DoorDachte Doener

Jij bent een steady en consequente leerkracht. Je leerlingen volgen jou. Jij bent

een leerkracht met een specifieke passie en die deel je graag met je klas. Als

het in je lessen over deze passie gaat ontsteekt het vuur vanbinnen. Je hebt dan

alles tot in de puntjes voorbereid en uitgewerkt en je inspireert je leerlingen. Je

reguliere lessen zijn duidelijk en ‘to the point’. Je houdt van projectweken en je

leerlingen leren daar veel, misschien wel het meest. Wat er leeft bij jou, leeft in de

klas. Het afhandelen van incidenten of lastige situaties hoort volgens jou thuis

bij de directie of remedial teacher. Kernwoorden die bij je passen:

analytisch

nauwkeurig spitsvondig

tips van Beau voor jou

Beau Oldenburg is pestonderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze heeft voor jou een

paar praktische tips op een rijtje gezet. Handig als je aan de slag gaat met werken aan sociale

veiligheid bij jou in de klas.

1. Speak up

Jij bent een kei in het overbrengen van kennis en ziet dat als jouw voornaamste taak. Als er

problemen in de klas zijn, vind je vaak dat anderen (bijvoorbeeld de directie) beter toegerust

zijn om dit op te lossen. Vergeet echter niet dat jij de expert bent als het gaat om jouw klas!

Uit mijn onderzoek blijkt dat leerkrachten het verschil kunnen maken1. Je bent niet alleen een

expert, maar ook een rolmodel2. Door een duidelijk standpunt tegen pesten in te nemen en

ter plekke in te grijpen geef jij de leerlingen de boodschap mee dat pesten niet geaccepteerd

wordt. Pesten is een groepsproces en jij bent een belangrijke actor binnen de groep.

2. Benadruk verantwoordelijkheden

Onderzoek laat zien dat door een betere sfeer te creeren, leerlingen zich niet alleen beter voelen

maar ook de leeropbrengsten bevorderd worden3. Benadruk dat iedereen in de klas verantwoor-

delijk is voor het welzijn van de ander. Maak positief geformuleerde afspraken met de groep

(bijvoorbeeld: wij gebruiken ik-taal: ‘Ik vind het prettig als je me uit laat praten.’) en hang deze

op een duidelijk zichtbare plek in de klas. Kom terug op de afspraken wanneer nodig.

3. Focus

Het is vaak lastig om te achterhalen wat er nu precies gebeurd is. Ga niet te ver door op details

om oeverloze discussies tussen leerlingen te voorkomen, maar focus op de oplossing: hoe

kunnen de kinderen ervoor zorgen dat iedereen zich fijn voelt in de klas.

1) Oldenburg, B., Van Duijn, M.A.J., Sentse, M., Huitsing, G., Van der Ploeg, R., Salmivalli, C., & Veenstra, R. (2015). Teacher characteristics and peer victimization in elementary schools: A class-level perspective. Journal of Abnormal Child Psychology, 43, 33-44. Journal, 28,

2) Poulou, M., & Norwich, B. (2002). Cognitive, emotional, and behavioural response to students with emotional and behavioural difficulties: A model of decision-making. British Educational Research Journal, 28, 111-138.

3) Juvonen, J., Wang, Y., & Espinoza, G. (2010). Bullying Experiences and Compromised Academic Performance Across Middle School Grades. The Journal of Early Adolescence, 31, 152–173. doi:10.1177/0272431610379415

aan de slag!

Respect Education Foundation heeft lesmateriaal ontwikkeld om aan de slag te gaan

met sociale veiligheid in de klas. De opdrachten die voor jou zijn geselecteerd, zijn

opdrachten die gaan over de individuele talenten en passies van je leerlingen. Zelf deel

je graag wie je bent en wat je bezig houdt. Hoe zit dat bij jouw leerlingen?

Alle opdrachten zijn ontwikkeld met sociale veiligheid als hoofddoel. De lessen gaan

over elkaar leren kennen, verantwoordelijkheid nemen, jezelf durven laten zien en

elkaar accepteren hoe je bent.

Deze opdracht is een ‘nieuwe’ manier van een spreekbeurt houden. Deze vorm

zorgt ervoor dat de leerlingen iets vertellen over hun echte passie. Als docent

heb je een meer coachende rol om inhoudelijk meer van je leerlingen naar

boven te halen.

“Ik hou mijn spreekbeurt over paarden”, “ik over voetbal...” of “oooooh...mam, kun je helpen, ik

heb maandag mijn spreekbeurt”. Dit kunnen we dit jaar toch wel eens anders doen! Laten we

elkaar vertellen wat ons écht bezig houdt en waar we écht iets vanaf weten! Dit jaar doen we

‘Het moment van...’

Introductie van de leerkracht

Vertel de leerlingen over je eigen grote passie. Dit kan iets zijn wat je al jaren als hobby doet of

iets waar je deze week pas vol enthousiasme mee begonnen bent. Neem attributen mee, laat

plaatjes of foto’s zien. Maak er een persoonlijk moment van.

opdracht 1: het moment van... (wekelijks)

Vegetarisch zijn, knikkeren, of de nieuwe baby

van je tante... wat houdt je bezig?

Klassikaal

Leg uit dat we dit jaar geen spreekbeurt doen maar dat iedereen een persoonlijk moment

heeft in de klas, waarin je vertelt wat je het meeste bezig houdt. Iedereen komt aan de beurt,

en het onderwerp mag van alles zijn! Prik data* met de leerlingen en maak een schema.

(Samen doen mag als dat logisch is, maar moedig dit niet aan!)

* Het ‘moment’ kan het beste op een donderdag of vrijdag plaatsvinden. Zo kom je niet in de knoop met de voorbereiding.

Eén op één

Coachgesprek 1: Spreek met de leerling die aan de beurt is op een rustig tijdstip af. Blijf

bijvoorbeeld samen een pauze binnen, of plan een moment als de klas zelfstandig werkt.

Bespreek zijn/haar passie van dit moment. Dit is een coachgesprek waarin je samen zoekt

naar een onderwerp.

Maak samen een mindmap van de passie. Samen bedenk je een strategie: hoe vertel je

straks over je passie? Heb je dingen nodig? Wil je iets laten zien of iets voordoen?

Coachgesprek 2: De leerling heeft zelf nog wat dagen nagedacht en gewerkt aan

zijn moment. Als leerkracht check je in het tweede gesprek hoe het ervoor staat.

Dan is het tijd voor:

het moment van ...

Maandagmiddag:Herinner de leerling aan zijn moment aan het eind van

de week.

Dinsdagmiddag: Tweede coachgesprek

Woensdagochtend: Laatste korte reminder:“morgen ben je aan de beurt”.

Donderdagmiddag: Het moment van... (start na het ‘moment van...’ met het eerste coachgesprek van de volgende leerling)

Donderdagmiddag:Eerste coachgesprek

Begin met de eerste

leerling met het bespreken van:

‘het moment van..

Voobeeldplanning

Bekijk het effeWelke verhalen kunnen de leerlingen bedenken over afval. Met deze

werkvorm kun je meer ontdekken van de verbeeldingskracht van je leerlingen.

De expeditie

Ga met de klas naar buiten. Deel de klas op in kleine groepen en geef ze een plastic zak.

Laat ze rondom de school allerlei afval van de grond oprapen, uit de struiken plukken

of verzamelen van het schoolplein. Denk aan blikjes, zakjes en propjes papier. Laat ze

ongeveer 10 minuten zoeken. Verzamel alle groepjes, ook als ze niets hebben gevonden.

De expositie

Ga met de leerlingen terug naar het klaslokaal. Stal alle gevonden voorwerpen uit en

bewonder ze. Laat nu iedere leerling een voorwerp uitkiezen en geef ze de opdracht een

tekstballon te maken. Opdracht: Hoe het afval zich zou ‘voelen’: hoe lang ligt het er al, hoe

ziet het eruit, waar zou het colablikje liever willen zijn? Richt vervolgens een hoek in de

klas in. Hier maak je een ruimtelijke strip: een afval-expositie met ‘pratende’ colablikjes,

chipszakken en verfrommelde flesjes met allemaal een eigen levensverhaal.

opdracht 2: expeditie expositie (ca. 40 min)

“ ik lig hier al 4 maanden,

ze zijn me vergeten”

Bekijk het effeDit is de meest inhoudelijk vorm van samenwerkend leren. Het past goed bij

de Doordachte Doener omdat je de leerlingen eigen verantwoordelijkheid geeft

en de leerlingen de gelegenheid geeft zich ergens in te verdiepen. Ergens iets

meer vanaf weten is immer leuker dan oppervlakkige algemene kennis.

opdracht 3: experts (ca. 30 min)

1. Deel de lesstof op in logische stukken of op onderwerp

(ongeveer 3 tot 5 onderwerpen, nummer de onderwerpen)

2. Deel de leerlingen in groepen en geef elke leerling een nummer dat correspondeert

met een onderwerp. (Voorbeeld: er zijn 4 onderwerpen, dus 4 leerlingen. Elke leerling

heeft een eigen nummer en onderwerp.)

3. De leerlingen bestuderen hun eigen onderwerp.

4. Elke leerling rapporteert, legt uit of deelt de informatie die hij net heeft bestudeerd/

verzameld met zijn werkgroep.

5. Vervolgens gaan de leerlingen naar een andere werkgroep die nu worden gevormd

door de nummers van de stof. (Alle nummers 1 bij elkaar, alle nummers 2, etc.) In deze

werkgroepen delen de leerlingen weer informatie met elkaar. Ze zijn allemaal ‘expert’ van

het zelfde onderwerp en verdiepen met elkaar het onderwerp.

6. Daarna gaan de leerlingen terug

naar hun oorspronkelijke werkgroep.

Ze rapporteren, leggen uit en delen

de informatie met elkaar.

7. Alle leerlingen in de werkgroep

hebben nu van alle onderwerpen

dezelfde informatie.

Bekijk het effe

Met deze les laten de leerlingen zien hoe zelfstandig ze zijn. Het is reflectief

en geeft de leerlingen meteen een handvat om elkaar om hulp te kunnen en

durven vragen.

opdracht 4: #kan ik zelf (ca. 45 min)

Aan het eind van een week is het heel waardevol om af te sluiten met een groepsgesprek.

Uiteraard kun je in zo’n gesprek reflecteren op positief gedrag en aanstippen waar de

verbeterpunten liggen, maar het is ook belangrijk om te reflecteren op leren. Wat hebben we

geleerd en wat kunnen we allemaal?!

Hersengymnastiek

Maak op het bord vijf kolommen, voor elke dag van de week één. Zet er Maandag, Dinsdag,

Woensdag, etc. boven. Bespreek met de klas de hele week, dag voor dag. Kunnen we een

lijst maken van alle dingen die we gedaan hebben deze

week? Je zult zien dat je moeilijk op gang komt maar na

een paar sessies gaat het al een stuk beter.

Check in duo’s

De hele week staat nu op het bord.

Individueel schrijven de leerlingen drie dingen op die ze

deze week hebben geleerd. Ze schrijven drie keer: ............................. # kan ik zelf!

Moedig aan om creatief te denken. Ook kleine dingen kunnen belangrijk zijn. Zelf de tafel

van 13 kunnen opzeggen is net zo belangrijk als uitleg aan een ander durven vragen. Denk

goed na over wat er voor jou persoonlijk gelukt is deze week.

Als de leerlingen drie dingen hebben opgeschreven, bespreken ze hun antwoorden met een

klasgenoot. Ze vertellen elkaar precies wat ze hebben geleerd.

Daarna sluit de leerkracht de sessie af door klassikaal willekeurig wat voorbeelden

aan de leerlingen te vragen.

Maak eventueel voor elke dag weer een sub-verdeling: -Vroege ochtend-ochtend na de pauze-begin van de middag- eind van de middag

Be creative

Elke leerling kiest nu één van de drie competenties die hij heeft opgeschreven. Hiervan gaat

hij/zij een poster maken. De posters komen in de klas te hangen om te laten zien wat iedereen

kan (maak gebruik van de invulposter in dit boek)!

De leerkracht kopieërt de pasfoto’s uit het smoelenboek op A4-formaat om mee te beginnen.

Laat de leerlingen knippen, plakken, tekenen schilderen, etc.

Hang alle resultaten goed zichtbaar in de klas. Herhaal deze sessie één keer per maand en je

hebt een supercollectie!

Kijk voor meer informatie over pesten ook eens op de website van Stichting School & Veiligheid