DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VE ENDEKSLERİ

8/9/2019 DI TCARET STATSTKLER VE ENDEKSLER

1/49

TK

TRKYE STATSTK KURUMU

DI TCARETSTATSTKLER VEENDEKSLERSorularla Resmi statistikler Dizisi - 2 ISSN 0259-5036


2/49

TK, D Ticaret statistikleri ve EndeksleriSorularla Resmi statistikler Dizisi - 2

TK


3/49


4/49


NSZ

Trkiye statistik Kurumu karar alclarn, aratrmaclarn ve tmistatistik kullanclarnn ihtiya duyduklar istatistiksel verileri, uluslararasstandartlara uygun olarak gvenilirlik, tutarllk, tarafszlk, istatistiki gizlilik,gncellik ve effaflk ilkeleri dorultusunda retmekte ve yaymlamaktadr.retilen istatistiklerin gerekleri yanstmasnn salanmas, tm kullanclara

tarafsz ve e zamanl olarak sunulmas, gizlilik ilkesine riayet edilmesi,kamuoyunun bilgi edinme hakknn gzetilmesi temel esaslardr.

Kurumumuzun gerek basl yayn olarak kard, gerekse internetsayfasnda yaymlad tm istatistiksel veriler ile birlikte, aratrmalarnmetodolojisine (kullanlan tanm, kavram ve snflamalar, aratrmannkapsam ve yntemi, rnek tasarm vb.) ilikin aklamalar da kapsaml vegncel olarak kamuoyunun dikkatine sunulmaktadr. statistiksel verilerindoru okunmas, salkl yorumlanmas, ancak metodolojik aklamalarn

dikkate alnmas ile mmkndr.

D Ticaret istatistiklerine ilikin ayrntl metodolojik aklamalar dagerek internette, gerekse basl yaynlarda mevcuttur. Hazrlanan buyaynda ise, d ticaret istatistiklerine ilikin teknik ve teorik aklamalarntesinde, bu konuyla ilgili merak edilen, tartlan, eletirilen hususlar ile enok sorulan sorulara ilikin aklamalara yer verilmi ve yayn hazrlanrkenkonuya ilgi duyan herkes tarafndan ilgiyle okunabilir olmas hedefalnmtr.

Sorularla statistikler Dizisinin 2. yayn olan bu yaynn tmkullanclarna yararl olmasn dilerim.

nsz

Do. Dr. mer DEMR

Bakan


5/49


NDEKLER

Sayfa

nsz III

indekiler V

1. D ticaret istatistikleri ve d ticaret endeksleri

1 D ticaret nedir? D ticaret istatistiklerinin genel kapsam

nedir?

1

2 Trkiyede d ticaret istatistiklerinin bilgi kayna nedir?Bilgiler nasl elde edilmektedir?

1

3 TK tarafndan yaymlananlar dnda Trkiyenin dticaretine ilikin baka veri mevcut mudur?

2

4 TK ve TM tarafndan aklanan ihracat verileri arasndakifarkllklar nedir?

2

5 Avrupa Birlii (AB) lkelerinde d ticaret istatistikleri naslelde edilmektedir?

2

6 lkemize ait veriler dier lke verileri ile uyumlu mudur? 3

7 D ticaret istatistiklerinin oluturulmasnda genel ilkelerkim tarafndan belirlenmektedir?

4

8 D ticaret sistemi nedir? Dnyada hangi sistemleruygulanmaktadr?

4

9 Genel ticaret sistemi nedir? 4

10 zel ticaret sistemi nedir? 4

11 thalat asndan genel ve zel ticaret sistemi arasnda nefark vardr?

5

12 hracat asndan genel ve zel ticaret sistemi arasnda nefark vardr?

6

13 Dnyada hangi sistemin kullanm daha yaygndr? 7

14 Trkiyenin d ticaret istatistikleri hangi sisteme greoluturulmaktadr?

7

15 Genel Ticaret Sistemine gre veri retilmesi iin herhangibir alma yaplyor mu?

7

16 Bir lkenin ekonomik blgesi, gmrk blgesi ve serbestdolam blgesi nasl tanmlanr?

8

indekiler


6/49


indekiler

Sayfa

17 Serbest blgeler hangi amala kurulmaktad

r? eitlerinelerdir? 8

18 Trkiyenin d ticaret verileri ne tr ilemlerikapsamaktadr?

9

19 Trkiyenin d ticaret verilerine hangi mallar ve ilemlerdahil edilmemektedir?

9

20 Yolcu beraberi eya nadir? Bu konuda herhangi bir veriderleniyor mu?

9

21 Geici ihracat ve ithalat nedir? 10

22 Finansal kiralama nedir? Adi kiralamadan fark nedir? 10

23 statistiksel eik nedir? D ticaret verileri iin hangi deeruygulanmaktadr?

10

24 TK, Gmrk Mstearlndan ald verilerin zerinde netr almalar yaptktan sonra yaynlamaktadr?

11

25 D ticaret istatistiklerinde hangi deikenler yeralmaktadr?

11

26 D ticaret istatistiklerinde gmrk kavram neyi ifadeetmektedir?

12

27 D ticaret istatistiklerinde referans dnemi nedir? 12

28 D ticaret istatistiklerinde madde neyi ifade etmektedir? 12

29 statistiklerde, ithalat ya da ihracat yaplan tm maddelereilikin bilgi bulunabilmekte midir?

13

30 Gmrk Tarife Cetveli kim tarafndan, naslhazrlanmaktadr? 13

31 D ticarette ihracat ya da ithalat yaplan lkeninbelirlenmesinde hangi tr uygulamalar vardr?

13

32 Trkiyenin d ticaret istatistiklerinde ihracat yaplan lkekavram neyi ifade etmektedir?

14

33 thalat yaplan lkeden ne anlalmaktadr? 14

34 Mene (kaynak) lke nasl tespit edilmektedir? 14

35 D ticarette tama sistemi ve tat lkesi neyi ifadeetmektedir?

15

36 Gmrk rejim kodu nedir? Gmrk rejim kodu d ticaretistatistiklerinde hangi amala kullanlmaktadr?

15


7/49


Sayfa

37 Trkiye'nin d

ticaret istatistiklerinde kullan

lan rejimkodlar nelerdir? 16

38 D ticarette miktar nedir? Miktar lmnde hangi lbirimleri kullanlmaktadr?

16

39 D ticarette deer neleri iermektedir? 17

40 Muhtelif dviz cinsleri ile yaplan d ticaret demeleri ABDDolar, EURO ve YTLye nasl dntrlmektedir?

17

41 D ticaret istatistiklerinde veri serisi hangi yla kadar

mevcuttur? Nasl sunulmaktadr?

17

42 D ticaret verileri ne kadar srede yaymlanyor? AB yesilkelerde bu sre nedir?

17

43 Yaymlanm d ticaret verileri daha sonra niin revizeedilmektedir? Revize oran toplam deere gre nedir?

18

44 D ticaret verilerinin kullanclar kimlerdir? 18

45 D demeler bilanosu nedir? Hangi bilgileri ierir? 19

46 D ticaret verilerine nasl ulalabilir? 20

47 TKin web sayfasnda d ticaret verileri hangi ayrntdamevcuttur?

20

48 D ticaret verileri hangi mal ve sektr snflamalarna gredeerlendirilmektedir?

20

49 Harmonize sistem nedir? Dnya lkeleri arasnda kullanmyaygn mdr?

21

50 Uluslararas Standart Ticaret Snflamas (SITC) nedir?Yaps ve kullanm alanlar nelerdir? 22

51 Geni Ekonomik Kategoriler Snflamas (BEC)nn yapsnasldr? Nerelerde kullanlmaktadr?

22

52 D ticaret istatistiklerinde kullanlan Uluslararas StandartSanayi Snflamas (ISIC)nn zellikleri nelerdir?

23

53 Avrupa Ekonomik Topluluunda Faaliyete Gre rnlerinstatistiki Snflamas (CPA) nedir?

23

54 D ticaret verilerinde gizleme uygulanmasnn yasal

dayana ve uygulama yntemi nedir?

23

55 Uluslararas d ticaret verilerinin karlatrlabilirlik durumunedir? Verilerin tutarlln etkileyen etkenler nelerdir?

24

56 Dnya d ticaret hacmi ne kadardr? Trkiyenin Dnya dticaretinde yeri nedir?

25

indekiler


8/49


Sayfa

57 Trkiye'nin en ok ihracat ve ithalat yapt

lkelerhangileridir? 26

58 Trkiye en ok hangi rnleri ihra etmektedir? 27

59 Trkiye en ok hangi rnleri ithal etmektedir? 27

60 TK tarafndan hesaplanan d ticaret endekslerihangileridir?

27

61 D ticaret miktar endeksi nedir? 27

62 D ticaret birim deer endeksi neyi ifade etmektedir? Fiyatendeksi ile arasnda ne fark vardr?

28

63 Hesaplanan d ticaret endekslerinin balca zelliklerinelerdir?

28

64 D Ticaret Endeksleri hangi snflamalara grehesaplanmaktadr?

28

65 Sabit bazl endeks ile zincirleme endeks arasnda ne farkvardr?

29

66 2003 Temel yll d ticaret endeksinde madde seimi hangikriterlere gre yaplm, endekse ka madde seilmitir?

29

67 2003 temel yll d ticaret endekslerinde madde ve sektrarlklar nasl hesaplanmaktadr?

30

68 2003 temel yll birim deer endekslerinin hesaplanmasndahangi forml kullanlmaktadr?

31

69 D ticaret miktar endeksleri nasl hesaplanmaktadr? 31

70 D ticaret deer endeksi neyi ifade etmekte, naslhesaplanmaktadr? 32

71 Zincirleme endeksle hesaplanan birim deer endeksideerleri 2003 temel ylna nasl dntrlmektedir?

32

72 D ticaret endeksleri hangi amalarla kullanlmaktadr? 33

73 TK tarafndan bugne kadar hangi temel yll d ticaretendeksleri hesaplanmtr?

33

74 D ticaret endekslerinin sonularna nasl ulalmaktadr? 33

75 Avrupa Birlii lkelerinde hangi d ticaret endekslerihesaplanmaktadr? EUROSTAT ye lkelerden hangiendeksleri istemektedir?

34

indekiler


9/49


IX

2. Tablo ve Grafik Listesi Sayfa

Tablo

1 thalatta zel ve genel ticaret 52 hracatta zel ve genel ticaret 6

3 Birim deer endekslerinde ana sektr arlklar, 2003 30

Grafik

1 Yllara gre Dnya ticaret hacmi 25

2 Yllara gre Trkiyenin d ticareti 25

Ek

1 Serbest blge listesi 35

2 lkelere gre Dnya ihracat ve ithalat, 2006 36

3 En ok ihracat ve ithalat yaplan 30 lke, 2006 37

4 En ok ihracat yaplan fasllar, 2006 38

5 En ok ithalat yaplan fasllar, 2006 39

6 lgili bilgilere ulamak iin 40

Simge ve Ksaltmalar

BM: Birlemi MilletlerAB:Avrupa Birlii

EUROSTAT:Avrupa Birlii statistik Ofisi

TK: Trkiye statistik Kurumu

TM: Trkiye hracatlar Meclisi

BDDK: Bankaclk Denetleme ve Dzenleme Kurulu

SHGM: Sivil Havaclk Genel Mdrl

HS: Harmonize SistemCN: Kombine Nomanklatr

CCC: Gmrkbirlii Konseyi

ISIC: Tm Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararas StandartSanayi SnflamasSITC: Standart Uluslararas Ticaret Snflamas

CPA: Avrupa Topluluunda Faaliyete gre rnlerinstatistiki Snflamas

BEC: Geni Ekonomik Kategorilerin Snflamas

CIF: D ticarette mal bedeli, navlun ve sigorta dahilteslim ekli (Cost-Insurance-Freight)

FOB: D ticarette, gemi gvertesinde teslim ekli(Free on board)

indekiler


10/49


Soru 1: D ticaret nedir? D ticaret istatistiklerinin genel kapsam

nedir?

D ticaret geni anlamyla, uluslararas mal ve hizmet alveriidir.

Genellikle d ticaret terimi, mal ihracat ve ithalat yerine kullanlmaktadr.

Mallarn yan sra hizmetlerin de ihracat ve ithalat sz konusu olmakla

birlikte, d ticaret istatistiklerinde hizmet ihracat ve ithalat

kapsanmamaktadr.

Bir lkede yerleik kii ve kurumlarn dier lkelere mal satmas ihracat

(dsatm), dier lkelerden mal satn almas ithalat (dalm) olarak

adlandrlmaktadr.

Soru 2: Trkiyede d ticaret istatistiklerinin bilgi kayna nedir?

Bilgiler nasl elde edilmektedir?

Trkiyenin d ticaret verileri 1930lu yllardan itibaren Trkiye statistik

Kurumu taraf

ndan elde edilmekte ve yay

mlanmaktad

r.

D ticaret istatistiklerinin veri kayna, ithalatlar ve ihracatlar tarafndan

Gmrk darelerine verilen gmrk beyannameleridir. Gmrklerde ilem

gren ihracat ve ithalat beyannamelerine ait bilgiler, Gmrk

Mstearlndan, Trkiye statistik Kurumuna elektronik ortamda

aktarlmaktadr. Gmrk Modernizasyon Projesi erevesinde d ticaretin

%99undan fazlasn gerekletiren nemli gmrklerde beyannameler

elektronik olarak beyan edilmekte, dier gmrklere ait beyannamelerdeyer alan bilgiler ise Gmrk Mstearlnda elektronik ortama

aktarlmaktadr. Gmrk Veri Ambarnda birletirilen aylk bilgiler; ilki

referans ayn takip eden ilk haftada, ikincisi ise 3. haftada olmak zere iki

para halinde Trkiye statistik Kurumuna verilmektedir. TKe bilgi

aktarmada bilgi hacmine gre CD veya elektronik posta kullanlmaktadr.

Ham petrol, doalgaz ve elektrik d ticaretine ilikin bilgiler dorudan

ihracat ve ithalat yapan kurululardan e-posta aracl ile alnmaktadr.

D Ticaret statistikleri ve Endeksleri


11/49


2

Soru 3: TK tarafndan yaymlananlar dnda Trkiyenin dticaretine ilikin baka veri mevcut mudur?

Trkiyenin resmi d ticaret istatistikleri sadece TK tarafndan

yaymlanmaktadr. D Ticaret Mstearl, Devlet Planlama Tekilat, T.C.

Merkez Bankas gibi kurumlar kaynak gsterilerek verilen tm d ticaret

verileri TK tarafndan yaymlanan verilerdir. Bahsi geen kurumlar veri

reticisi deil kullancsdr. TK tarafndan yaymlanan veriler dnda

sadece Trkiye hracatlar Meclisi (TM) tarafndan elde edilen ihracat

kayt rakamlar kamuoyuna aklanmaktadr.

Soru 4: TK ve TM tarafndan aklanan ihracat verileri

arasndaki farkllklar nedir?

TK ve TM tarafndan aklanan ihracat verileri arasnda aadaki

farkllklar bulunmaktadr.

TK taraf

ndan a

klanan d

ticaret verileri fiilengerekleen ihracat ve ithalat ilemlerine aittir. TM ise

sadece tescil edilen ihracat kaytlarn derlemektedir.

Beyannamelerin TM tarafndan kayd ile ihracatn

gereklemesi arasnda geen sre nedeniyle ayn ilem

2 veri setinde ayr dnemlerde yer alabilmektedir.

TM ihracat bilgileri ierisinde Trkiye liman ve

havalimanlarnda yabanc uak ve gemilere salanan

yakt ve kumanya kaytlar, altn ve dier deerli talarnihracat bilgileri yer almamaktadr.

eriinde dahilde ileme rejimi altnda ithal edilen

hammadde bulunup zel fatura ile ihra edilen mallar

TM verilerinde kapsanrken, TK tarafndan aklanan

verilerde yer almamaktadr.

Soru 5: Avrupa Birlii (AB) lkelerinde d ticaret istatistiklerinasl elde edilmektedir?

AB lkelerinde d ticaret verilerini oluturan bilgiler iki yntemle elde

edilmektedir.



12/49


AB d lkelerle yaplan ticaret EXTRASTAT yntemi,

AB lkeleri arasndaki ticaret ise INTRASTAT yntemi .

EXTRASTAT terimi, AB lkelerinin dnyann dier blgeleriyle yaptklar

ticarete ilikin istatistiklerin elde edilmesi amacyla uygulanan sistem iin

kullanlmaktadr. Bu sistemde, d ticaret istatistikleri lkemizde olduu gibi

byk lde gmrklerde ilem gren beyannamelerden elde

edilmektedir.

INTRASTAT terimi, AB yesi lkelerin kendi aralarndaki ticarete ilikin

istatistiklerin elde edildii sistemin addr. Bu sistemde, gmrk kaytlar

yerine ihracat ve ithalat firmalardan derlenen bilgiler kullanlmaktadr. Bu

ilem iin gelitirilen Intrastat formu kullanlmakta; ihracat ve ithalat

hacimlerine gre firmalar belli dnemlerde gerekletirdikleri d ticarete

ilikin bilgileri Intrastatdan sorumlu kurulua gndermektedir. Intrastat

sistemi AB yesi lkeler arasndaki ticarette gmrk beyannamesi

kullanlmamas nedeniyle Extrastat yntemine bir alternatif sistem olarak

gelitirilmitir. D

ticaretle megul olan kurumlar

n zerindeki ykazaltmaya ynelik bir uygulamadr. Bu sistem sayesinde hem gmrk

ilemleri asgari dzeye indirilmekte, hem de sadece tespit edilen eik

deerin zerinde ticaret yapan firmalardan bilgi alnarak veri derleme ve

deerlendirmede kolaylk salanmaktadr.

Soru 6: lkemize ait veriler dier lke verileri ile uyumlu mudur?

1996 ylnda Trkiyenin AB ile gmrk birliine girmesinden sonra gmrkmevzuat ve d ticaret mevzuat, d ticaret istatistiklerini dorudan

ilgilendiren gmrk tarife cetveli, gmrk beyannamesinin yaps, kullanlan

kodlar ve gmrk rejimleri tmyle AB ile uyumlu hale getirilmitir. Bu

uygulamalar sonucunda elde edilen veriler, AB uygulamalarna ve ABnin

veri yapsna uygun olarak retilmekte, ABnin statistik Ofisi EUROSTAT

tarafndan belirlenen standartlarda olup, gelimi lke istatistiklerinde yer

alan tm deikenleri de kapsamaktadr.



13/49


Soru 7: D ticaret istatistiklerinin oluturulmasnda genel ilkelerkim tarafndan belirlenmektedir?

D ticaret istatistikleri konusundaki genel ilkeler Birlemi Milletler (BM) ve

Avrupa Birlii (AB) tarafndan oluturulmaktadr. Bu genel ilkeler ve

tavsiyeler, d ticaret sistemleri, bilgi derleme yntemleri, kullanlan kod

sistemleri, menei lke, miktar ve deer tanmlar ve dier konular

kapsamaktadr. Uluslararas istatistiklerin karlatrlabilirlii asndan bu

ilkelere uygun veri retilmesi nem tamaktadr.

Soru 8: D ticaret sistemi nedir? Dnyada hangi sistemleruygulanmaktadr?

Bir lkenin d ticaret istatistiklerine dahil edilen veya edilmeyen mal

kategorilerinin belirlendii kurallar btnne d ticaret sistemi denir. D

ticaret sistemleri iki ana kategoride gruplandrlmaktadr.

Genel ticaret sistemi

zel ticaret sistemi

Soru 9: Genel ticaret sistemi nedir?

Genel ticaret sisteminde lkenin ekonomik blgesinin snrn geenmallar kaydedilmektedir. Bu tanm ierisinde gmrk ileme alanlar ve

serbest blgeler de yer almaktadr. Gmrk snr esas alnmamakta,

gmrk alanlarna ve serbest blgelere giren ve kan mallar da

kaydedilmektedir. lkeden serbest blgelere ve gmrk antrepolarnagiden mallar ihracat saylmamakta, ancak serbest blgelerden 3. lkelere

giden mallar ihracat saylmaktadr. Ayn ekilde ithalatta da bu blgelerle 3.

lkelerin ticaretleri kayda alnmaktadr.

Soru 10: zel ticaret sistemi nedir?

zel ticaret sisteminde gmrk snr esas alnmaktadr. Bu tanma gre

serbest blgeler ve gmrk antrepolar gmrk snr dnda yer

almaktadr. Bu sistemi uygulayan lkelerde, 3. lkelerden serbest blgelere

ve gmrk antrepolarna gelen ve giden mallar d ticarette yer almazken,



14/49


bu lkelerden sz konusu serbest blgelere ve gmrk antrepolarna giden

ve gelen mallar d ticarete dahil edilmektedir.

Soru 11: thalat asndan genel ve zel ticaret sistemi arasndane fark vardr?

thalat ilemlerine konu olan rnlerin d ticaret istatistikleri asndan

durumu aadaki tabloda zetlenmitir.

1. thalatta zel ve genel ticaret

M=ithalat; RM=yeniden ithalatYabanc mallar Genel

ticaretzel

ticaretDnyann teki lkelerinden ve gmrk transitlerinden:

(1)eride ilemek iin depolara veya serbest dolamblgelerine

M M

(2)Gmrk depolarna veya gmrk serbest blgelerine M

Gmrk depolarndan ve gmrk serbest blgelerinden:

(3)eride ilemek iin depolara veya serbest dolam

blgelerine

M

Darda ilendikten sonra (bedeli denen rnler)Dnyann dier lkelerinden ve gmrk geilerinden:

(4) eride ilemek iin depolara veya serbest dolamblgesine

M M

(5)Gmrk depolarna ve gmrk serbest blgelerine M

Gmrk depolarndan ve gmrk serbest blgelerinden


M

Serbest sanayi blgelerinde elde edilen mallar:


M

hra edilmi olan benzer durumdaki yerli mallar

Dnyann dier lkelerinden veya gmrk transitlerinden:


RM RM

(9)Gmrk depolarna veya gmrk serbest blgelerine RM

Gmrk depolarndan ve gmrk serbest blgelerinden:(10)eride ilemek iin depolara veya serbest dolamblgesine

RM

Kaynak: UN, International Merchandise Trade Statistics: Concepts andDefinitions



15/49


Soru 12: hracat asndan genel ve zel ticaret sistemi arasndane fark vardr?

hracat ilemlerine konu olan rnlerin d ticaret istatistikleri asndan

durumu aadaki tabloda zetlenmektedir.2. hracatta zel ve genel ticaret

X=ihracat; RX=yeniden ihracat

Yerli mallar Genel

ticaret

zel

ticaret

eride ilemek iin depolardan ve serbest dolam

blgesinden:

(1)Dnyann dier lkelerine X X

(2)Gmrk depolarna veya gmrk serbest

blgelerine

X

Gmrk depolarndan ve gmrk serbest

blgelerinden:

(3)Dnya'nn dier lkelerine X

eride ilendikten sonra (bedeli denen rnler)

eride ilemek iin depolardan:

(4)Dnyann dier lkelerine X X

(5)Gmrk depolarna ve gmrk serbest blgelerine X

Gmrk depolarndan ve gmrk serbest blgelerinden

(6)Dnyann dier lkelerine X

Serbest sanayi blgelerinde elde edilen

mallar

(7)Dnyann dier lkelerine XBenzer durumdaki yabanc mallar

eride ilemek iin depolardan ve serbest dolam blgesinden:

(8)Dnyann dier lkelerine RX RX

(9)Gmrk depolarna veya gmrk serbest

blgelerine

RX

Gmrk depolarndan ve gmrk serbest

blgelerinden:

(10)Dnyann dier lkelerine RX

Kaynak: UN, International Merchandise Trade Statistics: Concepts and

Definitions



16/49


Soru 13: Dnyada hangi sistemin kullanm daha yaygndr?

Birlemi Milletler tarafndan 2006 ylnda yaplan aratrmaya cevap veren111 lkeden 71i genel ticaret sistemine gre veri elde edebildiini

bildirmitir. 20 lke her iki ticaret sistemine gre de veri oluturmaktadr.

Avrupa Birlii lkelerinde d ticaret sistemi konusunda farkl uygulamalar

bulunmaktadr. Baz lkeler sadece zel ticaret sistemine gre veri

retirken, Almanya, Estonya, Hollanda, Gney Kbrs ve ngiltere gibi

lkeler hem genel, hem zel ticaret sistemine gre veri retmektedirler.

Ancak, tm lkeler d ticaret verilerini EUROSTATa zel ticaret sistemine

gre gndermektedir.

Soru 14:Trkiyenin d ticaret istatistikleri hangi sisteme gre

oluturulmaktadr?

Trkiyenin d ticaret istatistikleri zel ticaret sistemine gre

oluturulmaktad

r. statistik alan

gmrk alan

ile ak

maktad

r. Bunedenle gmrk alan dnda kalan serbest blgeler, gmrksz sat

maazalar ve gmrk antrepolar istatistik alan dnda kalmakta, ihracatta

gmrk snrn geerek bu blgelere giden rnler ihracat kabul edilirken,

bu blgelerden serbest dolam blgesine giren rnler ithalat

saylmaktadr. Sistem gerei dier lkelerle serbest blgeler ya da gmrk

antrepolar arasndaki ilemler d ticaret istatistiklerinde

kapsanmamaktadr.

Soru 15: Genel Ticaret Sistemine gre veri retilmesi iin herhangi

bir alma yaplyor mu?

D ticaret verilerinin genel ticaret sistemine gre de retilmesine ynelik

almalar srdrlmektedir. Serbest blgelerden yaplan d ticarete ilikin

bilgilerin Serbest Blge Mdrlklerinde kurulan sistem aracl ile elde

edilmesi planlanmaktadr. Bu amala, D Ticaret Mstearlnda bir proje

yrtlmektedir. Proje tamamlandnda serbest blgelerden

gerekletirilen d ticaret bilgileri Trkiye statistik Kurumuna aktarlacak,



17/49


Gmrk Mstearlndan alnan antrepo bilgileri ile birlikte hem genel hem

de zel ticaret sistemine gre veri retme imkan elde edilecektir.

Soru 16: Bir lkenin ekonomik blgesi, gmrk blgesi ve serbest

dolam blgesi nasl tanmlanr?

Bir lkenin ekonomik blgesi, iinde insanlarn, mallarn ve sermayenin

serbeste dolaabildii corafi snrlardan oluur. Ayrca hava sahas,

karasular, herhangi bir amala dier lke topraklarnda satn alnan veya

kiralanan alanlar ve serbest blgeler ekonomik snrlar iindedir. lkenin

corafi snrlar iinde dzenlenerek fiziksel olarak konulandrlm, yabanc

devletler veya uluslararas tekilatlar tarafndan zel amala ayrlm

blgeler lkenin ekonomik snrlar iinde deildir. Bu tanm d ticaretin

kapsamnn belirlenmesinde nem tamaktadr.

Gmrk kanununun uyguland blge gmrk blgesi, bu blgenin snr

da gmrk snrdr. Kural olarak, gmrk blgesi lkenin ekonomik blgesi

ile ak

r veya onun bir paras

d

r.

Gmrk blgesinde;

Serbest dolam blgesi,

Gmrk antrepolar,

Yurtii ileme iin antrepolar vardr.

Serbest dolam alan ise, lke iinde gmrk snrlamalar olmakszn

mallarn satlabildii alandr. Bu mallar serbest dolam mallar olaraknitelendirilir.

Soru 17: Serbest blgeler hangi amala kurulmaktadr? eitleri

nelerdir?

Bir lkenin siyasal snrlar iinde, ancak gmrk snrlar dnda olan ve

gereksiz ilemleri azaltarak d ticareti ve imalat sanayiini tevik etmeyi

amalayan zel blgelerdir. En yaygnlar;

Ticaret serbest blgeleri,

Sanayi serbest blgeleridir.

lkemizde halen faaliyet gsteren 20 serbest blge bulunmaktadr (Ek 1)



18/49


Soru 18: Trkiyenin d ticaret verileri ne tr ilemleri

kapsamaktadr?

Aklanan d ticaret verileri;

Kesin ihra ve ithalat yaplan rnleri,

Dahilde ilemek zere ithal edilen rnlerle, ilendikten

sonra yeniden ihra edilen rnleri,

Harite ileme amacyla yurt dna kan rnlerle, bu

rnlerin ilenmesiyle elde edilen ve Trkiyeye yeniden

giren rnleri,

kapsamaktadr.

Soru 19: Trkiyenin d ticaret verilerine hangi mallar ve ilemler

dahil edilmemektedir?

Aadaki mal ve ilemler d ticaret verilerinde kapsanmamaktadr.

Transit ticaret,

Yolcu beraberi eya (Bavul ticareti), Ky ve snr ticareti,

Geici ithalat ve ihracat,

Snr gemeyen mallar,

Deeri istatistiksel eiin altnda olan mallar,

Para tabanl altn, tedavldeki paralar,

Kiralanan mallar (finansal kiralama hari).

Soru 20: Yolcu beraberi eya nedir? Bu konuda herhangi bir veriderleniyor mu?

Yolcu beraberi eya, Trkiye'ye gelen yabanclarn beraberlerinde gtrmek

ya da belirli bir sre sonunda gnderilmek zere satn aldklar ve gmrk

prosedrlerine tabi olmayan mallar ifade etmektedir. Bavul ticareti olarak

da adlandrlmakta ve Trkiyeye nemli lde dviz kazandrmaktadr.

TK tarafndan aklanan d ticaret istatistiklerine dahil edilmemekle

birlikte, TK tarafndan gerekletirilen bir anketle tahmin edilmekte ve

Merkez Bankas tarafndan hesaplanan demeler dengesi tablosunda

kullanlmaktadr.



19/49


0

Soru 21: Geici ihracat ve ithalat nedir?

Geici ihracat ya da ithalat; az veya ok iilik grmek zere ya da bakanedenlerle baka lkelere (sonradan lkemize geri gelmek zere) mal ihra

edilmesi veya baka lkelerden mal ithal edilmesidir. Tamir amal ya da

ileme amacyla gnderilen rnler iin de geici ticaret kavram

kullanlabilmektedir. Ancak, d ticarete dahil edilmeyenler listesinde

kastedilen geici ihracat ya da ithalat, zerinde herhangi bir deiiklik

yaplmadan geri gnderilen rnlerdir.

Soru 22: Finansal kiralama nedir? Adi kiralamadan fark nedir?

Finansal kiralama; yatrm mallarnn edinilmesinde bir finansman modeli

olarak kullanlmaktadr. Adi kiralamadan farkl olarak aadaki zellikleri

nedeniyle finansal kiralama yoluyla yaplan ihracat ve ithalat ilemleri d

ticaret istatistiklerine dahil edilmektedir. Finansal kiralama yntemi daha

ok uak ve gemi gibi yksek deerli rnlerin ticaretinde kullanlmaktadr.

Kiralama sresi sonunda maln mlkiyeti kiracya gemektedir.

Kiralama sresi maln kullanm mr ile orantldr.

Toplam kira demelerinin bugnk deeri maln bedeline eit

veya byktr.

Soru 23: statistiksel eik nedir? D ticaret verileri iin hangideer uygulanmaktadr?

statistiksel eik; herhangi bir ihracat veya ithalat eyasnn d ticaret

istatistiklerine dahil edilebilmesi iin olmas gereken minimum deerdir.

Trkiyenin d ticaret istatistikleri iin istatistiksel eik deeri 100 ABD

Dolar olarak uygulanmaktadr. Bu deerin altnda olan mallar d ticaret

istatistiklerine dahil edilmemektedir. Toplam iinde deer olarak oran ok

dk olmakla birlikte ilem says ok yksektir. Bu nedenle istatistik deer

olarak ihmal edilebilmektedir. Avrupa Birlii lkelerinde INTRASTAT sistemi

iin istatistiksel eik kullanlmaktadr. Firmalarn AB lkeleriyle yapt ticaret

hacmi dikkate alnarak yllk ihracat veya ithalat toplam belli bir deerin

altnda olan firmalardan bilgi alnmamaktadr. rnein; Belikada bu snr

yllk 250 000 Euro olarak uygulanmaktadr.



20/49


Soru 24: TK, Gmrk Mstearlndan ald verilerin zerindene tr almalar yaptktan sonra yaynlamaktadr?

Gmrk Mstearl tarafndan TK'e aktarlan ve 2007 ylnda aylk says

1 milyona yaklaan kaytlar zerinde aadaki kontrol ve dzeltme ilemleri

yaplarak d ticaret bilgileri oluturulmaktadr.

Kodlarn geerlilii,

Birim fiyat kontrol, miktar ve deer hatalarnn

dzeltilmesi,

D ticarete dahil edilen ya da hari tutulan ilemlerinayrtrlmas ve tasnifi,

Gemi/Uak gibi bazen gmrk snrn gemeyen yksek

deerli aralarn, Sivil Havaclk Genel Mdrl (SHGM)

ve Bankaclk Denetleme ve Dzenleme Kurulu (BDDK)

kaytlar ile kontrol,

TM ihracat kaytlar ve dier dsal kaynaklarla

kar

lat

rma, Gizlilik erevesine giren verilerde gerekli gizlemelerin

yaplmas.

Soru 25: D ticaret istatistiklerinde hangi deikenler yeralmaktadr?

D ticaret istatistiklerinde yer alan deikenlerden nemli olanlar aada

saylmtr. Gmrk ad,

Referans dnemi,

hracat ve ithalatnn vergi numaras,

Madde kodu (gmrk tarife istatistik pozisyonu),

lke,

Eyann tand sistem ve tayan aracn lkesi,

demede kullanlan dviz cinsi,

Alc ve satc arasndaki szlemenin tr,

Gmrk rejimleri,

deme ekli,

Teslim ekli (FOB, CIF vb.),



21/49


12

Eyann net arl,

Arlk dnda varsa dier birimler cinsinden miktar

(Adet, metre vb.), Eyann deeri (ABD Dolar, EURO ve YTL cinsinden).

Soru 26: D ticaret istatistiklerinde gmrk kavram neyi ifade

etmektedir?

D ticaret istatistiklerinde gmrk kavram; ihracat ve ithalat ilemleri iin

gmrk beyannamelerinin verildii ve d ticaret ilemlerinin yapld

gmrk idaresini ifade etmektedir. Buna ilave olarak 1996 yl bandanitibaren ihracatta maln lke snrlarndan kt, ithalatta ise lke

topraklarna girdii gmr ifade etmek zere "giri/k gmr" de

istatistiklerde gsterilmeye balanmtr.

Soru 27: D ticaret istatistiklerinde referans dnemi nedir?

D

ticaret istatistiklerinde referans dnemi; ithalat ve ihracat ilemininhangi aya ait olduu, dier bir ifade ile ilemlerin d ticaret istatistiklerine

hangi zaman diliminde kaydedildiidir. Referans tarihi olarak, ihracatta

maln snr gemesi ve beyannamenin kapatlmas, ithalatta ise,

beyanname ilemlerinin tamamlanarak maln gmrkten ekilme tarihi esas

alnmaktadr. Bu nedenle beyannamenin tescil edildii dnem ile ihracat ve

ithalat ilemlerinin istatistiklere yanstld dnem farkl olabilmektedir.

Soru 28: D ticaret istatistiklerinde madde neyi ifade etmektedir?

lkemizde mal tanmlamas Dnya Gmrk rgt tarafndan 1988 ylnda

oluturulan Harmonize Sisteme gre yaplmaktadr. Her yln sonunda bir

sonraki yl uygulanacak Gmrk Tarife numaralar Resmi Gazetede

yaymlanmaktadr. Gmrk Tarife cetvelinde yaklak 19 000 adet 12

basamakl Gmrk Tarife statistik Pozisyonu (GTP) kodu mevcuttur. Bu

kodlarn ilk 6 basama Harmonize Sistem (HS) kodudur. 7. ve 8.

basamaklarn ilavesi ile AB lkelerinde kullanlan Kombine Nomanklatr

(CN) kodlarna uyum salanmtr. Son 4 basamak ise Trkiye tarafndan

ilave edilen kodlardr.



22/49


rnek;

Kod Madde ad

071080 Dier sebzeler (HS)

07108095 Dierleri (CN)

071080950011 Soan (GTIP)

071080950012 Havu (GTIP)

071080950013 Prasa (GTIP)

Ortalama 5 ylda bir HSde ve her yl CNde yaplan deiiklikler Trk

gmrk tarife cetveline yanstlmaktadr.

Soru 29: statistiklerde, ithalat ya da ihracat yaplan tmmaddelere ilikin bilgi bulunabilmekte midir?

Herhangi bir maddeye ait verinin mevcut olabilmesi iin Gmrk Giri Tarife

Cetvelinde o maddeye ilikin mstakil GTP numaras alm olmas

gerekmektedir. D ticarette pay az olan ve benzer zellikler gsterenbirok madde dierleri ad altnda toplanmaktadr. Bu nedenle baz

maddelere ilikin istatistiklere ulamak mmkn olamamaktadr.

Soru 30: Gmrk Tarife Cetveli kim tarafndan, naslhazrlanmaktadr?

Gmrk Tarife Cetveli her yl Gmrk Mstearl koordinatrlnde ilgili

kurulularn uzmanlarnn ve sektr temsilcilerinin katlmyla oluturulan biralma grubu tarafndan hazrlanmaktadr. Bu almalarda uluslararas

kurulular tarafndan yaplan deiiklikler ile ulusal ihtiyalar ve yaplan

deiiklik bavurular deerlendirilmektedir.

Soru 31: D ticarette ihracat ya da ithalat yaplan lkenin

belirlenmesinde hangi tr uygulamalar vardr?

D ticaret istatistiklerinin retilmesinde lke en nemli deikenlerden

birisidir. D ticaretin yapld lke farkl ekillerde belirlenebilmektedir. Bu

konuda 3 yaklam mevcuttur.



23/49


Satn alan lke / Satan lke,

Yklemenin yapld lke / Ykn gittii lke,

Mene (Kaynak) lke /Tketici lke,

Bu yaklamlardan ncs daha ok kullanlmaktadr.

Soru 32: D ticaret istatistiklerinde ihracat yaplan lke kavramneyi ifade etmektedir?

hracat yaplan lke, biliniyorsa maln tketilecei lkeyi, tketim lkesi

bilinmiyorsa gidecei bilinen son lkeyi ifade etmektedir. rnein; Almanya'da faaliyet gsteren bir firma Trkiye'den satn ald bir mal

Amerika Birleik Devletlerine gtryorsa, Trkiye'nin ihracat yapt lke

Almanya deil, ABD olarak kaydedilmektedir.

Soru 33: thalat yaplan lkeden ne anlalmaktadr?

thalat yap

lan lke, ithal edilen mal

n retildii lkeyi (mene lke) ifadeetmektedir. thalat lkenin tespitinde mal Trkiye'ye satan firmann lkesi

ya da maln Trkiye'ye gelmeden nce bulunduu en son lke deil, maln

retildii lke nemlidir.rnein; Japonya'da retilen bir mal Almanya'da

faaliyet gsteren bir firma tarafndan Trkiye'ye satlmsa bu maln ithal

edildii lke istatistiklerde Japonya olarak gsterilmektedir.

Soru 34: Mene (kaynak) lke nasl tespit edilmektedir?

Mene lke, yetkili makamlardan verilmi mene belgesine gre tespit

edilmektedir.

Bir lke topraklarndan karlan madenler,

retilen tarm rnleri,

lkede doan ve yetien canl hayvanlar ile bunlardan

elde edilen rnler,

lkede tutulan veya avlanan av hayvanlar ve balklar

lkede retilen dier rnler o lke meneli

saylmaktadr.



24/49


Bir eyann baka lkede grd deiiklik ve ilem dolaysyla o lke

meneli saylabilmesi iin, bu deiiklik ve ilemler sonucunda kymetinin

yzde yz orannda artm olmas, bu deiiklik ve ilemler sonunda tarifepozisyonunun deimi olmas veya o lkede esasl deiiklik saylabilecek

nemli bir iilie ve ileme tabi tutulmas gereklidir.

Soru 35: D ticarette tama sistemi ve tat lkesi neyi ifade

etmektedir?

D ticarette tama sistemi; d ticarete konu olan mallarn lke snrndan

k ya da giriinde kullanlan tama sistemini ifade etmektedir. Bu

sistemler 1996 ylna kadar denizyolu, demiryolu, karayolu, havayolu ve

boru hatt eklinde kullanlmaktayd. 1996 ylnda bunlara posta yoluyla

tama ile baka bir araca yklenmeden ithal ya da ihra edilen nakil

vastalar (otomobil, uak, gemi vb.) iin yeni bir tama sistemi kodu ilave

edilmitir. Ulatrma sektrmzn yapsn ve geliimini gstermesi

asndan nemli bir bilgidir.

Tat lkesi; ihra ya da ithal edilen mal lke snrnda tayan aracn hangi

lkeye ait olduunu gstermektedir. Bu bilgi ile lkemiz aralarnn d

ticaret tamalarndaki pay elde edilmekte, demeler bilanosu iin navlun

bilgisi oluturulmasnda kullanlmaktadr.

Soru 36: Gmrk rejim kodu nedir? Gmrk rejim kodu d ticaret

istatistiklerinde hangi amala kullanlmaktadr?

Gmrk rejim kodu; d ticarete konu olan eyann gmrk mevzuat

karsndaki statsn belirlemek iin kullanlmaktadr. hracat ya da

ithalatn kesin ya da geici olup olmad, daha nce eyaya uygulanm

baka bir rejim varsa o rejimin ne olduu, ilemin dahilde ya da harite

ileme kapsamnda yaplp yaplmad gibi bilgiler gmrk rejim kodu ile

anlalmaktadr. hra ya da ithal edilen eyann d ticarete dahil edilip

edilmemesinde en nemli gstergelerden birisi, gmrk rejim kodudur.



25/49


Soru 37: Trkiye'nin d ticaret istatistiklerinde kullanlan rejim

kodlar nelerdir?

1996 yl bandan itibaren Trkiyede AB lkelerinin kulland rejim kodlar

kullanlmaya balanmtr.

Bu rejim kodlar ana kategorileri itibariyle unlardr:

Serbest dolama giri,

Normal ihracat,

Geici ihracat (darda ileme),

Yeniden ihracat,

Yurt ii kullanm,

Geici ithalat (Dahilde ileme veya geici kabul),

Yeniden ithalat,

Antrepo rejimi ve eyann gmrk kontrol altndaki

dier yerlere konulmas,

Gmrk kontrol alt

nda ileme ile dier rejim veilemler.

Rejim kodlar d ticaret istatistiklerinde 4 haneli olarak kullanlmaktadr. lk

2 hane eyaya uygulanan en son gmrk rejiminin kodunu gsterirken, son

2 hane uygulanan bir nceki rejim kodunu gstermektedir. rnein; 5171

rejim koduyla ithal edilen bir eyann; nce antrepo rejimine tabi tutulduu

(71) daha sonra dahilde ileme kapsamnda ithal edilmi (51) olduu

anlalmaktadr.

Soru 38: D ticarette miktar nedir? Miktar lmnde hangi l

birimleri kullanlmaktadr?

D ticarette miktar; ihra ya da ithal edilen maln miktarn ifade

etmektedir. Mallarn zelliklerine gre deiik l birimleri kullanlmaktadr.

D ticarete konu olan mallarn net arlklar (ambalaj malzemesi hari

maln kendi arl) genellikle kilogram olarak istatistiklerde izlenmekte,

maln zellii gerei Gmrk Giri Tarife Cetvelinde kilogram dnda ikinci



26/49


bir l birimi belirtilmise (adet, metrekp, metrekare, litre vb.) belirtilen

l birimine gre de maln miktar ayrca izlenmektedir.

Soru 39: D ticarette deer neleri iermektedir?

D ticarette deer; alc ile satc arasnda yaplan anlama ile ortaya kan

deerdir. thalatta CIF (Mal bedeli + Navlun + Sigorta + Yurt dnda

yaplan dier giderler) teslim ekline gre, ihracatta ise FOB (mal bedeli)

teslim ekline gre istatistiklere yansmaktadr. Vergiler ve eyann

ithalatya maliyetini oluturan dier giderler istatistiklerde gsterilen mal

deerinde yer almamaktadr.

Soru 40: Muhtelif dviz cinsleri ile yaplan d ticaret demeleri

ABD Dolar, EURO ve YTLye nasl dntrlmektedir?

D ticaret istatistikleri ABD Dolar cinsinden yaymlanmakla birlikte, YTL ve

EURO cinsinden de oluturulmaktadr. D ticarete konu olan eya

deerlerinin belirtilen para birimlerine dntrlmesinde beyannamenintescil tarihinde Merkez Bankas tarafndan yaymlanan gnlk apraz kurlar

kullanlmaktadr.

Soru 41: D ticaret istatistiklerinde veri serisi hangi yla kadar

mevcuttur? Nasl sunulmaktadr?

D ticaret verileri, Cumhuriyetin ilk yllarndan itibaren yaymlanmaktadr.

19231968 dnemine ait d ticaret verilerine sadece basl yaynlardanulalabilmektedir. 1969 sonrasna ait veriler ise, hem basl yayn hem de

TK'in veri tabanlarnda elektronik ortamda mevcuttur.

Soru 42: D ticaret verileri ne kadar srede yaymlan yor? AB

yesi lkelerde bu sre nedir?

D ticaret verileri 2004 ylna kadar referans ayn takip eden 40 ile 60 gn

arasnda yaymlanmakta iken, 2004 yl Haziran ayndan itibaren 30 gn

iinde yaymlanmaya balanmtr. Yaymlama takvimi her yl Ocak aynda

TK tarafndan ilan edilmektedir. EUROSTAT, ye lkelerin AB d

lkelerle yapt ticarete ilikin verileri gndermeleri iin 42 gn sre



27/49


vermektedir. Bu sre dikkate alndnda lkemizde d ticaret verileri dier

lkelere gre olduka erken yaymlanmaktadr.

Soru 43: Yaymlanm d ticaret verileri daha sonra niin revize

edilmektedir? Revize oran toplam deere gre nedir?

D ticaret verileri, haber blteni ile geici olarak aklanmakta, sonraki

dnemlerde kesinlemektedir. Verilerin ge yaymlanmasnn yarataca

sakncalara gre, bir miktar revize edilmesi daha tercih edilebilir bir

durumdur. Gmrk ilemlerinin %99a yakn otomasyona geen gmrk

idarelerinde yaplmakta, bu nedenle TKe veriler eski yllara oranla dahaerken aktarlmaktadr. Bu gelimelere bal olarak veriler hem daha erken

yaymlanmakta hem de revize oran giderek azalmaktadr. Yaymlanan d

ticaret verilerinde 2 nedenle deiiklik yaplmaktadr.

Gmrk Mstearlndan sonraki dnemlerde gelen ek

bilgilerin ilgili ay verilerine yanstlmas,

Yap

lan analizlerde gemi dnem verilerine ait hatalar

ntespit edilerek dzeltme yaplmas

Revizeler daha ok birinci nedenden kaynaklanmaktadr. Gmrk

otomasyonu ile birlikte verilerdeki revize oran giderek azalmaktadr. 2006

ylnda toplam revize oran ihracatta %4, ithalatta % 4.01 olmutur. 2007

ylnn Ocak-Ekim dnemi verilerinde ilk yaynland deerden sonra

yaplan toplam revizelerin oran ihracatta % 0.46, ithalatta % 1.16

dzeyindedir.

Soru 44: D ticaret verilerinin kullanclar kimlerdir?

D ticaret istatistiklerinin her kesimden kullancs bulunmaktadr. Ulusal

hesaplar, demeler dengesi, yllk ve 5 yllk planlarn hazrlanmasnda d

ticaret verileri nemli kaynaktr. Ayrca, zel sektr, niversiteler,

uluslararas kurulular ve basn kurulular ve tm karar alclar tarafndan

youn ekilde kullanlmaktadr. 2005 ve 2006 yl iin oluturulan

istatistiklere gre TKe yaplan toplam veri talebinin saysal olarak % 21-

22sini d ticaret verileri oluturmaktadr.



28/49


Soru 45: D demeler bilanosu nedir? Hangi bilgileri ierir?

D demeler Bilanosu (DB); bir lkenin d dnya ile yapt ekonomikilemlerin bir zetidir. lkelerin belirli bir dnem ierisindeki d ekonomik

ilikilerinin sonucunu gzler nne serer. Baka bir deyile, dier lkelere

eitli nedenlerle yaplan demelerle, d lkelerden salanan dvizleri (ya

da dviz karl ulusal paray) gsteren bir bilanodur.

T.C. Merkez Bankas tarafndan hazrlanan Trkiyenin d demeler

bilanosu u ana blmleri kapsamaktadr.

1. Cari ilemler dengesi: Bu ana blmde mal ithalat ve

ihracat ile navlun, sigorta, turizm, faiz, ii transferleri gibi mal ve hizmet

gelir ve giderleri yer almaktadr.

2. Sermaye hareketleri: Bu blm d bor demeleri, zel

yabanc sermaye giri ve klar, proje ve program kredileri ile dier

sermaye hareketlerini gstermektedir.

Ayrca d demeler bilanosunda bilanonun genel dengesini oluturan;

3. Net hata ve noksan,

4. Rezerv hareketleri,

blmlerine de yer verilmektedir.

lk kalem lkenin d lkelerle yapt ekonomik ilemlerin sonucu olup

izgi st ilemleri olarak adlandrlr. Son kalem ise denkletirici (izgi

alt) ilemleri oluturur. deal olarak cari ilemler ile sermaye hareketleri

dengesi toplamnn rezerv hareketleri dengesine eit olmas gerekir. Aksi

durumda aradaki fark net hata ve noksan kalemine yazlarak bilano

denklii salanr.



29/49


20

Soru 46: D ticaret verilerine nasl ulalabilir?

Ayrntl bilgilere ulamak (Madde dzeyinde) iin Trkiye statistik KurumuBakanlna veya Blge Mdrlklerine bavurulmas gerekmektedir.

Trkiye statistik Kurumunun web (www.tuik.gov.tr) adresinde bulunan d

ticaret istatistikleri blmnde haber blteni ve zet d ticaret verilerine

yer verilmektedir.

Soru 47: TKin web sayfasnda d ticaret verileri hangi ayrntda

mevcuttur?

D ticaret verileri, TK web sayfasnda Haber Bltenleri Yaynlama

Takvimine uygun olarak aylk haber bltenleri ile her ay kullanma

sunulmaktadr. Haber bltenleri ekinde yer alan tablolarda ilgili yl ve bir

nceki yla ait aylk ve birikimli bilgiler verilmektedir.

Ayrca TK web sayfasnda, ou 1996 ylndan balamak zere yllara,

fasllara, lkelere, lke gruplarna, SITC, BEC, ISIC gibi uluslararas mal ve

sektr snflamalarna, dviz trlerine, gmrklere, illere, teslim ekillerine,

deme ekillerine, szleme trlerine gre aylk ve yllk veriler ile ham

petrol ithalat bilgilerinden oluan ve her ay gncellenen statik tablolar yer

almaktadr.

Yine TK web sayfasnda 1969-2005 verileri iin dinamik sorgulama

imkan mevcuttur. Dinamik sorgulama ile fasl, lke, lke grubu ile BEC,

ISIC ve SITC snflamalarna gre d ticaret verilerine, ayrca Trkiye ileKaradeniz Ekonomik birlii lkeleri (KE) arasndaki ticaret bilgilerine

ulalabilmektedir.

Soru 48: D ticaret verileri hangi mal ve sektr snflamalarnagre deerlendirilmektedir?

D ticaret verileri uluslararas snflamalara gre kullanma sunulmaktadr.

Harmonize sistem kodlar ile bu snflamalar arasndaki gei anahtarlar



30/49


21

Birlemi Milletler ve EUROSTATn web sitelerinden yararlanlarak her yl

yaplmaktadr.

Trkiyenin d ticaret istatistikleri aadaki uluslararas mal ve sektr

snflamalarna gre tasnif edilmektedir:

Harmonize Sistem (HS),

Standart Uluslararas Ticaret Snflamas (SITC),

Tm Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararas Standart Sanayi

Snflamas (ISIC. Rev 2 ve Rev 3),

Geni Ekonomik Kategorilerin Snflamas (BEC), Avrupa Topluluunda Faaliyete Gre rnlerin statistiki

snflamas (CPA).

Soru 49: Harmonize sistem nedir? Dnya lkeleri arasnda

kullanm yaygn mdr?

Harmonize sistem; esas olarak gmrk ilemlerinde kullan

lan birsnflamadr. Harmonize sistemin ilk tasla 1981 ylnda Gmrk birlii

Konseyi tarafndan hazrlanmtr. 21 ana blm 97 fasl, uluslararas

ticarette arl olan 1 241 drtl ve 5 019 altl basamaa ayrlan

harmonize sistem Haziran 1983'de onaylanm ve 1 Ocak 1988 tarihinde 38

lke tarafndan kullanlmaya balanmtr. 2006 ylnda Birlemi Milletlerin

yapt aratrmaya cevap veren 111 lkeden 104' harmonize sistemi

kullandn bildirmitir. Harmonize sistemi kullanan lkelerin aratrmaya

cevap veren lkelerin toplam ticareti iindeki pay % 93.7 olarakhesaplanmtr.

1992, 1996, 2002 ve 2007 yllarnda revize edilen Harmonize Sistem,

Trkiye tarafndan 1989 ylndan 1995 ylna kadar 2 basamak ilavesiyle 8

basamak olarak kullanlmtr. 1996 ylnda Gmrk Giri Tarife Cetvelinde

madde kodlar 12 basamaa, madde kodu says 19 283'e karlmtr.

2007 ylnda toplam 18 275 madde kodu bulunmasna karlk, ihracatta 12

237, ithalatta ise 13 282 madde ilem grmtr.



31/49


22

Soru 50: Uluslararas Standart Ticaret Snflamas (SITC) nedir?

Yaps ve kullanm alanlar nelerdir?

Uluslararas Standart Ticaret Snflamas ( Standart International Trade

Classification: SITC) Birlemi Milletler tarafndan hkmetlerin ibirlii ve

uzmanlarn grleri alnarak hazrlanm, uluslararas karlatrmalara

olanak salamak amacyla 1950 ylndan itibaren kullanlmas tavsiye

edilmitir. 1960'lara gelindiinde birok lke d ticaret istatistiklerini SITC

ile ilikili snflamalara gre dzenlemeye balam, uluslararas kurulularn

birou da d ticaret istatistikleri iin SITC'yi temel almtr.

D ticaret hacminin bymesi ve teknolojik yenilikler nedeniyle SITC'nin

revize edilmesi ihtiya haline gelmi, snflama 4 defa revize edilmitir.

Halen 1986 ylna ait SITC.Revize 3 listesi kullanlmaktadr. Birden bee

kadar basamakl bir yap ile oluturulmutur. 10 adet 1 basamakl, 67 adet

2 basamakl, 261 adet 3 basamakl, 1 033 adet 4 basamakl, 3 121 adet 5

basamakl kod ieren bir yaps vardr. Bununla birlikte, 2007 ylnda

yay

mlanan SITC s

n

flamas

n

n 4. revizyonu da veri tabanlar

nda mevcutbulunmaktadr.

SITC, zellikle uluslararas d ticaret verilerinin karlatrlmasnda

kullanlmaktadr.

Soru 51: Geni Ekonomik Kategoriler Snflamas (BEC)nn yaps

nasldr? Nerelerde kullanlmaktadr?

Geni Ekonomik Kategorilerin Snflamas (Broad Economic Categories: BEC)

Birlemi Milletler statistik Brosu tarafndan uluslararas d ticareti

zetlemek iin hazrlanmtr. 1971 ylnda hazrlanan snflama 1976, 1986

ve 1988 yllarnda revize edilmitir. Halen 1988 ylnda hazrlanan Revize3

listesi kullanlmaktadr. Ulusal hesaplar sisteminde kullanlmak zere,

mallarn son kullanmlar dikkate alnarak BEC kategorileri oluturulmutur.

rnler, 7 adet ana kategori, 14 adet 2 basamakl kategori ve 8 adet 3

basamakl alt kategoriden olumaktadr. rnler; sermaye mallar, ara

mallar ve tketim mallar gibi kullanm amalarna gre gruplanmaktadr.



32/49


23

Soru 52: D ticaret istatistiklerinde kullanlan Uluslararas

Standart Sanayi Snflamas (ISIC)nn zellikleri nelerdir?

Uluslararas Standart Sanayi Snflamas'nn (International Standart

Industrial Classification: ISIC) uyarlamas Birlemi Milletler Ekonomik ve

Sosyal Konseyi tarafndan 1948 ylnda kabul edilmitir. Snflama ekonomik

faaliyet trlerine gre oluturulmutur.

ISIC.Rev 2 snflamas 1958 ve 1968 yllarnda revize edilmitir. 10 ana

blm, 72 ana grup ve 160 gruptan oluan bir yaps vardr.

1989 ylndan itibaren ISIC.Rev 3 kullanlmaya balanmtr. Bu snflama da

2002 ylnda revize edilerek ISIC.Rev 3.1 versiyonu oluturulmutur.

Snflama 17 ana blm, 62 ana grup, 161 grup ve 298 snftan

olumaktadr.

Soru 53: Avrupa Topluluunda Faaliyete Gre rnlerin statistiki

S

n

flamas

(CPA) nedir?

Avrupa Topluluunda Faaliyete Gre rnlerin statistiki Snflamas

(Statistical Classification of Product by Activity in European Community:

CPA) 1993de kullanlmaya balanm, 1996 ve 2002 yllarnda revize

edilmitir.

CPA Avrupa Birliinin zel ihtiyalarn karlamak amacyla Birlemi

Milletler Merkezi rn Snflamasnn (Central Product Classification: CPC)Avrupa versiyonu olarak hazrlanmtr.

Soru 54: D ticaret verilerinde gizleme uygulanmasnn yasaldayana ve uygulama yntemi nedir?

2005 yl Kasm aynda yrrle giren 5429 Sayl Trkiye statistik

Kanunu ve bu kanuna gre hazrlanarak 20 Haziran 2006 tarihinde

yaymlanan Resmi statistiklerde Veri Gizlilii ve Gizli Veri Gvenliine

ilikin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik hkmleri gerei tm verilere

olduu gibi d ticaret istatistiklerine de gizleme uygulanmaktadr.



33/49


24

Bahsi geen yasa ve ynetmelie gre herhangi bir veri hcresindeki bilgi,

1 veya 2 istatistiki birime aitse gizlenmekte, istatistiki birim says 3ten

fazla olmas durumunda ise en byk paya sahip 2 firmann paynabaklmaktadr. lk firmann pay % 80i veya iki firmann pay % 90

geiyorsa veri yine gizli saylmaktadr (Aktif gizleme). Bu uygulama ile

kiisel bilgilerin korunmas amalanmaktadr. Ancak, AB lkelerinde d

ticaret istatistiklerinde pasif gizleme uyguland grlmektedir. Pasif

gizleme sisteminde istatistiki birimin bavurusu halinde gizleme

uygulanmaktadr. Yasada yer alan gizlemeye ilikin maddelerin

deitirilerek d ticaret istatistiklerinde pasif gizleme uygulamasna

geilmesi konusunda almalara balanmtr.

Soru 55: Uluslararas d ticaret verilerinin karlatrlabilirlik

durumu nedir? Verilerin tutarlln etkileyen etkenler nelerdir?

eitli nedenlerle ihracat ya da ithalat lkeler arasnda karlkl d

ticaret istatistiklerinin farkllklar gsterdii bilinmektedir. Uluslararas d

ticaret istatistiklerine bakt

m

zda A lkesinin B lkesine yapt

ihracat

n,karlkl olarak A lkesinin ihracatnda ve B lkesinin ithalatnda grnmesi

beklenir. Ancak, pratikte durum byle olmamaktadr. Bu nedenle Birlemi

Milletler ve dier uluslararas kurulular d ticaret verilerinin

karlatrlmasn salamak amacyla eitli neriler yapmaktadrlar.

Bu farkllklar genellikle u nedenlere dayanmaktadr:

Snflama farkllklar, Kayt zamanndaki farkllklar,

Ticaret yaplan lkenin tespitindeki sistem farkllklar,

hracat ve ithalattaki teslim eklinin farkl oluu,

D ticaretin kapsamndaki farkllklar (genel ticaret, zel

ticaret sistemleri, kapsama dahil edilen mallarn

farkllklar).



34/49


25

Soru 56: Dnya d ticaret hacmi ne kadardr? Trkiyenin Dnya

d ticaretinde yeri nedir?

D ticaret hacmi ihracat ve ithalatn toplamn ifade etmektedir. 2006 yl

verilerine gre Dnya toplam ihracat 12 083 Milyar $, Dnya ithalat ise

12 413 Milyar Dolardr. 2006 yl verilerine gre Trkiyenin pay Dnya

ihracatnda % 0.7 Dnya ithalatnda ise % 1.1dir. Trkiye en ok ihracat

yapan lkeler sralamasnda 34. srada, en ok ithalat yapan lkeler

sralamasnda ise 21. srada bulunmaktadr. (Ek 2)


(Milyar $)


35/49


26

Dnya ihracat ve ithalat 1950den 2006 ylna kadar 198 kat art

gstermitir. Dnya lkelerinin toplam ihracat 1950 ylnda 61, 1960 ylnda

128, 1970 ylnda ise 314 Milyar ABD Dolardr. 1950 ylndan 2006 ylnakadar Trkiyenin ise ihracat 325 kat, ithalat 488 kat art gstermitir.

Trkiyenin dnya ticaretindeki pay 1980li yllardan itibaren nemli lde

art gstermitir.

Soru 57: Trkiye'nin en ok ihracat ve ithalat yapt lkeler

hangileridir?

Trkiye'nin 2006 yl ihracatnda % 11.3 pay ile Almanya ilk srada yer

almakta, bu lkeyi % 8 ile ngiltere, % 7.9 ile talya, % 5.9 ile ABD, % 5.4

ile Fransa ve % 4.3 ile spanya izlemektedir. Trkiyenin 2006 yl

ithalatnda ise Rusya Federasyonunun pay % 12.8, Almanya'nn pay %

10.6, inin pay % 6.9, talya'nn pay % 6.2, Fransann pay % 5.2

olmutur. Bu lkeleri ABD, ran, Birleik Krallk, svire ve spanya

izlemektedir. (Ek 3)



36/49


27

Soru 58: Trkiye en ok hangi rnleri ihra etmektedir?

Harmonize sistemin fasllar dzeyinde yaplan deerlendirmeye greTrkiyenin 2006 yl ihracatnda motorlu kara tatlar grubu ilk srada yer

almaktadr. hracat byklne gre srasyla rme giyim eyas, kazanlar,

makineler, mekanik cihazlar, elektrikli makine ve cihazlar, demir elik ve

rlmemi giyim eyas motorlu kara tatlarn izleyen mal gruplardr. (Ek

4)

Soru 59: Trkiye en ok hangi rnleri ithal etmektedir?

2006 ylnda Trkiyenin en ok ithal ettii rn grubu, ierisinde ham

petrol ile doalgazn da bulunduu mineral yakt ve yalar olmutur. Bu

grubu kazanlar, makineler, mekanik cihazlar, demir elik, motorlu kara

tatlar, elektrikli makine ve cihazlar ile plastik ve plastik mamulleri

izlemitir. (Ek 5)

Soru 60: TK taraf

ndan hesaplanan d

ticaret endekslerihangileridir?

TK tarafndan aada belirtilen d ticaret endeksleri hesaplanmaktadr.

hracat miktar endeksi

hracat birim deer endeksi

thalat miktar endeksi

thalat birim deer endeksi

Soru 61: D ticaret miktar endeksi nedir?

D ticaret miktar endeksleri, fiyatlar sabit olmak kouluyla d ticaret

miktarlarnda meydana gelen deiimi lmektedir.



37/49


28

Soru 62: D ticaret birim deer endeksi neyi ifade etmektedir?

Fiyat endeksi ile arasnda ne fark vardr?

D ticaret birim deer endeksi, ihracat ya da ithalat birim deerlerinde

meydana gelen deiimin lsdr. ki endeksin bilgi kayna farkldr.

Birim deer endeksleri d ticaret istatistiklerinden hesaplanmaktadr. Birim

deer endeksinde mallarn herhangi bir dneme ait ihracat ya da ithalat

toplam deerlerinin toplam miktarlarna blnmesiyle elde edilen ortalama

birim deerler kullanlarak endeks hesaplanrken, d ticaret fiyat

endekslerinde ihracat ve ithalat firmalardan iyi tanmlanm rnlerin

fiyatlar alnmaktadr. Bu nedenle birim deer endekslerindeki deiim,

gerek fiyat deiiminin yannda, ayn tarife numaras altnda farkl

zelliklerdeki rnlerin yer almasndan da kaynaklanabilmektedir. Bir

dnemde ucuz rnler arlkl olarak d ticarete konu olmuken, sonraki

dnemde daha pahal rnlerin ilem grmesi ya da tersi durum nedeniyle

birim deerler deiebilmektedir.

Soru 63: Hesaplanan d

ticaret endekslerinin bal

ca zelliklerinelerdir?

Endekslerin temel yl 2003dr.

Endeksler zincirleme yntemle hesaplanmaktadr.

Aylk, 3 aylk ve yllk olarak hesaplanmaktadr.

4 ayr snflamaya gre hesaplanmakta, ISIC.Rev 3

snflamasna gre yaymlanmaktadr.

Birim deer endeksleri ABD Dolar ve YTL para

birimlerine gre hesaplanmaktadr. Miktar endeksleri, deer endeksi ve birim deer endeksi

kullanlarak dolayl yntemle hesaplanmaktadr.

Birim deer endeksleri Fisher formlyle

hesaplanmaktadr.

Soru 64: D Ticaret Endeksleri hangi snflamalara gre

hesaplanmaktadr?

D ticaret endeksleri aadaki snflamalara gre hesaplanmakta, ancak,

Uluslararas Standart Sanayi Snflamasna (ISIC.Rev3) gre

yaymlanmaktadr.



38/49


29

Uluslararas Standart Sanayi Snflamas ( ISIC. Rev 3)

Uluslararas Standart Ticaret Snflamas (SITC. Rev 3)

Geni Ekonomik Kategorilerin Snflamas (BEC) Avrupa Ekonomik Topluluunda Faaliyete Gre rnlerin

statistiki Snflamas (CPA)

Soru 65: Sabit bazl endeks ile zincirleme endeks arasnda ne fark

vardr?

Sabit ve zincirleme endeksler arasnda aadaki temel farkllklar

bulunmaktadr.

Sabit bazl endekslerde tek bir temel yl seilmekte ve

deitirilmemektedir. Zincirleme endekste ise her yl baz

yl deitirilmekte, bir nceki yl baz seilmektedir.

Sabit bazl endekste temel yl arlklar sabit olmakta,

zincirleme endekste ise her y

l a

rl

klar yenidenhesaplanmaktadr.

Sabit bazl endekslerde zamanla maddeler temsil

oranlarn yitirirken, zincirleme endekste maddeler ve

arlklar her yl yenilendiinden, bilgiler en son yapy

yanstmaktadr.

Soru 66: 2003 Temel Yll D Ticaret endekslerinde madde seimihangi kriterlere gre yaplm, endekse ka madde seilmitir?

Maddelerin endekse seilmesinde iki l kullanlmtr. Birinci l,

maddenin birim fiyat ynnden homojenliidir. Bunun iin forml aada

gsterilen Yzde Yaknlk ls (YY) kullanlm, YY 60 ve zerinde

olan rnler endekse seilmitir. Oran yze yaklatka ayn tarife

numarasnda ilem gren rnlerin homojenlii artmaktadr.

YY = [(Ortalama/ Standart sapma)/Ortalama)]*100



39/49


0

Madde seiminde kullanlan ikinci l, maddenin yl ierisinde en az 8 ay

d ticarete konu olmasdr.

Endeks hesaplamasnda ilk basamak olarak 12 haneli Gmrk Tarife

statistik Pozisyonlar (GTP) seilmitir.

hracat birim deer endeksine 2003 yl toplam ihracat deerinin % 87sini

oluturan 1767 madde, ithalat birim deer endeksine ise 2003 yl toplam

ithalat deerinin % 80,5ini oluturan 2103 madde seilmitir.

Soru 67: 2003 Temel yll d ticaret endekslerinde madde vesektr arlklar nasl hesaplanmaktadr?

Sektr arl iin, sektr deerinin endekste kapsanan sektrlerin toplam

deeri iindeki pay; madde arl iin ise, ilgili maddenin deerinin, ait

olduu sektrde endekse seilen maddelerin toplam deeri iindeki pay

kullanlmaktadr.

ISIC.Rev3 snflamasna gre ana sektrlerin 2003 ylndaki arlklar

aadaki gibidir.

3. Birim deer endekslerinde ana sektr arlklar, 2003

Arlk (%)

Sektr ad hracat thalatTarm ve Ormanclk 4.49 3.66

Balklk 0.17 0

Madencilik ve taocakl 0.99 13.02

malat sanayi 93.96 80.38

Dierleri (Hurda ve atklar) 0.39 2.94



40/49


Soru 68: 2003 temel yll birim deer endekslerinin

hesaplanmasnda hangi forml kullanlmaktadr?

Birim deer endeksleri formlleri aada verilen Laspeyres ve Paasche

endekslerinin geometrik ortalamas olan Fisher yntemiyle hesaplanmtr.

ILASPEYRES =

oo

o

QP

QPymi

*

*

IPAASCHE =

QymiP

ymiQPymi

o *

*

IFISHER=

QymiP

QymiPymiQPQPymi

ooo

o

*

*

*

*

Formllerde yer alan deikenler;

Qymi = y. yln m. aynda i. maddenin miktarn

Pymi = y. yln m. aynda i. maddenin ortalama kilogram fiyatn

Qo = i. maln temel yldaki miktarnQymi = y. yln m. aynda i. maddenin miktarn

Po = i. maln temel yldaki ortalama kilogram fiyatn

ifade etmektedir.

Soru 69: D ticaret miktar endeksleri nasl hesaplanmaktadr?

Miktar endeksleri hesaplanan deer ve birim deer endeksleri yardmyla

aadaki forml kullanlarak dolayl yoldan hesaplanmaktadr.

Miktar endeksi = (Deer endeksi/ Birim deer endeksi)*100



41/49


32

Soru 70: D ticaret deer endeksi neyi ifade etmekte, nasl

hesaplanmaktadr?

Deer endeksi, toplam ihracat ya da ithalat deerlerinde meydana gelen

deiimi lmektedir. Deer endekslerinin hesaplanmasnda temel yl ABD

Dolar deerleri kullanlmaktadr. Temel yl ABD Dolar deerlerinin 12 aylk

ortalamas 100 kabul edilerek aadaki formlle hesaplanmaktadr.

Deer endeksi = (Vymi / Voi)*100

Vymi= y. yln m. aynda i. sektrn Dolar deeri,

Voi= . Sektrn temel yl ortalama Dolar deeri

rnein; 2003 yl toplam ihracat 48 Milyar ABD Dolar ise aylk ortalama

ihracat 48/12= 4 Milyar ABD Dolardr

2005 Ocak ay ihracat 5 Milyar ABD Dolar olarak gerekletiinde

2005 Ocak ay deer endeksi = (5/4)*100= 125 olarak elde edilir.

Soru 71: Zincirleme endeksle hesaplanan birim deer endeksi

deerleri 2003 temel ylna nasl dntrlmektedir?

Zincirleme endeks ynteminde her yln endeksi ncelikle bir nceki yl

temel alnarak hesaplanmaktadr. Daha sonra bulunan endeks saylar link

edilerek 2003 temel ylna dntrlmektedir. Bu ilem iin, bir nceki yl

temel alnarak hesaplanan endeks says, bir nceki yla ait link edilmi

endeks says ile arplmaktadr.

Bu ilem iin aadaki forml kullanlmaktadr.

FUVI(2005/2003)=FUVI(2004/2003)*FUVI(2005/2004)

FUVI= Fischer birim deer endeksi

rnein; 2003 temel yla gre hesaplanm 2004 yl endeks says 105,2005 Ocak ay iin bulduumuz link edilmemi endeks says 110 ise,



42/49


2003 temel yla dntrlm 2005 Ocak ay endeks says =

(110*105)/100= 115.5 olarak hesaplanacaktr.

Soru 72: D ticaret endeksleri hangi amalarla kullanlmaktadr?

D ticaret endekslerinin en nemli kullanm alan ulusal hesaplar sistemidir.

Gerek retim gerekse harcamalar yntemiyle hesaplanan milli gelir

hesaplamalarnda ithalat vergilerinin, ihracatn ve ithalat deerlerinin sabit

fiyatlarla hesaplanmasnda kullanlmaktadr. Ayrca, ithalat fiyat endeksleri

retici fiyat endekslerinin (FE) bir tamamlaycs olarak ithal rnlerdeki

fiyat deiimi iin tamamlayc bir gstergedir.

Soru 73: TK tarafndan bugne kadar hangi temel yll d

ticaret endeksleri hesaplanmtr?

TK tarafndan bugne kadar aadaki d ticaret endeksleri

hesaplanmtr.

1968 temel y

ll

d

ticaret endeksleri (3 ayl

k), 1973 temel yll d ticaret endeksleri (3 aylk, 1984e

kadar),

1982 temel yll d ticaret endeksleri (1993 ylnda aylk

hesapland),

1989 temel yll d ticaret endeksleri (aylk),

1994 temel yll d ticaret endeksleri (aylk),

2003 temel yll d ticaret endeksleri (aylk, 3 aylk, yllk).

Soru 74: D ticaret endekslerinin sonularna naslulalmaktadr?

D ticaret endekslerinin sonular zet olarak haber blteni ile

yaymlanmaktadr. Haber blteninde yer almayan ayrntl bilgilere ya da

zaman serisi bilgilerine, Trkiye statistik Kurumuna bavurarak ya da TK

web sayfasndan dinamik sorgulama yoluyla ulamak mmkndr. TK

web sayfasnda 1982, 1989, 1994 ve 2003 temel yll d ticaret

endekslerinin sonular, hesaplanan snflamalara gre aylk, 3 aylk ve yllk

dnemler itibariyle ayrntl bir ekilde yer almaktadr.



43/49


Soru 75: Avrupa Birlii lkelerinde hangi d ticaret endeksleri

hesaplanmaktadr? EUROSTAT ye lkelerden hangi endeksleri

istemektedir?

AB yesi lkelerin ounluu birim deer endeksi hesaplamakta ve

endekslerde genellikle Fisher yntemi uygulanmaktadr. retici fiyat

endeksleri, ithal rnlerdeki fiyat deiimlerini yanstmadndan Eurostat

ye lkelerden CPA snflamasna gre ithalat fiyat endeksi hesaplamalarn

istemektedir. Halen istenen endeksleri hesaplayarak Eurostata gnderen 6

lke bulunmaktadr: Bu lkeler Almanya, Finlandiya, talya, Hollanda, sve

ve Slovenyadr. Dier lkeler bu amala almalara balamtr. Fransa buendeksi 2009 ylnda tamamlamay hedeflemektedir. AB yesi lkeler d

ticaret endekslerini genellikle CPA veya SITC snflamasna gre

hesaplamaktadr. Resmi statistik Programnda Trkiyenin d ticaret fiyat

endekslerinin 2011 ylna kadar hesaplanmas ngrlmektedir.



44/49


3

Ek 1. Serbest blge listesi

1 Antalya Serbest Blgesi

2 Atatrk Hava Liman Serbest Blgesi

3 stanbul Deri Serbest Blgesi

4 Ege Serbest Blgesi

5 Mersin Serbest Blgesi

6 Trakya Serbest Blgesi

7 Trabzon Serbest Blgesi

8 Mardin Serbest Blgesi

9 Erzurum Serbest Blgesi

10 Menemen Deri Serbest Blgesi

11 Yumurtalk Serbest Blgesi

12 Rize Serbest Blgesi

13 Samsun Serbest Blgesi

14 Kayseri Serbest Blgesi

15 Avrupa Serbest Blgesi

16 Gaziantep Serbest Blgesi

17 Bursa Serbest Blgesi

18 Tubitak Teknoloji Serbest Blgesi

19 Kocaeli Serbest Blgesi

20 Denizli Serbest Blgesi

Ek


45/49


3

Ek 2. Seilmi lkelerin ihracat ve ithalat, 2006

hracat thalat

SraNo lke

Deer(Milyar

$) (%) lke

Deer(Milyar

$) (%)1 Almanya 1 112.0 9.2 ABD 1 919.4 15.5

2 ABD 1 038.3 8.6 Almanya 908.6 7.3

3 in 968.9 8.0 in 791.5 6.4

4 Japonya 649.9 5.4 ngiltere 619.4 5.0

5 Fransa 490.4 4.1 Japonya 579.6 4.7

6 Hollanda 462.4 3.8 Fransa 534.9 4.37 ngiltere 448.3 3.7 talya 437.4 3.5

8 talya 410.6 3.4 Hollanda 416.4 3.4

9 Kanada 389.5 3.2 Kanada 357.7 2.9

10 Belika 369.2 3.1 Belika 353.7 2.9

11 Gney Kore 325.5 2.7 Hong Kong 335.8 2.7

12 Hong Kong 322.7 2.7 spanya 316.4 2.5

13 Rusya Fed. 304.5 2.5 Gney Kore 309.4 2.5

14 Singapur 271.8 2.2 Meksika 268.2 2.2

15 Meksika 250.4 2.1 Singapur 238.7 1.916 Tayvan 223.8 1.9 Tayvan 203.0 1.6

17 SuudiArabistan

209.5 1.7 Hindistan 174.8 1.4

18 spanya 205.5 1.7 Rusya Fed. 163.9 1.3

19 Malezya 160.7 1.3 svire 141.4 1.1

20 svire 147.5 1.2 Avusturya 140.3 1.1

21 sve 147.4 1.2 Trkiye 139.6 1.122 Avusturya 140.4 1.2 Avustralya 139.3 1.1

23 BAE 139.4 1.2 Malezya 131.2 1.124 Brezilya 137.5 1.1 Tayland 128.6 1.0

25 Tayland 130.8 1.1 sve 126.7 1.0

26 Avustralya 123.3 1.0 Polonya 126.0 1.0

27 Norve 121.5 1.0 BAE 97.8 0.8

28 Hindistan 120.3 1.0 Brezilya 95.9 0.8

29 rlanda 111.1 0.9 ek Cumhuriyeti

93.2 0.8

30 Polonya 110.3 0.9 Danimarka 86.3 0.7

31 Endonezya 103.5 0.9 Endonezya 80.3 0.6

32 ekCumhuriyeti

95.1 0.8 Gney Afrika 77.3 0.6

33 Danimarka 92.8 0.8 Macaristan 77.0 0.6

34 Trkiye 85.5 0.7 rlanda 72.8 0.6

Ek


46/49


37

Ek 3. En ok ihracat ve ithalat yaplan 30 lke, 2006

hracat thalat

SraNo lke ad

Deer(Milyon

$) (%) lke ad

Deer(Milyon

$) (%)Toplam 85 535 100.0 Toplam 139 576 100.0

1 Almanya 9 686 11.3 Rusya Fed. 17 806 12.8

2 ngiltere 6 814 8.0 Almanya 14 768 10.63 talya 6 752 7.9 in 9 669 6.9

4 A.B.D. 5 061 5.9 talya 8 663 6.25 Fransa 4 604 5.4 Fransa 7 240 5.2

6 spanya 3 720 4.3 A.B.D. 6 261 4.57 Rusya Fed. 3 238 3.8 ran 5 627 4.08 Irak 2 589 3.0 ngiltere 5 138 3.79 Hollanda 2 539 3.0 svire 4 015 2.910 Romanya 2 350 2.7 spanya 3 833 2.711 B.A.E. 1 986 2.3 Gney Kore 3 556 2.5

12 Yunanistan 1 603 1.9 Japonya 3 217 2.3

13 Bulgaristan 1 568 1.8 Ukrayna 3 059 2.2

14 srail 1 529 1.8 Romanya 2 669 1.915 Belika 1 381 1.6 Belika 2 477 1.8

16 Ukrayna 1 121 1.3 Libya 2 297 1.6

17 ran 1 067 1.2 SuudiArabistan

2 252 1.6

18 Polonya 1 060 1.2 Hollanda 2 160 1.5

19 Cezayir 1 021 1.2 Cezayir 1 865 1.3

20 SuudiArabistan

983 1.1 Gney Afrika 1 793 1.3

21 svire 901 1.1 Bulgaristan 1 663 1.222 K.K.Trk.Cum. 885 1.0 Tayvan 1 649 1.2

23 Danimarka 827 1.0 Hindistan 1 579 1.1

24 sve 787 0.9 sve 1 488 1.125 Avusturya 710 0.8 Polonya 1 437 1.0

26 Msr 709 0.8 Macaristan 1 286 0.9

27 Kazakistan 697 0.8 Finlandiya 1 139 0.828 Azerbeycan 695 0.8 Avusturya 1 077 0.8

29 in 693 0.8 Yunanistan 1 045 0.7

30 Suriye 609 0.7 Endonezya 1 031 0.7

Dier lkeler 17 346 20.3 Dier lkeler 17 816 12.8

Ek


47/49


38

Ek 4. En ok ihracat yaplan fasllar, 2006

Srano Fasl Fasl ad

Deer(Milyon

$)

Toplam 85 535

1 87 Motorlu kara tatlar, aksam ve paralar 11 8862 61 rme giyim eyas ve aksesuarlar 6 9383 84 Kazanlar: makina ve cihazlar, aksam ve paralar 6 517

4 85 Elektrikli makina ve cihazlar, aksam ve paralar 6 3285 72 Demir ve elik 6 273

6 62 rlmemi giyim eyas ve aksesuarlar 4 7117 27 Mineral yaktlar, mineral yalar ve mstahsallar 3 5678 73 Demir veya elikten eya 3 3369 8 Yenilen meyveler, kabuklu yemiler, turungiller 2 38810 39 Plastik ve plastikten mamul eya 2 21411 63 Mensucattan mamul dier eya, kullanlm eya, paavralar 1 920

12 71 nciler, kymetli talar, mcevherler 1 82413 89 Gemiler, suda yzen tatlar 1 39914 52 Pamuk, pamuk iplii ve pamuklu mensucat 1 338

15 76 Alminyum ve alminyum eya 1 23416 40 Kauuk ve kauuktan eya 1 19217 25 Tuz, kkrt, toprak ve talar, allar ve imento 1 15518 20 Sebze, meyve, bitki paralar, sert kabuklu yemi konserveleri 1 12019 94 Mobilyalar, aydnlatma, reklam lambalar, prefabrik yaplar 1 102

20 54 Dokumaya elverili suni ve sentetik lifler 1 03721 55 Sentetik ve suni devamsz lifler 1 03422 68 Ta, al, imento, amyant, mika vb. maddelerden eya 892

23 74 Bakr ve bakrdan eya 81524 60 rme eya 75325 57 Hallar ve dier dokumaya elverili maddeden yer kaplamalar 743

26 7 Yenilen sebzeler ve baz kk ve yumrular 70727 69 Seramik mamulleri 69328 24 Ttn ve ttn yerine geen ilenmi maddeler 68529 70 Cam ve cam eya 68030 48 Kat ve karton:kat hamurundan kat ve kartondan eya 625

Dier fasllar 10 427

Ek


48/49


39

Ek 5. En ok ithalat yaplan fasllar, 2006

Srano Fasl Fasl ad

Deer(Milyon

$)

Toplam 139 5761 27 Mineral Yaktlar, yalar ve rnleri 28 8592 84 Kazanlar: makina ve cihazlar, aksam ve paralar 18 9993 72 Demir ve elik 11 5254 87 Motorlu kara tatlar, aksam ve paralar 11 4085 85 Elektrikli makina ve cihazlar, aksam ve paralar 10 8816 39 Plastik ve plastikten mamul eya 6 918

7 71 nciler, kymetli talar, mcevherler 4 4068 29 Organik kimyasal mstahsallar 3 6429 30 Eczaclk

rnleri3 036

10 90 Optik, fotoraf, sinema, l, kontrol, ayar cihazlar, tbbi aletler 2 72311 74 Bakr ve bakrdan eya 2 46912 52 Pamuk, pamuk iplii ve pamuklu

mensucat2 090

13 48 Kat ve karton: kat hamurundan kat ve kartondan eya 2 043

14 76 Alminyum ve alminyum eya 1 79715 40 Kauuk ve kauuktan eya 1 55516 73 Demir veya elikten eya 1 48917 88 Hava tatlar, uzay aralar, aksam ve paralar 1 48918 55 Sentetik ve suni devamsz lifler 1 34919 38 Muhtelif kimyasal maddeler 1 29920 32 Debagat ve boyaclkta kullanlan hlasa, boya, macun, sakzlar 1 288

21 54 Dokumaya elverili suni ve sentetik lifler 1 20622 44 Aa ve aatan mamul eya: odun kmr 93523 15 Hayvansal ve bitkisel yalar ve bunlarn mstahzarlar 907

24 28 norganik kimyasal mstahsallar, organik, inorganik bileikler 881

25 31 Gbreler 78426 94 Mobilyalar, aydnlatma, reklam lambalar,prefabrik yaplar 734

27 33 Uucu yalar, rezinoitler, parfmeri,kozmetikler vb. 629

28 26 Metal cevherleri, cruf ve kl 61829 12 Yal tohum ve meyveler, sanayi bitkileri,saman, hayvan yemi 616

30 62 rlmemi giyim eyas ve aksesuarlar 580

Dier Fasllar 12 419

Ek


49/49

Ek 6lgili bilgilere ulamak iin..

To reach the related information

erik/Content Biim/FormatHaber Blteni:Ulusal Veri Yaymlama takviminde belirtilen aklanma

periyodunda en gncel bilgilerin yer ald son haber bltenine ve ncekisaylarna, internet sayfamzn istatistikler/ D Ticaret/D Ticaret statistikleriBlmnn son haber blteni balndan ulaabilirsiniz.http://www.tuik.gov.tr/takvim/tkvim.zul#tb1News Bulletin: The latest news bulletin including the most recent data andprevious news bulletins can be reached from the heading of Latest News Bulletinin Foreign Trade / Foreign Trade Statistics ofhttp://www.turkstat.gov.tr/ingtakvim/tkvim.zul#tb1 according to the period of

National Data Release Calender.

Metin/Text

Tablo/TableGrafik/Graphic

Kat/PaperMS-ExcelMS-Word

Yayn: lgili yaynlar internet sayfamzda yer alan yayn kataloumuzdaninceleyebilir ve bilgi sat blmnden talep edebilirsiniz.http://www.tuik.gov.tr/yayinupload/kataloghttp://www.tuik.gov.tr/Satis.do?metod=GirisPublication: You can examine the related publications from the catalogue andrequest them from info market on our web site.http://www.turkstat.gov.tr/yayinupload/katalog.pdfhttp://www.turkstat.gov.tr/Satis.do?metod=Giris

Metin/TextTablo/TableGrafik/Graphic

Kat/PaperCD-RomPDF

Tablo: zet ve ayrntl tablolarna internet sayfamzn istatistikler/ D Ticaret/DTicaret statistikleri Blmnn veri balndan ulaabilirsiniz.Table:You can reach the summary and detailed tables from the heading of Datain Foreign Trade / Foreign Trade Statistics Section of Statistics page of our website.

Tablo/Table Excel

Veri taban: Dinamik sorgulama yapma imkan salayan veri tabanndaki ayrntlbilgi internet sayfamzn istatistikler D Ticaret/D Ticaret statistikleri/Veriblmndeki Dinamik Sorgulama veya veritabanlar balndan ulaabilirsiniz.http://www.tuik.gov.tr/disticaretapp/Basla.do

Database: You can reach the detailed data in database providing dynamicsearch option on Databases heading or Dynamic Search on Data section ofForeign Trade / Foreign Trade Statistics on Statistics page of our web site.http://www.tuik.gov.tr/disticaretapp_ing/Basla.do

Tablo/Table ExcelPDFHtml

Mikro veri: Mikro verileri karlkl protokol ile kullanclara salanmaktadr.

Microdata: Microdata are provided to users by bilateral protocol.

Veri/Data

Tablo/Table

CD-ROM

ASCIIDBASEstatistik Bilgi Hatt: Dzenli olarak gncellenen zet bilgilerine,+ 90 312 410 0 410 numaral telefonun 8 ve 2 tulanarak otomatik sesli yantsisteminden ulaabilirsiniz.Statistics Information Line:You can reach the summary information updatedregularly from automatic voice response system of the phone number;+ 90 312 410 0 410/Ext 8 and 2

zet bilgi/Summaryinformation

Sesli YantSistemi/

Voice ResponseSystem

Mobil Telefon: Gncel bilgilerine TURKCELL ve AVEA hatl cep telefonlarndanDTI yazarak 3737ye ksa mesaj gnderebilirsiniz.http://www.tuik.gov.tr/jsp/3737/mobilIst3737.htmlMobile Phone:You can reach the updated information by sending SMS to DTI3737 from TURKCELL and AVEA cell phones.

http://www.tuik.gov.tr/jsp/3737/mobilIst3737.html


KMS/SMS

TRT-Telegn Sayfas:Gncel zet bilgilerine haber blteni yaymlama takvimineparalel olarak TRT Telegn yaynndan ulaabilirsiniz.Sayfa: 590TRT Teleg n Page Y h th t i f ti f TRT


Teletekst/Teletext

Ek

Documents

DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ VE ENDEKSLERİ