DÜNDEN BUGÜNE

KÜRT SORUNU VE PKK

Dr. M. Sadi BİLGİÇ

YAYINLARI

Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi Wise Men Center For Strategic Studies

Mecidiyeköy Yolu Caddesi No:10 Celil Ağa İş Merkezi Kat:9 Daire:36 Mecidiyeköy / İstanbul / Türkiye Tel: +90 212 217 65 91 - Faks: +90 212 217 65 93 www.bilgesam.org bigesam@bilgesam.org

Atatürk Bulvarı Havuzlu Sok. No:4/6 A. Ayrancı / Çankaya / Ankara / Türkiye Tel : +90 312 425 32 90 - Faks: +90 312 425 32 90

Copyright © ARALIK 2014 Bu yayının tüm hakları saklıdır. Yayının hiçbir bölümü Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezinin (BİLGESAM) izni olmadan elektronik veya mekanik yollarla çoğaltılamaz. Bu kitapta yer alan görüşler yazarına aittir.

ISBN: 978-605-9963-05-3

Baskı & Cilt: SAGE Yayıncılık Rek.Mat.San.Tic.Ltd.Şti. Kazım Karabekir Caddesi Kültür Çarşısı No:7 / 101-102 İskitler – Ankara www.bizimdijitalmatbaa.com

http://www.bilgesam.org/mailto:bigesam@bilgesam.orghttp://www.bizimdijitalmatbaa.com/

KISALTMALAR DİZİNİ

AB: Avrupa Birliği

ABD: Amerika Birleşik Devletleri

AİHM: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

AKP: Adalet ve Kalkınma Partisi

AKPM: Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi

AP: Avrupa Parlamentosu

ARGK: Kürdistan Halk Kurtuluş Ordusu (Arteşe Rızgariya Gele Kürdistan)

BAE: Birleşik Arap Emirlikleri

BDP: Barış ve Demokrasi Partisi

BELDES: Belediyelerin Altyapısının Desteklenmesi

BİLGESAM: Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi

BM: Birleşmiş Milletler

BMGK: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi

BOP: Büyük Ortadoğu Projesi

CHP: Cumhuriyet Halk Partisi

DDKD: Devrimci Demokratik Kültür Dernekleri

DDKO: Devrimci Doğu Kültür Ocakları

DGM: Devlet Güvenlik Mahkemeleri

DHA: Doğan Haber Ajansı

DİHA: Dicle Haber Ajansı

DTK: Demokratik Toplum Kongresi

DTP: Demokratik Toplum Partisi

ERNK: Kürdistan Ulusal Kurtuluş Cephesi (Eniya Rızgariya Netewa Kurdistan)

ETA: İspanya Bask Bölgesi Bağımsızlık Örgütü (Euskadi Ta Askatasuna)

EUROPOL: Avrupa Polis Birliği

FEK-BEL: Belçika Kürt Dernekleri Federasyonu

GAP: Güneydoğu Anadolu Projesi

HAK-PAR: Hak ve Özgürlükler Partisi

HDK: Halkların Demokratik Kongresi

HDP: Halkların Demokratik Partisi

HPG: Halk Savunma Güçleri

HRK: Kürdistan Kurtuluş Birliği-Hezen Rızgarıya Kürdistan

HSYK: Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu

HÜDA-PAR: Hür Dava Partisi

ICG: Uluslararası Kriz Grubu

IŞİD: Irak-Şam İslam Devleti

İKDP: İran Kürdistan Demokrat Partisi

IRA: İrlanda Cumhuriyet Ordusu (Irish Republican Army)

JİTEM: Jandarma İstihbarat ve Terörle Mücadele Teşkilatı

KADEK: Kürdistan Özgürlük ve Demokrasi Kongresi (Kongreya Azadî û Demokrasiya Kurdistanê)

KAWA: Kürdistan Proleterya Birliği

KCK: Kürdistan Halklar Topluluğu (Koma Ciwaken Kürdistan)

KDGM: Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı

KDP: Kürdistan Demokratik Partisi

KDRP: Köye Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi

KJB: Yüksek Kadınlar Topluluğu (Koma Jînên Bilind)

KKK: Kürdistan Demokratik Konfederalizmi (Koma Komalen Kürdistan)

KKP: Kürdistan Kurtuluş Partisi

KNK: Kürdistan Ulusal Kongresi

KODAR: Doğu Özgürlük Örgütü

KONGRA-GEL: Kürdistan Halk Kongresi

KONKURD: Avrupa Kürt Dernekleri Konfederasyonu

KÖYDES: Köylerin Altyapısını Destekleme

KYB: Kürdistan Yurtseverler Birliği (Yekîtîya Niştimanîya Kurdistan)

LTTE: Tamil Kaplanları

MHP: Miliyetçi Hareket Partisi

MİT: Milli İstihbarat Teşkilatı

MKYK: Merkez Karar Yönetim Kurulu

MYK: Merkez Yürütme Kurulu

NATO: Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (North Atlantic Treaty Organization)

OHAL: Olağanüstü Hal

ÖSB: Öz Savunma Birlikleri

PÇDK: Kürdistan Demokratik Çözüm Partisi

PDK-T: Kürdistan Demokrat Partisi (Partiya Demokrata Kürdistan-Türkiye)

PJAK: Kürdistan Özgür Yaşam Partisi

PKK: Kürdistan İşçi Partisi

PWD: Yurtsever Demokrat Partisi

PYD: Demokratik Birlik Partisi

Rizgari: Kürdistan Kurtuluş Partisi

SODES: Sosyal Destek Programı

SSCB: Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği

SSK/SGK: Sosyal Sigortalar Kurumu/ Sosyal Güvenlik Kurumu

STK: Sivil Toplum Kuruluşu

TBMM: Türkiye Büyük Millet Meclisi

TEPAV: Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı

TİP: Türkiye İşçi Partisi

TKDP: Türkiye Kürdistan Demokrat Partisi

TMK: Terörle Mücadele Kanunu

TSK: Türk Silahlı Kuvvetleri

TÜBİTAK: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu

UKAM: Uluslararası Kültürel Araştırmalar Merkezi

UKG: Uluslararası Kriz Grubu

UKM: Ulusal Kurtuluş Mücadelesi

UKO: Ulusal Kurtuluş Ordusu

USAK: Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu

YDG-H: Yurtsever Devrimci Gençlik Hareketi

YDGK-H: Yurtsever Devrimci Genç Kadın Hareketi

YEK-KOM: Almanya Kürt Dernekleri Federasyonu

YPG: Halk Savunma Birlikleri (Yekatiye Parastina Gel)

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ __________________________________________________ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

KÜRT SORUNU VE PKK _________________ 5

Kürtlere ve Kürt Sorununa Tarihsel Bakış ______________________ 5

Osmanlı Döneminde Kürtler _____________________________ 5

Kurtuluş Savaşı'nda ve Cumhuriyet Dönemi’nde Kürtler _______ 9

PKK’nın Tarihçesi ve Yapısı ________________________________ 18

PKK’nın Kısa Tarihçesi _________________________________ 18

PKK’nın Başlangıçtaki Genel Yapısı _______________________ 23

Kürdistan Halklar Topluluğu (KCK-Koma Ciwaken Kürdistan) ___ 27

PKK’nın Stratejisi ve Uyguladığı Taktikler _____________________ 32

PKK’nın Başlangıç Dönemindeki Stratejisi __________________ 32

PKK’nın Eğitim Dokümanlarında Yer Alan Teorik Taktik Esaslar _ 35

PKK’nın Hayata Geçirebildiği Taktikler ve Eylem Türleri ______ 39

Örgütün Stratejisindeki Değişim _________________________ 53

Örgütün Son Dönemde Uyguladığı Taktikler ________________ 58

İKİNCİ BÖLÜM

TERÖRLE MÜCADELE _________________ 61

Dünyada Uygulanan Terörle Mücadele Stratejileri______________ 61

PKK ile Mücadelede Türkiye’de Uygulanan Strateji _____________ 64

Türkiye’de Taktik Düzeyde Terörle Mücadele _________________ 68

Klasik Yöntem (Silahlı Güçle Mücadele Yöntemi) ____________ 68

Halkla Birlikte Mücadele Yöntemi ________________________ 71

Halkla Birlikte Mücadele Yönteminin Uygulanması __________ 71

Taktik Düzeydeki Mücadele Yöntemlerinin Karşılaştırmalı Olarak Değerlendirilmesi _______________________________________ 74

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

DEMOKRATİKLEŞME ÇABALARI, DEMOKRATİK

AÇILIM VE OSLO SÜREÇLERİ______________ 80

Demokratikleşme Çabaları ________________________________ 80

Demokratik Açılım ve Oslo Süreçleri _________________________ 94

Demokratik Açılım ve Oslo Sürecinin Değerlendirilmesi _________ 104

Demokratik Özerklik ____________________________________ 109

KCK Operasyonları _____________________________________ 121

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ÇÖZÜM SÜRECİ __________________ 124

Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ______________________ 134

Çözüm Sürecine Halkın Bakışı _____________________________ 136

Çözüm Sürecinde PKK Cephesinde Yaşanan Önemli Gelişmeler ve Yapılan Eylemler _______________________________________ 145

PKK’nın Yurtiçi Faaliyetleri ____________________________ 155

PKK’nın Türkiye Dışındaki Faaliyetleri ____________________ 158

Kronolojik Olarak Çözüm Süreci ve Sürecin Analizi _____________ 167

Küresel ve Bölgesel Gelişmeler ___________________________ 232

Süreç Nereye Gidebilir? _________________________________ 243

PKK’nın Kontrolünde Oluşacak Özerk Bir Yönetimde Kürtlerin Başına Neler Gelebilir? ________________________________________ 251

Bölünme Endişesi Paranoya mı? ___________________________ 251

Bugüne Kadar Bütün Yollar Denendi mi? ____________________ 259

Kürtler Türkiye’de Beraber Yaşamak İstemiyor mu ? ___________ 264

Türkiye’nin Önündeki Hareket Tarzları ______________________ 267

BEŞİNCİ BÖLÜM

GENEL DEĞERLENDİRME, SONUÇ VE ÖNERİLER ____ 274

Öneriler ______________________________________________ 284

EKLER

EK-1: PKK ÖZEL GENİŞLETİLMİŞ YÖNETMELİK ________________ 294

EK-2: EYALET TOPLANTISINA SUNULAN 6 AYLIK I. BÖLGE RAPORU 372

EK-3: KCK SÖZLEŞMESİ __________________________________ 382

EK-4: OSLO GÖRÜŞMELERİ TAM METNİ ____________________ 430

EK-5: İMRALI GÖRÜŞMESİ TUTANAĞI TAM METNİ ____________ 448

EK-6: KONGRA GEL 9. GENEL KURULU’NDA KABUL EDİLEN

‘SİYASİ TUTUM BELGESİ’ _________________________________ 465

EK-7: DEMOKRATİK ÖZERK KÜRDİSTAN MODELİ TASLAĞI ______ 469

EK-8: KCK/KONGRA-GEL 9. GENEL KURULU SONUÇ BİLDİRGESİ___ 489

EK-9: ÇÖZÜM SÜRECİYLE İLGİLİ ÖNEMLİ FAALİYETLER/OLAYLAR KRONOLOJİSİ __________________________________________ 494

EK-10:“TÜRKİYE VE PKK: BARIŞ SÜRECİNİ KURTARMAK” İSİMLİ RAPORUN ÖZETİ __________________________________ 571

KAYNAKÇA ___________________________________________ 580

1

GİRİŞ

Osmanlı’nın son döneminden itibaren önce kültürel, sonra siyasi anlamda ortaya çıkmaya başlayan Kürtçülük faaliyetleri, Cumhuriyet Dönemi’nde bazı isyanlarla kendini belli etmiş ise de esas itibariyle 1960 Anayasası’nın sağladığı özgürlükçü ortamda daha fazla görünür hale gelmiştir. Bu dönemde başlangıçta sol hareketler içerisinde yer alan ve ondan etkilenen siyasi Kürtçülük hareketleri 12 Mart döneminden sonra silahla tanışmış ve yöntem olarak silahlı mücadeleye başlamıştır. PKK böyle bir altyapı üzerinde doğmuş ve diğer Kürt grupları kanlı eylemlerle sindirerek kısa zamanda baskın bir örgüt haline gelmiştir.

Kürt Sorunu ve PKK ile ilgili olarak kamuoyunda farklı görüşler tartışılmaktadır. Bazıları Kürt Sorununu kabul etmemekte ve PKK’nın faaliyetlerini ve eylemlerini bir terör faaliyeti olarak ele almaktadır. Bazıları da Kürt Sorununun varlığını demokratikleşme sorunu olarak kabul etmekte; buna rağmen, PKK’nın dışarıdan destekli Türkiye’yi bölmeye ve zayıflatmaya çalışan bir terör örgütü olduğunu ileri sürmektedir. Özellikle PKK’ya yakın bir diğer grup ise, PKK’nın faaliyetlerini Kürt Sorununun bir parçası ve sonucu olarak görmekte; aslında Kürt Sorunun uzun yıllardan beri çeşitli isyanlar şeklinde var olduğunu, PKK’nın ise son isyan olduğunu dile getirmektedir. Ancak bakış açısı ne olursa olsun, 30 yıldır devam eden PKK terörü Türkiye’nin son yıllarda karşı karşıya kaldığı en önemli sorunlarından birisi olmaya devam etmektedir.

Bu çalışmanın birçok amacı vardır: Birincisi, hem Kürt hem de PKK sorununun geçmişten günümüze ele alınarak konunun bir bütün olarak değerlendirilmesi ve böylece daha kolay anlaşılması sağlanarak bir sonuca ulaşılabilmesini mümkün kılmaktır. İkincisi, PKK’nın uyguladığı strateji ve taktiklerle buna karşı yürütülen mücadele ve sonuçlarının incelenerek, PKK’nın gücünün ve işlevinin gerçekçi olarak değerlendirilmesine ve özellikle güvenlik boyutundaki mücadele bakımından dersler çıkarılmasına imkân sağlamaktır. Üçüncüsü ise, “Demokratik Açılım” ile “Oslo Süreci”

Dünden Bugüne Kürt Sorunu ve PKK

2

ni kısaca gözden geçirerek ve halen devam etmekte olan “Çözüm Süreci” ni ise biraz daha ayrıntılı olarak inceleyerek sorunun nereye doğru gitmekte olduğunu tespit etmeye çalışmaktır.

Bu çalışma, sorunun bir bütünlük içerisinde ve çok yönlü olarak anlaşılmasına imkân sağlaması ve bir zaman eksenindeki akışı ve gelişmeleri kapsaması itibariyle de sorunun geldiği noktadan gitmekte olduğu istikameti ortaya koyması bakımından da önem taşımaktadır. Bu yönüyle Çözüm Sürecinin gerçekçi bir zeminde ilerlemesine sağlayacağı katkıyla, sürecin yönetimine de olumlu ve gerçekçi bir destek niteliğinde olacağı düşünülmektedir.

Çalışma tamamen açık kaynaklara dayalı olarak hazırlanmış ve ayrım yapılmaksızın bütün kaynaklardan istifade edilerek özellikle objektif olmaya gayret edilmiştir. Ayrıca provokatif veya propaganda nitelikli haber ve dokümanlara itibar edilmemiş, teyitli olan bilgilerin kullanılmasına özen gösterilmiştir. Çalışma kimseyi hedef almadığı gibi, kimseye yaranma ihtiyacı da duymadan sadece bilimselliği ön plana almış ve objektif bilgilere dayalı gerçekçi analizler yapmayı hedeflemiştir.

Kitap beş bölüm ve 10 ekten oluşmaktadır. Birinci bölümde; önce Kürt Beyliklerinin 16. yüzyılda Osmanlı Devleti’ne katılmalarından itibaren günümüze kadar yaşanan süreç kısaca özetlenmekte ve Kürt Sorunun ne zaman ve nasıl ortaya çıktığı irdelenmektedir. Sonra PKK’nın kısa tarihçesi, yapısı ve KCK ile ilgili bilgi özet olarak verilmektedir. Ayrıca bu bölümde; PKK’nın stratejisi, uygulamaya çalıştığı taktikler ve son dönemde stratejisinde yaptığı değişiklikler anlatılmaktadır. Bu kapsamda, PKK’nın silahlı eylem ve faaliyetlerinin teorik çerçevesi, operasyonlarda ele geçirilmiş “Özel Genişletilmiş Yönetmelik” isimli örgütsel bir dokümana dayandırılarak açıklanmakta ve bu doküman kitapta ek olarak da yer almaktadır. PKK’nın teorik çerçevede tasarladığı strateji ve taktikleri ne derece hayata geçirebildiğine ilişkin uygulama boyutu ise, alt kademelerden gönderilen raporlara istinaden hazırlanan ve Murat Karayılan’ın imzasıyla yayınlanan “Kürdistan’da Askeri Çizgi” isimli kitaptan yapılan alıntılarla bizzat örgütün değerlendirmeleri bağlamında ele alınmaktadır.

Dünden Bugüne Kürt Sorunu ve PKK

3

İkinci bölümde ise terörle mücadele boyutu incelenmektedir. Bu kapsamda önce dünyadaki birçok ülkede uygulanmış terörle mücadele stratejileri özetlenmekte, sonra Türkiye’de uygulanan mücadele stratejisi kısaca ele alınmaktadır. Ayrıca, güvenlik boyutuyla ilgili olarak taktik düzeydeki mücadele yöntemlerinden iki ana yöntem ayrıntılı olarak irdelenmektedir.

Üçüncü bölümde; Türkiye’de demokratikleşme çabaları ve bu kapsamda hayata geçirilen projeler özet olarak ele alınmakta, müteakiben “Demokratik Açılım” ve “Oslo Süreci” incelenmektedir. Ayrıca bu bölümde çok tartışılan demokratik özerkliğin ne anlama geldiği, PKK’nın yayınlarından yapılan alıntılarla açıklanmaktadır.

Dördüncü bölümde ise, “Çözüm Süreci” ayrıntılı olarak incelenmekte ve bu kapsamda yaşanan gelişmeler ele alınmaktadır. Ayrıca, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nda çekince konulan maddeler ile süreçte Kandil’in tutumu gözden geçirilmekte ve sürece halkın bakışı, alan araştırmalarına dayalı olarak ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Müteakiben; Çözüm Süreci esnasında PKK cephesinde yaşanan gelişmeler anlatılmakta, kronolojik olaylar çerçevesinde sürecin analizi yapılmakta ve son dönemde küresel ve bölgesel ortamda meydana gelen gelişmelerin sürece olan muhtemel etkileri incelenmektedir. Bu bölümde son olarak, mevcut veriler ışığında sürecin nereye gidebileceği, trend bu şekilde devam ettiği takdirde Kürt halkının başına ileride neler gelebileceği ve sorunun çözümü konusunda bütün yolların denenip denenmediği konusu ile Türkiye’nin önünde bulunan hareket tarzları analiz edilmektedir.

Beşinci bölüm olan son bölümde ise genel bir değerlendirme yapılarak sonuca ulaşılmakta ve önerilerde bulunulmaktadır.

Bu çalışmanın, ülkemize çok ciddi maliyetler getiren, 40 bin civarındaki insan kaybı yanında yüz milyar dolarlarla ifade edilen ekonomik kayba neden olan bu sorunun, propagandaların etkisinden uzak olarak bütün yönleriyle daha gerçekçi bir şekilde değerlendirilebilmesine katkı sağlayacağını ümit ediyorum. Ayrıca yürütülmekte olan Çözüm Sürecinin, ülkemizin geleceğine, birlik

Dünden Bugüne Kürt Sorunu ve PKK

4

ve beraberliğimize zarar vermeden başarılı olmasını gönülden temenni ediyor; bu çalışma ile en ufak bir katkı sağlamak mümkün olduğu takdirde bundan büyük memnuniyet duyacağımı belirtmek istiyorum.

Kitabın hazırlanmasında bana sabırlarıyla destek olan eşime ve çocuklarıma, kitabın gözden geçirilmesinde ve basıma hazırlanmasında bana yardımcı olan Dr. Salih Akyürek’e, F. Serap Koydemir’e ve M. Ali Yımaz’a teşekkür ediyorum.

Dr. M. Sadi Bilgiç