Upload
yasinunlu
View
7.379
Download
8
Embed Size (px)
Citation preview
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 1
Ergonomi
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 2
Sıra No / Konu 19 / Ergonomi
Amaç Ergonomi ve iş fizyolojisi konusunda temel kavramları bilmek ve önemini kavramak.
Öğrenim hedefleri
Ergonomi tanımı ve temel kavramlar,İşyeri organizasyonunun çalışan açısından önemi,İşin insana uyumu; çalışma ortamı ve sürelerinin düzenlenmesi, Ekranlı araçlarla çalışmalarda İSG,Elle kaldırma, taşıma ve istiflemede İSGhakkında bilgi sahibi olmak.
Alt başlıkları Çalışma yaşamı ve ergonomioİşin insana uyumu
Ekranlı araçlarla çalışmalarda İSGElle kaldırma, taşıma ve istiflemede İSG
Süresi 6 saat
Eğitim şekli 3 saati örgün eğitim olmalıdır.
Eğitici niteliği Yönetmeliğin 47/c [(tıp)*, (mühendislik)**]- (b-ç-d-e)** bendine uygun eğitimci* FTR, halk sağlığı uzmanı**Endüstri mühendisi.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 3
ERGONOMİ:
Araç-gereç, makine, sistem, iş, çalışma akış ve düzeninin;
insanlar tarafından rahat, etkili, verimli ve güvenli olarak kullanılmasını sağlamak için;
insanların davranışı, yetenekleri, kısıtlılıkları ve diğer karakteristikleri ile ilgili bilgileri araştıran ve uygulayan bir bilimdir. (Chapanis)
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 4
Ergonomi; insan kullanımına yönelik tasarım, çalışma ve yaşama koşullarının optimal hale getirilmesi çalışmalarının tümüdür.
çevre – insan etkileşimi olarak tanımlanabilir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 5
Ergonomi; "çalışılan ve yaşanan çevrenin insan özelliklerine uygun olarak
tasarımlanması çalışması" disiplini
veya
"insan ile çalışma yeri çevresi arasındaki ilişkinin bilimsel incelenmesi" olarak
tanımlanabilir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 6
Ergonomi
Ergo nomos
(iş) (kural / yasa)
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 7
ERGONOMİNİN AMACI:
mobilyalar, mobilyalar, el araçları,el araçları,
ekipmanlar,ekipmanlar,işin gereklilikleriişin gereklilikleri
işyeri çevresiişyeri çevresi................
insan ölçüleri,insan ölçüleri,yetenekleriyeteneklerikısıtlılıklarıkısıtlılıklarıbeklentileribeklentileri
..................
Temel ilke: Uyumluluk
Çevreye müdahele et İnsanı gözlemle
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 8
Kullanıcıya uygun olmalı
Kullanımı kolay olmalı Rahatlığı
arttırmalı
Performansı arttırmalı
Hız
Sağlığı korumalı
ERGONOMİK TASARIM
Güvenlik
Doğruluk, kesinlik, hassasiyet
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 9
ErgonomicsHuman factorsHuman engineeringHuman factors engineering
1939-1945:Ergonomi bir disiplin ve meslek haline gelmiştir. Radarlar, fabrikalar uçak tasarımı
1961 : İlk üniversite programı
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 10
• Hastalık nedenlerini iş ile ilişkili olarak inceleyen ünlü İtalyan hekim Bernardino Ramazzini olmuştur.
• “De Morbis Artificum Diatriba” adını taşıyan “çalışanların hastalıkları” kitabını yazmıştır.
• (Anamnez alırken, mesleğin sorulması)
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 11
Ergonomi işi gözlemlemektir.
Frank- Lilian Gilbreth
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 12
Ergonomi biliminin amaçları:
1. İnsanlar tarafından kullanılan araç gereç ve düzeneklerin kullanım etkinliğinin artırılması2. Günlük hayatta karşılaşılan insan kullanımına ve etkileşimine açık olan her şeyin insana uygun tasarımıyla:a. İnsan performansının artmasıb. İnsan güvenliğinin sağlanması c. İnsan sağlığının korunması ve iyileştirilmesi d. İnsan mutluluğunun ve doyumunun sağlanması amaçlanır.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 13
Ergonomi biliminin amaçları göz önüne alındığında ergonominin;
1. Sadece denetim listeleri ve rehberlerin uygulanmasından ibaret olmadığı,
2. Sadece tek bir bakış açısı ya da yaklaşımın söz gelimi sadece mühendislik bakış açısıyla tasarım yapma anlamına gelmediği,
Bilinmelidir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 14
Bu amaç(lar)a ulaşmak için ergonomi bilimi birçok bilimle iç içe çalışmak zorundadır.
Multidisipliner bir bilimdir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 15
ERGONOMİYİ OLUŞTURAN BAŞLICA BİLİMLERAntropometri Fizyoloji ve Biyomekaniktir.
Diğer katkıda bulunan bilimler:Fizyoloji, biyolojiFizikPsikolojiEnformasyon bilimleriAdli tıpİstatistikİşletme yöntemleriTasarımYönetimİş psikolojisiSosyolojiMühendislik sistemleri
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 16
Ant
ropo
met
ri
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 17
Cognitive Ergonomi (Algısal-Bilişsel Ergonomi):
Asıl çalışma alanı gösterge dizaynıdır.Hata olasılığını en aza indirmek hedeflenir.
Kumanda, kontrol düğmeleri, uyarı zilleri, sinyaller, joystickler, direksiyon ve araç-uçak göstergeleri
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 18
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 19
Ergonomi bilimi insan çevresindeki streslerle ilgilenir. Bu stres çoğunlukla işyerlerindedir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 20
Antropometri
İnsan vücut ölçülerinin istatistiksel karakteristikleri ile ilgilenir.
Antropometrik veriler elbise mobilya, makine, el aletleri ve tezgah dizaynı için çok önemli bilgiler sağlar.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 21
İş Fizyolojisi:
İşin gerekliliklerine kas iskelet sisteminin, solunum sisteminin ve Kalp-damar sisteminin yanıtı ne olacaktır? sorusuyla ilgilenir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 22
Biyomekanik:
İnsan dokularının özellikleri ve mekanik streslere dokuların yanıtı ne olacaktır? sorusuyla ilgilenir.
Makinede çalışan kişilerin olası zararlardan korunması için kask, eldiven maske vb. koruyucu ekipman üretimi biyomekanik desteğiyle başarılabilir
Kronik ya da kümulatif bozuklukların oluşmaması için önlem almayı sağlar.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 23
Antropometri
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 24
Antropometri
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 25
KULLANILDIĞI ALANLAR:
Raf yüksekliği : ABD için 189,4 cm. %5’lik alt dilim hariç
Konveyör yüksekliği: “
Elektrik düğmesinin yerden yüksekliği:
Ayakkabı üretimi :
Eldiven üretimi :
Çalışma masası/ sandalye üretimi
Antropometri
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 26
Antropometri
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 27
Antropometri
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 28
Antropometri
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 29
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 30
ANROPOMETRİK VERİLERDEN YARARLANILMAZ İSE:
KAS İSKELET SİSTEMİ İNJÜRİLERİ,
YORGUNLUK .... SORUNLARI ORTAYA ÇIKAR.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 31
YORGUNLUK VE DİNLENME
Yorgunluk, bir çok durumun tanımlanması için kullanılmaktadır:
1. Dikkatte azalma
2. Algılamanın yavaşlaması ve azalması
3. Güdülenmede azalma
4. Fiziksel ve mental performans hızında azalma
5. Aynı çıktının sağlanabilmesi için daha büyük oranda enerji harcanması
6. Küntlük, yorgunluk ve irritabilite duygusu.
Günlük yaşamda yorgunluk değişik kaynakların birikimine bağlı olarak meydana gelmektedir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 32
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 33
ÇALIŞIRKEN ARA VERME
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 34
Wyatt ve Fraser (1928) elle sigara sarma işinde çalışanlarda yaptıkları bir araştırmada bu durumu değerlendirdiler. Önce sigara sarılmakta sonra sigaraların ucu makasla kesilmektedir. Beş farklı durum test edildi:
1. Sigara sarma sonra kesme, isteğe göre.
2. Bir saat sarma bir saat kesme
3. 1, 5 saat sarma, 1, 5 saat kesme
4. 3 saat sarma ve 3 saat kesme
5. Bütün gün kesmeksizin sigara sarma.
En yüksek verimin 2 ve 3 uygulamasında olduğu 4 ve 5 uygulamalarında verimin düştüğü gözlenmiştir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 35
Kullanıcıya uygun olmalı
Kullanımı kolay olmalı
Rahatlığı arttırmalı
Performansı arttırmalı
Hız
Sağlık ve güvenliği arttırmalı
ERGONOMİK TASARIM
Güvenlik
Doğruluk, kesinlik, hassasiyet
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 36
Discomfort kronik ağrı Kaza zedelenme-injüri
Yorgunluk kaza-hata olasılığı artışı C. Trauma işe bağlı kas-iskelet
sistemi hastalıkları (WMSDs)
• Carpel tunnel syndrome
• Cubital tunnel syndrome
• Thoracic outlet syndrome
• Raynaud’s syndrome
• Rotator cuff syndrome
• DeQuervain’s disease
• Bursitis
• Tendinitis
Kötü ergonomik tasarımın sonuçları
• Low back pain
• Tenosynovitis
• Trigger finger
• Ganglion cyst,
• Disk erosion
• Herniated discs
• Sciatic nerve impingement
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 37
İNSAN
MAKİNE
İnsan makine ilişkisi
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 38
İnsan makine ilişkisi
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 39
İnsan makine ilişkisi
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 40
İNSAN
İNSAN
İNSAN
MAKİNE
MAKİNE
MAKİNE
İNSAN
İNSAN
MAKİNE
MAKİNE
İnsan makine ilişkisi
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 41
İNSAN
İNSAN
İNSAN
MAKİNE
MAKİNE
MAKİNE
İNSAN
İNSAN
MAKİNE
MAKİNE
İnsan-işyeri çevresi
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 42
İNSAN
İNSAN
İNSAN
MAKİNE
MAKİNE
MAKİNE
İNSAN
İNSAN
MAKİNE
MAKİNE
İnsan-işyeri çevresi
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 43
İş organizasyon
Makine, araç gereç ve teknoloji
İş çevresi
İş–görev tasarımı İŞÇİ
İnsan-işyeri çevresi
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 44
İş organizasyon
İş çevresi
İş–görev tasarımı İŞÇİ
EV YAŞAMI
Makine, araç gereç ve teknoloji
İnsan- çevre
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 45
Ergonomi süreçtir...Temel ilke süreçte gizlidir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 46
Kontrol
Kadran
Efektör mekanizma
Merkezi mekanizma
Reseptör mekanizma
Veri
algı, yorum,
uygulama,
kuvvet
ÇIKTI
Aydınlatma, sıcak-soğuk, nem,
gürültü, vibrasyon…..
Mouse ve klavye tasarımı, araç gereç ve yerleşimi,
postür…..
Yaş, eğitim, güdülenme
……
iş ve dinlenme süresi
….
Ergonomi süreçtir...Temel ilke süreçte gizlidir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 47
algı, yorum,
uygulama,
kuvvet
Kontrol
Kadran
Efektör mekanizma
Merkezi mekanizma
Reseptör mekanizma
Veri
ÇIKTI
Aydınlatma, sıcak-soğuk, nem,
gürültü, vibrasyon…..
Kadran ve klavye tasarımı, araç gereç yerleşimi,
postür…..
Yaş, eğitim, güdülenme
……
iş ve dinlenme süresi
….
Kadran
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 48
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 49
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 50
algı, yorum,
uygulama,
kuvvet
Kontrol
Kadran
Efektör mekanizma
Merkezi mekanizma
Reseptör mekanizma
Veri
ÇIKTI
Mouse ve klavye tasarımı, araç gereç yerleşimi,
postür…..
Yaş, eğitim, güdülenme
……
iş ve dinlenme süresi
….
Aydınlatma, sıcak-soğuk, nem,
gürültü, vibrasyon…..
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 51
Tehlikeli Çevre
Elektrik
Kişisel
Radyasyon
Kimyasallar
Biyolojik
Mekanik
Sıcaklık
İşyerlerinde Başlıca
Tehlikeler
U.V
Etkinlikler
Kayma takılma
Elle çalışma
Sıcak soğuk stresi
Sabit postür
Mental stressYineleyen hareketler
EMF-Radyasyon
İyonizan
İnfra red
Laser
Bitkiler
Toksik maddeler
KarsinojenlerGenotoksikler
Buhar, duman
Toz
Allerjen
İrritanlarHayvanlar
Bitkiler
Gürültü
Düşen cisimler
Vibrasyon
Düzensiz dağınık işyeri ve zemin Isırık ve Sokmalar
Güneş yanığı
Kapalı alanlar
Yüksekte çalışma
Yüksek voltajlı donanımErgonomide ilk iş
tehlikeleri belirlemektir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 52
Direk gelen ışık Yansıyan ışık
Ergonomide ilk iş tehlikeleri belirlemektir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 53
Ergonomide ilk iş tehlikeleri belirlemektir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 54
Ergonomide ilk iş tehlikeleri belirlemektir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 55
Kontrol
Kadran
Efektör mekanizma
Merkezi mekanizma
Reseptör mekanizma
Veri
ÇIKTI
Aydınlatma, sıcak-soğuk, nem,
gürültü, vibrasyon…..
Mouse ve klavye tasarımı, araç gereç ve yerleşimi,
postür…..
Yaş, eğitim, güdülenme
……
iş ve dinlenme süresi
….
algı, yorum,
uygulama,
kuvvet
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 56
Tekrarlayan hareket: Parmaklar & bilekler Klavye/tuş kullanımı
Statik çalışma : Beden, boyun, omuz Mouse, monitor, telefon
Zorlayıcı hareket : Ağır yük kaldırma
Contact stresses : El bileği ve önkol Çalışma yüzeyi ve klavye kenarı ile temas
Zorlayıcı postur : Boyun fleksiyonu, Monitor gereğinden aşağıda Boyun ekstensiyonu Bifokal gözlük-lens
kullanımı Boyun deviasyonu Telefon Önkol rotasyonu, Mouse, klavyeye erişim Bilek deviasyonu Mouse, klavyeye erişim
Ara vermeden sürekli (uzamış) çalışma Zamanında iş yetiştirme kaygısıDaha çok kazanma arzusu
KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARINDA RİSK FAKTÖRLERİ
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 57
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 58
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 59
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 60
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 61
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 62
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 63
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 64
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 65
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 66
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 67
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 68
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 69
Riski saptayamazsan önlem alamazsın…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 70
Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 71
Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 72
Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 73
Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 74
Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 75
Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 76
Ergonomik iyileştirme
SONRAÖNCE
Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 77
Ergonomik iyileştirme
ÖNCE SONRA
Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 78
Ergonomiye katkıda bulunan bilimler:Antropometri PsikolojiBiyomekanikTasarımİş fizyolojisiİş psikolojisi Fizyoloji, biyolojiFizikEnformasyon bilimleriAdli tıpİstatistikİşletme yöntemleriYönetimSosyolojiDiğer Mühendislik sistemleri ve bilimleri
Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 79
mobilyalar, mobilyalar, el araçları,el araçları,
ekipmanlar,ekipmanlar,işin gereklilikleriişin gereklilikleri
işyeri çevresiişyeri çevresi................
UYUMLULUKUYUMLULUK
insan ölçüleri,insan ölçüleri,yetenekleriyeteneklerikısıtlılıklarıkısıtlılıklarıbeklentileribeklentileri
..................
Antropometri
Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 80
Kontrol
Kadran
Efektör mekanizma
Merkezi mekanizma
Reseptör mekanizma
Veri
ÇIKTI
Aydınlatma, sıcak-soğuk, nem,
gürültü, vibrasyon…..
Mouse ve klavye tasarımı, araç gereç ve yerleşimi,
postür…..
Yaş, eğitim, güdülenme
……
iş ve dinlenme süresi
….
algı, yorum,
uygulama,
kuvvet
Antropometri
Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 81
Antropometri
Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 82
Antropometri
Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 83
Antropometri
Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 84
Antropometri
Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 85
KULLANILDIĞI ALANLAR:
Raf yüksekliği : ABD için 189,4 cm. %5’lik alt dilim hariç
Konveyör yüksekliği: “
Elektrik düğmesinin yerden yüksekliği:
Ayakkabı üretimi :
Eldiven üretimi :
Çalışma masası/ sandalye üretimi
Antropometri
Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 86
Antropometri
Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 87
Ayak bileği çevresi
Ayak bileği yüksekliği
En büyük ayak genişliği
Bimalleolar genişlik
Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 88
Koltukaltı yüksekliği Koltukaltı-bel
uzunluğu.
Koltukaltı kol çevresi.
Ön boyun uzunluğuErgonomi multidisipliner bir bilimdir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 89
Kulaklar arası genişlik.
1. Çene ucundan geçen traguslar arası yay2. Alından geçen traguslar arası yay3. tragusları birleştiren arka yay4. tragusları alttan geçerek birleştiren yay5. tragusları burnundan birleştiren yay6. iniondan geçen traguslar arası yay.
1. Bigonial genişlik2. traguslar arası koronal yay3. traguslar arası baş genişliği4. Bioküler genişlik
1. Göz dış köşesi baş arkası,2. Kulak genişliği, 3. Göz dış köşesi baş üstü
1. Kulak uzunluğu2. Tragus üzeri kulak uzunluğu
Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 90
mobilyalar, mobilyalar, el araçları,el araçları,
ekipmanlar,ekipmanlar,işin gereklilikleriişin gereklilikleri
işyeri çevresiişyeri çevresi................
UYUMLULUKUYUMLULUK
insan ölçüleri,insan ölçüleri,yetenekleriyeteneklerikısıtlılıklarıkısıtlılıklarıbeklentileribeklentileri
..................Psikoloji
Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 91
Ortamın ergonomik düzenlemesinde renkler
DUR GEÇ
Ergonomi insanı inceleyen bir bilimdirİnsanın fizik ve psikolojik yapısını inceler…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 92
STOP GO
Ergonomi insanı inceleyen bir bilimdirİnsanın fizik ve psikolojik yapısını inceler…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 93
停止狀態 停止狀態 載入並執行
Ergonomi insanı inceleyen bir bilimdirİnsanın fizik ve psikolojik yapısını inceler…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 94
Ergonomi insanı inceleyen bir bilimdirİnsanın fizik ve psikolojik yapısını inceler…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 95
Ergonomi insanı inceleyen bir bilimdirİnsanın fizik ve psikolojik yapısını inceler…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 96
Ergonomi insanı inceleyen bir bilimdirİnsanın fizik ve psikolojik yapısını inceler…
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 97
Ergonominin bir amacı da kazaları önlemek ve rahatlıktır
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 98
Kontrol
Kadran
Efektör mekanizma
Merkezi mekanizma
Reseptör mekanizma
Veri
ÇIKTI
Aydınlatma, sıcak-soğuk, nem,
gürültü, vibrasyon…..
Mouse ve klavye tasarımı, araç gereç yerleşimi,
postür…..
Yaş, eğitim, güdülenme
……
iş ve dinlenme süresi
….
algı, yorum,
uygulama,
kuvvet
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 99
Araç, gereç ve donanım yerleşiminde;
kullanım sıklığı, işlevsellik ve kullanım sırası ilkeleri
çok önemlidir.
Ergonomik uygulama birey eğitimiyle desteklenmelidir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 100
ErgonomiErgonomik Programın k Programın ElemanlarıElemanları
İŞYERİ ANALİZİİŞYERİ ANALİZİ((Workplace AnalysisWorkplace Analysis))
TEHLİKE ÖNLEME TEHLİKE ÖNLEME VE KONTROLVE KONTROL
((Hazard Prevention and ControlHazard Prevention and Control))
BİLİNÇLENDİRME VE BİLİNÇLENDİRME VE EĞİTİMEĞİTİM
((Education and TrainingEducation and Training))
PROGRAMI GÖZDEN GEÇİRME PROGRAMI GÖZDEN GEÇİRME VE DEĞERLENDİRMEVE DEĞERLENDİRME
((Program Evaluation and ReviewProgram Evaluation and Review))
SAĞLIK HİZMETİSAĞLIK HİZMETİ((Health Care ManagementHealth Care Management))
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 101
Ergonomi konusunun yer aldığı Mevzuat:
• 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu• 4857 Sayılı İş Yasası
1. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği2. Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik3. Titreşimli aletle çalışma Yönetmeliği4. Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği5. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik
Şartları Yönetmeliği6. Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri ile İlgili Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 102
LOOKING FOR SİGNS OF WMSDs
SETTING THE STAGE FOR ACTION
TRAINING-BUILDING IN-HOUSE EXPERTISE
GATHERING AND EXAMINING EVIDENCE OF WMSDs
DEVELOPING CONTROLS
ESTABILISHING HEALTH CARE MANAGEMENT
CREATING A PROACTIVE ERGONOMICS PROGRAM
1. İşyerinde potansiyel kas-iskelet sistemi sorunlarının aramak (tekrarlı ve zorlayıcı çalışma gerektiren işlerin saptanması veya kas iskelet sisteminde ağrı vb. şikayetlerin izlenmesi)
2. Problemi çözebilmek için çalışanların katkısını alan sorumlu bir yöneticilik anlayışı
3. Potansiyel kas-iskelet sistemi sorunlarını inceleyebilmek için eğitim vermek
4. İş analizleri, tıbbi kayıtlar, kaza ve yaralanma kayıtları gibi veri kaynaklarının özellikle sorunlu iş kolları için mutlaka veri toplanmalıdır.
5. Kas iskelet sistemi injürilerini azaltıcı etkin tedbirlerin belirlenmesi ve daha önce kurulmuş sistemlerin etkinliğinin değerlendirilmesi
6. Hastalık ve sakatlığın önlenmesi için kas iskelet sistemi hastalıklarının taranması ve erken tedavisinin önemi işyeri sağlık birimi tarafından vurgulanmalı-uygulanmalıdır.
7. İşyerinde yeni işlem ve süreç değişikliği olduğu zaman Kas iskelet sistemi hastalıklarının risk faktörleri minimize edilmelidir.
Etkin bir ergonomik programın elemanları
1
2
3
4
5
6
7
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 103
DERİN VEN TROMBOZU (DVT)1977, Symington EKONOMİK SINIF SENDROMU
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 104
DVT için Riskli Gruplar:• Alkol kullananlar• 40 yaş üstü • Hamileler• Daha önce varis şikayeti olanlar• Yakın zamanda karın veya bacak ameliyatı geçirenler• Doğum kontrol hapı kullananlar • Sigara içenler • Şişmanlar ve susuz kalan kişiler
EKONOMİK SINIF SENDROMU (DVT)
DVT Belirtileri•Bacaklarda hassasiyet ve kızarıklık•Ağrı ve ateş•Pıhtı bacaktan kopup akciğerlere giderse, göğüs ağrı ve solunum sıkışması
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 105
EKONOMİK SINIF SENDROMU (DVT)
DVT Korunma•Yolculukta bol su içilmeli•Üç saatten uzun yolculuklarda koridorda yürüyerek ya da egzersiz yapılmalı
•Sigara ve alkol kullanılmamalıdır.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 106
Ergonomik ofis tasarımı en yüksek konfor ve performans için gereklidir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 107
Araç, gereç ve donanım yerleşiminde;
kullanım sıklığı, işlevsellik ve kullanım sırası ilkeleri
çok önemlidir.
Uygun bir donanım yerleşiminde:
-Araçlar kolayca fark edilebilmelidir.
-Araçların sistemdeki rollerine göre algılanabilmeleri gerekir.
-Donanım kolay kullanılmalıdır.
-Donanım amaca uygun olmalıdır.
-Özellikle kriz dönemlerinde hatalar ve yanılmalar önlenmelidir.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 108
Çalışma alanı (yüzeyi) tasarımıBir çalışma ortamı çalışanın dengeli vücut pozisyonunun devamını sağlamalıdır. Ayakta dururken veya otururken omurga aynı pozisyonda olmalıdır. Çalışana rahat hareket olanağı veren çalışma ortamı olmalı
İş Tasarımı: Dengeli pozisyonda çalışmanın değişik şekillerini sunan bir iş düzenlemesi gereklidirÇalışanı zorlayan pozisyonlar öncelikle tasarlanmalıZorlayıcı pozisyonlar olmamalıÇalışma yüzeyinde bütün gerekli materyaller olmalıKolay erişilebilir uzaklıkta kullanım sırasına göre olmalıOtururken ağır yük kaldırma ve taşıma uygulamaları yapılmamalıBakış açısı başın ev omurganın dik durmasını sağlayacak şekilde olmalı
Işıklandırma sistemi; iyi bir genel aydınlatma sağlamalı, Gerekli olan yerlerde masa aydınlatması sağlamalıYansıma, parlama ve kamaşmayı önlemeli
El araç -gereç ve ekipmanları; omuza baskı yapabilecek, kontak strese neden olabilecekAğır el araçlarından kaçınmalı,Uygunsa kol desteği gereklidirAyak desteği olmalıDiz arkasına bası engellenmeli
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 109
OFİS ERGONOMİSİ KENDİ KENDİNİ DEĞERLENDİRME ÇEKLİST
Bu çeklistin amacı sizin bilgisayar kullanımınızla ilgili olarak oluşabilecek risklei saptamak ve ne gibi iyileştirmeler yapılacağına yol göstermektir.
BÖLÜM A: Nasıl bir bilgisayar kullanıcısısınız?
Bilgisayarda ne tür işler yapıyorsunuz? E-mail gönderme alma Sürekli yazı Grafik Word işlemci İnternet ve surf Program Veri girişi
Bilgisayarla günde ne kadar çalışıyorsunuz? 3 saatten az 3-5 saat 5 saatten fazla
Bu işte ne zamandan beri çalışıyorsunuz? …….. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Eğer 5 yılda az ise önceki işinizi tarif ediniz. : ……………….
BÖLÜM B: Vücut
Aşağıdaki vücut bölgelerinden herhangi birinde rahatsızlığınız var mı? Boyun arkası Omuz Sırt Dirsek Ön kol Bilek Parmak Gözler Uyluk Diz Bacak Ayak ve bileği
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 110
BÖLÜM C: ÇEKLİST
Bacak ve Sırt:Yeterli ayak boşluğunuz var mı ? Sandalyeniz ayarlanabilir özellikte mi?Ayaklarınız yere veya desteğe düz bir şekilde temas ediyor mu?Vücut uyluk açısı 90 dereceden fazla mı?Bel desteği var mı ve uygun kaviste mi?Sandalyenizle diz arkası arasında 3-10 cm. boşluk var mı?
Baş ve boyun:Monitörünüz uygun yüksekliğe ayarlanmış mı? (göz seviyesinde veya hafifçe aşağıda olmalı)Monitör tam karşınızda ve bir kol boyu uzaklıkta mı?Dokuman tutacağı kullanıyorsanız bilgisayarın tam yanında mı yoksa monitörün önünde mi?
OFİS ERGONOMİSİ KENDİ KENDİNİ DEĞERLENDİRME ÇEKLİST
Evet HayırEvet HayırEvet HayırEvet HayırEvet HayırEvet Hayır
Evet Hayır
Evet HayırEvet Hayır
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 111
Kol bilek ve el:Klavye ve mouse bilekten hafif aşağıya ayarlanmış mı?Mouse ve klavye kullanırken bileklerde zorlanma hissediyor musunuz? Bilek destekliği kullanabilirsiniz?Mouse klavye seviyesinde mi?Omuzlarınız çalışırken gevşek mi?
Gözler:Monitörün konumu göz kamaştırıcı veya ışığı yansıtan bir yerde mi?Kullanılan fontlar net okumaya uygun mu?Ortamda yeterli aydınlatma var mı?
Diğer konular:Sık kullandığınız araç gereç malzemeler kolay erişilebilir uzaklıkta mı?Gün boyunca yapabileceğiniz alternatif işleriniz var mı?Gün içinde küçük molalarla germe egzersizleri yapıyor musunuz?Ortam sıcaklık ve gürültü düzeyi uygun mu?Çalışma masası-birimi birden fazla kişi tarafından kullanılıyorsa kişiye göre ayarlanabilir mi?
Diğer öneri ve görüşler: .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
OFİS ERGONOMİSİ KENDİ KENDİNİ DEĞERLENDİRME ÇEKLİST
Evet HayırEvet HayırEvet HayırEvet HayırEvet Hayır
Evet HayırEvet HayırEvet Hayır
Evet HayırEvet HayırEvet HayırEvet HayırEvet Hayır
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 112
Tekrarlayan hareket: Parmaklar & bilekler Klavye/tuş kullanımı
Statik çalışma : Beden, boyun, omuz Mouse, monitor, telefon
Zorlayıcı hareket : Ağır yük kaldırma
Kontakt stres : El bileği ve önkol Çalışma yüzeyi ile temas
Zorlayıcı postür : Boyun fleksiyonu, Monitor gereğinden aşağıda Boyun ekstensiyonu Bifokal gözlük-lens
kullanımı Boyun deviasyonu Telefon Önkol rotasyonu, Mouse, klavyeye erişim Bilek deviasyonu Mouse, klavyeye erişim
KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARINDA RİSK FAKTÖRLERİ
Ara vermeden sürekli (uzamış) çalışma Zamanında iş yetiştirme kaygısıDaha çok kazanma arzusuRiskli çalışma koşulları:
Uygun olmayan ışıklandırma Soğuk ortam (20-24-26 oC), Nem (%30-60)Titreşim, Gürültü, Basınç, Elektromanyetik alan vb.
fiziksel olumsuzluklar
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 113
Kişisel özellikler:
İnsan ölçüleri
Yaş
Eğitim
Cinsiyet
Hamilelik
Solaklık
Psikolojik durum
Alkol kullanma
Sigara kullanma
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 114
Sandalyede çok yüksekte oturmak (bel ve boyun injürisi),
Başın öne eğilmesi, (Boyun injüri)
Bel desteği olmadan oturmak (Bel ağrısı)
Kollar yıkarda çalışmak (omuz travması)
Bilek eğik pozisyonda çalışmak (bilek, omuz ağrısı)
Önkol desteği olmadan çalışmak (bel-omuz ağrısı)
RİSKLİ OTURMA POZİSYONLARI
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 115
Küçük sandalye•Bacaklara giden kan akımını engeller, venöz göllenmeye yol açar
•Oturma yerinde normalden fazla baskı yapar ve konforu bozar
•İç organlara baskıya neden olur
•Bel desteğinin kullanılmasını engeller ve bel ağrısı ve injüriye neden olur
•Omugada oluşan gerilim nedeniyle sırtta gerilme ve injüriye neden olabilir
•Başı öne doğru zorladığı için boyun zedelenmelerine yol açabilir.
•Omuzu zorlar ve ağrıya neden olabilir.
•Genel vücut yorgunluğuna neden olabilir.
Yüksek masa
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 116
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 117
İdeal oturma pozisyonu:Keep the joints such as hips, knees and ankles open slightly (more than 90°). Keep the upper body within 30° of an upright position.
Always keep the head aligned with the spine. Keep upper arms between vertical and 20° forward. Keep elbows at an angle between 90° and 120°. Keep forearms between horizontal and 20° up. Support the forearms.
Always keep the head aligned with the spine. Keep upper arms between vertical and 20° forward. Keep elbows at an angle between 90° and 120°. Keep forearms between horizontal and 20° up. Support the forearms.
Keep the joints such as hips, knees and ankles open slightly (more than 90°). Keep the upper body within 30° of an upright position.Always keep the head aligned with the spine. Keep upper arms between vertical and 20° forward. Keep elbows at an angle between 90° and 120°. Keep forearms between horizontal and 20° up. Support the forearms.
•Kalça, diz ve bilek açıları 90 ° daha fazla olmalı
•Beden açısı 30 ° den fazla olmamalı
•Üst kol yere 20 ° aşı yapmalı•Dirsek açısı 90° ila 120° olmalı•Önkol yere 20 °- paralel durmalı•Ön kol desteği olmalı
•Baş omurganın devamıdır.•Bilek önkolun devamıdır.
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 118
İdeal bakma açısı :Keep the joints such as hips, knees and ankles open slightly (more than 90°). Keep the upper body within 30° of an upright position.
Always keep the head aligned with the spine. Keep upper arms between vertical and 20° forward. Keep elbows at an angle between 90° and 120°. Keep forearms between horizontal and 20° up. Support the forearms.
Always keep the head aligned with the spine. Keep upper arms between vertical and 20° forward. Keep elbows at an angle between 90° and 120°. Keep forearms between horizontal and 20° up. Support the forearms.
Keep the joints such as hips, knees and ankles open slightly (more than 90°). Keep the upper body within 30° of an upright position.Always keep the head aligned with the spine. Keep upper arms between vertical and 20° forward. Keep elbows at an angle between 90° and 120°. Keep forearms between horizontal and 20° up. Support the forearms.
Çalışma yüzeyinde bakış açısı 10° ile 30° değişmelidir.