Upload
kineks
View
47
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
EDE B Î SANATLAR. EDEB Î SANATLAR. Edebi metinlerin anlaşılmasında ve yorumlanmasında edebi sanatların önemli bir yeri vardır. Özellikle Divan edebiyatının anlaşılabilmesi için edebi sanatların çok iyi bilinmesi gerekir. Divan şiirinde sanatsız bir beyit - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
1
EDEBÎ SANATLAR
2
EDEBEDEBÎÎ SANATLAR SANATLAREdebi metinlerin anlaşılmasında ve
yorumlanmasında edebi sanatların önemli bir
yeri vardır. Özellikle Divan edebiyatının
anlaşılabilmesi için edebi sanatların çok iyi
bilinmesi gerekir. Divan şiirinde sanatsız bir beyit
hemen hemen yok gibidir. Divan şairleri sanat
yapmaya düşkün olduklarından, bir beyit içinde
birkaç sanatı iç içe kullanmışlardır.
3
EDEBEDEBÎÎ SANATLAR SANATLARSöz sanatı çoğunlukla nazımda ve nesirde
ortaktır. Nazımda yapılan sanatların birçoğu
nesirde de yer almıştır. Edebî sanatlar söze
güzellik, canlılık vermek ve sözü daha etkili
kılmak için yapılır.
Edebiyatımızda kullanılan belli başlı sanatlar şunlardır:
4
TEŞBİH(BENZETME)TEŞBİH(BENZETME)Ahmet boğa gibi kuvvetlidir.Benzeyen kendine benzetme benzetme yönü
benzetilen edatı
*Bileği çelik gibi kuvvetli adam.*Nur topu gibi çocuk*Gül yüzünde güller açar.*O adam tilkinin biridir.*İnsan gibi hayaletler*Yolcuyum bir kuru yaprak misali*Bin atlı, akınlarda çocuklar gibi şendik Bin atlı, o gün dev gibi bir orduyu yendik.
ÖRNEK SORU
5
6
İSTİAREİSTİARETeşbihin ana unsurlarından biriyle yapılan
benzetme sanatıdır.
www.edebiyatdersi.net
a. Açık istiare: Benzeyen yok, kendisine benzetilen var.
*Aslanım, koçum, aslansın…
*İki kapılı bir handayım
*Semanın kandilleri yanıyor.
*Yüce dağ başında siyah tül vardır.
*Havada bir dost eli başımızı okşuyor.
7
İSTİAREİSTİARE
b. Kapalı istiare: Benzeyen var, kendisine benzetilen yok. Kişileştirme(teşhis) olan yerde kapalı istiare vardır.
*Ağlıyordu ırmaklar*Tekerlekler yola bir şeyler anlatıyor.*Sanatçılar gülerken perde ağlıyordu.*Ay, zeytin ağaçlarından yere damlıyordu.*Yedi yüz yıl süren hikayemizi Dinlemiş ihtiyar çınarlardan*Çatma kurban olayım çehreni ey nazlı hilal
TEMSİLİ İSTİARE
8
9
ÖRNEK SORU
10
11
MECAZ-I MÜRSEL(AD MECAZ-I MÜRSEL(AD AKTARMASIAKTARMASI)
Benzetme amacı olmadan bir sözün başka
bir sözün yerine kullanılmasına denir.
*Tabağını bitir.
*Sobayı yak.
*Ankara, savaşta tarafsız kalmayı düşünüyor.
*Ahmet Haşim, edebiyatımızın güçlü kalemlerindendir.
*Ayağını çıkar, odaya öyle gir.
*Ersin’le Tahir sınıfa haber versinler.
12
ÖRNEK SORUÖRNEK SORUAnadolu kelimesinin “Anadolu, hepimize hınç, şüpheve ehemmiyetsizlikle bakıyordu.” cümlesindekikullanılışına benzer bir kullanım aşağıdakilerdenhangisinde vardır?A)Ankara, bütün Orta Anadolu’ya bir iç kale vazifesini
görmüştür.B)Erzurum, Türkiye coğrafyasına 1890 metreden
bakar.C)O günlerde Konya’nın nasıl yaşadığını ve ne
düşündüğünü bilmiyoruz.D)İstanbul’un asıl iç manzarasını, bu sivil mimari
oluşturmuştur.E)Bursa kadar muayyen bir devrin malı olan bir başka
şehir bilmiyorum.(1984 - ÖYS)
13
KİNAYEKİNAYE Bir sözün gerçek anlamının söylenip, mecaz
anlamının kastedilmesidir. *Bulamadım dünya da gönüle bir mekan Nerede gül bitse etrafı diken (iyilik) (kötülük)
* Dursun, gözü açık çocuktur. • İçinizden en yürekli olan gelsin.• Hatasını söyleyince yüzü kıpkırmızı oldu. • Ey benim sarı tamburam/Sen ne için inilersin içim oyuk derdim büyük/Ben onun çün inilerim
www.edebiyatdersi.net
14
Aşağıdakilerin hangisinde bir kinaye vardır?A) Gönül sevdiğinden soğur
Görülmeyi görülmeyiB) Gölgesinde dinlendiğim
Koca çamlar yerinde miC) Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısınD) Elbet bir devasız dertten
Doğan göz bir zaman ağlarE) Uçtu kuşların kervanı
Her biri bir dala gider(1992 - ÖYS)
15
TEŞHİS(KİŞİLEŞTİRME)TEŞHİS(KİŞİLEŞTİRME) Kişileştirme demektir. Teşhis, insan
dışındakicanlı ve cansız varlıkları düşünen, duyan vehareket eden bir insan kişiliğinde göstermek,kişileştirmektir. * Toros dağlarının üstüne
Ay un eledi bütün gece* Öldüğü gün gök ağlamıştı. * Atıyor her tepe gül-deste
16
ÖRNEK SORUÖRNEK SORU“Menekşeler külahını kaldırır.”
dizesindeki edebi sanat, aşağıdaki dizelerin
hangisinde vardır?
A) Güzel gitti diye pınar ağladı.
B) Ak kuğular sökün etti yurdundan
C) Gül budanmış dal dal olmuş
D) Kara yerde mor menekşe biter mi?
E) Gözlerim kapıda, kulağım seste.
1981-ÖYS
17
İNTAK(KONUŞTURMA)İNTAK(KONUŞTURMA)İnsan kişiliğinde canlandırılan bu varlıkları konuşturmaya intak denir. İntakta kesinlikle teşhis vardır. Çünkü konuşan tek canlı varlık insandır. Fakat, teşhiste her zaman intak olmayabilir. Teşhis ve intak sanatına en çok masallarda ve fabllarda başvurulur. www.edebiyatdersi.net • Adam, tam koparacağı sırada menekşe: ” Bana dokunma!” diye bağırdı.• Leylek Tilki’ye:”Merhaba” dedi.
18
ÖRNEK SORUÖRNEK SORUKütüphanede bir gürültü koptu. Şiir kitapları
orada bulunanlara: “Niye bize bakmıyorsunuz?”
diye bağırdı.
Bu cümledeki en belirgin söz sanatı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teşbih (benzetme)
B) Tezat
C) İstiare
D) Kinaye
E) İntak (konuşturma)
19
TECAHÜL-İ ARİFBir anlam inceliği oluşturmak için bildiğini
bilmezlikten gelmeye denir.
*Şakaklarıma kar mı yağdı ne var? Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz? (C. Sıtkı)
* Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer
ÖRNEK SORU
20
21
HÜSN-İ TÂLİL
Güzel bir nedene bağlama demektir. Edebiyatta,
herhangi bir gerçek olayın meydana gelmesini,
hayali ve daha güzel bir nedene bağlama
sanatıdır.
• Ateşten kızaran gül arar da Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi
F.N.Çamlıbel
*Yeni bir ülkede yem vermek için atlarına
Nice bin atlı kapılmıştı fetih rüzgarına Y. Kemal
*Hâk-i payine yetem der ömürlerdir mutttasıl Başını taştan taşa vurup gezer âvâre su Fuzuli
ÖRNEK SORU
22
23
TEVRİYETevriye; örtmek, meramı gizlemek demektir.
Edebiyatta, nükte yapmak amacıyla iki anlamı
bulunan sözcüğün uzak anlamını kastederek
kullanma sanatıdır.*Beyefendi grubumuzun güneşi, sen de ayısın.
*Tahir Efendi bana kelp demiş
İltifatı bu sözde zahirdir
Mâlîki mezhebim zira benim
İtikadımca kelp Tahirdir (Nef’i)
ÖRNEK SORU
24
25
MÜBALAĞA(ABARTMA)Edebiyatta sözün etkisini artırmak için bir şeyi
olamayacağı biçimde yahut olduğundan çok az
gösterme sanatıdır. Ancak bu aşırı anlatma soğuk
olmamalı, nükteli ve zarif olmalıdır. Divan şairlerinin
daha çok medhiye, fahriye ve hicviyelerde başvurdukları
bir sanattır.
*Uçtuk Mohaç ufkunda görünmek hevesiyle (Y. Kemal)
*Akdeniz’in dalgası gönlüm kadar taşmadı.
*Ateş kesilir geçse saba gülşenimizde
*Alem sele gitti gözüm yaşından
*Merkez-i hâke atsalar da bizi
Küre-i arzı patlatır çıkarız (N. Kemal)
26
ÖRNEK SORUÖRNEK SORUAşağıdaki dizelerin özellikle hangisinde bir abartma
vardır?
A) Bir ah çeksem dağı taşı eritir
Gözüm yaşı değirmeni yürütür
B) Bu topraklar ecdadımın ocağı
Evim, köyüm hep bu yerin bucağı
C) Ne doğan güne hükmüm geçer
Ne halden anlayan bulunur
D) Derdim çoktur hangisine yanayım
Yine tazelendi yürek yarası
E) Yükseğinde büyük namlı karın var
Alçağında mor sümbüllü bağın var
(1991 - ÖYS)
27
TEZATTEZATEdebiyatta iki düşünce, duygu ve hayâl
arasında birbirine karşıt olan nitelikleri bir
arada söyleme sanatı. *Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz
*Âdular kahkaha eyler, güruh-ı dostan ağlar
*Gerçek mi yalan mı duyduğum haber
*Neden böyle düşman görünürsünüz
Yıllar yılı dost bildiğim aynalar
*Ağzı yok dediler
Dediklerince var imiş
ÖRNEK SORU
28
29
30
İRSAL-İ MESEL
31
ÖRNEK SORU
32
33
TENASÜPTENASÜPBir konu üzerinde, aralarında türlü ilgiler bulanan en
az iki sözcük, terim ve deyimi bir dize ya da beyit
içinde rast gele, sıralama amacı gütmeden
kullanmaktır. Ancak bu sözcükler arasında karşıtlık
ilgisi bulunmaması gerekir.
*Aşk derdiyle hoşem, el çek ilacımdan tabip
Kılma derman kim, helakim zehr-i dermanımdadır
*Gonca gülsün gül açılsın cûy feryâd eylesin
Sen sus ey bülbül biraz gül-şende yârim söylesin(Nabi)
ÖRNEK SORU
34
NİDA
35
ÖRNEK SORU
36
37
TEKRİR(YİNELEME)TEKRİR(YİNELEME)Sözün etkisini güçlendirmek için bir sözcüğü
ya da söz kümesini art arda tekrar etme
sanatıdır.
*Ey varlığı varı var eden var
Yok yok sana yok demek ne düşvâr (Z. Paşa)
* Büyüksün İlahi büyüksün büyük
Büyüklük yanında kalır pek küçük (Ali Haydar Bey)
*Senin şem’-i cemâlinde vücûdum
Münevverdir münevverdir münevver (Nesimi)
ÖRNEK SORU
38
39
ÖRNEK SORU
40
41
CİNASCİNASSöylenişleri ve yazılışları aynı, anlamları farklı
olan
kelimeleri bir arada kullanma sanatıdır.
*Kısmetindir gezdiren yer yer seni
Göğe çıksan âkıbet yer yer seni (İbni Kemal)
*Bülbül eder güle naz/ Gül eder bülbüle naz
Bugün bir şehre vardım/Ağlayan çok gülen az
*Eyleme vaktini zâyi’ deme kış yaz oku yaz (Sünbülzâde
Vehbi)
*Bağda meyler içilir nâleler eyler neyler
Sesi çıkmaz acaba bülbül uyur mu neyler
ÖRNEK SORU
42
43
LEFF Ü NEŞRGenellikle bir beyit içinde, birinci dizede en az iki şeyisöyleyip, ikinci dizede bunlarla ilgili benzerlik vekarşılıkları verme sanatıdır. Divan şiirinde çok
sevilmişve kullanılmış bir sanattır.
*Bakıp ol şûh ile nâz ü niyâze meşkederiz Gülün tebessümüne bülbülün temanesine (Nedim)
*Yâkût-sirişkiz yerimiz dîde vü dildir Ateşle sudan hâsıl olur bir güheriz biz (Ş. Galip)
ÖRNEK SORU
44
45
TELMİHTELMİHSöz arasında, geçmişteki herkesçe bilinen bir
olaya, ünlü bir kişiye, bir inanca ya da yaygın bir
atasözüne işaret etmek, onu hatırlatmaktır. Telmih
edilen şey uzun uzadıya açıklanmaz, bir iki
sözcükle anımsatılır.
* Gökyüzünde İsa ile
Tûr dağında Musa ile
Elindeki âsâ ileÇağırayım Mevlam seni (Yunus Emre)
• Bedr’in aslanları ancak bu kadar şanlı idi (M. Akif)
46
ÖRNEK SORU
47
48
ALLİTERASYONALLİTERASYONBir ahenk meydana getirmek amacıyla bir
dizede aynı sessiz harfin tekrar edilmesine aliterasyon denir.
*Eylülde melûl oldu gönül soldu da lâle
Bir kaküle meyletti gönül geldi bu hâle
(Edip Ayel)
*Dost-bûsi arzusuyla ger ölürsem dostlar
Kûze eylen toprağım sunun ânınla yâre su (Fuzuli)
ÖRNEK SORU
49
50
SECİDivan edebiyatında nesirdeki(düzyazı)
kafiyeye denir.
*Dost yolunda nistlik gerek, yâr önünde pestlik gerek, ten cübbesi çâk gerek, gönül evi pâk gerek.