118
Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 1 Ergonomi

DR-Ergonomi Slayt

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 1

Ergonomi

Page 2: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 2

Sıra No / Konu 19 / Ergonomi

Amaç Ergonomi ve iş fizyolojisi konusunda temel kavramları bilmek ve önemini kavramak.

Öğrenim hedefleri

Ergonomi tanımı ve temel kavramlar,İşyeri organizasyonunun çalışan açısından önemi,İşin insana uyumu; çalışma ortamı ve sürelerinin düzenlenmesi, Ekranlı araçlarla çalışmalarda İSG,Elle kaldırma, taşıma ve istiflemede İSGhakkında bilgi sahibi olmak.

Alt başlıkları Çalışma yaşamı ve ergonomioİşin insana uyumu

Ekranlı araçlarla çalışmalarda İSGElle kaldırma, taşıma ve istiflemede İSG

Süresi 6 saat

Eğitim şekli 3 saati örgün eğitim olmalıdır.

Eğitici niteliği Yönetmeliğin 47/c [(tıp)*, (mühendislik)**]- (b-ç-d-e)** bendine uygun eğitimci* FTR, halk sağlığı uzmanı**Endüstri mühendisi.

Page 3: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 3

ERGONOMİ:

Araç-gereç, makine, sistem, iş, çalışma akış ve düzeninin;

insanlar tarafından rahat, etkili, verimli ve güvenli olarak kullanılmasını sağlamak için;

insanların davranışı, yetenekleri, kısıtlılıkları ve diğer karakteristikleri ile ilgili bilgileri araştıran ve uygulayan bir bilimdir. (Chapanis)

Page 4: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 4

Ergonomi; insan kullanımına yönelik tasarım, çalışma ve yaşama koşullarının optimal hale getirilmesi çalışmalarının tümüdür.

çevre – insan etkileşimi olarak tanımlanabilir.

Page 5: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 5

Ergonomi; "çalışılan ve yaşanan çevrenin insan özelliklerine uygun olarak

tasarımlanması çalışması" disiplini

veya

"insan ile çalışma yeri çevresi arasındaki ilişkinin bilimsel incelenmesi" olarak

tanımlanabilir.

Page 6: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 6

Ergonomi

Ergo nomos

(iş) (kural / yasa)

Page 7: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 7

ERGONOMİNİN AMACI:

mobilyalar, mobilyalar, el araçları,el araçları,

ekipmanlar,ekipmanlar,işin gereklilikleriişin gereklilikleri

işyeri çevresiişyeri çevresi................

insan ölçüleri,insan ölçüleri,yetenekleriyeteneklerikısıtlılıklarıkısıtlılıklarıbeklentileribeklentileri

..................

Temel ilke: Uyumluluk

Çevreye müdahele et İnsanı gözlemle

Page 8: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 8

Kullanıcıya uygun olmalı

Kullanımı kolay olmalı Rahatlığı

arttırmalı

Performansı arttırmalı

Hız

Sağlığı korumalı

ERGONOMİK TASARIM

Güvenlik

Doğruluk, kesinlik, hassasiyet

Page 9: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 9

ErgonomicsHuman factorsHuman engineeringHuman factors engineering

1939-1945:Ergonomi bir disiplin ve meslek haline gelmiştir. Radarlar, fabrikalar uçak tasarımı

1961 : İlk üniversite programı

Page 10: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 10

• Hastalık nedenlerini iş ile ilişkili olarak inceleyen ünlü İtalyan hekim Bernardino Ramazzini olmuştur.

• “De Morbis Artificum Diatriba” adını taşıyan “çalışanların hastalıkları” kitabını yazmıştır.

• (Anamnez alırken, mesleğin sorulması)

Page 11: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 11

Ergonomi işi gözlemlemektir.

Frank- Lilian Gilbreth

Page 12: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 12

Ergonomi biliminin amaçları:

1. İnsanlar tarafından kullanılan araç gereç ve düzeneklerin kullanım etkinliğinin artırılması2. Günlük hayatta karşılaşılan insan kullanımına ve etkileşimine açık olan her şeyin insana uygun tasarımıyla:a. İnsan performansının artmasıb. İnsan güvenliğinin sağlanması c. İnsan sağlığının korunması ve iyileştirilmesi d. İnsan mutluluğunun ve doyumunun sağlanması amaçlanır.

Page 13: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 13

Ergonomi biliminin amaçları göz önüne alındığında ergonominin;

1. Sadece denetim listeleri ve rehberlerin uygulanmasından ibaret olmadığı,

2. Sadece tek bir bakış açısı ya da yaklaşımın söz gelimi sadece mühendislik bakış açısıyla tasarım yapma anlamına gelmediği,

Bilinmelidir.

Page 14: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 14

Bu amaç(lar)a ulaşmak için ergonomi bilimi birçok bilimle iç içe çalışmak zorundadır.

Multidisipliner bir bilimdir.

Page 15: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 15

ERGONOMİYİ OLUŞTURAN BAŞLICA BİLİMLERAntropometri Fizyoloji ve Biyomekaniktir.

Diğer katkıda bulunan bilimler:Fizyoloji, biyolojiFizikPsikolojiEnformasyon bilimleriAdli tıpİstatistikİşletme yöntemleriTasarımYönetimİş psikolojisiSosyolojiMühendislik sistemleri

Page 16: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 16

Ant

ropo

met

ri

Page 17: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 17

Cognitive Ergonomi (Algısal-Bilişsel Ergonomi):

Asıl çalışma alanı gösterge dizaynıdır.Hata olasılığını en aza indirmek hedeflenir.

Kumanda, kontrol düğmeleri, uyarı zilleri, sinyaller, joystickler, direksiyon ve araç-uçak göstergeleri

Page 18: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 18

Page 19: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 19

Ergonomi bilimi insan çevresindeki streslerle ilgilenir. Bu stres çoğunlukla işyerlerindedir.

Page 20: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 20

Antropometri

İnsan vücut ölçülerinin istatistiksel karakteristikleri ile ilgilenir.

Antropometrik veriler elbise mobilya, makine, el aletleri ve tezgah dizaynı için çok önemli bilgiler sağlar.

Page 21: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 21

İş Fizyolojisi:

İşin gerekliliklerine kas iskelet sisteminin, solunum sisteminin ve Kalp-damar sisteminin yanıtı ne olacaktır? sorusuyla ilgilenir.

Page 22: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 22

Biyomekanik:

İnsan dokularının özellikleri ve mekanik streslere dokuların yanıtı ne olacaktır? sorusuyla ilgilenir.

Makinede çalışan kişilerin olası zararlardan korunması için kask, eldiven maske vb. koruyucu ekipman üretimi biyomekanik desteğiyle başarılabilir

Kronik ya da kümulatif bozuklukların oluşmaması için önlem almayı sağlar.

Page 23: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 23

Antropometri

Page 24: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 24

Antropometri

Page 25: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 25

KULLANILDIĞI ALANLAR:

Raf yüksekliği : ABD için 189,4 cm. %5’lik alt dilim hariç

Konveyör yüksekliği: “

Elektrik düğmesinin yerden yüksekliği:

Ayakkabı üretimi :

Eldiven üretimi :

Çalışma masası/ sandalye üretimi

Antropometri

Page 26: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 26

Antropometri

Page 27: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 27

Antropometri

Page 28: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 28

Antropometri

Page 29: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 29

Page 30: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 30

ANROPOMETRİK VERİLERDEN YARARLANILMAZ İSE:

KAS İSKELET SİSTEMİ İNJÜRİLERİ,

YORGUNLUK .... SORUNLARI ORTAYA ÇIKAR.

Page 31: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 31

YORGUNLUK VE DİNLENME

Yorgunluk, bir çok durumun tanımlanması için kullanılmaktadır:

1. Dikkatte azalma

2. Algılamanın yavaşlaması ve azalması

3. Güdülenmede azalma

4. Fiziksel ve mental performans hızında azalma

5. Aynı çıktının sağlanabilmesi için daha büyük oranda enerji harcanması

6. Küntlük, yorgunluk ve irritabilite duygusu.

Günlük yaşamda yorgunluk değişik kaynakların birikimine bağlı olarak meydana gelmektedir.

Page 32: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 32

Page 33: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 33

ÇALIŞIRKEN ARA VERME

Page 34: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 34

Wyatt ve Fraser (1928) elle sigara sarma işinde çalışanlarda yaptıkları bir araştırmada bu durumu değerlendirdiler. Önce sigara sarılmakta sonra sigaraların ucu makasla kesilmektedir. Beş farklı durum test edildi:

1. Sigara sarma sonra kesme, isteğe göre.

2. Bir saat sarma bir saat kesme

3. 1, 5 saat sarma, 1, 5 saat kesme

4. 3 saat sarma ve 3 saat kesme

5. Bütün gün kesmeksizin sigara sarma.

En yüksek verimin 2 ve 3 uygulamasında olduğu 4 ve 5 uygulamalarında verimin düştüğü gözlenmiştir.

Page 35: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 35

Kullanıcıya uygun olmalı

Kullanımı kolay olmalı

Rahatlığı arttırmalı

Performansı arttırmalı

Hız

Sağlık ve güvenliği arttırmalı

ERGONOMİK TASARIM

Güvenlik

Doğruluk, kesinlik, hassasiyet

Page 36: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 36

Discomfort kronik ağrı Kaza zedelenme-injüri

Yorgunluk kaza-hata olasılığı artışı C. Trauma işe bağlı kas-iskelet

sistemi hastalıkları (WMSDs)

• Carpel tunnel syndrome

• Cubital tunnel syndrome

• Thoracic outlet syndrome

• Raynaud’s syndrome

• Rotator cuff syndrome

• DeQuervain’s disease

• Bursitis

• Tendinitis

Kötü ergonomik tasarımın sonuçları

• Low back pain

• Tenosynovitis

• Trigger finger

• Ganglion cyst,

• Disk erosion

• Herniated discs

• Sciatic nerve impingement

Page 37: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 37

İNSAN

MAKİNE

İnsan makine ilişkisi

Page 38: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 38

İnsan makine ilişkisi

Page 39: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 39

İnsan makine ilişkisi

Page 40: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 40

İNSAN

İNSAN

İNSAN

MAKİNE

MAKİNE

MAKİNE

İNSAN

İNSAN

MAKİNE

MAKİNE

İnsan makine ilişkisi

Page 41: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 41

İNSAN

İNSAN

İNSAN

MAKİNE

MAKİNE

MAKİNE

İNSAN

İNSAN

MAKİNE

MAKİNE

İnsan-işyeri çevresi

Page 42: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 42

İNSAN

İNSAN

İNSAN

MAKİNE

MAKİNE

MAKİNE

İNSAN

İNSAN

MAKİNE

MAKİNE

İnsan-işyeri çevresi

Page 43: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 43

İş organizasyon

Makine, araç gereç ve teknoloji

İş çevresi

İş–görev tasarımı İŞÇİ

İnsan-işyeri çevresi

Page 44: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 44

İş organizasyon

İş çevresi

İş–görev tasarımı İŞÇİ

EV YAŞAMI

Makine, araç gereç ve teknoloji

İnsan- çevre

Page 45: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 45

Ergonomi süreçtir...Temel ilke süreçte gizlidir.

Page 46: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 46

Kontrol

Kadran

Efektör mekanizma

Merkezi mekanizma

Reseptör mekanizma

Veri

algı, yorum,

uygulama,

kuvvet

ÇIKTI

Aydınlatma, sıcak-soğuk, nem,

gürültü, vibrasyon…..

Mouse ve klavye tasarımı, araç gereç ve yerleşimi,

postür…..

Yaş, eğitim, güdülenme

……

iş ve dinlenme süresi

….

Ergonomi süreçtir...Temel ilke süreçte gizlidir.

Page 47: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 47

algı, yorum,

uygulama,

kuvvet

Kontrol

Kadran

Efektör mekanizma

Merkezi mekanizma

Reseptör mekanizma

Veri

ÇIKTI

Aydınlatma, sıcak-soğuk, nem,

gürültü, vibrasyon…..

Kadran ve klavye tasarımı, araç gereç yerleşimi,

postür…..

Yaş, eğitim, güdülenme

……

iş ve dinlenme süresi

….

Kadran

Page 48: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 48

Page 49: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 49

Page 50: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 50

algı, yorum,

uygulama,

kuvvet

Kontrol

Kadran

Efektör mekanizma

Merkezi mekanizma

Reseptör mekanizma

Veri

ÇIKTI

Mouse ve klavye tasarımı, araç gereç yerleşimi,

postür…..

Yaş, eğitim, güdülenme

……

iş ve dinlenme süresi

….

Aydınlatma, sıcak-soğuk, nem,

gürültü, vibrasyon…..

Page 51: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 51

Tehlikeli Çevre

Elektrik

Kişisel

Radyasyon

Kimyasallar

Biyolojik

Mekanik

Sıcaklık

İşyerlerinde Başlıca

Tehlikeler

U.V

Etkinlikler

Kayma takılma

Elle çalışma

Sıcak soğuk stresi

Sabit postür

Mental stressYineleyen hareketler

EMF-Radyasyon

İyonizan

İnfra red

Laser

Bitkiler

Toksik maddeler

KarsinojenlerGenotoksikler

Buhar, duman

Toz

Allerjen

İrritanlarHayvanlar

Bitkiler

Gürültü

Düşen cisimler

Vibrasyon

Düzensiz dağınık işyeri ve zemin Isırık ve Sokmalar

Güneş yanığı

Kapalı alanlar

Yüksekte çalışma

Yüksek voltajlı donanımErgonomide ilk iş

tehlikeleri belirlemektir.

Page 52: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 52

Direk gelen ışık Yansıyan ışık

Ergonomide ilk iş tehlikeleri belirlemektir.

Page 53: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 53

Ergonomide ilk iş tehlikeleri belirlemektir.

Page 54: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 54

Ergonomide ilk iş tehlikeleri belirlemektir.

Page 55: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 55

Kontrol

Kadran

Efektör mekanizma

Merkezi mekanizma

Reseptör mekanizma

Veri

ÇIKTI

Aydınlatma, sıcak-soğuk, nem,

gürültü, vibrasyon…..

Mouse ve klavye tasarımı, araç gereç ve yerleşimi,

postür…..

Yaş, eğitim, güdülenme

……

iş ve dinlenme süresi

….

algı, yorum,

uygulama,

kuvvet

Page 56: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 56

Tekrarlayan hareket: Parmaklar & bilekler Klavye/tuş kullanımı

Statik çalışma : Beden, boyun, omuz Mouse, monitor, telefon

Zorlayıcı hareket : Ağır yük kaldırma

Contact stresses : El bileği ve önkol Çalışma yüzeyi ve klavye kenarı ile temas

Zorlayıcı postur : Boyun fleksiyonu, Monitor gereğinden aşağıda Boyun ekstensiyonu Bifokal gözlük-lens

kullanımı Boyun deviasyonu Telefon Önkol rotasyonu, Mouse, klavyeye erişim Bilek deviasyonu Mouse, klavyeye erişim

Ara vermeden sürekli (uzamış) çalışma Zamanında iş yetiştirme kaygısıDaha çok kazanma arzusu

KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARINDA RİSK FAKTÖRLERİ

Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

Page 57: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 57

Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

Page 58: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 58

Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

Page 59: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 59

Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

Page 60: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 60

Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

Page 61: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 61

Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

Page 62: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 62

Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

Page 63: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 63

Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

Page 64: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 64

Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

Page 65: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 65

Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

Page 66: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 66

Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

Page 67: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 67

Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

Page 68: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 68

Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

Page 69: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 69

Riski saptayamazsan önlem alamazsın…

Page 70: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 70

  

Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.

Page 71: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 71

  

Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.

Page 72: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 72

Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.

Page 73: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 73

Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.

Page 74: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 74

Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.

Page 75: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 75

Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.

Page 76: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 76

Ergonomik iyileştirme

SONRAÖNCE

Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.

Page 77: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 77

Ergonomik iyileştirme

ÖNCE SONRA

Ergonomi stresi azaltma sanatıdır.

Page 78: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 78

Ergonomiye katkıda bulunan bilimler:Antropometri PsikolojiBiyomekanikTasarımİş fizyolojisiİş psikolojisi Fizyoloji, biyolojiFizikEnformasyon bilimleriAdli tıpİstatistikİşletme yöntemleriYönetimSosyolojiDiğer Mühendislik sistemleri ve bilimleri

Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.

Page 79: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 79

mobilyalar, mobilyalar, el araçları,el araçları,

ekipmanlar,ekipmanlar,işin gereklilikleriişin gereklilikleri

işyeri çevresiişyeri çevresi................

UYUMLULUKUYUMLULUK

insan ölçüleri,insan ölçüleri,yetenekleriyeteneklerikısıtlılıklarıkısıtlılıklarıbeklentileribeklentileri

..................

Antropometri

Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.

Page 80: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 80

Kontrol

Kadran

Efektör mekanizma

Merkezi mekanizma

Reseptör mekanizma

Veri

ÇIKTI

Aydınlatma, sıcak-soğuk, nem,

gürültü, vibrasyon…..

Mouse ve klavye tasarımı, araç gereç ve yerleşimi,

postür…..

Yaş, eğitim, güdülenme

……

iş ve dinlenme süresi

….

algı, yorum,

uygulama,

kuvvet

Antropometri

Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.

Page 81: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 81

Antropometri

Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.

Page 82: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 82

Antropometri

Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.

Page 83: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 83

Antropometri

Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.

Page 84: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 84

Antropometri

Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.

Page 85: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 85

KULLANILDIĞI ALANLAR:

Raf yüksekliği : ABD için 189,4 cm. %5’lik alt dilim hariç

Konveyör yüksekliği: “

Elektrik düğmesinin yerden yüksekliği:

Ayakkabı üretimi :

Eldiven üretimi :

Çalışma masası/ sandalye üretimi

Antropometri

Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.

Page 86: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 86

Antropometri

Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.

Page 87: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 87

Ayak bileği çevresi

Ayak bileği yüksekliği

En büyük ayak genişliği

Bimalleolar genişlik

Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.

Page 88: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 88

Koltukaltı yüksekliği Koltukaltı-bel

uzunluğu.

Koltukaltı kol çevresi.

Ön boyun uzunluğuErgonomi multidisipliner bir bilimdir.

Page 89: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 89

Kulaklar arası genişlik.

1. Çene ucundan geçen traguslar arası yay2. Alından geçen traguslar arası yay3. tragusları birleştiren arka yay4. tragusları alttan geçerek birleştiren yay5. tragusları burnundan birleştiren yay6. iniondan geçen traguslar arası yay.

1. Bigonial genişlik2. traguslar arası koronal yay3. traguslar arası baş genişliği4. Bioküler genişlik

1. Göz dış köşesi baş arkası,2. Kulak genişliği, 3. Göz dış köşesi baş üstü

1. Kulak uzunluğu2. Tragus üzeri kulak uzunluğu

Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.

Page 90: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 90

mobilyalar, mobilyalar, el araçları,el araçları,

ekipmanlar,ekipmanlar,işin gereklilikleriişin gereklilikleri

işyeri çevresiişyeri çevresi................

UYUMLULUKUYUMLULUK

insan ölçüleri,insan ölçüleri,yetenekleriyeteneklerikısıtlılıklarıkısıtlılıklarıbeklentileribeklentileri

..................Psikoloji

Ergonomi multidisipliner bir bilimdir.

Page 91: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 91

Ortamın ergonomik düzenlemesinde renkler

DUR GEÇ

Ergonomi insanı inceleyen bir bilimdirİnsanın fizik ve psikolojik yapısını inceler…

Page 92: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 92

STOP GO

Ergonomi insanı inceleyen bir bilimdirİnsanın fizik ve psikolojik yapısını inceler…

Page 93: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 93

停止狀態 停止狀態 載入並執行

Ergonomi insanı inceleyen bir bilimdirİnsanın fizik ve psikolojik yapısını inceler…

Page 94: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 94

Ergonomi insanı inceleyen bir bilimdirİnsanın fizik ve psikolojik yapısını inceler…

Page 95: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 95

Ergonomi insanı inceleyen bir bilimdirİnsanın fizik ve psikolojik yapısını inceler…

Page 96: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 96

Ergonomi insanı inceleyen bir bilimdirİnsanın fizik ve psikolojik yapısını inceler…

Page 97: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 97

Ergonominin bir amacı da kazaları önlemek ve rahatlıktır

Page 98: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 98

Kontrol

Kadran

Efektör mekanizma

Merkezi mekanizma

Reseptör mekanizma

Veri

ÇIKTI

Aydınlatma, sıcak-soğuk, nem,

gürültü, vibrasyon…..

Mouse ve klavye tasarımı, araç gereç yerleşimi,

postür…..

Yaş, eğitim, güdülenme

……

iş ve dinlenme süresi

….

algı, yorum,

uygulama,

kuvvet

Page 99: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 99

Araç, gereç ve donanım yerleşiminde;

kullanım sıklığı, işlevsellik ve kullanım sırası ilkeleri

çok önemlidir.

Ergonomik uygulama birey eğitimiyle desteklenmelidir.

Page 100: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 100

ErgonomiErgonomik Programın k Programın ElemanlarıElemanları

İŞYERİ ANALİZİİŞYERİ ANALİZİ((Workplace AnalysisWorkplace Analysis))

TEHLİKE ÖNLEME TEHLİKE ÖNLEME VE KONTROLVE KONTROL

((Hazard Prevention and ControlHazard Prevention and Control))

BİLİNÇLENDİRME VE BİLİNÇLENDİRME VE EĞİTİMEĞİTİM

((Education and TrainingEducation and Training))

PROGRAMI GÖZDEN GEÇİRME PROGRAMI GÖZDEN GEÇİRME VE DEĞERLENDİRMEVE DEĞERLENDİRME

((Program Evaluation and ReviewProgram Evaluation and Review))

SAĞLIK HİZMETİSAĞLIK HİZMETİ((Health Care ManagementHealth Care Management))

Page 101: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 101

Ergonomi konusunun yer aldığı Mevzuat:

• 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu• 4857 Sayılı İş Yasası

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği2. Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik

Önlemleri Hakkında Yönetmelik3. Titreşimli aletle çalışma Yönetmeliği4. Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği5. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik

Şartları Yönetmeliği6. Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri ile İlgili Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

Page 102: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 102

LOOKING FOR SİGNS OF WMSDs

SETTING THE STAGE FOR ACTION

TRAINING-BUILDING IN-HOUSE EXPERTISE

GATHERING AND EXAMINING EVIDENCE OF WMSDs

DEVELOPING CONTROLS

ESTABILISHING HEALTH CARE MANAGEMENT

CREATING A PROACTIVE ERGONOMICS PROGRAM

1. İşyerinde potansiyel kas-iskelet sistemi sorunlarının aramak (tekrarlı ve zorlayıcı çalışma gerektiren işlerin saptanması veya kas iskelet sisteminde ağrı vb. şikayetlerin izlenmesi)

2. Problemi çözebilmek için çalışanların katkısını alan sorumlu bir yöneticilik anlayışı

3. Potansiyel kas-iskelet sistemi sorunlarını inceleyebilmek için eğitim vermek

4. İş analizleri, tıbbi kayıtlar, kaza ve yaralanma kayıtları gibi veri kaynaklarının özellikle sorunlu iş kolları için mutlaka veri toplanmalıdır.

5. Kas iskelet sistemi injürilerini azaltıcı etkin tedbirlerin belirlenmesi ve daha önce kurulmuş sistemlerin etkinliğinin değerlendirilmesi

6. Hastalık ve sakatlığın önlenmesi için kas iskelet sistemi hastalıklarının taranması ve erken tedavisinin önemi işyeri sağlık birimi tarafından vurgulanmalı-uygulanmalıdır.

7. İşyerinde yeni işlem ve süreç değişikliği olduğu zaman Kas iskelet sistemi hastalıklarının risk faktörleri minimize edilmelidir.

Etkin bir ergonomik programın elemanları

1

2

3

4

5

6

7

Page 103: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 103

DERİN VEN TROMBOZU (DVT)1977, Symington EKONOMİK SINIF SENDROMU

Page 104: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 104

DVT için Riskli Gruplar:• Alkol kullananlar• 40 yaş üstü • Hamileler• Daha önce varis şikayeti olanlar• Yakın zamanda karın veya bacak ameliyatı geçirenler• Doğum kontrol hapı kullananlar • Sigara içenler • Şişmanlar ve susuz kalan kişiler

EKONOMİK SINIF SENDROMU (DVT)

DVT Belirtileri•Bacaklarda hassasiyet ve kızarıklık•Ağrı ve ateş•Pıhtı bacaktan kopup akciğerlere giderse, göğüs ağrı ve solunum sıkışması

Page 105: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 105

EKONOMİK SINIF SENDROMU (DVT)

DVT Korunma•Yolculukta bol su içilmeli•Üç saatten uzun yolculuklarda koridorda yürüyerek ya da egzersiz yapılmalı

•Sigara ve alkol kullanılmamalıdır.

Page 106: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 106

Ergonomik ofis tasarımı en yüksek konfor ve performans için gereklidir.

Page 107: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 107

Araç, gereç ve donanım yerleşiminde;

kullanım sıklığı, işlevsellik ve kullanım sırası ilkeleri

çok önemlidir.

Uygun bir donanım yerleşiminde:

-Araçlar kolayca fark edilebilmelidir.

-Araçların sistemdeki rollerine göre algılanabilmeleri gerekir.

-Donanım kolay kullanılmalıdır.

-Donanım amaca uygun olmalıdır.

-Özellikle kriz dönemlerinde hatalar ve yanılmalar önlenmelidir.

Page 108: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 108

Çalışma alanı (yüzeyi) tasarımıBir çalışma ortamı çalışanın dengeli vücut pozisyonunun devamını sağlamalıdır. Ayakta dururken veya otururken omurga aynı pozisyonda olmalıdır. Çalışana rahat hareket olanağı veren çalışma ortamı olmalı

İş Tasarımı: Dengeli pozisyonda çalışmanın değişik şekillerini sunan bir iş düzenlemesi gereklidirÇalışanı zorlayan pozisyonlar öncelikle tasarlanmalıZorlayıcı pozisyonlar olmamalıÇalışma yüzeyinde bütün gerekli materyaller olmalıKolay erişilebilir uzaklıkta kullanım sırasına göre olmalıOtururken ağır yük kaldırma ve taşıma uygulamaları yapılmamalıBakış açısı başın ev omurganın dik durmasını sağlayacak şekilde olmalı

Işıklandırma sistemi; iyi bir genel aydınlatma sağlamalı, Gerekli olan yerlerde masa aydınlatması sağlamalıYansıma, parlama ve kamaşmayı önlemeli

El araç -gereç ve ekipmanları; omuza baskı yapabilecek, kontak strese neden olabilecekAğır el araçlarından kaçınmalı,Uygunsa kol desteği gereklidirAyak desteği olmalıDiz arkasına bası engellenmeli

Page 109: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 109

OFİS ERGONOMİSİ KENDİ KENDİNİ DEĞERLENDİRME ÇEKLİST

Bu çeklistin amacı sizin bilgisayar kullanımınızla ilgili olarak oluşabilecek risklei saptamak ve ne gibi iyileştirmeler yapılacağına yol göstermektir.

BÖLÜM A: Nasıl bir bilgisayar kullanıcısısınız?

Bilgisayarda ne tür işler yapıyorsunuz? E-mail gönderme alma Sürekli yazı Grafik Word işlemci İnternet ve surf Program Veri girişi

Bilgisayarla günde ne kadar çalışıyorsunuz? 3 saatten az 3-5 saat 5 saatten fazla

Bu işte ne zamandan beri çalışıyorsunuz? …….. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Eğer 5 yılda az ise önceki işinizi tarif ediniz. : ……………….

BÖLÜM B: Vücut

Aşağıdaki vücut bölgelerinden herhangi birinde rahatsızlığınız var mı? Boyun arkası Omuz Sırt Dirsek Ön kol Bilek Parmak Gözler Uyluk Diz Bacak Ayak ve bileği

Page 110: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 110

BÖLÜM C: ÇEKLİST

Bacak ve Sırt:Yeterli ayak boşluğunuz var mı ? Sandalyeniz ayarlanabilir özellikte mi?Ayaklarınız yere veya desteğe düz bir şekilde temas ediyor mu?Vücut uyluk açısı 90 dereceden fazla mı?Bel desteği var mı ve uygun kaviste mi?Sandalyenizle diz arkası arasında 3-10 cm. boşluk var mı?

Baş ve boyun:Monitörünüz uygun yüksekliğe ayarlanmış mı? (göz seviyesinde veya hafifçe aşağıda olmalı)Monitör tam karşınızda ve bir kol boyu uzaklıkta mı?Dokuman tutacağı kullanıyorsanız bilgisayarın tam yanında mı yoksa monitörün önünde mi?

OFİS ERGONOMİSİ KENDİ KENDİNİ DEĞERLENDİRME ÇEKLİST

Evet HayırEvet HayırEvet HayırEvet HayırEvet HayırEvet Hayır

Evet Hayır

Evet HayırEvet Hayır

Page 111: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 111

Kol bilek ve el:Klavye ve mouse bilekten hafif aşağıya ayarlanmış mı?Mouse ve klavye kullanırken bileklerde zorlanma hissediyor musunuz? Bilek destekliği kullanabilirsiniz?Mouse klavye seviyesinde mi?Omuzlarınız çalışırken gevşek mi?

Gözler:Monitörün konumu göz kamaştırıcı veya ışığı yansıtan bir yerde mi?Kullanılan fontlar net okumaya uygun mu?Ortamda yeterli aydınlatma var mı?

Diğer konular:Sık kullandığınız araç gereç malzemeler kolay erişilebilir uzaklıkta mı?Gün boyunca yapabileceğiniz alternatif işleriniz var mı?Gün içinde küçük molalarla germe egzersizleri yapıyor musunuz?Ortam sıcaklık ve gürültü düzeyi uygun mu?Çalışma masası-birimi birden fazla kişi tarafından kullanılıyorsa kişiye göre ayarlanabilir mi?

Diğer öneri ve görüşler: .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

OFİS ERGONOMİSİ KENDİ KENDİNİ DEĞERLENDİRME ÇEKLİST

Evet HayırEvet HayırEvet HayırEvet HayırEvet Hayır

Evet HayırEvet HayırEvet Hayır

Evet HayırEvet HayırEvet HayırEvet HayırEvet Hayır

Page 112: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 112

Tekrarlayan hareket: Parmaklar & bilekler Klavye/tuş kullanımı

Statik çalışma : Beden, boyun, omuz Mouse, monitor, telefon

Zorlayıcı hareket : Ağır yük kaldırma

Kontakt stres : El bileği ve önkol Çalışma yüzeyi ile temas

Zorlayıcı postür : Boyun fleksiyonu, Monitor gereğinden aşağıda Boyun ekstensiyonu Bifokal gözlük-lens

kullanımı Boyun deviasyonu Telefon Önkol rotasyonu, Mouse, klavyeye erişim Bilek deviasyonu Mouse, klavyeye erişim

KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARINDA RİSK FAKTÖRLERİ

Ara vermeden sürekli (uzamış) çalışma Zamanında iş yetiştirme kaygısıDaha çok kazanma arzusuRiskli çalışma koşulları:

Uygun olmayan ışıklandırma Soğuk ortam (20-24-26 oC), Nem (%30-60)Titreşim, Gürültü, Basınç, Elektromanyetik alan vb.

fiziksel olumsuzluklar

Page 113: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 113

Kişisel özellikler:

İnsan ölçüleri

Yaş

Eğitim

Cinsiyet

Hamilelik

Solaklık

Psikolojik durum

Alkol kullanma

Sigara kullanma

Page 114: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 114

Sandalyede çok yüksekte oturmak (bel ve boyun injürisi),

Başın öne eğilmesi, (Boyun injüri)

Bel desteği olmadan oturmak (Bel ağrısı)

Kollar yıkarda çalışmak (omuz travması)

Bilek eğik pozisyonda çalışmak (bilek, omuz ağrısı)

Önkol desteği olmadan çalışmak (bel-omuz ağrısı)

RİSKLİ OTURMA POZİSYONLARI

Page 115: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 115

Küçük sandalye•Bacaklara giden kan akımını engeller, venöz göllenmeye yol açar

•Oturma yerinde normalden fazla baskı yapar ve konforu bozar

•İç organlara baskıya neden olur

•Bel desteğinin kullanılmasını engeller ve bel ağrısı ve injüriye neden olur

•Omugada oluşan gerilim nedeniyle sırtta gerilme ve injüriye neden olabilir

•Başı öne doğru zorladığı için boyun zedelenmelerine yol açabilir.

•Omuzu zorlar ve ağrıya neden olabilir.

•Genel vücut yorgunluğuna neden olabilir.

Yüksek masa

Page 116: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 116

Page 117: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 117

İdeal oturma pozisyonu:Keep the joints such as hips, knees and ankles open slightly (more than 90°). Keep the upper body within 30° of an upright position.

Always keep the head aligned with the spine. Keep upper arms between vertical and 20° forward. Keep elbows at an angle between 90° and 120°. Keep forearms between horizontal and 20° up. Support the forearms.

Always keep the head aligned with the spine. Keep upper arms between vertical and 20° forward. Keep elbows at an angle between 90° and 120°. Keep forearms between horizontal and 20° up. Support the forearms.

Keep the joints such as hips, knees and ankles open slightly (more than 90°). Keep the upper body within 30° of an upright position.Always keep the head aligned with the spine. Keep upper arms between vertical and 20° forward. Keep elbows at an angle between 90° and 120°. Keep forearms between horizontal and 20° up. Support the forearms.

•Kalça, diz ve bilek açıları 90 ° daha fazla olmalı

•Beden açısı 30 ° den fazla olmamalı

•Üst kol yere 20 ° aşı yapmalı•Dirsek açısı 90° ila 120° olmalı•Önkol yere 20 °- paralel durmalı•Ön kol desteği olmalı

•Baş omurganın devamıdır.•Bilek önkolun devamıdır.

Page 118: DR-Ergonomi Slayt

Prof.Dr. Ö. Faruk TEKBAŞ Ergonomi 118

İdeal bakma açısı :Keep the joints such as hips, knees and ankles open slightly (more than 90°). Keep the upper body within 30° of an upright position.

Always keep the head aligned with the spine. Keep upper arms between vertical and 20° forward. Keep elbows at an angle between 90° and 120°. Keep forearms between horizontal and 20° up. Support the forearms.

Always keep the head aligned with the spine. Keep upper arms between vertical and 20° forward. Keep elbows at an angle between 90° and 120°. Keep forearms between horizontal and 20° up. Support the forearms.

Keep the joints such as hips, knees and ankles open slightly (more than 90°). Keep the upper body within 30° of an upright position.Always keep the head aligned with the spine. Keep upper arms between vertical and 20° forward. Keep elbows at an angle between 90° and 120°. Keep forearms between horizontal and 20° up. Support the forearms.

Çalışma yüzeyinde bakış açısı 10° ile 30° değişmelidir.