DOKTOR I SHKENCAVE TË MJEKËSISËfshmt.umt.rash.al/wp-content/uploads/2017/10/ARIAN-IDRIZAJ.pdf · Ndarja e tumoreve (e në veçanti) e atyre malinjë është e ndryshme, në varshmëri

1 | P a g e

REPUBLIKA E SHQIPËRISË

UNIVERSITETI MJEKËSOR TIRANË

FAKULTETI I SHKENCAVE MJEKËSORE TEKNIKE

DISERTACION

PËR MARRJEN E GRADËS SHKENCORE

DOKTOR I SHKENCAVE TË MJEKËSISË

TEMA: Efikasiteti dhe siguria e Radioterapisë te trajtimi i tumorëve të trurit

KANDIDATI UDHËHEQËS SHKENCORË

Dr. ARIAN IDRIZAJ Prof. Dr. AGIM SALLAKU

Tiranë, 2014

2 | P a g e

3 | P a g e

Përmbajtja

I. HYRJE ...................................................................................... 4

Tumoret ............................................................................. 4

Tumoret e trurit .......................................................... 7

Epidemiologjia e tumorëve të trurit ...................................... 13

Radioterapia ...................................................................... 15

Mekanizmi i veprimit të rrezeve jonizuese ...................... 17

Radioterapia e tumorëve të trurit ................................. 19

Efektet e mundshme anësore të terapisë rrezatuese ..... 23

II. Qëllimi i studimit .................................................................... 24

III. Materiali dhe Metodologjia e punës ......................................... 25

IV. Rezultatet ............................................................................ 30

V. Diskutimi ............................................................................... 55

VI. Përfundimet .......................................................................... 60

VII. Referencat .......................................................................... 61

4 | P a g e

1. HYRJE

Tumoret

Neoplazma-tumori, paraqet rritjen e çrregulluar, që karakterizon proliferimin agresiv të qelizave që nuk është i kushtëzuar me nevojat

fiziologjike të indeve ose organeve të përfshira nga procesi patologjik. Tumorët formohen nga të gjitha indet e mundëshme. Si në morfologjinë

ashtu edhe në biologjinë e tomorëve ekzistojnë ndryshime të mëdha për ç'arsye është vështirë të formësohet një teori e thjeshtë dhe e kapshme

për tumorët.

Me ndarjen klasike, tumorët ndahen në dy grupe: Tumoret Beninje dhe

Malinje. Tumorët beninjë janë me rritje të kufizuar, nuk profilojnë dhe

janë mirë të kufizuar, nuk paraqesin rrezik për jeten e njeriut, veç rasteve të rralla kur për nga lokalizimi (gjenden në afërsi të organeve

vitale, ku mund të bëjnë komprimimin e tyre) paraqesin rrezik.

Ndarja e tumoreve (e në veçanti) e atyre malinjë është e ndryshme, në

varshmëri nga autori bëhën edhe ndarjet, por për të gjitha, bazë është: histogjeneza (prejardhja e qelizave), pasqyra histologjike (në bazë të

shkallës së diferencimit), reagimi i tumorit (varet nga lloj i tumorit-beninj apo malinj), etiogjenezës (e cila është fort e komplikuar, sepse

për një tumor mund të jenë disa shkaktarë), omonime (ndarja sipas autorit që së pari ka përshkrua tumorin e caktuar, p.sh. Sarcoma Eëing,

Morbus Hodgkin, Tum. Ëilms, etj.).

Sëmundjet malinje llogariten sëmundje të shekullit njëzet. Kjo

vertetohet me faktin se sëmundjet malinje në patologjinë e pergjithshme, rradhiten në vëndin e dytë - menjëherë pas sëmundjeve

kardiovaskulare. Mortaliteti i sëmundjeve malinje tregon tendencë të

rritjes së përhershme.

Për sëmundjet malinje, sikur edhe për shumicen e sëmundjeve kronike,

shkaktari është i panjohur. Sot për sot janë të njohur numër i cakuar i agjenseve si dhe vetive të caktuara të organizmit dhe ndikimit të mesit

të cilat komponente janë të kombinuara në veprim dhe ndikojnë në paraqitjen e ndonjërit nga lokalizimet.

5 | P a g e

Frekvenca e paraqitjes së kancereve të llojit të caktuar është në

varshmëri të drejtpërdrejt me intenzitetin gjegjësisht me kohen e eksponimit të sasisë së agjenseve të cilave u është eksponua organizmi.

Tumorët malinjë, në 85-90 % të rasteve janë me etiologji të panjohur. Në studimet e deritashme, është verifikua se është numër i madh i

faktorëve që ndikojnë në paraqitjen e sëmundjeve malinje, të cilët në përgjithësi ndahen në dy grupe: a) të jashtëm dhe b) të brendshëm.

Faktorët e jashtëm-ekzogjen

Në grupin e faktorëve të jashtëm bëjnë pjesë të gjitha materjet që

rrethojnë njeriun, ose, ato që ai i futë në organizëm, gjendja e organizmit e cila kushtëzohet me sëmundjet ose profesionet paraprake

të cilat kushtëzojnë kontaktin me supstanca kancerogjene.

R r e z a t i m i

Burimet jonizuese edhe pse përdoren me të madhe në diagnostikim dhe terapi të sëmundjeve malinjë, llogariten ndër faktorë të rëndësishën në

shkaktimin e llojeve të nryshme të sëmundjeve malinjë. Ndër sëmundjet

tjera që u shkaktuan, si pasojë e bombardimit në Hiroshimë e Nagasaki, vënd me rëndësi zënë edhe sëmundjet malinjë (leukemia, kanceri i

timusit, mushkërive dhe gjirit). Leukemitë te radiologët janë dhjetë herë më të shpeshta se sa te profesionet tjera të mjekësisë.

Faktorët endogjenë

Me nocionin - faktor endogjen nënkuptojmë, faktorin e brëndëshëm,

brënda përbrënda strukturës së qelizës, të vet strukturës gjenetike të saj.

Qeliza tumorale formohet nga qeliza normale, kurse nga ajo ndryshon me transformimin kongjenital, për ç'arsye edhe nuk reagon në sinjalet

precize dhe gjentile, që ndalin shumimin e qelizave.

Qelizat normale të shëndrruara në ato malinje, zhvillohen jashtë

kontrollit të organizmit. Ky bulzim i pakontrolluar i qelizave malinje më se shpeshti zhvillohet në një lokalizim, e më rralë në më shumë

lokalizime. Rrallë paraqiten format multiple të neoplazmave malinje.

Kërkimet bashkëkohore në nivel të molekuleve të mëdha mundësojnë studjimin e alterimit – shndërrimit malinj të qelizave normale në ato

malinje. Disa nga ato ndryshime mund të vërehen ne nivel celular, me anë të mikroskopit. Këto ndryshime shfrytzohen me të madhe në

diagnostikimin e hershëm me mikroskop. Me këtë rast mund të

6 | P a g e

përmendim disa nga ndryshimet: polimorfia, dediferencimi celular,

raporti i çrregulluar mes bërthamës dhe citoplazmës, ndryshimet në nukleole, hiperkromazia- poliploidia, numri i rritur i mitozave, mitozat

patologjike, etj. Pas analizimit kritik të shenjave të paraqitura duhet të orientohemi drejt dukurive në përgjithësi dhe më pastaj të vëndoset për

diagnozë.

Hiperplazioni, paraqet numrin e rritur të qelizave, gjegjësisht numrin e

rritur të elementeve bazë të indeve, i cili mund të jetë i kategorisë fiziologjike ose patologjike, por vetvetiu nuk mund të jetë element

përbërës i rritjes neoplastike malinje. Manifestimi i pjesërishëm i hipërplazionit korespondon me stimulimin e tepruar hormonal, i cili

manifestohet me të ashtuquajturat qelizat e fokusuara (si për shëmbull endometriumi, gjiri etj.). Proceset e tilla janë nën veprimin përmanent

hormonal.

Është verifikua se tumorët malinj nuk kanë rritje të kontrolluar. Në

tumoret malinje nuk ndikojnë mekanizmat e koordinuar të rritjes.

Përkundër rritjes së pakontrolluar të tumorëve malinj, nuk duhet të pëjashtohen në tërsi disa nga mekanizmat e organizmit, të cilët kanë

ndikim të pjesërishëm në rritjen e tumoreve malinje. Shembull i kontrollës së pjesërishme joadekuate, gjegjësisht ndikimit në rritjen e

tumorit janë: ngjashmëria morfologjike e qelizave tumorale me ato të qelizave bazë të indeve; mbetja e disa fukcioneve normale (si p.sh.

ruajtja e taitjes së hormoneve të tumorëve të gjëndrrave endokrine); prodhimi i melaninës; lirimi i antitrupeve. Sasia e furnizimit të tumorit

me gjak gjithashtu ndikon deri diku në rritjen e tumorit. Disa nga mekanizmat imunologjikë, gjithashtu, ndikojnë në përhapjen e

neoplazmeve. Në moshen e shtyer, kur të gjitha proceset biologjike janë të ngadalsuara, deri diku ngadaklsohet edhe procesi i rritjes së

tumorëve malinj.

Rritja e masës së tumoreve malinje është produkt i shumë faktorëve, siç

janë: numri i qelizave të reja të shumuara; numri i qelizave i cili është i

shkëputur nga tumori; numri i qelizave tumorale të shkatërruara, etj. Pjesëmarrja e numrit të qelizave të cilat janë në fazen e ndarjes,

shpejtësia e ndarjes dhe vdekjes së qelizave, janë tregues të rëndsishëm të rritjes tumorale, në disa raste edhe vet ritmi i ndarjes së

qelizave luan rol të rëndsishëm. Studimi i hollësishëm i kinetikës së ndarjes së qelizave në disa lloje të tumoreve paraqet problem në vete.

Në disa raste qelizat tumorale ndahen më ngadal, por edhe më ngadal vdesin (kanceri i lëkurës). Me interes është që të vërehen raportet

qelizore të të ashtuquajturave populacioneve funkcioneale të neoplazmave. Me rëndësi të veçantë është përqindja e qelizave që

7 | P a g e

përtrijnë indet. Në disa nga neoplazmat kjo përqindje është relativisht e

lartë, në të tjerat është më e ulët. Shkatërrimi – humbja e qelizave në neoplazmen primare mund të jetë shumë i lartë. Me masat e mundshme

medicinale duhet të provohet që kjo humbje të jetë sa më e madhe dhe t`i afrohet maksimumit. Në llogaritjen e rritjes së tumorit duhet të

mirren para syshë edhe pjesëmarrja e stromës së tumorit. Raportet e sipërpërmendura vështirësojnë llogaritjen e sakt të rritjes së tumoreve,

për çka shpesh mendohet se secili tumor ka kooficientet e vet të rritjes.

Tumoret e trurit

Tumoret e trurit ndahen në: parësorë dhe dytësorë. Tumorët parësorë të trurit ndahen në: beninje dhe malinje.

Tumorët parësor të trurit paraqesin një grup heterogjen të

neoplazmave beninje dhe malinje me lokalizim në tru, palcën kurrizore dhe në mbështjellësit e tyre. Këta tumorë dallojnë ndërmjet vete në

bazë të tipit histologjik, indit nga i cili kanë origjinën, pjesës

anatomike, karakteristikave të rritjes tumorale, distribuimit sipas moshës, raportit gjinor, manifestimeve klinike, dhe shumë

karakteristikave të tjera.

Tumorët dytësorë janë metastazat, ku qelizat malinje në tru ose në hapësirat e trurit vijnë me rrugë hematogjene.

Tumoret malinje të trurit në përgjithësi janë më seriozë dhe shpesh

paraqesin një kërcënim për jetën. Ata kanë të ngjarë të rriten me

shpejtësi dhe të invadojnë indet e shëndosha të trurit përreth. Qelizat

e kancerit mund të shkëputet nga tumorët malinjë të trurit dhe të

përhapen në pjesë të tjera të trurit apo të palcës kurrizore.

Grada e tumorëve

Tumorët e trurit ndahen sipas gradave, në saje të pamjes së qelizave

tumorale nën mikroskop.

Tumorët e gradës I: Indi është beninj. Qelizat kanë pamje të

përafërt me qelizat normale trunore dhe karakterizohen me rritje

të ngadalshme.

Tumorët e gradës II: Indi është malinj. Qelizat kanë më pak

pamje të qelizave normale, krahasuar me ato të gradës I.

8 | P a g e

Tumorët e grades III: Indi malinj përmban qeliza të cilat kanë

pamje shumë të ndryshme nga qelizat normale. Qelizat jonormale

karakterizohen me rritje shumë të shpejtë (anaplastike).

Tumorët e gradës IV: Indi malinj përmban qeliza që kanë

pamje edhe më jonormale dhe tregojnë tendencyë për rritje shumë

të shpejtë.

Llojet e tumorëve parësorë:

Ka shumë lloje të ndryshme të tumorëve të trurit. Ato, zakonisht, emërtohen, sipas llojit të qelizave nga të cilat zhvillohen, si p.sh.:

Glioma; Medulloblastoma;

Limfoma e sistemit nervor qendror (SNQ); Tumori pineal;

Meningeoma; Neuroma akustike;

Haemangioblastoma; Tumoret e hipofizës

Tumoret e kurrizit.

Llojet më të shpeshta të tumorëve të trurit janë:

Meningeoma (tumori me origjinë nga meningjet)

Neurinoma (tumori me origjinë nga indet nervore) Glioblastoma, astrocitoma, ganglioneuroma.

• Meningioma: tumori zhvillohet nga meningjet. Ajo mund të jetë e klasës I, II, ose III. Zakonisht është beninje (klasa I) dhe rritet

ngadalë.

• Oligodendroglioma: tumori lind nga qelizat që prodhojnë substancën yndyrore që mbulon dhe i mbron nervat. Zakonisht paraqitet në

cerebrum. Më shpesh paraqitet te të rriturit me moshë mesatare dhe mund të jenë të gradës II ose III.

Te fëmijët, llojet më të zakonshme janë:

• meduloblastoma: tumor zakonisht paraqitet në trurin e vogël. Ndonjëherë quhet tumor primitiv neuroektodermal. Është tumor I

gradës IV.

9 | P a g e

• Astrocitoma e gradësa I ose II: Te fëmijët, ky tumor I gradës së ulët

paraqitet kudo në tru. Astrocitoma më e shpeshtë te fëmijët është astrocitoma juvenile pilocitike, e cila është e gradës I.

• Ependymoma: tumori zhvillohet nga qelizat që kufizojnë ventrikujt ose kanalin qendror të palcës kurrizore. Më shpesh paraqiten te

fëmijët dhe të rinjtë. Ajo mund të jetë e klasës I, II, ose III. • Brain stem glioma: tumor zhvillohet në pjesët e poshtme të trurit.

Mund të jenë tumor të gradës së ulët ose të gradës së lartë. Lloji më i shpeshtë është glioma difuze intrinzike pontine.

Glioma

Pjesa më e madhe e tumoreve bazike të trurit janë glioma (mbi 50%).

Tumoret Astrocitike – Ky është lloji më i zakonshëm i gliomave dhe zhvillohen nga qelizat gliale në formë të yllëzave, të quajtura astrocite.

Ata mund të zhvillohen në shumicën e pjesëve të trurit dhe herë pas here edhe në palcën kurrizore. Te fëmijët zakonisht paraqiten në trurin

e vogël. Shkaku është i panjohur.

Glioblastoma multiforme

Faktorët ndikues te GBM janë të panjohur. Disa çrregullime gjenetike

janë të lidhura me incidencen e paraqitjes së gliomës (neurofibromatosis, sindroma Turcot, etj.) Shfaqja e astrocitomës

lidhet me rrezatimin jonizues.

Pasqyra klinike: Simptomat mund të jenë të kombinuara me shenja

progresive fokale dhe simptome të presionit intrakranial të ngritur (PI), vetem shenja e rritjes së presionit intracranial ose shenja

progresive fokale dhe të simptomave. Simptomat dhe shenjat mund të klasifikohen në dy grupe:

Simptomet e presionin intracranial të rritur - zakonisht i paraprijnë paraqitjen e simptomave të kontaktit dhe ndodh në

60% të pacientëve me tumore të trurit: dhimbje koke, papilledema, vjelle, sulme epiletike, marramendje, frekuencë e

pengimit të impulsit dhe presionit të gjakut, ndryshime në frekuencën e lëvizjeve të frymëmarrjes, hypopituitarizëm

(sekretimit të zvogëluar të hormoneve të hipofizës), përgjumje (sleepiness), statusi i paaftësisë mendore, shenja të lokalizuara

në mënyrë të gabuar. Shenjat dhe Simptomet fokale – Rezultat i irritimit dhe kapjes së

pjesës së caktuar të trurit. Nga simptomet irrituese më i

10 | P a g e

rëndësishmi është sulmi epileptik. Fenomeni Drop është në

varësi të vendndodhjes së tumorit, rrënjët e fushës vizive, pareza, dëmtimi i sensibilitetit, dëmtimi i funksioneve kortikale

(të folurit, praksia, gnosia, etj), dëmtime të nervave kraniale, trurit të vogël, etj.

Metastazat janë të mundshme përmes likvorit në palcën kurrizore.

Metastasat jashtë SNQ janë të rralla. Prognoza është e keqe.

Dijagnoza. Ajo bazohet në anamnezë, ekzaminimin fizik, ekzaminimin

neurologjik, ekzaminimin oftalmologjik, teste laboratorike, CT (skaner), MRI (rezonancë magnetike), radiografi të kafkës, EEG,

punkcion lumbal, angjiografi, rezultate histopatologjike.

Trajtimi. Aplikohet terapia kirurgjike (heqja e plotë ose e pjesërishme e tumorit) zakonisht është e pamundur heqje e plotë, kimioterapia,

terapi rrezatimi, simptomatike-kortikosteroidet, Anticonvulzive, tretje Hyperosmolare, analgjezikë.

Ependymoma

Një tumor beninj mund të vazhdojë të rritet, por qelizat nuk përhapen përtej faqes origjinale. Një qelizë tumorale malinje mund të pushtojnë

dhe shkatërrojnë indet përreth dhe mund të përhapet në pjesët e tjera të trurit.

Ependimoma është një lloj i rrallë i gliomas. Ato mund të gjenden në çdo pjesë të trurit apo shtyllës kurrizore, te fëmijët janë të zakonshme

në trurin e vogël. Etiologjia e panjohur.

Oligodendroglioma:

Oligodendroglioma është një lloj i gliomës. Ky tip i kancerit lokalizohet

në trurin e madh. Zakonisht te të rriturit, por mund të paraqitet edhe te fëmijët. Oligodendrogliomat ndahen në dy grupe: me progredim të

ngadalshëm dhe me progredim të përshpejtuar.

Glioma e kombinuar

Astrocitoma |, ependimoma | dhe oligodendroglioma | janë të gjitha

lloje te gliomave. Ata janë emëruar sipas origjinës së qelizave: astrocitet, qelizat ependimale dhe oligodendrocitet.

Glioma e Kombinuar është një tumor malinj që përmban më shumë se një prej këtyre llojeve të qelizave - për shembull, astrocitet dhe

11 | P a g e

oligodendrocitet. Ky lloj i gliomës së përzier quhet astrocytoma oligo

dhe tregon karakteristikat e të dyja këtyre tumoreve. Vendi më i zakonshëm për një gliomë të përzier është truri i madh. Kjo

është më e zakonshme në të rriturit, herë pas here ndodh në fëmijë.

Medulloblastoma

Medulloblastoma është njëri nga tumorët malinj më të shpeshtë të

trurit te fëmijët, sidomos në moshën, në mes tre dhe tetë vjet. Ata përbëjnë rreth 1 në 5 (20%) të të gjithë tumoreve të trurit tek fëmijët.

Tumori është më e zakonshëm te djemtë sesa vajzat. Ato paraqiten rrallë te të rriturit. Ata zakonisht zhvillohet në trurin e vogël, në pjesën

e prapme të trurit, por mund të zgjaten në pjesët e tjera të trurit. Shumë rrallë, këto tumore të trurit të përhapen jashtë në nyjet

limfatike apo në mushkëri.

Limfoma e SNQ-së

Limfoma eshte nje kancer i sistemit limfatik, i cili eshte pjese e

sistemit imunitar të trupit. Në raste të rralla, këto tumore ndikojnë vetëm tru, dhe atëheere quhen limfoma primare e SNQ-së

Tumori I fushës Pineale

Gjëndërra Pineale është zona ku bashkohen dy hemisferat cerebrale. Tumoret në këtë pjesë të trurit janë jashtëzakonisht të rralla. Ato

mund të ndërtohen prej llojeve të ndryshme të qelizave. Tumoret më të shpeshta në këtë fushë janë: germinoma, të tjerët janë

teratoma, pineocitoma dhe pineoblastoma.

Neuromi akustik

Neuroma Acoustike (gjithashtu i quajtur schvannoma vestibulare ose

neurilemmoma) janë tumore beninje që zhvillohen nga nervin akustik apo auditory, e cila kontrollon dëgjimin dhe brazpeshën.

Haemangioblastoma

Ky është një lloj i rrallë i tumorit,është beninje dhe të rritet ngadalë. Mund të marrë disa vjet për të zhvilluar simptoma.

Haemangioblastoma mund të ndodhë në trurin e vogël, medullë dhe palcën kurrizore. Zakonisht është një tumor i ngadalshëm në rritje dhe

përhapet në pjesët e tjera të trurit.Shkaku i formimit është i panjohur.

12 | P a g e

Tumori i hipofizës:

Gjëndrra e hipofizës prodhon hormonet që kontrollojnë dhe rregullojnë

prodhimin e hormone në gjëndrat e tjera të trupit. Tumori i hipofizes është beninje dhe quhet adenoma e hipofizes. Simptomat shpesh

ndodhin për shkak të shrregullimeve në të pamur apo nivelin e hormoneve.

Gjëndrra e hipofizës është e vendosur në bazën e trurit, nën nervin optik. Gjëndrra e hipofizës është i ndarë në dy pjesë: e përparme dhe

e pasme.

Pjesa e përparme e gjëndrrës së hipofizës prodhon gjasht hormone:

• hormonin e rritjes, që kontrollon rritjen;

• prolaktinën, e cila stimulon prodhimin e qumështit të gjirit, pas lindjes së fëmijës

• ACTH (hormoni adrenocorticotrof), i cili stimulon prodhimin e hormoneve të gjendrës së adrenalinës;

• TSH (hormoni stimulues i gjëndër tiroide), stimulon prodhimin e hormoneve tiroide;

• FSH (hormoni folikulo stimulues) dhe; • LH (hormoni leuteinizues), i cili stimulon vezoret e grave dhe

testiset e burrave.

Pjesa e pasme e hipofizës:

ADH (hormoni anti diuretik), që zvogëlon sasinë e urinës

prodhuar në veshkë; oksitocina, e cila stimulon kontraktimet e mitrës gjatë lindjes

dhe ushqyerjes me gji për prodhimin e qumështit.

Pothuajse të gjithë tumorët e hipofizës janë beninje dhe nuk përhapen.

Ndonjëherë quhet adenoma. Tumoret e hipofizës prishin sekretimin. Më shpesh gjendet në të rinj apo në moshat e mesme.

Tumoret e palcës kurrizore:

Simptomat e tumoreve të shtyllës kurrizore shpesh ndodhin pasi që

një tumori fillon të ushtrojë presion ndaj fijeve nervore kurrizore. Këto

simptome mund të jenë: mpirje, ndjesi shpimi si më gjilpëra, dobësim në një krah ose këmbë, dhimbje të qafës dhe gjymtyrëve.

13 | P a g e

Metastazat në tru - Janë format më të shpeshta të tumoreve malinje,

me origjinë nga organe të ndryshme. Trajtimi i tyre është kryesisht paliativ, dhe atë me kimio- dhe terapi me rreze. Protokoli i trajtimit

është i ngjajshëm me trajtimin e tumorit parësor.

Epidemiologjia e tumorëve të trurit

Tumorët e trurit janë: shkaktari i dytë i vdekjeve në relacion me kancerin te fëmijët nën

moshën 20 vjeçe (leukemia është e para].

shkaktari i dytë i vdekjeve në relacion me kancerin te meshkujt e moshës 20-39 vjeçe (leukemia është e para).

shkaktari i pestë i vdekjeve në relacion me kancerin te femrat e

moshës 20-39 vjeçe

(Central Brain Tumor Registry of the United States (CBTRUS), last updated in November 2012. www.cbtrus.org.

Prevalenca

Në vitin 2010 më shumë se 688.096 njerëz në SHBA janë diagnostikuar me tumor parësor të trurit ose të SNQ. Prej tyre më

shumë se 138.054 individë kanë pasur tumorë malinj të trurit. Nga 100.000 banorë në SHBA, rreth 221 kanë tumor të trurit, që paraqet

një shkallë të prevalencës prej 221.8 për 100.000 banorë. Brenda vitit në SHBA diagnostikohen rreth 57.000 raste të reja të

tumorëve të trurit. Distribuimi i tumorëve të trurit sipas moshës i ka dy vlera maksimale: incidenca prej 4.7 raste/100.000 banorë në vit te

të sëmurët nën moshën 10 vjeçe, më së shpeshti të pëfraqësuara nga astrocitoma juvenilie pilocitike, glioma malinje, medulloblastoma dhe

tumorët me origjinë nga indet mezodermave dhe embrionike, dhe pas moshës 15 vjeçe me rritjen e moshës rritet edhe incidenca e tumorëve

të trurit, duke arritur maksimumin e dytë prej 68 rasteve/100.000 banorë në vit në moshat 75-80 vjeçe (CBTRUS, 2011). Te fëmijët

tumorët e trurit paraqesin 20% të të gjitha maliniteteve, derisa te të

rriturit më pak se 2% të tumorëve paraqesin tumorët parësor të trurit.

http://www.cbtrus.org/

14 | P a g e

Statistikat Tumor-Specifike

Meningiomat paraqesin 34% të të gjithë tumorëve parësor të trurit, duke I bërë këshut tumorët më të shpeshtë parësor të trurit.

Gliomat paraqesin 30% të të gjithë tumorëve të trurit dhe 80%

të tumorëve malinj.

Glioblastomat paraqesin 17% të të gjithë tumorëve parësor të trurit dhe 54% të të gjitha gliomave.

Astrocytomat paraqesin 7% të të gjithë tumorëve parësor të

trurit.

Astrocytomat dhe glioblastomat paraqesin 76% të të gjitha gliomave.

Tumorët e mbështjellësve të nervave (siç është neuromat e

nervit akustik) paraqesin rreth 9% të të gjithë tumorëve parësor të trurit.

Tumorët e gjëndrrës pituitare paraqesin 13% të të gjithë

tumorëve parësor të trurit.

Lymphomat paraqesin 2% të të gjithë tumorëve parësor të

trurit.

Oligodendrogliomat paraqesin 2% të të gjithë tumorëve parësor të trurit.

Medulloblastomat/tumorët embrionalë/tumorët primitive

paraqesin 1% të të gjithë tumorëve parësor të trurit.

Shumica e tumorëve parësor (34%) janë të lokalizuara në meningje, duke pasuar nga ato të lokalizuara në lobin frontal,

temporal, parietal dhe occipital të trurit (22%).

Tumorët metasttaikë të trurit janë tumorët më të shpeshtë të trurit. (CBTRUS, 2012)

Studimet kanë gjetur se si factor të rrezikut për paraqitjen e tumorëve

të trurit janë:

Rrezatimi jonizues: rrezatimi jonizues nga doza të larta të

rrezeve-x në regjionin e kokës. Poashtu, edhe burime të tjera të

radiacionit mund të shkaktojnë dëmtime të qelizave që çojnë deri

te formimi I tumorit. Të ekspozuarit ndaj rrezeve jonizuese kanë

rritje të rrezikut për paraqitje të tumorit të trurit, siç është

meningioma ose glioma.

Historia familjare: historia positive familjare rrallë ka ndikim

për paraqitje të tumorëve të trurit.Hulumtuesit janë duke studiuar

nëse përdorimi I telefonave mobilë, prania e lëndimeve në kokë,

15 | P a g e

ose ekspozimi ndaj substancave kimike të caktuara të punës ose

ndaj fushave magnetike janë faktorë të rëndësishëm të rrezikut.

Studimet e deritashme nuk kanë treguar ndonjë lidhje konsistente

ndërmjet këtyre factorëve të mundshëm të rrezikut dhe tumorëve

të trurit, por nevojiten edhe hulumtime shtesë n] këtë drejtim.

TRAJTIMI:

kirurgjik/resekcioni komplet dhe parcial I tumorit; Radioterapia;

Kimioterapia; Simptomatike- kortikosteroide- dexametazon-12-20mg/dt

Antiepileptik;

Tretje Hiperosmolare; Analgjetikët.

Radioterapia

Rrezatimi jonizues është formë e përçimit të energjisë në hapësirë, dhe gjatë ndeshjes me materie bën jonizimin (formimin e çifteve të

joneve). Energjitë më të ulëta që duhen për formimin e një çifti të joneve është 34 eV. Sot, në radioterapi, përdoren disa lloje të

rrezatimit jonizues të natyrës elektromagnetike dhe korposkulare.

Rrezatimi elektromagnetik ose me fotone. Në varësi nga burimi dhe

mënyra e përfitimit, rrezet elektromagnetike ndahen në rreze-X (iks) dhe (gama). Derisa rrezet-X fitohen na gypat klasikë të rentgenit, me

intensitet prej 50 deri 400 kV, në akceleratorin linear dhe betatron (4-45 MeV), rrezet gama, natyra e të cilave është e ngjajshme me rrezet-X,

përfitohen me dezintegrimin e radionukleideve natyrore (Co-60, Cs-137,

Ir-192 etj). Rrezet gama dhe X me energji më të madhe se 1 MeV quhen rrezatime të energjisë së lartë ose terapi supërvoltazhe

(akceleratori linear, betatroni, makinat izotopike). Ky lloj rrezatimi, për dallim prej atij klasik (me rreze X), karakterizohet me mundësi më të

madhe penetrimi në inde, me absorbim përafërsisht të njëjtë të energjisë rrezatuese në indet me dendësi të ndryshme specifike (indet e

buta, gjegjësisht kocka), kështu që mund të aplikohet te tumoret e thellë, me volum relativisht të madh.

16 | P a g e

Rrezatimi korpuskular. Në praktikën klinike përdoren në masë më të

madhe ose më të vogël, korpuskulet e elektrizuara, siç janë rrezet beta ose elektronet, protonet, jonet e heliumit (helionet), disa jone të rënda,

(karboni, siliciumi, neoni, argoni), pionet negative (Pi mesonet), ose thërmiat e paelektrizuar, siç janë neutronet.

Elektronet me energji të lartë janë thërmia korpuskulare të cilat më së shpeshti shfrytzohen në teleradioterapi (rrezatimi transkutan). Këto

rrezatime fitohen nga akceleratorët e tipit linear dhe betatronit. Rrezatim i njëjtë mund të fitohet përmes dezintegrimit nuklear të

radionukleideve artificiale dhe natyrore dhe quhet rrezatim beta. Këto rreze shfytzohen në terapinë intrakavitare – brachitherapi, përmes

kontaktit të drejtpërdrejt të radioizotopeve (emiterët beta) me objekt (tumorin) (Sr-90) ose emiterët beta shfrytzohen për nevoja interne (J-

131, Au-198).

Rrezatimet korpuskulare tjera të elektrizuara ose jo të elektrizuara –

protonet, joni i heliumit në veçanti neutroni – në praktiken klinike

shryzohen tek viteve të fundit, dhe ate vetëm në qendrat më të njohura të cilat posedojnë burime adekuate të këtyre rrezatimeve (ciklotroni,

sinkrociklotroni).

Elektronët e shpejtuara kanë aplikim relativisht të gjërë në praktikën

klinike. Përfitohen nga akceleratorët e mëdhenjë në principin e reaksionit deuterium-triciumit. Aplikohen kryesisht për teleradioterapi

(terapia transkutane). Radionukleidet artificiale të cilat emetojnë neutronet e shpejtuara (kaliforniumi –Cf252, shrytëzohen rrallë dhe

kryesisht për qëllime eksperimentale në terapinë intersticiale dhe intrakavitare.

Viteve të fundit është rritur ineresi për rrezatimet korpuskulare siç janë pionet negative (Pi- mezonet) dhe disa nga jonet e rënda (karboni,

siliciumi, neoni, argoni) për shkak të vetive të tyre fizike dhe efekteve biologjike. Rrethanat që rëndojnë aplikimin e kësaj terapie janë të

lidhura me shkaqet teknike dhe çmimin shumë të lartë të këtyre

gjeneratorëve që nevojiten për prodhimin e tyre.

Protoni dhe joni i heliumit në veçanti janë interesant për shkak të

distribucionit specifik të dozës së rrezatimit të indeve, gjë që mundëson rrezatimin e tumorëve të vendosur në thellësi ose në afërsi të organeve

kritike ose indeve (syri, sistemi nervor), siç janë: tumoret selare ose paraselare, tumoret e maksillës ose nasofaringut, tumoret

jukstamedular (kondroma, kondrosarcoma).

17 | P a g e

Neutronet e shpejtuara, pionet negative dhe jonet e rënda janë thërmia

(rreze korpuskulare) me LET-in (jonizimi specifik i rrezatimit) e lartë. Kanë jonizimin specifik të lartë (numri i çifteve jonizuese në njësinë e

rrugës) që lirohet në rrugën e tij nepër indin e rrezatuar (tumoral/shëndoshë). Kjo veçori kushtëzon efikasitetin relativ biologjik

(ERB) më të lartë, në raport me valët elektromagnetike dhe burimet tjera të rrezatimit korpuskular të dozës së njëjtë të absorbimit.

Radiacionet me LET të lartë shrytzohen për rrezatimin e tumoreve me stade të avansuara, si dhe tumoret të cilët me radioterapinë

konvencionale arrihen rezultate modeste.

Është e rëndësishme që të theksohet se llojet e ndryshme të rrezatimit

në kuptimin kualitativ veprojnë në materien e gjallë dhe të vdekur në të njëjtën mënyrë-kushtëzojnë jonizimin dhe ekscitimin e atomeve nga e

cila është e ndërtuar materia. Meqë veprimet kualitative të radiacionit në materie janë të ndryshme, edhe efekti radiobiologjik do të ndryshojë në

përqindje të madhe.

Mekanizmi i veprimit të rrezeve jonizuese

Interaksioni i rrezatimit jonizues dhe materies së gjallë zhvillohet në tri

faza: fizike, kimike dhe biologjike.

Faza fizike. Faza fizike është shkalla e parë e ineraksionit në mes

rrezatimit dhe materies. Jonizimi përbëhet nga elektroni i shkëputur nga orbita periferike e atomit dhe formimit të jonit si dhe ndërprerjes

së lidhjeve kimike. Ekscitimi ndodh si pasojë e kalimit të elektronit nga

një orbitë atomike në tjetrën me nivel më të lartë energjetik. Për këtë kalim është e domosdoshme sasia e energjisë së caktuar. Atomi i

ekscituar posedon reaktivitetin më të lartë – fjala është për sistemin jo stabil energjetik. Atomi gjithmonë tenton të shndërrohët në gjendje

stabile energjetike, kështu që liron energjinë e absorbuar në formë të rrezatimit elektromagnetik.

Rrezatimet korpuskulare të elektrizuara, p.sh. elektronet dhe protonet, drejtëpërdrejtë bëjnë jonizimin e materies me të cilën ndeshen. Nga

ana tjetër, fotonet (X, gama) dhe neutronet bëjnë jonizimin e tërthortë të materies përmes thërmiave të elekrizuara, të cilat janë të afta të

bëjnë jonizimin (elektronet dytësore, protonet).

Formimi i elektroneve dytësore përmes rrezatimit elektromagnetik

zhvillohët përmes tri fenomeneve: 1) efekti fotoelektrik 2) efekti i kombtonit 3) efekti – çift. Cili do të ndodhë nga këto tri fenomene

18 | P a g e

varët nga energjia e rrrezatimit dhe numrit atomik të elementit nga I

cili ndërtohët absorbenti.

Lloji i rrezatimit karakterizohët me vlerën e caktuar LET–it (linear

energy trensfer – LET), e cila kryesisht varet nga masa elekrizimit dhe shpejtësia e rrezatimit korpuskular, kur është fjala për fotonët, LET – i

varët nga frekuenca e rrezatimit elektromagnetik. Vlerat e ndryshme të LET – it janë me rëndësi të veçantë nga pikëpamja radiobiologjike.

Për dozën e njëjtë të absorbimit, efekti biologjik i rrezatimit me LET – in e lartë (thërmiat e rënda të elektrizuara dhe neutronët) janë

dukshëm më të mëdha në raport me rrezatimet me LET-in e ulët (elektronët, rrezatimet me fotone).

Këto ndryshime manifestohën me të ashtëquajturin efekti relativ biologjik (ERB), i cili paraqet raportin në mes të dozës me rrezatim të

fotoneve me energji konvencionale (rrezet X të fituara nga gypi i rengenit me intensitet prej 250 kV), e cila është e nevojshme të

prodhojë efekte të caktuara biologjike dhe dozës të llojit tjetër të

rrezatimit, e cila prodhon efekt të njëjtë biologjik.

Faza kimike. Mekanizmi i kalimit të fenomenit fizik të jonizimit dhe

ekscitimit në procesin kimik, e pastaj në ndryshime biologjike dhe biokimike do të jetë lëndë për studime të shumta të

kundërthënëshme.

Sot bashkëjetojnë dy mekanizma të veprimit të rrezeve jonizuese në

sistemet biologjike – veprimi i drejtëpërdrejtë dhe veprimi i tërthortë.

1. Veprimi i drejtëpërdrejtë. Fokus i rrezatimit jonizues mund të jetë

qeliza, virusi ose secila nga strukturat subcelulare (ADN, ARN, enzima, etj). Nëse rrezatohen, humbasin aktivietin e vet biologjik. Objekti

biologjik mund të rrezatohet kur është në ujë (ose uji në të). Nëse rrezatohet pa prezencën e ujit, atëherë kuanti i energjisë rrezatuese

godet drejtpërdrejtë objektin biologjik. Për këtë arsye, në radiobiologji, është futur termi i ―goditjes së drejtëpërdrejtë― në objektin e caktuar,

e teoria është quajtur ―teoria e fokusit―. Rrezatimi jonizues godet

fokusin dhe inaktivizon veprimet biologjike të saja. A do të vijë deri te goditja e fokusit apo jo, varet nga doza e rrezatmit dhe prerja e

fokusit.

2. Veprimi i tërthortë. Nëse sistemi biologjik është i rrethuar me ujë,

ose uji gjendet në te, atëherë ndodhë që rrezatimi të veprojë në ujë, e produkti i veprimit të tillë në vet sistemin biologjik. Dihet se uji nën

veprimin e rrezatmit jonizues shpërbëhet në radikale të lira (H; O; OH; HO; H2O2), të cilët janë shumë reaktive dhe futën në reaksion me

19 | P a g e

strukturat biologjike përreth saj. Jeta e radikaleve të lira është shumë

e shkurtër, kështu që veprimi i tyre në sistemin biologjik zhvillohet në një interval të shkurtër kohor. Është vërtetuar se veprimi i tërthortë

është efekt dominues i mekanizmit të rrezatimit jonizues në sisteme biologjike për rrezatime konvencionale. Teoria që shpjegon këto

fenomene quhët ―teoria e veprimit të tërthortë― ose teoria e radikaleve të lira.

Me siguri se, që të dy këto procese zhvillohen paralelisht nëse është në pyetje sistemi i njëjtë biologjik dhe doza e njëjtë e rrezatimit : ―fokusi

goditet drejtpërderejtë dhe tërthorazi‖.

Faza biologjike. Në vazhdën e njohurive më të reja të fushës së

biologjisë molekulare, teoritë moderne të veprimit të rrezatimit jonizues në sistemet biologjike në plan të parë vendosin ADN–në dhe

rrezatimin jonizues. Rrezatimi mund të shkaktojë inaktivizimin e secilës strukturë subcelulare, por për morfologjinë dhe funksionimin e

njësisë biologjike, p.sh. qelizës, është e rëndësishme a është e

dëmtuar ADN–ja dhe në ç`masë është e dëmtuar. Nëse dëmtimi është më i vogël, atëherë sistemet riparueser (―repair―) – enzimat – largojnë

gabimin, kurse qelizat përmirësohën në tërësi. Nëse dëmtimi i ADN–së është më i madh, atëherë vie deri te dëmtimet e përhershme të cilat

ndikojnë në rritjen e mëtutjeshme të qelizave dhe në karakterin e tyre gjenetik. Dëmtimet mund të shkaktojnë vdekjen e qelizave. Sipas

shkallës së veprimit të rrezeve jonizuese, dëmtimi i qelizave mund të jetë letal – kur vie deri te vdekja e qelizave, subletal – kur mund të

ndodhë këndellja e qelizave dhe dëmtimi letal potencial – kur mund të vijë, por jo edhe gjithmonë, deri te vdekja e qelizave, që varët nga

veprimi i faktorëve të jashtëm, të cilët rrisin ose zvogëlojnë veprimin e rrezatimit jonizues në qeliza.

Radioterapia e tumorëve të trurit

Radioterapia mund të përdoret si terapi e vetme ose në kombinim me

kirurgjinë dhe/ose kimioterapinë për trajtimin e kancereve parësorë të trurit ose të metastazave të trurit.

Ekzistojnë tri rrugët kryesore për administrimin e radioterapisë për trajtimin e tumorëve të trurit:

• Terapia me rrezatim të jashtëm (External Beam Radiation Therapy -EBRT): nëpërmjet aparatit që drejton rrezën radioaktive nga pjesa e

jashtme e trupit;

20 | P a g e

• Radioterapia Stereotaktike (Stereotactic Radiation Therapy) (Gamma

Knife): me teknologji kompjuterike dhe imazherike drejtohet rrezatimi vetëm në tumor; dhe

• Brahioterapia: kur implanti radioaktiv vendoset në tumor ose në afërsi të tumorit.

EBRT është teknikë konvencionale për administrim të radioterapisë në

tru, por radiokirurgjia stereotaktike, gjithashtu, është bërë si tretman standard. Metoda më e avansuar në radioterapinë e tumorëve të trurit

është teknika e brahiterapisë, e quajtur systemi i radioterapisë GliaSite, që përfshinë vendosjen e një tullumbaceje në ose në afërsi të

tumorit gjatë operacionit dhe më pas futjen e materialit radioaktiv në tullumbace për trajtim.

EBRT përfshinë drejtimin e tufës së rrezatimit nga pjesa e jashtme e

trupit në drejtim të tumorit. Aparatura e quajtur Akcelerator linear

prodhon rrezën e rrezatimit me energji të lartë, e cila depërton në inde dhe japë dozën e rrezatimit në thellësi të trupit, ku është i lokalizuar

tumori. Aparaturat e tilla moderne, duke mundësuar rrezatimin direkt në tumor, kanë mundësuar onkologëve që të reduktojnë efektet

anësore të radioterapisë në mënyrë të konsiderueshme.

Foto 1. Linear Accelerator Siemens Mevatron 10MV si dhe 5,7,10,13,15 MeV, në Spitalin e

Përgjithshëm ―Rezonanca‖

21 | P a g e

EBRT në mënyrë tipike aplikohet nga jashtë për rreth gjashtë deri në

tetë javë. EBRT fillon me një seancë të planifikimit, ose simulimit, gjatë së cilës onkologu-radioterapeutik vendos shenjat në trup dhe

kryen matjet, në mënyrë që rrezja e rrezatimit të vie në pozicionin e duhur për çdo trajtim. Gjatë trajtimit, pacienti shtrihet në një tavolinë

dhe rrezatimi kryhet nga drejtime të shumta. Zona aktuale e cila rrezatohet mund të jetë e madhe ose e vogël, varësisht nga

karakteristikat e kancerit. Rrezatimi mund të aplikohet në një zonë të caktuar ose të përfshijë indet përreth, duke përfshirë edhe nyjet

limfatike.

EBRT mund të përdoren për të ofruar terapi rrezatimi në një pjesë të trurit apo në të gjithë trurin. Radioterapia e tërë masës së trurit

rekomandohet për tumorët e mëdhenjë apo për tumorët e përhapur të trurit.

Onkologu-radioterapeut zhvillon planin e trajtimit, nëpërmjet procesit

të quajtur planifikim i trajtimit, i cili fillon me simulim. Gjatë simulimit, detajet e imazheve të skanimit tregojnë lokalizimin e

tumorit si dhe sipërfaqen normale përreth tumorit. Këto skanime zakonisht janë skanime me tomografi të kompjuterizuar ( CT), por

mund të jenë edhe me MRI, PET ose ultrasonografi.

Foto 1. Computed Tomography Scanner (CT) plus CT Multislice Simulator në Spitalin

e Përgjithshëm ―Rezonanca‖

Gjatë simulimit dhe trajtimit të përditshëm, është e nevojshme që të

sigurohet që pacienti të jetë në të njëjtën pozitë në aparaturën për

rrezatim. Për këtë qëllim mund të konstruohen maska të veçanta për kokë, apo pajisje të tjera që ndërtohen për çdo pacient individualisht.

Poashtu, shenjat e përkohshme të lëkurës, madje edhe tetuazhet ekzistuese te lekurës, përdoren për të ndihmuar pozicionimin e saktë

të pacientit.

22 | P a g e

Foto 2. Maska e kokës për radioterapi

Me onkologun radioterapist punon edhe stafi tjetër si fizikanti dhe dosimetristi, të cilët si staf përdorin kompjuterë të sofistikuar për të

hartuar detajet e planit të rrezatimit që do të përdoret. Pas miratimit të planit, oncologu lejon fillimin e trajtimit. Në ditën e parë të trajtimit,

dhe zakonisht të paktën një javë pas kësaj, bëhen shumë kontrolla për tu siguruar që trajtimet janë duke u aplikuar pikërisht në mënyrën si

janë planifikuar.

Doza rrezatimi për trajtimin e kancerit maten me njësinë e quajtur gray (Gy), e cila paraqet sasinë e energjisë së rrezatimit të absorbuar

nga 1 kg i indeve humane. Për shkatërrimin e llojeve të ndryshme të

qelizave tumorale nevojiten doza të ndryshme të radiacionit.

Nëse një zonë e trupit është trajtuar me terapi rrezatimi, pacient nuk mund të merr terapi rrezatimi në atë zonë, për herë të dytë, varësisht

nga doza e rrezatimit të marrë gjatë rrezatimit fillestar. Nëse një fushë të trupit tashmë ka marrë dozën maksimale të sigurtë të rrezatimit,

zona tjetër ende mund të trajtohet me terapi rrezatimi, nëse distanca në mes të dy zonave është mjaft i madhe.

Lloji i terapisë rrezatuese e përshkruar nga onkologu rradioterapeut

varet nga shumë faktorë: • Lloji i kancerit.

• Madhësia e kancerit. • vendndodhja e kancerit në trup.

• Sa afër ndodhet kanceri indeve normale që janë të ndjeshme ndaj

rrezatimit. • Sa thellë duhet të depërtojë rrezatimi.

• Shëndeti i përgjithshëm i pacientit dhe historia mjekësore. • Nëse pacienti do të ketë lloje të tjera të trajtimit të kancerit.

• Faktorë të tjerë, siç janë mosha e pacientit dhe kushtet e tjera mjekësore.

23 | P a g e

Efektet e mundshme anësore të terapisë rrezatuese Radioterapia mund të shkaktojë efekte anësore të hershme (akute)

ose të vonshme (kronike). Efektet akute anësore ndodhin gjatë trajtimit, dhe efektet anësore kronike paraqiten pas disa muajve ose

viteve të përfundimit të terapisë. Efektet anësore të cilat paraqiten

varen nga zona e trupit që është trajtuar, doza ditore e dhënë, doza totale e dhënë, gjendja e përgjithshme shëndetësore e pacientit dhe

trajtimet e tjera të dhëna në të njëjtën kohë.

Efektet anësore akute të rrezatimit janë të shkaktuara nga dëmtimet e qelizave normale që karakterizohen me ndarje të shpejtuar në zonën e

trajtuar. Këto efekte përfshijnë: Irritimin e lëkurës

humbjen e flokëve problemet e dëgjimit

nausea/vjellja ndryshimet e oreksit

marramendjen Efektet anësore neurologjike

Efektet anësore të vonshme të radioterapisë përfshijnë: Fibrozën (zëvendësimin e indit normal me indin fibroz).

Dëmtimet e zorrëve, që shkakton diarretë dhe gjakderdhjet.

Humbja e memories.

Infertiliteti.

Rrallë, paraqitja e cancerëve dytësore të shkaktuara nga

ekspozimi ndaj rrezatimit.

http://www.cancer.gov/Common/PopUps/popDefinition.aspx?id=CDR0000045690&version=Patient&language=Englishhttp://www.cancer.gov/Common/PopUps/popDefinition.aspx?id=CDR0000046658&version=Patient&language=English

24 | P a g e

II. Qëllimi i studimit

Qëllimet e këtij studimi janë:

1. Krahasimi i efikasitetit të radioterapisë (RT) vs. RT plus Kimioterapisë (KT) te trajtimi i tipeve specifike të tumorëve të

trurit.

Objektivat specifike të studimit

1. Krahasimi mbijetueshmërisë sipas llojit të tumorit të trurit dhe

grupeve krahasuese sipas mënyrës së trajtimit

2. Përqindja e retrajtimit me RT sipas lokalizimit të tumorit, llojit të

TU dhe moshës së pacientit

3. Shpeshtësia e efekteve anësore dhe e komplikimeve të RT së

tumorëve të truri sipas mënyrës së trajtimit.

25 | P a g e

III. Materiali dhe Metodologjia e punës

Si material në këtë studim kemi shfrytëzuar dosjet e të sëmurëve me

tumor të diagnostikuar të trurit dhe të trajtur me radioterapi në Spitalin e Përgjithshëm ―Rezonanca‖, gjatë periudhës kohore 2009-

2013.

Në studim i kemi përfshirë tërë serinë e të sëmurëve të trajtuar në këtë qendër, të të dy sekseve.

Kriteret për përfshirje të të sëmurëve në studim kanë qenë:

Tumori i trurit i diagnostikuar dhe i konfirmuar

histopatologjikisht, në këto regjione të koduara sipas Klasifikimit Ndërkombëtar të Sëmundjeve për Onkologji (ICDO):

o Tru (C71.0-C71.9)

o Meningje (C70.0-C70.9) o Medullën spinale, nervat kranialë, dhe pjesë të tjera të

SNQ (C72.0-C72.9) o Gjëndrrën pituitare dhe pineale (C75.1-C75.3), si dhe

o Tumorët olfaktorë të kavitetit nazal (C30.0 (9522-9523

Tumorët histologjikisht të konfirmuar, të bazuar në kategoritë e tumorëve të trurit sipas WHO, sipas kodit histologjik ICD-O-3 si:

26 | P a g e

Histologjia Kodi Histologjik ICD-O-3

TUMORËT E INDIT NEUROEPITELIAL

Pilocytic astrocytoma 9421

Diffuse astrocytoma (protoplasmic, fibrillary) 9410, 9420

Anaplastic astrocytoma 9401, 9411

Unique astrocytoma variants 9383, 9384, 9424

Astrocytoma, NOS 9400

Glioblastoma 9440, 9441, 9442/3d

Oligodendroglioma 9450

Anaplastic oligodendroglioma 9451, 9460

Ependymoma/anaplastic ependymoma 9391, 9392, 9393

Ependymoma variants 9394

Mixed glioma 9382

Glioma malignant, NOS 9380

Choroid plexus 9390

Neuroepithelial 9381, 9423, 9430, 9444c

Benign and malignant neuronal/glial, neuronal and 8680, 8681, 8682, 8690, 8693, 9412c, 9413c, 9442/1c,e, 9490, 9491

mixed 9492c,9493c, 9500, 9505, 9506, 9522, 9523

Pineal parenchymal 9360, 9361, 9362

Embryonal/primitive/medulloblastoma 8963, 9363, 9364, 9470, 9471, 9472, 9473, 9474c, 9501, 9502, 9503, 9508c

TUMORËT E NERVAVE CRANIALË DHE SPINALË

Mbështjellësit e Nervave, beninj dhe malinj 9540, 9541, 9550, 9560, 9561, 9570, 9571c

Tumorët tjerë të nervave cranialë dhe spinalë 9562

TUMORËT E MENINGJEVE

Meningioma 9530, 9531, 9532, 9533, 9534, 9537, 9538, 9539

Mesenchymal të tjerë,beninj dhe malinj 8324, 8728c, 8800, 8801, 8802, 8803, 8804, 8805c, 8806c, 8810, 8815c, 8824, 8830, 8831, 8850, 8851, 8857, 8861, 8890, 8897, 8900, 8910, 8920, 8990, 9040, 9150, 9180, 9210, 9241, 9260, 9480

Hemangioblastoma 9161, 9535

LYMPHOMAT DHE NEOPLAZMAT HEMOPOIETIKE

Lymphoma 9590, 9591, 9596c, 9650, 9651c, 9652, 9653, 9654, 9655, 9659, 9661, 9662, 9663, 9664, 9665, 9667, 9670, 9671, 9673, 9675, 9680, 9684, 9687, 9690, 9691, 9695, 9698, 9699c, 9701, 9702, 9705, 9714, 9719c, 9727c, 9728c, 9729c, 9731, 9733, 9734c, 9740, 9741, 9750c, 9755c, 9756c, 9757c, 9758c, 9766, 9827, 9861, 9930, 9970

GERM CELL TUMORËT dhe CISTAT

27 | P a g e

Germ cell tumors, cysts and heterotopias 8020, 9060, 9061, 9064, 9065c, 9070, 9071, 9072, 9080, 9081, 9082, 9083, 9084, 9085, 9100

TUMORËT E REGJIONIT SELLAR

Pituitary 8022, 8040, 8140, 8146, 8246, 8260, 8270, 8271, 8272c, 8280, 8281, 8290, 8300, 8310, 8323, 8333, 8334, 9582

Craniopharyngioma 9350, 9351c, 9352c

EXTENSION LOKAL NGA TUMORËT REGJIONALË

Chordoma/chondrosarcoma 9220, 9231, 9240, 9370, 9371c, 9372c, 9373

TUMORËT E PAKLASIFIKUAR

Hemangioma 9120, 9121, 9122, 9123, 9125, 9130, 9131, 9133, 9140

Neoplasmat, e pa specifikuara 8000, 8001, 8002, 8003, 8004, 8005c, 8010, 8013, 8021

Gjitha të tjerat 8720, 9173, 9580, 9751, 9754

Të sëmurët e trajtuar njëkohësisht edhe me kimioterapi ose

radioterapi Të sëmurët me tumor të trurit të ritrajtuar me radioterapi

Kriteret për mospërfshirje të të sëmurëve në studim:

Të sëmurët me gjendje të përgjithshme shëndetësore shumë të rëndë saqë nuk sigurohet mundësia e aplikimit të sigurtë të

radioterapisë Të sëmurët të cilët refuzojnë seancat e përcaktuara të

radioterapisë

Klasifikimin e tumorëve të trurit sipas lokalizimit e kemi bërë në bazë të ICDO kodit të lokalizimit:

Lobi frontal (C71.1), Lobi temporal (C71.2),

Lobi parietal (C71.3) Lobi occipital (C71.4)

Cerebrum (C71.0),

Ventriculus (C71.5), Cerebellum (C71.6)

Trunku trunor (C71.7)

Tumorët me lokalizim që përfshinë dy regjione janë kategorizuar në kategorinë C71-8-C71.9

28 | P a g e

Rezultatet parësore përfundimtare të studimit janë:

Shkalla e përgjigjes ndaj radioterapisë

Mbijetesa e lirë trevjeçare pa progredim

Rekurenca locale ose paraqitja e metastazave ne SNQ

Kualiteti i mbijetueshmërisë

Toleranca

Toksiciteti afatgjatë

Prognoza te aplikimi i kombinuar i terapisë (kimioterapi plus

radioterapi)

Mosha mesatare e të sëmurëve të përfshirë në studim ka qenë

50.47+/-16.96 vj. Mosha minimale dhe maksimale ka qenë: 87, përkatësisht 8 vj.

Diagnostikimi i tumorëve të trurit është bërë në bazë të anamnezës,

ekzaminimeve me CT, MRI, kurse verifikimi i diagnozës është bërë në mënyrë histopatologjike në Institutin e Anatomisë Patologjike të

Qendrës Klinike Universitare të Kosovës.

Varësisht nga diagnoza për secilin pacient është përcaktuar: Plani i tretmanit

Follow-up

Retretmani me radioterapi (sipas nevojës)

Plani i Tretmanit: Radioterapia zakonisht ka filluar tre deri në katër

javë pas operacionit, ose sa më shpejtë që është regjeneruar plaga kirurgjike. EBRT konvencionale është aplikuar në 50-60 Gy, në

fraksione nga 1.8-2.0 Gy, varësisht nga patologjitë, 5 ditë në javë për 5-6 javë total. Plani i trajtimit është bërë nëpërmjet 3D-Conformal me

CT Planimetri. Planimetria është bërë nga grupi i ekspertëve të përëbërë nga:

onkologu- radioterapeut, fizikanti – dozometristi.

Follow-up ekzaminimi: Përcjellja e mëtejme e pacientëve është bërë nëpërmjet vizitave kontrolluese pas një muaji me ekzaminim MRI të

detyrueshëm dhe varësisht nga gjendja e pacientit çdo 3 muaj për

vitin e parë, pastaj zgjaten çdo 6 muaj. Kontaktet me pacientin ose

29 | P a g e

me familjarët e tyre janë bërë në mënyrë të vazhdueshme edhe

nëpërmjet telefonit mobil.

Ri-rrezatimin me radioterapi: E kemi aplikuar në rraste më të rralla, në bazë të:

Lokalizimit të tumorit dhe raportit të tumorit me indet kritike

trunore, Në bazë të efikasitetit të radioterapisë paraprake,

Në bazë të llojit të tumorit dhe moshës së pacientit Në bazë të gjendjes së përgjithshme shëndetësore të pacientit.

Kohës nga rrezatimi inicial.

30 | P a g e

IV. Rezultatet

Numri më i madh i të sëmurëve të trajtura me radioterapi ka qenë

gjatë viti 2012 (36.5%) dhe 2011 (25.2%), kurse numri më i vogël ka qenë në vitin 2010 (7.8%) (Tab. 1 dhe Diagr. 1)

Tab. 1. Struktura e të sëmurëve me tumor të trurit sipas viteve

Viti Nr. (%) Nr.banorëve Incidenca/100.000

banorë

2009 15 13.0 2180000 0.69

2010 9 7.8 2180000 0.41

2011 29 25.2 1780000 1.63

2012 42 36.5 1798645 2.34

2013 20 17.4 1780000 1.12

Total 115 100.0 1780000 6.46

Diagr. 1. Struktura e të sëmurëve me tumor të trurit sipas

grupmoshave

31 | P a g e

Shkalla e incidencës së tumorëve të trurit ka treguar lëvizje variabile

me tendencë të përgjithshme të rritjes. Shkalla mesatare e incidencës për 100.000 banorë ka qenë 0.3998, me rritje të shkallës së

incidencës për 0.28 për çdo vit (Tab. 1 dhe Diagr. 2)

Diagr. 2. Incidenca e tumorëve të trurit per periudhën 2009-2013

Të sëmurët me tumor të trurit në strukturë më të lartë kanë qenë të

moshës 55-64 vj (28.7%) dhe 20-44 vj. (21.7%), kurse në strukturë

më të ulët kanë qenë të moshës 75+ vj. (2.6%) (Tab. 2 dhe Diagr. 2)

32 | P a g e

Tab. 2. Struktura e të sëmurëve me tumor të trurit sipas

grupmoshave

Femra Meshkuj Total

Grupmosha Nr. (%) Nr. (%) Nr. (%)

8-14 1 2.3 3 4.2 4 3.5

15-19 1 2.3 5 6.9 6 5.2

20-44 10 23.3 15 20.8 25 21.7

45-54 11 25.6 13 18.1 24 20.9

55-64 11 25.6 22 30.6 33 28.7

65-74 8 18.6 12 16.7 20 17.4

75+ 1 2.3 2 2.8 3 2.6

Total 43 100.0 72 100.0 115 100.0

Mean (SD)*,

vjet 52.1 (15.6) 49.7 (17.8) 50.6 (17.0)

Min. - Max 8-87 10-76 8-87

* Mann-Whitney Rank Sum Test, T = 2531.0 n(small)= 43 n(big)= 72 (P = 0.833)

Group N Median 25% 75%

F 43 54 43.25 63.75

M 72 54.5 39 63.5

33 | P a g e

Diagr. 2a. Struktura e të sëmurëve me tumor të trurit sipas

grupmoshave

Diagr. 2b. Struktura e të sëmurëve me tumor të trurit sipas seksit dhe grupmoshave

Mosha mesatare e të sëmurëve të përfshirë në studim ka qenë 50.47+/-16.96 vj. Mosha minimale dhe maksimale ka qenë: 87,

përkatësisht 8 vj. Nuk kemi konstatuar dallim sinjifikant në moshën mesatare të të sëmurëve sipas seksit (p=0.8) (Tab. 2 dhe Diagr. 3)

34 | P a g e

Diagr. 3. Mosha mesatare e të sëmurëve me tumor të trurit sipas

seksit

Grupi

F M Total

Mosha, M

ean (

SD

), v

jeç

0

20

40

60

80 52.1+/-15.6 49.7+/-17.8 50.6+/-17.0

Mann-Whitney Rank Sum Test (F vs. M)

T = 2531.000 n(small)= 43 n(big)= 72 (P = 0.833)

Numri më i madh i të sëmurëve kanë pasur lokalizim në më shumë

regjione të trurit (48.7%). Lobi i trurit më së shpeshti i përfshirë me tumor ka qenë lobi frontal (14.8%), pastaj lobi temporal (11.3%),

kurse loni parietal dhe occipital kanë qenë të përfshirë në strukturë të

njçjtë (nga 3.5%) (Tab. 4 dhe Diagr. 4).

35 | P a g e

Tab. 4. Struktura e të sëmurëve me tumor të trurit sipas lokalizimit të

tumorit (Klasifikimi sipas ICDO)

Lokalizimi i TU Nr. (%)

C71.0 Cerebrum 11 9.6

C71.1 Lobi frontal 17 14.8

C71.2 Lobi temporal 13 11.3

C71.3 Lobi parietal 4 3.5

C71.4 Lobi occipital 4 3.5

C71.5 Ventriculum 1 0.9

C71.6 Cerebellum 3 2.6

C71.7 Trunku trunor 4 3.5

C71.8 Lokalizim ne me shume regjione 56 48.7

C75.1 Hipofizë 2 1.7

Total 115 100.0

36 | P a g e

Diagr. 4. Struktura e të sëmurëve me tumor të trurit sipas lokalizimit

të tumorit (Klasifikimi sipas ICDO)

9.6

14.8

11.3

3.5

3.50.92.6

3.5

48.7

1.7

Cerebrum Lobi frontal

Lobi temporal Lobi parietal

Lobi occipital Ventriculum

Cerebellum Trunku trunor

Lokalizim ne me shume regjione Hipofizë

Tumorët më të shpeshtë histologjikë të trurit kanë qenë Glioblastomat (32.2%) dhe Meningiomat (12.2%). Astrocitomat kanë përbërë

19.2% të rasteve (Tab. 5 dhe Diagr. 5)

37 | P a g e

Tab. 5. Struktura e të sëmurëve me tumor të trurit sipas tipit

histologjik (Kodi sipasd ICD-O-3)

ICDO-3 Tipi histologjik Nr. (%)

8022 TU I hipofizës 1 0.9

8963 Embryonal/primitive/medulloblastoma 2 1.7

9380 Glioma malignant, NOS 7 6.1

9390 Choroid plexus 1 0.9

9391 Ependymoma/anaplastic ependymoma 2 1.7

9400 Astrocytoma, NOS 7 6.1

9401 Anaplastic astrocytoma 10 8.7

9410 Diffuse astrocytoma (protoplasmic, fibrillary) 4 3.5

9421 Pilocytic astrocytoma 1 0.9

9440 Glioblastoma 37 32.2

9441 Glioblastoma multiforme 13 11.3

9450 Oligodendroglioma 6 5.2

9492 Gangliocitoma 1 0.9

9530 Meningioma 14 12.2

9161/1 Hemangioblastoma cerebelare 1 0.9

9381/3 Gliomatosis Cerebri 1 0.9

9442/3 Gliosarcoma 4 3.5

9470/3 Meduloblastoma 2 1.7

9473/3 Primitive Neuroectodermal Tumor (PNET) 1 0.9

Total 115 100.0

38 | P a g e

Diagr. 5. Struktura e të sëmurëve me tumor të trurit sipas tipit histologjik (Kodi sipasd ICD-O-3)

39 | P a g e

40 | P a g e

Tab. 6. Struktura e të sëmurëve me tumor të trurit sipas mënyrës së

trajtimit

Mënyra e trajtimit Nr. (%)

Radioterapi (RT) 67 58.3

Radioterapi + Kimioterapi (RT+KT) 48 41.7

Total 115 100.0

Struktura e të sëmurëve sipas seksit ka treguar distribuim të

ngjashëm, pa dallim sinjifikant, sipas grupeve të trajtimit (p=0.861) (Tab. 7 dhe Diagr. 6)

Tab. 7. Karakteristikat demografike të të sëmurëve me tumor të trurit sipas mënyrës së trajtimit

Karakteristika Radioterapi

(n=67) Radioterapi+Kimioterapi

(n=48)

Seksi* Nr. (%) Nr. (%)

F 26 38.8 17 35.4

M 41 61.2 31 64.6

Grupmosha**

8-14 2 3.0 2 4.2

15-19 3 4.5 3 6.3

20-44 16 23.9 9 18.8

45-54 13 19.4 11 22.9

55-64 20 29.9 13 27.1

65-74 10 14.9 10 20.8

75+ 3 4.5 0 0.0

Mosha, Mean (SD)***, vjeç

51.0 17.6 50.0 16.3

* Chi-square= 0.0306 ëith 1 degrees of freedom. (P = 0.861) ** Grupet e bashkuara 8-19 vjeç dhe 65-87 vjeç; Chi-square= 0.88 ëith 4 degrees of freedom. (P = 0.926) *** Mann-Whitney Rank Sum Test: T = 2721.0 n(small)= 48 n(big)= 67 (P = 0.723)


RT 67 54 41.25 63.75

RT+KT 48 54 44 62.5

41 | P a g e

Diagr. 6. Struktura e të sëmurëve me tumor të trurit sipas seksit dhe

llojit të trajtimit

38.835.4

61.2 64.6

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

Str

uktu

ra (

%)

F M

Seksi

RT

RT+KT

Distribuimi i të sëmurëve sipas grupmoshave ka qenë i ngjashëm sipas

llojit të trajtimit (p=0.9) (Tab. 7 dhe Diagr. 7)

Diagr. 7. Struktura e të sëmurëve me tumor të trurit sipas

grupmoshës dhe llojit të trajtimit

3.04.5

23.9

29.9

14.9

4.5

18.8

22.9

27.1

20.8

0.0

19.4

6.3

4.20.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

8-14 15-19 20-44 45-54 55-64 65-74 75+

Grupmosha

Stru

ktu

ra (

%) Radioterapi

(n=67)

Radioterapi+Kimioterapi(n=48)

42 | P a g e

Diagr. 8. Mosha mesatare e të sëmurëve me tumor të trurit sipas llojit

të trajtimit

Grupi

RT RT+KT

Mosha, M

ean (

SD

), v

jeç

0

20

40

60

80 51.0+/-17.6 50.0+/-16.3

Mann-Whitney Rank Sum Test (RT vs. RT+KT)

T = 2721.0 n(small)= 48 n(big)= 67 (P = 0.723)

Doza mesatare e rrezatimit ka qenë 52.5 Gy, kurse sipas grupeve të trajtimit, doza mesatare ka qenë në mënyrë sinjifikante më e lartë te

grupëi i trajtuar me RT plus kimioterapi (54.1+/-9.8 vs. 51.3+/-11.0, p=0.004) (Tab. 8 dhe Diagr. 9).

Tab. 8. Dozat e rrezatimit të aplikuara sipas mënyrës së trajtimit

Doza e rrezatimit RT

(n=67) RT+KT (n=48)

Total (n=115)

Doza totale*, Mean (SD) Gy 51.3 11.0 54.1 9.8 52.5 10.6

Doza Min, Gy 12 18 12

Doza Max, Gy 60 60 60

* Mann-Whitney Rank Sum Test: T = 3289.0 n(small)= 48 n(big)= 67 (P = 0.004)


RT 67 54 50.4 58.55

RT+KT 48 59.7 54 60

43 | P a g e

Diagr. 9. Dozat e rrezatimit të aplikuara sipas mënyrës së trajtimit

Grupi

RT RT+KT Total

Doza r

rezatim

it,

Mean (

SD

), G

y

0

20

40

60

80

51.3+/-11.0 54.1+/-9.8


52.5+/-10.6

T = 3289.0 n(small)= 48 n(big)= 67 (P = 0.004)

Shkalla e mbijetueshmërisë relative njëvjeçare ka qenë në mënyrë

sinjifikante më e lartë te grupi i trajtuar në mënyrë të kombinuar (p=0.005). Në grupin e trajtuar me RT+KT 95.8% të të sëmurëve

kanë mbijetuar vitin e parë (Tab. 9 dhe Diagr. 10).

Tab. 9. Shkalla relative e mbijetueshmërisë njëvjeçare sipas mënyrës së trajtimit

Factor Total N N of

Events

Censored

N Percent

RT 67 16 51 76.1%

RT+KT 48 2 46 95.8%

Overall 115 18 97 84.3%

Mbijetueshmëria mesatare:

Factor

Meana

Estimate Std. Error

95% Confidence Interval

Loëer Bound Upper Bound

RT 38.963 1.972 35.098 42.827

RT+KT 42.594 0.974 40.685 44.502

Overall 42.078 1.282 39.565 44.591

44 | P a g e

Overall Comparisons

Chi-Square df Sig. (p)

Log Rank (Mantel-Cox) 8.029 1 0.005

Diagr. 10. Kaplan-Meier analiza e shkallës relative të

mbijetueshmërisë njëvjeçare sipas mënyrës së trajtimit

Shkalla e mbijetueshmërisë relative dyvjeçare ka qenë në mënyrë sinjifikante më e lartë te grupi i trajtuar në mënyrë të kombinuar

(p

45 | P a g e

Tab. 10. Shkalla relative e mbijetueshmërisë dyvjeçare sipas mënyrës

së trajtimit

Factor Total N N of

Events

Censored

N Percent

RT 67 45 22 32.8%

RT+KT 48 16 32 66.7%

Overall 115 61 54 47.0%


Factor

Meana

Estimate Std. Error



RT 24.813 2.008 20.878 28.749

RT+KT 34.802 1.908 31.063 38.541

Overall 30.096 1.591 26.977 33.214

Overall Comparisons


Log Rank (Mantel-Cox) 15.586 1 .000

46 | P a g e


mbijetueshmërisë dyvjeçare sipas mënyrës së trajtimit

Shkalla e mbijetueshmërisë relative trevjeçare ka qenë në mënyrë

sinjifikante më e lartë te grupi i trajtuar në mënyrë të kombinuar (p=0.005). Në grupin e trajtuar me RT+KT, 16.7% të të sëmurëve

kanë mbijetuar vitin e tretë (Tab. 11 dhe Diagr. 12).

Tab. 11. Shkalla relative e mbijetueshmërisë trevjeçare sipas mënyrës

së trajtimit

Factor Total N N of

Events

Censored

N Percent

RT 67 62 5 7.5%

RT+KT 48 40 8 16.7%

Overall 115 102 13 11.3%

47 | P a g e


Factor

Meana

Estimate Std. Error



RT 20.037 1.375 17.342 22.733

RT+KT 26.271 1.406 23.515 29.027

Overall 22.925 1.088 20.792 25.058

Overall Comparisons


Log Rank (Mantel-Cox) 7.982 1 .005

Diagr. 12. Kaplan-Meier analiza e shkallës relative të mbijetueshmërisë trevjeçare sipas mënyrës së trajtimit

48 | P a g e

Në mënyrë sinjifikante mbijetueshmëria mesatare ka qenë më e

madhe te grupi i të sëmurëve të trajtuar me terapi të kombinuar (RT+KT) (22.2+/-7.6 vs. 20.6+/-12.1, p=0.04) (Tab. 12 dhe Diagr.

13).

Tab. 12. Shkalla relative e mbijetueshmërisë përmbledhëse për

mbijetueshmërinë një-, dy-, dhe tre-vjeçare sipas mënyrës së trajtimit

Radioterapi Raditerapi plus

Kimioterapi Total

Mbijetueshmëria Mesatare, * Mean (SD), muaj

20.6 (12.1) 22.2 (7.6) 21.2 (10.5)

Mbijetueshmëria 1-vjeçare 76.1% 95.8% 84.3%





RT 67 16 11.6 26.0

RT+KT 48 22 16.0 26.0

Diagr. 13. Mbijetueshmëria mesatare sipas mënyrës së trajtimit

Grupi

RT RT+KT Total

Mb

ijetu

esh

më

ria

, M

ea

n (

SD

), m

ua

j

0

20

40

60

80

20.6+/-12.1 22.2+/-7.6


21.2+/-10.5

T = 3147.0 n(small)= 48 n(big)= 67 (P = 0.04)

49 | P a g e

Tab. 12. Shkalla relative e mbijetueshmërisë përmbledhëse për

mbijetueshmërinë një-, dy-, dhe tre-vjeçare sipas Tipit Histologjik të tumorit (ICDO-3 klasifikimit)

TU malinj te Meningjeve

TU e indit Neuroepitelia

TU e regjionit sellar

Mbijetueshmëria Mesatare, * Mean (SD), muaj

25.9 (13.2) 20.6 (9.8) 10.0 (0.0)





Group N Median 25% 75% TU e

Meningjeve 17 27 12.375 35.75

TU e indit Neuroepitelia 97 18 13.875 25

50 | P a g e


mbijetueshmërisë njëvjeçare sipas Tipit Histologjik të tumorit (ICDO-3 klasifikimit)

51 | P a g e

Diagr. 15. Kaplan-Meier analiza e shkallës relative të mbijetueshmërisë dyvjeçare sipas Tipit Histologjik të tumorit (ICDO-3

klasifikimit)

52 | P a g e

Diagr. 16. Kaplan-Meier analiza e shkallës relative të mbijetueshmërisë trevjeçare sipas Tipit Histologjik të tumorit (ICDO-3

klasifikimit)

53 | P a g e

Diagr. 17. Mbijetueshmëria mesatare sipas Tipit Histologjik të tumorit

(ICDO-3 klasifikimit)

Grupi

TU Meningjeve TU Neuroepitel. TU r. sellar

Mbije

tueshm

ëria, M

ean (

SD

), m

uaj

0

20

40

60

80

25.9+/-13.2 20.6+/-9.8


10.0+/-0.0

T = 1155.0 n(small)= 17 n(big)= 97 (P = 0.159)

Nuk kemi gjetur dallim siniifikant në mbijetueshmërinë e përgjithshme

mesatare sipas tipit histopatologjik të tumorëve të trurit (p=0.159). Mbijetueshmëria mesatare, megjithatë, ka qenë më e lartë te grupi i

të sëmurëve me TU malinj meningjeal, krahasuar me të sëmurët me TU nga indi neuropeitalial (25.9+/-13.2 vs. 20.6+/-9.8, p=0.159)

(Tab. 12 dhe Diagr. 17).

54 | P a g e

Tab. 13. Shpeshtësia e paraqitjes së efeketeve anësore sipas mënyrës

së trajtimit

Radioterapi

(n=67)

Radioterapi+Kimioterapi

(n=48)

Efektet anësore Nr. (%) Nr. (%)

Nauzea/vjellja 7 10.4 8 16.7

Irritimi i lëkurës 3 4.5 4 8.3

Humbja e flokëve 8 11.9 10 20.8

Ndryshimet e oreksit 1 1.5 2 4.2

Marramendja 8 11.9 8 16.7

Anemia 3 4.5 2 4.2

Neutropenia 5 7.5 7 14.6

Trombocitopenia 9 13.4 16 33.3

Limfocitopenia 14 20.9 20 41.7

Infeksioni 3 4.5 4 8.3

Chi-test = 1.7, p = 0.99

Nuk kemi konstatuar dallim sinjifikant në shpeshtësinë e efekteve anësore sipas mënyrës së trajtimit (p=0.99). Te të sëmurët e trajtuar

me radioterapi efekti më i shpeshtë anësor ka qenë Limfocitopenia (20.9%), trombocitopenia (13.4%), kurse humbja e flokëve ka qenë

në strukturë të ngjashme me marramendjen (11.9%). Te grupi i të sëmurëve të trajtuar me terapi të kombinuar efekti më i

shpeshtë anësor poashtu ka qenë Limfocitopenia, por në strukturë më të lartë (41.7%), trombocitopenia (33.3%), kurse humbja e flokëve

ka qenë në strukturë 20.8%, kurse marramendjen 16.7% (Tab. 13

dhe Diagr. 18).

55 | P a g e

Diagr. 18. Shpeshtësia e paraqitjes së efeketeve anësore sipas

mënyrës së trajtimit

56 | P a g e

V. Diskutimi

Sëmundjet malinje llogariten sëmundje të shekullit njëzet. Kjo

vertetohet me faktin se sëmundjet malinje në patologjinë e pergjithshme, rradhiten në vëndin e dytë - menjëherë pas sëmundjeve

kardiovaskulare. Mortaliteti i sëmundjeve malinje tregon tendencë të

rritjes së përhershme.

Për sëmundjet malinje, sikur edhe për shumicen e sëmundjeve kronike,

shkaktari është i panjohur. Sot për sot janë të njohur numër i cakuar i agjenseve si dhe vetive të caktuara të organizmit dhe ndikimit të mesit

të cilat komponente janë të kombinuara në veprim dhe ndikojnë në paraqitjen e ndonjërit nga lokalizimet.

Frekvenca e paraqitjes së kancereve të llojit të caktuar është në varshmëri të drejtpërdrejt me intenzitetin gjegjësisht me kohen e

eksponimit të sasisë së agjenseve të cilave u është eksponua organizmi.

Tumorët malinjë, në 85-90 % të rasteve janë me etiologji të panjohur.

Tumorët e trurit janë:

shkaktari i dytë i vdekjeve në relacion me kancerin te fëmijët nën mpshën 20 vjeçe (leukemia është e para].

shkaktari i dytë i vdekjeve në relacion me kancerin te meshkujt e moshës 20-39 vjeçe second leading cause of cancer-related deaths in

males ages 20-39 (leukemia është e para).

shkaktari i pestë i vdekjeve në relacion me kancerin te femrat e moshës 20-39 vjeçe

(Central Brain Tumor Registry of the United States (CBTRUS), last

updated in November 2012. www.cbtrus.org.

Në vitin 2010 më shumë se 688.096 njerëz në SHBA janë diagnostikuar me tumor parësor të trurit ose të SNQ. Prej ture më

shumë se 138.054 njerëz kanë pasur tumorë malinj të trurit. Nga 100.000 banorë në SHBA, rreth 221 kanë tumor të trurit, që paraqet

një shkallë të prevalencës prej 221.8 për 100.000 banorë. Brenda vitit në SHBA diagnostikohen rreth 57.000 raste të reja të

tumorëve të trurit. Distribuimi i tumorëve të trurit sipas moshës i ka

http://www.cbtrus.org/

57 | P a g e

dy vlera maksimale: incidenca prej 4.7 raste/100.000 banorë në vit te

të sëmurët nën moshën 10 vjeçe, më së shpeshti të pëfraqësuara nga astrocitoma juvenilie pilocitike, glioma malinje, medulloblastoma dhe

tumorët me origjinë nga indet mezodermave dhe embrionike, dhe pas moshës 15 vjeçe me rritjen e moshës rritet edhe incidenca e tumorëve

të trurit, duke arritur maksimumin e dytë prej 68 rasteve/100.000 banorë në vit në moshat 75-80 vjeçe (CBTRUS, 2011). Te fëmijët

tumorët e trurit paraqesin 20% të të gjitha maliniteteve, derisa te të rriturit më pak se 2% të tumorëve paraqesin tumorët parësor të trurit.

Meningiomat paraqesin 34% të të gjithë tumorëve parësor të trurit,

duke i bërë këshut tumorët më të shpeshtë parësor të trurit. Sipas rezultateve të hulumtimit tonë meningiomat kanë përëbërë 12.2% të

tumorëve të trurit.

Gliomat paraqesin 30% të të gjithë tumorëve të trurit dhe of all brain tumors and 80% të tumorëve malinj. Sipas rezultateve tona gliomat

malinje kanë qenë në shpeshtësi prej 6.1%.

Glioblastomat paraqesin 17% të të gjithë tumorëve parësor të trurit

dhe 54% të të gjitha gliomave. Sipas rezultateve tona glioblastoma ka

përbërë 43.5% të tumorëve të trurit, prej të cilëve Glioblastomë multiforme

janë 11.3%.

Astrocytomat paraqesin 7% të të gjithë tumorëve parësor të trurit, kurse në studimin tonë kanë përbërë 19.2%, prej të cilëve si

Astrocytoma, NOS 6.1% të rasteve, Anaplastic astrocytoma 8.7%, Diffuse astrocytoma

(protoplasmic, fibrillary) 3.5% dhe Pilocytic astrocytoma 0.9%.

Astrocytomat dhe glioblastomat paraqesin 76% të të gjitha gliomave, kurse në studimin tonë 62.7%.

Tumorët e mbështjellësve të nervave (siç është neuromat e nervit

akustik) paraqesin rreth 9% të të gjithë tumorëve parësor të trurit.

Tumorët e gjëndrrës pituitare paraqesin 13% të të gjithë tumorëve parësor të trurit, kurse në studimin tonë 0.9%.

Lymphomat paraqesin 2% të të gjithë tumorëve parësor të trurit.

Oligodendrogliomat paraqesin 2% të të gjithë tumorëve parësor të trurit.

Medulloblastomat/tumorët embrionalë/tumorët primitive paraqesin 1%

të të gjithë tumorëve parësor të trurit, kurse në studimin tonë janë përfaqësuar në 1.7%.

Shumica e tumorëve parësor (34%) janë të lokalizuara në meningje,

duke pasuar nga ato të lokalizuara në lobin frontal, temporal, parietal dhe occipital të trurit (22%).

58 | P a g e

Sipas rezultateve të hulumtimit tonë lokalizimi më I shpeshtë I

tumorëve të trurit është lokalizimi në më shumë regjione, kurse sipas lobeve më së shpeshti janë në lobin frontal (14.8%).

Tumorët metasttaikë të trurit janë tumorët më të shpeshtë të trurit. (CBTRUS, 2012)

Sipas rezultateve të autorëve të tjerë mbijetueshmëria 5 vjeçare te

tumorët e lokalizuar në cerebrum, lobin frontal, temporal, parietal,dhe occipital të trurit më të vogël ose të barabartë me 23%. Patientët me

tumor të nervave cranialë, medullën spinale/cauda equina, gjëndrrën pituitary dhe pineale, kavitetin nazal, dhe cerebellum kanë pasur

shkallë të mbijetueshmërisë 5 vjeçare më të madhe se 64%. Për

shumicën e lokalizimeve të tumorëve, femrat kanë pasur shkallë më të lartë të mbijetueshmërisë. Meshkujt kanë pasur shkallë më të lartë të

mbijetesës te tumorët e trunkut trunor, nervave cranialë, medullës spinale/cauda equina, dhe gjëndrrës pineale.

Shkalla e mbijetesës për tumorët malinj të trurit sipas tipit histologjik

dhe moshës

Shkalla e mbijetueshmërisë 5 dhe 10 vjeçare për tumorët malinj të trurit, sipas autorëve të tjerë është 29%, përkatësisht 25%.

Megjithatë, edhe autorët tjerë kanë gjetur variabilitet në shkallën e mbijetesës sipas tipeve histologjike të tumorëve. Autorët tjerë kanë

gjetur një shkallë të mbijetueshmërisë 5-vjeçare për pilocytic astrocytomën 91% dhe nën 4% për glioblastomën. Përgjithësisht,

mbijetueshmëria zvogëlohet me moshën më të vjetër të pacientit në

kohën e diagnostikimit. Fëmijët dhe të rinjtë kanë mbijetueshmëri më të mirë për shumicën e tipeve histologjike të tumorëve të trurit.

Sipas raportit CBTRUS 2006 Meningiomat janë tumorët më të shpeshtë

të raportuars dhe paraqiten në 30% të rasteve. 93% të meningiomave të raportuara nga CBTRUS janë beninje. Meningiomat

janë më të shpeshta te adultët më të vjetër (mediana e moshës në kohën e diagnozës është 64 vjet) dhe nuk paraqiten te fëmijët.

Incidenca e meningiomave rritet me rritjen e moshës. Incidenca e meningiomave rritet në mënyrë dramatike pas moshës 65 vjeçe dhe

vazhdon të mbetet e lartë deri në moshën 85 vjeçe e më shumë.

Sipas raporteve të National Cancer Data Base mbijetueshmëria 5-vjeçare e meningiomave është 69%. Pacientët me meningioma beninje

kanë një shkallë të mbijetueshmërisë 5-vjeçare 70%, kurse ata me

meningioma malinje kanë një shkallë të mbijetueshmërisë 5-vjeçare 55%. (McCarthy BJ, Davis FG, Freels S, Surawicz TS, Damek DM,

59 | P a g e

Grutsch J, Menck HR, Laws ER Jr. Factors associated with survival in

patients with meningioma. Journal of Neurosurgery. 88(5):831-839, 1998)

Sipas rezultateve të studimit tonë mbijetueshmëria2-vjeçare dhe 3-vjeçare e pacientëve me meningioma malinje ka qenë 52.9%,

përkatësisht 23.5%.

Glioblastoma (GBMs) është tumori I dytë histologjik sipas shpeshtësisë dhe tumori më I shpeshtë malinj. Këta përbëjnë rreth 20% të të gjithë

tumorëve parësor të trurit. Është më e shpeshtë te adultët (mediana e moshës në diagnostikim është 64 vjeç) dhejanë të rrallë te fëmijët.

Glioblastoma paraqet më pak se 3% të të gjithë tumorëve të raportuar në moshat 0-19 vjeç. Incidenca e glioblastomave rritet me rritjen e

moshës. Incidenca më e madhe është te mosha 75-84 vjeç. Glioblastoma është 1.6 herë më e shpeshtë te meshkujt.

Shkalla e mbijetueshmërisë relative 5-vjeçare te glioblastoma është

më e vogël se 4%. Mbijetueshmëria te Glioblastom është pak më e lartë te grupi I pacientëve me tumor të diagnostikuar nën moshën 20

vjeçe. Në studimin tonë, pjesa dërmuese e të sëmurëve me tumorë

neuroepitelia, glioblastoma ka qenë e përfaqësuar në 55 raste. Shkalla e mbijetueshmërisë nj-vjeçare, dyvjeçare, përkatësisht trevjeçare

është84.5%, 38.1%, përkatësisht 9.3%.

Trajtimi radioterapeutik I Gliomave E rëndësishme, përcaktimi i funksioni neurologjik dha statusi

performans (PS). Trajtimi kirurgjik, zakonisht trajtim fillestar. Me kujdesi sigurohet

dekompresioni, njëkohësisht merret edhe mostra për verifikimin histopatologjik.

Resekcioni i tumorit ka ndikim të madhë prognostik. Implantimi

intraoperativ bëhët me fasha të imregnuara citostatik (BCNU bis-chloretyl nitrosourea polimer) e cila tregon vetëm benifit margjional

Radioterapia e Frakcionuar, (60Gy, 2Gyx30;) është trajtim standard, pas resekcionit ose biopsisë (nnd-A).

Të mosha e shtyra, me PS të ulët, aplikohen doza me regjim të hipofraksionuar (psh: 3 Gy x 10).

Kimioterapia adjuvantnte me prokarbazin, lomustin (CCNU 1-(2-chlorethyl)-3-cyclohexyl-1-nitrosourea) dhe vinkristin (PCV protokoli),

nuk është treguar efikase; Terapia konkomitante dhe kimioterapia adjuvantnte me

temozolomid është treguar më efikase dhe si e tillë rekomandohet në protokol.

60 | P a g e

Sipas rezultateve të Nemoto K me bashp. Mbijetueshmëria 1 vjeçare, 2-vjeçare, përkatësisht 5-vjeçare te Anaplastic astrocytoma ka qenë

54%, 43%, përkatësisht 21%, kurse e Glioblastoma multiforme ka qenë 70%, 18%, përkatësisht 6%.

61 | P a g e

VI. Përfundimet

Tumorët më të shpeshtë histologjikë të trurit kanë qenë Glioblastomat (32.2%) dhe Meningiomat (12.2%). Astrocitomat kanë përbërë

19.2% të rasteve.

Struktura e të sëmurëve sipas seksit ka treguar distribuim të

ngjashëm, pa dallim sinjifikant, sipas grupeve të trajtimit (p=0.861)

Distribuimi i të sëmurëve sipas grupmoshave ka qenë i ngjashëm sipas llojit të trajtimit (p=0.9)

Doza mesatare e rrezatimit ka qenë 52.5 Gr, kurse sipas grupeve të

trajtimit, doza mesatare ka qenë në mënyrë sinjifikante më e lartë te grupëi i trajtuar me RT plus kimioterapi (54.1+/-9.8 vs. 51.3+/-11.0,

p=0.004)

Shkalla e mbijetueshmërisë relative njëvjeçare ka qenë në mënyrë sinjifikante më e lartë te grupi i trajtuar në mënyrë të kombinuar

(p=0.005).

Në grupin e trajtuar me RT shkalla e mbijetueshmërisë relative një-,

dy-, dhe tre-vjeçare ka qenë 76.1%, 32.8%, përkatësisht 7.5%

Në grupin e trajtuar me RT+KT shkalla e mbijetueshmërisë relative një-, dy-, dhe tre-vjeçare ka qenë 95.8%, 66.7%, përkatësisht 16.7%

Në mënyrë sinjifikante mbijetueshmëria mesatare ka qenë më e madhe te grupi i të sëmurëve të trajtuar me terapi të kombinuar

(RT+KT) (22.2+/-7.6 vs. 20.6+/-12.1, p=0.04).

Në grupin e të sëmurëve me tumor neuroepitelial mbijetueshmëria relative një-, dy-, dhe tre-vjeçare ka qenë 84.5%, 38.1%, përkatësisht

9.3%

Nuk kemi konstatuar dallim sinjifikant në shpeshtësinë e efekteve

anësore sipas mënyrës së trajtimit (p=0.99).

Bazuar në efikasitetin dhe sigurinë e terapisë, rekomandohet trajtimi i

kombinuar i tumorëve malinj të trurit.

62 | P a g e

VII.1. REZYME

Tumorët parësor të trurit paraqesin një grup heterogjen të neoplazmave beninje dhe malinje me lokalizim në tru, palcën kurrizore dhe në

mbështjellësit e tyre. Këta tumorë dallojnë ndërmjet vete në bazë të tipit histologjik, indit nga i cili kanë origjinën, pjesës anatomike, karakteristikave të rritjes tumorale, distribuimit sipas moshës, raportit gjinor, manifestimeve

klinike, dhe shumë karakteristikave të tjera. Radioterapia mund të përdoret si terapi e vetme ose në kombinim me

kirurgjinë dhe/ose kimioterapinë për trajtimin e kancereve parësorë të trurit ose të metastazave të trurit. EBRT përfshinë drejtimin e tufës së rrezatimit nga pjesa e jashtme e trupit në

drejtim të tumorit. Aparatura e quajtur Akcelerator linear prodhon rrezën e rrezatimit me energji të lartë, e cila depërton në inde dhe japë dozën e

rrezatimit në thellësi të trupit, ku është i lokalizuar tumori. Aparaturat e tilla moderne, duke mundësuar rrezatimin direkt në tumor, kanë mundësuar onkologëve që të reduktojnë efektet anësore të radioterapisë në mënyrë të

konsiderueshme. Qëllimet e këtij studimi janë:

2. Krahasimi i efikasitetit të radioterapisë (RT) vs. RT plus Kimioterapisë (KT) te trajtimi i tipeve specifike të tumorëve të trurit.

Objektivat specifike të studimit 4. Krahasimi mbijetueshmërisë sipas llojit të tumorit të trurit dhe

grupeve krahasuese sipas mënyrës së trajtimit

5. Përqindja e retrajtimit me RT sipas lokalizimit të tumorit, llojit të TU dhe moshës së pacientit

6. Shpeshtësia e efekteve anësore dhe e komplikimeve të RT së tumorëve të truri sipas mënyrës së trajtimit.

Si material në këtë studim kemi shfrytëzuar dosjet e të sëmurëve me tumor të diagnostikuar të trurit dhe të trajtur me radioterapi në Spitalin e

Përgjithshëm ―Rezonanca‖, gjatë periudhës kohore 2009-2013. Në studim i kemi përfshirë tërë serinë e të sëmurëve të trajtuar në këtë qendër, të të dy sekseve.

Kriteret për përfshirje të të sëmurëve në studim kanë qenë: Tumori i trurit i diagnostikuar dhe i konfirmuar histopatologjikisht, në

këto regjione të koduara sipas Klasifikimit Ndërkombëtar të Sëmundjeve për Onkologji (ICDO):

o Tru (C71.0-C71.9)

o Meningje (C70.0-C70.9) o Medullën spinale, nervat kranialë, dhe pjesë të tjera të SNQ

(C72.0-C72.9) o Gjëndrrën pituitare dhe pineale (C75.1-C75.3), si dhe o Tumorët olfaktorë të kavitetit nazal (C30.0 (9522-9523

Tumorët histologjikisht të konfirmuar, të bazuar në kategoritë e tumorëve të trurit sipas WHO, sipas kodit histologjik ICD-O-3.

63 | P a g e

Tumorët më të shpeshtë histologjikë të trurit kanë qenë Glioblastomat

(32.2%) dhe Meningiomat (12.2%). Astrocitomat kanë përbërë 19.2% të rasteve.

Struktura e të sëmurëve sipas seksit ka treguar distribuim të ngjashëm, pa dallim sinjifikant, sipas grupeve të trajtimit (p=0.861) Distribuimi i të sëmurëve sipas grupmoshave ka qenë i ngjashëm sipas llojit

të trajtimit (p=0.9) Doza mesatare e rrezatimit ka qenë 52.5 Gr, kurse sipas grupeve të trajtimit,

doza mesatare ka qenë në mënyrë sinjifikante më e lartë te grupëi i trajtuar me RT plus kimioterapi (54.1+/-9.8 vs. 51.3+/-11.0, p=0.004). Shkalla e mbijetueshmërisë relative njëvjeçare ka qenë në mënyrë

sinjifikante më e lartë te grupi i trajtuar në mënyrë të kombinuar (p=0.005). Në grupin e trajtuar me RT shkalla e mbijetueshmërisë relative një-, dy-,

përkatësisht tre-vjeçare ka qenë 76.1%, 32.8%, përkatësisht 7.5% Në grupin e trajtuar me RT+KT shkalla e mbijetueshmërisë relative një-, dy-, përkatësisht tre-vjeçare ka qenë 95.8%, 66.7%, përkatësisht 16.7%

Në mënyrë sinjifikante mbijetueshmëria mesatare ka qenë më e madhe te grupi i të sëmurëve të trajtuar me terapi të kombinuar (RT+KT) (22.2+/-7.6

vs. 20.6+/-12.1, p=0.04). Në grupin e të sëmurëve me tumor neuroepitelial mbijetueshmëria relative

një-, dy-, përkatësisht tre-vjeçare ka qenë 84.5%, 38.1%, përkatësisht 9.3% Nuk kemi konstatuar dallim sinjifikant në shpeshtësinë e efekteve anësore sipas mënyrës së trajtimit (p=0.99).

Bazuar në efikasitetin dhe sigurinë e terapisë, rekomandohet

Documents

DOKTOR I SHKENCAVE TË MJEKËSISËfshmt.umt.rash.al/wp-content/uploads/2017/10/ARIAN-IDRIZAJ.pdf · Ndarja e tumoreve (e në veçanti) e atyre malinjë është e ndryshme, në varshmëri