49/117

177:

178: -:1 Mat%ial &nusun !u(i

173: S errum? /an

ni'l >niccolum? shin**a /is)ut $u*a laisan ni#: Inti lua% '+(+sisina )%ua

)si /an sili'at:

182: Inti )u(i ((ili'i $a%i.$a%i st)al ,:470 '( /an )atas lua%na 'u%an* l)ih 2:300

'(: Inti /ala( /an inti lua% /iisah'an +lh laisan %alihan st)al 140 '(: Inti

)u(i /i)un*'us +lh (antl an* )%'+(+sisi 'aa (a*nsiu(: Inti /an (antl

/i)atasi +lh (utenberg %iscontinuity:

18,: 29 Ma!tel ata( Sel*(t

184: Laisan (antl t%lta' /i )a@ah laisan '%a' )u(i: Ssuai /n*an na(ana6

laisan ini )%#un*si untu' (lin/un*i )a*ian /ala( )u(i: laisan (antl t)alna(n


50/117

187: Ga()a% 1:, (nun$u''an laisan nusun )u(i: &a/a *a()a% t%s)ut6 t%lihat

)ah@a laisan (antl t%/i%i /a%i , laisan6 aitu= lit+s#%6 astn+s#%6 /an (s+s#%:

Kti*a laisan t%s)ut ((ili'i si#at #isi' /an 'i(ia an* )%)/a: &n$lasan

(n*nai 'ti*a laisan t%s)ut6 s(a*(a

in/u'?: Tin**ina suhu /i laisan ini >(n


51/117

134:135: (ambar 0.6. Pembagian lapisan selimut bumi yang di dasarkan pada siat kimia

dan isiknya 9Sumber> http>??classconnection.s=.ama#onaws.com?@:

13-: Ga()a% 1:4 (nun$u''an ()a*ian laisan nusun )u(i an* /i/asa%'an

a/a si#at #isi' /an 'i(ia (at%ialna: S%(u'aan )u(i?: Laisan '%a'

)u(i t)alna (n


52/117

133:

200: (ambar 0.3. &lustrasi posisi !ohoro

http>??www.enotes.com?:

201: a9 Kera/ Sa*('era

202: K%a' sa(u/%a ((ili'i 't)alan s'ita% 0.5 '( atau )%sa(aan /n*an ai% /i

atasna s'ita% -.12 '(: K%a' sa(u/%a atau '%a' +sani'6 (%ua'an '%a' )u(i

an* (nusun lantai /asa% sa(u/%a: K%a' ini (nusun s'ita% -5 /a%i luas

'%a' )u(i: K/ala(an /a%i '%a' sa(u/%a ini %ata.%ata s'ita% 4000 (t% /a%i

%(u'aan ai% laut6 (s'iun a/a ))%aa alun* laut '/ala(anna a/a an*

(n


53/117

205:

20-: (ambar 0.@. Singkapan batuan serpentinite di 'arangsambung

207: Ga()a% 1:- (nun$u''an sin*'aan S%ntinit /i F+%(asi &u


54/117

21-:

217: -:2 Min%al

218: Min%al a/alah a/atan sna@a 'i(ia h+(+*n6 n+n.+%*ani'6 an* ((ili'i )ntu' t%atu% >sist( '%istal? /an t%)ntu' sD:G:A hittn ;:R:: !%++'s6 1372?:

221: Min%al a/alah suatu )ahan atau Bat an* h+(+*n ((unai '+(+sisi 'i(iat%tntu atau /ala( )atas.)atas /an ((unai si#at.si#at tta6 /i)ntu' /i ala( )u'an hasil suatu 'hi/uan >A::R: &+tt% H: R+)ins+n6 1377?:

222: Min%al an* t%$a/i sO D+n+*hu6 1330?: Min%ala/alah suatu unsu% atau sna@a an* /ala( 'a/aan n+%(alna ((ili'i unsu%

'%istal /an t%)ntu' /a%i hasil %+ss *+l+*i: >Th Int%nati+nal Min%al+*iNi


55/117

a: Tal<

): Gsu(

t'anan6 t(%atu%6 t'anan /an t(%atu%?:

s: Dan 'ti*a $nis )atuan /iatas a/alah nusun /a%i laisan.laisan )u(i (ulai /a%i

'%a' )u(i sa(ai inti )u(i:t: &n*%tian !atuan !'u

u: !atuan )'u a/alah )atuan an* t%$a/i /a%i ()'uan la%utan sili'a


56/117

a'an (n*'%istal a/a t(%atu% t%tntu $u*a: U%utan '%istalisasi t%s)ut s%ti/i*a()a%'an /ala( !+@n Ra


57/117

a': M%ua'an tu)uh )atuan )'u int%usi# an* s$a$a% /n*an %laisan /is'ita%na:;nis.$nis /a%i tu)uh )atuan ini aitu =

al: Q Sill6 tu)uh )atuan an* )%ua l()a%an /an s$a$a% /n*an %laisan )atuan/is'ita%na:

a(:Q La


58/117

)a: Aa)ila '%istalna san*at halus /is)ut a#aniti': Aa)ila '%istalna /aat /ia(ati/n*an (ata /is)ut #an%iti': Dan aa)ila t%/i%i /a%i (assa *las s(uana /is)ut*lass:

)): t%an*?s%ti Fl/sa%6 (us'+"it6 'ua%sa /an #l/sat+i/:

)+: Klasi#i'asi )atuan )'u )%/asa%'an @a%nana a/alah s)a*ai )%i'ut =

): 1? Lu


59/117

MnO6 CaO6 Na2O6 K2O6 H2O6 &2O5: Da%i %+s(ntas stia sna@a 'i(ia /aat(n


60/117

s%ti )atu 'au%6 )atu asi%6 /an l(un* t%(asu'i /ala( )atuan s/i(n: !atuans/i(n (liuti 75 /a%i %(u'aan )u(i:


61/117

/i: 4: !atuan S/i(n Sili'a

/$: !atuan ini t%/i%i /a%i %i$an* >


62/117

a: &(%ian u'u%an )uti% /i/asa%'an a/a s'ala nt@+%th6 1332:

): Na(a !uti%

((?

/: !+n*'ah >)+ul/%?:

25-

#: !%an*'al >G%anul?': 4.

2

l: &asi% San*at Kasa% >"% (/iu( san/?J:

.

%: &asi% Halus >#in san/?

s: .

18

t: Lanau >silt? u: 11- 125


63/117

-

": L(un* >@ll s+%t/?

#(+/%at s+%t/?

#/: Q &(ilahan )u%u' >++%l s+%t/?

#:


64/117

#s: Q Masi#6 )ila ti/a' (nun$u''an st%u'tu% /ala( %laisan s$a$a%6 )ila %laisan salin* s$a$a%:

#t: Q La(inasi6 %laisan s$a$a% u'u%anna l)ih tiis /a%i 1


65/117

*J: Q G+/6 %+n**a an* t%isi '%istal /n*an %tu()uhan '+nsnt%is:

*%: Q Stl+t6 (%ua'an st%u'tu% )%*%i*i a'i)at la%ut:

*s:

*t: ): K+(+sisi*u: K+(+sisi )atuan s/i(n n+n 'lasi' u(u(na (+n+(in%a >satu (a


66/117

hl: Q Dina(+t%(al6 t%)ntu' a/a B+na su)/u#asa? a/a >s+li/ stat? a/a suhu /iatas 200+C t'anan ,00 Ma:

h": Q &()ntu'an )atuan Mta(+%# san*at '+(l's6 a'i)at %*%a'an l(n*.l(n* t't+ni' /an tu()u'an #%a*(n.#%a*(n '%a' )u(i6 shin**a )atuan

t%'+a'6 t%ta%i' >EPtn//?6 t%liat6 t%anas'an /an )%u)ah:h@:

hP: Fa't+% &n*+nt%+l Mta(+%#is(

h: Hasil /a%i %+ss (ta(+%#is( t%*antun* a/a '+(+sisi )atuan asal /an '+n/isi(ta(+%#isis: K+(+sisi 'i(ia )atuan asal san*at ((n*a%uhi ()ntu'anhi(unan (in%al )a%u6 /(i'ian ula /n*an suhu /an t'anan:

hB: A: &n*a%uh


67/117

i/: Q Fun*si


68/117

iu: Q L()a%an (i'a )a%u an* s$a$a% (()ntu' t'stu% lan% an* /is)ut#+liasi >#+liati+n?:

i": !: Slat Cla"a*

i@: Q Min%al.(in%al )a%u an* )%st%u'tu% l()a%an6 #+silasi6 C+nta


69/117

$(: Q Mta(+%#is( Ti()unan >!u%ial (ta(+%his(?6 %+ss s/i(ntasi an*t%$a/i a/a shal?6 )atu asi%6 )atu *a(in*: S/an*'an untu' )atuan

)'u a/alah )asalt: $": Q an* )%asal /a%i Lanau /an Mu/st+n

$@: a: S%ih >slat?6 Lanau (auun (u/st+n )%asal /a%i (in%al 'ua%sa6 l(un*6'alsit /an #l/sa%: Mta(+%#is( an* t%$a/i /%a$at %n/ah shin**a (n*hasil'ans%ih atau slat6 T'stu% an* /i(ili'i )atuan ini a/alah slat


70/117

'a: a: S'is hi$au >G%n S


71/117

linti%an ini a/alah t't+ni' l(n*: A#%i'a )%*%a' ' uta%a6 %lahan.lahan(n/+%+n* s)a*ian lantai /asa% laut M/it%an ' )a@ah unani:

'u: Gaa t't+ni' s(aPi(u( st%ss?:


72/117

1: Te!s+!al stress6 a%ahna )%la@anan a/a satu )i/an*6 /an si#atna (na%i' >st%t1-,5.170,?a/alah +%an* %ta(a an* ((%lihat'an hu)un*an anta%a st%ss /an st%ain an* ssuai/n*an $nis )atuanna: Hu'u( H++' an* (n*ata'an )ah@a s)lu( (la(aui )ataslastisitasna hu)un*an st%ss /an st%ain suatu (at%ial a/alah lini%:

2: D(3tle 'ef+r*at+! (%ua'an /#+%(asi /i(ana lasti< li(it /ila(aui /an

%u)ahan )ntu' /an "+lu( )atuan ti/a' '()ali ' )ntu' s(ula: Untu' ((%(u/ah(()aan*'anna /aat /ilihat /ia*%a( st%ain.st%ss Ga*%ar 2 an* /i /aat /a%i %?6 'u%"ana (n/ata%:&na()ahan st%ss (n)a)'an t%$a/ina /#+%(asi /u


73/117

l: Ga()a% 2: Ku%"a st%ss.st%ain((%lihat'an /#+%(asi lasti' >V ' ? li(it lastis >? (nan/ai /i(ulaina/#+%(asi /u


74/117

/an (u/ah atah: Di )a@ah '/ala(an 15 '( )atuan ti/a' (u/ah atah 'a%na )%si#at /u


75/117

s%ti )i/an* %laisan6 laisan )%susun >*%a// )/in*?6 laisan silan* siu% >li()? anti'lin atau sin'lin ti/a' h+%iB+ntal la*i: &+sisi atau'/u/u'an )i/an*.)i/an* an* (()ntu' li() ini /inata'an/ala( -(r(s atau str/e /an /e*r!"a! atau ') an* /i%*una'an untu'

(nata'an '/u/u'an s(ua )i/an* /i ala(:

lu: J(r(s a/alah a%ah *a%is an* (%ua'an %+t+n*an anta%a )i/an* /i ala( /n*an )i/an* h+%iB+ntal6/inata'an t%ha/a a%ah Uta%a6 sa%ah $a%u( $a( 'Ti(u%: Ga*%ar .: C+nt+hna U -2+ T6 an* )%a%ti a%ah $u%usna -2+ /a%i Uta%a 'Ti(u%:

l":

l@: Ga()a% ,: ;u%us /an '(i%in*an suatu )i/an* %laisan: ;u%usna s$a$a% /n*an %(u'aan ai%6 an* /ian**a )i/an* h+%iB+ntal: K(i%in*an6 su/ut t%)sa%6 /iu'u% a/a )i/an* t*a' lu%us $u%us >Ha()lin6 1383?

lP:l: Ke*r!"a! a/alah su/ut t%)sa% anta%a )i/an* >(i%in*? /i ala( /n*an )i/an*

h+%iB+ntal an* /inata'an /ala( /%a$at: !i/an* h+%iB+ntal ti/a' ((unai'(i%in*an6 atau 0+ /an )i/an* t*a' lu%us 30+: ;u%us /an '(i%in*an /iu'u% /it(at /n*an ((%*una'an '+(as *+l+*i: K+(as *+l+*i /iln*'ai/n*an ;ater )as >%+un/ l"l?6 untu' (()uat )i/an* h+%iB+ntal


76/117

/an /l!+*eter>"%ni% #+% "%ti

(137,?6 (nata'an )ah@a liatan a/alah hasil %u)ahan )ntu' atau "+lu(

/a%i suatu )ahan an* /itun$u''an s)a*ai ln*'un*an atau 'u(ulan ln*'un*an a/a unsu% *a%is atau )i/an* /a%i )ahan t%s)ut: S(nta%a itu6 H+))s t al >137,?(nata'an )ah@a liatan a/alah ln*'un*an an* /ihasil'an +lh %+ss /#+%(asi/a%i suatu %(u'aan )atuan an* %lati# /ata%:

(/: Liatan /aat (%ua'an ln*'un*an l(ah an* luas6 )isa l)ih /a%i %atusan'il+(t% sa(ai an* san*at '


77/117

(h: L%n* s)lah (n)lah anti'lin atau sin'lin /is)ut sa6a) >li()?: &un

(l: Ka/an*.'a/an* /#+%(asi )%lan*sun*


78/117

(%: Liatan asi(t%i

(s:K(i%in*an saa ti/a' sa(a6an* satu l)ih t*a' /a%is)lahna

(t: $er'asar/a! /e'('(/a! %'a!" s(*%(

(u: Liatan t*a' (":K/u/u'an )i/an* su()u

t*a' atau "%ti'al

(@: Liatan (i%in*(P: K/u/u'an )i/an* su()u

%ti*ht? n*: !sa% su/utna 10+

nh: Liatan is+'linalni: K/ua saana s$a$% atau

)su/ut 0+

n$: Ta)l 1: Klasi#i'asi liatan )%/asa%'an 'a/a '/ua )i/an* saa6 '/u/u'an )i/an* su()u /an ''tatan su/aut anta%a '/ua saana:

n': Ga()a% -: Liatan s/%hana /n*an )a*ian.)a*ianna6 l%n* an* salin* (n$auhi /is)ut anti'lin >)a*ian 'i%i /an'anan? /an an* salin* (n/'ati /ina(a'an sin'lin >/i tn*ah.tn*ah?: S)lah 'i%isu()u liatan (n/ata% /an su()u liatan (nun$a( s)lah 'anan >S'inn%6 1332?

nl:


79/117

n(:

nn:

n+: 0AUGn: Gera/ relatf

nJ: D#inisi ssa% a/alah %'ahan a/a )atuan an* (n*ala(i %*%a'an an* s$a$a% /n*an )i/an*na: U(u(na ti/a' (un*'in untu' /aat (n*tahui )%aa )sa% *%a' s)na%na an* t%$a/i san$an* ssa% /an )l+' )a*ian (ana an* )%*%a' /an )l+' an* /ia(6 'a%na )%*%a'na su/ah )%lan*sun* a/a @a'tu la(au:Dala( 'lasi#i'asi %*s%an ssa% /i%*una'an istilah %*s%an %lati#6 'a%nati/a' tahu )l+' (ana an* )%*%a' /aat /i'ata'an )ah@a satu sisi ssa% )%*%a' %lati# t%ha/a sisi lainna: &%*s%an salah satu sisina (lalui )i/an* ssa% (()uat salah satu )l+' %lati# nai'6 tu%un6 atau (n/ata% t%ha/a lainna: !l+' an* )%a/a /i atas )i/an* ssa% /is)ut )l+' ha!"!" ;all s/an*'an an* /i )a@ah/is)ut )l+' f++t ;all6 Ga()a% 7:

n%:

ns: Ga()a% 7: Dia*%a( )al+' ssa% ((%lihat'an )l+' han*in* @all t%*antun* /i atas'ala na()an* >)i/an* ssa%? /an #++t @all6 )l+' an* a/a /i 'a'ina >/i )a@ah )i/an* ssa%?>S'inn%6 2004?:

nt:

nu: Klasf/as Sesar

n": Ssa% /i'lasi#i'asi )%/asa%'an atas = /i /a%i )i/an* ssa% /an a%ah *%a' %lati#na6

(n$a/i ssa% n+%(al6 ssa% nai'6 >%"%s #ault atau th%ust #ault? /an ssa% (n/ata% >st%i' sli #ault?:

n@:a9 Sesar !+r*al

nP: Ssa% n+%(al /is)ut $u*a ssa% tu%un /is)a)'an +lh st%ss tnsi+nal an* s+lah.+lah (na%i'((isah'an '%a': S%ti halna $u*a )ila '%a' (n*ala(i *aa /a%i )a@ah:


80/117

Ssa% n+%(al /i/#inisi'an s)a*ai ssa% an* han*in* @allna %lati# tu%un t%ha/a#++t @all: Atau s)ali'na6 /aat /i'ata'an #++t @all %lati# nai' t%ha/a han*in*.@all6 Ga*%ar ,: U(u(na6 /ua atau l)ih ssa% n+%(al /n*an $u%us s$a$a% /an'(i%in*an )%la@anan (()ntu' s*(n tin**ian /an a()lsan a/a '%a':!l+' an* Xtu%unW /ina(a'an "ra%e! atau %i#t6 $i'a /i)atasi +lh /ua ssa%

n+%(al6 Ga*%ar 4 /an hal# *%a)n )ila ln*s%an hana a/a satu ssa% n+%(al:!l+' an* Xnai'W /ianta%a /ua ssa% n+%(al /ina(a'an h+rst: Ssa% n+%(al )ana' s'ali /i$u(ai a/a '%a' )u(i an* (n*ala(i st%ss tnsi+nal:

n:

nB: Ga()a% 8: H+%st /an *%a)n t%$a/i a'i)at st%ss tnsi+nal (()ntu' ssa%.ssa% n+%(al:

+a:

+): %9 Sesar !a/ :re#erse fa(lt> 'a! thr(st fa(lt

+l#t lat%al sli #ault?:C+nt+h ssa% (n/ata% )sa% an* t%'nal a/alah ssa% San An/%as /i Cali#+%niaA(%i'a /an /i In/+nsia6 ssa% Su(at%a6 san$an* )a*ian !a%at ulau Su(at%a6ssa% &alu.K+%+ /i Sula@si6 ssa% S+%+n* /i I%ian /an lainna: &a/a u(u(na ssa%


81/117


82/117

+$:

+': Ga()a% 3: ;nis Ssa%

+l: Ke/ar :-+!t>

+(: K'a% a/alah suatu #%at%ta'an a/a )atuan? an* %lati# ti/a' (n*ala(i %*s%an a/a )i/an* %'ahna >Ra"a!6 137,?: K'a% /aat /is)a)'an +lh

t%$a/ina *$ala t't+ni' (auun n+n t't+ni': K'a% atau $+int a/alah %'ahan.%'ahan a/a )atuan6 lu%us6 lana% /an ti/a' t%$a/i %*s%an:K'a% u(u(na t%/aat s)a*ai %'ahan tnsi+nal /an ti/a' a/a *%a' s$a$a% )i/an*na:K'a% (()a*i.)a*i )atuan an* t%sin*'a (n$a/i )l+'.)l+' an* )sa%na )%*antun* a/a '%aatan ''a%na: Dan (%ua'an )ntu' %'ahan alin*s/%hana an* /i$u(ai a/a ha(i% s(ua )atuan: !iasana t%/aat s)a*ai /uast %'ahan6 an* %+t+n*anna (()ntu' su/ut )%'isa% anta%a 45 sa(ai30 /%a$at:K'a% (un*'in )%hu)un*an /n*an ssa% )sa% atau +lh n*an*'atan '%a' an*luas6 /aat t%s)a% sa(ai %i)uan (t% %s*i luasna: U(u(na a/a )atuan

an* %*as: K)ana'an ''a% (%ua'an hasil ()u)un*an '%a' atau /a%i'+(%si atau ta%i'an >tnsi+n? )%'aitan /n*an ssa% atau liatan:A/a ''a% tnsi+nal an* /ia'i)at'an +lh lasan ))an atau (uaian )atuan:K'a% '+l+( a/a )atuan "+l'ani' t%)ntu' +lh t*asan an* t%$a/i 'ti'a la"a(n/in*in /an (n*'%ut:&a/a laisan.laisan s/i(n t%uta(a )atuasi%6 s%in* t%/aat ''a%.''a% an* )%"a%iasi a%ahna: R'ahan ini t%)ntu' sla(a ni()unan /an liti#i'asi an*a'an tta t%tutu sla(a t%ti()un /i'/ala(an: Ka%na %+si /an t%sin*'a6s/i'it n/in*inan /an '+(%si %li# ((un*'in'an %'ahan a*a' t%)u'a:&a/a ))%aa /a%ah ''a% (n*+nt%+l +la ali%an sun*ai6 t%uta(a ali%an.ali%an

s'un/%na:K'a% $u*a ((unai nilai '+n+(is: Daat ((%)sa% %(a)ilitas an* ntin* )a*i (i*%asi /an (na(un* ai% tanah /an (ina' )u(i:Analisa ''a% san*at /i%lu'an /ala( 'sl+%asi /an n*()an*an su()% /aa ala(: R'ahan.%'ahan (n*+nt%+l n/aan (in%al6 t()a*a6 ti()al6 sn*6(%'u%i6%a'6(as /an tun*stn:La%utan hi/%+t%(al an* )%as+siasi /n*an int%usi )atuan )'u (n*ali% san$an*''a%.''a% /an (n*n/a'an (in%al.(in%al san$an* /in/in* ''a%6


83/117

(()ntu' u%at.u%at (in%al >(in%al "ins?:K+nst%u'si )sa%6 s%ti )n/un*an6 san*at %lu ((%hati'an sist( ''a% a/a )atuan: Slain ((n*a%uhi /aa /u'un* )atuan6 ''a% $u*a /aat (ni()ul'an(asalah ')+a/a )atuan )'u = ''a% tian*? atau n*%in*an >a/a )atuan s/i(n?

2: K'a% l()a%an >sht $+int9? aitu s'u(ulan ''a% an* 'i%a.'i%a s$a$a% /n*an %(u'aan tanah6 t%uta(a a/a )atuan )'u:

,: K'a% 'a%na t't+ni'6 aitu ''a% an* t%)ntu' 'a%na %+ss n/+*n6 an* )%ua asan*an *a%is an* lu%us:

++:+:+9 ,92 V(l/a!s*e

+%: Vulkanisme a/alah #n+(na ala( /i(ana tna*a n/+*n an* (n)a)'an

(a*(a nai' '%(u'aan )u(i: Vulkanisme /aat $u*a /ia%ti'an s*ala ssuatu

an* )%'aitan /n*an *unun* )%ai atau %+ss nai' /an 'lua%na (a*(a

'%(u'aan )u(i:

+s: G%a'an (a*(a itu t%$a/i 'a%na (a*(a (n*an/un* *as an* (%ua'an su()%

tna*a (a*(a untu' (n'an )atuan an* a/a /i s'ita%na:+t: Magma a/alah laisan 'ulit )u(i?: Ma*(a t%/i%i /a%i )%)a*ai

(in%al /an *as an* t%la%ut /i /ala(na:

+u:


84/117

+": Gunun* M%ai an* (n*lua%'an Ma*(a

+@:Ma*(a t%$a/i a'i)at a/ana t'anan /i /ala( )u(i an* a(at )sa%6 @alauun

suhuna


85/117

• Batolit a/alah )atuan )'u an* t%)ntu' /i /ala( /au% (a*(a6 s)a*ai a'i)at

nu%un suhu an* san*at la()at

• Lakolit a/alah (a*(a an* (nusu /ianta%a laisan )atuan an* (n)a)'an

laisan )atuan /iatasna t%an*'at shin**a (n%uai lnsa


86/117

n:

+: Ma


87/117

: E%usi Snt%al aitu %isti@a 'lua%na (a*(a (lalui lu)an* /i %(u'aan )u(i

/an (()ntu' *unun* an* lta'na t%sn/i%i: Misalna *unun* K%a'atau6

Gunun* su&%is(a?


88/117

Jh: "unung api ti %isai )ntu'na lan/ai shin**a (i%i ta(n* atau %isai:

T%)ntu'na 'a%na (a*(a an* 'lua% >la"a? san*at


89/117

Jt: G(!(!" a) ini ((unai )ntu' '%u


90/117

%: Su()% *as ini /aat 'lua% /ala( )ntu' s)a*ai )%i'ut=

• S+lfatar6 aitu su()% *as )l%an*: Kna(a'an ini )ana' /i$u(ai /i 'a@ah.

'a@ah unAsia?6 tn**la( /an (unA(%i'a Slatan?6 R+


91/117

*unun*an /i K: Filiina6 tn**la( /an (unSa Fl++% S%a/in*?%l: Hi+tsa ('a%an lantai sa(u/%a /i'(u'a'an %ta(a 'alina +lhHa%% Hss >13-0? /ala( tulisanna an* )%$u/ul Essa in *++t% /s


92/117

(nusu ' /ala( 'a%na )%at $nisna an* u(u(na )%'+(+sisi l)ih )%at/a%i )%at $nis l(n* '+ntinn: &nusuan l(n* sa(u/%a '/ala( l(n* )nua inilah an* (n*hasil'an B+na su)/u'si atau nun$a(an /an a'hi%nalith+sh% a'an '()ali (nusu ' )a@ah astn+sh% /an t%anas'an la*i:K$a/ian ini )%lan*sun* s&%+ss (iPin* t%$a/i a/a '%a' )nua sa(ai ,0 '( /i )a@ah %(u'aan )u(i?: Ka%na sa #l++% s%a/in* t%us )%lan*sun* (a'a $u(lah(a*(a hasil (iPin* an* t%)ntu' a'an s(a'in )sa% shin**a a'an (n%+)+s )atuan.)atuan /i atasna sa(ai a'hi%na (un


93/117

r;9

%P: 7:4 Ti !nua%:

%B:

sa: Luas %(u'aan )u(i s'ita% 510 $uta '(2: Da%i luas t%s)ut s'ita% ,-0 $uta '(2atau s'ita% 71 /itutui +lh ai% >lautan /an antai?: Sisana 6 23 atau s'ita% 150 $uta '(2 (%ua'an /a%atan: Di )a*ian uta%a /a%i )u(i ini6 -1 /itutui +lh lautans/an*'an /a%atan hana s'ita% ,3: S/an*'an /i )a*ian slatan )u(i ()a*ianna (n$a/i 81 (%ua'an lautan s/an*'an /a%atanna hana 13:Hal t%s)ut (n$a/i'an )a*ian uta%a )u(i s%in* /is)ut s)a*ai h(is#% /a%atans/an*'an )a*ian slatan /is)ut h(is#% ai%: +lu( /a%i /a%atan hana s'ita% 118/a%i "+lu( lautan: Ahli +san+*%a#i >+san+*%a#%? an* ((la$a%i t++*%a#i /asa% lautan (()a*ina (n$a/i ti*a )a*ian )sa% aitu= ti )nua >+(i/ +Ga()a% 2?: Ti )nua /aat /i)/a'an (n$a/i /ua ti aitu ti )nua an* asi# >assi"


94/117

an* %lati# sta)il: S/an*'an ti )nua an* a'ti# /iB+na su)/u'si?:

s


95/117

K/ala(anna )%u)ah /a%i s'ita% 100 sa(ai 200 (t% hin**a (n


96/117

sr.

ss.

st.

su.

sv.

s.

s!.

s".

s9 Ba% VIII

ta9 Ke%encanaan "eologi

t): &n*%tian G(a !u(iG(a )u(i a/alah *ta%an atau *un


97/117

lat >l(n* t't+ni'? (n$las'an )ah@a )u(i t%/i%i /a%i ))%aa laisan )atuan6 s)a*ian )sa% a%a /a%i laisan '%a' itu a'an hanut /an (n*aun* /ilaisan s%ti sal$u: Laisan t%s)ut )*%a' %lahan shin**a )%


98/117

'%!$&'. %!$*!62% M!*+&,2" ,!"0!6'6 2%'' +!7'&'" &"&

''.' #$'8&%'*& 0'"# !!"#'$2& *2'%2 .!$!"# 0'"# 42$'

tl.

tm. #anah lon$sor terja%i apa&ila $a"a pen%oron$ pa%a leren$ le&ih &esar%ari pa%a $a"a penahan. /a"a penahan pa%a umumn"a %ipen$aruhi oleh

kekuatan &atuan %an kepa%atan tanah. e%an$kan $a"a pen%oron$

%ipen$aruhi oleh &esarn"a su%ut leren$' air' &e&an serta &erat jenis tanah

atau &atuan +B/' 2008,. a%i' %ari &e&erapa %e*nisi %i atas %apat

%isimpulkan &aha tanah lon$sorlon$soran +landslide, a%alah per$erakan

suatu material pen"usun leren$ &erupa massa &atuan' tanah' atau &ahan

rom&akan material +"an$ merupakan per(ampuran tanah %an &atuan,

menuruni leren$' "an$ terja%i apa&ila $a"a pen%oron$ pa%a leren$ le&ih

&esar %ari pa%a $a"a penahan. roses terse&ut melalui ti$a tahapan' "aitu

pelepasan' pen$an$kutan atau per$erakan' %an pen$en%apan.

tn.

to. B 9!"&*-9!"&* T'"' L"#*$

t: ;nis.$nis tanah l+n*s+% /aat /i'at*+%i'an s)a*ai )%i'ut=

tJ:

t%: 19 L+!"s+ra! Tra!slas

ts: L+n*s+%an t%anslasi a/alah )%*%a'na (assa tanah /an )atuan a/a )i/an* *lin


99/117

t@:

tP:

t: .9 Per"era/a! $l+/

tB: &%*%a'an )l+' a/alah %in/ahan )atuan an* )%*%a' a/a )i/an *lin


100/117

ui:

u$:

u': 59 Ra6a)a! Ta!ahul: Raaan tanah a/alah $nis tanah l+n*s+% an* )%*%a' la()at: ;nis tanahna

)%ua )uti%an 'asa% /an halus: ;nis tanah l+n*s+% ini ha(i% ti/a' /aat /i'nali:

Stlah @a'tu an*


101/117


102/117

(nin*'at6 ali%an ai% /aat nai' /an (nutui n/aan sun*ai an* /i /ala( alu%6 ttai ai% sun*ai ti/a' (l@ati t)in* sun*ai /an 'lua% /a%i alu% sun*ai:,: %aerah hilir> u(u(na (%ua'an /a%ah /ata%an: Alu% sun*ai l)a% /an )isa san*atl)a% /n*an t)in* sun*ai an* %lati# san*at %n/ah /i)an/in*'an l)a% alu%: Alu% sun*ai /aat )%'l+'.'l+' s%ti hu%u# S9 an* /i'nal s)a*ai (an/%9: Di 'i%i /an 'anan alu%

t%/aat /ata%an an* s


103/117

"@:!an$i% %+) a/alah )an$i% an* /is)a)'an +lh asan*na ai% laut: !an$i% s%ti ini'%a (lan/a '+ta Mua%a !a%u /i ;a'a%ta: Ai% laut an* asan* ini u(u(na a'an(nahan ai% sun*an an* su/ah (nu(u'6 a'hi%na (a(u (n$)+l tan**ul /an(n**nan*i /a%atan:

"P: $a!-r lahar '!"!

": Salah satu /a%i (a


104/117

p. um&er %a"a air

q. iklus air +i%rolo$i,

r.1. en$uapan

@s:&n*uaan a/alah %+ss %u)ahan ai% /a%i ua ai%? /an '()ali ' s atau sal$u?: &%+ss ala(i ini (n*hilan*'an ))%aa '+t+%an ai%6t%us.(n%us (n*isi %s/iaan ai% ta@a% )u(i itu a/alah


105/117

@:

w#. Air dari tanah dan lautan memasuki atmoser oleh penguapan atau sublimasi" di

mana ia mengembun menjadi awan dan jatuh sebagai hujan atau salju. Air yang

mengendap dapat memasuki badan air tawar atau menyusup kedalam tanah. Siklus

selesai ketika air permukaan atau air tanah kembali laut.

!a. 3. ir hujan

P): Ai% hu$an a/alah 'ti'a hu$an6 sal$u6 hu$an sal$u atau hu$an s $atuh /a%i lan*it: Kti'a )*itu )ana' ai% (n*()un shin**a u/a%a ti/a' /aat (n/u'un* )%at6 ai% $atuh/a%i a@an ' )u(i: T%*antun* a/a suhu u/a%a6 ai% /aat (n*a()il )ntu' hu$an?6 atau )ntu' a/at >sal$u6 hu$an sal$u atau hu$an s?:

!(.4. n*ltrasi

P/: In#ilt%asi t%$a/i 'ti'a ai% $atuh '()ali ' !u(i6 /i (ana s)a*ian (()asahi '/ala( tanah: Hal ini '(u/ian /i'u(ul'an /i )a@ah tanah /i laisan )atuan6 asi% atau '%i'il an* /is)ut a'ui#% ai% ini /i'nal s)a*ai ai% tanah:Tanah a'hi%na

(%()s ' )a*ian )a@ah sun*ai6 (()%i'an ali%an ai% )ah'an stlah hu$an )%hnti:

P: Ai% /i /ala( tanah $u*a /aat /is%a +lh a'a% tana(an: Ai% ini )%$alan (lalui/aun tu()uhan6 /i (ana s)a*ian /i*una'an /ala( %+ss #+t+sintsis:

!. 5. )impasan


106/117

P*: Li(asan a/alah 'ti'a ai% ti/a' (%sa ' /ala( tanah6 tai (n*ali% /i tanahs)a*ai *antina: Ai% ini /is)ut ai% %(u'aan atau li(asan6 /an (n*u(ul /isun*ai an* (n*ali% ' sun*ai.sun*ai )sa%:

!h. 6. #ranspirasi

Pi: T%ansi%asi saat ai% (n*ua /a%i tana(an6 t%uta(a (lalui /aun (%'a: Hal inia'an (n*()ali'an ua ai% '()ali ' u/a%a:

!j.

!k.ir tanah

Pl: Ai% tanah a/alah ai% an* )%*%a' /i /ala( tanah an* t%/aat /ala( %uan* anta% )uti%.)uti% tanah an* (%sa ' /ala( tanah /an )%*a)un* (()ntu' laisantanah an* /is)ut a'ui#%: Laisan an* /aat (l+l+s'an ai% /n*an (u/ah

/is)ut%(a)l6 s%ti laisan asi% atau '%i'il: Laisan an* ti/a' (u/ah(l+l+s'an ai% /is)ut i(%(a)l6 s%ti laisan l(un* atau *luh: Laisanan* /aat (nan*'a /an (l+l+s'an ai% /is)ut a'ui#%:

P(: Mauns(i un


107/117

P@:

PP: &n*l+(+'an ai% tanah )%/asa%'an lta' '/ala(an =

P: 1: Ai% tanah /ala(

PB: Ai% tanah /ala( a/alah ai% tanah an* )%a/a /i)a@ah laisan ai% tanah /an*'al /an/ianta%a /ua laisan i(%(a)l: Ai% tanah /ala( (%ua'an a'ui#% )a@ah an*/i(an#aat'an s)a*ai su()% ai% (inu( n/u/u' '+ta6 %h+tlan6 %'ant+%an6 /anin/ust%i:

a: Ai% tanah /ala( an* )%t'anan )sa% /aat ((an$u"nil @at%?

(: aitu ai% an* )%asal /a%i /ala( )u(i >/au% (a*(a?: Ai% ini )u'an /a%iat(+s#% atau /a%i %(u'an ai%:

n: 5: Ai% li'ula%a%i >lli


108/117

: -: Ai% #%atis >h%ati< @at%?

J: aitu ai% an* )%a/a a/a laisan 'ulit )u(i an* +%+us >sa%an*?: Ai% tanah ini )%a/a /iatas laisan '/a ai%:

%: 7: Ai% a%tsis >a%tsian @at%?

s: aitu ai% an* )%a/a /ianta%a /ua laisan '/a ai% >i(%(a)l?6 shin**a ai% t%s)ut /ala( 'a/aan t%t'an:

"t.

"u.9.2 Batu&ara

": )atu)a%a t%(asu' /ala( )atuan s/i(n an* t%)ntu' a'i)at ()usu'an sisa.sisatu()uhan an* t%$a/i sla(a uluhan atau $utaan tahun:Ssuai /n*an )ahan asalna )atu)a%a t%/i%i /a%i l(n.l(n a%an* >'a%)+n?6+'si*n6 )l%an*6 hi/%+*n /an ))%aa (in%al l+*a( /ala( )ntu' /an $u(lah

)aan*an >t%a#ul(in%al?6 an* )%asal /a%i tu()uhan.tu()uhan an* hi/u /an '(u/ian (atisO? s)a*ai unsu% uta(a /an )l%an*>S? s%ta nit%+*n >N? s)a*ai unsu%ta()ahan: at lain aitu sna@a an+%*ani' ()ntu' a)u >ash? t%s)a% s)a*ai a%ti'l Bat (in%al t%isah.isah /islu%uh sna@a )atu)a%a:

@:Ga()a% &()ntu'an )atu)a%a


109/117

P:

:

B:!)%aa $nis )atu)a%a $i'a /ianas'an (n$a/i (llh /an lastis s%ta(nin**al'an %si/u an* /is)ut '+'as:!atu)a%a /aat /i)a'a% untu' (()an*'it'an ua atau /i'a%)+nisasi'an untu'(()uat )ahan )a'a% luster ?(tali'6 (n*an/un* anta%a 8- . 38 unsu% 'a%)+n >C? /n*an 'a/a% ai% 'u%an* /a%i 8:

• $t(*!(s (n*an/un* -8 . 8- unsu% 'a%)+n >C? /an )%'a/a% ai% 8.10 /a%i )%atna: Klas )atu )a%a an* alin* )ana' /ita()an* /i Aust%alia:

http://id.wikipedia.org/wiki/Karbonhttp://id.wikipedia.org/wiki/Karbonhttp://id.wikipedia.org/wiki/Karbonhttp://id.wikipedia.org/wiki/Karbon


110/117

• S(%B%t(*!(s (n*an/un* s/i'it 'a%)+n /an )ana' ai%6 /an +lh 'a%nana (n$a/isu()% anas an* 'u%an* #isin /i)an/in*'an /n*an )itu(inus:

• L"!t atau )atu )a%a hu(in *l?: ()usu'an /an n*han


111/117

Bh: A!at+*6 +f +al F+r*!"

Bi:

B$:

B':

Bl:

B(:Te+r )e*%e!t(/a! %at(%ara ter%a" *e!-a' 2 6at( &

Bn:

B+: 19 Te+r I!st( :a(t+3hth+!+(s>

B:

BJ: Mnata'an )ah@a laisan *a()ut an* t%)ntu' )%asal /a%i tu()uhan an*tu()an* /it(at tu()uhna:

B%:

Bs: 29 Te+r Drft :all+3hth+!+(s>

Bt: Mnata'an )ah@alaisa *a()ut t%)ntu' /a%i asal tu()uhan an* tu()an* /isuatu t(at /an


112/117

(n*ala(i t%ans+%tasi >u(u(na +lh ai%? /an t%n/a'an /i /a%ah hili%:

U*(r %at( %ara

Bu: &()ntu'an )atu )a%a ((%lu'an '+n/isi.'+n/isi t%tntu /an hana t%$a/i a/a%a.%a t%tntu san$an* s$a%ah *+l+*i: a(an Ka%)+n6 'i%a.'i%a ,40 juta tahun yang lalu >$tl?6 a/alah (asa ()ntu'an )atu )a%a an* alin* %+/u'ti# /i(anaha(i% slu%uh /+sit )atu )a%a >black coal ? an* '+n+(is /i )lahan )u(i )a*ianuta%a t%)ntu':

B": &a/a a(an &%(ian6 'i%a.'i%a 270 $tl6 $u*a t%)ntu' n/aan.n/aan )atu )a%aan* '+n+(is /i )lahan )u(i )a*ian slatan6 s%ti Aust%alia6 /an )%lan*sun*t%us hin**a ' a(an T%si% >70 . 1, $tl? /i )%)a*ai )lahan )u(i lain:

B@:

BP:B:

BB:

aaa:

aa):

aa


113/117

Dala( a%ti'l 'ali ini6 'ita a'an (()ahas tntan* t+%i t%)ntu'na (ina' )u(i '(u/ian %+ss ()ntu'an (ina' )u(i: Untu' t+%ina sn/i%i a/a ,6aitu =

aa': A: T+%i &()ntu'an Mina' !u(i

aal:1: T+%i !i+*nti' >O%*ani'?

aa(: T+%i ini (n)ut'an )ah@a Mina' !u(i /an Gas Ala( t%)ntu' /a%i )%an'a $asa/ +%*ani' s%ti h@an /an tu()uhan an* (ati /an t%ti()unn/aan asi% /an lu(u%: K(u/ian n/aan lu(u% ini (n*hanut'an sna@a ()ntu' (ina' )u(i ini /a%i sun*ai (nu$u ' laut /an (n*n/a /i /asa%lautun sla(a $utaan tahun: A'i)at n*a%uh @a'tu6 t(%atu% /an t'anan laisan )atuan /i atasna (n)a)'an +%*anis( itu (n$a/i )inti'.)inti' (ina' atauun*as

aan: 2: T+%i An+%*ani'

aa+: T+%i (n)ut'an )ah@a (ina' )u(i t%)ntu' 'a%na a'ti"itas )a't%i: Unsu%s%ti +'si*n6 )l%an* /an nit%+*n /a%i Bat an* t%'u)u% a'i)at a'ti"itas )a't%i )%u)ah (n$a/i Bat (ina' an* )%isi hi/%+'a%)+n

aa: ,: T+%i DulP

aaJ: T+%i ini (%ua'an t+%i an* )ana' /i*una'an +lh 'alan*an luas 'a%na(n**a)un*'anT+%i !i+*nti' /n*an An+%*ani' an* (n$las'an )ah@a (ina'

)u(i /an *as ala( t%)ntu' /a%i )%)a*ai $nis +%*anis( laut )ai' h@an (auuntu()uhan:

aa%:

aas: A'i)at n*a%uh @a'tu6 t(%atu%6 /an t'anan6 (a'a n/aan Lu(u% )%u)ah(n$a/i )atuan s/i(n: !atuan luna' an* )%asal /a%i Lu(u% an* (n*an/un* )inti'.)inti' (ina' /i'nal s)a*ai )atuan in/u' >S+u%T%a? /aat (n*an/un* >1? (ina'6 *as6 /an ai%6 >2?

(ina' /an ai%6 >,? *as /an ai%: ;i'a *as t%/aat )%sa(a.sa(a /n*an (ina' )u(i/is)ut /n*an Ass+


114/117

()ntu'an (ina' )u(i ((%lu'an @a'tu an* la(a6 (a'a (ina' )u(i/i*+l+n*'an s)a*ai su()% /aa ala( an* ti/a' /aat /i%)a%ui >un%n@a)l?: .

aa":

aa@: !: &%+ss &()ntu'an Mina' !u(i

aaP: Nah 'an 'ita su/ah tahu (n*nai t+%i ()ntu'an (ina' )u(i6 s'a%an* 'itatin**al (n*tahui *i(ana sih %+ss t%)ntu'na: Slain itu n$lasana/iln*'ai /n*an *a()a% an* su/ah /is/ia'an +lh su()% t%%


115/117

a):

a)#: s+u%


116/117

a)+: S(a'in la(a6 )atuan lain a'an (nu(u' /an /asa%na a'an s(a'in t%t'an'/ala( shin**a suhuna a'an s(a'in )%ta()ah: Mina' t%)ntu' a/a suhuanta%a 50 sa(ai 180 /%a$at Clsius: Ttai un


117/117

)a'a% #+sil 'a%na su(u% *+th%(al (las'an san*at s/i'it *as %u(ah 'a

Documents

Diktat Geologi Dasar