Ebook hệ thống đánh giá đất lâm nghiệp việt nam đỗ đình sâm, ngô đình quế vũ tấn phương

Môc lôc

Çc tõ viÕt t¾t iii Lêi nãi ®Çu v 1. Tổng quan về đ¸nh gi¸ ®Êt l©m nghiệp 1

1.1 Çc kh¸i niệm chủ yếu 1 1.2 Çc phương ph¸p đ¸nh gi¸ đất đai 2

1.2.1 Đ¸nh gi¸ ®Êt của FAO 2 1.2.2 §¸nh gi¸ ®Êt ®ai dùa trªn c¬ së lËp ®Þa (Site) 4 1.2.3 Ph©n h¹ng ®Êt ®ai 7 1.2.4 Ph©n chia cÊp ®Êt rõng trång 8 2. Nghiªn cøu vµ ¸p dông ®¸nh gi¸ ®Êt l©m nghiÖp ë ViÖt Nam 9

2.1 §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt l©m nghiÖp 9 2.1.1 §¸nh gi¸ TNSX ®Êt l©m nghiÖp vïng ®åi nói 9 2.1.2 §¸nh gi¸ TNSX vïng ®Êt çt ven biÓn 14 2.1.3 §¸nh gi¸ TNSX cña ®Êt ngËp mÆn vïng §BSCL 17 2.1.4 §¸nh gi¸ TNSX ®Êt chua phÌn vïng §BSCL 18 2.1.5 Tæng hîp ®¸nh gi¸ TNSX ®Êt l©m nghiÖp 19

2.2 Ph©n h¹ng ®Êt l©m nghiÖp 22 2.2.1 Ph©n h¹ng ®Êt trång rõng Bå ®Ò 23 2.2.2 Ph©n h¹ng ®Êt trång rõng Th«ng nhùa 28 2.2.3 Ph©n h¹ng ®Êt trång rõng Th«ng ba l¸ 29 2.2.4 Ph©n h¹ng ®Êt trång rõng Håi 30 2.2.5 Ph©n h¹ng ®Êt trång rõng QuÕ 32 2.3 §¸nh gi¸ vμ ph©n chia lËp ®Þa trong l©m nghiÖp 34 2.3.1 CÊp vÜ m« vµ trung gian 34

2.3.2 CÊp vi m« 40

i

3. X©y dùng tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt l©m nghiÖp cÊp x∙ phôc vô trång rõng 80 3.1 §Ò xuÊt tiªu chÝ vμ chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai 80

3.1.1 Tiªu chuÈn vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn 81

3.1.2 Tiªu chuÈn vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi 83

3.2 Thö nghiÖm tiªu chÝ vμ chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai 84 3.2.1 Môc tiªu, néi dung, ®èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p thö nghiÖm 84 3.2.2 Thö nghiÖm vµ ®¸nh gi¸ TC & CT ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai 85 3.3 Hoμn thiÖn tiªu chÝ vμ chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai 89 3.3.1 Tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn 89 3.3.2 Tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi 91 3.4 Thö nghiÖm ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai dùa trªn çc TC & CT ®· hoμn thiÖn 93 3.4.1 Ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh 93 3.4.2 KÕt qu¶ thö nghiÖm ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô trång rõng 97

Phô lôc 1 110 Phô lôc 2 112 Tµi liÖu tham kh¶o 114

ii

Çc tõ viÕt t¾t ADB : Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ BTB: B¾c Trung bé DL§: D¹ng lËp ®Þa §V§§: §¬n vÞ ®Êt ®ai §TQHR: §iÒu tra quy ho¹ch rõng §BSCL: §ång b»ng s«ng Cöu Long FAO: Tæ chøc N«ng – L−¬ng Liªn HiÖp Quèc GIS: HÖ thèng th«ng tin ®Þa lý JICA: C¬ quan hîp t¸c Quèc tÕ NhËt B¶n KTXH: Kinh tÕ x· héi L§LN: LËp ®Þa l©m nghiÖp MTR: M«i tr−êng rõng NTB: Nam Trung bé NLKH: N«ng l©m kÕt hîp RTN: Rõng tù nhiªn RRA: §¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n RENFODA: Dù ¸n phôc håi rõng tù nhiªn vïng ®Çu nguån bÞ suy tho¸i t¹i miÒn B¾c ViÖt Nam PRA: §¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia PTNT: Ph¸t triÓn n«ng th«n QPN: Quy ph¹m ngµnh TTB: Trung trung bé TC & CT: Tiªu chÝ vµ chØ tiªu TNSX: TiÒm n¨ng s¶n xuÊt TPCG: Thµnh phÇn c¬ giíi TCVN: Tiªu chuÈn ViÖt Nam VAC: V−ên ao chuång WB: Ng©n hµng thÕ giíi XHCN: X· héi chñ nghÜa

iii

Lêi nãi ®Çu

Đánh giá đất đai được các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý, đặc biệt là người sử dụng đất quan tâm vì đánh giá đất đai có thể giải đáp những câu hỏi quan trọng trong thực tiễn sản xuất. Đó là một quá trình xác định tiềm năng, mức độ thích hợp của đất đối với một hay một số kiểu sử dụng đất, cây trồng lựa chọn. Với tầm quan trọng của việc đánh giá đất đai, tổ chức Nông - Lương Liên Hiệp Quốc (FAO) đã xuất bản một số tài liệu hướng dẫn về đánh giá đất đai trong nông lâm nghiệp. Tiếp thu thành tựu nghiên cứu của các nước, Việt nam đã sớm áp dụng các phương pháp đánh giá đất đai trong thực tiễn. Viện khoa học lâm nghiệp Việt Nam đã thực hiện nhiều đề tài nghiên cứu về lĩnh vực này. Các đề tài cấp nhà nước đáng quan tâm là “Nghiên cứu đánh giá tiềm năng sản xuất đất trống đồi núi trọc và xác định phương hướng sử dụng hợp lý” (1987-1990); “Nghiên cứu đánh giá tiềm năng sản xuất đất lâm nghiệp và hoàn thiện phương pháp điều tra lập địa” (1991-1995); “Nghiên cứu những vấn đề kỹ thuật lâm sinh nhằm thực hiện có hiệu quả dự án trồng mới 5 triệu ha rừng và hướng tới đóng cửa rừng tự nhiên” (1998 - 2000); “Nghiên cứu các giải pháp kinh tế - kỹ thuật tổng hợp nhằm khôi phục rừng ngập mặn và rừng tràm ở một số vùng phân bố tại Việt Nam” (2000-2003); Hợp phần xây dựng tiêu chí và chỉ tiêu đánh giá đất đai thuộc Dự án hỗ trợ kỹ thuật Chương trình trồng mới 5 triệu hécta rừng do FAO tài trợ (2001 – 2003). Kết quả nghiên cứu đã được ứng dụng có hiệu quả trong các dự án trồng rừng Việt - Đức, GTZ, ADB, WB, vv, để xây dựng bản đồ lập địa phục vụ công tác trồng rừng. Cuốn sách “Hệ thống đánh giá đất lâm nghiệp Việt Nam” tập hợp các kết quả nghiên cứu thành công và được áp dụng trong thực tiễn sản xuất. Viện Khoa học lâm nghiệp Việt nam xin trân trọng giới thiệu với bạn đọc cuốn sách này và mong nhận được ý kiến đóng góp của độc giả.

ViÖn khoa häc l©m nghiÖp viÖt nam

ViÖn tr−ëng

PGS.TS. TriÖu V¨n Hïng

v

1 Tổng quan về đánh giá đất lâm nghiệp

Đất là tư liệu sản xuất sử dụng với nhiều mục tiêu khác nhau đặc biệt trong hoạt động nông lâm nghiệp. Mỗi mục tiêu sử dụng đất có những yêu cầu nhất định mà đất đai cần đáp ứng. Việc lựa chọn, so sánh các kiểu sử dụng đất hoặc cây trồng khác nhau phù hợp với điều kiện đất đai là đòi hỏi của người sử dụng đất, các nhà quy hoạch để có những quyết định xác thực trong việc sử dụng đất mang lại hiệu quả kinh tế và bền vững. Do vậy cần phải có một phương pháp khoa học giải quyết được những vấn đề thực tiễn nêu trên và đó là phương pháp đánh giá đất đai.

1.1 Các khái niệm chủ yếu Để có thể áp dụng phương pháp đánh giá đất đai cần phải hiểu một số

khái niệm chủ yếu có liên quan. Đất (thổ nhưỡng: soil) và đất đai (land): Đất là lớp phủ bề mặt trên

Trái đất được phong hoá từ đá mẹ, còn đất đai bao gồm các điều kiện môi trường vật lý khác mà trong đó đất chỉ là một thành phần. Các yếu tố môi trường vật lý khác thường là các nhân tố:địa hình, độ dốc, độ cao, nhân tố khí hậu, v.v.

Đánh giá đất đai: Là quá trình xác định tiềm năng của đất cho một hay nhiều mục đích sử dụng được lựa chọn. Phân loại đất đai (land classification) đôi khi được hiểu đồng nghĩa với đánh giá đất đai nhưng có tính chuyên sâu hơn, chủ yếu là phân loại đất đai thành các nhóm. Cũng có thể hiểu đánh giá đất đai là một bộ phận của phân loại đất đai trong đó cơ sở phân loại là xác định mức độ thích hợp của việc sử dụng đất.

Sử dụng đất (land use): Đó là mục đích tác động vào đất đai nhằm đạt kết quả mong muốn. Trên thực tể có nhiều kiểu sử dụng đất khác nhau trong đó có các kiểu sử dụng đất chủ yếu như cây trồng hàng năm, lâu năm, đồng cỏ, trồng rừng, cảnh quan du lịch, v.v. Ngoài ra còn có sử dụng đa mục đích với hai hay nhiều kiểu sử dụng đất chủ yếu trên cùng một diện tích đất. Kiểu sử dụng đất có thể là hiện tại nhưng cũng có thể trong tương lai, nhất là khi các điều kiện kinh tế xã hội, cơ sở hạ tầng, tiến bộ khoa học công nghệ thay đổi. Trong mỗi kiểu sử dụng đất Nông - Lâm nghiệp thường gắn với các cây trồng cụ thể.

1

Đơn vị đất đai: Là một diện tích đất nhất định có các điều kiện tương đối đồng nhất về đặc điểm đất đai, các yếu tố tự nhiên khác ví dụ loại đất, độ dày tầng đất, độ dốc, độ cao so mặt biển, lượng mưa, v.v. Việc lựa chọn các yếu tố của một đơn vị đất đai phụ thuộc vào tầm quan trọng của mỗi yếu tố tới kiểu sử dụng đất, mức độ tư liệu hoá để có thể hình thành bản đồ đơn vị đất đai. Đơn vị đất đai là nền tảng sử dụng để đánh giá đất đai.

1.2 Các phương pháp đánh giá đất đai 1.2.1 Đánh giá đất của FAO

Đây là phương pháp được sử dụng khá phổ biến. Các khái niệm trình bày trên được sử dụng rộng rãi ở các nước Tây Âu và phương pháp đã được tổ chức FAO thừa nhận, hoàn chỉnh thành cẩm nang hướng dẫn đánh giá đất đai để áp dụng rộng rãi. Ví dụ năm 1979, FAO xuất bản cẩm nang hướng dẫn “Đánh giá đất đai cho nông nghiệp nhờ nước trời” và 1984 xuất bản “Đánh giá đất đai cho lâm nghiệp”. Trên cơ sở đó một số nội dung hoặc khái niệm được xác định cụ thể như sau:

Đánh giá tiềm năng sử dụng đất đai (land capability): Đó là việc phân chia hay phân hạng đất đai thành các nhóm dựa trên các yếu tố thuận lợi hay hạn chế trong sử dụng như độ dốc, độ dày tầng đất, đá lẫn, tình trạng xói mòn, úng ngập, khô hạn, mặn hoá, v.v. Trên cơ sở đó có thể lựa chọn những kiếu sử dụng đất phù hợp. Việc đánh giá tiềm năng sử dụng đất thường áp dụng trên qui mô lớn như trong phạm vi một nước, một tỉnh hay một huyện. Đánh giá tiềm năng đất được áp dụng thành công ở Mỹ và một số nước khác. Yếu tố hạn chế là những yếu tố hầu như không thay đổi được như độ dốc, độ dày tầng đất, khí hậu. Ở Mỹ đất đai toàn quốc được phân thành 8 nhóm với yếu tố hạn chế tăng dần từ nhóm I tới nhóm VIII. Nhóm I là nhóm thuận lợi nhất trong sử dụng, có rất ít yếu tố hạn chế. NhómVIII là nhóm có nhiều hạn chế nhất trong sử dụng. Yếu tố hạn chế chủ yếu được thể hiện qua chữ viết tắt như xói mòn là e, dư thừa nước là w, v.v, ví dụ IV-e, IV-w là nhóm đất IV có yếu tố hạn chế là đất bị xói mòn, bị ngập úng. Đánh giá tiềm năng sử dụng đất là phương pháp đánh giá đất đai tổng quát với mục tiêu sử dụng lớn như cho nông nghiệp, lâm nghiệp, du lịch hoặc các mục tiêu khác không phải là nông, lâm nghiệp và không đi sâu đánh giá chi tiết cho từng thành phần của mỗi kiểu sử dụng đất tổng quát.

Đánh giá mức độ thích hợp đất đai (land suitability): Là quá trình xác định mức độ thích hợp cao hay thấp của các kiểu sử dụng đất cho một đơn vị đất đai và tổng hợp cho toàn khu vực dựa trên so sánh yêu cầu kiểu sử dụng đất với đặc điểm các đơn vị đất đai.

2

Hệ thống đánh giá đất đai có thể áp dụng chỉ cho một kiểu sử dụng đất nhất định, ví dụ cho một loài cây trồng nông nghiệp hay lâm nghiệp như ngô, lúa, thông, keo, bạch đàn, v.v. hoặc cho nhiều kiểu sử dụng đất khác nhau để so sánh lựa chọn. Ngoài ra còn phân biệt đánh giá độ thích hợp hiện tại dựa trên thực trạng hiện nay và đánh giá độ thích hợp trong tương lai khi mà có những tác động lớn vào đất đai như đầu tư cao, áp dụng mạnh các tiến bộ khoa học công nghệ. Quá trình đánh giá mức độ thích hợp đất đai có thể tóm tắt như sau: Xác định kiểu sử dụng đất hay loài cây trồng cần đánh giá; Xác định các đơn vị đất đai; Xác định đặc điểm các yếu tố của đơn vị đất đai; Xác định các yêu câu, đòi hỏi của kiểu sử dụng đất hay loài cây

trồng theo mức độ thích hợp khác nhau dựa trên các yếu tố của đơn vị đất đai;

So sánh các yêu cầu của loài cây hay kiểu sử dụng đất với đặc điểm các yếu tố đất đai để xác định mức độ thích hợp các kiểu sử dụng đất hay loài cây trồng;

Tổng hợp đánh giá kết quả. Hệ thống đánh giá được thể hiện theo 4 cấp:

Phân thành 2 cấp lớn: Kiểu sử dụng đất hay loài cây trồng thích hợp (Viết tắt là S – Suitable) hay không thích hợp (Viết tắt là N - Not suitable) với điều kiện đất đai.

Mức độ thích hợp (S) phân chia thành 3 mức: Thích hợp cao (S1): Đất hầu như không có hạn chế đáng kể khi

thực hiện canh tác. Thích hợp trung bình (S2) : Đất có hạn chế nhất định làm giảm

năng suất cây trồng hoặc nâng cao chi phí canh tác nhưng vẫn thích hợp cho cây trồng hoặc kiểu sử dụng đất.

Thích hợp kém (S3): Đất có hạn chế đáng kể làm giảm mạnh năng suất và tăng cao chi phí canh tác rõ rệt. Hiệu quả kinh tế bị suy giảm đáng kể.

Cấp không thích hợp (N) có thể phân thành 2 mức : - Không thích hợp hiện tại (N1): Đất có hạn chế lớn, trong điều

kiện kỹ thuật và chi phí hiện tại kiểu sử dụng đất sẽ không có hiệu quả. Tuy nhiên trong tương lai các điều kiện kỹ thuật, đầu tư thay đổi các kiểu sử dụng đất có thể thích hợp ở mức độ nào đó.

- Không thích hợp vĩnh viễn (N2): Đất có hạn chế không thể khắc phục được.

3

Xác định yếu tố hạn chế cho từng mức độ thích hợp thể hiện bằng các chữ như e : xói mòn, w: ẩm ướt, t: địa hình, địa mạo, v.v… Ví dụ như S2e, S2et, S3w, v.v…

Xác định yêu cầu về mặt quản lý thể hiện bằng chữ số 1, 2, … (để trong ngoặc), ví dụ như S2e(2), vv.

1.2.2 Đánh giá đất đai dựa trên cơ sở lập địa (Site) Phương pháp được áp dụng khá phổ biến ở Cộng hoà Dân chủ Đức trước

kia (nay là Cộng hoà Liên bang Đức). Ngoài ra ở Ukraina nhà lâm học có uy tín Pogrebnhiac có phân chia lập địa phục vụ công tác trồng rừng và xác định các kiểu rừng. Có rất nhiều định nghĩa về lập địa nhưng có thể hiểu bản chất của khái niệm là “Lập địa là một phạm vi lãnh thổ nhất định với tất cả những yếu tố của ngoại cảnh ảnh hưởng tới sinh trưởng của cây cối”. Lập địa theo nghĩa hẹp bao gồm 3 thành phần: khí hậu, địa hình, thổ nhưỡng và lập địa theo nghĩa rộng bao gồm 4 thành phần: khí hậu, địa hình, thổ nhưỡng, thế giới động thực vật. Phương pháp này nghiên cứư mối quan hệ giữa các thành phần tự nhiên với nhau, giữa các thành phần tự nhiên với cây trồng trong một không gian nhất định và được cụ thể hoá trên bản đồ. Đại diện cho cách làm này có Krauss (1935, 1954), Kopp (1965, 1969), và W. Schwaneeker (1965, 1974 ). Phương pháp này đã được thử nghiệm áp dụng ở tỉnh Quảng Ninh nước ta phục vụ công tác trồng rừng thông nhựa (1969).

Ở Liên xô cũ lập địa được gọi là điều kiện nơi sinh trưởng, nghĩa là tác động tổng hợp của các yếu tố ngoại cảnh hình thành nên các kiểu rừng nhất định và ảnh hưởng trực tiếp tới sinh trưởng của thực vật rừng.

Những yếu tố xác định lập địa có nhiều nét tương đồng với các yếu tố xác định đơn vị đất đai. Đơn vị cơ bản của hệ thống phân loại lập địa là dạng lập địa và nhóm dạng lập địa. Đó cũng là đơn vị cơ bản để đánh giá đất đai hoặc xác định các loài cây trồng phù hợp. Các yếu tố chính xác định các dạng lập địa cũng là địa hình (độ dốc, vị trí chân, sườn, đỉnh..), loại đất, độ dày tầng đất, thực bì, v.v.). Chi tiết nội dung này sẽ được trình bày ở phần sau.

Pogrebnhiac (Ucraina) đã phân chia lập địa làm cơ sở cho trồng rừng và xác định các kiểu rừng dựa trên 2 chỉ tiêu chính là độ phì và độ ẩm của đất. Độ phì được chia làm 4 cấp: rất xấu (A), xấu (B), trung bình (C), tốt (D). Độ ẩm đất chia làm 6 cấp: rất khô (O), khô (1), ẩm vừa (2), ẩm (3), ướt (4), lầy (5).Tổng hợp 2 chỉ tiêu trên sẽ có 24 kiểu lập địa (Bảng 1).

Việc xác định độ phì có thể dựa vào tác dụng chỉ thị của tầng cây gỗ do chúng có bộ rễ ăn sâu và quan hệ chặt chẽ với độ phì của đất, còn độ ẩm dựa vào lớp thảm tươi do chúng nhạy cảm hơn với sự thay đổi của độ ẩm.

4

Bảng 1. Các kiểu lập địa dựa vào độ phì và độ ẩm Độ ẩm Độ phì

O 1 2 3 4 5 A A0 A1 A2 A3 A4 A5 B B0 B1 B2 B3 B4 B5 C C0 C1 C 2 C3 C4 C5 D 0 D1 D2 D3 D4 D5

Lập địa có thể phân chia ở cấp vĩ mô (quốc gia, tỉnh, huyện, v.v.) hoặc vi mô (xã, thôn v.v.). Trong ứng dụng hiện nay để phục vụ cho các dự án trồng rừng lập dịa được phân chia và đánh giá ở cấp vi mô.

Một phân loại khác về lập địa được áp dụng ở Liên xô cũ do đặc điểm điều kiện thoát nước kém ở vùng Tây Bắc (vùng Saint Pesterburg) nên lập địa được phân chia dựa trên 3 yếu tố: đá mẹ hình thành đất, địa hình,chế độ thoát nước (Blaglovidop, Buadop 1958, 1959, Tretop 1977, 1981). Đó là đơn vị cơ bản của lập địa gọi là kiểu lập địa. Trectop trong quá trình nghiên cứu còn bổ sung thêm tiêu chuẩn phân chia lập địa là kiểu mùn vì ông cho rằng kiểu mùn phản ánh quả trình thành và phát triển độ phì đất rừng (1981).

Trên cùng một kiểu sinh khí hậu, hệ thống phân loại lập địa được phân chia như sau:

Nhóm lập địa dựa vào điều kiện thoát nước để phân chia; Nhóm phụ lập địa dựa vào điều kiện thoát nước và đá mẹ hình thành đất;

Kiểu lập địa dựa vào 3 yếu tố trên. Với điều kiện thoát nước tác giả phân chia thành 6 kiểu: Thoát nước mạnh; Thoát nước bình thường; Thoát nước không tốt; Thoát nước kém; Tạo thành dòng chảy rất yếu; Tạo thành dòng chảy yếu; Đá mẹ hình thành dựa trên quan điểm sinh thái cần xem xét các yếu tố là

độ dày tầng đất và thành phần cấp hạt. Đỗ Đình Sâm (1990) trên cơ sở nghiên cứu đặc điểm sinh khí hậu ở Việt

Nam, đặc biệt chế độ khô hạn mùa khô ảnh hưởng mạnh tới sinh trưởng của rừng và hình thành các kiểu rừng khác nhau nên đã đề xuất tiêu chí mức độ khô hạn mùa khô cùng mức độ thoát nước để xác định các nhóm lập địa ở Việt Nam. Mức độ khô hạn được chia làm 4 cấp: rất khô, khô, ẩm và ẩm thường

5

xuyên dựa trên chế độ nhiệt ẩm, đai cao so mặt biển, đặc điểm đất, địa hình. Các nhóm lập địa đất rừng chính ở Việt Nam theo tác giả phân chia là :

Nhóm lập địa thoát nước mạnh, rất khô hạn; Nhóm lập địa thoát nước mạnh, khô hạn mùa khô; Nhóm lập địa thoát nước mạnh, ẩm thường xuyên; Nhóm lập dịa thoát nước, rất khô hạn; Nhóm lập địa thoát nước, khô hạn; Nhóm lập địa thoát nước, ẩm thường xuyên; Nhóm lập địa thoát nước không tốt, rất khô hạn; Nhóm lập địa thoát nước không tốt, ẩm; Nhóm lập địa thoát nước yếu, ẩm; Nhóm lập địa thoát nước yếu, khô hạn;

Tõ 1991 ®Õn 1995 trong ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc "§¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt L©m nghiÖp vµ hoµn thiÖn ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra lËp ®Þa", §ç §×nh S©m vµ céng sù ®· x¸c ®Þnh hÖ thèng tiªu chuÈn ph©n chia d¹ng lËp ®Þa theo nguyªn t¾c:

Kh«ng sö dông çc yÕu tè vµ tiªu chuÈn ph©n chia gièng nhau trong ph©n chia lËp ®Þa.

CÇn xÐt tíi yÕu tè chñ ®¹o trong ph©n chia. Çc yÕu tè lùa chän cÇn ®−îc xem xÐt phï hîp vµ tháa m·n víi môc

®Ých kinh doanh, møc ®é th©m canh. T¸c gi¶ ®Ò xuÊt 3 nhãm yÕu tè tham gia ph©n chia lËp ®Þa nh− sau: Nhãm yÕu tè thæ nh−ìng: Gåm 3 yÕu tè quan träng lµ nhãm vµ lo¹i

®Êt, thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt vµ ®é dµy tÇng ®Êt. Nhãm vµ lo¹i ®Êt ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua b¶n ®å thæ nh−ìng vµ ®iÒu tra thùc ®Þa. Thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt ®−îc chia ra thµnh 4 cÊp lµ çt rêi, çt pha, thÞt vµ sÐt. §é dµy tÇng ®Êt ®−îc x¸c ®Þnh cïng víi tû lÖ ®¸ lÉn vµ kÕt von vµ ph©n chia çc cÊp ®é dµy tïy tõng ®èi t−îng.

Nhãm yÕu tè ®Þa h×nh: Bao gåm 2 yÕu tè lµ vÞ trÝ vµ ®é dèc. YÕu tè vÞ trÝ ®−îc chia ra theo 3 cÊp lµ ch©n, s−ên vµ ®Ønh. YÕu tè ®é dèc ®−îc ph©n chia tuú tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ.

Nhãm yÕu tè chÕ ®é tho¸t n−íc vµ ngËp n−íc: Gåm 2 yÕu tè lµ chÕ ®é tho¸t n−íc vµ chÕ ®é ngËp n−íc. Víi chÕ ®é tho¸t n−íc, 4 cÊp ®Ó ®¸nh gi¸ lµ tho¸t n−íc m¹nh, tho¸t n−íc trung b×nh, tho¸t n−íc yÕu vµ tho¸t n−íc rÊt yÕu. §èi víi yÕu tè chÕ ®é ngËp n−íc th× çc cÊp ph©n chia phô thuéc vµo ®èi t−îng vµ`®iÒu kiÖn thùc tÕ. Nhãm yÕu tè chÕ ®é tho¸t vµ ngËp n−íc cã ý nghÜa sinh th¸i cho nhiÒu vïng nh− ®Êt chua phÌn, ®Êt d−íi rõng khép, mét sè vïng ë §«ng Nam bé, vïng ven biÓn.

6

N¨m 1996, Trung t©m Nghiªn cøu sinh th¸i vµ M«i tr−êng rõng thuéc ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra kh¶o s¸t vïng dù ¸n ViÖt - §øc (KfW1) t¹i B¾c Giang vµ L¹ng S¬n vµ ®Ò xuÊt ph−¬ng ph¸p øng dông ®iÒu tra lËp ®Þa phôc vô cho trång rõng. Ph−¬ng ph¸p nµy ®· ®−îc sö dông vµ ®−îc ®¸nh gi¸ cã hiÖu qu¶ t¹i çc dù ¸n trång rõng Quèc tÕ ë ViÖt Nam nh−: Dù ¸n trång rõng KfW2 (Hµ TÜnh - Qu¶ng B×nh - Qu¶ng TrÞ), dù ¸n khu vùc L©m nghiÖp ADB (Phó Yªn - Gia Lai - Qu¶ng TrÞ - Thanh Hãa), dù ¸n L©m nghiÖp x· héi S«ng §µ (S¬n La - Lai Ch©u), dù ¸n trång rõng KfW3 (L¹ng S¬n - B¾c Giang - Qu¶ng Ninh), v.v. Çc yÕu tè chñ ®¹o ®−îc x¸c ®Þnh lµ: lo¹i ®Êt vµ ®¸ mÑ, ®é dèc, ®é dµy tÇng ®Êt, thùc b× chØ thÞ ®Ó ph©n chia lËp ®Þa. §iÒu tra lËp ®Þa lµ b−íc ®i tr−íc thiÕt kÕ trång rõng vµ ph¶i ®−îc tiÕn hµnh trªn toµn bé diÖn tÝch dµnh cho L©m nghiÖp sau khi quy ho¹ch sö dông ®Êt th«n b¶n ®−îc x¸c lËp, loµi c©y trång ®−îc x¸c ®Þnh phï hîp ®Õn tõng chñ hé hoÆc nhãm hé tham gia dù ¸n.

Tõ 1998 ®Õn 2000 trong khu«n khæ ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc “Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò kü thuËt l©m sinh nh»m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ dù ¸n trång míi 5 triÖu ha rõng vµ h−íng tíi ®ãng cöa rõng tù nhiªn” Ng« §×nh QuÕ, §ç §×nh S©m vµ céng sù ®· nghiªn cøu x¸c ®Þnh tiªu chuÈn ph©n chia lËp ®Þa (vi m«) cho rõng trång c«ng nghiÖp t¹i mét sè vïng sinh th¸i ë ViÖt Nam. T¸c gi¶ ®· lùa chän çc yÕu tè chñ ®¹o cho mçi vïng cô thÓ. Tuy nhiªn viÖc øng dông ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra lËp ®Þa phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Æc thï cña tõng vïng, tõng loµi c©y vµ yªu cÇu cña tõng dù ¸n.

1.2.3 Phân hạng đất đai Phân hạng đất đai cũng là một dạng của việc đánh giá đất đai. Phương

pháp áp dụng phổ biến ở Liên xô và các nước XHCN cũ, chủ yếu với cây trồng nông nghiệp. Bản chất của phương pháp này là tìm mối quan hệ giữa đặc điểm, tính chất đát đai với năng suất cây trồng để phân hạng đất thành các cấp khác nhau ứng với các loài cây trồng khác nhau. Trên cơ sở phân hạng đất có thể dự đoán được năng suất cây trồng. Ví dụ phân hạng đất lúa, cây trồng công nghiệp (Cà phê, cao su…) hoặc cây lâm nghiệp. Ở Việt nam đã thực hiện phân hạng đất rừng trồng như Bồ đề, Thông nhựa, Thông ba lá, Luồng, Hồi, Quế,v.v.

Trong nông nghiệp các yếu tố dùng để phân hạng thường là các loại đất, các tính chất quan trọng liên quan năng suất cây trồng như độ pH, hàm lượng hữu cơ, chất dễ tiêu N, P, K, v.v. Cách phân hạng thường dựa vào phương pháp cho điểm theo thang 10 điểm hoặc 50,100 điểm.

Trong lâm nghiệp các yếu tố dùng để phân hạng thường là loại đất, độ pH, thành phần cơ giới, độ dày tầng đất, thực bì chỉ thị cho độ phì đất hoặc mức độ thoái hoá đất.

Điều quan trọng đối với phân hạng đất đai là cần phải có tư liệu về năng suất cây trồng và tìm ra mối quan hệ của chúng với các tính chất đất đai.

7

1.2.4 Phân chia cấp đất rừng trồng Trong lâm nghiệp còn xây dựng biểu cấp đất cho một số rừng trồng như

rừng Bồ đề, Thông ba lá, Thông mã vĩ, v.v. Bản chất của cấp đất cũng thể hiện mối quan hệ giữa các yếu tố lập địa với sinh trưởng rừng trồng thông qua chỉ số chiêu cao của lâm phần (H bình quân, hoặc H cây trội: H dominant) ứng với cấp tuổi nhất định. Dựa vào sự biến động của chiều cao lâm phần hoặc chiều cao các cây trội ở các cấp tuổi trong các điều kiện hoàn cảnh khác nhau mà phân chia thành các cấp đất khác nhau. Thông thường một biểu cấp đất gồm từ 5 tới 8 cấp. Dựa vào biểu cấp đất ta có thể xác định một lâm phần nào đó ở một cấp tuổi nhất định sẽ thuộc cấp đất nào trên cơ sở xác định các nhân tố về chiều cao của lâm phần hoặc chiều cao cây trội (thường đo 10% số cây lớn nhất lâm phần). Điều đó phản ánh lâm phần xem xét sinh trưởng trong điều kiện lập địa tốt hay xấu.

Vũ Đình Phương là người đầu tiên xây dựng biểu cấp đất cho rừng trồng Bồ đề (Styrax tonkinensis) dựa trên mối quan hệ Hdom với tuổi lâm phần (1972). Nguyễn ngọc Lung (1987) đã xây dựng biểu cấp đất cho rừng Thông ba lá ở Lâm Đồng với 5 cấp đất.

8

2 Nghiªn cøu vµ ¸p dông ®¸nh gi¸

®Êt l©m nghiÖp ë ViÖt Nam

2.1 §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt l©m nghiÖp ViÖc ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt l©m nghiÖp ®−îc ph©n chia thµnh 4 nhãm ®Êt kh¸c nhau v× nh÷ng ®Æc tr−ng rÊt kh¸c biÖt gi÷a çc nhãm ®Êt; cô thÓ lµ nhãm ®Êt vïng ®åi nói, nhãm ®Êt çt ven biÓn vµ nhãm ®Êt ngËp mÆn só vÑt; nhãm ®Êt chua phÌn, v.v. KÕt qu¶ nghiªn cøu ®· ®−îc xuÊt b¶n trong Ên phÈm “§¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt l©m nghiÖp ViÖt Nam” (§ç §×nh S©m, NguyÔn Ngäc B×nh chñ biªn) do Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp xuÊt b¶n n¨m 2000 vµ t¸i b¶n, bæ sung n¨m 2001. V× vËy chóng t«i chØ tãm t¾t nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu, ®Æc biÖt lµ ph−¬ng ph¸p trong nghiªn cøu.

2.1.1 §¸nh gi¸ TNSX ®Êt l©m nghiÖp vïng ®åi nói a. X¸c ®Þnh çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®¸nh gi¸

Lùa chän çc tiªu thøc ®¸nh gi¸ TNSX ®Êt l©m nghiÖp vïng ®åi nói cÇn tho¶ m·n 2 yªu cÇu:

Thø nhÊt çc tiªu chÝ ph¶i ph¶n ¸nh ®−îc nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña ®é ph× ®Êt liªn quan tíi viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai vµ sö dông ®Êt ®ai.

Thø hai çc tiªu chÝ cã thÓ thu thËp, chÈn ®o¸n trong ph¹m vi toµn quèc ®Ó xö lý th«ng tin.

Dùa trªn çc tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm c¬ b¶n ®é ph× ®Êt vïng ®åi nói ®· tr×nh bµy, lùa chän 4 tiªu chÝ ®¸nh gi¸ TNSX ®Êt l©m nghiÖp vïng ®åi nói, ®ã lµ: ®é dèc, ®é dµy tÇng ®Êt, hµm l−îng h÷u c¬ tÇng mÆt vµ thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt.

1. §é dècCã liªn quan chÆt chÏ ®Õn ®é ph× ®Êt, tíi qu¸ tr×nh xãi mßn, röa tr«i vµ

çc ph−¬ng thøc sö dông ®Êt, møc ®é thuËn lîi hay khã kh¨n trong sö dông ®Êt. Dùa vµo b¶n ®å ®Þa h×nh chóng ta cã thÓ dÔ dµng x¸c ®Þnh ®−îc ®é ®èc. §é dèc ®−îc chia lµm 4 cÊp:

15oCÊp 1: §é dèc d−íi ; 15o – 250CÊp 2: §é dèc tõ ; 250- 35oCÊp 3: §é dèc tõ ; 35oCÊp 4: §é dèc trªn ;

9

2. §é dµy tÇng ®ÊtLµ mét trong nh÷ng tiªu thøc quan träng x¸c ®Þnh ®é ph× ®Êt. Çc b¶n ®å

thæ nh−ìng ®Òu ®· x¸c ®Þnh yÕu tè nµy. §é dµy tÇng ®Êt ®−îc chia thµnh 3 cÊp: CÊp 1 vµ 2 : §é dµy tÇng ®Êt trªn l00 cm ; CÊp 3: §é dµy tÇng ®Êt tõ 50cm - 100cm ; CÊp 4: §é dµy tÇng ®Êt d−íi 50cm ;

3. Hµm l−îng h÷u c¬ tÇng mÆt §©y lµ yÕu tè quan träng ph¶n ¸nh ®é ph× ®Êt rõng. Hµm l−îng h÷u c¬ ®Êt

rõng biÕn ®æi phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè, ®Æc biÖt lµ: ®é cao so víi mÆt biÓn, lo¹i ®Êt, thùc b×. Do vËy viÖc ph©n cÊp hµm l−îng chÊt h÷u c¬ kh«ng thÓ ¸p dông thèng nhÊt cho çc lo¹i ®Êt.

Dùa vµo çc t− liÖu ®· thu thËp, nghiªn cøu trong nhiÒu vïng, viÖc ph©n cÊp hµm l−îng chÊt h÷u c¬ cÇn ph¶i kh¸c nhau ®èi víi 4 nhãm ®Êt hoÆc lo¹i ®Êt cã sù ph©n biÖt râ nÐt vÒ hµm l−îng chÊt h÷u c¬. §ã lµ nhãm ®Êt mïn trªn nói cao, ®Êt mïn vµng ®á trªn nói, ®Êt ®á vµng trªn m¸cma kiÒm vµ trung tÝnh, trªn ®¸ v«i, çc lo¹i ®Êt feralit cßn l¹i. Çc lo¹i vµ nhãm ®Êt mïn trªn nói cao, mïn vµng ®á trªn nói, ®Êt ®á vµng trªn m¸cma kiÒm vµ trung tÝnh tÝch luü hµm l−îng chÊt h÷u c¬ cao h¬n so víi çc lo¹i ®Êt feralit kh¸c.

Qua thùc tÕ ®iÒu tra chóng t«i nhËn thÊy r»ng ®Êt mïn vµng ®á trªn nói ë nh÷ng n¬i kh«ng cã rõng víi ®a sè thùc b× lµ c©y bôi, cá th× hµm l−îng chÊt h÷u c¬ tÇng mÆt th−êng ®¹t 3- 4% hoÆc cao h¬n, nÕu nh− l−îng h÷u c¬ nhá h¬n 3% th× ®Êt ®· bÞ tho¸i ho¸. Trªn ®Êt n©u ®á ph¸t triÓn trªn bazan ë çc cao nguyªn miÒn Nam, l−îng chÊt h÷u c¬ gi¶m tíi 3% còng lµ nh÷ng ®Êt bazan tho¸i ho¸, trong khi ®ã hµm l−îng chÊt h÷u c¬ ®¹t 3- 5% ë çc lo¹i ®Êt feralit ®ai thÊp th−êng lµ d−íi rõng tù nhiªn ch−a bÞ ph¸ ho¹i hoÆc lµ rõng thø sinh, nh×n chung ®Êt cßn kh¸ tèt.

Dùa vµo çc kÕt qu¶ ®ã chóng t«i ph©n cÊp l−îng chÊt h÷u c¬ tÇng mÆt theo 4 cÊp cô thÓ nh− sau:

CÊp 1: RÊt giµu mïn th−êng lµ n¬i cßn rõng nguyªn sinh Ýt bÞ ph¸ ho¹i, trªn çc lo¹i ®Êt:

§Êt mïn trªn nói cao; - §Êt mïn vµng ®á trªn nói: ≥ 10%; -

≥ 8%§Êt feralit trªn m¸cma kiÒm vµ trung tÝnh: ; - ≥ 5%Çc lo¹i ®Êt kh¸c: . -

CÊp 2: Giµu mïn: §Êt mïn vµng ®á trªn nói: 5- 10%; - §Êt feralit trªn m¸cma kiÒm vµ trung tÝnh: 5- 8%; - Çc lo¹i ®Êt kh¸c: 3-5%. -

CÊp 3: Mïn trung b×nh:

10

§Êt mïn vµng ®á trªn nói: 3 - 5%; - §Êt feralit trªn m¸cma kiÒm vµ trung tÝnh: 3 - 5%; - Çc lo¹i ®Êt kh¸c: 2-3%. -

CÊp 4: NghÌo mïn. §Êt mïn vµng ®á trªn nói: < 3%; - §Êt feralit trªn m¸cma kiÒm vµ trung tÝnh: < 3%; - Çc lo¹i ®Êt kh¸c: < 2%. -

Tæng hîp t− liÖu ph©n tÝch ®· cã vÒ hµm l−îng h÷u c¬ trªn çc lo¹i ®Êt, çc lo¹i h×nh thùc b× kh¸c nhau trªn çc vïng kinh tÕ l©m nghiÖp ®Ó ph©n cÊp. Dùa vµo b¶n ®å ®Êt (nhãm ®Êt), thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt vµ lo¹i h×nh thùc b× (Rõng tù nhiªn, rõng trång, ®Êt tr¶ng cá, c©y bôi, v.v.) ®Ó suy diÔn çc cÊp h÷u c¬ kh¸c nhau khi ®o¸n ®äc trªn çc b¶n ®å.

4. Thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt §©y lµ yÕu tè cã quan hÖ chÆt víi ®é ph× ®Êt vµ cã thÓ dùa vµo b¶n ®å ®Êt

®Ó ph©n cÊp, theo t− liÖu b¶n ®å ®Êt thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt ®−îc chia lµm 3 cÊp: ®Êt çt, ®Êt thÞt vµ ®Êt sÐt, v.v.

V× vËy chóng t«i ph©n cÊp thµnh phÇn c¬ giíi nh− sau: CÊp 1 vµ 2: §Êt thÞt; CÊp 2: §Êt sÐt; CÊp 3: §Êt çt.

b. Tæng hîp tiªu chÝ vµ kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ Bèn yÕu tè trªn ®−îc ph©n cÊp, cho ®iÓm vµ ®¸nh gi¸ riªng biÖt tõng yÕu

tè. §iÓm tõng yÕu tè ®−îc x¸c ®Þnh t−¬ng øng víi tõng cÊp. §iÓm 1 t−¬ng øng cÊp 1, ®iÓm 2 t−¬ng øng víi cÊp 2, v.v. Tuy nhiªn trªn thùc tiÔn, ë trªn mét m¶nh ®Êt nhÊt ®Þnh nµo ®ã çc yÕu tè trªn thÓ hiÖn víi çc cÊp kh¸c nhau. Do vËy cÇn ph¶i tæng hîp ®¸nh gi¸ chung tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt khi 4 yÕu tè cïng t¸c ®éng víi møc ®é ph©n cÊp kh¸c nhau. Dùa vµo ph−¬ng ph¸p cho ®iÓm nh− trªn, chóng t«i lÊy trÞ sè gi÷a tæ ®Ó ph©n cÊp: 1,5 - 2,5 - 3,5. TiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt l©m nghiÖp ®−îc ph©n thµnh 4 cÊp:

CÊp I: §Êt Ýt cã yÕu tè h¹n chÕ trong sö dông, ®é ph× tiÒm tµng cña ®Êt cßn cao, ®iÓm trung b×nh lµ 1,5.

CÊp II: §Êt cã mét sè yÕu tè h¹n chÕ trong sö dông, ®é ph× tiÒm tµng cña ®Êt cßn kh¸, ®iÓm trung b×nh lµ tõ 1,51 - 2,5.

CÊp III: §Êt cã mét sè yÕu tè h¹n chÕ ®¸ng kÓ trong sö dông, ®é ph× tiÒm tµng cña ®Êt trung b×nh, ®iÓm trung b×nh lµ tõ 2,51- 3,5.

CÊp IV: §Êt cã nhiÒu yÕu tè h¹n chÕ trong sö dông, ®é ph× tiÒm tµng cña ®Êt thÊp, ®iÓm trung b×nh trªn 3,5.

Trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ 4 yÕu tè, mÆc dï kh«ng chän yÕu tè chñ ®¹o nh−ng chóng t«i còng quan t©m tíi 2 yÕu tè cã ¶nh h−ëng m¹nh h¬n tíi ®é ph×

11

Dùa trªn ph−¬ng ph¸p ®· nªu vµ sè liÖu vÒ ®Êt l©m nghiÖp (§Êt cã rõng vµ ®Êt kh«ng cã rõng) n¨m 1993 -1994, kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt l©m nghiÖp çc vïng theo 4 tiªu chÝ vµ tæng hîp çc tiªu chÝ víi nhau x¸c ®Þnh TNSX ®Êt l©m nghiÖp vïng ®åi nói theo 7 vïng: T©y B¾c, Trung t©m, §«ng B¾c, Khu IV cò, Duyªn h¶i MiÒn Trung, T©y Nguyªn vµ §«ng Nam Bé.

B¶ng 2. Tæng hîp TNSX ®Êt l©m nghiÖp vïng T©y B¾c

TiÒm n¨ng s¶n xuÊt (%)Çc tiªu chÝ

CÊp I CÊp II CÊp III CÊp IV

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

§é dèc 0,4 2,1 0,6 4,4 2,2 17,4 14,5 58,4

§é dµy tÇng ®Êt 3,9 22,9 9,5 38,5 4,2 20,8

TPCG 5,7 37,5 2,1 4,8 9,9 37,2

Hµm l−îng h÷u c¬ 4,4 1,9 8,4 34,9 3,2 19,9 1,9 25,4

§¸nh gi¸ tæng hîp 1,5 2,0 2,3 13,7 10,9 52,3 3,1 14,1

B¶ng 3. Tæng hîp TNSX ®Êt l©m nghiÖp vïng Trung T©m

TiÒm n¨ng s¶n xuÊt (%)


Çc tiªu chÝ

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

§é dèc 4,1 3,3 7,2 8,1 15,2 16,9 18,4 28,3

§é dµy tÇng ®Êt 16,0 26,6 22,1 21,3 6,9 7,1

TPCG 44,8 52,3 0,2 2,7 0,0 0,0

Hµm l−îng h÷u c¬ 14,6 0,4 22,0 7,0 7,3 31,8 0,01 6,9

§¸nh gi¸ tæng hîp 3,0 0,03 40,0 39,5 2,1 15,4 0,0 0,0

12

B¶ng 4. Tæng hîp TNSX ®Êt l©m nghiÖp vïng §«ng B¾c

TiÒm n¨ng s¶n xuÊt (%) CÊp I CÊp II CÊp III CÊp IV

Çc tiªu chÝ

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

§é dèc 2,0 1,9 1,8 1,3 2,3 6,2 29,7 56,3

§é dµy tÇng ®Êt 4,0 21,9 10,0 18,4 20,0 25,6

TPCG 13,0 44,0 1,0 3,4 20,0 18,5

Hµm l−îng h÷u c¬ 6,0 2,8 18,5 6,4 - - 9,5 57,3

§¸nh gi¸ tæng hîp 0,0 0,0 5,3 10,2 18,3 29,1 9,3 7,4

B¶ng 5. Tæng hîp TNSX ®Êt l©m nghiÖp vïng Khu IV cò TiÒm n¨ng s¶n xuÊt (%)

CÊp I CÊp II CÊp III CÊp IV Çc tiªu chÝ

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

§é dèc 2,1 9,7 14,1 14,4 29,6 15,9 11,4 2,7

§é dµy tÇng ®Êt 7,9 6,0 33,3 21,4 16,0 15,4

TPCG 21,0 30,3 8,1 21,4 7,9 4,1

Hµm l−îng h÷u c¬ 8,9 0,2 26,9 4,1 16,7 20,7 4,2 18,3

§¸nh gi¸ tæng hîp 0.08 0,03 21,7 17,4 34,8 22,1 0,6 3,3

B¶ng 6. Tæng hîp TNSX ®Êt l©m nghiÖp vïng Duyªn h¶i MiÒn Trung TiÒm n¨ng s¶n xuÊt (%)


Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

§é dèc 11,5 23,2 6,3 5,3 1,7 1,4 34,0 10,6

§é dµy tÇng ®Êt 14,5 23,5 - - 18,2 6,4 21,8 15,6

TPCG 2,8 5,2 - - 48,9 35,1 2,0 6,0

Hµm l−îng h÷u c¬ 0,9 0,0 6,2 0,4 18,0 1,6 29,3 44,2

§¸nh gi¸ tæng hîp 0,0 0,0 10,1 21,3 20,3 5,7 23,3 19,3

13

B¶ng 7. Tæng hîp TNSX ®Êt l©m nghiÖp vïng T©y Nguyªn

TiÒm n¨ng s¶n xuÊt (%) CÊp I CÊp II CÊp III CÊp IV

Çc tiªu chÝ

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

§é dèc 9,9 5,9 7,9 39,0 33,4 11,3 22,3 6,3

§é dµy tÇng ®Êt 39,0 8,2 - - 5,5 4,3 28,6 14,4

TPCG 4,8 9,1 - - 49,1 14,6 19,5 3,0

Hµm l−îng h÷u c¬ 26,5 3,5 31,9 4,2 14,4 11,7 0,9 6,9

§¸nh gi¸ tæng hîp 1,2 1,6 33,1 6,9 39,1 18,4 - -

B¶ng 8. Tæng hîp TNSX ®Êt l©m nghiÖp vïng §«ng Nam BéTiÒm n¨ng s¶n xuÊt (%)


Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

Cã rõng

§Êt trèng

§é dèc 41,0 79,0 21,7 2,3 6,4 2,5 12,9 5,4

§é dµy tÇng ®Êt 54,3 7,9 - - 15,2 1,8 12,5 8,3

TPCG 19,7 3,7 - - 56,1 13,3 6,1 1,0

Hµm l−îng h÷u c¬ - 2,5 46,7 4,3 29,4 10,2 4,2 2,7

§¸nh gi¸ tæng hîp 7,7 2,5 51,6 5,8 22,5 9,4 - 0,4

2.1.2 §¸nh gi¸ TNSX vïng ®Êt çt ven biÓn a. X¸c ®Þnh çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®¸nh gi¸

ViÖc ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt vïng ®Êt çt ven biÓn cã nhiÒu khã kh¨n v× çc tÝnh chÊt ®Êt ®ai t−¬ng ®èi ®ång ®Òu (vÝ dô ®é dèc, cÊp h¹t c¬ giíi, ®é dµy líp ®Êt, hµm l−îng h÷u c¬, v.v.) nªn kh«ng thÓ ¸p dông çc tiªu chÝ ®· lùa chän ë ®Êt vïng ®åi nói ¸p dông cho ®Êt çt. Qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ®Êt çt ven biÓn, mèi quan hÖ ®Êt çt víi sinh tr−ëng c©y trång vµ qu¸ tr×nh sö dông ®Êt çt cho phÐp cã thÓ lùa chän nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt çt ven biÓn. Çc tiªu thøc chñ yÕu lùa chän lµ:

1. Lo¹i ®Êt Cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc sö dông ®Êt theo h−íng −u tiªn cho l©m

nghiÖp hay n«ng nghiÖp hoÆc n«ng – l©m kÕt hîp, mét ph−¬ng thøc sö dông ®Êt phæ biÕn cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng trªn ®Êt çt.

14

VÒ mÆt ph¸t sinh vµ ®iÒu kiÖn h×nh thµnh cã thÓ ph©n ra lµm 2 nhãm lín ®Êt çt ven biÓn:

Cån çt: Di ®éng hoÆc cè ®Þnh; §Êt çt biÓn cè ®Þnh.

TiÕp theo cã thÓ ph©n chia thµnh nhiÒu lo¹i ®Êt çt: ®Êt çt ®á, ®Êt çt tr¾ng, ®Êt çt vµng, ®Êt çt bÞ gl©y, v.v. trong ®ã ®¸ng chó ý ®Êt çt ®á cã ®é ph× kh¸ h¬n c¶, tiÕp theo ®ã lµ ®Êt çt vµng vµ cuèi cïng lµ ®Êt çt tr¾ng cã ®é ph× kÐm nhÊt.

2. §é che phñ thùc vËt hoÆc çc nhãm thùc vËt tù nhiªn chØ thÞ Çc nhãm thùc vËt tù nhiªn chØ thÞ ®Æc ®iÓm cña ®Êt th−êng gÆp trªn vïng

®Êt çt biÓn lµ: Rau muèng biÓn (Ipomca biloba) hoÆc cá L«ng ch«ng (Spinifex

littoreus) mäc r¶i r¸c, th−êng ph©n bè trªn ®Êt çt míi båi ven biÓn, ®Êt cã ®é ph× kh¸, thÝch hîp sö dông trong l©m nghiÖp.

Çc lo¹i cá tù nhiªn hoÆc c©y bôi chÞu h¹n cè ®Þnh cån çt di ®éng th−êng gÆp lµ cá Qu¨n ®á (Funbystylis Sphathaceae); cá Qu¨n xanh (Funbystylis Sericeae); çc c©y bôi chÞu h¹n nh− Tr©m (Eugenia sp); Me ®Êt (Desmodirum ovalium); c©y N¾p Êm (Nepenthes annamensis); C©y giã (Vitis pentagona).

Çc lo¹i cá mäc trªn ®Êt çt biÓn cè ®Þnh, nghÌo dinh d−ìng : Cá R−êi (Scirpus Junciformis); cá §u«i phông (Eragotis sp); cá L¸ (Ischacmum aristatum); Cá Th¬m (Cymbopogun caesius).

3. Møc ®é tho¸t n−íc hoÆc ®é s©u mùc n−íc ngÇm NhiÒu vïng ®Êt çt tho¸t n−íc kÐm, dÔ bÞ gl©y, ®é s©u møc n−íc ngÇm

n«ng nªn h¹n chÕ sù sinh tr−ëng cña c©y trång, cÇn ph¶i c¶i t¹o ®Êt ®Ó tho¸t n−íc hoÆc t×m nh÷ng lo¹i c©y cã thÓ chÞu óng ®−îc. Vïng ®Êt çt nµy th−êng ë s©u trong néi ®Þa, xa biÓn nªn cßn gäi lµ çt néi ®ång. Nªn ph©n chia møc ®é tho¸t n−íc nãi chung thµnh 3 møc:

Tho¸t n−íc tèt; Tho¸t n−íc kÐm; Tho¸t n−íc rÊt kÐm.

VÒ ®é s©u møc n−íc ngÇm cã thÓ chia lµm 3 cÊp: Tõ 0 - 30 cm xuÊt hiÖn møc n−íc ngÇm n«ng, ®Êt tho¸t n−íc rÊt kÐm; Tõ 31 - 60 cm xuÊt hiÖn møc n−íc ngÇm trung b×nh, ®Êt tho¸t n−íc

kÐm; Tõ 60 cm trë lªn xuÊt hiÖn mùc n−íc ngÇm s©u, ®Êt tho¸t n−íc tèt.

4. Kho¶ng çch gÇn hay xa bê biÓn Tiªu chÝ nµy cÇn tham kh¶o thªm ®Ó ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt

çt sö dông trong l©m nghiÖp. Tuy nhiªn cã thÓ chia lµm 4 kho¶ng çch:

15

D−íi 100 m; Tõ 100 - 200 m; Tõ 200 - 500 m; Trªn 500 m.

Nh×n chung cµng xa bê biÓn, ®é ph× tù nhiªn cña ®Êt çt cµng cao h¬n, sinh tr−ëng cña phi lao kh¸ h¬n.

b. Tæng hîp tiªu chÝ vµ kÕt qu¶ ®¸nh gi¸Dùa trªn çc tiªu chÝ x¸c ®Þnh cho ®¸nh gi¸ ®Êt çt ven biÓn, d−íi ®©y lµ

®¸nh gi¸ s¬ bé TNSX cña ®Êt çt ven biÓn sö dông trong l©m nghiÖp cho 3 ®èi t−îng ®Êt çt chÝnh lµ: ®Êt çt vµ cån çt ven biÓn; ®Êt çt vµ cån çt vµng vµ ®Êt çt vµ cån çt tr¾ng. TiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt çt ®−îc ®¸nh gi¸ theo 3 møc: CÊp I: TiÒm n¨ng cao; CÊp II: TiÒm n¨ng trung b×nh vµ CÊp III: TiÒm n¨ng h¹n chÕ.

B¶ng 9. Tæng hîp TNSX ®Êt çt vµ cån çt ®á CÊp I CÊp II CÊp III

§Êt çt vµ cån çt cè ®Þnh

§Êt çt vµ cån çt di ®éng Ýt vµ TB

§Êt çt vµ cån çt di ®éng m¹nh

§Êt çt vµ cån çt tho¸t n−íc tèt

§Êt çt tho¸t n−íc kÐm

§Êt çt tho¸t n−íc rÊt kÐm, cã thêi gian ng¾n bÞ ®äng n−íc

§Êt çt míi båi n»m s¸t biÓn

§Êt çt n»m ë vÞ trÝ trung gian

§Êt çt n»m xa bê biÓn, çt néi ®ång

B¶ng 10. Tæng hîp TNSX ®Êt çt vµ cån çt vµng CÊp I CÊp II CÊp III










B¶ng 11. Tæng hîp TNSX ®Êt çt vµ cån çt tr¾ng CÊp I CÊp II CÊp III










16

2.1.3 §¸nh gi¸ TNSX cña ®Êt ngËp mÆn vïng §BSCL a. Lùa chän çc tiªu chÝ ®¸nh gi¸

Trªn c¬ së nghiªn cøu mèi quan hÖ çc yÕu tè vÒ ®Êt, thuû triÒu, ®Þa m¹o víi sinh tr−ëng çc rõng trång vµ sù ph©n bè çc lo¹i rõng ngËp mÆn kh¸c nhau, chóng t«i ®· ®Ò xuÊt lùa chän 4 tiªu chÝ sau ®Ó ®¸nh gi¸ TNSX cña ®Êt ngËp mÆn nh− sau:

1. Lo¹i ®Êt vµ thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt Chñ yÕu dùa vµo thµnh phÇn c¬ giíi chia lµm 3 cÊp: CÊp 1: SÐt pha; rÊt thÝch hîp cho rõng ngËp mÆn ph¸t triÓn; CÊp 2: SÐt; thÝch hîp cho rõng ngËp mÆn ph¸t triÓn; CÊp 3: Çt vµ çt pha; h¹n chÕ rõng ngËp mÆn ph¸t triÓn.

2. §é thµnh thôc cña ®Êt: Chia lµm 3 cÊp:

CÊp 1: SÐt mÒm vµ sÐt; rÊt thuËn lîi cho rõng ngËp mÆn ph¸t triÓn; CÊp 2: D¹ng bïn, thuËn lîi cho rõng ngËp mÆn ph¸t triÓn; CÊp 3: §Êt r¾n ch¾c, h¹n chÕ sinh tr−ëng rõng ngËp mÆn.

3. Hµm l−îng chÊt h÷u c¬ trong ®Êt Hµm l−îng chÊt h÷u c¬ trong ®Êt (Líp mÆt 0 - 20 cm ) chia lµm 3 cÊp: CÊp 1: §Êt cã hµm l−îng chÊt h÷u c¬ tõ 3 - 8%; rÊt thuËn lîi; CÊp 2: §Êt cã hµm l−îng chÊt h÷u c¬ tõ 8 - 15%; thuËn lîi; CÊp 3: §Êt cã hµm l−îng chÊt h÷u c¬ cao vµ rÊt cao, trªn 15% hoÆc

qu¸ thÊp, d−íi 3%; h¹n chÕ. 4. ChÕ ®é ngËp n−íc triÒu: Ph©n thµnh 3 cÊp: CÊp 1: §Êt ngËp triÒu trung b×nh tõ 10 - 15 ngµy trong th¸ng; rÊt thuËn

lîi CÊp 2: §Êt ngËp triÒu trung b×nh tõ 21 - 25 ngµy trong th¸ng; thuËn lîi CÊp 3: §Êt ngËp triÒu Ýt h¬n 10 ngµy hoÆc liªn tôc trªn 25 ngµy/th¸ng;

h¹n chÕ

b. Tæng hîp tiªu chÝ vµ kÕt qu¶ ®¸nh gi¸Dùa trªn çc d÷ liÖu ®· cã vµ çc tiªu chÝ ph©n cÊp ®· x¸c ®Þnh tiÒm n¨ng

s¶n xuÊt cña ®Êt rõng ngËp mÆn Só vÑt vïng §BSCL. TNSX ®Êt ngËp mÆn Só vÑt ®−îc ®¸nh gi¸ theo 3 cÊp sau:

CÊp I: TiÒm n¨ng cao ; CÊp II: TiÒm n¨ng trung b×nh; CÊp III: TiÒm n¨ng h¹n chÕ.

17

Tæng hîp kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ TNSX ®Êt ngËp mÆn Só vÑt vïng §BSCL cho çc cÊp tiÒm n¨ng trong b¶ng 12:

B¶ng 12. Tæng hîp TNSX ®Êt ngËp mÆn vïng §BSCL

TiÒm n¨ng s¶n xuÊt (%)

Vïng/TØnh CÊp I CÊp II CÊp II

§BSCL 9,0 50,0 41,0

1. Cµ Mau vµ B¹c Liªu 12,1 65,7 22,2

2. BÕn Tre 0,0 0,0 100,0

3. Kiªn Giang 0,0 12,5 87,5

4. Trµ Vinh 0,0 0,0 100,0

5. Sãc Tr¨ng 0,0 0,0 100,0

6. TiÒn Giang 0,0 0,0 75,0

2.1.4 §¸nh gi¸ TNSX ®Êt chua phÌn vïng §BSCL a. Lùa chän çc tiªu chÝ ®¸nh gi¸

Çc tiªu chÝ lùa chän ®¸nh gi¸ ®Êt chua phÌn vïng §BSCL bao gåm 4 tiªu chÝ lµ: Lo¹i ®Êt, hµm l−îng h÷u c¬, chÕ ®é ngËp n−íc vµ kh¶ n¨ng cÊp n−íc ngät röa phÌn.

1. Lo¹i ®Êt: Tuú ®Æc ®iÓm lo¹i ®Êt phÌn chia 3 cÊp: CÊp 1: RÊt thuËn lîi trong sö dông CÊp 2: ThuËn lîi trong sö dông, chñ yÕu lµ ®Êt than bïn, phÌn vµ ®Êt

phÌn ho¹t ®éng n«ng; CÊp 3: H¹n chÕ trong sö dông, chñ yÕu lµ ®Êt phÌn ho¹t ®éng, n«ng,

bÞ nhiÔm mÆn. 2. Hµm l−îng h÷u c¬: Ph©n ra 3 cÊp sau: CÊp 1: Hµm l−îng h÷u c¬ d−íi 8%; CÊp 2: Hµm l−îng h÷u c¬ tõ 8-15%; CÊp 3: Hµm l−îng h÷u c¬ trªn 15%.

3. ChÕ ®é ngËp n−íc: Ph©n chia ra ba cÊp: CÊp 1: NgËp n−íc n«ng d−íi 60 cm; CÊp 2: NgËp n−íc s©u 60-100 cm; CÊp 3: NgËp n−íc trªn 100 cm.

4. Kh¶ n¨ng cÊp n−íc ngät röa phÌn: Gåm 3 cÊp: CÊp 1: ThuËn lîi, n−íc t−íi tù ch¶y 9 th¸ng trong n¨m, nguån n−íc

phong phó trong kªnh r¹ch;

18

CÊp 2: cã khã kh¨n, cã n−íc t−íi nh−ng thiÕu çc kªnh trôc chÝnh vµ kªnh r¹ch néi ®ång ®Ó dÉn n−íc;

CÊp 3: RÊt khã kh¨n: RÊt khã dÉn n−íc t−íi v× qu¸ xa nguån n−íc ngät.

b. Tæng hîp tiªu chÝ vµ kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ Trªn c¬ së 4 tiªu chÝ ®Ò xuÊt, TNSX cña ®Êt chua phÌn trong l©m nghiÖp ë

çc tØnh vïng §BSCL ®−îc ®¸nh gi¸. TNSX cña ®Êt chua phÌn ®−îc ®¸nh gi¸ theo 3 cÊp:

CÊp I: TiÒm n¨ng cao; CÊp II: TiÒm n¨ng trunh b×nh; CÊp III: TiÒm n¨ng h¹n chÕ.

Tæng hîp kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ TNSX ®Êt chua phÌn trong l©m nghiÖp ë §BSCL trong b¶ng 14:

B¶ng 13. Tæng hîp TNSX ®Êt chua phÌn vïng §BSCL

DiÖn tÝch ®Êt phÌn TiÒm n¨ng s¶n xuÊt (%) Vïng/TØnh

Ha % CÊp I CÊp II CÊp III

§BSCL 334 568 100 0,5 47,0 52,5

1. Kiªn Giang 109 069 32,6 0,0 51,4 48,8

2. Minh H¶i* 81 735 24,4 2,0 48,9 49,1

3. Long An 31 784 9,5 0,0 47,6 52,4

4. §ång Th¸p 30 278 9,0 0,0 25,0 75,0

5. CÇn Th¬ 24 129 7,2 0,0 31,3 68,8

6. An Giang 22 751 6,8 0,0 26,7 73,3

7. VÜnh Long 12 111 3,6 0,0 62,5 37,5

8. Sãc Tr¨ng 9 033 2,7 0,0 66,7 33,3

9. TiÒn Giang 6 056 1,8 0,0 75,0 25,0

10. Trµ Vinh 3 011 0,9 0,0 100,0 0,0

11. BÕn Tre 3 011 0,9 0,0 100,0 0,0

Ghi chó: * TØnh Minh H¶i nay gåm 2 tØnh Cµ Mau vµ B¹c Liªu.

2.1.5 Tæng hîp ®¸nh gi¸ TNSX ®Êt l©m nghiÖp Trªn c¬ së kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ TNSX ®Êt l©m nghiÖp ë çc vïng, tæng hîp

kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ trong b¶ng 14 :

19

B¶ng 14. Tæng hîp ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n suÊt ®Êt l©m nghiÖp theo çc vïng

Çc cÊp TNSX (TÝnh theo % diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp)


Vïng

Tæng sè

Cã rõng

Kh«ng cã rõng

Tæng sè

Cã rõng

Kh«ng cã rõng

Tæng sè

Cã rõng

Kh«ng cã rõng

Tæng sè

Cã rõng

Kh«ng cã rõng

1. T©y B¾c 3,5 1,5 2,0 16,0 2,3 13,7 63,2 10, 9 52,3 17,2 3,1 14,1

2. Trung t©m 3,0 3,0 - 79,5 4,0 39,5 17,5 2,1 15,4 0, - -

3. §«ng B¾c 0 - - 15,5 5,3 10,2 67,7 18,3 29,1 16,7 9,3 7,4

4. Khu IV cò 0,11 0,08 0,03 39,1 21,7 17,4 56.9 34,8 22,1 3,9 0,6 3,3

5. DHMT 0 - - 31,4 10,1 21,3 26.0 20,3 5,7 42,6 23,3 19,3

6. T©y Nguyªn 2,8 1,2 1,6 39,2 33,1 6,1 57.5 39,1 18,4 0,54 - 0,53

7. §«ng Nam Bé 10,2 7,7 2,5 57,4 51,6 5,8 31,9 22,5 9,4 0,4 - 0,4

8. §BSCL 3,7 - - 48,2 - - 48,2 - - - - -

Ghi chó: §BSCL ®¸nh gi¸ theo 3 cÊp: TNSX cao (CÊp I); TNSX trung b×nh (CÊp II); TNSX h¹n chÕ (CÊp III).

20

Dùa trªn kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ TNSX ®Êt l©m nghiÖp theo 8 vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp, cã thÓ ®−a ra mét sè ®¸nh gi¸ nh− sau:

NÕu coi ®Êt ®ai thuéc cÊp I vµ II lµ nh÷ng ®Êt cã ®é ph× cao vµ kh¸, yÕu tè h¹n chÕ trong sö dông Ýt vµ nh×n chung thuËn lîi trong sö dông ®Êt th× s¾p xÕp theo thø tù çc vïng lµ: (i) Trung t©m - 82%; (ii) §«ng Nam Bé - 67%, (iii) T©y Nguyªn - 42%; (iv) Khu IV cò - 39%, (v) DHMT (31%), (vi) T©y B¾c (20%) vµ (vii) §«ng B¾c (16%).

NÕu xÐt tíi cÊp IV lµ cÊp cã ®é ph× kÐm, yÕu tè h¹n chÕ trong sö dông lín th× 3 vïng cã tû lÖ diÖn tÝch ®¸ng kÓ lµ DHMT (43%), tiÕp ®Õn lµ T©y B¾c vµ §«ng B¾c cã tû lÖ gÇn nh− nhau (17%). Çc vïng cßn l¹i cã diÖn tÝch nhá, ®Æc biÖt lµ T©y Nguyªn, §«ng Nam Bé vµ vïng Trung t©m, hÇu nh− kh«ng ®¸ng kÓ.

§èi víi ®Êt cã rõng cÊp I vµ II ph©n bè ë çc vïng nh− sau: vïng §«ng Nam Bé (67%), tiÕp theo lµ vïng Trung t©m (43%), vïng T©y Nguyªn (34%), Khu IV cò (22%), çc vïng cßn l¹i diÖn tÝch kh«ng ®¸ng kÓ.

§Êt kh«ng cã rõng ®a phÇn ph©n bè ë cÊp III vµ IV trong ®ã ®¸ng chó ý lµ cÊp III. T©y B¾c chiÕm tØ lÖ diÖn tÝch trong ®Êt l©m nghiÖp lín nhÊt (52%), sau ®ã lµ çc vïng §«ng B¾c, Khu IV vµ T©y Nguyªn, cßn cÊp IV vïng Duyªn h¶i miÒn Trung chiÕm tØ lÖ diÖn tÝch lín (19,3%), sau ®ã lµ T©y B¾c (14%). §Êt kh«ng cã rõng ë cÊp II víi ®é ph× tiÒm tµng kh¸ vµ yÕu tè h¹n chÕ trong sö dông kh«ng lín th× vïng Trung t©m chiÕm tØ lÖ diÖn tÝch lín nhÊt ( 40%).

Tãm l¹i cã thÓ nªu mét sè nhËn ®Þnh sau: Çc vïng Trung t©m, vïng §«ng Nam bé vµ T©y Nguyªn lµ 3 vïng cã

tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt l©m nghiÖp cao nhÊt thuéc cÊp I. Mçi vïng cã nh÷ng −u thÕ ®Æc biÖt riªng: vïng Trung t©m cã tØ lÖ diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp thuéc cÊp I vµ II lín nhÊt trong toµn quèc, tÇng ®Êt nh×n chung dµy, l−îng chÊt h÷u c¬ trong ®Êt kh¸ vµ thµnh phÇn c¬ giíi víi ®Êt thÞt chiÕm −u thÕ tuyÖt ®èi, ®Êt kh«ng cã rõng chiÕm diÖn tÝch kh¸ lín ë cÊp II, phÇn h¹n chÕ ®¸ng quan t©m lµ cã ®é dèc lín nh−ng n»m trong ph¹m vi ho¹t ®éng b×nh th−êng cña nghµnh l©m nghiÖp. Vïng §«ng Nam bé cã −u ®iÓm næi bËt lµ ®é dèc thÊp, ®é dµy tÇng ®Êt nh×n chung cßn kh¸, ®Êt cã rõng h¬n mét nöa diÖn tÝch n»m trong cÊp II, diÖn tÝch ®Êt x¸m chiÕm kh¸ lín, mùc n−íc ngÇm thÊp lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho mét sè c©y trång l©m nghiÖp ph¸t triÓn. Vïng T©y Nguyªn th−êng ®−îc ®Ò cËp tíi lµ vïng ®Êt ®ai "tèt nhÊt" trong c¶ n−íc, nh−ng thùc tÕ xem xÐt trªn 4 yÕu tè ®· nªu th× T©y Nguyªn ®øng ë vÞ trÝ thø 3 sau vïng Trung t©m vµ §«ng Nam bé. DiÖn tÝch ®Êt cã rõng ph©n bè chñ yÕu ë cÊp II vµ III víi tØ lÖ xÊp xØ nhau (33- 39%). DiÖn tÝch ®Êt kh«ng cã rõng chñ yÕu n»m ë cÊp III (18,4%). Tuy nhiªn, víi ®Æc ®iÓm ®a d¹ng cña yÕu tè khÝ hËu T©y Nguyªn, víi ®Êt bazan mµu mì nªn rõng

21

l¸ réng th−êng xanh cã tr÷ l−îng cao (500m3/ha/n¨m), ®−êng kÝnh c©y thµnh thôc c«ng nghÖ lín (> 60cm), rõng Th«ng ba l¸ cã tr÷ l−îng vµ l−îng t¨ng tr−ëng kh¸ cao (10-12m3/ha/n¨m), tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt kh¸ cao. Vïng rõng khép cã ®Þa h×nh rÊt b»ng ph¼ng nh−ng cã khã kh¨n nhÊt ®Þnh, ®Êt bazan tho¸i ho¸ nªn g©y trång rõng còng kh«ng hoµn toµn thuËn lîi, n¨ng suÊt rõng trång thÊp, kÓ c¶ çc loµi c©y mäc nhanh.

Vïng khu IV cò so víi vïng T©y Nguyªn cã çc gi¸ trÞ ph©n cÊp gÇn nh− t−¬ng ®−¬ng nhau ë çc cÊp I, II vµ III kÓ c¶ ®Êt cã rõng vµ kh«ng cã rõng vµ cã thÓ xÕp vµo vÞ trÝ thø hai sau nhãm I cña 3 vïng: Trung t©m, §«ng Nam bé vµ T©y Nguyªn.

Vïng T©y B¾c th−êng ®−îc cho lµ vïng ®Êt bÞ tho¸i ho¸ m¹nh do ®é dèc cao, ®é che phñ rõng rÊt thÊp, xãi mßn m¹nh, khÝ hËu kh« h¹n h¬n nh−ng khi ph©n tÝch çc yÕu tè ®é dµy, l−îng h÷u c¬ trong ®Êt th× kh«ng hoµn toµn thÊp, cã mét sè lo¹i ®Êt víi ®é ph× cao ph¸t triÓn trªn ®¸ v«i, ®¸ m¸cma kiÒm, trªn phiÕn sa th¹ch tÝm. Tæng hîp l¹i, T©y B¾c cã thÓ xÕp trªn vïng Duyªn h¶i miÒn Trung vµ c¶ vïng §«ng B¾c. V× vËy cÇn ph¶i nh×n l¹i tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt cña vïng T©y B¾c.

Vïng §«ng B¾c thùc ra kh«ng ®−îc thuËn lîi nh− çc vïng ®· kÓ trªn do yÕu tè h¹n chÕ lín vÒ ®é dèc (80%), ®é dµy tÇng ®Êt vµ hµm l−îng h÷u c¬ nh−ng so víi vïng Duyªn h¶i miÒn Trung th× tØ lÖ ®Êt ë cÊp IV thÊp h¬n nhiÒu (17% so víi 43%) vµ cã thÓ xÕp Duyªn h¶i miÒn Trung ë møc cuèi cïng v× cã nhiÒu khã kh¨n trong sö dông vµ ®é ph× ®Êt kÐm h¬n.

Vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long cã ®Æc thï riªng, ®Æc biÖt trong ph©n h¹ng, ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt ngËp mÆn vµ chua phÌn trong ®ã thÊy r»ng: H¬n mét nöa diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp thÝch hîp trong sö dông, ®é ph× kh¸ Ýt yÕu tè h¹n chÕ, cßn mét nöa diÖn tÝch trong sö dông bÞ h¹n chÕ cÇn cã ®Çu t− tho¶ ®¸ng. Çc m« h×nh sö song ®Êt theo h−íng N«ng - Ng− kÕt hîp hoÆc N«ng - L©m - Ng− kÕt hîp cÇn ®−îc x©y dùng trªn c¬ së ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt míi ph¸t huy ®−îc hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ ®¶m b¶o bÒn v÷ng m«i tr−êng.

2.2 Ph©n h¹ng ®Êt l©m nghiÖp Çc nghiªn cøu ph©n h¹ng ®Êt l©m nghiÖp thùc hiÖn chñ yÕu ®èi víi mét

sè c©y trång quan träng vµ cã ý nghÜa ®èi víi thùc tiÔn s¶n xuÊt. §ã lµ çc rõng trång Bå ®Ò cung cÊp nguyªn liÖu giÊy ®−îc g©y trång m¹nh ë vïng trung t©m vµo nh÷ng n¨m 1960 -1970, rõng trång th«ng nhùa g©y trång phæ biÕn trªn ®Êt trèng ®åi nói träc trong toµn quèc, rõng trång Th«ng ba l¸ vµ mét sè rõng c©y ®Æc s¶n nh− Håi, QuÕ, v.v. D−íi ®©y lµ mét sè vÝ dô cô thÓ vÒ ph©n h¹ng ®Êt trång mét sè loµi c©y: Bå ®Ò, Th«ng nhùa, Th«ng ba l¸ vµ QuÕ.

22

2.2.1 Ph©n h¹ng ®Êt trång rõng Bå ®Ò Hoµng Xu©n Tý (1997) tiÕn hµnh nghiªn cøu vÒ mèi quan hÖ gi÷a sinh

tr−ëng rõng Bå ®Ò (Styrax tonkinensis) tù nhiªn, rõng trång víi çc yÕu tè lËp ®Þa vµ kiÒu kiÖn g©y trång. T¸c gi¶ ®· ®Ò xuÊt tiªu chuÈn ®Êt trång bå ®Ò vµ ph©n h¹ng ®Êt trång bå ®Ò.

a. Tiªu chuÈn vÒ ®Êt trång Dùa trªn kiÕt qu¶ nghiªn cøu, t¸c gi¶ ®· ®Ò xuÊt 3 tiªu chuÈn quan träng

®Ó x¸c ®Þnh trång rõng Bå ®Ò phï hîp, ®ã lµ lo¹i ®Êt, ®é dµy tÇng ®Êt vµ ®é tho¸i ho¸ ®Êt vµ thùc b× chØ thÞ.

1. Lo¹i ®Êt Bå ®Ò cã thÓ trång trªn nhiÒu lo¹i ®Êt feralit vïng ®åi vµ nói thÊp cña

miÒn B¾c, trõ ®¸ v«i, ®Êt kÐm tho¸t n−íc hoÆc máng líp, x−¬ng xÈu. Tuy nhiªn Bå ®Ò lµ c©y −a Èm, ®Êt tÇng dµy. §Êt trªn ®¸ çt, granit th« cho ®Êt nhÑ, hoÆc çc ®¸ phiÕn máng líp ®Òu Ýt thÝch hîp. Tèt nhÊt ®èi víi Bå ®Ò lµ ®Êt nÆng, tÇng dµy trªn ®¸ nai, micasit, fylit hoÆc ®¸ phiÕn, m¸cma tÇng dµy.

2. §é dµy Nªn trång trªn ®Êt cã tÇng dµy trªn 100cm (TÝnh ®Õn tÇng kÕt cøng mµ rÔ

khã xuyªn qua); riªng n¬i ®Êt vµ rõng cßn rÊt tèt cã thÓ h¹ xuèng 50cm. 3. §é tho¸i ho¸ ®Êt vµ thùc b× chØ thÞ Trong s¶n xuÊt l©m nghiÖp còng nh− quy ho¹ch kh«ng thÓ dïng çc chØ

sè chÆt chÏ vÒ lý ho¸ tÝnh ®Êt ®Ó chän cho ®Êt Bå ®Ò. V× vËy, t¸c gi¶ thÊy chØ nªn sö dông ®é tho¸i ho¸ ®Êt lÊy thùc b× lµm chØ thÞ ®Ó x¸c ®Þnh tiªu chuÈn th× chÝnh x¸c h¬n. §èi víi tr×nh ®é canh t¸c cña ta hiÖn nay vµ yªu cÇu ®Êt kh¸ kh¾t khe cña Bå ®Ò, chØ nªn trång trªn çc ®Êt cã lý tÝnh, chÕ ®é n−íc tèt, mïn ®¹m cao, nghÜa lµ nh÷ng ®Êt rõng tho¸i ho¸ nhÑ vµ trung b×nh, t−¬ng øng víi çc th¶m thùc b× chØ thÞ sau: rõng gç khai th¸c kiÖt, rõng gç pha giang nøa, rõng giang nøa tÐp, tr¶ng nøa tÐp xen chÌ vÌ vµ hoÆc ChÝt, ChÌ vÌ sinh lùc cßn tèt. Çc ®Êt cã thùc vËt tho¸i ho¸ h¬n kh«ng nªn trång v× s¶n l−îng thÊp vµ gi¸ thµnh rÊt cao.

§Ó sö dông dÔ dµng trong c«ng t¸c quy ho¹ch, thiÕt kÕ vµ ®Þnh h−íng t¸c ®éng, t¸c gi¶ ®· tiÕn ®Õn x©y dùng b¶ng ph©n h¹ng ®Êt trång rõng bå ®Ò.

b. Ph©n h¹ng ®Êt trång Ph©n h¹ng ®Êt lµ giai ®o¹n tiÕp theo cña ph©n lo¹i ph¸t sinh vµ nh»m ¸p

dông cho tõng nhãm c©y cô thÓ. Nã kh«ng nh÷ng thõa kÕ ®−îc çc −u ®iÓm cña ph©n lo¹i ®Êt mµ cßn g¾n liÒn ®−îc víi c©y trång. B¶ng ph©n h¹ng ®Êt trång rõng Bå ®Ò nh»m ®¹t 4 môc tiªu sau ®©y:

Ph¶n ¸nh ®−îc ®é mµu mì hiÖn t¹i cña ®Êt; Ph¶n ¸nh ®−îc c¬ cÊu c©y trång vµ s¶n l−îng; Ph¶n ¸nh ®−îc biÖn ph¸p kü thuËt vµ gi¸ thµnh.

23

§¬n gi¶n dÔ ¸p dông trong ®iÒu kiÖn rõng nói cña l©m nghiÖp. Muèn ®¹t 4 yªu cÇu trªn tr−íc hÕt ph¶i chän ®óng çc yÕu tè chñ ®¹o ®Ó

lµm tiªu chuÈn. §èi víi ®Êt n«ng nghiÖp th× pH, ®é no kiÒm, l−îng l©n dÔ tiªu, v.v. th−êng cã ý nghÜa rÊt lín. Ng−îc l¹i ®èi víi Bå ®Ò vµ nhiÒu c©y rõng kh¸c yÕu tè chñ ®¹o th−êng thuéc vÒ lý tÝnh ®Êt, chÕ ®é n−íc vµ hµm l−îng chÊt h÷u c¬.

Trªn c¬ së yªu cÇu ®Êt cña Bå ®Ò vµ t×nh h×nh ®Êt ®åi nói vïng Trung t©m miÒn B¾c, b¶ng ph©n h¹ng ®Êt dùa vµo hai nhãm nh©n tè tæng hîp lµ “®é dµy tÇng ®Êt” vµ “®é tho¸i ho¸ cña ®Êt” lÊy “thùc vËt lµm chØ thÞ” ®−îc x©y dùng.

§é dµy tÇng ®Êt lµ mét yÕu tè tæng hîp ph¶n ¸nh kh«ng gian dinh d−ìng vµ tæng dù tr÷ thøc ¨n, dù tr÷ n−íc ®Ó ®iÒu hoµ ®é Èm. MÆt kh¸c trong ®a sè tr−êng hîp nã ph¶n ¸nh c¶ ®iÒu kiÖn ®¸ mÑ vµ ®é dèc. ë miÒn B¾c nÕu lµ ®Êt tÇng dµy th−êng r¬i vµo ®¸ biÕn chÊt hoÆc m¸cma trung tÝnh; ng−îc l¹i ®Êt tÇng máng th× ®a sè lµ ®¸ çt hoÆc m¸cma chua cã ®é dèc cao.

MÆt kh¸c çc th¶m thùc vËt chØ thÞ l¹i lµ tÊm g−¬ng ph¶n ¸nh trung thµnh ®é tho¸i ho¸ ®Êt mµ kh«ng mét ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ®Êt nµo cã thÓ thay thÕ ®−îc. Ngoµi ra th¶m thùc b× tù nhiªn cßn ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn kü thuËt lµm ®Êt, ch¨m sãc, c«ng cô lao ®éng vµ cuèi cïng lµ gi¸ thµnh kinh tÕ. NÕu kÕt hîp c¶ hai nhãm nh©n tè nµy th× cã thÓ ph¶n ¸nh ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ mét h¹ng ®Êt rõng trong s¶n xuÊt l©m nghiÖp.

Trong b¶ng ph©n h¹ng nµy kh«ng ®−a ®é cao lµm tiªu chuÈn, v× chØ ¸p dông cho vïng ®åi nói thÊp mµ sù chªnh lÖch ch−a g©y ra nh÷ng thay ®æi khÝ hËu ®¸ng kÓ. Cßn nh©n tè ®é dèc ®−îc sö dông ®Ó chia ra h¹ng phô. VÝ dô, ®Êt h¹ng IIA cã ®é dèc d−íi 15 ®é (150 lµ giíi h¹n lµm viÖc cña ®a sè m¸y lµm ®Êt l©m nghiÖp). H¹ng IIB cã ®é dèc tõ 15 – 300; IIC cã ®é dèc trªn 300. §Ó thÊy râ h¬n tÝnh chÊt çc h¹ng ®Êt vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong l©m nghiÖp cã thÓ tãm t¾t ghi ë b¶ng 15,16:

24

B¶ng 15. Ph©n h¹ng ®Êt trång rõng Bå ®Ò

§é tho¸i ho¸ ®Êt rõng Çc ®Æc ®iÓm chÈn ®o¸n ®é

tho¸i ho¸ CÊp I

§Êt rõng nguyªn tr¹ng vµ tho¸i ho¸

rÊt nhÑ

CÊp II §Êt rõng tho¸i

ho¸ nhÑ

CÊp III §Êt rõng tho¸i ho¸ trung b×nh

CÊp IV §Êt rõng tho¸i ho¸ kh¸ nÆng

CÊp V §Êt rõng tho¸i

ho¸ nÆng

CÊp VI §Êt rõng tho¸i ho¸ rÊt nÆng

TÇng A: Dµy trªn 15cm. Líp ®Êt tõ 0 ®Õn 10cm: chøa trªn 4% mïn. §Êt t¬i xèp, ®é xèp 55%. §Êt nhiÒu rÔ c©y, cã cÊu t−îng viªn. ThÊm n−íc nhanh trªn 3mm /phót. Dung träng bÐ h¬n 1g/cm3. Cã tÇng chuyÓn tiÕp AB râ

TÇng A: Dµy trªn 10cm. Líp ®Êt tõ 0 ®Õn 10cm: chøa tõ 3,5 ®Õn 4% mïn. §Êt xèp, ®é xèp 50 ®Õn 55%; nhiÒu rÔ, cã cÊu t−îng viªn, thÊm n−íc nhanh trªn 3mm/phót. Dung träng 1g/cm3. Cã mét tÇng chuyÓn tiÕp AB

TÇng A: Dµy trªn 10cm. Líp ®Êt tõ 0 ®Õn 10cm: chøa tõ 3 ®Õn 3,5% mïn. §Êt xèp võa, ®é xèp 50%. RÔ c©y Ýt h¬n, cã cÊu t−îng viªn vµ côc. §é thÊm n−íc 2mm/phót. Dung träng 1g/cm3. Cã tÇng chuyÓn tiÕp AB Ýt râ

TÇng A: Dµy trªn 5cm. Líp ®Êt tõ 0 ®Õn 10cm: chøa 2 ®Õn 3% mïn. §Êt chÆt, ®é xèp kÐm tõ 40 - 50%. RÔ cã nhiÒu, Ýt rÔ c©y gç, cÊu t−îng kÐm, d¹ng côc vµ viªn. §é thÊm n−íc 2mm/phót. TtÇng chuyÓn tiÕp AB kh«ng râ

TÇng A: Máng d−íi 5cm hoÆc kh«ng râ. Líp ®Êt tõ 0 ®Õn 10cm: chøa 1 ®Õn 2% mïn. §Êt chÆt, ®é xèp 40%. §Êt th−êng kh«ng cã cÊu t−îng, khã thÊm n−íc. Dung träng 1,2g/cm3, tÇng chuyÓn tiÕp AB kh«ng râ

TÇng A: Th−êng tÇng A kh«ng cã, líp ®Êt 0 ®Õn 10cm: chøa 1% mïn. §Êt tÇng B th−êng lé lªn mÆt

TÇng B: §Êt Ýt chÆt, kh« vÉn dÔ ®µo

TÇng B: T−¬ng tù ®Êt tho¸i ho¸ ®é I

TÇng B: ChÆt, khi kh« h¬i khã ®µo

TÇng B: ChÆt bÝ, kh« khã ®µo, hay cã vÖt loang læ ®á

TÇng B: ChÆt bÝ, khi kh« rÊt khã ®µo hay cã kÕt von, m¶nh ®¸ mÑ thÊm s¾t

TÇng B: RÊt r¾n ch¾c, khi kh« rÊt khã ®µo, th−êng xuÊt hiÖn kÕt von, m¶nh ®¸ mÑ thÊm s¾t, ®¸ ong ë ®Þa h×nh thÊp

A. §Æc ®iÓm phÉu diÖn ®Ó chÈn ®o¸n ®é tho¸i ho¸ ®Êt rõng

§é Èm: §Êt ®ñ Èm quanh n¨m

§é Èm: §Êt ®ñ Èm quanh n¨m

§é Èm: ThiÕu Èm tõ 1 ®Õn 2 th¸ng trong n¨m

§é Èm: ThiÕu Èm trªn 2 th¸ng trong n¨m



25

§é tho¸i ho¸ ®Êt rõng Çc ®Æc ®iÓm chÈn ®o¸n ®é

tho¸i ho¸ CÊp I

§Êt rõng nguyªn tr¹ng vµ tho¸i ho¸

rÊt nhÑ

CÊp II §Êt rõng tho¸i

ho¸ nhÑ

CÊp III §Êt rõng tho¸i ho¸ trung b×nh

CÊp IV §Êt rõng tho¸i ho¸ kh¸ nÆng

CÊp V §Êt rõng tho¸i

ho¸ nÆng

CÊp VI §Êt rõng tho¸i ho¸ rÊt nÆng

B. Çc d¹ng thùc b× chØ thÞ chñ yÕu

- Rõng gç Ýt khai th¸c. - Rõng gç pha c©y hä Tre (Giang, nøa ...) ®−êng kÝnh trªn 4cm. - Rõng Giang nøa ®−êng kÝnh trªn 4cm. VÇu vµ çc lo¹i Tre kh¸c ®−êng kÝnh trªn 6cm. - Rõng gç míi bÞ khai th¸c kiÖt nh−ng ch−a qua n−¬ng rÉy.

- Rõng gç nhá bÞ khai th¸c kiÖt l©u ngµy. - Rõng gç thø sinh míi phôc håi sau rÉy, loµi c©y Bå ®Ò, hu, víi tr¸m, v¹ng, lim xanh ®−êng kÝnh (1,3m) d−íi 20cm. - Rõng nøa thuÇn lo¹i ®−êng kÝnh 3 – 4cm (nøa 7). - Rõng nøa tÐp cã sinh lùc tèt do rõng nøa lín võa bÞ chÆt qu¸ møc.

- Tr¶ng c©y nhá (cao 5 – 6m) mäc r¶i r¸c cã xen c©y bôi míi phôc håi sau rÉy. - Tr¶ng nøa tÐp ®−êng kÝnh 2-3cm, cã sinh lùc trung b×nh. - Tr¶ng nøa tÐp ®−êng kÝnh 2-3cm, xen lau chÝt, chÌ vÌ cã sinh lùc tèt. - Tr¶ng Lau sËy, ChÌ vÌ cã sinh lùc tèt.

- Tr¶ng c©y bôi (d−íi 5m) xen lau, ChÌ vÌ, cã sinh lùc trung b×nh. - Tr¶ng nøa tÐp nhá d−íi 2cm cã sinh lùc xÊu, xen lau, ChÌ vÌ, Cá tranh. - Tr¶ng lau, ChÝt, ChÌ vÌ sinh lùc xÊu. - Çc tr¶ng Cá tranh vµ Cá cao l−u niªn cã sinh lùc trung b×nh

- Tr¶ng c©y bôi h¹n sinh (Sim, Mua, Lµnh ng¹ch, Cá tÕ ...) cã sinh lùc trung b×nh. - Tr¶ng ChÌ vÌ, Cá tranh xen c©y h¹n sinh cã sinh lùc yÕu. - Tr¶ng cá thÊp chÕt theo mïa cã sinh lùc tèt

- Tr¶ng c©y h¹n sinh mäc r¶i r¸c (Sim, Mua, Chæi xÓ, Cá tÕ ...) cã sinh lùc xÊu vµ rÊt xÊu. - Tr¶ng cá l«ng lîn vµ Cá thÊp chÕt theo mïa, mäc r¶i r¸c, cã sinh lùc yÕu - §Êt tr¬ trôi kh«ng cã thùc vËt

§é s©u tÇng ®Êt trªn 100cm

I II III IV V V

Tõ 50 - 100cm II III III IV V VI

Tõ 20 - 50cm III III IV V VI VI

D−íi 20cm VI VI VI VI

26

B¶ng 16. §Æc ®iÓm chÝnh vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña çc h¹ng ®Êt trång Bå ®Ò

H¹ng ®Êt Çc ®Æc ®iÓm chÝnh S¶n l−îng bå ®Ò vµ h−íng t¸c ®éng kü thuËt

Kh¶ n¨ng trång çc c©y kh¸c

I §Êt rÊt tèt

TÇng dµy, ®ñ Èm lý tÝnh tèt, giµu mïn, ®¹m

S¶n l−îng cao, kü thuËt ®¬n gi¶n, gi¸ thµnh h¹: gieo h¹t th¼ng; Ýt cá d¹i; kh«ng cÇn c¶i t¹o ®Êt; thêi ô gieo réng r·i

Mì, Luång, Tr¸m, Xoan ®µo, Lim, L¸t, Chß n©u

II §Êt tèt

TÇng dµy vµ trung b×nh, ®ñ Èm, lý tÝnh tèt võa, mïn ®¹m kh¸

S¶n l−îng cao, kü thuËt ®¬n gi¶n, gi¸ thµnh h¹: gieo h¹t th¼ng; Ýt cá d¹i; kh«ng cÇn c¶i t¹o ®Êt; thêi ô gieo réng r·i nh−ng s¶n l−îng kÐm h¬n, cÇn ng¨n ngõa cá l−u niªn, chÌ vÌ, phôc håi

Mì, Luång, Tr¸m, Xoan ®µo, Lim, L¸t, Chß n©u - S¶n l−îng kÐm h¬n

III §Êt trung b×nh

TÇng dµy vµ trung b×nh, cã thêi kú thiÕu n−íc, lý tÝnh kh¸, mïn ®¹m kh¸

S¶n l−îng thÊp, kü thuËt phøc t¹p; gi¸ thµnh cao; cÇn ¸p dông trång c©y cã bÇu; rÊt nhiÒu cá d¹i; cÇn cuèc xíi c¶i t¹o tÇng mÆt. Thêi vô gieo ph¶i −u tiªn sím

Mì, Luång, Tr¸m, Xoan ®µo, Lim, L¸t, Chß n©u nh−ng s¶n l−îng kÐm

IV §Êt xÊu

TÇng dµy vµ trung b×nh, th−êng thiÕu n−íc, lý tÝnh kÐm, Ýt mïn ®¹m

S¶n l−îng rÊt thÊp, kü thuËt rÊt phøc t¹p, gi¸ thµnh cao. Chñ yÕu trång b»ng bÇu. CÇn c©y c¶i t¹o ®Êt. ¦u tiªn thêi vô sím

B¹ch ®µn, Th«ng nhùa ®u«i ngùa, Th«ng ba l¸ ...

V §Êt rÊt xÊu

§Êt máng vµ trung b×nh, th−êng xuyªn thiÕu n−íc, lý tÝnh xÊu, nghÌo mïn ®¹m

Kh«ng nªn trång Bå ®Ò

B¹ch ®µn, Th«ng nhùa, Th«ng ®u«i ngùa, vv.

VI §Êt rÊt xÊu

vµ máng líp

§Êt máng vµ rÊt máng, lu«n kh« h¹n, lý tÝnh rÊt xÊu, rÊt nghÌo mïn ®¹m

Kh«ng nªn trång Bå ®Ò

Th«ng nhùa

27

2.2.2 Ph©n h¹ng ®Êt trång rõng Th«ng nhùa Th«ng nhùa (Pinus merkusii) lµ loµi c©y trång rõng trªn diÖn réng ë

vïng ®Êt trèng ®åi nói träc tho¸i ho¸ ë n−íc ta. Do vËy, çc nghiªn cøu vÒ rõng trång th«ng nhùa kh¸ phong phó, ®a d¹ng trong ®ã cã nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm ®Êt rõng trång th«ng nhùa vµ ph©n h¹ng ®Êt trång rõng Th«ng nhùa (L©m C«ng §Þnh, 1977; NguyÔn Xu©n Qu¸t, 1986, Ng« §×nh QuÕ, 1995).

a. Tiªu chuÈn vÒ ®Êt trång Theo çc t¸c gi¶ trªn, Th«ng nhùa tån t¹i vµ ph¸t triÓn trªn çc lo¹i ®Êt

h×nh thµnh t¹i chç, cã nguån gèc tõ çc lo¹i ®¸ mÑ kh¸c song tËp trung ë 3 nhãm chÝnh lµ: nhãm ®¸ m¸cma trung tÝnh cã ®¸ bazan; nhãm ®¸ phón xuÊt chua cã riolit, granit, ®axit vµ nhãm ®¸ trÇm tÝch cã phiÕn sÐt, sa th¹ch sái, sái s¹n vµ cuéi kÕt. HÇu hÕt çc lo¹i ®¸ nµy h×nh thµnh vá phong ho¸ feralit t¹o nªn çc lo¹i ®Êt feralit cã mÇu vµng ®á, ®á vµng, ®á n©u hay n©u ®á, hoÆc feralit trªn nói.

Th«ng nhùa sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn tèt nhÊt trªn çc lo¹i ®Êt cã thµnh phÇn c¬ giíi nhÑ (sÐt vËt lý tõ 20 - 40%), líp ®Êt mÆt cã ®é xèp cao (55- 60 %) víi ®é s©u tÇng A+B trªn 50 cm. Tuy nhiªn c©y Th«ng nhùa còng cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn tèt trªn çc lo¹i ®¸ Bazan cã thµnh phÇn c¬ giíi nÆng song ph¶i cã ph¶n øng chua (pHKcL tõ 4 - 4,5), ®Êt cã kÕt cÊu tèt, giµu mïn (l−îng mïn trªn 3 - 4%), ®é xèp trªn 60%, hµm l−îng l©n vµ ka li dÔ tiªu kh¸.

Theo Ng« §×nh QuÕ (1995) Th«ng nhùa lµ loµi c©y ®ßi hái ®iÒu kiÖn ®Êt kh«ng cao song ph¶i phï hîp víi ®Æc tÝnh sinh th¸i cña nã ®−îc biÓu hiÖn qua çc tÝnh chÊt c¬ b¶n nh− sau:

M«i tr−êng ®Êt lµ vÊn ®Ò quan träng nhÊt, ®Êt cã ph¶n øng chua ®¬n h¬i chua (pHKCL tõ 3,5 - 5) lµ thÝch hîp nhÊt. Çc lo¹i ®Êt cã pHKCL tõ 5,5 - 6 ®Òu h¹n chÕ sinh tr−ëng cña Th«ng nhùa. ViÖc trång Th«ng nhùa hÇu nh− thÊt b¹i trªn çc lo¹i ®Êt cã ph¶n øng kiÒm hay chua yÕu nh− ®Êt ®en trªn ®¸ v«i, v.v. NÕu pHkcl trªn 5,5 kh«ng nªn trång Th«ng nhùa.

Thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt: Lµ yÕu tè quan träng cho Th«ng nhùa sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn. §Êt cã thµnh phÇn c¬ giíi nhÑ ®Õn trung b×nh (SÐt vËt lý tõ 20- 50%) lµ phï hîp cho sinh tr−ëng cña Th«ng nhùa.

§Êt cã tÇng s¶n xuÊt tõ trung b×nh trë lªn (®é dµy tÇng A+B trªn 50cm)

Thùc b× lµ nh©n tè quan träng ®Ó ph©n chia ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, thùc b× chØ thÞ cho ta x¸c ®Þnh ®−îc lo¹i ®Êt vµ biÖn ph¸p kü thuËt g©y trång thÝch hîp.

28

b. Ph©n h¹ng ®Êt trång

Dùa trªn kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Ng« §×nh QuÕ (1995), Quy ph¹m Ngµnh (QPN-18-96) ®−îc Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT x©y dùng quy ®Þnh vÒ h¹ng ®Êt trång Th«ng nhùa. Theo ®ã, ®Êt trång th«ng nhùa gåm 5 h¹ng I, II, III, IV vµ V.

B¶ng 17. Tiªu chuÈn ph©n h¹ng ®Êt trång Th«ng nhùa

H¹ng ®Êt

§é pHKcl

§é dµy tÇng ®Êt (cm)

Thùc b× chØ thÞ Møc ®é thÝch hîp trång th«ng

I 3,5-4,0 >50 TÕ guét RÊt thÝch hîp

II 3,5-4,0 20-50 > 50

TÕ guét Sim, Mua, c©y bôi

ThÝch hîp

III 3,5-5,5 < 20 20-50

TÕ guét Sim, Mua, c©y bôi

ThÝch hîp võa

IV 3,5-5,5 < 20 Sim, Mua, c©y bôi H¹n chÕ

V > 5,5 Çc ®é dµy tÇng ®Êt

TÊt c¶ çc d¹ng thùc b×

Kh«ng trång

2.2.3 Ph©n h¹ng ®Êt trång rõng Th«ng ba l¸ Rõng tù nhiªn Th«ng ba l¸ (Pinus keysia) ph©n bè tËp trung ë çc tØnh

T©y Nguyªn, ®Æc biÖt ë L©m §ång, Kon Tum. L©m §ång lµ tØnh cã diÖn tÝch rõng Th«ng ba l¸ tù nhiªn lín nhÊt vµ còng ph¸t triÓn m¹ng mÏ rõng trång. Ng« §×nh QuÕ (1986) ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ®Êt d−íi rõng trång Th«ng ba l¸ tù nhiªn vµ rõng trång, ®· ®Ò xuÊt lùa chän ®Êt phï hîp trång rõng Th«ng ba l¸ vµ ph©n h¹ng ®Êt trång rõng ë L©m §ång. a. Tiªu chuÈn vÒ ®Êt trång

Çc kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· x¸c ®Þnh ®Êt trång Th«ng ba l¸ ph¶i ®¶m b¶o çc yªu cÇu:

§Êt ph¸t triÓn trªn granÝt, ®axit, ba zan, sa th¹ch, phiÕn th¹ch mi ca trong ®iÒu kiÖn tho¸t n−íc.

§Êt cã ®é dµy trung b×nh trªn 50 – 60cm. §Êt Èm nh−ng tho¸t n−íc tèt, kh¶ n¨ng tho¸t n−íc trªn 30% cã

mÇu s¾c chñ yÕu lµ ®á vµng hay n©u ®á. §Êt tho¸ng khÝ thÓ hiÖn ®é xèp cao, tõ 55 – 60%, dung träng

thÊp, tõ 0,7 – 0,9); hµm l−îng K2O kh¸ vµ pHKcl tõ 4 – 6. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn sau trång rõng Th«ng ba l¸ cã nhiÒu khã kh¨n, c©y sinh tr−ëng kÐm.

29

§Êt trªn ®¸ mÑ bazan tho¸i ho¸, tÇng máng hoÆc ®¸ phiÕn th¹ch mi ca tho¸t n−íc kÐm.

§Êt cã tÇng s¶n xuÊt máng d−íi 50cm. §Êt tho¸t n−íc kÐm (®èi víi tÊt c¶ çc ®¸ mÑ), cã mµu vµng r¬m

râ rÖt. b. Ph©n h¹ng ®Êt trång §Ó phôc vô thiÕt thùc cho s¶n xuÊt, viÖc ph©n h¹ng ®Êt trång rõng Th«ng ba l¸ x¸c ®Þnh mét sè nh©n tè chñ yÕu, chØ tiªu kü thuËt cô thÓ ®Ó viÖc x¸c ®Þnh ®Êt trång vµ ®Çu t− cho tõng h¹ng ®Êt thÝch hîp ®Ó t¹o rõng, ®ång ®Òu vµ cã chÊt l−îng. C¬ së ph©n h¹ng ®Êt dùa trªn 4 yÕu tè lµ (i) §Æc ®iÓm phÉu diÖn ®Êt; (ii) Th¶m thùc b× chØ thÞ; (iii) §é tho¸i ho¸ cña ®Êt rõng vµ (iv) §¸ mÑ, trong ®ã ®é dµy tÇng ®Êt cã ý nghÜa sinh th¸i gi÷ vai trß quan träng. Trªn c¬ së nµy, tiªu chuÈn ngµnh vÒ ph©n h¹ng ®Êt trång rõng Th«ng ba l¸ ®−îc ban hµnh (B¶ng 18).

2.2.4 Ph©n h¹ng ®Êt trång rõng Håi Rõng Håi (Illicium verum) ph©n bè trong ph¹m vi hÑp, chñ yÕu ®−îc

g©y trång ë L¹ng S¬n, Qu¶ng Ninh. Dùa trªn kÕt qu¶ nghiªn cøu tæng hîp vÒ c©y Håi vµ rõng Håi do ViÖn nghiªn cøu L©m nghiÖp thùc hiÖn vµo nh÷ng n¨m 1969 -1970, NguyÔn Ngäc B×nh ®· nghiªn cøu chän ®Êt trång Håi vµ x¸c lËp b¶ng ph©n h¹ng t¹m thêi ®Êt trång Håi ¸p dông ë L¹ng S¬n vµ Qu¶ng Ninh.

a. Tiªu chuÈn vÒ ®Êt trång Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu rõng håi thÝch hîp nhÊt lµ trªn ®Êt ®á vµng ph¸t triÓn trªn d¸ rhyolit nghÌo SiO2, cã thµnh phÇn c¬ giíi nÆng, ®Êt trång d−íi rõng gç tù nhiªn nghÌo kiÖt, cã hµm l−îng mïn cao trªn 4% vµ giµu ®¹m, kho¶ng 0,25% vµ giµu K2O dÔ tiªu, trªn 15mg/100g ®Êt. §Êt cã ®é xèp cao, trªn 52%, kh¶ n¨ng thÊm n−íc vµ gi÷ n−íc lín. §©y lµ d¹ng ®Êt tèt, Ýt tho¸i ho¸, cßn mang tÝnh chÊt ®Êt rõng. Còng cã thÓ më réng trång rõng håi trªn lo¹i ®Êt xÊu, møc ®é tho¸i ho¸ m¹nh h¬n nh− ®Êt tr¶ng c©y bôi cao, −a Èm nh−: Hu, Ba soi, v.v. Tuy nhiªn, muèn trång thµnh c«ng trªn d¹ng ®Êt nµy, ph¶i cã çc biÖn ph¸p kü thuËt trång kh¸c víi trång trªn ®iÒu kiÖn ®Êt tèt nh− t¨ng c−êng ph©n bãn cho c©y.

b. Ph©n h¹ng ®Êt trång Dùa vµo sinh tr−ëng vµ n¨ng suÊt qu¶ trªn thùc tÕ, tiÕn hµnh x©y dùng b¶ng ph©n h¹ng t¹m thêi ®Êt trång Håi. Theo ph©n h¹ng nµy, ®èi víi ®Êt h¹ng I rõng Håi sinh tr−ëng tèt, h¹ng II sinh tr−ëng kh¸, h¹ng III sinh tr−ëng trung b×nh, h¹ng IV sinh tr−ëng xÊu.

30

B¶ng 18. Ph©n h¹ng ®Êt trång Th«ng ba l¸

§é tho¸i ho¸ cña ®Êt rõng §Æc ®iÓm chÈn ®o¸n ®é tho¸i

ho¸ CÊp I

Tho¸i ho¸ nhÑ CÊp II

Tho¸i ho¸ trung b×nh CÊp III

Tho¸i ho¸ nÆng CÊp IV

Tho¸i ho¸ rÊt nÆng

A- §Æc ®iÓm phÉu diÖn

TÇng A: Dµy 20 – 30cm líp 0 – 10cm chøa 5% mïn, ®é xèp 60%, cÊu t−îng viªn nhiÒu rÔ c©y, thÊm n−íc > 3mm, tho¸t n−íc tèt 30% ®ñ Èm. TÇng B: H¬i chÆt, l¸c ®¸c kÕt von §¸ mÑ: Granit, Bazan

TÇng A: Dµy h¬n 10cm, chøa 5% mïn, ®é xèp 55%. CÊu t−îng viªn 5 – 10% kÕt vãn. ThÊm n−íc ®ñ Èm. TÇng B: H¬i chÆt – 10 – 20% kÕt vãn §¸ mÑ: Granit, §axit, Bazan, sa phiÕn th¹ch, phÊn sa

TÇng A: D−íi 10cm, mÆt chøa 2 – 3% mïn, ®Êt h¬i chÆt, ®é xèp 45 – 55%, cÊu t−îng kÐm 10 – 30% kÕt vãn ®¸ lÉn, thÊm n−íc 2m/ phót TÇng B: §Êt chÆt 20 – 40% kÕt vãn, ®¸ lÉn §¸ mÑ: Bazan, ®a xit máng, phiÕn th¹ch mi ca

TÇng A: HÇu nh− kh«ng cã, 1 – 2% mïn, ®¸ lÉn dÕt von 50 – 70%. TÇng kÕt cïng ë gÇn mÆt ®Êt chÆt bÝ kh¶ n¨ng tho¸t n−íc kÐm. §¸ mÑ: Bazan tho¸i ho¸ nÆng, çc lo¹i kh¸c tr¬ sái ®¸

B- Çc d¹ng thùc b× chñ yÕu

- Rõng l¸ réng nghÌo kiÖt, ®é tµn che nhá h¬n 0,4 - Sau khai th¸c 1, 2 n¨m

- Rõng th−a, thùc b× TÕ guét chiÕm −u thÕ

- §· qua n−¬ng rÉy 2 – 3 n¨m c©y bôi, Sim, Mua, Cá tranh, Cá thÊp

- Ch¸y ®i ch¸y l¹i nhiÒu lÇn, l¸c ®¸c c©y chÞu löa ThÈu tÊu, Thao kÐn, Cá l¸ cøng ... −u thÕ

§é dµy tÇng s¶n xuÊt trªn 80cm

H¹ng ®Êt I II III IV

Tõ 30 – 80cm II II III IV

D−íi 30cm III III IV V

31

Çc h¹ng ®Êt V vµ VI sinh tr−ëng cña Håi rÊt xÊu nªn h¹n chÕ trång vµ nÕu trång ph¶i cã sù ch¨m sãc ®Æc biÖt, h¹ng VII kh«ng trång ®−îc Håi. Tuy nhiªn còng cÇn quan t©m ®Õn ®é s©u t©ng ®Êt, trªn thùc tÕ nh÷ng n¬i tÇng ®Êt qu¸ máng c©y Håi kh«ng sinh tr−ëng ®−îc, víi tÇng ®Êt 30 – 50cm Håi còng sinh tr−ëng kÐm, nªn h¹n chÕ trång. N¬i cã tÇng ®Êt dÇy 50 – 80cm vµ trªn 80cm Håi sinh tr−ëng trung b×nh vµ tèt, thÝch hîp cho viÖc ph¸t triÓn loµi c©y nµy.

B¶ng 19. Ph©n h¹ng ®Êt trång Håi theo thùc tÕ

D¹ng thùc b×

Tr¶ng c©y bôi Tr¶ng cá

Lo¹i ®Êt

RTN nghÌo kiÖt Cao TB ThÊp Cao TB ThÊp

§Êt ®á vµng trªn ®¸ rhyolit nghÌo SiO2

I III V VII VII VII VII

§Êt vµng ®á trªn phiÕn th¹ch sÐt

II IV VI VII VII VII VII

§Êt ®á trªn ®¸ v«i VII VII VII VII VII VII VII

Ngoµi çc tiªu chuÈn trªn, kh«ng trång Håi ë n¬i cã ®é cao trªn 800m so víi mÆt biÓn ®Ó h¹n chÕ bít t¸c h¹i cña s−¬ng gi¸. Do rõng Håi cã cÊu tróc ®¬n gi¶n 1 tÇng c©y lín, ®é che phñ thÊp, kh¶ n¨ng gi÷ ®Êt gi÷ n−íc kÐm nªn kh«ng trång ë n¬i qu¸ dèc. §é dèc d−íi 150 lµ thÝch hîp nhÊt, ®é dèc trung b×nh tõ 150 – 250 cã thÓ trång b×nh th−êng, ®é dèc 250 – 350 cÇn h¹n chÕ vµ nÕu dèc trªn 350 th× kh«ng nªn trång Håi.

2.2.5 Ph©n h¹ng ®Êt trång rõng QuÕ QuÕ (Cinamomum cassia) lµ mét c©y ®Æc s¶n vïng nhiÖt ®íi cã gi¸ trÞ

kinh tÕ cao. ë n−íc ta, trong nhiÒu n¨m hµng ngµn hecta QuÕ ®−îc g©y trång thµnh c«ng ë nhiÒu n¬i, c©y sinh tr−ëng tèt, cho n¨ng suÊt cao, nh−ng còng cã n¬i kÕt qu¶ g©y trång kÐm, nhiÒu s©u bÖnh, sinh tr−ëng chËm. Víi lý do nµy, §ç §×nh S©m vµ Ng« §×nh QuÕ (1986) ®· ph©n h¹ng ®Êt trång QuÕ ®Ó x¸c ®Þnh vïng trång phï hîp.

a. Tiªu chuÈn vÒ ®Êt trång

Dùa trªn çc ®Æc tÝnh sinh häc, ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña c©y QuÕ, ®Æc ®iÓm ®Êt d−íi rõng QuÕ trång cã sinh tr−ëng tèt, xÊu kh¸c nhau, tiªu chuÈn chän ®Êt trång quÕ ®−îc x¸c ®Þnh ë B¶ng 20 d−íi ®©y.

b. Ph©n h¹ng ®Êt trång Trªn c¬ së tiªu chuÈn chän ®Êt, tiÕn hµnh ph©n h¹ng ®Êt trång nh»m

phôc vô cho viÖc quy ho¹ch vïng trång, ®−a ra çc gi¶i ph¸p kü thuËt l©m sinh phï hîp cho tõng vïng kh¸c nhau. D−íi ®©y lµ vÝ dô ph©n h¹ng ®Êt trång QuÕ cho tØnh Qu¶ng Nam. B¶ng ph©n h¹ng ®Êt nµy ®· ®−îc ¸p dông cho viÖc quy

ho¹ch trång QuÕ cho çc huyÖn Tiªn Ph−íc, Trµ My, QuÕ S¬n, HiÖp §øc tØnh Qu¶ng Nam (B¶ng 21).

B¶ng 20. Tiªu chuÈn chän ®Êt trång QuÕ Tiªu chuÈn Tèi −u ThÝch hîp H¹n chÕ 1. KhÝ hËu 1.1. L−îng m−a n¨m (mm) 3000- 4000 2000- 3000 < 2000 1.2. NhiÖt ®é TB n¨m 20- 220C 23- 250C > 250

1.3. §é cao so víi mÆt (m) - PhÝa B¾c 200- 300 300 - 700 > 700 - PhÝa Nam > 700 300 - 700 < 300 2. §Êt ®ai 2.1. §é dµy tÇng ®Êt (cm) > 50 30 - 50 < 30 2.2. §é dèc (O) < 15 15 - 25 > 25

2.3. §é pH 4,5 - 5,0 4,0 - 5,5 < 4,0, > 5,5 2.4. Mïn tæng sè (%) > 4,5 3,0- 4,5 < 3,0 2.5. K2O dÔ tiªu (mg/100g ®Êt) > 20 15- 20 < 15

3. Thùc vËt Rõng thø sinh nghÌo kiÖt, cã c©y gç r¶i r¸c

Rõng phôc håi sau n−¬ng rÉy, lau l¸ch, nøa,

vÇu, c©y bôi tèt, Htb = 3- 4m

Tr¶ng c©y bôi th−a, cá tranh, cá mü, cá thÊp

B¶ng 21. Ph©n h¹ng ®Êt trång QuÕ ë Qu¶ng Nam

D¹ng thùc b× §ai cao (m)

§é dµy tÇng ®Êt

(cm) Rõng gç kiÖt (a)

Rõng kiÖt c©y r¶i r¸c (b)

Rõng phôc håi sau khai th¸c n−¬ng rÉy (c)

> 50 I1a I1b I1c 40 - 50 I2a I2b I2c > 700

< 30 I3a I3b I3c > 50 II1a II1b II1c

40 - 50 II2a II2b II2c 300- 700 < 30 II3a II3b II3c

< 300 Vïng h¹n chÕ trång QuÕ

Chó thÝch: I, II, III chØ vïng khÝ hËu tèi −u, thÝch hîp, h¹n chÕ. 1, 2, 3 chØ møc ®é tèi −u thÝch hîp vµ h¹n chÕ vÒ ®é dµy tÇng ®Êt. a, b, c chØ møc ®é tæng hîp kh¸c nhau vÒ ®é ph×. a: tèi −u, b: thÝch

hîp, c: h¹n chÕ.

33

34

2.3 §¸nh gi¸ vµ ph©n chia lËp ®Þa trong l©m nghiÖp 2.3.1 CÊp vÜ m« vµ trung gian

2.3.1.1 Ph©n chia lËp ®Þa l©m nghiÖp vïng ®åi nói

a. Çc cÊp ph©n chia lËp ®Þa

C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tù nhiªn ë ViÖt Nam, NguyÔn V¨n Kh¸nh (1996) - ViÖn ®iÒu tra Quy ho¹ch rõng ®Ò xuÊt mét hÖ thèng ph©n chia lËp ®Þa L©m nghiÖp cho toµn quèc gåm 7 cÊp theo s¬ ®å sau:

H×nh 1. HÖ thèng ph©n chia lËp ®Þa cho toµn quèc

MiÒn lËp ®Þa: MiÒn lËp ®Þa lµ mét l·nh thæ khÐp kÝn ®−îc ®Æc tr−ng bëi mét chÕ ®é nhiÖt riªng trong ®ã cã hay kh«ng cã mïa ®«ng l¹nh (mïa ®«ng l¹nh lµ mïa ®«ng cã mét sè th¸ng ë ®ã nhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng d−íi 200C) lµ dÊu hiÖu chÝnh ®Ó ph©n chia.

¸ miÒn lËp ®Þa: ¸ miÒn lËp ®Þa lµ mét l·nh thæ khÐp kÝn, cã ®Æc tr−ng cña miÒn lËp ®Þa lµ chÕ ®é nhiÖt ®ång thêi cßn cã ®Æc tr−ng riªng cña ¸ miÒn, ®ã lµ thêi gian m−a (mïa m−a) trong n¨m.

Vïng lËp ®Þa: Vïng lËp ®Þa lµ mét l·nh thæ khÐp kÝn ®−îc ph©n ra tõ ¸ miÒn lËp ®Þa. Vïng lËp ®Þa lµ kÕt qu¶ ®an xen cña mét vïng ®Þa m¹o, mét vïng khÝ hËu, trong ®ã miÒn B¾c lÊy tr−êng ®é vµ c−êng ®é l¹nh lµm dÊu hiÖu ph©n chia, miÒn Nam lÊy tr−êng ®é vµ c−êng ®é kh« h¹n lµm dÊu hiÖu ph©n chia.

MiÒn lËp ®Þa

¸ miÒn lËp ®Þa

Vïng lËp ®Þa

TiÓu vïng lËp ®Þa

D¹ng ®Êt ®ai

D¹ng lËp ®Þa

35

TiÓu vïng lËp ®Þa: TiÓu vïng lËp ®Þa lµ mét l·nh thæ khÐp kÝn ®−îc ph©n ra tõ vïng lËp ®Þa mang çc ®Æc tr−ng chung cña çc cÊp ph©n vÞ trªn nã ®ång thêi mang ®Æc tr−ng riªng cña nã ®ã lµ tæng hîp cña mét kiÓu ®Þa h×nh, mét kiÓu khÝ hËu vµ mét nhãm ®Êt chÝnh hoÆc phô trong ®ã kiÓu khÝ hËu bao gåm 4 yÕu tè khÝ hËu: NhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m, nhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng l¹nh nhÊt, l−îng m−a n¨m vµ sè l−îng th¸ng kh«.

D¹ng ®Êt ®ai: D¹ng ®Êt ®ai lµ cÊp trung gian gi÷a tiÓu vïng lËp ®Þa vµ cÊp d¹ng lËp ®Þa (®¬n vÞ c¬ së cña lËp ®Þa). D¹ng ®Êt ®ai ®−îc chia nhá ra tõ kiÓu vïng lËp ®Þa bëi thªm vµo kiÓu ®Þa h×nh, yÕu tè ®é dèc (cÊp ®é dèc) hoÆc tho¸t n−íc, thªm vµo nhãm ®Êt chÝnh hoÆc phô cÊp ®é dµy tÇng ®Êt hoÆc cÊp thµnh phÇn c¬ giíi.

D¹ng lËp ®Þa: D¹ng lËp ®Þa lµ ®¬n vÞ c¬ së cña lËp ®Þa cã khÝ hËu cña tiÓu vïng lËp ®Þa, ®−îc ®Æc tr−ng bëi mét ®¬n vÞ ®Þa m¹o thÊp nhÊt (ch©n, s−ên, ®Ønh…) mét bËc ®é dèc, mét ®¬n vÞ thæ nh−ìng thÊp nhÊt (Thæ chñng hoÆc biÕn chñng) vµ bao chiÕm mét diÖn tÝch nhÊt ®Þnh.

b. Çc thµnh phÇn tham gia ph©n chia lËp ®Þa

1. Thµnh phÇn khÝ hËu

YÕu tè vµ chØ tiªu tham gia ph©n chia miÒn lËp ®Þa:

YÕu tè vµ chØ tiªu tham gia miÒn lËp ®Þa lµ cã hay kh«ng cã mïa ®«ng l¹nh ë hai ®ai nhiÖt ®íi c¬ së. §Ó ph©n chia miÒn lËp ®Þa, nhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m vµ nhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng lµ yÕu tè ®−îc lùa chän ®Ó ph©n chia. Quy ®Þnh tªn gäi theo nhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m vµ th¸ng nh− sau:

- NhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m trªn 250 C: CËn xÝch ®¹o; - NhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m tõ 20- 240 C: NhiÖt ®íi; - NhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m tõ 15- 190 C: CËn nhiÖt ®íi; - NhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m d−íi 150 C: CËn nhiÖt ®íi nói cao; - NhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng trªn 250 C: Th¸ng rÊt nãng; - NhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng tõ 20- 240 C: Th¸ng nãng; - NhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng tõ 15- 190 C: Th¸ng l¹nh; - NhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng d−íi 150 C: Th¸ng rÐt.

YÕu tè vµ chØ tiªu tham gia ph©n chia ¸ miÒn lËp ®Þa:

Thêi gian m−a trong n¨m lµ yÕu tè tham gia ph©n chia ¸ miÒn lËp ®Þa. Quy ®Þnh çc mïa theo th¸ng nh− sau:

- Mïa xu©n: Çc th¸ng III, IV;

- Mïa hÌ: Çc th¸ng V- IX;

- Mïa thu: Çc th¸ng X, XI;

- Mïa ®«ng: Çc th¸ng XII, I, II.

36

Vµ ®é dµi cña mïa m−a ®−îc x¸c ®Þnh:

- Mïa m−a ng¾n: D−íi 3 th¸ng;

- Mïa m−a trung b×nh: Tõ 3 ®Õn 6 th¸ng;

- Mïa m−a dµi: Tõ 7 ®Õn 9 th¸ng;

- Mïa m−a rÊt dµi: Trªn 9 th¸ng.

YÕu tè vµ chØ tiªu tham gia ph©n chia vïng lËp ®Þa:

- MiÒn B¾c: Dùa vµo tr−êng ®é vµ c−êng ®é l¹nh. Tr−êng ®é l¹nh tÝnh theo sè th¸ng cã nhiÖt ®é b×nh qu©n d−íi 200 C, cô thÓ lµ:

Mïa l¹nh ng¾n: 3 th¸ng liªn tôc cã nhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng d−íi 200C; Mïa l¹nh trung b×nh: 4 - 6 th¸ng liªn tôc cã nhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng d−íi 200C; Mïa l¹nh dµi: 7 - 9 th¸ng liªn tôc cã nhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng d−íi 200C; Mïa l¹nh rÊt dµi: Trªn 9 th¸ng liªn tôc cã nhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng d−íi 200C.

- MiÒn Nam: D−a vµo tr−êng ®é vµ c−êng ®é kh« h¹n. C−êng ®é kh« tÝnh theo sè th¸ng kh« liªn tôc (th¸ng kh« tÝnh theo c«ng thøc Gaussen), cô thÓ nh− sau:

Mïa kh« ng¾n: Thêi gian mïa kh« d−íi 2 th¸ng; Mïa kh« trung b×nh: Thêi gian mïa kh« d−íi tõ 3 - 4 th¸ng; Mïa kh« dµi: Thêi gian mïa kh« d−íi tõ 5 - 6 th¸ng; Mïa kh« rÊt dµi: Thêi gian mïa kh« d−íi trªn 7 th¸ng.

YÕu tè vµ chØ tiªu tham gia ph©n chia tiÓu vïng lËp ®Þa:

KhÝ hËu ®Æc tr−ng cho tiÓu vïng lËp ®Þa lµ kiÓu vïng khÝ hËu. KiÓu khÝ hËu gåm 4 yÕu tè t¹o thµnh ®ã lµ:

- NhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m;

- NhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng l¹nh nhÊt;

- Tr−êng ®é kh« (sè th¸ng kh«);

- L−îng m−a b×nh qu©n n¨m: §−îc chia lµm 5 cÊp víi tªn gäi nh− sau:

M−a rÊt nhiÒu: L−îng m−a b×nh qu©n n¨m trªn 2500mm; M−a nhiÒu: L−îng m−a b×nh qu©n n¨m tõ 2000 ®Õn 2500mm; M−a trung b×nh: L−îng m−a b×nh qu©n n¨m tõ 1500 ®Õn 2000mm; M−a Ýt: L−îng m−a b×nh qu©n n¨m tõ 1000 ®Õn 1500mm;

37

M−a rÊt Ýt: L−îng m−a b×nh qu©n n¨m d−íi 1000mm.

Mçi kiÓu khÝ hËu lµ sù ®ång nhÊt cña 4 yÕu tè t¹o thµnh kiÓu khÝ hËu nªu trªn. Dùa vµo sù ph©n chia nµy, ®· x¸c ®Þnh 146 kiÓu khÝ hËu trªn ph¹m vi toµn quèc.

2. Thµnh phÇn ®Þa h×nh

C¨n cø vµo thùc tÕ ë ViÖt Nam, ®Þa h×nh phÇn ®Êt liÒn ë ViÖt Nam ®−îc chia lµm 8 kiÓu chÝnh vµ 25 kiÓu phô ®Ó cïng víi kiÓu khÝ hËu vµ nhãm ®Êt x¸c ®Þnh tiÓu vïng lËp ®Þa. T¸m (8) kiÓu ®Þa h×nh chÝnh lµ:

§Þa h×nh nói (1) gåm cã 3 kiÓu phô: Nói cao (> 1700m), nói trung b×nh (700 – 1700m), nói thÊp (300 – 700m);

S¬n nguyªn (2) gåm s¬n nguyªn cao (> 1500m), s¬n nguyªn trung b×nh (1000 – 1500m), s¬n nguyªn thÊp (500 – 1000m);

Cao nguyªn (3) gåm cao nguyªn cao (> 1500m), cao nguyªn trung b×nh (1000 – 1500m), cao nguyªn thÊp (500 – 1000m). Cao nguyªn kh¸c s¬n nguyªn ë chç ®é cao t−¬ng ®èi cña cao nguyªn nhá h¬n 25m, cßn s¬n nguyªn tõ 25 – 100m;

§åi (4) gåm ®åi cao (200 – 300m); ®åi trung b×nh (100 – 200m), ®åi thÊp (< 100m);

Sôt vâng, x©m thùc båi tô gi÷a nói ®åi (5) gåm thung lòng, bån ®Þa, lßng ch¶o, v.v;

KiÓu caster (6); B¸n b×nh nguyªn (7); vµ §ång b»ng (8).

3. Thµnh phÇn thæ nh−ìng

Ph©n chia çc tiÓu vïng lËp ®Þa dùa trªn çc nhãm ®Êt chÝnh vµ ®Êt phô. Nhãm ®Êt phô ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn nhãm ®Êt chÝnh vµ nhãm nÒn vËt chÊt t¹o ®Êt.

Nhãm nÒn vËt chÊt t¹o ®Êt ®−îc ph©n chia lµ m¸cma chua, m¸cma kiÒm, trÇm tÝch vµ biÕn chÊt cã kÕt cÊu h¹t mÞn, trÇm tÝch vµ biÕn chÊt cã kÕt cÊu h¹t th«, ®¸ v«i vµ biÕn chÊt ®¸ v«i, phï sa cæ, phï sa míi, hçn hîp ®¸, x¸c h÷u c¬ thùc vËt, phï sa biÓn, phµ sa s«ng biÓn.

4. Çc thµnh phÇn kh¸c

Ngoµi ba thµnh phÇn khÝ hËu, ®Þa h×nh vµ thæ nh−ìng tham gia ph©n chia trùc tiÕp çc cÊp vµ çc ç thÓ trong cïng mét cÊp, ngoµi ra cßn sö dông thµnh phÇn th¶m thùc b× rõng mµ cô thÓ lµ çc kiÓu rõng, ®Ó tham gia kiÓm tra ®èi chiÕu çc kÕt qu¶ ®· ®−îc ph©n chia v× chóng th−êng thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a lËp ®Þa vµ thùc vËt rõng ®−îc h×nh thµnh.

38

B¶ng 22. KÕt qu¶ ph©n chia lËp ®Þa trªn b¶n ®å tû lÖ 1/1000000

Toµn vïng

MiÒn ¸ miÒn Vïng lËp ®Þa (Ký hiÖu) TiÓu vïng (sè l−îng)

T©y B¾c (A) 61

ViÖt B¾c (B) 83

§«ng B¾c (C) 61

§ång b»ng B¾c Bé (D) 8

¸ miÒn L§LN B¾c Bé vµ Thanh Ho¸

Hoµ B×nh- Thanh Ho¸ (§) 33

NghÖ TÜnh (E) 44

MiÒn lËp ®Þa phÝa B¾c vÜ tuyÕn 16

¸ miÒn L§LN Duyªn h¶i BTB B×nh TrÞ Thiªn (G) 28

Duyªn h¶i TTB 26 ¸ miÒn L§LN Duyªn h¶i NTB Duyªn h¶i NTB (L) 14

T©y Nguyªn (K) 25

§«ng Nam Bé (M) 14

Toµn quèc

MiÒn lËp ®Þa phÝa Nam vÜ tuyÕn 16 ¸ miÒn L§LN

Nam Bé vµ T©y Nguyªn

§ång B»ng Nam Bé (N) 10

2.3.1.2 Ph©n chia lËp ®Þa vïng ®Êt ngËp mÆn ven biÓn

Trªn c¬ së kÕt qu¶ kh¶o s¸t nghiªn cøu vµ ph©n tÝch kÕ thõa çc thµnh qu¶ vÒ ®Êt rõng ngËp mÆn víi çc th¶m thùc vËt vµ diÔn biÕn cña chóng thuéc ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc “Nghiªn cøu çc gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt tæng hîp nh»m kh«i phôc vµ ph¸t triÓn rõng ngËp mÆn vµ rõng trµm ë ViÖt Nam” Ng« §×nh QuÕ ®· ph©n chia çc cÊp ph©n vÞ ®èi víi ®Êt vïng ven biÓn ngËp mÆn ë ViÖt Nam theo hÖ thèng: MiÒn Vïng TiÓu vïng vµ d¹ng lËp ®Þa theo çc tiªu chÝ nh− sau:

a. MiÒn lËp ®Þa

§©y lµ ®¬n vÞ lËp ®Þa lín nhÊt ®−îc ph©n chia, dùa vµo ®Æc ®iÓm khÝ hËu, chÕ ®é nhiÖt trong n¨m .

MiÒn lËp ®Þa khÝ hËu nhiÖt ®íi biÕn tÝnh cã mïa ®«ng l¹nh (nhiÖt ®é trung b×nh th¸ng trong mïa ®«ng d−íi 20OC) - MiÒn B¾c ViÖt Nam (tõ ®Ìo H¶i V©n trë ra ®Õn Qu¶ng Ninh).

MiÒn lËp ®Þa khÝ hËu nhiÖt ®íi ®iÓn h×nh kh«ng cã mïa ®«ng l¹nh - MiÒn Nam ViÖt Nam (tõ ®Ìo H¶i V©n trë vµo b¸n ®¶o Cµ Mau).

b. Vïng lËp ®Þa

Tiªu chÝ ph©n vïng lµ dùa vµo sè th¸ng l¹nh trong n¨m, l−îng m−a vµ ph©n bè cña loµi c©y ngËp mÆn “thùc thô” chñ yÕu ®Ó ph©n chia. KÕt qu¶ ph©n vïng ngËp mÆn ven biÓn ViÖt Nam chia thµnh 6 vïng theo çc tiªu chÝ cô thÓ nh− trong b¶ng 23.

39

B¶ng 23. Ph©n chia lËp ®Þa vïng ngËp mÆn ven biÓn ViÖt Nam Tiªu chÝ ph©n chia

Sè th¸ng cã nhiÖt ®é trung b×nh (OC)

MiÒn Vïng lËp ®Þa

< 20 20-25 > 25

L−îng m−a (mm)

Loµi c©y chñ yÕu ph©n bè

1. Qu¶ng Ninh (§«ng B¾c bé)

5 2 5 2016-1749 M¾m biÓn, VÑt dï, §−íc vßi

2. §ång b»ng B¾c bé (Ch©u thæ s«ng Hång)

4 2 6 1757-1865 Só, Trang, BÇn chua

B¾c

3. B¾c Trung bé 2–3 2–3 9–10 1944-2867 M¾m biÓn, §©ng, Só, BÇn chua

4. Nam Trung bé 0 3 – 5 7–9 1152-2290 §−ng, §−íc, M¾m qu¨n, GÝa

5. §«ng Nam bé 0 0 12 1357-1684 M¾m tr¾ng, §−íc ®«i

Nam

6. §ång b»ng Nam bé

0 0 12 1473-2366 §−íc ®«i, Dõa n−íc

c. TiÓu vïng lËp ®Þa

Trong mçi vïng tuú ®iÒu kiÖn cô thÓ dùa vµo 4 yÕu tè sau ®©y ®Ó ph©n chia thµnh çc tiÓu vïng:

§é mÆn cña n−íc: Chñ yÕu lµ ®é mÆn vµ møc ®é biÕn ®éng vÒ ®é mÆn cña n−íc trong n¨m, phô thuéc vµo ¶nh h−ëng cña n−íc th−îng nguån nhiÒu hay Ýt.

- §é mÆn thÊp, biÕn ®éng lín (vïng cöa s«ng ); - §é mÆn cao trung b×nh, møc ®é biÕn ®éng kh«ng lín; - §é mÆn cao, biÕn ®éng Ýt .

S¶n phÈm båi tô:

- Çt rêi vµ çt dÝnh (kh«ng cã rõng ngËp mÆn ph©n bè ) - Çt pha (thÞt nhÑ): Rõng ngËp mÆn sinh tr−ëng xÊu chñ yÕu lµ rõng

M¾m biÓn; - ThÞt trung b×nh vµ sÐt: Rõng ngËp mÆn sinh tr−ëng trung b×nh vµ

tèt.

§Æc ®iÓm ®Þa h×nh:

- B»ng ph¼ng; - H¬i dèc (thÝch hîp nhÊt ®èi víi sù sinh tr−ëng cña rõng ngËp

mÆn); - Dèc; - Låi lâm.

40

2.3.2 CÊp vi m« 2.3.2.1 Ph©n chia lËp ®Þa cña ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng

N¨m 1971, ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch Rõng xuÊt b¶n tµi liÖu §iÒu tra vÏ b¶n ®å lËp ®Þa L©m nghiÖp vµ ®−îc t¸i b¶n n¨m 2000. Theo tµi liÖu nµy, d¹ng lËp ®Þa gåm 6 yÕu tè lµ: d¹ng ®ai khÝ hËu, d¹ng ®Þa thÕ, d¹ng ®Êt, d¹ng cÊp hµm l−îng n−íc vµ trung khÝ hËu theo ®Þa thÕ, d¹ng n−íc ngÇm vµ n−íc ®äng, d¹ng tr¹ng th¸i.

a. D¹ng lËp ®Þa

Bao gåm 6 yÕu tè lµ d¹ng ®ai khÝ hËu, d¹ng ®Þa thÕ, d¹ng ®Êt, d¹ng trung khÝ hËu do ®iÒu kiÖn ®Þa thÕ, cÊp hµm l−îng n−íc vµ d¹ng n−íc ngÇm vµ n−íc ®äng vµ ®Æc tr−ng tr¹ng th¸i.

1. D¹ng ®ai khÝ hËu

Tªn cña d¹ng ®¹i khÝ hËu hoÆc ®Æt theo ®Þa ®iÓm hoÆc ®Æt theo c¶nh quan mµ n¬i ®ã ®¹i diÖn ®iÓn h×nh (ThÝ dô: d¹ng ®¹i khÝ hËu U«ng BÝ, §µ L¹t… )

2. D¹ng ®Þa thÕ

TËp hîp tÊt c¶ nh÷ng lËp ®Þa riªng lÎ cã ®é dèc gÇn gièng nhau vµ ph©n theo çc d¹ng sau:

B¶ng 24. Tiªu chuÈn ph©n chia d¹ng ®Þa thÕ

§Þa thÕ ViÕt t¾t §Æc ®iÓm

B»ng B < 30 Ph¼ng P 4 - 100 S−ên S’ 11 - 150 S−ên dèc S 16 - 250 Dèc D’ 26 - 350 RÊt dèc D > 350

3. D¹ng ®Êt

D¹ng ®Êt bao gåm kiÓu ®Êt vµ kiÓu nÒn vËt chÊt. Trong thµnh phÇn “d¹ng ®Êt” th× tÊt c¶ çc lËp ®Þa riªng lÎ cã nh÷ng tÝnh chÊt gÇn gièng nhau ®−îc tËp hîp l¹i.

4. D¹ng trung khÝ hËu do ®iÒu kiÖn ®Þa thÕ vµ cÊp hµm l−îng n−íc

Trong thµnh phÇn nµy th× d¹ng trung khÝ hËu cña lËp ®Þa kh«ng bÞ ¶nh h−ëng cña n−íc ngÇm vµ n−íc ®äng ®−îc tËp hîp chung vµo cÊp hµm l−îng n−íc theo ®Þa thÕ. ¶nh h−ëng cña trung khÝ hËu lµ nhiÖt ®é, cña cÊp hµm l−îng n−íc khã x¸c ®Þnh, nh−ng cã thÓ dù ®o¸n ®−îc qua viÖc xem xÐt d¹ng ®Þa h×nh cña lËp ®Þa vµ søc sèng cña thùc vËt trªn mÆt ®Êt.

41

B¶ng 25. Tiªu chuÈn ph©n chia d¹ng trung khÝ hËu

CÊp §Æc tr−ng Trung khÝ hËu D¹ng ®Þa h×nh

I Èm §−îc b¶o vÖ Hîm khe, s−ên d−íi II M¸t B×nh th−êng B»ng, s−ên gi÷a, ®Ønh

III Kh« Kh«ng ®−îc b¶o vÖ S−ên ®«ng

Trong tr−êng h¬p ®Æc biÖt cã thÓ ghi thªm 1+ (Qu¸ Èm) hoÆc 3- (Qu¸ kh«) tuú theo sù ®¸nh gi¸ cña ®iÒu tra viªn ngoµi thùc ®Þa. 5. D¹ng n−íc ngÇm vµ n−íc ®äng Chóng ®−îc ®¸nh gi¸ theo møc n−íc trung b×nh trong phÉu diÖn theo mïa m−a vµ mïa kh«, theo kiÓu ®Êt, thùc vËt vµ d¹ng ®Þa h×nh.

B¶ng 26. Tiªu chuÈn ph©n chia n−íc ngÇm Mùc n−íc trung b×nh CÊp §Æc tr−ng

Mïa m−a Mïa kh« 00 LÇy, bÞ ngËp lÇy Cã phÇn bÞ ngËp H¹ thÊp tíi 1m

01 GÇn mÆt ®Êt H¹ thÊp tíi 1m

02 ¦ít D−íi mÆt ®Êt 0,3m H¹ thÊp tõ 1- 2m

03 Èm D−íi mÆt ®Êt 0,8m H¹ thÊp tíi 2m

B¶ng 27. Tiªu chuÈn ph©n chia n−íc ®äng Mùc n−íc trung b×nh CÊp §Æc tr−ng

Mïa m−a Mïa kh« 01 LÇy GÇn mÆt ®Êt H¹ thÊp tíi 0,3m

02 ¦ít D−íi mÆt ®Êt 0,3m Kh« hoµn toµn

03 Èm D−íi mÆt ®Êt 0,6m Kh« hoµn toµn

CÊp n−íc ngÇm phÇn lín ®−îc ph©n biÖt ë çc ®ång b»ng ch©u thæ phï sa, ë çc lËp ®Þa gl©y vµ çc thung lòng suèi. Ng−îc l¹i cÊp n−íc ®−îc vËn dông ë nh÷ng lËp ®Þa cao bÞ ¶nh h−ëng cña n−íc ®äng. 6. §Æc tr−ng tr¹ng th¸i §Æc tr−ng tr¹ng th¸i ®−îc ph©n ra çc cÊp kh¸c nhau dùa vµo thùc b× vµ ®é xãi mßn ®Êt.

B¶ng 28. Tiªu chuÈn ph©n chia tr¹ng th¸i CÊp §Æc tr−ng Gi¶i thÝch

0 Tù nhiªn Rõng nguyªn sinh hoÆc tr¹ng th¸i gÇn nh− tù nhiªn

I Ýt thay ®æi Rõng thø sinh (sau khi bÞ ®èt) rõng trång thuÇn loµi

II Thay ®æi m¹nh §Êt cá vµ c©y bôi, mét vµi n¬i ®Êt bÞ xãi mßn

III Thay ®æi qu¸ m¹nh

Ýt hoÆc kh«ng cã thùc b×, ®Êt bÞ xãi mßn tõ trung b×nh ®Õn m¹nh, vµi n¬i kh«ng cßn tÇng ®Êt mÆt

42

b. §Æc tr−ng d¹ng lËp ®Þa

§Æc tr−ng vµ ký hiÖu toµn bé d¹ng lËp ®Þa bao gåm çc thµnh phÇn sau:

B¶ng 29. §Æc tr−ng d¹ng lËp ®Þa

D¹ng ®ai khÝ hËu

D¹ng ®Þa thÕ

D¹ng ®Êt KiÓu vËt chÊt

D¹ng trung khÝ hËu

D¹ng tr¹ng th¸i

§µ L¹t S−ên dèc Feralit §Êt sÐt trªn ®¸ chua

M¸t GÇn nh− tù nhiªn

§L S F §¸ acid 2 0

Ghi chó : Ký hiÖu lËp ®Þa: §L- SF a2

c. Nhãm d¹ng lËp ®Þa

Nh÷ng lËp ®Þa cã quan hÖ gÇn gòi vÒ mÆt sinh th¸i vµ l©m sinh cã cïng biÖn ph¸p kinh doanh ®−îc tËp hîp l¹i thµnh nhãm d¹ng lËp ®Þa. Nhãm d¹ng lËp ®Þa bao gåm 6 thµnh phÇn: (i) Nhãm khÝ hËu ; (ii) Nhãm ®Þa thÕ ; (iii) Nhãm ®é ph× ; (iv) Nhãm Èm vµ (vi) Nhãm nÒn vËt chÊt.

Nhãm d¹ng lËp ®Þa ®−îc t¹o ra trªn c¬ së thµnh qu¶ cña ®iÒu tra lËp ®Þa cÊp I trªn mét diÖn réng. ViÖc ¸p dông ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra lËp ®Þa trªn trong thùc tÕ cßn h¹n chÕ. KÕt qu¶ chØ cã thÓ ®−a ra nh÷ng dù th¶o, kiÕn nghÞ cho viÖc thµnh l©p nhãm d¹ng lËp ®Þa vµ nã cÇn ph¶i ®−îc tiÕp tôc thö nghiÖm l¹i.

2.3.2.2 Ph©n chia lËp ®Þa cña Trung t©m nghiªn cøu sinh th¸i vµ MTR

Trong nh÷ng n¨m qua, Trung t©m nghiªn cøu Sinh th¸i vµ M«i tr−êng rõng thuéc ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ øng dông ph©n chia lËp ®Þa cÊp vi m« phôc vô cho c«ng t¸c trång rõng. HÖ thèng ph©n chia lËp ®Þa nµy ®−îc x©y dùng vµ øng dông kh¸ réng r·i trong çc dù ¸n trång rõng trªn nhiÒu vïng vµ ®èi t−îng kh¸c nhau trªn c¶ n−íc. Ph−¬ng ph¸p ph©n chia lËp ®Þa cÊp vi m« ®−îc tiÕn hµnh trªn ph¹m vi x· trªn c¬ së kÕ thõa ph−¬ng ph¸p ph©n chia lËp ®Þa cÊp vÜ m«, trung gian vµ cã nh÷ng ®iÒu chØnh cho phï hîp víi tõng khu vùc. ë mçi vïng vµ dù ¸n cô thÓ, çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu ph©n chia lËp ®Þa lµ kh¸c nhau. HÖ thèng ph©n chia lËp ®Þa tæng qu¸t cÊp vi m« ®−îc thùc hiÖn qua s¬ ®å d−íi ®©y.

43

H×nh 2. HÖ thèng ph©n chia lËp ®Þa cÊp vi m«

D¹ng lËp ®Þa lµ ®¬n vÞ cuèi cïng cña hÖ thèng ph©n vÞ lËp ®Þa vµ ®−îc x¸c ®Þnh trªn mét ®¬n vÞ nhá (x·, l©m tr−êng, ®¬n vÞ s¶n xuÊt) víi tû lÖ b¶n ®å 1/10.000 hay 1/5.000 phôc vô cho c«ng t¸c trång rõng. Çc yÕu tè cÊu thµnh d¹ng lËp ®Þa ®−îc coi lµ ®ång nhÊt.

§Ó ®¬n gi¶n vµ dÔ ¸p dông trong s¶n xuÊt, nhãm d¹ng lËp ®Þa ®−îc ®Ò xuÊt vµ lµ tæ hîp cña çc d¹ng lËp ®Þa cã ®iÒu kiÖn gÇn t−¬ng tù nhau vÒ ®é ph× tæng qu¸t vµ h−íng sö dông. Trªn c¬ së nµy, c¬ cÊu loµi c©y trång vµ h−íng sö dông lËp ®Þa ®−îc ®Ò xuÊt.

Nh»m ®¸p øng yªu cÇu trªn, môc tiªu cña viÖc x¸c ®Þnh tiªu chuÈn ph©n chia lËp ®Þa lµ:

C¨n cø vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña vïng, môc tiªu cña çc dù ¸n lùa chän ®Ó ®−a ra çc yÕu tè lËp ®Þa phï hîp, ®¬n gi¶n vµ dÔ ¸p dông.

Trªn c¬ së ®iÒu tra ph©n chia d¹ng lËp ®Þa, ®Ò xuÊt h−íng sö dông vµ tËp ®oµn c©y trång cho tõng nhãm d¹ng lËp ®Þa.

§Ó x¸c ®Þnh tiªu chuÈn ph©n chia lËp ®Þa ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chung lµ:

Thu thËp th«ng tin, t− liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu, ®Êt ®ai, th¶m thùc vËt tù nhiªn, rõng ®· trång trong vïng quy ho¹ch, trao ®æi víi çn bé ®Þa ph−¬ng, l©m tr−êng, ng−êi d©n vÒ kinh nghiÖm vµ kÕt qu¶ trång rõng cña hä.

YÕu tè thæ nh−ìng

YÕu tè ®Þa h×nh

YÕu tè thùc vËt

§¸ mÑ vµ lo¹i ®Êt


§é dèc

Th¶m thùc vËt

D¹ng lËp ®Þa

C¬ cÊu c©y trång vµ h−íng sö dông lËp ®Þa

Nhãm d¹ng lËp ®Þa

44

Chän ®iÓn kh¶o s¸t, x¸c ®Þnh nh÷ng l« rõng cã n¨ng suÊt, sinh tr−ëng kh¸c nhau, ®o ®Õm ®−êng kÝnh, chiÒu cao cña c©y trång, ®µo phÉu diÖn, quan s¸t, m« t¶, lÊy mÉu theo çc ph−¬ng ph¸p th«ng th−êng trong ®iÒu tra ®Êt.

Ph©n tÝch çc mÉu ®Êt ®iÓn h×nh víi çc chØ tiªu quan träng ®Ó ®¸nh gi¸.

Tæng hîp t− liÖu, x¸c ®Þnh tiªu chuÈn lËp ®Þa, ®Ò xuÊt c¬ cÊu c©y trång vµ gi¶i ph¸p kü thuËt phï hîp.

Cho ®Õn nay, çc tiªu chuÈn ph©n chia lËp ®Þa cÊp vi m« ®· ®−îc x¸c ®Þnh cho mét sè vïng trong c¶ n−íc th«ng qua çc dù ¸n trång rõng vµ çc ®Ò tµi nghiªn cøu. ë mçi vïng vµ dù ¸n trång rõng cô thÓ, tiªu chuÈn ph©n cÊp lËp ®Þa ®−îc x¸c ®Þnh cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ. D−íi ®©y tr×nh bµy çc vÝ dô cô thÓ vÒ ph©n chia lËp ®Þa ë çc vïng kh¸c nhau trªn ph¹m vi c¶ n−íc.

A. Vïng T©y B¾c

Tiªu chuÈn ph©n chia lËp ®Þa ®−îc x©y dùng th«ng qua Dù ¸n L©m nghiÖp x· héi S«ng §µ, Dù ¸n §¶o nî thùc hiÖn trªn ®Þa bµn tØnh S¬n La vµ Lai Ch©u. KÕt qu¶ ph©n chia lËp ®Þa lµ x¸c ®Þnh çc d¹ng lËp ®Þa vµ çc nhãm d¹ng lËp ®Þa. Trªn c¬ së ®ã c¬ cÊu c©y trång ®−îc ®Ò xuÊt cho tõng vïng víi ®é cao kh¸c nhau.

a. C¨n cø x¸c ®Þnh tiªu chuÈn ph©n chia d¹ng lËp ®Þa Çc tµi liÖu cã liªn quan:

- §iÒu kiÖn khÝ hËu thuû v¨n.

- Çc b¶n ®å ®Þa chÊt, thæ nh−ìng.

- B¶n ®å ph©n vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp. KÕt qu¶ trång rõng trong nhiÒu n¨m cña S¬n La vµ çc vïng cã ®iÒu

kiÖn t−¬ng tù. Kinh nghiÖm thùc tiÔn cña nhiÒu çn bé trùc tiÕp chØ ®¹o s¶n xuÊt ë

nhiÒu c¬ së l©m tr−êng vµ çc dù ¸n L©m nghiÖp.

b. Tiªu chuÈn ph©n chia d¹ng lËp ®Þa §Ò xuÊt 4 tiªu chuÈn ph©n chia d¹ng lËp ®Þa t¹i S¬n La gåm §¸ mÑ vµ lo¹i ®Êt, ®é dèc, ®é dµy tÇng ®Êt vµ thùc b× chØ thÞ.

1. §¸ mÑ vµ lo¹i ®Êt

S¬n La lµ mét tØnh miÒn nói cã ®Þa h×nh rÊt phøc t¹p, ®Êt ®ai ®−îc t¹o nªn do nhiÒu lo¹i ®¸ mÑ kh¸c nhau. Theo tÝnh chÊt ho¸ häc (®é chua kiÒm cña ®Êt) cã thÓ chia lµm 2 nhãm chÝnh sau:

45

§Êt cã mµu s¾c kh¸c nhau ph¸t triÓn trªn ®¸ m¾cma kiÒm vµ trung tÝnh (Fk, Fv, Ft), ®Êt cã thµnh phÇn c¬ giíi trung b×nh ®Õn nÆng, ®Êt Ýt chua ®Õn kh«ng chua thÝch hîp víi nhiÒu lo¹i c©y trång n«ng l©m nghiÖp.

§Êt cã mµu s¾c kh¸c nhau ph¸t triÓn trªn ®¸ biÕn chÊt, trÇm tÝch vµ macma axit (Fs, Fq, Fa), ®Êt cã thµnh phÇn c¬ giíi nhÑ ®Õn trung b×nh, ®Êt chua ®Õn Ýt chua, dinh d−ìng thÊp ®Õn trung b×nh.

2. §é dèc

§é dèc sö dông trong ph©n chia lËp ®Þa t¹i S¬n La gåm 4 cÊp ®é dèc sau:

CÊp 1 : §é dèc d−íi 150 ;

CÊp 2 : §é dèc tõ 15- 250;

CÊp 3 : §é dèc tõ 25- 350;

CÊp 4 : §é dèc trªn 350.

3. §é dµy tÇng ®Êt

Dùa vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña vïng trång rõng, ®é dµy tÇng ®Êt chia lµm 3 cÊp:

CÊp 1: §é dµy tÇng ®Êt trªn 80cm (Tû lÖ ®¸ lÉn vµ kÕt von d−íi 20%) ; CÊp 2: §é dµy tÇng ®Êt tõ 50- 80cm (Tû lÖ ®¸ lÉn vµ kÕt von d−íi 30%)

CÊp 3: §é dµy tÇng ®Êt nhá h¬n 50cm (Tû lÖ ®¸ lÉn vµ kÕt von d−íi 70%).

4. Th¶m thùc b× chØ thÞ

C¨n cø vµo hiÖn tr¹ng th¶m thùc b× chØ thÞ ë çc hiÖn tr−êng trång rõng, th¶m thùc b× chØ thÞ ®−îc ph©n chia thµnh 4 nhãm sau:

Nhãm a: MËt ®é c©y gç t¸i sinh tõ 500 - 1000c©y/ha, xen giang nøa. ChiÒu cao c©y bôi, lau l¸ch trªn 2m vµ ®é che phñ b×nh qu©n tõ 50-60%.

Nhãm b: MËt ®é c©y gç t¸i sinh d−íi 500c©y/ha, xen giang nøa, lau l¸ch. ChiÒu cao c©y bôi b×nh qu©n tõ 1- 2m vµ ®é che phñ tõ 50-60%.

Nhãm c: HÇu nh− kh«ng cã c©y gç t¸i sinh, c©y bôi th−a. Cá lµo, lau l¸ch chiÕm −u thÕ, n−¬ng r·y míi h−u canh vµ ®é che phñ th¶m t−¬i c©y bôi tõ 30-50%.

Nhãm d: HÇu nh− kh«ng cã c©y gç t¸i sinh, th¶m thùc b× lµ tr¶ng cá víi ®é che phñ d−íi 30%.

Trªn c¬ së çc tiªu chuÈn ph©n chia lËp ®Þa nªu trªn, tæng hîp vµ x¸c ®Þnh çc d¹ng lËp ®Þa nh− sau.

46

B¶ng 30. Tæng hîp çc yÕu tè cÊu thµnh d¹ng lËp ®Þa Tæng hîp 3 yÕu tè CÊp ®é

dèc CÊp ®é

dÇy tÇng ®Êt

Nhãm thùc b× a

Nhãm thùc b× b

Nhãm thùc b× c

Nhãm thùc b× d

1 I1a I1b I1c I1d 2 I2a I2b I2c I2d

I (<150)

3 I3a I3b I3c I3d 1 II1a II1b II1c II1d 2 II2a II2b II2c II2d

II (15- 250)

3 II3a II3b II3c II3d 1 III1a III1b III1c III1d 2 III2a III2b III2c III2d

III (25- 350)

3 III3a III3b III3c III3d 1 IV1a IV1b IV1c IV1d 2 IV2a IV2b IV2c IV2d

IV (>350)

3 IV3a IV3b IV3c IV3d

c. Nhãm d¹ng lËp ®Þa

Trªn c¬ së nguyªn t¾c ghÐp çc d¹ng lËp ®Þa thµnh nhãm lËp ®Þa ë trªn, çc nhãm d¹ng lËp ®Þa ®−îc ph©n chia vµ tæng hîp.

B¶ng 31. Nhãm d¹ng lËp ®Þa vµ h−íng sö dông

Nhãm DL§ D¹ng lËp ®Þa H−íng sö dông

A1 Fs, Fv, Fq, Fk, Ft (I1a, I2a, II1a, II2a) Lµm giµu rõng A

A2 Fs, Fv, Fq, Fk, Ft (III1a, III2a, I3a, II3a, III3a, IV1a, IV2a, IV3a)

Khoanh nu«i rõng

B Fs, Fv, Fq, Fk, Ft (I1b, I2b, II1b, II2b, I1c, I2c, II1c, II2c, I1d, I2®)

Trång rõng

NLKH th©m canh

C Fs, Fv, Fq, Fk, Ft (I3b, I3c, I3d, II3b, II1b, II1b, III1b, III1c, III1d, III2b, III2c, III2d, IV1b, IV1c, IV1d, II2d )

Trång rõng qu¶ng canh

D Fs, Fv, Fq, Fk, Ft (III3b, IV3b, IV2b, IV2c, IV3c, IV2d )

Trång c©y chÞu ®iÒu kiÖn kh¾c nghiÖt

d. §Ò xuÊt c¬ cÊu c©y trång L©m nghiÖp tØnh S¬n La

S¬n La lµ mét tØnh lín cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®a d¹ng, phøc t¹p, nhiÒu lo¹i ®Êt ®ai ®−îc ph©n bè trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c nhau. Tuy nhiªn vÒ tæng quan cã thÓ chia S¬n La thµnh 2 vïng sinh khÝ hËu liªn quan chÆt chÏ ®Õn viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu c©y trång.

Vïng cã ®é cao d−íi 700m so víi mÆt n−íc biÓn.

47

Vïng cã ®é cao trªn 700m so víi mÆt n−íc biÓn.

Qua ®iÒu tra kh¶o s¸t vµ th¶o luËn chóng t«i ®Ò xuÊt c¬ cÊu c©y trång cho çc nhãm d¹ng lËp ®Þa thuéc hai vïng sinh khÝ hËu kh¸c nhau nh− d−íi ®©y.

1. Vïng cã ®é cao d−íi 700m

Víi nhãm d¹ng lËp ®Þa cã lo¹i ®Êt thuéc ®Êt feralit mµu n©u ®á, vµng ®á, n©u vµng, ®á vµng ph¸t triÓn trªn ®¸ macma kiÒm, trung tÝnh, phiÕn th¹ch tÝm (Fv, Fk, Ft), c¬ cÊu c©y trång ®Ò xuÊt cho tõng nhãm d¹ng lËp ®Þa.

B¶ng 32. §Ò xuÊt c©y trång vïng ®é cao d−íi 700m

C©y trång theo thø tù −u tiªn Nhãm DL§ 1 2 3 4 5

A L¸t hoa Tr¸m tr¾ng Muång ®en TÕch Xoµi

B Tr¸m L¸t TrÈu Keo tai t−îng Xoan

C Keo l¸ trµm Xoan Vèi thuèc

D Keo l¸ trµm

Víi nhãm d¹ng lËp ®Þa cã lo¹i ®Êt thuéc ®Êt feralit mµu ®á vµng, vµng ®á, n©u vµng, vµng nh¹t ph¸t triÓn trªn ®¸ sÐt, biÕn chÊt, trÇm tÝch vµ macma chua (Fs, Fq, Fa), c¬ cÊu c©y trång ®Ò xuÊt cho tõng nhãm d¹ng lËp ®Þa nh− sau.

B¶ng 33. §Ò xuÊt c©y trång vïng ®é cao d−íi 700m

C©y trång theo thø tù −u tiªn Nhãm DL§ 1 2 3 4 5 6

A Luång, TÕch

Tr¸m tr¾ng L¸t Muång ®en

H«ng QuÕ

B Tr¸m L¸t Long n·o Keo tai t−îng

QuÕ

C Keo l¸ trµm Vèi thuèc Th«ng nhùa

D Keo l¸ trµm Th«ng nhùa

2. Vïng cã ®é cao trªn 700m

Nhãm d¹ng lËp ®Þa cã lo¹i ®Êt thuéc ®Êt mµu n©u ®á, ®á vµng, vµng ®á, n©u vµng, ®á vµng ph¸t triÓn trªn ®¸ macma kiÒm, trung tÝnh, phiÕn th¹ch tÝm (Fv, Fk, Ft), c¬ cÊu c©y trång ®Ò xuÊt theo çc nhãm d¹ng lËp ®Þa nªu ë b¶ng sau.

48

B¶ng 34. §Ò xuÊt c©y trång vïng ®é cao trªn 700m C©y trång theo thø tù −u tiªn Nhãm

DL§ 1 2 3 4 5

A L¸t hoa Sa méc P¬ mu Muång ®en Du sam

B Sa méc L¸t hoa Du sam Muång ®en

C Vèi thuèc

D Keo l¸ trµm

Víi nhãm d¹ng lËp ®Þa thuéc cã lo¹i ®Êt thuéc ®Êt feralit mµu ®á vµng, vµng ®á, n©u vµng, vµng nh¹t ph¸t triÓn trªn ®¸ sÐt, biÕn chÊt, trÇm tÝch vµ macma chua (Fs, Fq, Fa), c¬ cÊu c©y trång theo çc nhãm d¹ng lËp ®Þa nªu ë b¶ng sau:

B¶ng 35. §Ò xuÊt c©y trång vïng ®é cao trªn 700m C©y trång theo thø tù −u tiªn Nhãm

DL§ 1 2 3 4 5

A Sa méc Tr¸m tr¾ng QuÕ Tèng qu¸ sñ Cä khiÕt

B Tèng qu¸ sñ Sa méc Long n·o Vèi thuèc Cä khiÕt

C Th«ng ba l¸ Vèi thuèc Keo l¸ trµm

D Th«ng ba l¸

B. Vïng §«ng B¾c

Dù ¸n KFW1 (L¹ng S¬n vµ B¾c Giang)

N¨m 1996, theo yªu cÇu cña Ban qu¶n lý dù ¸n trung −¬ng, Trung t©m nghiªn cøu sinh th¸i vµ M«i tr−êng rõng tiÕn hµnh ®iÒu tra vµ ®Ò xuÊt ph−¬ng ph¸p ph©n chia lËp ®Þa ¸p dông cho dù ¸n trång rõng ViÖt - §øc KfW1 t¹i L¹ng S¬n vµ B¾c Giang. Tiªu chuÈn ph©n chia lËp ®Þa ®−îc m« t¶ nh− sau:

a. Tiªu chuÈn ph©n chia d¹ng lËp ®Þa

Tiªu chuÈn ph©n chia lËp ®Þa gåm 4 yÕu tè: §¸ mÑ vµ lo¹i ®Êt, ®é dµy tÇng ®Êt, ®é dèc vµ d¹ng thùc b× chØ thÞ.

1. §¸ mÑ vµ lo¹i ®Êt:

Trong vïng dù ¸n, lo¹i ®Êt gåm:

§Êt ®á vµng ph¸t triÓn trªn ®¸ sÐt vµ biÕn chÊt (Fs) chóng ph©n bè ë çc d¹ng ®Þa h×nh kh¸c nhau tõ vïng cao cña L¹ng S¬n ®Õn vïng thÊp cña Hµ B¾c (Lôc Ng¹n - S¬n §«ng). Nh×n chung ®Êt cã thµnh phÇn c¬ giíi trung b×nh ®Õn nÆng, ®Êt t¬i xèp, thÝch hîp cho nhiÒu lo¹i c©y trång, nh−ng tuú theo møc ®é tho¸i ho¸ kh¸c nhau mµ ®é ph× ®Êt kh¸c

49

nhau. Nãi chung ®Êt cã ph¶n øng chua pHKCl tõ 3,5 - 5,5; hµm l−îng mïn tõ 0,8- 6%, trung b×nh lµ 2- 3%. Tõ L¹ng S¬n ®Õn Hµ B¾c, nh×n chung ®é ph× ®Êt cã xu h−íng gi¶m ®Æc biÖt nh÷ng n¬i th¶m thùc vËt ®· bÞ tµn ph¸, ®Êt bÞ xãi mßn máng líp, cã n¬i tr¬ sái ®¸ (Lôc Ng¹n).

§Êt ®á vµng trªn ®¸ m¸cma axit (Fa) diÖn tÝch cã rÊt Ýt. §©y lµ lo¹i ®Êt ph¸t triÓn t¹i chç, ®Êt chñ yÕu cã mµu ®á, thµnh phÇn c¬ giíi trung b×nh, mïn kh¸ 3- 4%, ®Êt chua, pHKCl tõ 4- 4,5 n¬i ®©y thÝch hîp cho nhiÒu lo¹i c©y lÊy gç, tre nøa ®Êt trung b×nh cã thÓ trång håi, quÕ.


§Ó phôc vô cho viÖc ph©n chia lËp ®Þa, x¸c ®Þnh c¬ cÊu c©y trång vµ biÖn ph¸p kü thuËt ®é dµy tÇng ®Êt cã thÓ chia thµnh 3 nhãm nh− sau:

Nhãm 1:

- §é dµy tÇng ®Êt trªn 50cm;

- TÇng A tõ 10- 20cm;

- TÇng B cã kÕt von ®¸ lÉn 20- 30%. Nhãm 2:

- §é dµy tÇng ®Êt tõ 30- 50cm;

- TÇng A d−íi 10cm;

- TÇng B cã kÕt von ®¸ lÉn 30- 40%.

Nhãm 3:

- §é dµy tÇng ®Êt d−íi 30cm:

- TÇng A kh«ng cã;

- TÇng B cã kÕt von ®¸ lÉn 30- 50%.

3. §é dèc:

§−îc chia thµnh 4 cÊp trong ph©n chia d¹ng lËp ®Þa: CÊp 1: d−íi 150 (Ký hiÖu: I); CÊp 2: tõ 15- 250 (Ký hiÖu: II); CÊp 3: tõ 25- 350 (Ký hiÖu: III); CÊp 4: trªn 350 (Kh«ng xÐt (kh«ng thuéc ®èi t−îng dù ¸n).

4. D¹ng thùc b× chØ thÞ

Th¶m thùc b× chØ thÞ lµ tÊm g−¬ng ph¶n ¸nh kh¸ râ nÐt vÒ møc ®é tho¸i ho¸ cña ®Êt. §Ó lµm c¬ së cho ph©n chia d¹ng lËp ®Þa t¹i vïng dù ¸n, d¹ng thùc b× chØ thÞ ®−îc ph©n ra 3 nhãm sau theo tõng vïng:

50

B¶ng 36. Ph©n chia thùc b× chØ thÞ vïng I (Hµ B¾c vµ Chi L¨ng) Nhãm a Nhãm b Nhãm c

- C©y gç t¸i sinh nhiÒu: Sau sau, thõng mùc víi H=1- 1,5m çc loµi c©y bôi −u thÕ theo thø tù: Me chua, Lµnh ng¹nh, ThÈu tÈu, G¨ng gai (chiÕm 70%) víi H= 1- 1,5m çc lo¹i c©y kh¸c: Cá lµo, Sim, Mua. - §é che phñ 60- 80%

- L¸c ®¸c c©y gç t¸i sinh sau sau, H= 0,5- 1m c©y bôi cã çc lo¹i −u thÕ sau: Lµnh ng¹nh, Sim, Mua. ThÈu tÈu, Me chua víi chiÒu cao kho¶ng 1m - §é che phñ 40- 60%

- C©y bôi r¶i r¸c xen cá, H= 0,5- 0,7m - §é che phñ < 40%

B¶ng 37. Ph©n chia thùc b× chØ thÞ vïng II (L¹ng S¬n trõ Chi L¨ng) Nhãm a Nhãm b Nhãm c

- C©y gç t¸i sinh nhiÒu: Sau sau, thõng mùc víi H= 1,5- 2m çc loµi c©y bôi −u thÕ theo thø tù: Lµnh ng¹nh, Me chua, ThÈu tÈu, Rµng rµng víi H= 1,5- 2m çc lo¹i c©y kh¸c: cá lµo, sim, mua. - §é che phñ tõ 70- 90%

- L¸c ®¸c c©y gç t¸i sinh thÊp, c©y bôi cã çc lo¹i −u thÕ sau: Sim, Lµnh ng¹nh, Me chua, mua, Rµng rµng, TÕ guét víi H= 1- 1,5m - §é che phñ tõ 60- 70%

- Tr¶ng cá thÊp xen c©y bôi r¶i r¸c, chiÒu cao c©y bôi cá H d−íi 0,7m - §é che phñ d−íi 50%

Trªn c¬ së ®iÒu tra kh¶o s¸t vµ ph©n tÝch çc yÕu tè cã vai trß quan träng quyÕt ®Þnh viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu c©y trång, ph−¬ng thøc trång vµ biÖn ph¸p canh t¸c, çc yÕu tè vµ tiªu chuÈn ®−îc ®Ò xuÊt ë b¶ng sau:

B¶ng 38. Tæng hîp çc yÕu tè lËp ®Þa Thùc b× chØ thÞ

§é dèc (0) §é dµy tÇng

®Êt (cm) Nhãm a Nhãm b Nhãm c > 50 (1) I1a I1b I1c

30- 50 (2) I2a I2b I2c < 15

(I) < 30 (3) I3a I3b I3c > 50 (1) II1a II1b II1c

30- 50 (2) II2a II2b II2c 15- 25

(II) < 30 (3) II3a II3b II3c > 50 (1) III1a III1b III1c

30- 50 (2) III2a III2b III2c 25- 35

(III) < 30 (3) III3a III3b III3c

> 350 Kh«ng xÐt

Ghi chó: Lo¹i ®Êt ®−îc ghi râ bªn ngoµi mçi d¹ng

b. Ph©n nhãm d¹ng lËp ®Þa

Nh»m ®¬n gi¶n ho¸, dÔ sö dông cã thÓ ghÐp mét sè d¹ng lËp ®Þa cã ®iÒu kiÖn gÇn gièng nhau vµo çc nhãm DL§ nh− sau:

51

B¶ng 39. Ph©n chia nhãm d¹ng lËp ®Þa Nhãm DL§

D¹ng lËp ®Þa Ph©n bè §Æc ®iÓm chÝnh

A1, A2 Fa, Fs (I1a, I1b, II1a, II1b)

B»ng, ch©n s−ên d−íi

§Êt dµy, Èm, thùc b× dµy

B1, B2 Fa, Fs (I2a, I2b, II2a, II2b)

S−ên d−íi vµ s−ên gi÷a

§Êt dµy ®Õn TB, thùc b× h¬i dµy

C1, C2 Fa, Fs (I3a, I3b, II3a, II3b, I1c, I2c)

S−ên d−íi vµ s−ên gi÷a

§Êt máng ®Õn TB, h¬i Èm thùc b× c©y bôi th−a

D1, D2 Fa, Fs (III1c, III2c, III3b)

S−ên d−íi vµ s−ên ®Ønh

§Êt máng líp, tr¾ng, c©y bôi dµy m¸t

E1, E2

Fa, Fs (III1c, III2c, III3c, I3c, II2c)

S−ên gi÷a vµ ®Ønh §Êt máng nhiÒu sái ®¸, thùc b× tr¶ng cá thÊp, ®¸, c©y bôi chÞu h¹n, kh«

c. §Ò xuÊt c¬ cÊu c©y trång cho çc nhãm d¹ng lËp ®Þa

Trªn c¬ së ph©n lo¹i lËp ®Þa vµ ®Æc ®iÓm sinh th¸i loµi c©y cho phÐp kh¶ n¨ng lùa chän c©y trång trong vïng theo ®é thÝch hîp cña c©y trång víi lËp ®Þa cã thÓ s¾p xÕp nh− sau:

B¶ng 40. §Ò xuÊt c¬ cÊu c©y trång vïng I (Hµ B¾c vµ Chi L¨ng)

C©y trång theo thø tù −u tiªn Nhãm DL§ 1 2 3 4 5

A1, A2 Tr¸m tr¾ng,

Tr¸m ®en

Vèi thuèc L¸t hoa Th«ng m· vÜ Keo tai t−îng

B1, B2, C1, C2

Tr¸m tr¾ng L¸t hoa Th«ng m· vÜ

Keo tai t−îng Keo l¸ trµm

D1, D2, E1, E2

Th«ng nhùa

Th«ng m· vÜ

Keo l¸ trµm

B¶ng 41. §Ò xuÊt c¬ cÊu c©y trång vïng II (L¹ng S¬n trõ Chi L¨ng) Th− tù c©y trång −u tiªn Nhãm

lËp ®Þa 1 2 3 4 5

A1, A2 Håi Sa méc Tr¸m ChÑo Vèi thuèc

B1, B2, C1, C2, D1, D2

Sa méc Tr¸m ChÑo Luång Th«ng m· vÜ

E1, E2 Keo l¸ trµm Th«ng m· vÜ

Keo tai t−îng

52

Dù ¸n KfW3 (L¹ng S¬n, B¾c Giang vµ Qu¶ng Ninh)

N¨m 2000, dù ¸n trång rõng ViÖt - §øc KfW3 t¹i L¹ng S¬n, B¾c Giang vµ Qu¶ng Ninh ®−îc thùc hiÖn. Do nhu cÇu thùc tÕ cña dù ¸n, nh÷ng diÖn tÝch d−íi 150 ®−îc sö dông ®Ó trång c©y ¨n qu¶ vµ ho¹t ®éng trång rõng chØ tiÕn hµnh ë trªn ®Êt cã ®é dèc trªn 150 vµ d−íi 350. V× vËy yÕu tè ®é dèc kh«ng ®−a vµo trong ph©n chia d¹ng lËp ®Þa. Çc tiªu chuÈn ph©n chia lËp ®Þa bao gåm:


Gåm 3 yÕu tè lµ lo¹i ®Êt trªn çc nhãm ®¸ mÑ, ®é dµy tÇng ®Êt vµ tû lÖ ®¸ lÉn vµ c©y t¸i sinh môc ®Ých.

1. Lo¹i ®Êt h×nh thµnh trªn çc nhãm ®¸ mÑ Nhãm Fs: §Êt feralit h×nh thµnh trªn nhãm ®¸ phÊn sa, phiÕn th¹ch sÐt. Nhãm Fa: §Êt feralit h×nh thµnh trªn nhãm ®¸ macma, cuéi kÕt,

rhyolit, granit. Nhãm Fq: §Êt feralit h×nh thµnh trªn nhãm ®¸ sa th¹ch.

2. §é dµy cña ®Êt vµ tû lÖ ®¸ lÉn

CÊp 1: §é s©u tÇng ®Ê trªn 50cm vµ cã ®é ®¸ lÉn d−íi 50%.

CÊp 2: §é s©u tÇng ®Êt tõ 30- 50cm vµ ®é ®¸ lÉn d−íi 50% hoÆc ®é s©u tÇng ®Êt trªn 50cm, nh−ng ®é ®¸ lÉn lín h¬n 50%.

CÊp 3: §é s©u tÇng ®Êt d−íi 30cm vµ ®é ®¸ lÉn trªn 50% hoÆc ®é s©u tÇng ®Êt tõ 30- 50cm vµ tû lÖ ®¸ lÉn trªn 50%.

3. C©y t¸i sinh môc ®Ých

Nhãm a: C©y t¸i sinh môc ®Ých trªn 400 c©y/ha

Nhãm b: C©y t¸i sinh môc ®Ých tõ 150- 400 c©y/ha hoÆc thùc b× c©y bôi cã ®é che phñ trªn 30%.

Nhãm c: §Êt sau n−¬ng rÉy cßn gÇn tÝnh chÊt ®Êt rõng, kh«ng cã hoÆc cã thùc b× th©n th¶o nh− cá lµo, võng d¹i...c©y t¸i sinh d−íi 150 c©y/ha.

Nhãm d: §Êt trèng ®åi nói träc, tr¶ng cá. Thùc b× chØ thÞ lµ Sim, mua, Rµng rµng, Cá may, Cá l«ng lîn,v.v.

b. Ph©n nhãm d¹ng lËp ®Þa

Víi 3 yÕu tè chñ ®¹o trªn vµ çc nhãm trong tõng yÕu tè ta cã 36 d¹ng lËp ®Þa kh¸c nhau. §Ó thuËn lîi cho viÖc sö dông, çc d¹ng lËp ®Þa ®−îc gép thµnh 4 nhãm lín. Chi tiÕt vÒ çc d¹ng lËp ®Þa vµ çc nhãm d¹ng lËp ®Þa ®−îc nªu d−íi ®©y.

53

B¶ng 42. Ph©n chia nhãm d¹ng lËp ®Þa vµ h−íng sö dông Nhãm DL§

D¹ng lËp ®Þa H−íng sö dông

A1 Fs3a, Fa3a, Fq3a, Fs3b, Fa3b, Fq3b

Khoanh nu«i t¸i sinh kh«ng trång bæ sung

A

A2 Fs1a, Fs2a, Fa1a, Fa2a, Fq1a, Fq2a

Khoanh nu«i t¸i sinh trång bæ sung

B Fs1b, Fs2b, Fa1b, Fa2b, Fq1, Fq2b

Trång rõng míi b»ng c©y b¶n ®Þa chÞu bãng vµ trung tÝnh

C Fs1c, Fa1c Trång rõng míi b»ng c©y b¶n ®Þa −a s¸ng hoÆc c©y trung tÝnh cã phï trî

D Fs3c*, Fa3c*, Fq3c*, Fs3d, Fa3d, Fq3d, Fs2c*, Fa2c*, Fq2c, Fs2d, Fa2d, Fq2d, Fs1c*, Fa1c*, Fq1c*, Fs1d, Fa1d, Fq1d

Trång rõng míi b»ng c©y −a s¸ng chÞu ®−îc n¬i ®Êt xÊu

Ghi chó: * lËp ®Þa ë vÞ trÝ ®Ønh, cã ®é cao t−¬ng ®èi 30m hoÆc h−íng ph¬i phÝa T©y kh« h¹n.

c. §Ò xuÊt c¬ cÊu c©y trång

Trong tõng vïng sinh th¸i cña dù ¸n (huyÖn hoÆc mét sè x·) x¸c ®Þnh tËp ®oµn c©y trång cho tõng nhãm d¹ng lËp ®Þa. Trong b¶ng 43 lµ vÝ dô vÒ ®Ò xuÊt c¬ cÊu c©y trång vïng dù ¸n huyÖn Tiªn Yªn – Qu¶ng Ninh.

54

B¶ng 43. §Ò xuÊt c©y trång vïng dù ¸n huyÖn Tiªn Yªn – Qu¶ng Ninh

Loµi c©y theo thø tù −u tiªn Nhãm DL§

1 2 3 4 5 6

A2 QuÕ + Lim xanh

QuÕ + Tr¸m

QuÕ

Tr¸m tr¾ng

Tr¸m tr¾ng + Lim xÑt

Tr¸m + Håi

Tr¸m ®en

Tr¸m ®en + Lim xanh

Lim xanh

Lim anh + QuÕ

Lim xÑt

Lim xÑt + Tr¸m

B QuÕ + Lim xÑt

QuÕ

Tr¸m tr¾ng

Tr¸m + Vèi thuèc

Tr¸m + Lim xÑt

Lim xÑt

Lim xÑt + Tr¸m

Vèi thuèc

Vèi thuèc + Tr¸m

GiÎ bép

GiÎ bép + Vèi thuèc

C Tr¸m tr¾ng + Keo l¸ trµm

Xoan ®µo + Keo l¸ trµm

GiÎ bép + Keo l¸ trµm SÊu + Keo l¸ trµm Lim xÑt + Keo l¸ trµm

Vèi thuèc + Keo l¸ trµm

D Th«ng m· vÜ Th«ng m· vÜ + Keo l¸ trµm

55

Ph−¬ng ph¸p øng dông ®iÒu tra lËp ®Þa trªn ®· ®−îc ¸p dông cho dù ¸n KfW1 vµ KfW3 víi trªn 30.000ha trång rõng míi ®èi víi çc loµi c©y: Håi, Tr¸m, Sa méc, Th«ng ®u«i ngùa, Th«ng nhùa, Keo l¸ trµm, Keo tai t−îng, Vèi thuèc vµ khoanh nu«i t¸i sinh. Nh÷ng n¬i trång ®óng loµi c©y cã ®iÒu tra lËp ®Þa ®−îc x¸c ®Þnh ph¸t triÓn tèt.

Çc ®ît thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ cña çc chuyªn gia trong vµ ngoµi n−íc ®· kh¼ng ®Þnh ®IÒu tra lËp ®Þa lµ h÷u Ých vµ cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh bè trÝ c©y trång cho çc chñ rõng vµ chñ ®éng gióp çc c¬ së x©y dùng kÕ ho¹ch trång rõng hµng n¨m.

Do tÇm quan träng vµ cÇn thiÕt cña ®iÒu tra lËp ®Þa, çc dù ¸n KfW ®· quy ®Þnh: Tr−íc khi thiÕt kÕ trång rõng, nhÊt thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra lËp ®Þa. N¬i nµo kh«ng tiÕn hµnh ®iÒu tra lËp ®Þa sÏ kh«ng ®−îc trång rõng hoÆc trång rõng kh«ng ®óng loµi c©y mµ ®iÒu tra lËp ®Þa ®· x¸c ®Þnh sÏ kh«ng ®−îc nghiÖm thu.

ViÖc øng dông ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra lËp ®Þa phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Æc thï cña tõng vïng vµ yªu cÇu cña tõng dù ¸n. Do ®ã trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cã thÓ söa ®æi, bæ sung ®Ó ®¬n gi¶n, cô thÓ h¬n.

C. Vïng Trung t©m

Ph©n chia lËp ®Þa ®−îc thùc hiÖn th«ng qua ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ x¸c ®Þnh tiªu chuÈn lËp ®Þa cho trång rõng c«ng nghiÖp. §Ó ®¸p øng môc tiªu lµ trång rõng c«ng nghiÖp, nªn çc tiªu chuÈn ph©n chia ®· ®−îc xem xÐt.

a. Tiªu chuÈn ph©n chia lËp ®Þa

Dùa trªn kÕt qu¶ ®iÒu tra thùc ®Þa, ®Æc biÖt ë çc vïng trång c«ng nghiÖp ®· ®−îc g©y trång ë vïng Trung t©m, cã thÓ ®Ò xuÊt çc yÕu tè quan träng cã liªn quan tíi t¨ng tr−ëng cña rõng trång c«ng nghiÖp. Cã 4 yÕu tè ®−îc lùa chän ®ã lµ: §¸ mÑ vµ lo¹i ®Êt; ®é dèc; ®é dµy tÇng ®Êt vµ th¶m thùc b× chØ thÞ cho sù tho¸i ho¸ cña ®Êt lµm tiªu chuÈn ph©n chia d¹ng lËp ®Þa.


Kh¶o s¸t vïng quy ho¹ch cã çc lo¹i ®Êt ph¸t triÓn trªn çc lo¹i ®¸ mÑ chñ yÕu sau ®©y:

§Êt feralit ®á vµng ph¸t triÓn trªn ®¸ sÐt vµ ®¸ biÕn chÊt, ký hiÖu Fs.

§Êt feralit ®á vµng ph¸t triÓn trªn ®¸ v«i, ký hiÖu Fv. §Êt feralit vµng ®á ph¸t triÓn trªn m¸cma axÝt, ký hiÖu Fa. §Êt feralit vµng nh¹t ph¸t triÓn trªn ®¸ çt, ký hiÖu Fq. §Êt feralit vµng n©u ph¸t triÓn trªn phï sa cæ, ký hiÖu Fp.

56

Ngoµi çc lo¹i ®Êt chÝnh ®· nªu, ë nhiÒu n¬i cßn cã çc lo¹i ®Êt ®á vµng biÕn ®æi do trång lóa, ®Êt dèc tô cã diÖn tÝch nhá vµ chñ yÕu dµnh cho canh t¸c n«ng nghiÖp.

2. §é dèc

CÊp ®é dèc ®Ó ph©n chia d¹ng lËp ®Þa ë vïng Trung t©m ®−îc ph©n thµnh 3 cÊp:

Ýt dèc : §é dèc d−íi 150 (Ký hiÖu lµ I).

Dèc trung b×nh : §é dèc tõ 15-250 (Ký hiÖu lµ II).

Dèc m¹nh : §é dèc tõ 25-350 ( Ký hiÖu lµ III).

RÊt dèc : §é dèc trªn 350 vµ kh«ng xÐt do trong s¶n xuÊt L©m nghiÖp ®−îc x¸c ®Þnh ®Ó x©y dùng rõng phßng hé).

§é dèc lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc ¸p dông çc biÖn ph¸p lµm ®Êt trong s¶n xuÊt l©m nghiÖp.

§èi víi níi cã ®é dèc thÊp, d−íi 150, th× cã thÓ tiÕn hµnh thuËn lîi çc biÖn ph¸p lµm ®Êt toµn diÖn, thùc hiÖn ph−¬ng thøc canh t¸c n«ng l©m kÕt hîp, trång xen c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy khi rõng ch−a khÐp t¸n. §©y lµ ®èi t−îng chñ yÕu cho trång rõng c«ng nghiÖp.

Víi nh÷ng n¬i ®Êt cã ®é dèc tõ 15-250 cã thÓ trång rõng c«ng nghiÖp víi çc biÖn ph¸p lµm ®Êt nh− cµy côc bé vµ bãn ph©n.

Víi n¬i ®Êt dèc tõ 25-350 cã thÓ trång rõng kinh tÕ nh−ng khã kh¨n v× trong trång rõng c«ng nghiÖp ®ßi hái kü thuËt th©m canh cao nh− cµy toµn diÖn vµ bãn ph©n. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cã thÓ trång rõng nguyªn liÖu theo ph−¬ng ph¸p thñ c«ng cã møc ®Çu tõ cao h¬n vµ cho mét sè c©y trång nhÊt ®Þnh.


§é dµy tÇng ®Êt ph¶n ¶nh ®é ph× tiÒm tµng trong ®Êt vµ liªn quan trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn vµ n¨ng suÊt c©y trång. §é dµy tÇng ®Êt trong ph©n chia lËp ®Þa vïng Trung t©m cã thÓ chia ra 3 cÊp:

CÊp I: §é dµy tÇng ®Êt trªn 100cm vµ tû lÖ kÕt von ®¸ lÉn d−íi 20% (Ký hiÖu lµ 1).

CÊp II: §é dµy tÇng ®Êt tõ 50-100cm vµ tû lÖ kÕt von ®¸ lÉn tõ 20-40% (Ký hiÖu lµ 2).

CÊp III: §é dµy tÇng ®Êt d−íi 50cm vµ tû lÖ kÕt von ®¸ lÉn trªn 40% (Ký hiÖu lµ 3).

§é dµy tÇng ®Êt ®−îc x¸c ®Þnh khi ®µo tíi tÇng ®Êt mµ ë ®ã cã tû lÖ ®¸ lÉn hoÆc kÕt von cao h¬n 70% th× ®é dµy cña tÇng ®Êt ®−îc tÝnh tõ ®ã ®Õn mÆt ®Êt. KÕt von ®¸ lÉn ë tÇng B nÕu cã tû lÖ cao h¬n tû lÖ cho phÐp ë phÇn trªn ph¶i h¹ xuèng 1 cÊp.

57


Th¶m thùc b× tù nhiªn cã vai trß rÊt lín trong viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt vÒ nhiÒu mÆt. Th¶m thùc b× lµ yÕu tè tæng hîp vµ ®¬n gi¶n cã thÓ ph¶n ¸nh ®óng quan hÖ ¶nh h−ëng cña ®Êt víi c©y trång. Trªn c¬ së çc nghiªn cøu cña diÔn thÕ thø sinh vµ sù tho¸i ho¸ ®Êt trong vïng nghiªn cøu, ®· ph©n ra 3 cÊp thùc b× chØ thÞ nh− sau theo 3 nhãm sau:

B¶ng 44. Ph©n chia thùc b× chØ thÞ

Nhãm thùc b× a Nhãm thùc b× b Nhãm thùc b× c

- Rõng thø sinh nghÌo kiÖt cã mét sè c©y gç t¸i sinh nh−: Hu, V¹ng, Tr¸m,vv

- Sè l−îng c©y t¸i sinh môc ®Ých d−íi 500 c©y/ha

- Tr¶ng Nøa tÐp cã ®−êng kÝnh gèc tõ 2-3cm, sinh tr−ëng kÐm

- Tr¶ng chÝt ChÌ vÌ, Cá tranh

- Rõng Nøa tÐp cã ®−êng kÝnh gèc tõ 2-3cm

- Nøa tÐp xen Lau chÝt, ChÌ vÌ, Cá tranh

- Tr¶ng c©y bôi thÊp, ChÌ vÌ, Cá tranh xÊu.

- Rõng d©y leo, c©y nhí kÝn, rËm

- Tr¶ng c©y bôi cao, kÝn rËm vµ cá tranh, ChÝt, ChÌ vÌ

- C©y bôi h¹n sinh nh−: Lµnh ng¹nh, Sim, Mua, Rµng rµng.

- §é che phñ tõ 50-60% - §é che phñ tõ 30-50% - §é che phñ d−íi 30%

- ChiÒu cao b×nh qu©n trªn 3m

- ChiÒu cao b×nh qu©n tõ 1-3m

- ChiÒu cao b×nh qu©n d−íi 1m

Trªn c¬ së ®iÒu tra kh¶o s¸t vµ ph©n tÝch çc yÕu tè cã vai trß quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh c©y trång, kü thuËt vµ ph−¬ng thøc trång, çc yÕu tè vµ tiªu chuÈn ph©n chia d¹ng lËp ®Þa ®−îc ®Ò xuÊt (B¶ng 45).

Nh− vËy, mçi d¹ng lËp ®Þa sÏ bao gåm 4 yÕu tè mµ mçi lo¹i ®Êt ®−îc ghi bªn ngoµi mçi tæ hîp cña 3 yÕu tè theo nhãm thùc b× nãi trªn.

Nh− ®· tr×nh bµy ë trªn, ®Êt vïng quy ho¹ch rõng trång c«ng nghiÖp vïng Trung t©m cã 5 lo¹i ®Êt ph¸t triÓn trªn çc lo¹i ®¸ mÑ kh¸c nhau ®ã lµ: §Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ sÐt vµ biÕn chÊt (Fs), ®¸ v«i (Fv), macma axit (Fa), ®¸ çt (Fq), phï sa cæ (Fp).

58

B¶ng 45. Tæng hîp 3 yÕu tè d¹ng lËp ®Þa vïng Trung t©m

Tæng hîp 3 yÕu tè lËp ®Þa theo nhãm thùc b× §é dèc §é dµy tÇng ®Êt (cm)

Nhãm thùc b× a

Nhãm thùc b× b

Nhãm thùc b× c

> 100 cm (1) I1a I1b I1c

50-100cm (2) I2a I2b I2c < 150

(I) < 50cm (3) I3a I3b I3c

> 100 cm (1) II1a II1b II1c

50-100cm (2) II2a II2b II2c 15-250

(II) < 50cm (3) II3a II3b II3c

> 100cm (1) III1a III1b III1c

50-100cm (2) III2a III2b III2c 25-350 (III)

< 50cm (3) III3a III3b III3c

> 350 Kh«ng xÐt

b. Nhãm d¹ng lËp ®Þa

Trªn nguyªn t¾c ®Ó thuËn lîi cho viÖc sö dông, ghÐp çc çc d¹ng lËp ®Þa gÇn t−¬ng tù nhau vµo nhãm d¹ng lËp ®Þa. Nhãm d¹ng lËp ®Þa gåm 4 nhãm lµ A, B, C vµ D vµ møc ®é thuËn lîi (®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ ®é ph×) gi¶m dÇn tõ nhãm A ®Õn nhãm D.

B¶ng 46. Ph©n chia nhãm DL§ trång rõng c«ng nghiÖp

Nhãm DL§

D¹ng lËp ®Þa

A Fs, Fq, Fa, Fp (I1a, I1b, I2a, I2b)

Fv (I1a, I1b, I2a, I2b)

B1 Fs, Fq, Fa, Fp (I1c, I2c). Fv (I1c, I2c) B

B2 Fs, Fq, Fa, Fp (II1a, II2a, II1b)

C1 Fs, Fq, Fa, Fp (II1c, II2c, II2b)

Fv (II1c, II2c, II2b) C

C2 Fs, Fq, Fv, Fa (III1a, III2a, III2b, III1c)

D Fs, Fq, Fp, Fa (I3b, I3c, II3b, II3c, III2c, III3b, III3c)

Fv (I3b, I3c, II3b, II3c, III2c, III3b, III3c)

59

c. §Õ xuÊt c¬ cÊu c©y trång

Trªn c¬ së ph©n tÝch kÕt qu¶ cña çc tµi liÖu vµ kÕt qu¶ trång rõng cña çc c¬ quan nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt trong vïng, ®Æc ®iÓm sinh th¸i cña loµi c©y cã thÓ ®Ò xuÊt h−íng sö dông çc d¹ng lËp ®Þa nh− sau.

B¶ng 47. H−íng sö dông vµ c©y trång rõng c«ng nghiÖp Nhãm DL§

D¹ng lËp ®Þa H−íng sö dông Loµi c©y trång theo thø tù −u tiªn

Fs, Fq, Fa, Fp (I1a, I1b, I2a, I2b)

- Bå ®Ò, Mì B¹ch ®µn urophylla, Keo tai t−îng. A

Fv (I1a, I1b, I2a, I2b)

Trång rõng c«ng nghiÖp th©m canh (cµy toµn diÖn, bãn ph©n)

- Bå ®Ò, Keo tai t−îng

1

Fs, Fq, Fa, Fp (I1c, I2c) Fv (I1c, I2c)

Trång rõng c«ng nghiÖp th©m canh (cµy toµn diÖn, bãn ph©n)

B¹ch ®µn urophylla, Keo tai t−îng - Keo tai t−îng.

B

2

Fs, Fq, Fa, Fp (II1a, II2a, II1b)

Trång rõng c«ng nghiÖp th©m canh (cµy cuèc theo b¨ng)

Bå ®Ò, mì, keo tai t−îng.

1

Fs, Fq, Fa, Fp (II1c, II2c, II2b) Fv (II1c, II2c, II2b)

Trång rõng c«ng nghiÖp th©m canh (cµy cuèc theo b¨ng)

- Keo tai t−îng, Th«ng ba l¸ - Keo tai t−îng

C

2

Fs, Fq, Fv, Fa (III1a, III2a, III1b, III2b, III1c)

Trång rõng thñ c«ng

Bå ®Ò, Mì, Keo tai t−îng

D

Fs, Fq, Fp, Fa (I3b, I3c, II3b, II3c, III2c, III3b, III3c) Fv (I3b, I3c, II3b, II3c, III2c, III3b, III3c)

Trång rõng phßng hé

- Keo tai t−îng, Th«ng ba l¸ - Keo tai t−îng

Ghi chó: Çc d¹ng lËp ®Þa Fs, Fv, Fa, Fq, Fp (I3a, II3a, III3a) ®Ó khoanh nu«i hoÆc trång c©y d−îc liÖu d−íi t¸n - kh«ng trång rõng.

D. Khu vùc MiÒn Trung

§iÒu tra ph©n chia lËp ®Þa ë khu vùc nµy ®−îc thùc hiÖn t¹i dù ¸n trång rõng ViÖt - §øc KfW2 t¹i çc tØnh Hµ TÜnh, Qu¶ng B×nh vµ Qu¶ng TrÞ vµ dù ¸n khu vùc L©m nghiÖp ADB t¹i çc tØnh Phó Yªn, Gia Lai, Qu¶ng TrÞ vµ Thanh Ho¸.

60


1. §¸ mÑ vµ çc lo¹i ®Êt chÝnh

Qua kh¶o s¸t x¸c ®Þnh çc lo¹i ®Êt chÝnh trong vïng gåm cã:

§Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ m¾cma kiÒm vµ trung tÝnh, bazan, gabro, foorphia (Fk)

§Êt ph¸t triÓn trªn phiÕn th¹ch sÐt (Fs).

§Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ granit (Fa).

§Êt ph¸t triÓn trªn sa phiÕn th¹ch (Fq).

§Êt ph¸t triÓn trªn phï sa cæ (Fp).

§Êt dèc tô (Do).

2. §é dèc

Khu vùc dù ¸n thuéc çc tØnh n»m trªn ®Þa bµn cao nguyªn, b×nh nguyªn vµ ®åi nói dèc. Rõng vµ ®Êt rõng bao gåm c¶ khu vùc rÊt dèc vµ b¼ng ph¼ng. Nh×n chung ®é dèc gåm çc cÊp:

CÊp I: §é dèc d−íi 150 .

CÊp II: §é dèc tõ 15- 250 .

CÊp III: §é dèc trªn 250.

3. §é dµy tÇng ®Êt kÕt hîp víi tû lÖ ®¸ lÉn

§−îc chia lµm çc nhãm:

Nhãm 1: TÇng ®Êt dµy trªn 60cm vµ tû lÖ ®¸ lÉn d−íi 20%.

Nhãm 2: TÇng ®Êt dµy tõ 30- 60cm vµ tû lÖ ®¸ lÉn tõ 20- 40%.

Nhãm 3: TÇng ®Êt dµy d−íi 30cm vµ tû lÖ ®¸ lÉn d−íi 40%.

4. Thùc b× chØ thÞ

Trªn c¬ së kÕt qu¶ kh¶o s¸t t¹i çc tØnh, nhËn thÊy çc loµi thùc vËt chØ thÞ cã thÓ chia lµm 3 nhãm sau:

Nhãm a: Thùc vËt chØ thÞ søc s¶n xuÊt cña ®Êt tèt, cßn tÝnh chÊt ®Êt rõng.

Nhãm b: Thùc vËt chØ thÞ n¬i ®Êt bÞ tho¸i ho¸ nh−ng cßn gÇn tÝnh chÊt ®Êt rõng.

Nhãm c: Thùc vËt chØ thÞ n¬i ®Êt tho¸i ho¸ b¹c mµu, søc s¶n xuÊt kÐm.

61

B¶ng 48. Tæ hîp çc yÕu tè lËp ®Þa theo tõng lo¹i ®Êt

Tæ hîp 3 yÕu tè lËp ®Þa theo çc nhãm thùc b× CÊp ®é dèc


Nhãm thùc b× a Nhãm thùc b× b Nhãm thùc b× c

1 I1a I1b I1c 2 I2a I2b I2c I 3 I3a I3b I3c 1 II1a II1b II1c 2 II2a II2b II2c II 3 II3a II3b II3c 1 III1a III1b III1c 2 III2a III2b III2c III 3 III3a III3b III3c

b. Nhãm d¹ng lËp ®Þa.

Trªn c¬ së çc d¹ng lËp ®Þa x¸c ®Þnh cho khu vùc nµy, ph©n chia nhãm d¹ng lËp ®Þa cho tong tØnh gåm 4 cÊp A, B, C vµ D.

B¶ng 49. Nhãm DL§ vµ h−íng sö dông vïng dù ¸n Phó Yªn

Nhãm DL§


A Fk, Fs, Fa, Fp, Xa, Fq (I1a, I2a, II1a, II2a, III1a, III2a, I3a*, II3a*, III3a*)

Xóc tiÕn t¸i sinh lµm giµu rõng

B Fk, Fs, Fa, Fp, Xa, Fq (I1b, I2b, II1b, II2b, III1b, III2b)

Trång rõng b»ng c©y b¶n ®Þa −a bãng hoÆc N«ng L©m kÕt hîp

C Fk, Fs, Fa, Fp, Xa, Fq (I3b, I1c, I2c, II1c, II2c, III1c, III2c)

Trång rõng b»ng nh÷ng c©y −a s¸ng, mäc nhanh

D Fk, Fs, Fa, Fp, Xa, Fq (II3b, III3b, I3c, II3c, III3c)

Trång rõng b»ng nh÷ng c©y −a s¸ng chÞu ®−îc n¬i ®Êt xÊu, tÇng ®Êt n«ng

Ghi chó: Çc d¹ng lËp ®Þa cã dÊu (*): I3a, II3a, III3a lµ çc d¹ng ®Ó cho khoanh nu«i, b¶o vÖ rõng hoÆc trång c©y d−îc liÖu d−íi t¸n rõng.

62

B¶ng 50. Nhãm DL§ vµ h−íng sö dông vïng dù ¸n Thanh Ho¸

Nhãm DL§


A Fk, Fs, Fa, Fq, Do (I1a, I2a, II1a, II2a, III1a, III2a, I3a, II3a)

Fk III3a*, FsIII3a*, Fa IIIa*, FqIIIa*

Xóc tiÕn t¸i sinh lµm giµu rõng

B Fk, Fs, Fa, Fq, Do (I1b, I2b, II1b, II2b, III1b)

Fk III3a*, FsIII3a*, Fa IIIa*,FqIIIa*

Trång rõng c©y b¶n ®Þa hoÆc N«ng - L©m kÕt hîp hoÆc c©y l©m nghiÖp

C Fk, Fs, Fa, Fq, Do (I3b, I1c, I2c, II1c, II2c, III1c, III2c)

Trång rõng b»ng nh÷ng c©y −a s¸ng mäc nhanh.

D Fk, Fs, Fa, Fq, Do (II3b, III3b, I3c, II3c, III3c)

Trång rõng b»ng nh÷ng loµi c©y −a s¸ng n¬i ®Êt xÊu, tÇng ®Êt máng

Ghi chó: * lµ çc d¹ng lËp ®Þa ®Ó cho khoanh nu«i, b¶o vÖ.

B¶ng 51. Nhãm DL§ vµ h−íng sö dông vïng dù ¸n Qu¶ng TrÞ

Nhãm DL§


A Fk, Fs, Fp, Do (I1a, I2a, II1a, II2a, III1a, III2a, I3a, II3a*, IIIa*)

Xóc tiÕn t¸i sinh lµm giµu rõng, trång c©y b¶n ®Þa −a bãng

B Fk, Fs, Fp, Do (I1b, I2b, II1b, II2b, III1b, III2b)

Trång c©y b¶n ®Þa, c©y mäc nhanh

C Fk, Fs, Fp, Do (I1c, I2c, II1c, II2c, III1c, III2c)

C©y −a s¸ng mäc nhanh

D Fk, Fs, Fp, Do (I3c, I3b, II3c, II2b, III3c, III3b)

Th«ng nhùa

Ghi chó: * lµ çc d¹ng lËp ®Þa ®Ó cho khoanh nu«i, b¶o vÖ.


C¨n cø vµo ®Æc tÝnh sinh th¸i loµi c©y, kÕt qu¶ trång rõng nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kinh nghiÖm vµ nguyÖn väng cña d©n, tËp ®oµn c©y ®−îc ®Ò xuÊt theo thø tù −u tiªn trong çc nhãm d¹ng lËp ®Þa cña tõng tØnh.

63

B¶ng 52. §Ò xuÊt c¬ cÊu c©y trång vïng dù ¸n tØnh Phó Yªn Loµi c©y theo thø tù −u tiªn Nhãm

DL§ DL§

thuéc lo¹i ®Êt 1 2 3 4 5 6 7 8

Fk Cµ tª Muång B»ng l¨ng DÇu r¸i Gi¸ng h−¬ng Chß, tr¸m QuÕ Fs Muång

®en B»ng l¨ng Cµ te DÇu r¸i Sao ®en,

tr¸m Gi¸ng h−¬ng Dã bÇu QuÕ

Fa vµ Fq Muång ®en

DÇu r¸i B»ng l¨ng Cµ te Gi¸ng h−¬ng QuÕ Tr¸m

A

Fp DÇu r¸i Muång ®en

QuÕ Tr¸m

Fk DÇu r¸i Chß Muång ®en B»ng l¨ng Cµ te Huûnh, Bêi lêi

Gi¸ng h−¬ng Tr¸m, QuÕ

Fs DÇu r¸i Chß Muång ®en Sao ®en Huûnh, Bêi lêi

B»ng l¨ng Cµ te Giã bÇu

Fa vµ Fq DÇu r¸i Chß Muång ®en Sao ®en Huûnh, Bêi lêi

B»ng l¨ng Cµ te, Tr¸m QuÕ

B

Fp DÇu r¸i Muång ®en

Sao ®en Huûnh, Bêi lêi

Tr¸m

Fk DÇu TÕch Bót Bêi lêi B»ng l¨ng §iÒu Keo Fs DÇu TÕch Huûnh §iÒu Keo

Fa vµ Fq DÇu TÕch Huûnh §iÒu keo

C

Fp DÇu Huûnh §iÒu Fk Keo §iÒu Fs Keo §iÒu

Fa+Fq Keo §iÒu

D

Fp Keo §iÒu

64

B¶ng 53. §Ò xuÊt c¬ cÊu c©y trång vïng dù ¸n tØnh Thanh Ho¸


DL§ thuéc lo¹i

®Êt 1 2 3 4 5 6 7

Fk Chß chØ QuÕ Luång Giæi A

Fs, Fa, Fq QuÕ Luång Giæi Tr¸m Lim xanh GiÎ

Fk Luång QuÕ L¸t Tr¸m Chß chØ Lim xÑt P¬ mu* B

Fs, Fa, Fq Luång QuÕ Tr¸m Lim xanh Giæi Lim xÑt P¬ mu*

Fk Luång Keo tai t−îng Tr¸m C

Fs, Fa, Fq Luång Keo lai

Ghi chó: *C©y P¬ mu trång n¬i cã ®é cao tuyÖt ®èi tõ 800m trë lªn.

B¶ng 54. §Ò xuÊt c¬ cÊu c©y trång vïng dù ¸n tØnh Qu¶ng TrÞ


DL§ thuéc lo¹i ®Êt

1 2 3 4 5 6 Fk Phao l¸i Tr¸m tr¾ng Muång ®en L¸t hoa §µo L¸t hoa

A Fs, Fq, D Phao l¸i Huûnh SÕn Tr¸m tr¾ng Muång ®en §µo

Fk L¸t hoa Tr¸m tr¾ng Keo lai Keo tai t−îng Muång ®en B

Fs, Fq, D SÕn L¸t hoa Huûnh Tr¸m Keo lai Keo tai t−îng

C Fk

Fs, Fq, D Keo l¸ trµm

Keo lai Keo tai t−îng

Th«ng nhùa hçn giao víi Keo

Th«ng Caribe Th«ng Caribe vµ Keo

Fk

Fs, Fq, D Th«ng nhùa

Keo hçn giao víi Th«ng nhùa

65

E. Vïng T©y Nguyªn

Ph©n chia lËp ®Þa ®−îc tiÕn hµnh cho môc tiªu trång rõng c«ng nghiÖp ë çc tØnh Gia Lai vµ Kon Tum.


Trªn c¬ së ®iÒu tra kh¶o s¸t chóng t«i lùa chän 4 yÕu tè h×nh thµnh çc d¹ng lËp ®Þa cho vïng trång c«ng nghiÖp ë Gia Lai – Kon Tum.


Ph¶n ¶nh c¬ b¶n vÒ tÝnh chÊt cña ®Êt. Qua ®iÒu tra kh¶o s¸t vïng quy ho¹ch cho rõng trång c«ng nghiÖp ë Gia Lai vµ KonTum cã çc ®¸ mÑ vµ lo¹i ®Êt chÝnh sau:

§Êt feralit n©u ®á ph¸t triÓn trªn bazan (Fk). §Êt cã mµu n©u ®á hay n©u vµng, cã tÇng dµy, thµnh phÇn c¬ giíi nÆng, dinh d−ìng cao.

§Êt x¸m ph¸t triÓn trªn ®¸ macma axit (Xa) vµ ®Êt feralit n©u vµng ph¸t triÓn trªn ®¸ macma axit (Fa). §Êt cã mµu x¸m hoÆc vµng ®á, thµnh phÇn c¬ giíi çt pha, nhÑ, nghÌo dinh d−ìng.

§Êt feralit vµng ®á, tÝm ph¸t triÓn phiÕn th¹ch sÐt (Fs). §Êt mµu tÝm, tÇng dµy, thµnh phÇn c¬ giíi thÞt nhÑ ®Õn thÞt nÆng, dinh d−ìng kh¸, chiÕm diÖn tÝch kh«ng lín.


§é dµy tÇng ®Êt ®−îc ph©n lµm 3 cÊp: CÊp 1: §é dµy tÇng ®Êt trªn 100cm vµ tû lÖ kÕt von ®¸ lÉn d−íi

20% (Ký hiÖu lµ 1).

CÊp 2 : §é dµy tÇng ®Êt tõ 50 - 100cm vµ tû lÖ kÕt von ®¸ lÉn tõ 20-40% (Ký hiÖu lµ 2).

CÊp 3: §é dµy tÇng d−íi 50cm vµ tû lÖ kÕt von ®¸ lÉn tõ 40-70% (Ký hiÖu lµ 3).

3. §é dèc

Cã liªn quan ®Õn x¸c ®Þnh çc biÖn ph¸p canh t¸c, lµm ®Êt ®Ó trång rõng thÝch hîp vµ x¸c ®Þnh kinh doanh çc lo¹i rõng. CÊp ®é dèc ®Ó ph©n chia çc d¹ng lËp ®Þa ë T©y Nguyªn ®−îc ph©n thµnh 2 cÊp:

H¬i dèc: §é dèc d−íi 150 (Ký hiÖu lµ I). Dèc võa: §é dèc tõ 15-250 (Ký hiÖu lµ II). Dèc: §é dèc trªn 250 (kh«ng xÐt do víi ®é dèc nµy cã thÓ trång

rõng kinh tÕ nh−ng khã trång rõng c«ng nghiÖp nhÊt lµ trång çc lo¹i rõng thuÇn lo¹i, ®Òu tuæi vµ th©m canh cao nh− cµy toµn diÖn vµ bãn ph©n.

66


Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra trong vïng quy ho¹ch cã thÓ chia d¹ng thùc b× thµnh 3 nhãm thùc b× chØ thÞ nh− sau:

B¶ng 55. Ph©n chia nhãm thùc vËt chØ thÞ

Nhãm a Nhãm b Nhãm c

- Rõng thø sinh nghÌo kiÖt cã mét sè c©y gç t¸i sinh: GiÎ, Bêi lêi, DÇu rµi, Giæi, CÈm xe, Cµ te, Cµ chÝt, B»ng l¨ng, Tr¸m, Sao

- Tr¶ng c©y bôi dµy cã çc lo¹i ThÈu tÊu, Hu ®ay, KhÕ, G¨ng gai, Lµnh ng¹nh

- Th¶m c©y bôi th−a: ThÈu tÊu, Lµnh ng¹nh, G¨ng gai

- C©y gç t¸i sinh tõ

500 - 1000 c©y/ha

- Cã 1 sè c©y gç t¸i sinh nh−: Rµng rµng, Bêi lêi, Mãng bß

- C©y gç t¸i sinh Ýt d−íi 500c/ha

- Tr¶ng Cá tranh, Cá lµo, Cá èng, Cá thÊp, Cá mü

- Lau l¸ch

§é che phñ tõ 50-60% §é che phñ: 30-50% §é che phñ d−íi 30%

ChiÒu cao b×nh qu©n trªn 3m

ChiÒu cao b×nh qu©n tõ 1-3m

ChiÒu cao b×nh qu©n d−íi 1m

B¶ng 56. Tæng hîp çc yÕu tè ph©n chia d¹ng lËp ®Þa

Tæng hîp 3 yÕu tè lËp ®Þa theo nhãm thùc b× §é dèc

§é dµy tÇng ®Êt (cm) Nhãm thùc b× a Nhãm thùc b× b Nhãm thùc b× c

> 100 cm (1) I1a I1b I1c

50-100cm (2) I2a I2b I2c

< 150

(I)

< 50cm (3) I3a I3b I3c

> 100 cm (1) II1a II1b II1c

50-100cm (2) II2a II2b II2c

15-250

(II)

< 50cm (3) II3a II3b II3c


Ph©n chia nhãm d¹ng lËp ®Þa cho rõng trång c«ng nghiÖp ë T©y Nguyªn gåm 3 nhãm A, B vµ C t−¬ng øng víi çc cÊp tèt, trung b×nh vµ xÊu.

67

B¶ng 57. Ph©n chia nhãm d¹ng lËp ®Þa

Nhãm DL§ D¹ng lËp ®Þa

A FaI1a, FaI2a, FaI1b, FaI2b, FkI1a, FkI2a, FkI1b

FkI2b, FsI1a, FsI2a, FsI1b, FsI2b

B FaII1a, FaII2a, FaII1b, FaII2b, FaI2c, FaII1c

FkII1a, FkII2a, FkII1b, FkII2b, FkI2c, FkII1c

FsII1a, FsII2a, FsII1b, FsII2b, FsI2c, FsII1c

C FaI3b, FaI3c, FaII2c, FaII3a, FaII3b, FaII3c

FkI3b, FkI3c, FkII2c, FkII3a, FkII3b, FkII3c

FsI3b, FsI3c, FsII2c, FsII3a, FsII3b, FsII3c


Dùa trªn çc d¹ng lËp ®Þa cã ®iÒu kiÖn gÇn t−¬ng tù nhau vµ ®Ó thuËn lîi trong sö dông, ph©n nhãm lËp ®Þa ®−îc thùc hiÖn. §Ò xuÊt ph©n chia nhãm d¹ng lËp ®Þa vµ h−íng sö dông çc d¹ng lËp ®Þa ®ã nh− sau:

B¶ng 58. Ph©n chia nhãm d¹ng lËp ®Þa vµ h−íng sö dông

Nhãm DL§


Loµi c©y trång theo thø tù −u tiªn

A

Fa, Fs

(I1a, I1b, I2a, I2b)

Fk (I1a, I1b, I2a, I2b)

Trång rõng c«ng nghiÖp th©m canh

B¹ch ®µn urophylla, camal

Keo l¸ liÒm, Keo tai t−îng

B¹ch ®µn urophylla

Keo l¸ liÒm, Keo tai t−îng

B

Fa, Fs

(II1a, II1b, II1c, II1k, II2b, I1c, I2c).

Fk (II1a, II1b, II1c, I1k, II2b, I1c, I2c)

Trång rõng c«ng nghiÖp th©m canh

Keo tai t−îng, Keo l¸ liÒm

Th«ng ba l¸, B¹ch ®µn urophylla

Keo l¸ liÒm, Keo tai t−îng, Th«ng caribe, B¹ch ®µn urophylla, camal

C

Fa, Fs

(I3a, I3b, I3c, II2c, II3a, II3b, II3c).

Fk (I3a, I3b, I3c, II2c, II3a, II3b, II3c)

Trång rõng c«ng nghiÖp ph¶i cµy ngÇm + trång b¨ng c¶i t¹o ®Êt chèng xãi mßn.

Keo l¸ trµm + Th«ng caribe

Keo l¸ trµm + Th«ng caribe

68

F. Vïng §«ng Nam Bé


Dùa trªn çc ®iÒu tra thùc ®Þa, ®Æc biÖt çc rõng trång c«ng nghiÖp ®· ®−îc g©y trång ë §«ng Nam Bé cã thÓ ®Ò xuÊt çc yÕu tè lËp ®Þa liªn quan tíi t¨ng tr−ëng cña çc rõng trång c«ng nghiÖp. §ã lµ: lo¹i ®Êt, ®é dµy tÇng ®Êt, møc ®é tho¸t n−íc, çc d¹ng thùc b× −u thÕ cña çc lËp ®Þa g©y trång. YÕu tè ®é dèc cã thÓ coi lµ t−¬ng ®èi ®ång nhÊt trong ph¹m vi d−íi 150.

1. Lo¹i ®Êt

Kh¶o s¸t ®iÒu tra rõng trång c«ng nghiÖp vµ dù kiÕn trång rõng c«ng nghiÖp ph©n bè trªn çc lo¹i ®Êt chñ yÕu sau:

§Êt x¸m (Fx) trªn phï sa cæ.

§Êt x¸m gi©y (Fxg).

§Êt n©u vµng trªn phï sa cæ (Fp).

§Êt ®á vµng trªn phiÕn th¹ch sÐt (Fs).

§Êt n©u ®á trªn bazan (Fk).


Nh− ®· tr×nh bµy ®Æc ®iÓm çc lo¹i ®Êt nªu trªn nªn ®é dµy tÇng ®Êt cã thÓ ph©n lµm 3 møc:

§Êt n«ng: §é dµy tÇng ®Êt d−íi 50cm (Ký hiÖu lµ 3). §Êt dµy trung b×nh: §é dµy tÇng ®Êt tõ 50 - 100cm (Ký hiÖu lµ 2). §Êt s©u: §é dµy tÇng ®Êt trªn 100cm (Ký hiÖu lµ 1).

3. Møc ®é tho¸t n−íc

Chia lµm 2 møc ®é: Tho¸t n−íc b×nh th−êng: Møc ®é tho¸t n−íc b×nh th−êng, kh«ng bÞ

óng ngËp trªn mÆt ®Êt qu¸ nöa th¸ng (Ký hiÖu lµ t) Tho¸t n−íc kÐm: Vµo mïa m−a th−êng xuÊt hiÖn n−íc óng ngËp

trªn mÆt ®Êt kÐo dµi nöa cho ®Õn trªn mét th¸ng. Ngoµi ra nhiÒu n¬i n−íc ngÇm d©ng cao gÇn mÆt ®Êt (Ký hiÖu lµ k)

4. Çc d¹ng thùc b× −u thÕ

Qua ®iÒu tra thùc tiÔn ë §«ng Nam Bé cã thÓ ph©n chia çc d¹ng thùc b× −u thÕ nh− sau:

Tr¶ng cá tranh, cá Mü −u thÕ. Tr¶ng cá lµo −u thÕ. Tr¶ng c©y bôi −u thÕ. Tr¶ng Le −u thÕ.

69

Rõng thø sinh kiÖt.

§Ó viÖc ph©n chia çc d¹ng lËp ®Þa ®¬n gi¶n h¬n, çc d¹ng thùc b× gép l¹i thµnh 3 nhãm chÝnh sau:

Nhãm thùc b× : Cá tranh, cá Mü chiÕm −u thÕ. Nhãm thùc b× b: Cá lµo vµ c©y bôi chiÕm −u thÕ. Nhãm thùc b× c: Rõng le vµ thø sinh kiÖt .

b. Çc d¹ng lËp ®Þa chñ yÕu rõng trång c«ng nghiÖp ë §«ng Nam Bé

Mçi lËp ®Þa ®−îc ph©n t¸ch ra theo 4 yÕu tè nh− ®· tr×nh bµy trªn. §ã lµ çc yÕu tè: lo¹i ®Êt, ®é dµy tÇng ®Êt, møc ®é tho¸t n−íc, çc d¹ng thùc b× chñ yÕu. Çc d¹ng lËp ®Þa chñ yÕu tr×nh bµy ë b¶ng 59.

Qua b¶ng liÖt kª nh÷ng lËp ®Þa chñ yÕu trång rõng c«ng nghiÖp ë §«ng Nam Bé nhËn thÊy chiÕm −u thÕ lµ çc d¹ng lËp ®Þa trªn ®Êt x¸m vµ trªn ®Êt ®á vµng víi ®é dµy tÇng ®Êt s©u hoÆc trung b×nh víi 2 møc ®é tho¸t n−íc kh¸c nhau: tho¸t n−íc vµ kÐm tho¸t n−íc. §iÒu ®¸ng chó ý lµ h¹n chÕ ®é dµy tÇng ®Êt trong çc lËp ®Þa trªn ®Êt n©u vµng, ®á vµng, n©u ®á lµ qu¸ tr×nh kÕt von gÆp rÊt phæ biÕn do ¶nh h−ëng cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu kh« h¹n mïa kh« vµ møc tho¸t n−íc kÐm cña çc lËp ®Þa. B¶ng b¶ng 59 tæng hîp çc yÕu tè lËp ®Þa liªn quan vµ ¶nh h−ëng tíi sinh tr−ëng çc rõng c«ng nghiÖp: Keo l¸ trµm, B¹ch ®µn, Keo tai t−îng.

B¶ng 59. Çc d¹ng lËp ®Þa chñ yÕu rõng trång c«ng nghiÖp

Çc yÕu tè lËp ®Þa

Lo¹i ®Êt §é dµy tÇng ®Êt

§é tho¸t n−íc

D¹ng thùc b×

D¹ng lËp ®Þa

§Êt x¸m (Fx) 1 t a Fx1ta

§Êt x¸m (Fx) 1 t b Fx1tb

§Êt x¸m (Fx) 1 t c Fx1tc

§Êt x¸m (Fx) 1 k a Fx1ka

§Êt x¸m (Fx) 1 k c Fx1kc

§Êt x¸m gl©y (Fxg) 1 k a Fxg1ka

§Êt x¸m gl©y (Fxg) 1 k b Fxg1kb

§Êt n©u vµng (Fp) 3 t a Fp3ta

§Êt n©u vµng (Fp) 3 t b Fp3tb

§Êt n©u vµng (Fp) 2 t a Fp2ta

§Êt n©u vµng (Fp) 2 t b Fp2tb

§Êt ®á vµng (Fs) 3 t a Fs3ta

§Êt ®á vµng (Fs) 3 t b Fs3tb

70





§Êt ®á vµng (Fs) 1 t c Fs1tc

§Êt ®á vµng (Fs) 3 k a Fs3ka

§Êt ®á vµng (Fs) 3 k b Fs3Kb

§Êt ®á vµng (Fs) 3 k c Fs3Kc

§Êt n©u ®á (Fk) 1 t a Fk1ta

§Êt n©u ®á (Fk) 1 t b Fk1tb

§Êt n©u ®á (Fk) 1 t c Fk1tc

§Êt ®á vµng (Fk) 3 t a Fk3ka

§Êt ®á vµng (Fk) 3 t b Fk3Kb

§Êt ®á vµng (Fk) 3 t c Fk3Kc

Kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ t×nh h×nh sinh tr−ëng cña rõng trång B¹ch ®µn, Keo tai t−îng vµ Keo l¸ trµm trªn çc lËp ®Þa chñ yÕu ®−îc tiÕn hµnh. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®−îc nªu ë b¶ng d−íi ®©y.

B¶ng 60. Çc DL§ chñ yÕu vµ sinh tr−ëng mét sè lo¹i rõng Çc yÕu tè lËp ®Þa D¹ng

lËp ®Þa Lo¹i ®Êt


(cm)

§é tho¸t n−íc D¹ng thùc b×

§¸nh gi¸ sinh tr−ëng

Rõng B¹ch ®µn

Fx1tb Fx > 100 Tho¸t n−íc Cá lµo hoÆc c©y bôi −u thÕ

Tèt

Fp2tb Fp 50 - 60 Tho¸t n−íc C©y bôi hoÆc Cá lµo

Tèt

Fs2tc Fs 50 - 60 Tho¸t n−íc Rõng le, rõng thø sinh kiÖt

Tèt

Fx1ta Fx > 100 Tho¸t n−íc Cá Mü, cá tranh Trung b×nh

Fs1ka Fs > 100 Tho¸t n−íc kÐm Cá Mü, cá tranh Trung b×nh

Fp3ta Fp 30 - 40 KÐm tho¸t n−íc Cá Mü, cá tranh Trung b×nh

Fxg1ka Fxg > 100 NgËp n−íc 1 th¸ng

Cá tranh XÊu

Fs3ta Fs < 50 Tho¸t n−íc Cá tranh XÊu

71

Rõng Keo tai t−îng

Fx1ta Fx > 100 Tho¸t n−íc Cá tranh Tèt

Fx1tb Fx > 100 Tho¸t n−íc C©y bôi, cá lµo Tèt

Fx1tc Fx > 100 Tho¸t n−íc Le, cá tranh Tèt

Fs2tb Fs 50 - 70 Tho¸t n−íc C©y bôi dµy Tèt

Fxgka Fx > 100 NgËp n−íc 1 th¸ng

Cá tranh Trung b×nh

Rõng Keo l¸ trµm

Fk1ta Fk > 100 Tho¸t n−íc Cá tranh, c©y bôi Tèt

Fs2tb Fs 50 - 60 Tho¸t n−íc Cá lµo, c©y ®Ëu Tèt

Fs2tb Fs 50-60 Tho¸t n−íc C©y bôi Tèt

Fs2tc Fs 50 Tho¸t n−íc Rõng le Tèt

Fx1tb Fx > 100 Tho¸t n−íc C©y bôi Tèt

Fk3ka Fk < 50 KÐm tho¸t n−íc Cá tranh, c©y bôi

Trung b×nh

Fs2kb Fs 50 - 80 KÐm tho¸t n−íc C©y bôi Trung b×nh

Fs3ka Fs < 50 KÐm tho¸t n−íc Cá tranh XÊu

G. Ph©n chia lËp ®Þa vïng ®Êt phÌn §BSCL

a. Ph©n chia çc d¹ng lËp ®Þa ®Ó trång rõng Trµm

Dùa vµo çc ®Æc tÝnh c¬ b¶n cña ®Êt phÌn nh− møc ®é phÌn, møc ®é ngËp n−íc, kh¶ n¨ng röa phÌn, ®Æc tÝnh ho¸ häc cña ®Êt ®−îc ph¶n ¸nh qua n¨ng suÊt rõng trång vµ thùc vËt chØ thÞ ®Ó lµm c¬ së cho viÖc ph©n chia lËp ®Þa ®Êt phÌn øng dông trong s¶n xuÊt L©m nghiÖp.

Çc yÕu tè ph©n chia çc d¹ng lËp ®Þa trªn ®Êt phÌn ë §BSCL ®Ó trång rõng Trµm ®−îc x¸c ®Þnh theo çc tiªu chuÈn sau ®©y:

1. Lo¹i ®Êt (Møc ®é phÌn): C¨n cø vµo ho¹t ®éng cña tÇng sinh phÌn trong ®Êt chia ra 3 lo¹i:

- §Êt phÌn tiÒm tµng, ký hiÖu (I);

- §Êt phÌn ho¹t ®éng Ýt vµ trung b×nh, ký hiÖu (II) ;

- §Êt phÌn ho¹t ®éng m¹nh, ký hiÖu (III) .

2. Møc ®é ngËp n−íc: C¨n cø vµo møc n−íc ngËp tÝnh tõ mÆt ®Êt chia ra 3 cÊp sau:

- NgËp n−íc n«ng (A) : Møc n−íc ngËp d−íi 50cm ;

- NgËp n−íc s©u trung b×nh (B): Møc n−íc ngËp tõ 50 - 150cm;

72

- NgËp n−íc s©u (C): Møc n−íc ngËp trªn 150cm.

3. Kh¶ n¨ng röa phÌn: Dùa vµo kh¶ n¨ng röa phÌn cho ®Êt chia ra 3 cÊp:

- ThuËn lîi (1);

- Cã khã kh¨n (2);

- RÊt khã kh¨n (3).

Tæng hîp çc yÕu tè vµ tiªu chuÈn ph©n chia çc d¹ng lËp ®Þa ®−îc thÓ hiÖn ë d−íi ®©y. §©y lµ c¨n cø quan träng ®Ó ®Ò xuÊt h−íng sö dông ®Êt phÌn trong L©m nghiÖp.

B¶ng 61. Tiªu chuÈn ph©n chia lËp ®Þa vïng ®Êt phÌn §BSCL

NgËp n−íc n«ng (A)

NgËp n−íc trung b×nh (B)

NgËp n−íc s©u (C)

Møc ®é ngËp

Kh¶ n¨ng röa phÌn

Lo¹i ®Êt

1 2 3 1 2 3 1 2 3

§Êt phÌn tiÒm tµng (I) IA1 IA2 IA3 IB1 IB2 IB3 IC1 IC2 IC3

§Êt phÌn ho¹t ®éng Ýt vµ trung b×nh (II)

IIA1 IIA2 IIA3 IIB1 IIB2 IIB3 IIC1 IIC2 IIC3

§Êt phÌn ho¹t ®éng m¹nh (III)

IIIA1 IIIA2 IIIA3 IIIB1 IIIB2 IIIB3 IIIC1 IIIC2 IIIC3

b. H−íng sö dông ®Êt phÌn trong L©m nghiÖp trªn c¬ së ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn lËp ®Þa.

1. Lo¹i ®Êt I (§Êt phÌn tiÒm tµng) - DiÖn tÝch 24.027 ha

Trªn lo¹i ®Êt nµy hiÖn nay lµ n¬i ph©n bè chñ yÕu cña rõng Trµm tù nhiªn ë §ång b»ng s«ng Cöu Long (Vïng rõng Trµm U Minh), nªn phÇn lín diÖn tÝch ®· ®−îc quy ho¹ch lµ n¬i b¶o tån thiªn nhiªn, çc khu rõng ®Æc dông vµ çc khu di tÝch lÞch sö.

Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý khu vùc nµy, cÇn cè g¾ng h¹n chÕ qu¸ tr×nh phÌn ho¸, ®Æc biÖt ë çc d¹ng lËp ®Þa IA2, IA3, IB2, IB3, IC2, IC3.

Trong çc d¹ng IB vµ IC, ®Æc biÖt lµ IC1 cÇn ph¸t huy thÕ m¹nh vÒ nu«i ç n−íc ngät kÕt hîp víi rõng Trµm.

73

2. Lo¹i ®Êt II (§Êt phÌn ho¹t ®éng Ýt vµ trung b×nh) - DiÖn tÝch 118.460ha Lo¹i ®Êt nµy chñ yÕu lµ sö dông trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp canh

t¸c lóa n−íc chiÕm gÇn 70% tæng diÖn tÝch, n»m trong çc d¹ng lËp ®Þa: IIA1, IIA2, IIB1, IIB2, IIC1, IIC2.

D¹ng lËp ®Þa IIA3: Kinh doanh rõng Trµm theo h−íng th©m canh kÕt hîp víi canh t¸c lóa n−íc (Kho¶ng 30% diÖn tÝch).

D¹ng lËp ®Þa IIB3: Kinh doanh rõng Trµm tæng hîp - L©m - ng− - N«ng kÕt hîp.

D¹ng lËp ®Þa IIC3: Kinh doanh tæng hîp: Ng− (Ç) - L©m (Rõng Trµm – Phßng hé) - N«ng (Lóa – Thøc ¨n cho ç).

3. Lo¹i ®Êt III (§Êt phÌn ho¹t ®éng m¹nh) - DiÖn tÝch 192.081ha

Lo¹i ®Êt nµy chñ yÕu sö dông trong s¶n xuÊt L©m nghiÖp. Çc h−íng sö dông cho tõng lo¹i lËp ®Þa gåm:

D¹ng lËp ®Þa IIIA1: Trång rõng Trµm th©m canh . D¹ng lËp ®Þa IIIB1: Sö dông tæng hîp gi÷a trång rõng Trµm kÕt

hîp nu«i ç, trång lóa vµ VAC (n¨ng suÊt cao). D¹ng lËp ®Þa IIIC1: Trång rõng Trµm kÕt hîp nu«i ç (TiÒm n¨ng

lín vÒ ç) vµ VAC D¹ng lËp ®Þa IIIA2: Trång rõng Trµm th©m canh n¨ng suÊt trung

b×nh (rõng 5 tuæi, mËt ®é tõ 5.000 – 7.000 c©y Cõ / ha ) kÕt hîp trång lóa n−íc.

D¹ng lËp ®Þa IIIB2: Trång rõng Trµm kÕt hîp canh t¸c lóa n−íc, nu«i ç vµ VAC (N¨ng suÊt trung b×nh).

D¹ng lËp ®Þa IIIC2: Trång rõng Trµm kÕt hîp nu«i ç vµ VAC (N¨ng suÊt thÊp).

D¹ng lËp ®Þa IIIA3: Trång rõng Trµm th©m canh (n¨ng suÊt thÊp). D¹ng lËp ®Þa IIIB3 vµ IIIC3: Trång rõng Trµm qu¶ng canh, cã ¸p

dông biÖn ph¸p lªn lÝp vµ ®µo m−¬ng tho¸t phÌn. Çc yÕu tè lËp ®Þa vµ çc d¹ng lËp ®Þa nªu trªn ®· ®−îc ¸p dông thö

x©y dùng b¶n ®å lËp ®Þa cho trång rõng Trµm t¹i vïng ®Êt phÌn tØnh Long An, b¶n ®å tû lÖ 1/100.000 (kÌm theo). KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy Long An cã 11 d¹ng lËp ®Þa (IA2, IA3, IB2, IC2, IIIA2, IIIB2, IIIC2, IIIa3), víi tæng diÖn tÝch 229.419,5ha, ®· ®Ò xuÊt h−íng sö dông tõng d¹ng lËp ®Þa nh− trªn.

74

H×nh 3. B¶n ®å lËp ®Þa trªn ®Êt phÌn vµ h−íng sö dông lËp ®Þa t¹i tØnh Long An

75

H. §Êt ngËp mÆn ven biÓn

ë ViÖt Nam viÖc ph©n chia lËp ®Þa ®Êt ngËp mÆn ven biÓn cßn rÊt h¹n chÕ. Cho ®Õn nay, míi chØ cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy vµ ®· tiÕn hµnh ph©n chia ë mét sè vïng ven biÓn. Trong khu«n khæ ®Ò tµi ®éc lËp cÊp nhµ n−íc vÒ “Nghiªn cøu çc gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt tæng hîp nh»m kh«i phôc rõng ngËp mÆn vµ rõng Trµm ë mét sè vïng ph©n bè t¹i ViÖt Nam” Ng« §×nh QuÕ, Ng« An ®· tiÕn hµnh ph©n chia lËp ®Þa cho vïng ®Êt ngËp mÆn ven biÓn vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long. §©y lµ c¬ së cho viÖc ®−a ra çc biÖn ph¸p kü thuËt sö dông hiÖu qu¶ ®Êt ngËp mÆn ven biÓn.

§Ó ph©n chia d¹ng lËp ®Þa cña vïng ®Êt ngËp mÆn ven biÓn ViÖt Nam tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng tiÓu vïng cã thÓ dùa vµo çc yÕu tè sau ®©y ®Ó ph©n chia. Mét sè tiªu chuÈn ®−îc sö dông ®Ó ph©n chia gåm:

ChÕ ®é ngËp triÒu. §é thµnh thôc cña ®Êt (kiÓm tra b»ng thùc vËt chØ thÞ). Lo¹i ®Êt.

Ngoµi ra, tuú tõng n¬i mµ mét sè yÕu tè sau còng ®−îc x¸c ®Þnh ®Ó ph©n chia lËp ®Þa, ®ã lµ:

Thµnh phÇn c¬ giíi cña ®Êt tÇng mÆt (0-20cm ) vµ møc ®é xen tÇng çt ë çc ®é s©u kh¸c nhau (20-50cm; > 50cm ).

TÇng sinh phÌn ë n«ng (0-50cm)vµ tÇng sinh phÌn ë s©u (>50cm ). Hµm l−îng chÊt h÷u c¬ (thÊp, trung b×nh, cao, rÊt cao,.. ) cã trong ®Êt

chñ yÕu ë tÇng ®Êt mÆt (0-30cm ).

a. Tiªu chuÈn ph©n chia d¹ng lËp ®Þa vïng ngËp mÆn ven biÓn §BSCL

ë vïng ven biÓn §BSCL dùa vµo 3 yÕu tè quan träng d−íi ®©y cã liªn quan ®Õn sinh tr−ëng cña rõng trång ®Ó ph©n chia d¹ng lËp ®Þa.

1. Lo¹i ®Êt: Lo¹i ®Êt ®−îc chia lµm 2 lo¹i:

§Êt ngËp mÆn ký hiÖu lµ M; §Êt ngËp mÆn phÌn tiÒm tµng ký hiÖu lµ Mp.

2. ChÕ ®é ngËp triÒu: §−îc chia ra 2 lo¹i:

Thêi gian ngËp triÒu; §é ngËp triÒu cao nhÊt.

KÕt qu¶ nghiªn cøu chÕ ®é ngËp triÒu vïng ven biÓn §ång b»ng S«ng Cöu Long cã liªn quan ®Õn quy ho¹ch trång rõng ngËp mÆn vµ ph−¬ng thøc canh t¸c l©m ng− kÕt hîp cã thÓ chia ra nh− sau:

Vïng bÞ ngËp triÒu th−êng xuyªn (ký hiÖu lµ I): §©y lµ vïng ngËp hµng ngµy cã ®é ngËp triÒu cao nhÊt trªn 85cm, thùc vËt −u thÕ r¶i r¸c.

76

Vïng bÞ ngËp bëi triÒu thÊp (ký hiÖu lµ II) hay B·i båi ven biÓn hay vïng tròng néi ®Þa, cã sè ngµy ngËp tõ 300 ®Õn d−íi 365 ngµy/n¨m. §é ngËp triÒu cao nhÊt tõ 55 – 85 ngµy. Thùc vËt −u thÕ cã M¾m l−ìi ®ßng (Avicennia alba) vµ M¾m biÓn (A. marina).

Vïng bÞ ngËp bëi triÒu trung b×nh (ký hiÖu lµ III) cã sè ngµy ngËp tõ 100 - 300 ngµy, ®é ngËp triÒu cao nhÊt tõ 45 - 55 ngµy, thùc vËt −u thÕ cã BÇn ®¾ng (Sonneratia alba), §−íc (Rhizophora apiculata), §−ng (R. mucronata), VÑt t¸ch (Bruguiera parviflora), VÑt khang (B. sexangula), Dµ qu¸nh (Ceriops decandra).

Vïng bÞ ngËp bëi triÒu cao (ký hiÖu lµ IV) cã sè ngµy ngËp d−íi 100 ngµy/n¨m, ®é ngËp triÒu cao nhÊt chØ ®¹t tõ 30 - 45cm, thùc b× −u thÕ cã: Chµ lµ (Phoenix paludosa), Gi¸ (Exoecaria agallocha), Cãc tr¾ng (Lumnixzera racemosa), Cãc kÌn (Deris trifolia), Dµ v«i (Ceriops tagal).

2. §é thµnh thôc cña ®Êt

§é thµnh thôc cña ®Êt lµ c¨n cø quan träng ®Õn sù ph©n bè cña th¶m thùc vËt, ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng sinh tr−ëng cña c©y trång, cã thÓ chia lµm 4 cÊp:

Bïn lo·ng, ký hiÖu lµ a. Bïn chÆt, ký hiÖu lµ b. SÐt mÒm, ký hiÖu lµ c. SÐt cøng, ký hiÖu lµ d.

Trªn c¬ së çc yÕu tè ph©n chia lËp ®Þa vïng ®Êt ngËp mÆn ven biÓn, çc d¹ng lËp ®Þa ®−îc tæng hîp nh− sau:

B¶ng 62. Tæng hîp çc yÕu tè d¹ng lËp ®Þa

Tæng hîp 3 yÕu tè lËp ®Þa theo ®é thµnh thôc cña ®Êt

Thêi gian ngËp triÒu Lo¹i ®Êt

Bïn lo·ng (a)

Bïn chÆt (b)

SÐt mÒm (c)

SÐt cøng (d)

Vïng ngËp triÒu th−êng xuyªn (I)

M Mp

MIa *

* *

* *

* *

Vïng ngËp triÒu thÊp tõ 300 - 365 ngµy (II)

M Mp

MIIa *

MIIb MpIIb

* *

* *

Vïng ngËp triÒu trung b×nh, tõ 100 -

300 ngµy (III)

M Mp

* *

MIIIb MpIIIb

MIIIc MpIIIc

MIIId MpIIId

Vïng ngËp triÒu cao, d−¬i 100 ngµy (IV)

M Mp

* *

* *

MIVc MpIVc

MIVd MpIVd

Ghi chó : (*) thùc tÕ kh«ng h×nh thµnh çc d¹ng lËp ®Þa nµy.

77

Nh− vËy, theo kÕt qu¶ ph©n chia lËp ®Þa ®Êt ngËp mÆn ven biÓn cho vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long cho thÊy toµn vïng cã 14 d¹ng lËp ®Þa, trong ®ã ®Êt ngËp mÆn cã 8 d¹ng lËp ®Þa lµ MIa, MIIa, MIIb, MIIIb, MIIIc, MIIId, MIVc vµ MIVd. Víi ®Êt ngËp mÆn phÌn tiÒm tµng, cã 6 d¹ng lËp ®Þa ®−îc x¸c ®Þnh lµ MpIIb, MpIIIb, MpIIIc, MpIVc, MpIIId vµ MpIVd.


Nh»m ®¬n gi¶n ho¸ ®Ó dÔ sö dông cã thÓ ghÐp mét sè d¹ng lËp ®Þa cã ®iÒu kiÖn gÇn gièng nhau vÒ ®é ngËp triÒu, ®é thµnh thôc cña ®Êt vµ ph−¬ng h−íng sö dông ®èi víi c©y trång thµnh nh÷ng nhãm d¹ng lËp ®Þa. KÕt qu¶ ph©n nhãm d¹ng lËp ®Þa nªu ë B¶ng 63.

B¶ng 63. Ph©n chia nhãm d¹ng lËp ®Þa

Nhãm DL§ Çc d¹ng lËp ®Þa chñ yÕu

A MIa, MIIa

B MIIb, MpIIb, MIIIb, MpIIIb

C MIIIc, MpIIIc, MIIId, MpIIId

D MIVc, MpIVc, MIVd, MpIVd

c. §Ò xuÊt h−íng sö dông vµ c¬ cÊu c©y trång

X¸c ®Þnh h−íng sö dông lËp ®Þa ®−îc tiÕn hµnh th«ng qua çc t− liÖu vÒ thêi gian ngËp triÒu, ®é ngËp triÒu, lo¹i ®Êt, kÕt hîp ®iÒu tra ®é thµnh thôc cña ®Êt ®Ó khoanh vÏ çc d¹ng lËp ®Þa trªn thùc ®Þa vµ trªn b¶n ®å cã sö dông hÖ thèng GIS.

ViÖc sö dông lËp ®Þa ®−îc x¸c ®Þnh cho tõng nhãm d¹ng lËp ®Þa A, B, C vµ D dùa trªn c¬ së ®Æc ®iÓm sinh th¸i loµi c©y, kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ thùc tiÔn s¶n xuÊt ë çc ®Þa ph−¬ng. Çc h−íng sö dông theo çc nhãm d¹ng lËp ®Þa nh− sau ®−îc ®Ò xuÊt gåm:

Nhãm d¹ng lËp ®Þa A: Trång ®ai rõng phßng hé xung yÕu b»ng çc loµi nh− MÊm tr¾ng, §−íc.

Nhãm d¹ng lËp ®Þa B: Trång §−íc thuÇn lo¹i vµ BÇn ®¾ng kÕt hîp nu«i t«m theo h×nh thøc qu¶ng canh hoÆc qu¶ng canh c¶i tiÕn (Tû lÖ rõng lµ tõ 70 - 80% vµ diÖn tÝch mÆt n−íc nu«i t«m chiÕm 20 - 30%).

Nhãm d¹ng lËp ®Þa C: Trång hçn giao §−íc vµ VÑt kÕt hîp nu«i t«m theo ph−¬ng thøc qu¶ng canh c¶i tiÕn vµ b¸n th©m canh ( Tû lÖ diÖn tÝch rõng lµ 50 - 60% vµ diÖn tÝch mÆt n−íc nu«i t«m lµ 40 - 50%).

Nhãm d¹ng lËp ®Þa D : Trång rõng VÑt vµ Cãc kÕt hîp nu«i t«m theo ph−¬ng thøc th©m canh.

78

Tuy nhiªn, ®èi víi ®Êt mÆn phÌn tiÒm tµng khi, kÕt hîp nu«i trång thuû s¶n ®Æc biÖt chó ý cÇn cã thªm nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt röa phÌn vµ chèng qu¸ tr×nh phÌn ho¸.

Çc yÕu tè lËp ®Þa vµ nªu trªn cho ph©n chia lËp ®Þa ®Êt ngËp mÆn ven biÓn ®· ®−îc ¸p dông thö ®Ó x©y dùng b¶n ®å lËp ®Þa cho vïng ngËp mÆn ven biÓn huyÖn Th¹nh Phó tØnh BÕn Tre. KÕt qu¶ ®iÒu tra vïng ven biÓn huyÖn Th¹nh Phó cã 8 d¹ng lËp ®Þa ®−îc h×nh thµnh víi tæng diÖn tÝch lµ 11.698ha. §· ®Ò xuÊt h−íng sö dông cho çc nhãm d¹ng lËp ®Þa phôc vô cho s¶n xuÊt cña tØnh. §©y ®−îc xem lµ vïng ®¹i diÖn cho rõng ngËp mÆn vïng cöa s«ng vµ ven biÓn §ång b»ng s«ng Cöu Long.

Çc kÕt qu¶ vÒ ph©n vïng lËp ®Þa vµ ph©n chia d¹ng lËp ®Þa nãi trªn lµ c¨n cø gãp phÇn x©y dùng tiªu chuÈn vÒ ph©n chia lËp ®Þa ®Êt ngËp mÆn ven biÓn phôc vô cho viÖc quy ho¹ch, chän loµi c©y, kü thuËt g©y trång, phôc håi rõng ngËp mÆn ven biÓn n−íc ta.

79

80

3 X©y dùng tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt l©m

nghiÖp cÊp x∙ phôc vô trång rõng

Nh− ®· nªu ë çc phÇn trªn cã thÓ thÊy hiÖn hÖ thèng ®¸nh gi¸ l©m nghiÖp vµ ®iÒu tra ph©n chia lËp ®Þa ë ViÖt Nam lµ kh¸ ®a d¹ng, tuú thuéc vµo møc ®é, ph¹m vi vµ ®èi t−îng ®¸nh gi¸. Tuy nhiªn cho ®Õn nay, ch−a cã sù thèng nhÊt vÒ tiªu chÝ vµ chØ tiªu cho ®¸nh gi¸ ®Êt l©m nghiÖp ë cÊp x· phôc vô cho trång rõng trªn ph¹m vi toµn quèc. Víi diÖn tÝch ®Êt trèng ®åi nói träc lín, kho¶ng 7,3 triÖu hecta, th× sù thµnh c«ng cña ho¹t ®éng trång rõng ph¶i ®−îc dùa trªn çc c¬ së khoa häc. Nguyªn t¾c “§Êt nµo c©y Êy” chÝnh lµ c¬ së khoa häc quan träng trong viÖc lËp quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn l©m nghiÖp. Nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu nµy, chóng t«i ®· tiÕn hµnh xem xÐt çc hÖ thèng ®¸nh gi¸ ®Êt hiÖn t¹i vµ x©y dùng bé tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt cÊp x· phôc vô trång rõng.

PhÇn nµy ®Ò cËp ®Õn qu¸ tr×nh x©y dùng çc tiªu chuÈn, tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt, qu¸ tr×nh, kÕt qu¶ thö nhiÖm vµ çc ®Ò xuÊt sau khi thö nghiÖm. Ngoµi ra viÖc øng dông tiªu chÝ vµ chØ tiªu x©y dùng ®Ó ®¸nh gi¸ ®Êt l©m nghiÖp kh«ng cã rõng ë hai x· Thanh LuËn vµ Hµ Tam còng sÏ ®−îc tr×nh bµy vµ th¶o luËn.

Qu¸ tr×nh x©y dùng TC & CT ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®−îc thùc hiÖn theo 4 b−íc:

§Ò xuÊt çc TC & CT ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai;

Thö nghiÖm, ®¸nh gi¸ trªn hiÖn tr−êng çc TC & CT ®Ò xuÊt;

Hoµn thiÖn TC & CT ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai sau khi thö nghiÖm; vµ

¸p dông TC & CT ®· hoµn thiÖn cho ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai

3.1 §Ò xuÊt tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai §Æc ®iÓm ®Êt ®ai lµ mét trong nh÷ng yÕu tè gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña rõng. ChÝnh v× vËy viÖc chän loµi c©y trång ph¶i tu©n thñ theo nguyªn t¾c “§Êt nµo c©y Êy”. ViÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai tËp trung vµo viÖc x¸c ®Þnh tiÒm n¨ng cña ®Êt vµ ®é thÝch hîp c©y trång. §©y lµ nh÷ng c¬ së khoa häc quan träng cho çc nhµ quy ho¹ch, nhµ qu¶n lý vµ çc chñ së h÷u ®Êt xem xÐt ®Ó lùa chän ph−¬ng ¸n sö dông ®Êt phï hîp. ViÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai dùa trªn çc tiªu chuÈn, tiªu chÝ vµ hµng lo¹i çc chØ tiªu cô thÓ. Çc tiªu chuÈn, tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®−îc ®Ò xuÊt trªn çc nguyªn t¾c sau:

81

Tiªu chuÈn: Nh÷ng qui ®Þnh c¬ b¶n lµm c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng ®Êt ®ai vµ ®é thÝch hîp cña c©y trång;

Tiªu chÝ: Çc nh©n tè cô thÓ vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng ®¶m b¶o tu©n thñ vµ phï hîp cña çc tiªu chuÈn;

ChØ tiªu: Nh÷ng th«ng sè vÒ chÊt hoÆc vÒ l−îng cã thÓ ®o ®Õm ®−îc ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é ®¹t ®−îc cña çc tiªu chuÈn.

§ång thêi çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu cho ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ph¶i:

Ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm ®é ph× cña ®Êt vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi liªn quan ®Õn viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai;

Cã thÓ thu thËp vµ x¸c ®Þnh ®−îc;

§¬n gi¶n vµ dÔ ¸p dông.

Trªn c¬ së nµy 2 tiªu chuÈn cho ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ®−îc ®Ò xuÊt lµ (i) Tiªu chuÈn vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ (ii) Tiªu chuÈn vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi.

3.1.1 Tiªu chuÈn vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn

Tiªu chuÈn vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Ò xuÊt gåm 7 tiªu chÝ lµ: (i) Lo¹i ®Êt, (ii) ChÊt h÷u c¬ ; (iii) §é dèc ; (iv) ®é dµy tÇng ®Êt ; (v) Thùc b× chØ thÞ ; (vi) L−îng m−a vµ (vii) ®é cao víi tæng sè chØ tiªu ®Þnh l−îng lµ 26. Chi tiÕt vÒ çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®−îc nªu ë d−íi ®©y.

Tiªu chÝ, ChØ tiªu:

1. Tiªu chÝ 1 - Lo¹i ®Êt

Lo¹i ®Êt lµ mét trong yÕu tè quan träng ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn sinh tr−ëng cña c©y trång vµ møc ®é thÝch hîp ®èi víi loµi c©y lùa chän g©y trång. Lo¹i ®Êt ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua TPCG.

1.1. §Êt cã TPCG nÆng (Fs, Fk, Ff)

1.2. §Êt cã TPCG trung b×nh (Fa, Fp)

1.3. §Êt cã TPCG nhÑ (Fq)

2. Tiªu chÝ 2 - ChÊt h÷u c¬

Lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®é ph× cña ®Êt rõng. X¸c ®Þnh chÊt h÷u c¬ trong ®Êt dùa vµo mµu s¾c vµ ®é dµy cña tÇng mïn.

2.1. TÇng mïn dµy trªn 5cm, mµu ®en sÉm

2.2. TÇng mïn dµy tõ 2 -5cm, mµu ®en

2.3. TÇng mïn dµy d−íi 2cm, mµu x¸m nh¹t

82

3. Tiªu chÝ 3 - §é dµy tÇng ®Êt

§é dµy tÇng ®Êt quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña hÖ rÔ vµ lµ n¬i cung cÊp dinh d−ìng vµ n−íc cho c©y trång. X¸c ®Þnh ®é dµy tÇng ®Êt qua 4 cÊp ®Ò xuÊt:

3.1. §é dµy tÇng ®Êt trªn 100 cm.

3.2. §é dµy tÇng ®Êt trªn tõ 50-100cm.

3.3. §é dµy tÇng ®Êt trªn tõ 30-50cm.

3.4. §é dµy tÇng ®Êt trªn d−íi 30cm.

4. Tiªu chÝ 4 - §é dèc

§é dèc lµ yÕu tè ¶nh h−ëng tíi sinh tr−ëng vµ ®iÒu kiÖn g©y trång, møc ®é xãi mßn cña ®Êt. §é dèc ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua 4 cÊp:

4.1. §é dèc d−íi 15O

4.2. §é dèc d−íi tõ 15- 25O .

4.3. §é dèc d−íi tõ 25-35O

4.4. §é dèc d−íi trªn 35O

5. Tiªu chÝ 5 - Thùc b× chØ thÞ

Lµ nh©n tè ph¶n ¸nh ®é ph× hiÖn t¹i cña ®Êt vµ møc ®é tho¸i hãa cña ®Êt vµ tiÒm n¨ng t¸i sinh cña rõng. Thùc b× chØ thÞ ph©n ra 3 tr¹ng th¸i:

5.1. Tr¹ng th¸i Ic: MËt ®é c©y gç t¸i sinh víi chiÒu cao ttrªn 1m ®¹t trªn 1000c©y/ha.

5.2. Tr¹ng th¸i Ib: MËt ®é c©y gç t¸i sinh víi chiÒu cao trªn 1m d−íi 1000c©y/ha, chñ yÕu c©y bôi th¶m t−¬i.

5.3. Tr¹ng th¸i Ia: Tr¶ng cá xen c©y bôi r¶i r¸c.

6. Tiªu chÝ 6 - L−îng m−a b×nh qu©n n¨m

¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi chÕ ®é n−íc cña ®Êt vµ sinh tr−ëng c©y trång, tiÒm n¨ng xãi mßn. L−îng m−a chia thµnh 5 cÊp:

6.1. L−îng m−a trªn 2500mm.

6.2. L−îng m−a tõ 2000 – 2500mm.

6.3. L−îng m−a tõ 1500 – 2000mm.

6.4. L−îng m−a tõ 1000 – 1500mm.

6.5. L−îng m−a d−íi 1000mm.

7. Tiªu chÝ 7 - §é cao tuyÖt ®èi

Lµ nh©n tè liªn quan ®Õn chÕ ®é nhiÖt Èm vµ ph©n bè c©y trång. §é cao dù kiÕn chia ra 4 cÊp:

83

7.1. §é cao trªn 1000m.

7.2. §é cao trªn tõ 700 –1000m.

7.3. §é cao trªn tõ 300 – 700m.

7.4. §é cao trªn d−íi 300m.

3.1.2 Tiªu chuÈn vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi

§iÒu kiÖn KTXH cã ý nghÜa quan träng trong viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai vµ ph¶n ¸nh møc ®é thuËn lîi hay khã kh¨n ®èi víi c«ng t¸c ph¸t triÓn trång rõng ë ®Þa ph−¬ng.

Tiªu chuÈn vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi ®Ò xuÊt gåm 4 tiªu chÝ lµ: (i) §iÒu kiÖn giao th«ng vµ thÞ tr−êng: (ii) MËt ®é d©n sè ; (iii) Thu nhËp b×nh qu©n (iv) Nhu cÇu ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn ®èi víi tiªu chuÈn vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi rÊt khã cã thÓ ®−a ra chØ tiªu ®Þnh l−îng cô thÓ mµ míi ®−îc ®Ò cËp theo ®Þnh tÝnh. Do vËy çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ kinh tÕ x· héi sÏ ®−îc thö nghiÖm th«ng qua viÖc ®iÒu tra ®¸nh gi¸ theo ph−¬ng ph¸p §¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n (RRA) vµ §¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n cã sù tham gia (PRA). Chi tiÕt vÒ çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi nh− tr×nh bµy d−íi ®©y.

Tiªu chÝ, ChØ tiªu:

1. Tiªu chÝ 1 - Giao th«ng vµ thÞ tr−êng

1.1. §iÒu kiÖn giao th«ng (khu vùc trång rõng çch ®−êng chÝnh d−íi 5km) vµ thÞ tr−êng tèt (Çch n¬i tiªu thô, chÕ biÕn d−íi 50km).

1.2. §iÒu kiÖn giao th«ng trung b×nh (khu vùc trång rõng çch ®−êng chÝnh d−íi 5 – 10 km) vµ thÞ tr−êng trung b×nh (çch n¬i tiªu thô, chÕ biÕn d−íi 50 – 100 km).

1.3. §iÒu kiÖn giao th«ng (khu vùc trång rõng çch ®−êng chÝnh d−íi 5 – 10 km) vµ thÞ tr−êng trung kÐm (çch n¬i tiªu thô, chÕ biÕn d−íi trªn 100 km).

2. Tiªu chÝ 2 - MËt ®é d©n sè

2.1. MËt ®é d©n sè cao (trªn 200 ng−êi/km2).

2.2. MËt ®é d©n sè trung b×nh (tõ 100 - 200 ng−êi/km2).

2.3. MËt ®é d©n sè thÊp (d−íi 100 ng−êi/km2).

3. Tiªu chÝ 3 - Thu nhËp b×nh qu©n ng−êi n¨m

3.1. Thu nhËp b×nh qu©n cao.

3.2. Thu nhËp b×nh qu©n trung b×nh.

3.3. Thu nhËp b×nh qu©n thÊp.

4. Tiªu chÝ 4 - Nhu cÇu ®Þa ph−¬ng: §¸nh gi¸

84

3.2 Thö nghiÖm tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai 3.2.1 Môc tiªu, néi dung, ®èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p thö nghiÖm

Môc tiªu

§Ó cã c¬ së cho viÖc lùa chän çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®Ò xuÊt cho ®¸nh gi¸ ®Êt phôc vô trång rõng, viÖc thö nghiÖm bé tiªu chÝ vµ çc chØ tiªu ®Ò xuÊt cã hai môc tiªu:

§¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña bé tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®Ò xuÊt cho ®¸nh gi¸ ®Êt phôc vô trång rõng.

§iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn bé tiªu chÝ vµ chØ tiªu cho ®¸nh gi¸ ®Êt phôc vô trång rõng phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn.

Néi dung

Nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu trªn, viÖc thö nghiÖm çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu cho ®¸nh gi¸ ®Êt phôc vô trång rõng tËp trung vµo çc néi dung d−íi ®©y:

§¸nh gi¸ sù phï hîp cña çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu víi çc v¨n b¶n ph¸p quy vÒ s¶n xuÊt l©m nghiÖp.

§¸nh gi¸ møc ®é liªn quan cña çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu.

§¸nh gi¸ møc ®é liªn quan cña çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®Õn môc tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt l©m nghiÖp.

§¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ®Þnh l−îng cña çc tiªu chÝ vµ çc chØ tiªu.

§¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ®iÒu tra, ®o ®Õm vµ ®o¸n ®äc çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu.

§¸nh gi¸ ¸p kh¶ n¨ng ¸p dông thùc tÕ çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu t¹i hiÖn tr−êng.

§¸nh gi¸ møc ®é phï hîp cña çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu víi ng−êi sö dông.

§èi t−îng

Qu¸ tr×nh thö nghiÖm çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu cho ®¸nh gi¸ ®Êt phôc vô trång rõng ®−îc tiÕn hµnh trªn ®Êt l©m nghiÖp kh«ng cã rõng (®Êt trèng ®åi nói träc) t¹i x· Thanh LuËn huyÖn S¬n §éng, B¾c Giang vµ x· Hµ Tam huyÖn An Khª, Gia Lai.

Ph−¬ng ph¸p

ViÖc thö nghiÖm çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®−îc thùc hiÖn trªn hiÖn tr−êng t¹i çc ®iÓm lùa chän thö nghiÖm. Qu¸ tr×nh thö nghiÖm, ®¸nh gi¸ vµ hoµn thiÖn tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®−îc m« t¶ ë H×nh 5.

85

H×nh 5. S¬ ®å çc b−íc thö nghiÖm TC & CT ®¸nh gi¸ ®Êt

Sö dông ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra vµ ®¸nh gi¸ ngoµi hiÖn tr−êng nh»m ®¸nh gi¸ çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn. Trªn çc ®èi t−îng thö nghiÖm, lËp çc tuyÕn ®iÒu tra qua çc kiÓu ®Þa h×nh, lo¹i ®Êt, tr¹ng th¸i thùc b×, çc lo¹i h×nh sö dông ®Êt kh¸c nhau. Trªn tuyÕn çc ®iÒu tra lËp çc « tiªu chuÈn ®Ó ®o ®Õm vµ ®¸nh møc ®é liªn quan vµ tÝnh kh¶ thi cña çc chØ tiªu cô thÓ cho tõng tõng chÝ.

Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n (RRA) vµ ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia (PRA) ®−îc sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi. Çc th«ng tin liªn quan nh− ®iÒu kiÖn giao th«ng, thÞ tr−êng, d©n sè, ®êi sèng, çc nhu cÇu vÌ sö dông ®Êt, v.v.

3.2.2 Thö nghiÖm vµ ®¸nh gi¸ TC & CT ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai

§Þa ®iÓm lùa chän ®Ó thö nghiÖm çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt phôc vô trång rõng lµ x· Thanh LuËn, huyÖn S¬n §éng tØnh B¾c giang vµ x· Hµ Tam, huyÖn An Khª tØnh Gia Lai.

Tõng tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®−îc kiÓm nghiÖm vµ ®¸nh gi¸ trªn hiÖn tr−êng nh»m kh¼ng ®Þnh tÝnh kh¶ thi cña chóng theo ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ thèng nhÊt. Çc kÕt qu¶ vÒ ®¸nh gi¸ vµ çc bæ sung cho çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ tiªu chuÈn ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ – x· héi ®−îc tæng hîp d−íi ®©y.

Tiªu chuÈn vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn

Tiªu chuÈn vÒ ®iÒu kiÖn kinh KTXH

Çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn tù

nhiªn

Çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn

KTXH

Thö nghiÖm ®¸nh gi¸ t¹i hiÖn tr−êng

vµ hoµn thiÖn

86

a. §¸nh gi¸ çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn

1. Tiªu chÝ 1 - Lo¹i ®Êt

Çc chØ tiªu ®Ò xuÊt lµ hîp lý cã thÓ dùa vµo b¶n ®å thæ nh−ìng theo nh− hÖ thèng ph©n lo¹i theo ph¸t sinh ®· ®−îc sö dông phæ biÕn ë ViÖt Nam ®Ó x¸c ®Þnh.

Çc chØ tiªu ®Òu cã thÓ x¸c ®Þnh t−¬ng ®èi dÔ dµng ngoµi hiÖn tr−êng vµ lo¹i ®Êt x¸c ®Þnh ngoµi hiÖn tr−êng c¬ b¶n ®Òu phï hîp víi b¶n ®å thæ nh−ìng.

Çc lo¹i ®Êt kh¸c nhau ®Òu ph¶n ¸nh tiÒm n¨ng s¶n xuÊt kh¸c nhau.

2. Tiªu chÝ 2 - ChÊt h÷u c¬

ë c¶ 2 ®Þa ®iÓm thö nghiÖm th× hÇu hÕt ë çc ®iÓm ®¸nh gi¸, tiªu chÝ nµy rÊt khã x¸c ®Þnh ®−îc ®Ó ph©n chia tÇng mïn theo chØ tiªu ®Ò xuÊt. H¬n n÷a tÝnh chÊt ®Êt ®−îc ph¶n ¸nh kh¸ râ nÐt qua th¶m thùc vËt.

Do vËy kh«ng nªn ®−a tiªu chÝ nµy vµo trong viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt l©m nghiÖp cÊp x· v× rÊt khã x¸c ®Þnh trªn thùc ®Þa (®Êt trèng ®åi nói träc).

3. Tiªu chÝ 3- §é dµy tÇng ®Êt

§é dµy tÇng ®Êt cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc ë ngoµi thùc ®Þa, nh−ng nÕu x¸c ®Þnh theo 4 cÊp ®Ò xuÊt th× cÇn nhiÒu c«ng søc vµ tèn kÐm do cÊp ®é dµy nhá h¬n 30cm kh«ng thÓ hiÖn trªn b¶n ®å thæ nh−ìng.

§é dµy tÇng ®Êt ®· ®−îc m« t¶ trªn b¶n ®å thæ nh−ìng víi 3 cÊp ®é dµy lµ trªn 100cm, tõ 50 – 100cm vµ d−íi 50cm. Do vËy ®Ó ®ì tèn kÐm nªn ph©n cÊp ®é dµy theo 3 cÊp trªn vµ chØ mang ý nghÜa thÈm ®Þnh ®é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ph©n cÊp ®é dµy.

Trªn thùc tiÔn cã mét sè lo¹i ®Êt bÞ xãi mßn vµ tho¸i hãa m¹nh nªn rÊt khã x¸c ®Þnh ®é dµy tÇng ®Êt. V× vËy cÇn thiÕt bæ sung thªm 1 chØ tiªu lµ: “ §Êt xãi mßn tr¬ sái ®¸”.

4. Tiªu chÝ 4 - §é dèc

Çc chØ tiªu ®Ò xuÊt lµ rÊt phï hîp vµ hoµn toµn ph¶n ¸nh thùc tÕ ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh. Çc chØ tiªu cô thÓ cña tiªu chÝ nµy ®−îc x¸c ®Þnh mét çch râ rµng trªn b¶n ®å còng nh− ngoµi thùc ®Þa.

Tiªu chÝ nµy cã liªn quan víi tiªu chÝ ®é cao vµ ®é dµy tÇng ®Êt.

87

5. Tiªu chÝ 5 - Thùc vËt chØ thÞ

Ph©n chia th¶m thùc vËt theo tr¹ng th¸i ®ang ¸p dông lµ hoµn toµn phï hîp (®Êt kh«ng cã rõng ®−îc ph©n chia ra çc tr¹ng th¸i Ia, Ib vµ Ic) vµ cã thÓ thùc hiÖn ®−îc trªn hiÖn tr−êng mét çch chÝnh x¸c vµ kh¸ dÔ dµng.

Ngoµi viÖc ph©n chia ®Êt kh«ng cã rõng thµnh 3 tr¹ng th¸i Ia, Ib vµ Ic, ®Ó phï hîp víi v¨n b¶n ph¸p qui vÒ l©m nghiÖp cÇn ph¶i ph©n chia tr¹ng th¸i Ib thµnh cÊp nhá h¬n.

Tiªu chÝ nµy nªn ®æi tªn thµnh “Tr¹ng th¸i thùc vËt”.

6. Tiªu chÝ 6 - L−îng m−a b×nh qu©n n¨m

L−îng m−a hoµn toµn x¸c ®Þnh ®−îc dùa trªn tµi liÖu khÝ t−îng. Trong mét vïng hÑp (ph¹m vi x· hoÆc huyÖn) th× l−îng m−a lµ t−¬ng ®èi ®ång nhÊt.

§Ó ®¬n gi¶n vµ dÔ ¸p dông h¬n tiªu chÝ nµy nªn ph©n thµnh 4 cÊp l−îng m−a nh− sau:

CÊp 1: L−îng m− trªn 2000 mm/n¨m;

CÊp 2: L−îng m−a tõ 1500 – 2000mm/n¨m;

CÊp 3: L−îng m−a tõ 1000 – 1500mm/n¨m;

CÊp 4: L−îng m−a d−íi 1000mm/n¨m.

7. Tiªu chÝ 7 - §é cao tuyÖt ®èi

ViÖc x¸c ®Þnh ®é cao kh¸ ®¬n gi¶n vµ ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c, cã thÓ x¸c ®Þnh ë trªn b¶n ®å vµ t¹i hiÖn tr−êng.

Tuy nhiªn do ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh phøc t¹p, nhiÒu vïng ®Êt l©m nghiÖp ph©n ë çc ®ai kh¸ cao. V× vËy ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®¹i diÖn nªn ph©n chia ®é cao theo çc cÊp cña ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng lµ hîp lý.

Víi d¹ng ®Þa h×nh cao nguyªn vµ b¸n b×nh nguyªn nªn xÕp vµo cÊp ®é cao 1 (gåm ®é cao d−íi 300m hoÆc cao nguyªn hoÆc b¸n b×nh nguyªn) v× thuËn lîi trong s¶n xuÊt l©m nghiÖp.

b. §¸nh gi¸ çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x∙ héi

1. Tiªu chÝ 1 - Giao th«ng vµ thÞ tr−êng

§iÒu kiÖn giao th«ng vµ thÞ tr−êng cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc theo çc chØ tiªu ®Ò xuÊt.

Tuy nhiªn so víi thùc tiÔn çc chØ tiªu ®−a ra ®¸nh gi¸ lµ ch−a phï hîp.

88

2. Tiªu chÝ 2 – MËt ®é d©n sè

MËt ®é d©n sè cña mét x· hoÆc khu vùc cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc.

Tuy nhiªn yÕu tè nµy nªn dùa vµo çc tiªu chuÈn quèc gia ®· ban hµnh ®Ó ®¸nh gi¸.

3. Tiªu chÝ 3 – Thu nhËp b×nh qu©n ng−êi n¨m

Thu nhËp cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc th«ng qua pháng vÊn nh−ng con sè nµy kh«ng hoµn toµn chÝnh x¸c. HiÖn nay ph©n cÊp thu nhËp ë çc vïng kh¸c nhau lµ rÊt kh¸c nhau trªn ph¹m vi toµn quèc.

Nªn sö dông chØ tiªu vÒ tû lÖ ®ãi nghÌo v× ®· ®−îc ¸p dông trong ph¹m vi toµn quèc lµm c¨n cø ®¸nh gi¸.

4. Tiªu chÝ 4 – Nhu cÇu ®Þa ph−¬ng

Nhu cÇu ®Þa ph−¬ng mµ ®Æc biÖt lµ nhu cÇu vÒ sö dông ®Êt lµ yÕu tè khã x¸c ®Þnh. Do vËy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®−a thªm tiªu chÝ nµy.

KÕt qu¶ thö nghiÖm vµ ®¸nh gi¸ çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô trång rõng rõng ®· ®Ò xuÊt cã thÓ ®−a ra mét sè ®¸nh gi¸ chung nh− sau:

Çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cho ®¸nh gi¸ ®Êt l©m nghiÖp kh«ng cã rõng c¬ b¶n lµ phï hîp. Tuy nhiªn ®Ó ®¬n gi¶n vµ dÔ ¸p dông th× chØ nªn ®Ó 6 tiªu chÝ (bá tiªu chÝ chÊt h÷u c¬) thay v× 7 tiªu chÝ nh− ®· ®Ò xuÊt, ®ã lµ: Thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt, ®é dµy tÇng ®Êt, ®é dèc, tr¹ng th¸i thùc vËt, ®é cao vµ l−îng m−a.

Çc chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ tõng tiªu chÝ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®−îc l−îng ho¸ mét çch cô thÓ. Çc chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh ®−îc ®iÒu kiÖn thùc tÕ vµ hoµn toµn x¸c ®Þnh ®−îc mét çch chÝnh x¸c ngoµi hiÖn tr−êng. Tuy nhiªn sÏ cã mét sè ®iÒu chØnh ®Ó phï hîp víi thùc tÕ vµ tÝnh ®¹i diÖn cho çc vïng kh¸c nhau.

Tiªu chÝ vÒ ®iÒu kiÖn tù kinh tÕ – x· héi lµ yÕu tè rÊt nh¹y c¶m vµ rÊt khã ®Ó ®−a ra çc chØ tiªu cô thÓ. Tuy nhiªn cã thÓ dïng ph−¬ng ph¸p PRA vµ RRA ®Ó ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi. Trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi, çc tiªu chÝ vÒ ph©n chia çc x· theo ®iÒu kiÖn khã kh¨n cña ñy ban D©n téc MiÒn nói còng ®−îc xem xÐt vµ ®−îc ®¸nh gi¸ lµ rÊt phï hîp. Do vËy çc tiªu chÝ nµy ®−îc ®Ò xuÊt sö dông trong ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi.

89

3.3 Hoµn thiÖn tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai

Tõ çc kÕt qu¶ thö nghiÖm vµ qua nhiÒu cuéc héi th¶o, bé tiªu chÝ vµ chØ tiªu cho ®¸nh gi¸ ®Êt l©m nghiÖp kh«ng cã rõng phôc vô trång rõng ®−îc tæng hîp vµ ®−îc ®Ò xuÊt gåm 6 tiªu chÝ vµ 25 chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn; 5 tiªu chÝ vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi.

3.3.1 Tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn

C¬ së viÖc lùa chän tiªu chÝ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn lµ xem xÐt çc yÕu tè quan träng nhÊt ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng trång rõng vµ sinh tr−ëng cña c©y rõng, ®ång thêi cã kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh ®−îc trªn thùc tÕ. D−íi ®©y m« t¶ chi tiÕt çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn.

Tiªu chÝ 1: Thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt (TPCG) – Ký hiÖu lµ T X¸c ®Þnh vµ ph©n lo¹i ®Êt theo thµnh phÇn c¬ giíi cña ®Ê, th−êng ®−îc gäi tªn lµ ®Êt çt (çt pha, çt rêi), ®Êt thÞt (thÞt nhÑ, trung b×nh, thÞt nÆng), ®Êt sÐt (sÐt nhÑ, trung b×nh, sÐt nÆng). Çc chØ tiªu vÒ TPCG ®Êt gåm:

TPCG trung b×nh (T1) : Tõ thÞt nhÑ ®Õn thÞt trung b×nh. TPCG h¬i nÆng (T2) : Tõ thÞt nÆng ®Õn sÐt nhÑ vµ sÐt trung b×nh. TPCG nhÑ (T3): Çt pha. TPCG rÊt nÆng hoÆc rÊt nhÑ (T4): SÐt nÆng hoÆc çt rêi.

Tiªu chÝ 2: §é dµy tÇng ®Êt – Ký hiÖu lµ D §é dµy tÇng ®Êt lµ ®é dµy cña tÇng A vµ B. §é dµy ®−îc tÝnh khi ®Êt cã c¶ ®¸ lÉn, kÕt von nh−ng tû lÖ nµy kh«ng qu¸ 50% trªn mÆt c¾t phÉu diÖn. Cã 4 chØ tiªu cô thÓ ®Ó x¸c ®Þnh ®é dµy tÇng ®Êt, ®ã lµ:

§é dµy tÇng ®Êt trªn 100cm (D1). §é dµy tÇng ®Êt tõ 50 ®Õn 100cm (D2). §é dµy tÇng ®Êt d−íi 50cm (D3). Tr¬ sái ®¸ (D4).

Tiªu chÝ 3: §é dèc – Ký hiÖu lµ G Trong ho¹t ®éng l©m nghiÖp ®é dèc cã vai trß hÕt søc quan träng, ®Æc biÖt víi cÊp ®é dèc d−íi 150 ®−îc coi lµ ®iÒu kiÖn rÊt tèt, rÊt thuËn lîi cho trång rõng, ®é dèc trªn 350 lµ kh«ng thuËn lîi. §é dèc ®−îc ph©n ra çc 4 cÊp sau :

§é dèc d−íi 15O (G1). §é dèc tõ 15 ®Õn 25O (G2). §é dèc tõ 25 ®Õn 35O (G3). §é dèc trªn 35O (G4).

90

Tiªu chÝ 4: Tr¹ng th¸i thùc vËt

Tr¹ng th¸i thùc vËt ph¶n ¸nh ®é ph× cña ®Êt vµ lµ mét trong çc yÕu tè quan träng trong viÖc lùa chän loµi c©y trång. Tr¹ng th¸i thùc vËt ®−îc x¸c ®Þnh qua 4 chØ tiªu sau:

IA: Chñ yÕu lµ cá, lau l¸ch hoÆc chuèi rõng, hÇu nh− kh«ng cã c©y gç t¸i sinh;

IB1: MËt ®é c©y gç t¸i sinh víi chiÒu cao trªn 1m d−íi 300 c©y/ha.

IB2: MËt ®é c©y gç t¸i sinh víi chiÒu cao trªn 1m tõ 300-1000 c©y/ha.

IC: MËt ®é c©y gç t¸i sinh víi chiÒu cao trªn 1m trªn 1000 c©y/ha.

Tiªu chÝ 5: §é cao (tuyÖt ®èi) – Ký hiÖu lµ H

§é cao lµ yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn sù ph©n bè tù nhiªn cña c©y trång. Dùa vµo sù ph©n chia ®Þa h×nh theo ®ai cao th−êng ®−îc sö dông trong thùc tiÔn, chia ra çc cÊp ®é cao nh− sau:

Vïng ®åi d−íi 300m, çc vïng cao nguyªn, b¸n b×nh nguyªn kh¸ b»ng ph¼ng, thuËn lîi cho ho¹t ®éng trång rõng (H1).

Vïng nói thÊp: §é cao tuyÖt ®èi tõ 300 - 700m (H2).

Vïng nói trung b×nh: §é cao tuyÖt ®èi tõ 700 - 1000m (H3).

Vïng nói cao : §é cao tuyÖt ®èi tõ 1000 - 1700m (H4).

Vïng nói rÊt cao: §é cao tuyÖt ®èi trªn 1700m (H5).

Tiªu chÝ 6: L−îng m−a b×nh qu©n n¨m – Ký hiÖu lµ R

L−îng m−a lµ nh©n tè khÝ hËu ¶nh h−ëng ®Õn ph©n bè, sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y trång. Dùa trªn ph©n bè l−îng m−a b×nh qu©n n¨m cña n−íc ta ph©n lµm 4 cÊp l−îng m−a sau:

L−îng m−a b×nh qu©n n¨m trªn 2000mm (R1).

L−îng m−a b×nh qu©n n¨m tõ 1500 - 2000mm (R2).

L−îng m−a b×nh qu©n n¨m tõ 1000 -1500mm (R3).

L−îng m−a b×nh qu©n n¨m d−íi 1000 mm (R4).

Çc chØ tiªu cña tõng tiªu chÝ ®−îc xem xÐt trªn khÝa c¹nh vÒ møc ®é thuËn lîi trong ho¹t ®éng trång rõng. Cã bèn cÊp thuËn lîi ®−îc xem xÐt lµ: (i) rÊt thuËn lîi ; (ii) ThuËn lîi ; (iii) Ýt thuËn lîi vµ (iv) Kh«ng thuËn lîi. Tæng hîp çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu cô thÓ theo møc ®é ®¸nh gi¸ thuËn lîi kh¸c nhau ®−îc nªu ë B¶ng 64.

91

B¶ng 64. Tæng hîp TC & CT vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cho ®¸nh gi¸ ®Êt

ChØ tiªu vµ ký hiÖu Tiªu chÝ vµ ký hiÖu RÊt thuËn lîi

(I) ThuËn lîi (II) Ýt thuËn lîi

(III) Kh«ng thuËn

lîi (IV) 1. Thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt (T)

Trung b×nh (T1)

H¬i nÆng (T2)

NhÑ (T3)

RÊt nÆng hay rÊt nhÑ (T4)

2. §é dèc, ®é (G) < 15 (G1)

15 - 25 (G2)

25 - 35 (G3)

> 35 (G4)

3. Tr¹ng th¸i thùc b×, sè l−îng c©y gç t¸i sinh cã chiÒu cao trªn 1m, c/ha (I)

> 1000 (IC)

300-1000 (IB1)

< 300 (IB2)

Kh«ng cã (IA)

4. §é dµy tÇng ®Êt, cm (D)

> 100 (D1)

50-100 (D2)

< 50 (D3)

Tr¬ sái ®¸ (D4)

5. §é cao tuyÖt ®èi, m (H)

< 300; cao nguyªn vµ b¸n b×nh nguyªn (H1)

300 – 700 (H2) vµ

700 - 1000 (H3)

1000 - 1700 (H4)

> 1700 (H5)

6. L−îng m−a b×nh qu©n n¨m, mm (R)

> 2000 (R1)

1500 - 2000 (R2)

1000 - 1500 (R3)

< 1000 (R4)

3.3.2 Tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi

§©y lµ mét tiªu chÝ kh¸ tæng hîp vµ rÊt khã lùa chän. Tuy nhiªn dùa vµo kÕt qu¶ ®iÒu tra toµn diÖn vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi trªn toµn quèc cña ñy ban d©n téc miÒn nói vÒ ph©n lo¹i çc x· theo ®iÒu kiÖn khã kh¨n, chóng t«i ®· sö dông çc kÕt qu¶ nµy vµ ph©n chia çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu cô thÓ vÒ ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi. Cã 5 tiªu chÝ ®−îc lùa chän ®Ó ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi, ®ã lµ: (i) §Þa bµn c− tró ; (ii) C¬ së h¹ tÇng ; (iii) Çc yÕu tè x· héi ; (iv) §iÒu kiÖn s¶n xuÊt ; vµ (v) VÒ ®êi sèng.

§iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi ®−îc ®¸nh gi¸ vµ ph©n chia theo 3 khu vùc kh¸c nhau, tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn khã kh¨n bao gåm:

Khu vùc I : Khu vùc b−íc ®Çu ph¸t triÓn;

Khu vùc II : Khu vùc t¹m æn ®Þnh;

Khu vùc III: Khu vùc khã kh¨n.

M« t¶ chi tiÕt çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®Ó ph©n chia ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi theo møc ®é khã kh¨n ë 3 khu vùc nãi trªn ®−îc nªu ë B¶ng 65.

92

B¶ng 65. Tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi

ChØ tiªu theo çc khu vùc Tiªu chÝ

Khu vùc I Khu vùc II Khu vùc III

1. §Þa bµn c− tró:

Çc x· (ph−êng, thÞ trÊn) çch thµnh phè, thÞ x·, khu c«ng nghiÖp, trung t©m th−¬ng m¹i, vïng s¶n xuÊt hµng ho¸, nhµ ga, bÕn c¶ng, quèc lé, tØnh lé (km)

Nhá h¬n 5

Tõ 5-10

Lín h¬n 10

2. C¬ së h¹ tÇng:

Giao th«ng thñy bé, hÖ thèng ®iÖn, thñy lîi, n−íc s¹ch, tr−êng häc, bÖnh x¸, ph¸t thanh, truyÒn h×nh... phôc vô s¶n xuÊt ®êi sèng

Kh¸ thuËn lîi

Ch−a ®¸p øng yªu cÇu

RÊt thÊp kÐm hoÆc kh«ng cã

3. Çc yÕu tè x· héi:

a.Tr×nh ®é d©n trÝ, ®êi sèng v¨n ho¸, nÕp sèng...

Cã tiÕn bé Cßn thÊp

ThÊp

b. Tû lÖ mï ch÷, thÊt häc §¹t møc TB §¹t 20-30% Lín h¬n 50%

c.VÖ sinh phßng bÖnh §¹t møc TB KÐm, thiÕu th«ng tin

BÖnh tËt nhiÒu, tËp tôc l¹c hËu, thiÕu th«ng tin

4. §iÒu kiÖn s¶n xuÊt:

a. §iÒu kiÖn s¶n xuÊt æn ®Þnh Ch−a æn ®Þnh RÊt khã kh¨n

b. Sè hé lµm thuª, (%) Nhá h¬n 10 10-20 Lín h¬n 20

c. S¶n xuÊt hµng ho¸ B−íc ®Çu h×nh thµnh

Tù tóc, tù cÊp

ThiÕu thèn

d. Sè hé thiÕu ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghÞªp, (% )

Nhá h¬n 10 10 - 20 Lín h¬n 20

e. Sè hé cã ng−êi lµm thuª, % Nhá h¬n 10 10 - 20 Lín h¬n 20

5. VÒ ®êi sèng:

a. Sè hé ®ãi nghÌo, (%) Nhá h¬n 10 10 –30 Lín h¬n 30

b. §êi sèng ®ång bµo T−¬ng ®èi æn ®Þnh

T¹m æn ®Þnh ch−a bÒn

v÷ng

Cßn nhiÒu khã kh¨n

c. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi so víi møc b×nh qu©n c¶ n−íc, (%)

B»ng 100 70 50

93

3.4 Thö nghiÖm ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai dùa trªn çc TC & CT ®∙ hoµn thiÖn 3.4.1 Ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh

§¬n vÞ ®Êt ®ai lµ ®¬n vÞ c¬ b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ ®Êt. §¬n vÞ ®Êt ®ai ®−îc hiÓu lµ mét l« hoÆc khoanh ®Êt cã ®Æc tr−ng t−¬ng ®èi ®ång nhÊt bëi 6 tiªu chÝ ®Ò xuÊt lµ thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt, ®é dèc, tr¹ng th¸i thùc b×, ®é dµy tÇng ®Êt, ®é cao tuyÖt ®èi vµ l−îng m−a b×nh qu©n n¨m. Hai néi dung chÝnh cña viÖc ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai lµ: (i) X¸c ®Þnh tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt vµ (ii) §¸nh gi¸ ®é thÝch hîp c©y trång. S¬ ®å qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®−îc m« t¶ ë H×nh 6.

H×nh 6. S¬ ®å qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai

Thu thËp tµi liÖu liªn quan

Tiªu chÝ ®¸nh gi¸ ®Êt

X¸c ®Þnh §V§§

B¶n ®å ®Þa h×nh

B¶n ®å thæ nh−ìng

B¶n ®å hiÖn tr¹ng rõng

Tµi liÖu liªn quan kh¸c

Tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn

Tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn KTXH

§¸nh gi¸ t¹i hiÖn tr−êng

Hoµn thiÖn §V§§

§¸nh gi¸ tiÒm n¨ng cña ®Êt

§¸nh gi¸ ®é thÝch hîp

§¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn KTXH

§Ò xuÊt c¬ cÊu c©y trång

94

a. §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt

§¸nh gi¸ TNSX cña ®Êt lµ viÖc x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng sö dông ®Êt cho çc môc tiªu chÝnh dùa trªn çc yÕu tè h¹n chÕ hoÆc thuËn lîi trong qu¸ tr×nh sö dông ®Êt.

§¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt ®−îc tiÕn hµnh qua viÖc ®¸nh gi¸ çc tiªu chÝ, çc chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña §V§§ theo 4 møc sau:

Møc 1: RÊt thuËn lîi, rÊt tèt hÇu nh− kh«ng cã h¹n chÕ trong sö dông; Møc 2: ThuËn lîi, tèt cã Ýt h¹n chÕ trong sö dông; Møc 3: Ýt thuËn lîi, trung b×nh; Møc 4: Kh«ng thuËn lîi, xÊu nhiÒu h¹n chÕ trong sö dông.

TiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ ®Êt ®ai ®−îc ph©n ra lµm 3 h¹ng nh− sau: H¹ng 1: §¬n vÞ ®Êt ®ai cã tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cao; H¹ng 2: §¬n vÞ ®Êt ®ai cã tiÒm n¨ng s¶n xuÊt trung b×nh; H¹ng 3: §¬n vÞ ®Êt ®ai cã tiÒm n¨ng s¶n xuÊt thÊp.

§¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña çc §V§§ ®−îc thùc hiÖn theo ph−¬ng ph¸p cho ®iÓm. Tuy nhiªn víi mét sè tiªu chÝ quan träng, cã sö dông träng sè. VÝ dô, ®é dèc nhá 15O ®é dµy tÇng ®Êt trªn 100cm ®iÓm sè ®−îc t¨ng lªn 1,5 lÇn (träng sè 1,5); çc tiªu chÝ kh¸c nh− ®é dèc qu¸ lín (Trªn 35O, ®Êt tr¬ sái ®¸ hoÆc vïng nói rÊt cao (®é cao tuyÖt ®èi trªn 1700m), ®iÓm sè bÞ h¹ cÊp xuèng mét nöa (träng sè 0,5). §iÓm sè x¸c ®Þnh cho tõng tiªu chÝ cña §V§§ ®−îc x¸c ®Þnh ë B¶ng 66.

B¶ng 66 . §iÓm sè x¸c ®Þnh cho çc chØ tiªu cña §V§§ Tiªu chÝ ChØ tiªu Ký hiÖu §iÓm sè 1. Thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt

1.1. Trung b×nh 1.2. H¬i nÆng 1.3. NhÑ 1.4. RÊt nÆng hoÆc rÊt nhÑ

T1 T2 T3 T4

4 3 2 1

2. §é dèc, ®é 2.1. Nhá h¬n 15 2.2. Tõ 15 ®Õn 25 2.3. Tõ 25 ®Õn 35 2.4. Lín h¬n 35

G1 G2 G3 G4

6 3 2

0,5 3. Tr¹ng th¸i thùc vËt, c©y gç t¸i sinh chiÒu cao lín h¬n 1m, c©y/ha

3.1. Lín h¬n 1000 3.2. Tõ 300- 1000 3.4. Nhá h¬n 300 3.5. Kh«ng cã

IC IB1 IB2 IA

4 3 2 1

4. §é dµy tÇng 4.1. Lín h¬n 100 D1 6

95

®Êt, cm 4.2. Tõ 50-100 4.3. Nhá h¬n 50 4.4. Tr¬ sái ®¸

D2 D3 D4

3 2

0,5 5. §é cao tuyÖt ®èi, m

5.1. Nhá h¬n 300; Cao nguyªn; B¸n b×nh nguyªn 5.2. Tõ 300 ®Õn nhá h¬n 700 5.3. Tõ 700 ®Õn nhá h¬n 1000 5.4. Tõ 1000 ®Õn nhá h¬n 1700 5.5. Lín h¬n 1700

H1

H2 H3 H4 H5

4

3 2 1

0,5 6. L−îng m−a, mm

6.1. Lín h¬n 2000 6.2. Tõ 1500 ®Õn nhá h¬n 2000 6.3. Tõ 1000 ®Õn nhá h¬n 1500 6.4. Nhá h¬n 1000

R1 R2 R3 R4

4 3 2 1

TiÒm n¨ng cña §V§§ sÏ ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së tæng ®iÓm cña tõng §V§§ dùa vµo quy ®Þnh ®iÓm sè cho tõng chØ tiªu nh− ®· nªu. TiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña §V§§ ®−îc x¸c ®Þnh theo 3 h¹ng nh− sau:

H¹ng 1: TiÒm n¨ng s¶n xuÊt cao: §V§§ cã tæng ®iÓm tõ 21 ®iÓm trë lªn;

H¹ng 2: TiÒm n¨ng s¶n xuÊt trung b×nh: §V§§ cã tæng ®iÓm tõ 12 – 21 ®iÓm;

H¹ng 3: TiÒm n¨ng s¶n xuÊt thÊp: §V§§ cã tæng ®iÓm d−íi 12 ®iÓm.

b. §¸nh gi¸ ®é thÝch hîp c©y trång

§¸nh gi¸ ®é thÝch hîp c©y trång ®−îc ®¸nh gi¸ theo tõng ®¬n vÞ ®Êt ®ai dùa trªn çc c¨n cø sau:

TiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ ®Êt ®ai;

§Æc tÝnh sinh th¸i cña çc loµi c©y trång;

Qui tr×nh trång çc loµi c©y ®· ®−îc ban hµnh;

Kinh nghiÖm, kÕt qu¶ vµ nh÷ng tiÕn bé kü thuËt vÒ trång rõng;

§é thÝch hîp c©y trång ®−îc ®¸nh gi¸ theo 4 cÊp thÝch hîp d−íi ®©y:

S1: ThÝch hîp cao;

S2: ThÝch hîp trung b×nh;

S3: ThÝch hîp thÊp;

N: Kh«ng thÝch hîp.

96

§¸nh gi¸ ®é thÝch hîp c©y trång b»ng ph−¬ng ph¸p so s¸nh dùa trªn ®Æc

tÝnh sinh th¸i cña loµi c©y víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña §V§§. X¸c ®Þnh ®é thÝch

hîp c©y trång ®−îc tiÕn hµnh nh− sau :

X¸c ®Þnh møc ®é thÝch hîp chuÈn cña c©y trång dùa trªn ®Æc tÝnh sinh th¸i cña tõng loµi theo çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, çc qui tr×nh trång mét sè loµi c©y ®· ban hµnh, kinh nghiÖm, kÕt qu¶ vµ nh÷ng tiÕn bé kü thuËt vÒ trång rõng.

So s¸nh cÊp thÝch hîp chuÈn cña loµi c©y dù kiÕn trång rõng víi çc tiªu chÝ cña §V§§ ®· x¸c ®Þnh ë khu vùc ®¸nh gi¸ ®Ó x¸c ®Þnh ®é thÝch hîp cña çc loµi c©y ®ã víi §V§§ ®ang ®¸nh gi¸. Trong qu¸ tr×nh so s¸nh, ®é thÝch hîp c©y trång ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn nguyªn t¾c yÕu tè h¹n chÕ, cô thÓ lµ:

- NÕu 1 trong 6 tiªu chÝ ®¸nh gi¸ ë møc kh«ng thÝch hîp (N) th× c©y trång thuéc cÊp kh«ng thÝch hîp (N) ;

- NÕu 1 trong 2 tiªu chÝ ®é dèc, ®é dµy tÇng ®Êt ë cÊp thÝch hîp kÐm (S3) th× c©y trång thuéc cÊp thÝch hîp thÊp (S3) ;

- NÕu ®a sè (trªn 50%) çc tiªu chÝ ®¸nh gi¸ n»m ë cÊp thÝch hîp nµo c©y trång thuéc cÊp thÝch hîp ®ã.

c. §¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x∙ héi §iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi ®−îc ph©n chia thµnh 3 khu vùc lµ Khu vùc I

(Khu vùc b−íc ®Çu ph¸t triÓn), Khu vùc II (Khu vùc t¹m æn ®Þnh) vµ Khu vùc III (Khu vùc khã kh¨n)

§¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi b»ng ph−¬ng ph¸p so s¸nh ®èi chiÕu ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi hiÖn t¹i cña x· hoÆc khu vùc ®¸nh gi¸ víi çc tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ kinh tÕ – x· héi nªu ë B¶ng 65. ViÖc ph©n chia çc x· hoÆc khu vùc ®¸nh gi¸ theo 3 khu vùc nªu ®−îc thùc hiÖn nguyªn t¾c lµ nÕu 1 x· cã tõ 3/4 (T−¬ng ®−¬ng 75%) sè tiªu chÝ ph©n chia khu vùc trë lªn thuéc møc (khu vùc) nµo th× xÕp vµo møc (khu vùc) Êy.

d. Lùa chän c©y trång theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x∙ héi ViÖc quyÕt ®Þnh lùa chän c©y trång trong mét khu vùc hoÆc mét dù ¸n

®−îc thùc hiÖn dùa trªn c¬ së ®¸nh gi¸ ®é thÝch hîp c©y trång vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi. Çc c¬ së ®Ó ®−a ra c¬ cÊu c©y trång gåm :

KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt;

KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®é thÝch hîp c©y trång theo ®iÒu kiÖn tù nhiªn;

KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi;

97

KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ nguyÖn väng ng−êi d©n vµ môc tiªu ph¸t triÓn l©m nghiÖp cña khu vùc vµ/hoÆc cña dù ¸n.

Chän loµi c©y trång phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi cã ý nghÜa rÊt quan träng ®Õn sù thµnh c«ng cña s¶n xuÊt l©m nghiÖp. Tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi mµ lùa chän c©y trång cho phï hîp. ViÖc lùa chän c©y trång ®−îc ®Ò xuÊt nh− sau :

Víi nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi thuéc møc 1 (Khu vùc I) vµ møc 2 (Khu vùc II), chän loµi c©y thÝch hîp ë c¶ 3 cÊp gåm cÊp thÝch hîp cao (S1), thÝch hîp trung b×nh (S2) vµ thÝch hîp thÊp (S3).

Víi nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi thuéc møc 3 (Khu vùc III), chän loµi c©y thÝch hîp ë 2 cÊp gåm cÊp thÝch hîp cao (S1) vµ thÝch hîp trung b×nh (S2).

3.4.2 KÕt qu¶ thö nghiÖm ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô trång rõng

a. §¸nh gi¸ ®Êt ®ai t¹i x∙ Thanh LuËn huyÖn S¬n §éng – B¾c Giang

§¸nh gi¸ ®Êt ®−îc tiÕn hµnh trªn diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp kh«ng cã rõng víi diÖn tÝch lµ 941,5 ha. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®· x¸c ®Þnh ®−îc 41 §V§§ víi 125 kho¶nh. Cã hai lo¹i ®Êt chÝnh lµ ®Êt vµng ®á ph¸t triÓn trªn phiÕn th¹ch sÐt (Fs) cã TPCG nÆng vµ ®Êt vµng ®á ph¸t triÓn trªn ®¸ çt (Fq) cã TPCG nhÑ. DiÖn tÝch ®Êt cã TPCG nÆng lµ 595 ha, chiÕm 83.2% vµ diÖn tÝch ®Êt cã TPCG nhÑ lµ 346.5 ha chiÕm 36.8%. §é dèc cña khu vùc ®¸nh gi¸ gåm 3 cÊp, chñ yÕu lµ cÊp ®é dèc 2 (Tõ 15 – 25O). §é dµy tÇng ®Êt tõ 50 – 100cm chiÕm ®a sè diÖn tÝch. Tr¹ng th¸i thùc vËt kh¸ ®a d¹ng, gåm 3 lo¹i lµ Ia, Ib1 vµ Ib2. §é cao cña khu vùc ®¸nh gi¸ tËp trung vµo cÊp ®é cao d−íi 300 m víi diÖn tÝch lµ 896.7 ha, chiÕm kho¶ng 95% vµ cÊp ®é dèc tõ 300 – 700 m chØ chiÕm kho¶ng 5%. L−îng m−a b×nh qu©n n¨m cña khu vùc ®¸nh gi¸ thuéc cÊp trung b×nh, tõ 1500 – 2000mm.

DiÖn tÝch ®Êt cã tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cao chiÕm diÖn tÝch lµ 160.4 ha, kho¶ng 17%. DiÖn tÝch cßn l¹i lµ 781,1 ha, chiÕm 82,9% cã tiÒm n¨ng s¶n xuÊt trung b×nh.

KÕt qu¶ x¸c ®Þnh §V§§ vµ çc ®Æc ®iÓm cô thÓ cña §V§§ ®−îc tæng hîp ë B¶ng 67 vµ çc cÊp tiÒm n¨ng cña ®Êt cña khu vùc ®¸nh gi¸ ®−îc x¸c ®Þnh ë thÓ hiÖn trªn b¶n ®å.

98

B¶ng 67. Tæng hîp kÕt qu¶ x¸c ®Þnh §V§§ vµ çc ®Æc ®iÓm cña §V§§ x· Thanh LuËn

Çc ®Æc ®iÓm vÒ §V§§ TT §V§§ Sè kho¶nh

DiÖn tÝch (ha)

TPCG §é dèc TÇng dµy Thùc b× §é cao L−îng m−a

CÊp tiÒm n¨ng

1 T1G1D2IaH1R2 1 2.9 NhÑ (Fq) < 15 50 - 100 Ia < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

2 T3G1D2IcH1R2 1 1.2 NhÑ (Fq) < 15 50 - 100 Ib1 < 300 1500 - 2000 Cao

3 T3G2D2Ib1H1R2 6 51.9 NhÑ (Fq) 15 - 25 50 - 100 Ic < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

4 T3G2D2IcH1R2 4 43.3 NhÑ (Fq) 15 - 25 50 - 100 Ib2 < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

5 T2G1D2Ib2H1R2 1 5.0 NÆng (Fs) < 15 50 - 100 Ia < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

6 T3G1D2IaH1R2 2 9.1 NhÑ (Fq) < 15 50 - 100 Ia < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

7 T3G2D2IaH1R2 4 9.8 NhÑ (Fq) 15 - 25 50 - 100 Ib2 < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

8 T3G2D2Ib2H1R2 3 18.6 NhÑ (Fq) 15 - 25 50 - 100 Ib2 < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

9 T3G1D2Ib2H1R2 3 25.8 NhÑ (Fq) < 15 50 - 100 Ic < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

10 T3G3D2IcH1R2 2 42.6 NhÑ (Fq) 25 - 35 50 - 100 Ic < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

11 T2G2D2Ib1H1R2 7 30.8 NÆng (Fs) 15 - 25 50 - 100 Ib1 < 300 1500 - 2000 Trung b×nh


13 T2G2D2IaH1R2 12 65.5 NÆng (Fs) 15 - 25 50 - 100 Ia < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

14 T2G2D2IcH1R2 5 54.5 NÆng (Fs) 15 - 25 50 - 100 Ic < 300 1500 - 2000 Trung b×nh


16 T2G3D2IaH1R2 1 1.6 NÆng (Fs) 25 - 35 50 - 100 Ia < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

17 T2G3D2IcH1R2 7 55.4 NÆng (Fs) 25 - 35 50 - 100 Ic < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

18 T2G1D2IaH1R2 4 27.9 NÆng (Fs) < 15 50 - 100 Ia < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

19 T3G2D3IaH1R2 2 1.8 NhÑ (Fq) 15 - 25 < 50 Ia < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

20 T3G2D3IcH1R2 1 51.2 NhÑ (Fq) 15 - 25 < 51 Ic < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

99


DiÖn tÝch (ha)

TPCG §é dèc TÇng dµy Thùc b× §é cao L−îng m−a

CÊp tiÒm n¨ng

21 T3G3D3IcH2R2 1 20.8 NhÑ (Fq) 25 - 35 < 52 Ia 300 - 700 1500 - 2000 Trung b×nh

22 T2G2D3IaH1R2 1 9.3 NÆng (Fs) 15 - 25 < 53 Ia < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

23 T2G3D1Ib2H1R2 3 26.7 NÆng (Fs) 25 - 35 > 100 Ib2 < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

24 T2G2D1IcH1R2 5 34.5 NÆng (Fs) 15 - 25 > 100 Ic < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

25 T2G3D1IcH1R2 4 36.3 NÆng (Fs) < 15 > 100 Ic < 300 1500 - 2000 Cao

26 T2G1D1IaH1R2 3 7.0 NÆng (Fs) < 15 > 100 Ia < 300 1500 - 2000 Cao

27 T2G2D1IaH1R2 10 36.3 NÆng (Fs) 15 - 25 > 100 Ia < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

28 T3G1D1IaH1R2 2 25.8 NhÑ (Fq) < 15 > 100 Ia < 300 1500 - 2000 Cao

29 T3G2D1IcH1R2 1 19.8 NhÑ (Fq) 15 - 25 > 100 Ic < 300 1500 - 2000 Cao

30 T2G2D1Ib1H1R2 3 26.2 NÆng (Fs) 15 - 25 > 100 Ib1 < 300 1500 - 2000 Cao

31 T2G1D1Ib2H1R2 2 26.7 NÆng (Fs) < 15 > 100 Ib2 < 300 1500 - 2000 Cao

32 T2G2D2Ib1H2R2 3 23.1 NÆng (Fs) 15 - 25 50 - 100 Ib1 300 - 700 1500 - 2000 Trung b×nh

33 T2G2D2IcH2R2 2 16.2 NÆng (Fs) 15 - 25 50 - 100 Ic 300 - 700 1500 - 2000 Trung b×nh

34 T2G2D3Ib1H2R2 1 10.0 NÆng (Fs) 15 - 25 < 50 Ib1 300 - 700 1500 - 2000 Trung b×nh

35 T2G2D3Ib2H2R2 1 10.5 NÆng (Fs) 15 - 25 < 50 Ib1 300 - 700 1500 - 2000 Trung b×nh

36 TeG2D3Ib1H1R2 1 8.2 NÆng (Fs) 15 - 25 < 50 Ib1 < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

37 T2G3D2Ib2H2R2 1 8.1 NÆng (Fs) 25 - 25 50 - 100 Ib2 300 - 700 1500 - 2000 Trung b×nh

38 T3G3D2Ib1H1R2 1 19.9 NhÑ (Fq) 25 - 25 50 - 100 Ib1 < 300 1500 - 2000 Trung b×nh

39 T2G1D2IcH1R2 2 5.1 NÆng (Fs) < 15 50 - 100 Ic < 300 1500 - 2000 Cao

40 T3G2D1Ib1H1R2 1 2.1 NhÑ (Fq) 15 - 25 > 100 Ib1 < 300 1500 - 2000 Cao

41 T2G2D1Ib2H1R2 1 10.2 NÆng (Fs) 15 - 25 > 100 Ib2 < 300 1500 - 2000 Cao

100

H×nh 5. B¶n ®å TNSX cña ®Êt X· Thanh LuËn huyÖn S¬n §éng – B¾c Giang

101

Trªn c¬ së x¸c ®Þnh §V§§, viÖc ®¸nh gi¸ ®é thÝch hîp c©y trång ®−îc tiÕn hµnh cho 4 loµi c©y lùa chän lµ: Keo l¸ trµm, Th«ng m· vÜ, DÎ qu¶ vµ Tr¸m.

Çc tiªu chuÈn thÝch hîp chuÈn cho 4 loµi c©y ®¸nh gi¸ ®−îc x¸c ®Þnh nh− ë B¶ng 68.

B¶ng 68. Tiªu chuÈn thÝch hîp chuÈn cña çc loµi c©y ®¸nh gi¸

Ph©n cÊp thÝch hîp theo çc yÕu tè Loµi c©y

Çc yÕu tè chuÈn ®o¸n S1 S2 S3 N TPCG ®Êt T1 T2 T3 T4 §é dèc (O) <15 16-25 26-35 >35 §é dµy tÇng ®Êt (cm) >100 50-100 <50 - §é cao (m) <300 300-600 600-800 >800 Tr¹ng th¸i thùc vËt Ia Ib2 Ib1 Ic

Keo l¸ trµm

L−îng m−a n¨m (mm) > 2000 1500-2000 1000-1500 <1000 TPCG ®Êt T1 T2, T3 T4 - §é dèc (O) <25 26-35 >35 - §é dµy tÇng ®Êt (cm) >100 50-100 <50 - §é cao (m) <600 600-800 800-1000 >1000 Tr¹ng th¸i thùc vËt Ia Ib2 Ib1 Ic

Th«ng ®u«i ngùa

L−îng m−a n¨m (mm) >2000 1500-2000 1000-1500 <1000 TPCG ®Êt T2 T1 T3 T4 §é dèc (O) <25 26-35 >35 - §é dµy tÇng ®Êt (cm) >100 50-100 <50 - §é cao (m) <300 300-500 500-700 >700 Tr¹ng th¸i thùc vËt Ic Ib1 Ib2 Ia

Tr¸m

L−îng m−a n¨m (mm) >2000 1500-2000 1000-1500 <1000 TPCG ®Êt T1 T2 T3 T4 §é dèc (O) <25 26-35 >35 - §é dµy tÇng ®Êt (cm) >100 50-100 <50 - §é cao (m) <300 300-400 400-500 >500 Tr¹ng th¸i thùc vËt Ic Ib1 Ib2 Ia

GiÎ qu¶

L−îng m−a n¨m (mm) >2000 1500-2000 1000-1500 <1000

§é thÝch hîp cña c©y trång ®−îc x¸c ®Þnh dùa trªn viÖc so s¸nh tiªu chuÈn thÝch hîp chuÈn cña çc loµi c©y ®¸nh gi¸ víi ®Æc ®iÓm cña tõng §V§§ theo nguyªn t¾c vµ ph−¬ng ph¸p ®· nªu.

KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®é thÝch hîp cña 4 loµi c©y lùa chän ®−îc nªu ë B¶ng 69.

102

B¶ng 69. Tæng hîp kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®é thÝch hîp c©y trång Ph©n h¹ng thÝch hîp TT §V§§ DiÖn

tÝch (ha)

CÊp tiÒm n¨ng

Keo l¸ trµm

Th«ng m· vÜ

DÎ qu¶

Tr¸m

1 T1G1D2IaH1R2 2.9 Tr. b×nh S2 S2 S2 N 2 T3G1D2IcH1R2 1.2 Cao S2 N S3 S2 3 T3G2D2Ib1H1R2 51.9 Tr. b×nh S2 S2 S3 S2 4 T3G2D2IcH1R2 43.3 Tr. b×nh N N S3 S2 5 T2G1D2Ib2H1R2 5.0 Tr. b×nh S2 S2 S2 S1 6 T3G1D2IaH1R2 9.1 Tr. b×nh S2 S2 S2 N 7 T3G2D2IaH1R2 9.8 Tr. b×nh S2 S2 S2 N 8 T3G2D2Ib2H1R2 18.6 Tr. b×nh S2 S2 S3 S3 9 T3G1D2Ib2H1R2 25.8 Tr. b×nh S2 S2 S2 S3

10 T3G3D2IcH1R2 42.6 Tr. b×nh N N S3 S2 11 T2G2D2Ib1H1R2 30.8 Tr. b×nh S2 S2 S2 S2 12 T2G3D2Ib1H1R2 5.1 Tr. b×nh S3 S2 S2 S2 13 T2G2D2IaH1R2 65.5 Tr. b×nh S2 S2 S2 N 14 T2G2D2IcH1R2 54.5 Tr. b×nh N N S2 S1 15 T2G2D2Ib2H1R2 54.9 Tr. b×nh S2 S2 S2 S2 16 T2G3D2IaH1R2 1.6 Tr. b×nh S2 S2 S2 N 17 T2G3D2IcH1R2 55.4 Tr. b×nh N N S2 S2 18 T2G1D2IaH1R2 27.9 Tr. b×nh S2 S2 S2 N 19 T3G2D3IaH1R2 1.8 Tr. b×nh S2 S2 S2 N 20 T3G2D3IcH1R2 51.2 Tr. b×nh S3 N S3 S2 21 T3G3D3IcH2R2 20.8 Tr. b×nh N N S2 S2 22 T2G2D3IaH1R2 9.3 Tr. b×nh S2 S2 S2 N 23 T2G3D1Ib2H1R2 26.7 Tr. b×nh S2 S2 S2 S2 24 T2G2D1IcH1R2 34.5 Cao N N S2 S1 25 T2G3D1IcH1R2 36.3 Cao N N S2 S2 26 T2G1D1IaH1R2 7.0 Cao S2 S1 S3 N 27 T2G2D1IaH1R2 36.3 Tr. b×nh S2 S2 S2 N 28 T3G1D1IaH1R2 25.8 Cao S2 S1 S3 N 29 T3G2D1IcH1R2 19.8 Cao N N S2 S1 30 T2G2D1Ib1H1R2 26.2 Cao S2 S2 S2 S1 31 T2G1D1Ib2H1R2 26.7 Cao S2 S2 S3 S1 32 T2G2D2Ib1H2R2 23.1 Tr. b×nh S2 S2 S2 S2 33 T2G2D2IcH2R2 16.2 Tr. b×nh N N S3 S2 34 T2G2D3Ib1H2R2 10.0 Tr. b×nh S3 S2 N N 35 T2G2D3Ib2H2R2 10.5 Tr. b×nh S2 S2 S3 S2 36 TeG2D3Ib1H1R2 8.2 Tr. b×nh S3 S3 S2 S2 37 T2G3D2Ib2H2R2 8.1 Tr. b×nh S2 S2 S2 S2 38 T3G3D2Ib1H1R2 19.9 Tr. b×nh S3 S3 S2 S2 39 T2G1D2IcH1R2 5.1 Cao N N S1 S1 40 T3G2D1Ib1H1R2 2.1 Cao S2 S2 S2 S2 41 T2G2D1Ib2H1R2 10.2 Cao S2 S2 S2 S2

103

Dùa trªn sè liÖu nªu ë trªn cho thÊy çc cÊp thÝch hîp x¸c ®Þnh cho 4 loµi c©y ®¸nh gi¸ ®−îc thèng kª nh− sau :

Keo l¸ trµm: ChØ cã 3 cÊp tÝch hîp lµ thÝch hîp trung b×nh (S2), thÝch hîp thÊp (S3) vµ kh«ng thÝch hîp(N). Tæng diÖn tÝch cÊp thich hîp trung b×nh cã diÖn tÝch lín nhÊt víi 518,6 ha, chiÕm kho¶ng 55%, tiÕp ®ã lµ diÖn tÝch kh«ng thÝch hîp víi diÖn tÝch 328,5 ha, chiÕm 35% vµ diÖn tÝch thÝch hîp h¹n chÕ lµ 94,4 ha, chiÕm 10%.

Th«ng m· vÜ: Cã 4 cÊp thÝch hîp ®−îc x¸c ®Þnh, trong ®ã cÊp thÝch hîp trung b×nh cã diÖn tÝch lín nhÊt víi kho¶ng 500 ha, chiÕm 53%; diÖn tÝch kh«ng thÝch hîp lµ kho¶ng 381 ha, chiÕm kho¶ng 40%; cÊp thÝch hîp cao chØ cã diÖn tÝch kho¶ng 33 ha vµ cÊp thÝch hîp thÊp cã diÖn tÝch lµ 28 ha.

DÎ qu¶: Cã 4 cÊp thÝch hîp, trong ®ã cÊp thÝch hîp trung b×nh chiÕm diÖn tÝch lín nhÊt víi kho¶ng 631 ha, chiÕm 67%; cÊp thÝch hîp cã diÖn tÝch lín thø 2 lµ cÊp thÝch hîp thÊp, víi 295 ha, chiÕm kho¶ng 31%. CÊp thÝch hîp cao chØ cã kho¶ng 5ha vµ cÊp kh«ng thÝch hîp cã diÖn tÝch lµ 10 ha.

Tr¸m: Cã 4 cÊp thÝch hîp ®−îc x¸c ®Þnh, trong ®ã cÊp thÝch hîp cao cã diÖn tÝch kho¶ng 172 ha, chiÕm 18%; cÊp thÝch hîp trung b×nh cã diÖn tÝch lín nhÊt víi 518 ha, chiÕm 55%; cÊp thÝch hîp thÊp cã diÖn tÝch kho¶ng 45 ha, chiÕm 5% vµ cÊp kh«ng thÝch hîp cã diÖn tÝch 207 ha, chiÕm 22%.

b. §¸nh gi¸ ®Êt t¹i x∙ Hµ Tam huþªn An Khª, tØnh Gia Lai

KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt l©m nghiÖp kh«ng cã rõng trªn diÖn tÝch 1833.6 ha ®· x¸c ®Þnh ®−îc 34 §V§§ víi 84 kho¶nh. Nh×n chung çc §V§§ ë ®©y kh¸ ®¬n gi¶n. ChØ cã mét lo¹i ®Êt ®−îc x¸c ®Þnh cho khu vùc ®¸nh gi¸ lµ ®Êt vµng ®á ph¸t triÓn trªn ®¸ m¾c ma axÝt víi TPCG trung b×nh. VÒ ®é dèc cã 3 cÊp ®é dèc, trong ®ã cÊp ®é dèc d−íi 15O chiÕm kho¶ng 34%, cÊp ®é dèc tõ 15 – 25O cã diÖn tÝch lín nhÊt, chiÕm 51% vµ cßn l¹i lµ cÊp ®é dèc trªn 35O. §é dµy tÇng ®Êt tËp trung ë cÊp 2, tõ 50 – 100cm, chiÕm kho¶ng 70% diÖn tÝch. Tr¹ng th¸i thùc vËt kh¸ ®a d¹ng, trong ®ã d¹ng Ia chiÕm kho¶ng 726 ha, Ib1 lµ 411 ha, cßn l¹i lµ tr¹ng th¸i Ib2 vµ Ic . §é cao tËp trung ë cÊp 2, tõ 300 – 700m, chiÕm kho¶ng 80% diÖn tÝch, cßn l¹i kho¶ng 20% diÖn tÝch lµ ®é cao thuéc cÊp 3, tõ 700 – 1000 m. L−îng m−a b×nh qu©n n¨m trong khu vùc thuéc cÊp 3, tõ 1000 – 1500mm. Toµn bé khu vùc ®¸nh gi¸ ®−îc chia thµnh 3 cÊp tiÒm n¨ng, trong ®ã cÊp tiÒm n¨ng cao cã diÖn tÝch lµ 127 ha, chiÕm 7%; cÊp tiÒm n¨ng trung b×nh cã diÖn tÝch lín nhÊt, 1582 ha chiÕm kho¶ng 86% vµ cÊp tiÒm n¨ng thÊp cã diÖn tÝch 124 ha.

104

B¶ng 70. Tæng hîp kÕt qu¶ x¸c ®Þnh §V§§ vµ çc ®Æc ®iÓm cña §V§§ x· Hµ Tam


DiÖn tÝch (ha) TPCG §é dèc TÇng dµy Thùc b× §é cao L−îng m−a

CÊp tiÒm n¨ng

1 T1G1D2IaH2R3 1 5.8 Trung b×nh (Fa) < 15 50 - 100 Ia 300 - 700 1000 - 1500 Trung b×nh

2 T1G1D2Ib2H2R3 1 12.9 Trung b×nh (Fa) < 15 50 - 100 Ib2 300 - 700 1000 - 1500 Trung b×nh


4 T1G1D1IaH2R3 5 124.6 Trung b×nh (Fa) < 15 > 100 Ia 300 - 700 1000 - 1500 Trung b×nh

5 T1G1D1Ib1H2R3 2 46.6 Trung b×nh (Fa) < 15 > 100 Ib1 300 - 700 1000 - 1500 Cao

6 T1G1D1Ib2H2R3 4 80.3 Trung b×nh (Fa) < 15 > 100 Ib2 300 - 700 1000 - 1500 Cao

7 T1G1D1Ib2H3R3 2 30.9 Trung b×nh (Fa) < 15 > 100 Ib2 300 - 700 1000 - 1500 Trung b×nh

8 T1G1D1IcH2R3 1 32.6 Trung b×nh (Fa) < 15 > 100 Ic 300 - 700 1000 - 1500 Trung b×nh

9 T1G1D2IcH2R3 1 30.7 Trung b×nh (Fa) < 15 50 - 100 Ic 300 - 700 1000 - 1500 Trung b×nh





14 T1G1D2IcH2R3 1 22.6 Trung b×nh (Fa) < 15 50 - 100 Ic 300 - 700 1000 - 1500 Trung b×nh

15 T1G1D3IaH2R3 1 7.2 Trung b×nh (Fa) < 15 < 50 Ia 300 - 700 1000 - 1500 Trung b×nh

16 T1G2D1Ib1H2R3 1 39.3 Trung b×nh (Fa) 15 - 25 > 100 Ib1 300 - 700 1000 - 1500 Trung b×nh

17 T1G2D1IcH2R3 1 32.0 Trung b×nh (Fa) 15 - 25 > 100 Ia 300 - 700 1000 - 1500 Trung b×nh

105


DiÖn tÝch (ha) TPCG §é dèc TÇng dµy Thùc b× §é cao L−îng m−a

CÊp tiÒm n¨ng

18 T1G2D2IaH2R3 12 220.2 Trung b×nh (Fa) 15 - 25 50 - 100 Ia 300 - 700 1000 - 1500 Trung b×nh


20 T1G2D2Ib1H2R3 6 173.8 Trung b×nh (Fa) 15 - 25 50 - 100 Ib1 300 - 700 1000 - 1500 Trung b×nh




24 T1G2D2IcH2R3 4 115.8 Trung b×nh (Fa) 15 - 25 50 - 100 Ic 300 - 700 1000 - 1500 Trung b×nh

25 T1G2D3IaH2R3 1 2.4 Trung b×nh (Fa) 15 - 25 < 50 Ia 300 - 700 1000 - 1500 ThÊp

26 T1G2D3Ib1H2R3 1 16.4 Trung b×nh (Fa) 15 - 25 < 50 Ib1 300 - 700 1000 - 1500 Trung b×nh



29 T1G3D2IaH3R3 2 44.2 Trung b×nh (Fa) 25 - 35 50 - 100 Ia 700 - 1000 1000 - 1500 ThÊp



32 T1G3D2IcH3R3 3 75.3 Trung b×nh (Fa) 25 - 35 50 - 100 Ic 700 - 1000 1000 - 1500 Trung b×nh

33 T1G3D3IaH3R3 2 77.9 Trung b×nh (Fa) 25 - 35 < 50 Ia 700 - 1000 1000 - 1500 ThÊp


106

H×nh 8. B¶n ®å TNSX cña ®Êt x· Hµ Tam – An Khª - Gia Lai

107

Bèn loµi c©y ®−îc ®Ò xuÊt cho khu vùc nµy lµ Keo l¸ trµm, Th«ng ba l¸, DÇu trµ beng vµ B¹ch ®µn n©u. Trªn c¬ së 4 loµi c©y lùa chän, c¨n cø vµo nhu cÇu sinh th¸i cña tõng loµi c©y, tiªu chuÈn thÝch hîp chuÈn cho 4 loµi c©y ®¸nh gi¸ nµy ®−îc nªu ë B¶ng 71.

B¶ng 71. Tiªu chuÈn thÝch hîp chuÈn cña çc loµi c©y ®¸nh gi¸

Ph©n cÊp thÝch hîp theo çc yÕu tè Loµi c©y

Çc yÕu tè chuÈn ®o¸n S1 S2 S3 N

TPCG ®Êt T1 T2 T3 T4

§é dèc (O) <15 15-25 26-35 >35

§é dµy tÇng ®Êt (cm) >100 50-100 <50 -

§é cao (m) <300 300-600 600-800 >800

Tr¹ng th¸i thùc vËt Ia Ib2 Ib1 Ic

Keo l¸ trµm

L−îng m−a n¨m (mm) >2000 1500-2000 1000-1500 <1000 TPCG ®Êt T1 T2 T3 T4 §é dèc (O) <25 26-35 >35 - §é dµy tÇng ®Êt (cm) >100 50-100 <50 - §é cao (m) 1000-1800 800-1000 600-800 <600 Tr¹ng th¸i thùc vËt Ia Ib2 Ib1 Ic

Th«ng ba l¸

L−îng m−a n¨m (mm) 1500-2000 1500–2300 >2000; 1000-1500

<1000


§é dèc (O) <15 16-25 26-35 >35

§é dµy tÇng ®Êt (cm) >100 50-100 <50 -

§é cao (m) <300 300-500 500-700 >700

Tr¹ng th¸i thùc vËt Ic Ib1 Ib2 Ia

DÇu r¸i

L−îng m−a n¨m (mm) >2000 1500-2000 1000-1500 <1000


§é dèc (O) < 15 16-25 26-35 >35

§é dµy tÇng ®Êt (cm) >100 50-100 <50 -

§é cao (m) <100 100-300 300-1100 >1100

Tr¹ng th¸i thùc vËt Ia Ib2 Ib1 Ic

B¹ch ®µn n©u

L−îng m−a n¨m (mm) >2000 1500-2000 1000-1500 <1000

Trªn c¬ së tiªu chuÈn thÝch hîp chuÈn cña çc loµi c©y ®¸nh gi¸, ®é thÝch hîp c©y trång ®−îc x¸c ®Þnh theo ph−¬ng ph¸p so s¸nh dùa vµo ®iÒu kiÖn h¹n chÕ gi÷a yªu cÇu sinh th¸i cña loµi c©y vµ ®iÒu kiÖn cña §V§§. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®é thÝch hîp çc loµi c©y lùa chän ®−îc tæng hîp ë B¶ng 72.

108

B¶ng 72. Tæng hîp kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®é thÝch hîp c©y trång

Ph©n h¹ng thÝch hîp c©y trång TT §V§§ DiÖn

tÝch (ha)

TiÒm n¨ng

Keo l¸ trµm

B¹ch ®µn n©u

DÇu r¸i

Th«ng ba l¸

1 T1G1D2IaH2R3 5.8 Tr. b×nh S3 S3 S3 S3 2 T1G1D2Ib2H2R3 12.9 Tr. b×nh S3 S3 S2 S3 3 T1G2D2IaH2R3 6.2 Tr. b×nh S3 S3 S3 S3 4 T1G1D1IaH2R3 124.6 Tr. b×nh S3 S3 S3 S3 5 T1G1D1Ib1H2R3 46.6 Cao S3 S3 S2 S3 6 T1G1D1Ib2H2R3 80.3 Cao S3 S3 S2 S3 7 T1G1D1Ib2H3R3 30.9 Tr. b×nh S3 S3 S3 S2 8 T1G1D1IcH2R3 32.6 Tr. b×nh S3 S3 S2 S3 9 T1G1D2H2R3 30.7 Tr. b×nh S3 S3 S2 S3

10 T1G1D2IaH2R3 107.4 Tr. b×nh S3 S3 S3 S3 11 T1G1D2IaH3R3 55.8 Tr. b×nh S3 S3 S3 S2 12 T1G1D2Ib1H2R3 52.1 Tr. b×nh S3 S3 S2 S3 13 T1G1D2Ib2H2R3 10.6 Tr. b×nh S3 S3 S2 S3 14 T1G1D2IcH2R3 22.6 Tr. b×nh N N N N 15 T1G1D3IaH2R3 7.2 Tr. b×nh S3 S3 S3 S3 16 T1G2D1Ib1H2R3 39.3 Tr. b×nh S3 S3 S2 S3 17 T1G2D1IcH2R3 32.0 Tr. b×nh N N N N 18 T1G2D2IaH2R3 220.2 Tr. b×nh S3 S3 S3 S3 19 T1G2D2IaH3R3 23.4 Tr. b×nh S3 S3 S3 S2 20 T1G2D2Ib1H2R3 173.8 Tr. b×nh S3 S3 S2 S3 21 T1G2D2Ib1H3R3 32.7 Tr. b×nh S3 S3 S2 S2 22 T1G2D2Ib2H2R3 216.8 Tr. b×nh S3 S3 S2 S3 23 T1G2D2Ib2H3R3 54.6 Tr. b×nh S3 S3 S3 S2 24 T1G2D2IcH2R3 115.8 Tr. b×nh N N N N 25 T1G2D3IaH2R3 2.4 Tr. b×nh S3 S3 S3 S3 26 T1G2D3Ib1H2R3 16.4 Tr. b×nh S3 S3 S2 S3 27 T1G2D3Ib2H2R3 8.5 Tr. b×nh S3 S3 S2 S3 28 T1G3D2IaH2R3 18.4 Tr. b×nh S3 S3 S3 S3 29 T1G3D2IaH3R3 44.2 Tr. b×nh S3 S3 S3 S2 30 T1G3D2Ib1H2R3 12.1 Tr. b×nh S3 S3 S3 S3 31 T1G3D2Ib2H3R3 5.0 Tr. b×nh S3 S3 S3 S2 32 T1G3D2IcH3R3 75.3 Tr. b×nh N N N N 33 T1G3D3IaH3R3 77.9 ThÊp S3 S3 S3 S3 34 T1G3D3Ib1H2R3 38.4 Tr. b×nh S3 S3 S3 S3

109

KÕt qu¶ x¸c ®Þnh cÊp thÝch hîp cho 4 loµi c©y nªu trªn ®−îc ®¸nh gi¸ nh− sau:

Keo l¸ trµm: HÇu nh− kh«ng thÝch hîp. ChØ cã hai cÊp thÝch hîp ®−îc x¸c ®Þnh lµ thÝch hîp thÊp (S3) víi diÖn tÝch kho¶ng 1588 ha, chiÕm 86% vµ cÊp kh«ng thÝch hîp (N) cã diÖn tÝch kho¶ng 246 ha.

B¹ch ®µn n©u: T−¬ng tù nh− Keo l¸ trµm, B¹ch ®µn n©u kh«ng thùc sù thÝch hîp víi khu vùc nµy. CÊp thÝch hîp h¹n chÕ (S3) chiÕm tíi 86% diÖn tÝch khu vùc ®¸nh gi¸, cßn l¹i lµ diÖn tÝch kh«ng thÝch hîp (N).

DÇu r¸i: Cã 3 cÊp thÝch hîp ®−îc x¸c ®Þnh lµ thÝch hîp trung b×nh (S2), thÝch hîp h¹n chÕ (S3) vµ kh«ng thÝch hîp (N). DiÖn tÝch cÊp thÝch hîp trung b×nh lµ 753 ha, chiÕm 41%; cÊp thÝch hîp thÊp lµ 834 ha, chiÕm 46% vµ cÊp kh«ng thÝch hîp lµ 246ha.

Th«ng ba l¸: Ba cÊp thÝch hîp ®−îc x¸c ®Þnh cho Th«ng ba l¸. CÊp thÝch hîp trung b×nh (S2) vµ cÊp kh«ng thÝch hîp (N) cã diÖn tÝch t−¬ng ®−¬ng nhau, kho¶ng 246 ha, chiÕm 13% vµ diÖn tÝch thÝch hîp thÊp cã diÖn tÝch lín nhÊt víi 1341 ha.

§¸nh gi¸ vÒ bé TC & CT ®· hoµn thiÖn

Bé tiªu chÝ vµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai cÊp x· phôc vô trång rõng ®−îc x©y dùng trªn c¬ së kÕ thõa nh÷ng thµnh tùu cña çc hÖ thèng ®¸nh gi¸ ®Êt l©m nghiÖp vµ ph©n chia lËp ®Þa ®· vµ ®ang ¸p dông t¹i ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ viÖc ®iÒu chØnh tiªu chÝ vµ chØ tiªu phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ. Bé tiªu chÝ vµ chØ tiªu nµy ®Ò cËp kh¸ toµn diÖn hai yÕu tè quan träng lµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi khi tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai.

Çc TC & CT nµy ®· ®−îc thö nghiÖm vµ hoµn thiÖn trªn ®Êt l©m nghiÖp kh«ng cã rõng t¹i 2 x· miÒn nói: x· Thanh LuËn huyÖn S¬n §éng tØnh B¾c Giang vµ x· Hµ Tam huyÖn An Khª tØnh Gia Lai vµ chøng tá tÝnh kh¶ thi cao cña TC & CT hoµn thiÖn. V× vËy çc TC & CT nµy cã thÓ ®−îc øng dông trªn ph¹m vi toµn quèc ®Ó ®¸nh gi¸ ®Êt l©m nghiÖp kh«ng cã rõng phôc vô c«ng t¸c trång rõng. Chi tiÕt vÒ ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ ®Êt l©m nghiÖp cÊp x· ®−îc giíi thiÖu trong cuèn ‘CÈm nang ®¸nh gi¸ ®Êt phôc vô trång rõng’ xuÊt b¶n th¸ng 8/2005 do Trung t©m nghiªn cøu Sinh th¸i vµ MTR – ViÖn khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam ban hµnh.

Phô lôc 1 Danh môc mét sè loµi c©y t¸i sinh

TT Tªn ®Þa ph−¬ng Tªn khoa häc

1 Bøa Garcinina oliveni

2 Bón Crateva magna

3 C«m d¹i Elaeocarpus griffithii

4 C«m tÇng Elaeocarpus floribundus

5 C«m tr©u Castanopsis carlesii

6 Cµ æi nhá Elaeocarpus sylvetris

7 Cång tr¾ng Calophyllum saulatti

8 ChÑo tÝa Enghehardtia roxburghiana

9 Cøt ngùa Archidendron balansae

10 DÎ cau Symplocos laurina

11 DÎ gai Lithocarpus ducampii

12 DÎ tr¾ng Quercus platycalyx

13 DÎ Yªn ThÕ Castanopsis indica

14 DÒn Lithocarpus dealbatus

15 Dung giÊy Castanopsis boisii

16 Dung l¸ thon Xylopia vienata

17 GiÎ ®á Symplocos lancifolia

18 Hµ nu Ixonanthes reticulata

19 Kh¸o nh©m Machilus odoratissima

20 L¸t hoa Chukrasia tabularis

21 Lim xanh Erythropleum fordii

22 Lim xÑt Peltophorum pterocarpum

23 Long n·o Cinnamomum camphora

24 M¸u chã l¸ to Litsea cubeba

25 Mµng tang Knema pierrei

26 M¸n ®Øa Pithecolobium clypearie

27 Mß cua Alstonia scholaris

110


28 Mß d¸y Litsea amara

29 Nanh chuét Cryptocarya lenticellata

30 Ng¸t Gironniera sulbaequalis

31 Rµng rµng mÝt Ormosia balansae

32 Rµng rµng xanh Ormosia pinnata

33 Re Cinamomum sp

34 RÌ Machilus sp

35 Såi ph¶ng Castanopsis cerebrina

36 Sau sau Liquidambar formosana

37 SÕn ®Êt Sinosideroxylon sp

38 SÕn mËt Madhuca pasquieri

39 T¸u mËt Vatica tonkinesis

40 Thanh thÊt Ailanthus triphysa

41 Thõng mùc Wrightia annamensis

42 Tr¸m ®en Canarium nigrum

43 Tr¸m tr¾ng Canarium album

44 Tr©m vèi Syzygium cuminii

45 V¹ng trøng Endospermum chinense

46 Vèi thuèc b¹c Schima argentea

47 Xoan Melia azedarach

48 Xoan ®µo Prunus aborea

111

Phô lôc 2 Danh môc mét sè loµi c©y trång rõng


1 B¹ch ®µn n©u Eucalyptus urophylla

2 B¹ch ®µn tr¾ng E. camaldulensis

3 B»ng l¨ng Lagerstroemia calyculata

4 Bå ®Ò Styrax tonkinensis

5 Bêi lêi Litsea glutinosa

6 BÇn chua Sonneratia caseolaris

7 BÇn ®¾ng S. alba

8 Cµ te Afzelia xylocarpa

9 Cãc tr¾ng Lumnixzera recemosa

10 ChÑo Engehardtia roxnurghiana

11 Chß chØ Parashorea chinensis

12 Dã trÇm Helieteres isora

13 DÇu r¸i Diptercapus alatus

14 DÎ gai Castanopsis indica

15 Du sam Keteleeria eveluniana

16 Dõa n−íc Nypa fruticans

17 §iÒu Bixa orellana

18 §−íc Rhizophora apiculata

19 §−ng R. mucronata

20 §−íc vßi/§©ng R. stylosa

21 Gi¸ Excoecaria agallocha

22 Gi¸ng h−¬ng Pterocapus macrocapus Roxb

23 Giæi xanh Michelia mediocris

24 H«ng Paulownia fortunei

25 Håi Illicium verum

26 Huûnh Tarrietia javanicia

27 Keo l¸ trµm Acacia auriculiformis

28 Keo lai A. hybrid (A. mangium and A. auriculiformis)

29 Keo tai tîng Acacia mangium

30 L¸t hoa Chukrasia tabularis

112


31 Lim xanh Erythropleum fordii

32 Lim xÑt Peltophorum pterocarpum

33 Long n·o Cinnamomum camphora

34 Luång Thanh Ho¸ Dendrocalamus membranaceus

35 M¾m biÓn Avicennia marina

36 M¾m tr¾ng A. alba

37 M¾m qu¨n A. lanata

38 Mì Manglietia glauca

39 Muång ®en Senna siamea

40 P¬ mu Pokienia hodginsii

41 QuÕ Cinnamomum cassia

42 Sa méc Cunninghamia lanceolata

43 Sao ®en Hopea odorata

44 SÊu Dracontimelon duperreanum

45 Só Aegiceras comiculatum

46 Trµm Melaleuca sp

47 Trang Kandelia ovata

48 Tèng qu¸ sñ Alnus nepalensis

49 Th«ng ba l¸ Pinus kesiya

50 Th«ng caribe P. caribaea

51 Th«ng m· vÜ P. massoniana

52 Th«ng nhùa Pinus merkusii

53 Thanh thÊt Ailanthus triphysa

54 TÕch Tectona grandis

55 Tr¸m ®en Canarium tramdenum

56 Tr¸m tr¾ng Canarium album

57 TrÈu Vernicia montana

58 VÑt dï Bruguiera gymnorrhiza

59 Vèi thuèc Schima argentea

60 Xoµi Mangifera indica

61 Xoan Melia azedarach

113

Tµi liÖu tham kh¶o

NguyÔn Ngäc B×nh, TrÇn Quang ViÖt. 2002. C©y håi, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, 75 trang.

Bé NN & PTNT. 2001. Tiªu chuÈn nhµ n−íc TCVN 3131-79 vÒ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai vµ khÝ hËu ®Ó trång rõng Bå ®Ò trong V¨n b¶n tiªu chuÈn kü thuËt l©m sinh tËp I, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, Trang 209 – 213.

Bé NN & PTNT. 2001. Quy ph¹m kü thuËt trång th«ng nhùa trong V¨n b¶n tiªu chuÈn kü thuËt l©m sinh tËp I, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, Trang 132 – 149.

Côc ph¸t triÓn l©m nghiÖp. 2000. V¨n b¶n ph¸p quy vÒ l©m nghiÖp, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, Trang 348-358.

Dent. D vµ Young A. 1981. Soil survey and land evaluation, London. L©m C«ng §Þnh. 1977. Trång rõng th«ng, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi.

Dù ¸n khu vùc l©m nghiÖp ADB t¹i Phó Yªn, Gia Lai, Qu¶ng TrÞ vµ Thanh Hãa. 1999. Quy tr×nh t¹m thêi ®iÒu tra lËp ®Þa vïng dù ¸n khu vùc l©m nghiÖp ADB.

Dù ¸n l©m nghiÖp x· héi s«ng §µ. 2000. H−íng dÉn ®iÒu tra lËp ®Þa vïng dù ¸n t¹i S¬n La vµ Lai Ch©u.

Dù ¸n trång rõng ë çc tØnh B¾c Giang vµ L¹ng S¬n (KfW1). 1995. H−íng dÉn ®iÒu tra lËp ®Þa vïng dù ¸n B¾c Giang vµ L¹ng S¬n.

Dù ¸n trång rõng ë çc tØnh Hµ TÜnh, Qu¶ng B×nh vµ Qu¶ng TrÞ (KfW2). 1998. H−íng dÉn ®iÒu tra lËp ®Þa vïng dù ¸n Hµ TÜnh, Qu¶ng B×nh vµ Qu¶ng TrÞ.

Dù ¸n trång rõng ë çc tØnh L¹ng S¬n, B¾c Giang vµ Qu¶ng Ninh (KfW3). 2000. Quy tr×nh t¹m thêi ®iÒu tra lËp ®Þa vïng dù ¸n t¹i L¹ng S¬n, B¾c Giang vµ Qu¶ng Ninh.

Dù ¸n trång rõng ë çc tØnh Thanh Hãa vµ NghÖ An (KfW4). 2003. H−íng dÉn ®iÒu tra lËp ®Þa vïng dù ¸n Thanh Ho¸ vµ NghÖ An.

FAO.1983. Guidelines for land evaluation for rainfed agriculture, No. 52, FAO Rome.

FAO.1984. Land evaluation for forestry. FAO Forestry Paper 48, FAO Rome. NguyÔn Ngäc Lung, §µo C«ng Khanh. 1999. Nghiªn cøu t¨ng tr−ëng s¶n l−îng rõng trång, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ néi, Trang 144 - 145; 173.

114

NguyÔn Xu©n Qu¸t. 1995. Trång rõng th©m canh vµ th©m canh rõng trång, KiÕn thøc l©m nghiÖp x· héi tËp II, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi.

Ng« §×nh QuÕ. 1995. Ph©n h¹ng ®Êt rõng th«ng ba l¸ L©m §ång. T¹p chÝ l©m nghiÖp sè 1/1988, trang 29 – 31,40, ViÖn Khoa häc l©m nghiÖp ViÖt Nam, Hµ Néi.

Ng« §×nh QuÕ. 1995. §Æc ®iÓm ®Êt trång rõng Th«ng nhùa vµ ¶nh h−ëng cña rõng th«ng nhùa ®Õn ®é ph× cña ®Êt trong Khoa häc kü thuËt l©m nghiÖp ViÖt Nam, ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, Trang 75 - 79.

Ng« §×nh QuÕ vµ çc céng sù. 2003. “Kh«i phôc vµ ph¸t triÓn rõng ngËp mÆn vµ rõng trµm ë ViÖt Nam”, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, 188 trang.

§ç §×nh S©m, Ng« §×nh QuÕ, NguyÔn TiÕn §¹t. 1995. §Êt trång QuÕ ë Qu¶ng Nam - §µ N½ng, TËp san l©m nghiÖp sè 7/1995, ViÖn l©m nghiÖp, Hµ Néi.

§ç §×nh S©m, NguyÔn Ngäc B×nh. 2001. §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt l©m nghiÖp ViÖt Nam, Nxb Thèng Kª, Hµ Néi, 198 trang.

§ç §×nh S©m, Ng« §×nh QuÕ, Vò TÊn Ph−¬ng. 2005. CÈm nang ®¸nh gi¸ ®Êt phôc vô trång rõng, Nxb Khoa häc Kü thuËt, Hµ Néi, 39 trang.

§ç §×nh S©m, Ng« §×nh QuÕ, Vò TÊn Ph−¬ng. 2005. Tiªu chÝ vµ chØ tiªu vÒ ®¸nh gi¸ ®Êt l©m nghiÖp cÊp x· phôc vô trång rõng, T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ PTNT, Sè 3+4, Trang 122 - 125, Nxb Lao ®éng x· héi, Hµ Néi.

§ç §×nh S©m. 1990. C¬ së thæ nh−ìng l©m häc ®¸nh gi¸ ®é ph× ®Êt rõng ViÖt Nam. LuËn ¸n tiÕn sü khoa häc, Häc viÖn kü thuËt l©m nghiÖp Lªningorat (TiÕng Nga).

Hoµng Xu©n Tý. 1998. KÕt qu¶ nghiªn cøu ®Êt trång rõng Bå ®Ò lµm nguyªn liÖu giÊy sîi trong Nghiªn cøu ®Êt ph©n - TËp V, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, Trang 327 – 355.

ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng. 2000. Tµi liÖu ®iÒu tra vÏ b¶n ®å lËp ®Þa, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi.

ViÖn ®iÒu tra Quy ho¹ch rõng. 1984. Quy tr×nh ®iÒu tra lËp ®Þa cÊp I, ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng, Hµ Néi.

§ç §×nh S©m vµ céng sù. 2001. C¬ së khoa häc bæ sung nh÷ng vÊn ®Ò kü thuËt l©m sinh nh»m n©ng cao n¨ng suÊt rõng tù nhiªn sau khai th¸c vµ rõng trång c«ng nghiÖp trong KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ trång rõng vµ phôc håi rõng tù nhiªn, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, Trang 5 - 26.

Ng« §×nh QuÕ, §ç §×nh S©m. 2001. X¸c ®Þnh tiªu chuÈn ph©n chia lËp ®Þa (Vi m«) cho rõng trång c«ng nghiÖp t¹i mét sè vïng sinh th¸i ë ViÖt Nam trong KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ trång rõng vµ phôc håi rõng tù nhiªn, Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, Trang 27 - 39.

115

Documents

Ebook hệ thống đánh giá đất lâm nghiệp việt nam đỗ đình sâm, ngô đình quế vũ tấn phương