EFEKAT ĐUBRENJA I KALCIZACIJE NA PRODUKTIVNOST …

Unapređenje poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede u kraškim, brdskim i planinskim područjima – racionalno korištenje i zaštita 39

DOI: 10.5644/PI2017.169.04

EFEKAT ĐUBRENJA I KALCIZACIJE NA PRODUKTIVNOST OVSA NA ZEMLJIŠTU TIPA

LUVISOL U BRDSKO–PLANINSKOM PODRUČJU ZAPADNE SRBIJE

Miodrag JelićUniverzitet u Prištini, Poljoprivredni fakultet Lešak

e-mail: [email protected]

Ivica ĐalovićInstitut za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad

Aleksandar Paunović, Goran DugalićUniverzitet u Kragujevcu, Agronomski fakultet u Čačku

Sažetak Brdsko–planinska i planinska područja su najznačajnija proizvodna pod-

ručja ovsa u zapadnoj Srbiji. Najčešće su to kisela zemljišta manje povoljnih proizvodnih osobina. Proučavanja su izvedena na području planinskog masi-va Radočelo (jugozapadni deo Srbije). Ogled je postavljen na zemljištu tipa luvisol. Cilj istraživanja je bio da se utvrdi efekat primene pedomeliorativnih mera (kalcizacija i humizacija) i đubrenja na prinos zrna, hektolitarsku masu i masu 1000 zrna ovsa. Primena NPK đubriva (100 kg N ha-1, 80 kg P2O5 ha-

1, 80 kg K2O ha-1) u kombinaciji sa krečom (5 t ha-1) i stajnjakom (20 t ha-1) dovela je do povećanja sadržaja najvažnijih biljnih hraniva u zemljištu i isto-vremeno je ostvaren maksimalni prinos zrna ovsa (3,71 t ha–1 u 2012., 6,0 t ha–1 u 2013., i 6,95 t ha–1 u 2014. god.). Kombinovana primena NPK hraniva, krečnjaka i stajnjaka značajno je rezultirala povećanjem hektolitarske mase i umerenim povećanjem mase 1000 zrna. Primena samo NPK đubriva poveća-la je prinos zrna i hektolitarsku masu, ali nije dovela do statistički značajnog povećanja mase 1000 zrna. Upotreba samo azotnog đubriva rezultirala je po-većanjem prinosa, u odnosu na kontrolnu varijantu, ali to povećanje prinosa nije bilo statistički značajno. Kombinovanom primenom hemijskih melio-racija (kalcizacija i humizacija) i đubrenja, naročito adekvatnim količinama azota i fosfora, kao i izborom prilagođenog genotipa za gajenje doprinosi optimizaciji i povećanju prinosa ovsa i kvaliteta zrna visoke tržišne vrednosti.Ključne reči: ovas, kalcizacija, đubrenje, prinos, brdsko–planinsko područje.

40 Unapređenje poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede u kraškim, brdskim i planinskim područjima – racionalno korištenje i zaštita

UvodOvas (Avena sativa L.) se smatra za biljnom vrstom specifičnog i posebno

kvalitetnog hemijskog sastava zrna i slame. Privredni značaj ove biljne vrste proističe iz kvaliteta njegovog zrna, kao i skromnih zahteva prema uslovima gajenja. Ovas je biljka humidnijih i hladnijih područja. Prednost gajenja ovsa u odnosu na druga strna žita je u tome što uspeva i u skromnijim uslovima proizvodnje, na zemljištima kisele reakcije i manjih proizvodnih sposobnosti (Nikolić, 2004). Poslednjih godina, potražnja za ovsem je sve veća, jer je zbog svojih dijetetskih osobina i biološki visoko vrednih hranljivih materija sadržanih u zrnu, pored ishrane stoke koristan i važan i u ishrani ljudi (Sterna et al, 2016). Najvažnije hranljive materije ovsa su masti i proteini, kao i di-jetetske materije β-glukani. Relativni sadržaj svarljivih hranljivih materija u zrnu ovsa povećava se sa smanjenjem udela plevica, a posebno kod golozrnih formi (Pržulj i Momčilović, 2010).

Površine pod ovsem, kao i ukupna proizvodnja u svetskim okvirima po-slednjih godina naglo opadaju (Buerstmayr et al., 2007). Prema FAO poda-cima (petogodišnji prosek), ovas se u svetu godišnje gaji na površini od oko 11 miliona ha, sa prosečnim prinosom od 2,14 t ha-1. U Republici Srbiji u proseku se gaji na oko 45.000 ha, pri čemu prosečan prinos zrna iznosi 2,13 t ha-1 (Statistički godišnjak R. Srbije).

Cilj ovih istraživanja je bio da se utvrdi efekat primene pedomeliorativnih mera (kalcizacija i humizacija) i đubrenja na prinos zrna, hektolitarsku masu i masu 1000 zrna ovsa na zemljištu tipa luvisol.

Materijal i metode radaIstraživanja su izvedena u trogodišnjem periodu (2012–2014. god.) na po-

dručju planine Radočelo, zapadna Srbija (44° 34′ N, 19° 46′ E), na zemljištu tipa luvisol. Ogled je izveden na nadmorskoj visini od 1300 m u zoni umere-no kontinentalne klime, sa prosečnom godišnjom temperaturom od 80C koja je karakteristična za planinske predele Srbije i količinom padavina oko 700 mm. Ogled je izveden po randomiziranom blok sistemu u tri ponavljanja, sa slučajnim rasporedom varijanata. Veličina osnovne elementarne parcele je iznosila 100 m2 (10 × 10 m). U ogledu je korišćena sorta ovsa Rajac. Pre-dusev ovsa na ispitivanom lokalitetu je bio krompir. Setva je obavljena u optimalnom roku u drugoj polovini aprila meseca, sa 500 klijavih zrna m-2. Sve agrotehničke mere prilikom postavljanja ogleda izvedene su kvalitetno i na vreme.

U ogledu su bile zastupljene sledeće varijante đubrenja:– kontrola;

Posebna izdanja ANUBiH CLXIX, OPMN 26, str. 39-49


– 80 kg N ha-1;– N120P80K80 (120 kg N ha-1, 80 kg P2O5 ha-1 i 80 kg K2O ha-1);– 30 t ha-1 stajnjaka;– N120P80K80 + 30 t ha-1 stajnjaka + 5 t ha-1 kreča;U ogledu su primenjene sledeće vrste đubriva: NPK đubriva formulacije

(15:15:15) i azotno đubrivo, KAN (kalcijum–amonijum nitrat, 27% N). Nave-dena đubriva su primenjena u predsetvenoj pripremi zemljišta. Kao materijal za kalcizaciju upotrebljen je nehidratisani kreč (CaO, 99% čistoće, prečnika čestica < 0.42 mm). Krečno đubrivo je inkorporirano na dubini od 30 cm po-četkom marta meseca 2012. godine. Uzorci zemljišta za agrohemijske analize uzeti su pre zasnivanja ogleda iz otvorenih zemljišnih profila sa dve dubine 0–30 cm (Ah horizont) i 30–50 cm (AhE horizont). Fizičke i hemijske analize zemljište određene su standardnim i priznatim metodama. Žetva je obavljena u fazi pune zrelosti, pri čemu je meren prinos zrna (t ha-1) i korigovan na 14% vlage. Pored prinosa određeni su i parametri kvaliteta zrna: masa 1000 zrna (g) i hektolitarska masa (kg hl-1). Masa hiljadu zrna određena je brojanjem zrna na automatskom brojaču i merenjem na preciznoj tehničkoj vagi, dok je hektolitarska masa određena merenjem težine zapremine hektolitra zrna i ista iskazana u kilogramima po hektolitru. Dobijeni rezultati istraživanja obrađeni su odgovarajućim matematičko–statističkim analizama.

Klimatske karakteristikePodaci prikazani u tabeli 1. za analizirani vegetacioni period (2012–2014.

god.) ukazuju da su se godine u kojima su sprovedena proučavanja u pogledu srednjih dnevnih temperatura (0C) i količine padavina (mm) razlikovale u od-nosu na višegodišnji prosek (1961–2004. god). U sve tri godine istraživanja srednja mesečna temperatura vazduha bila je viša u odnosu na višegodišnji prosek (u 2012. god. za 2,70C, 2013. god. za 1,80C i 2014. god. za 0,10C) (Tab. 1). U istom periodu ukupna količina padavina u odnosu na višegodišnji prosek je bila manja za 69,5 mm u 2012. god., odnosno 0,4 mm u 2013. god., dok je u 2014. god., ukupna suma padavina bila veća za 417,5 mm (57,6%). Polazeći od činjenice da su dovoljne količine padavina tokom maja mese-ca veoma važne za uspešnu i stabilnu proizvodnju ovsa, navedene vrednosti upućuju na zaključak da su raspored i ukupna količina padavina tokom 2014. vegetacione sezone bile znatno više, što je dovelo i do povećanja prinosa u ovoj godini.

Miodrag Jelić et al.: Efekat đubrenja i kalcizacije na produktivnost ovsa na zamljišta tipa luvisol u...


Tabela 1. Srednje temperature vazduha (0C) i ukupna količina padavina (mm) u vegetacionim periodu (2012–2014. god.) i višegodišnji prosek (1961–2004. god.)

na lokalitetu Rudno

GodineMeseci Prosek

IV V VI VII VIII

Srednje temperature vazduha (°C)

2012. 12,7 16,0 23,1 25,9 24,7 20,5

2013. 13,8 17,8 20,0 22,5 23,8 19,6

2014. 12,0 15,4 19,7 21,5 21,0 17,9

Višegodišnji prosek, 1961–2004 11,2 16,2 19,4 21,3 21,0 17,8

Ukupne padavine (mm)

2012. 69,1 105,5 17,8 45,3 0,0 237,7

2013. 41,1 123,4 96,1 23,2 23,0 306,8

2014. 169,6 185,2 156,7 117,8 95,4 724,7

Višegodišnji prosek, 1961–2004 51,5 64,8 79,3 62,5 49,1 307,2

Zemljišne karakteristikeZemljište na kome su izvedena istraživanja pripada tipu luvisol. Navede-

ni tip zemljišta pripada klasi slabo skeletoidnih lakih glinuša. Udeo frakci-je koloidne gline u humusno–akumulativnom horizontu (Ah) profila je nizak (29,25%), dok je sadržaj frakcije ukupnog peska relativno visok (21,79%). Sličan mehanički sastav odlikuje i dublje slojeve zemljišta što navedeni tip ze-mljišta svrstava u zemljišta lakog mehaničkog sastava (laka glinuša) (Tab. 2).

Tabela 2. Mehanički sastav zemljišta na eksperimentalnom polju

Horizontzemljišta

DubinaUdeo mehaničkih frakcija (mm)

Teksturna klasa2-0.2 0.2-0.05

0.05-0.01

0.01-0.005

0.005-0.002

< 0.002 < 0.01

Ah 0-30 8,39 13,40 25,05 11,52 12,39 29,25 53,15 LakaglinušaAhE 30-50 7,73 14,36 27,68 11,15 12,60 26,48 50,24

Na osnovu rezultata agrohemijske analize zapaža se da je navedeno ze-mljište ekstremno kisele reakcije. Hemijske karakteristike proučavanog tipa zemljišta su veoma nepovoljne. Visoki aciditet zapažen je u oba analizirana sloja zemljišta. Aktivna kiselost u Ah horizontu je iznosila, pH у H2O = 4,80, dok je vrednost iste u AhE horizontu bila 5,10. Razmenljiva kiselost (pH у KCl–u) po dubini profila kretala se u granicama se od 3,90 do 4,10. Vrednost



hidrolitičke kiselosti (Y1) u oraničnom Ah horizontu iznosila je 47,35 ccm, dok je u sloju AhE horizonta bila niža, ali sa ipak visokim vrednostima (27,76 ccm) (Tab. 3).

Tabela 3. Agrohemijske karakteristike zemljišta na eksperimentalnom polju

Horizont DubinaHumus

(%)Y1

(ccm)N

(%)T S T-S pH P2O5 K2O

(meq 100-1 g) H2O KCl mg 100-1

Ah 0-30 5,60 47,35 0,122 44,81 14,03 30,78 4,8 3,9 3,7 22,6

AhE 30-50 1,17 27,76 0,081 32,41 14,37 18,04 5,1 4,1 0,1 12,1

Proučavano zemljište karakteriše veoma nepovoljan sastav adsorptivnog kompleksa. Na osnovu rezultata agrohemijske analize zapažene su veoma niske vrednosti kapaciteta adsorpcije, sume adsorbovanih baznih katjona, kao i stepena zasićenosti adsorptivnog kompleksa bazama. U pogledu sadržaja humusa ovo zemljište je dobre obezbeđenosti, pri čemu je sadržaj humusa u značajno većem procentu bio zastupljen samo u oraničnom (Ah) horizontu (5,60%), dok je u AhE sloju profila sadržaj humusa iznosio svega 1,17%. Smanjen sadržaj humusa u njivskim profilima luvisola ukazuje na potrebu da se pri optimizaciji sistema đubrenja i primeni pedomeliorativnih mera u cilju očuvanja i obogaćivanja adsorptivnog kompleksa obavezno primenjuje i me-liorativna mera humizacija. U pogledu sadržaja azota proučavano zemljište je srednje obezbeđenosti. Sadržaj ukupnog azota u oraničnom sloju zemlji-šta je iznosio 0,122% i značajno se smanjuje sa povećanjem dubine profila (0,081%). Međutim, bez obzira na zadovoljavajući sadržaj ukupnog azota, ova zemljišta imaju za biljke nepovoljan azotni režim, zbog drugih nepovolj-nih hemijskih karakteristika. Lakopristupačnim fosforom zemljište je slabe obezbeđenosti (3,7 mg 100-1 g zemljišta u Ah horizontu) i sa povećanjem dubine sadržaj lakopristupačnog fosfora naglo opada (0.1 mg 100 g-1 u AhE horizontu). Kada je u pitanju sadržaj lakopristupačnog kalijuma proučavano zemljište je dobre obezbeđenosti (22,6 mg 100 g-1). (Tab. 3).

Rezultati istraživanja i diskusijaDobijeni rezultati istraživanja efekta đubrenja i kalcizacije na prinos i pa-

rametre kvaliteta ovsa prikazani su u tab. 4., graf. 1–3.Na svim đubrenim varijantama ogleda ostvaren je statistički značajno viši

prinos zrna u odnosu na kontolnu varijantu. Tokom sve tri godine istraživanja najveći prinos zrna ostvaren je na varijanti primene NPK đubriva u kombi-naciji sa stajnjakom i krečom (3,71 t ha–1 u 2012., 6,0 t ha–1 u 2013., i 6,95 t ha–1 u 2014. god.), dok je najmanji prinos ostvaren na kontroloj varijanti



(0,93 t ha–1 u 2012., 1,16 t ha–1 u 2013., i 1,86 t ha–1 u 2014. god.). Statistički značajno povećanje prinosa u odnosu na kontrolu konstatovano je i na ostalim varijantama đubrenja (tab. 4., graf. 1).

Tabela 4. Efekat đubrenja i kalcizacije na prinos i parametre kvaliteta ovsa

GodinaSistemiđubrenja

Prinos(t ha–1)

Masa 1000 zrna (g)

Hektolitarska masa (kg hl-1)

2012. Kontrola 0,93e 26,6b 49,5ab

80 kg N ha-1 1,89cde 28,8ab 50,6a

N120P80K80 2,32bc 27,9ab 45,8cdef

30 t ha-1 stajnjaka 2,04cd 27,3ab 48,4abcd

N120P80K80 + 30 t ha-1 stajnjaka + 5 t ha-1 kreča 3,71a 28,3ab 50,3a

2013. Kontrola 1,16gh 28,2a 45,2cdef

80 kg N ha-1 2,43ef 30,3a 47,8abcde

N120P80K80 3,25cde 29,4a 46,4bcdef

30 t ha-1 stajnjaka 2,55def 28,2a 44,7ef

N120P80K80 + 30 t ha-1 stajnjaka + 5 t ha-1 kreča 6,00ab 29,6a 48,1abcde

2014. Kontrola 1,86gfe 30,4ab 43,4f

80 kg N ha-1 3,51cd 29,0ab 48,6abc

N120P80K80 5,67b 24,8b 44,8def

30 t ha-1 stajnjaka 3,69cd 27,9ab 48,3abcde

N120P80K80 + 30 t ha-1 stajnjaka + 5 t ha-1 kreča 6,95a 33,9a 48,0abcde

Graf. 1. Grafički prikaz efekta đubrenja i kalcizacije na prinos ovsa (t ha–1)



Masa 1000 zrna je važan pokazatelj fizičkog kvaliteta zrna. Ovo svojstvo direktno zavisi od nalivenosti zrna, hektolitarske mase, kao i pojedinih hemij-skih osobina (sadržaj proteina, vlage, skroba i dr.). Najmanja masa 1000 zrna konstatovana je na kontrolnoj varijanti u prvoj i drugoj godini istraživanja (26,6 i 28,2 g), dok je u trećoj godini najmanja masa 1000 zrna bila na vari-janti primene N120P80K80 (24,8 g). Najveća masa 1000 zrna utvrđena je tokom prve dve godine na varijanti primene 80 kg N ha-1 (28,8 i 30,3 g), odnosno varijanti primene NPK đubriva u kombinaciji sa stajnjakom i krečom u trećoj godini (33,9 g). Vrednosti mase 1000 zrna između pojedinih varijanti đubre-nja nisu se statistički značajnije razlikovale (tab. 4, graf. 2).

Graf. 2. Grafički prikaz efekta đubrenja i kalcizacije na masu 1000 zrna (g)

Najmanja hektolitarska masa zabeležena je na varijanti primene N120P80K80 (45,8 kg hl-1) u 2012. god., potom varijanti primene 30 t ha-1 stajnjaka (44,7 kg hl-1) u 2013. god., i kontrolnoj varijanti (43,4 kg hl-1) u 2014. god. Najveće vrednosti hektolitarske mase konstatovane su na varijanti primene NPK đubriva u kombinaciji sa stajnjakom i krečom u 2012. i 2013 god (50,3 i 48,1 kg hl-1) i varijanti primene N120P80K80 (48,6 kg hl-1) u 2014. godini. Između pojedinih varijanti đubrenja u sve tri godine proučavanja uočene su statistički značajne razlike (tab. 4., graf. 3).

Temperatura, količina i raspored padavina, kao i intenzitet i dužina traja-nja osunčavanja ispoljavaju direktan uticaj na visinu i kvalitet prinosa (Bedo et al, 2001). Izraženo variranje prinosa zrna, mase 1000 zrna i hektolitarske mase ovsa između pojedinih proučavanih godina, pored primene različitih si-



stema đubrenja, posledica je i razlika u pogledu količine i rasporeda padavina tokom vegetacije. Posebno mala količina padavina zabeležena je u prvoj go-dini istraživanja (22,6% manje u odnosu na višegodišnji prosek). U odnosu na druge vrste strnih žita, ovas je veoma osetljiv na visoke temperature i pojavu suše, posebno u periodu vegetacije. Stadijumi razvoja ovsa koji su osetljivi na uslove spoljašnje sredine jesu nicanje, bokorenje, vlatanje, kao i cvetanje, pa sve do kraja perioda nalivanja zrna (Reiner et al. 1983). Visoke temperature i duže trajanje sunčevog zračenja posebno su bili karakteristički za 2012. godi-nu. S druge strane, najveći prinos zrna ostvaren u 2014. godini može se pove-zati i sa značajno većom količinom padavina koja je u odnosu na višegodišnji prosek bila viša za skoro 58%. Pecio (2010) ističe da na komponente prinosa osim doze primenjenih đubriva, prvenstveno azota u značajnom stepenu utiče i vreme njegove primene. Jaćimović i sar. (2008) navode da primena mine-ralnih đubriva, naročito azota, dovodi do povećanja apsolutne mase zrna, kao i da masa 1000 zrna u značajnom stepenu varira u zavisnosti od vremenskih uslova u pojedinim godinama ispitivanja. Prema Miloševu (2000), masa 1000 zrna rezultat je složene interakcije između sortne specifičnosti, agroekoloških uslova i primenjene agrotehnike. Pravovremeno unošenje azota direktno uti-če na visinu prinosa i sadržaj proteina u zrnu (Lestingi et al., 2010). Maksi-mović (1998) smatra da je za većinu tipova zemljišta u našim agroekološkim uslovima, za formiranje visokog prinosa i dobrog kvaliteta zrna, u proseku potrebno primeniti 60–90 kg ha-1 N; 60–90 kg ha-1 P2O5 i 40–60 kg ha-1 K2O čistih hraniva. Puni efekat NPK hraniva može se ostvariti samo ukoliko su i

Graf. 3. Grafički prikaz efekta đubrenja i kalcizacije na hektolitarsku masu (kg hl-1)



drugi faktori koji modeliraju prinos, dovedeni u optimum. Navedeno se po-sebno odnosi na azot zbog njegovog uticaja na prinos i kvalitet zrna, ali i zbog izražene mobilnosti u zemljištu (Malešević i sar., 2005). U novije vreme sve više dolazi do izražaja iznalaženje optimalnih sistema đubrenja koji će biti prilagođeni klimatskim i zemljišnim uslovima određenog područja.

ZaključakNa osnovu dobijenih rezultata proučavanja efekta primene pedomeliora-

tivnih mera (kalcizacija i humizacija) i đubrenja na prinos zrna, hektolitarsku masu i masu 1000 zrna ovsa na zemljištu tipa luvisol u brdsko–planinskom području zapadne Srbije mogu se doneti sledeći zaključci:

– na svim đubrenim varijantama ogleda ostvaren je statistički značajno viši prinos zrna u odnosu na kontolnu varijantu. Tokom sve tri godine istraživanja najveći prinos zrna ostvaren je na varijanti primene NPK đubriva u kombinaciji sa stajnjakom i krečom (3,71 t ha–1 u 2012., 6,0 t ha–1 u 2013., i 6,95 t ha–1 u 2014. god.), dok je najmanji prinos ostvaren na kontrolnoj varijanti (0,93 t ha–1 u 2012., 1,16 t ha–1 u 2013., i 1,86 t ha–1 u 2014. god.);

– najmanja masa 1000 zrna konstatovana je na kontrolnoj varijanti u pr-voj i drugoj godini istraživanja (26,6 i 28,2 g), dok je u trećoj godini najmanja masa 1000 zrna bila na varijanti primene N120P80K80 (24,8 g). Najveća masa 1000 zrna utvrđena je tokom prve dve godine na varijanti primene 80 kg N ha-1 (28,8 i 30,3 g), odnosno varijanti primene NPK đubriva u kombinaciji sa stajnjakom i krečom u trećoj godini (33,9 g);

– najmanja hektolitarska masa zabeležena je na varijanti primene N120P80K80 (45,8 kg hl-1) u 2012. god., potom varijanti primene 30 t ha-1 stajnjaka (44,7 kg hl-1) u 2013. god., i kontrolnoj varijanti (43,4 kg hl-1) u 2014. god. Najveće vrednosti hektolitarske mase konstatovane su na varijanti primene NPK đubriva u kombinaciji sa stajnjakom i krečom u 2012. i 2013 god (50,3 i 48,1 kg hl-1) i varijanti primene N120P80K80 (48,6 kg hl-1) u 2014. godini;

– izraženo variranje prinosa, mase 1000 zrna i hektolitarske mase ovsa između pojedinih proučavanih godina, pored primene različitih sistema đubrenja, posledica je i razlika u pogledu količine i rasporeda padavina tokom vegetacije;



LiteraturaBedö, Z., Malešević, M., Lang, L. Exploitation of genetic yield potential in small grain crops.

Genetics and breeding of small grains. Agricultural Research Institute Serbia – ARI Serbia, Beograd, Serbia, pp. 453–512, 2001.

Buerstmayr, H., Krenn, N., Stephan, U., Grausgruber, H., Zechner, E. Agronomic performance and quality of oat (Avena sativa L.) genotypes of worldwide origin produced under Central European growing conditions. Field Crops Research 101: 343–351, 2007.

Jaćimović, G., Malešević, M., Marinković, B., Crnobarac, J., Latković, D., Šeremešić, S., Milošev, D. 2008. Komponente prinosa jare pšenice u zavisnosti od nivoa đubrenja azotom, fosforom i kalijumom. Letopis naučnih radova Poljoprivrednog fakulteta Novi Sad, Vol. 32 (1): 57–63, 2008.

Lestingi, A., Bovera, F., De Gorgio, D., Ventrella, D. and Tateo, A. Effect of tillage and nitrogen fertilisation on triticale grain yield, chemical composition and nutritive value. J. Sci. Food Agric. 90: 2440–2446, 2010.

Maksimović, D. Ovas (Avena sativa L.). Institut za poljoprivredna istraživanja u poljoprivredi SRBIJA, Beograd, 1998.

Malešević, M., Crnobarac, J., Kastori, R. Primena azotnih đubriva i njihov uticaj na prinos i kvalitet proizvoda, U „Azot – agrohemijski, agrotehnički, fiziološki i ekološki aspekti“ (ed. Kastori R.). Novi Sad, str. 231–267, 2005.

Milošev, D. Izbor sistema ratarenja u proizvodnji pšenice. Monografija, Zadužbina Andrejević, Beograd, str. 1–110, 2010.

Nikolić, O., Stojanović, J., Milivojević, J., Živanović-Katić, S., Jelić, M. Nutritive value and yield of oat grain (Avena sativa L.). Acta Agriculturae Serbica, 9: 469–476, 2004.

Pecio A. Productivity of triticale affected by nitrogen fertilization and weather conditions. Fertilizer and Fertilization, 40: 101–116, 2010.

Pržulj, N., Momčilović, V., Nožinić, M., Jestrović, Z., Pavlović, M., Orbović, B. Značaj i oplemenjivanje ječma i ovsa. Ratarstvo i povrtarstvo, 47(1): 33–42, 2010.

Reiner, L. Haferaktuell. DLG–Verlag, Frankfurt, 1983.SAS/STAT (2000). User’s Guide, Version 9.1.3. SAS Institute Inc.Sterna, V., Zuteb, S., Brunavaa, L. Oat grain composition and its nutrition benefice.

Agriculture and Agricultural Science Procedia 8: 252–256, 2016.



THE EFFECT OF FERTILIZATION AND LIMING ON THE PRODUCTIVITY OF OATS ON THE SOIL TYPE LUVISOL IN MOUNTAINOUS AREA OF WESTERN

SERBIA

Summary

Mountains and hilly areas are the most important production regions of oats in western Serbia, characterized with mostly acid soils and less favora-ble production characteristics. The experiment was conducted at Radočelo mountain (southwestern Serbia) on soil type luvisol. The aim of this study was to determine the effect of applying pedoameliorative measures (liming and humification) and fertilization on grain yield, hectoliter mass and mass of 1000 oats grains. The application of NPK fertilizer (100 kg N ha-1, 80 kg P2O5 ha-1, 80 kg K2O ha-1) in combination with liming (5 t ha-1) and manure (20 t ha-1) has led to an increase in content of the most important plant nutrients in the soil and at the same time achieved the maximum yield of oats (3,71 t ha–1 in 2012., 6,0 t ha–1 in 2013., and 6,95 t ha–1 in 2014. god.). The combined application of NPK, liming and manure resulted in a significant increase in hectoliter mass and a moderate increase in 1000 grain mass. Application only NPK fertilizer increased grain yield and hectoliter mass, but did not lead to a statistically significant increase in the mass of 1000 grains. Use only nitrogen fertilizer resulted in an increase in yield compared to the control, but increas-ing was not statistically significant. The combined application of chemical melioration (liming and humification) and fertilizers, especially with ade-quate amounts of nitrogen and phosphorus, as well as a selection of adequate genotypes for cultivation contributes to optimize and increase the yield and quality of oat grains. Key words: oats, liming, fertilizing, yield, mountains area.


Documents

EFEKAT ĐUBRENJA I KALCIZACIJE NA PRODUKTIVNOST …