EKOFIZJOGRAFIA PODSTAWOWA SPORZĄDZONA NA POTRZEBY ZMIANY MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO TERENÓW ZABUDOWY ZAGRODOWEJ W MIEJSCOWOŚCI STAW

LISTOPAD 2017

2

3

Spis treści I. PODSTAWA PRAWNA ................................................................................................................................. 5

II. ZAKRES OPRACOWANIA.............................................................................................................................. 5

III. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE ............................................................................................................................. 6

IV. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA STANU ZASOBÓW ŚRODOWISKA NATURALNEGO I KULTUROWEGO ......... 6

1. POŁOŻENIE I RZEŹBA TERENU .................................................................................................................... 6

2. BUDOWA GEOLOGICZNA I WARUNKI GRUNTOWE ................................................................................... 8

3. WODY POWIERZCHNIOWE ........................................................................................................................ 9

4. WODY PODZIEMNE .................................................................................................................................. 10

5. GLEBY ....................................................................................................................................................... 11

6. KLIMAT ..................................................................................................................................................... 12

7. RUCHY MASOWE ...................................................................................................................................... 12

8. SZATA ROŚLINNA...................................................................................................................................... 13

9. FAUNA ...................................................................................................................................................... 13

10. OCHRONA PRZYRODY............................................................................................................................... 14

11. POWIĄZANIA PRZYRODNICZE .................................................................................................................. 19

12. WALORY KRAJOBRAZOWE ORAZ ZASOBY KULTUROWE .......................................................................... 19

V. STAN ZAGOSPODAROWANIA GMINY I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ................................................. 21

VI. JAKOŚĆ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ............................................................................................... 25

1. STAN CZYSTOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ................................................................................ 25

2. STAN CZYSTOŚCI HYDROSFERY ................................................................................................................ 25

3. STAN CZYSTOŚCI PEDOSFERY ................................................................................................................... 27

4. JAKOŚC KLIMATU AKUSTYCZNEGO .......................................................................................................... 28

5. PROMIENIOWANIE ELEKTROENERGETYCZNE .......................................................................................... 29

VII. NATURALNA ODPORNOŚĆ ŚRODOWISKA NA DEGRADACJĘ ORAZ JEGO ZDOLNOŚĆ DO REGENERACJI . 30

1. ODPORNOŚĆ LITOSFERY........................................................................................................................... 30

2. ODPORNOŚĆ BIOSFERY ............................................................................................................................ 30

3. ODPORNOŚĆ HYDROSFERY ...................................................................................................................... 30

4. ODPORNOŚĆ HYDROSFERY ...................................................................................................................... 31

VIII. WSTĘPNA PROGNOZA DALSZYCH ZMIAN ZACHODZĄCYCH W ŚRODOWISKU ........................................ 31

IX. EKOFIZJOGRAFICZNE UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

W MIEJSCOWOŚCI UHER .......................................................................................................................... 32

X. WNIOSKI KOŃCOWE ................................................................................................................................ 33

XI. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE .......................................................................................................................... 34

4

5

I. PODSTAWA PRAWNA

Obowiązek sporządzania opracowania ekofizjograficznego podstawowego wynika z art. 72 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 519 z późn. zm.). Zgodnie z powyższym artykułem, przez opracowanie ekofizjograficzne rozumie się dokumentację sporządzaną na potrzeby studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa, charakteryzującą poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze objętym studium lub planem i ich wzajemne powiązania.

Zakres opracowań ekofizjograficznych określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku w sprawie opracowań ekofizjograficznych. Zgodnie z § 1 opracowanie ekofizjograficzne sporządza się biorąc pod uwagę:

� dostosowanie funkcji, struktury i intensywności zagospodarowania przestrzennego do uwarunkowań przyrodniczych,

� zapewnienie trwałości podstawowych procesów przyrodniczych na obszarze objętym planem,

� zapewnienie warunków odnawialności zasobów środowiska, � eliminowanie lub ograniczanie zagrożeń i negatywnego oddziaływania na środowisko.

II. ZAKRES OPRACOWANIA

Niniejsza ekofizjografia jest opracowaniem podstawowym sporządzonym na potrzeby zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zabudowy zagrodowej w miejscowości Staw.

Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe sporządzono zgodnie z zakresem określonym w § 5 i 6 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku w sprawie opracowań ekofizjograficznych, który obejmuje:

� rozpoznanie i charakterystykę stanu oraz funkcjonowania środowiska, � diagnozę stanu i funkcjonowania środowiska, � wstępną prognozę dalszych zmian zachodzących w środowisku, � określenie przyrodniczych predyspozycji do kształtowania struktury funkcjonalno-

przestrzennej, � ocenę przydatności środowiska, � określenie uwarunkowań ekofizjograficznych, obejmujących w szczególności: określenie

przydatności terenów objętych zmianą studium i planu dla rozwoju funkcji użytkowych oraz określenie ograniczeń wynikających z konieczności ochrony zasobów środowiska lub uciążliwości i zagrożeń środowiska w obszarze, którego dotyczy zmiana dokumentów planistycznych i jego sąsiedztwie.

6

III. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

Przedmiotowe opracowanie ekofizjograficzne sporządzono na podstawie:

� wizji terenu, � analizy materiałów kartograficznych, planistycznych, inwetaryzacyjnych i studialnych, � map glebowo-rolniczych, � dokumentacji zabytków.

IV. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA STANU ZASOBÓW ŚRODOWISKA NATURALNEGO I KULTUROWEGO

1. POŁOŻENIE I RZEŹBA TERENU

Gmina Chełm położona jest we wschodniej części województwa lubelskiego i w południowo-zachodniej części powiatu chełmskiego. Gmina sąsiaduje z gminami: Rejowiec, Rejowiec Fabryczny, Siedliszcze, Wierzbica, Sawin, Ruda-Huta, Dorohusk, Kamień, Leśniowice i miastem Chełm.

W podziale fizyczno-geograficznym (wg J. Kondrackiego „Regiony fizyczno–geograficzne Polski”, Warszawa 1977) większość obszaru gminy położona jest w obrębie Pagórów Chełmskich, a niewielki jej fragment, w północnej i wschodniej części, należy do Obniżenia Dubienki – wchodzących w skład makroregionu Polesie Wołyńskie. Południowa część obszaru należy do Działów Grabowieckich, wchodzących w skład Wyżyny Lubelskiej.

7

Tereny objęte projektem zmiany planu zlokalizowane są w północnej części gminy Chełm w miejscowości Staw, przy drodze wojewódzkiej nr 841 relacji Cyców – Wierzbica – Staw (droga zbiorcza). W obecnym stanie użytkowania teren zmiany planu obejmuje działki ozn. nr ewid. 570, 572, 574/1 i 128. Działki ozn. nr ewid. 570 i 128 zabudowane są budynkami mieszkalnymi i gospodarczymi w zabudowie zagrodowej. W sąsiedztwie terenu objętego projektem planu znajduje się założenie ogrodowe wpisane do rejestru zabytków (A/1139), na wschód od niego (przy drodze wojewódzkiej) znajduje się zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, natomiast po przeciwnej stronie drogi wojewódzkiej usytuowana jest zabudowa zagrodowa. Na północ od terenów objętych planem przebiega rzeka Garka oraz znajduje się retencyjny zbiornik wodny. Ewidencyjnie działki objęte zmianą planu stanowią grunty rolne (RIVa i RIVb), grunty rolne zabudowane (Br) oraz pastwiska trwałe (PsV i PsVI), w znacznym stopniu zadrzewione i zakrzewione.

W podziale fizyczno-geograficznym (wg J. Kondrackiego „Regiony fizyczno–geograficzne Polski”, Warszawa 1977) obszar objęty zmianą planu położony jest w obrębie Pagórów Chełmskich. W krajobrazie jednostki występują wyspowe wzgórza zbudowane z górnokredowych skał węglanowych pokrytych lokalnie czapami piasków lub piaskowców trzeciorzędowych. Dookoła wzniesień rozpościerają się piaszczyste lub torfowe równiny. Teren objęty analizą położony jest na wysokości ok. 202 m n.p.m.

8

UKSZTAŁTOWANIE TERENU NA TERENIE GMINY CHEŁM

2. BUDOWA GEOLOGICZNA I WARUNKI GRUNTOWE

Gmina Chełm leży w obrębie prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej. Część północna należy do obniżenia włodawskiego, część południowa do wyniesienia chełmsko-hrubieszowskiego. Wśród utworów powierzchniowych znaczne powierzchnie zajmują skały węglanowe górnej kredy wykształcone w postaci kredy piszącej, margli, wapieni marglistych i opoki. Na najwyższych wzniesieniach oraz w dnach obniżeń występują skały trzeciorzędowe

9

reprezentowane przez oligoceńskie piaski glaukonitowe oraz mioceńskie piaski kwarcowe, piaskowce i zlepy muszlowe. Znaczną część obszaru gminy zajmują utwory czwartorzędowe – plejstoceńskie (wykształcone głównie w postaci piasków i mułków jeziorno-rozlewiskowych) i holoceńskie.

Na terenie gminy znajdują się udokumentowane złoża surowców mineralnych:

� „Bezek” – złoże wapieni i margli przemysłu cementowego (złoże rozpoznane wstępnie), � „Chełm I” – złoże wapieni i margli przemysłu cementowego (złoże rozpoznane

szczegółowo), � „Chełm II” – złoże węgla kamiennego (złoże rozpoznane wstępnie), � „Henrysin” – złoże kruszywa naturalnego – piasków (złoże rozpoznane szczegółowo), � „Horodyszcze” – złoże surowców ilastych ceramiki budowlanej (złoże o zasobach

prognostycznych), � „Pokrówka” - złoże wapieni i margli przemysłu cementowego (złoże rozpoznane

wstępnie) � „Srebrzyszcze” – złoże kruszywa naturalnego - mieszanek żwirowo-piaskowych (złoże

zagospodarowane), � „Srebrzyszcze dz. 229, 229/5” – złoże kruszywa naturalnego – piasków (złoże

rozpoznane szczegółowo).

Obszar górniczy ustanowiony został dla złóż: Srebrzyszcze (działka nr 648), Srebrzyszcze (działka nr 229, 229/5) oraz Chełm (nr w rejestrze 10-3/5/365, obszar o pow. 366,4 ha)

Na terenie objętym zmianą planu nie występują udokumentowane złoża kopalin.

Pod względem geomorfologicznym obszar objęty zmianą planu położony jest na równinie. W budowie geologicznej terenu biorą udział osady górnokredowe. Strop tych osadów jest zwietrzały i tworzy zwietrzelinę gliniastą, która jest wrażliwa na zmiany temperatury i wilgotności i jest gruntem wysadzinowym. Na tym terenie strop osadów węglanowych wykazuje obniżone parametry geotechniczne. Charakteryzując warunki wodne należy stwierdzić, że w omawianym obszarze występują płytkie wody gruntowe. Wody gruntowe występują na głębokości ok. 1-2 m p.p.t. Istniejący w sąsiedztwie terenu zmiany planu rów drenuje płytkie wody gruntowe.

3. WODY POWIERZCHNIOWE

Zgodnie z podziałem hydrograficznym kraju teren gminy Chełm położony jest w obszarze dorzecza Bugu, w obrębie zlewni: Uherki i Udalu.

Obszar zmiany planu położony jest w zlewni Uherki. Rzeka Uherka ma długość 44,05 km długości. Wypływa ze źródeł w miejscowości Uher. Zbiera wody z obszaru ok. 575 km2 i wprowadza je do Bugu. Średni spadek rzeki wynosi ok. 1,1 ‰, a średni przepływ 2 m3/s. Na północ od analizowanego terenu, w bliskim jego sąsiedztwie, przepływa rzeka Garka. Na podstawie badań przepływu (2006 r.), przepływ wód rzeki Garki wynosił 203,3 dm3/s (w sezonie poroztopowym).

10

Naturalny spływ wód powierzchniowych jest zgodny ze spadkiem terenu – w kierunku północnym. Zgodnie z podziałem kraju na jednolite części wód powierzchniowych (JCWP) obszar objęty analizą znajduje się w obrębie JCWP RW2000232663449 – Uherka od źródeł do Garki.

4. WODY PODZIEMNE

Na terenie gminy Chełm występują dwa użytkowe poziomy wodonośne pozostające w kontakcie hydraulicznym: czwartorzędowe i górnokredowe. Zbiornik górno kredowy związany jest ze spękanymi skałami węglanowymi mastrychu - wody typu szczelinowo-warstwowego, występujące w utworach kredy górnej, w krasowiejących marglach i opokach mastrychtu. Zwierciadło wód podziemnych jest swobodne i nawiązuje do rzeźby terenu i tylko w obrębie obniżeń terenu lekko napięte.

Poziom kredowy na terenie gminy tworzą Zasoby dyspozycyjne zbiornika szacuje się na 1 128 tys. m3/dobę. Poziom kredowy stanowi fragment GZWP Nr 407 Niecka Lubelska Chełm – Zamość, dla którego przewiduje się ustanowienie obszaru ochronnego. Na obszarze gminy głównym poziomem użytkowym jest poziom wodonośny występujący w przystropowych partiach kredy górnej. Wody podziemne tego poziomu występują w marglach i opokach marglistych mastrychu. Stefa intensywnego krążenia wód w obrębie poziomu górno kredowego sięga głębokości 100-150 m. Głębokość do stropu warstwy wodonośnej na ogół mieści się w przedziale 15-50 m, rzadziej w przedziale 5-15 m i poniżej 5 m, a sporadycznie przekracza 50 m.

Obszar analizy znajduje się w tzw. Obszarze Najwyższej Ochrony (ONO) GZWP nr 407, utworzonym w związku z intensywną eksploatacją zasobów wodnych w mieście Chełm.

Źródło: na podstawie ryciny Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chełm, 2015

11

Według podziału kraju na jednolite części wód podziemnych obszar objęty analizą znajduje się w obrębie JCWPd nr PLGW200091.

5. GLEBY

Gminę Chełm cechuje znaczne zróżnicowanie gleb, uwarunkowane budową podłoża, na którym się wykształciły. Wśród występujących typów genetycznych gleb, największe powierzchnie zajmują rędziny, które również zalegają na terenie objętym analizą. Występują one w strefie wychodni skał węglanowych górnej kredy, zarówno w partiach wierzchowych, na stokach wzniesień (rędziny lekkie i średnie), jak i na zrównaniach podstokowych (rędziny ciężkie).

Znacznie mniejszą powierzchnię zajmują gleby brunatne właściwe i wyługowane oraz pseudobielicowe. Występują one mozaikowo, zwłaszcza w północnej i południowo-zachodniej części obszaru. Pod względem ich rolniczego wykorzystania reprezentują najczęściej kompleks żytni debry. W obniżeniach dolinnych i pozadolinnych rozwinęły się gleby torfowe, a na ich obrzeżach także czarne ziemie. W obu przypadkach te są wykorzystywane jako trwałe użytki zielone.

W okolicach miejscowości Staw powszechnie występują gleby brunatne i płowe wytworzone z piasków nawapieniowych i rędzin kredowych. Są to gleby średniej i dobrej jakości produkcyjnej, głównie żytnio-ziemniaczane (3 kompleks rolniczej przydatności). W dolinie rzek (w bezpośrednim sąsiedztwie terenu zmiany planu) znajdują się gleby hydrogeniczne, znajdujące się pod trwałymi użytkami zielonymi, zaliczanymi do 3z kompleksu przydatności rolniczej.

Klasy bonitacyjne gleb gminy Chełm

Klasy bonitacyjne gleb użytków rolnych Powierzchnia

ha %

Grunty orne

łącznie z sadami

I 0,0 0,0

II 149 1,3

IIIA 1937 16,4

IIIB 3354 28,3

IVA 3665 31,0

IVB 1633 13,8

V 902 7,6

VI 192 1,6

VIZ 2 0,0

Użytki zielone I 0 0,0

II 7 0,2

III 519 14,5

12

IV 1948 54,4

V 833 23,3

VI 274 7,6

VIZ 1 0,0

Erozja gleb na terenie gminy Chełm występuje głównie na obszarach położonych na wysoczyznach. Dotyczy to przede wszystkim południowej części gminy w obrębie Działów Grabowieckich oraz lokalnie na obszarze Pagórów Chełmskich.

6. KLIMAT

Pod względem klimatycznym obszar gminy położony jest w lubelsko-chełmskiej dziedzinie klimatycznej (Zienkiewicz 1975), wyróżniającej się na tle Lubelszczyzny zwiększoną liczbą opadów atmosferycznych i największymi w regionie wartościami usłonecznienia względnego w okresie letnim.

Obszar zmiany planu w miejscowości Staw, z uwagi na położenie w granicach równiny denudacyjnej oraz w sąsiedztwie doliny rzeki Garki, charakteryzuje się niezbyt korzystnymi warunkami terminczn0-wilgotnościowymi, co jest związane z okresową stagnacją wilgotnego powietrza, występowaniem stanów przechładzania, częstszym występowaniem przygruntowych przymrozków oraz gorszymi warunkami przewietrzania w przygruntowej warstwie powietrza. W ocenie pod względem przydatności pod różne formy użytkowania teren ten niewskazany jest pod zabudowę przemysłową, w związku z gorszymi warunkami rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Nie istnieją znaczące przeciwwskazania do użytkowania terenu pod funkcję zabudowy zagrodowej.

7. RUCHY MASOWE

Rozpoznanie i udokumentowanie osuwisk oraz terenów zagrożonych ruchami masowymi planowane jest na lata 2019 –2022 w ramach realizowanego projektu p.n. „System Ochrony Przeciwosuwiskowej”. Na podstawie aktualnie dostępnych danych dotyczących wstępnych informacji o możliwej predyspozycji obszarów do ruchów masowych, wynikających z budowy geologicznej i morfologii terenów, na obszarze gminy Chełm nie stwierdzono obszarów zagrożonych występowaniem ruchów masowych.

13

8. SZATA ROŚLINNA

Roślinność potencjalna

Występujące na terenie gminy Chełm siedliska wskazują, iż panującym typem roślinności potencjalnej, jaka mogłaby zapanować w warunkach nieskrępowanej sukcesji ekologicznej, jest grąd subkontynentalny lipowo–dębowo–grabowy (TilioCarpinetum) w odmianie środkowopolskiej i serii ubogiej1. Na znacznych powierzchniach potencjalną roślinnością jest świetlista dąbrowa subkontynentalna (Potentillo albae – Quercetum typicum), a w dolinie Uherki i jej sąsiedztwie łęg jesionowo-olszowy (Fraxino-Alnetum) oraz ols środkowoeuropejski (Carici elongatae-Alnetum).

Roślinność rzeczywista Na terenie gminy przewarzają grunty użytkowane rolniczo (ponad 50% ogólnej

powierzchni gminy), z którymi związana jest roślinność synantropijna. Zbiorowiska roślinności kserotermicznej występują na „Stawskiej Górze” oraz na torfowiskach węglanowych. Lasy i zadrzewienia w gminie zajmują powierzchnię ok. 19%, natomiast użytki zielone ok. 16% . Wśród torfowisk występujących na terenie gminy dominują torfowiska niskie. Niewielkie fragmenty torfowisk przejściowych znajdują się w kompleksie leśnym Czułczyce. Osobliwością przyrodniczą na terenie gminy Chełm są torfowiska węglanowe, na których występuje wiele rzadkich gatunków roślin (torfowisko koło Zawadówki, rezerwat przyrody „Bagno Serebryskie” i „Brzeźno”). Zbiorowiska roślinności wodnej znajdują się w torfiankach, rowach melioracyjnych, rzekach oraz zbiornikach wodnych.

Na terenie objętym analizą występują zbiorowiska pastwiskowe antropogeniczne, raczej

ubogie florystycznie, z przeważającymi gatunkami traw. Ponadto teren działki porośnięty jest drzewami i krzewami, głównie gatunkami wierzby, olszy, brzozy, sumaka, a także zespołami roślin towarzyszącymi zabudowie i polom uprawnym.

9. FAUNA

Na terenie gminy Chełm występują gatunki zwierząt rzadkich i ginących. Obszary ich występowania objęte są ochroną prawną. W północnej części gminy (w okolicach miejscowości Stańków) występuje ptak bąk, a także żółw błotny. Oba te gatunki wpisane są do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt.

Obszarami występowania bardziej różnorodnych gatunków zwierząt są lasy oraz dolina rzeki.

Na terenie objętym analizą nie występują gatunki zwierząt rzadkich i chronionych. Zadrzewienia i zakrzewienia terenu objętego zmianą planu, a także sąsiedztwo doliny rzeki Garki wiąże się z występowaniem gatunków zwierząt, takich jak: kumak nizinny, ropucha szara, gatunki żab. Ponadto występują pospolite gatunki ssaków i ptaków, w tym gatunków synantropijnych.

1 Jan Marek Matuszkiewicz, potencjalna roślinność naturalna Polski, IGiPZ PAN, Warszawa, 2008

14

10. OCHRONA PRZYRODY

W granicach gminy Chełm prawnej ochronie przyrody podlegają : � Rezerwaty przyrody

• „Stawska Góra” – rezerwat ustanowiony w 1985 roku Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 27.11.1956 r. (MP Nr 103 poz. 1195); Rezerwat obejmuje powierzchnię 4,0 ha i położony jest we wsi Staw (na Stawskiej Górze). Celem jego ochrony jest zachowanie zbiorowiska roślinności stepowej z rzadkimi gatunkami roślin, m.in. dziewięćsiłem popłocholistnym.

• „Brzeźno” – rezerwat ustanowiony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 23.01.1973 r. (MP Nr 5 poz. 38); Rezerwat obejmuje powierzchnię 157,78 ha i położony jest w granicach gminy Chełm i gminy Dorohusk. Celem ochrony jest torfowisko węglanowe z rzadkimi gatunkami roślin. Osobliwościami rezerwatu są: kłoć wiechowata, dwulistnik muszy, starzec cienisty, ciemiężyca zielona, goryczka wąskolistna, storczyk kukawka, kosatka kielichowa, gółka długoostrogowa, zerwa kulista. Rezerwat jest też siedliskiem wielu rzadkich gatunków zwierząt, zwłaszcza ptaków.

• „Bagno Serebryskie” – rezerwat ustanowiony Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 9.10.1991 r. (Mp Nr 38 poz. 273); Rezerwat obejmuje powierzchnię 376,62 ha w granicach gminy Chełm i Ruda Huta. Celem ochrony jest torfowisko węglanowe stanowiące ostoję rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Na terenie rezerwatu występują zespoły roślinności kłoci wierzchowa tej oraz zespoły roślinne z turzycą Baxbauma, turzycą Davalla i marzycą rudą, a także roślinność murawy kserotermicznej. Chronione i rzadkie gatunki zwierząt reprezentowane są przez m.in. wodiczkę, derkacza, błotniaka łąkowego, kulika wielkiego, dubelta, kropiatkę, zielonkę i żurawia.

• „Torfowisko Sobowice” – rezerwat ustanowiony Rozporządzeniem Nr 13 Wojewody Lubelskiego z dnia 05.03.2004 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. Nr 53, poz. 1021) obejmuje powierzchnię 95,5 ha. Utworzony został w celu zachowania unikatowych źródliskowych torfowisk kopułowych z charakterystyczną sekwencją osadów torfowo-węglanowych oraz mozaiki zbiorowisk roślinności torfowiskowej i ciepłolubnej z licznymi chronionymi i rzadkimi gatunkami flory i fauny.

� Chełmski Park Krajobrazowy – utworzony został uchwałą Nr XVIII/89/83 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Chełmie z dnia 28 marca 1983 r. (Dz. Urz. WRN w Chełmie Nr 4, poz. 24, Dz. Urz. Woj. Chełmskiego z 1985 r. Nr 3, poz. 62 oraz z 1985 r. Nr 2, poz. 9). ChPK obejmuje powierzchnię 16457 ha; celem jego utworzenia jest zachowanie specyficznego krajobrazu Polesia Wołyńskiego, a w szczególności naturalnego ukształtowania terenu z rzadkimi formami krasu kredy piszącej, mozaiki siedlisk torfowisk węglanowych i muraw kserotermicznych, ekosystemów leśnych i łąkowych wraz z charakterystyczną florą i fauną. Przedmiotem ochrony parku są również lasy, z dużym udziałem siedlisk wilgotnych i bagiennych, a także otaczające je łąki. W obszarze parku występuje ok. 1050 gatunków roślin naczyniowych, w tym 66 gatunków objętych ochroną prawną.

15

� Chełmski Obszar Chronionego Krajobrazu – utworzony został na podstawie uchwały WRN w Chełmie Nr XVIII/89/83 z dnia 28 marca 1983 r., zmienionej rozporządzeniem Nr 50 Wojewody Chełmskiego z dnia 26 czerwca 1998 r. (Dz. Urz. Woj. Chełmskiego Nr 10, poz. 86). Aktualnie obowiązuje rozporządzenie Nr 49 Wojewody Lubelskiego z dnia 28 lutego 2006 r. w sprawie Chełmskiego Obszaru Chełmskiego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Lubelskiego Nr 69, poz. 1287). Chełmski OChK zajmuje powierzchnię 30420 ha, na terenie gmin: Siedliszcze, Wierzbica, Sawin, Ruda Huta, Chełm, Dorohusk, Kamień, Żmudź, Leśniowice, miasto Chełm, Cyców, Urszulin i Hańsk. W granicach gminy Chełm obszar obejmuje obręby ewidencyjne: Horodyszcze, Stańków, Okszów, Koza Gotówka i Srebrzyszcze. Chełmski OChK obejmuje ochroną wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspakajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem, a także pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Fragment obszaru pełni funkcję otuliny Chełmskiego Parku Krajobrazowego.

� Obszary Natura 2000

• Chełmskie Torfowiska Węglanowe (PLB060002) Obszar obejmuje kompleks 5 torfowisk niskich typu węglanowego leżących na pograniczu Nizin Poleskich i Wyżyny Lubelskiej. Torfowiska powstały w wyniku akumulacji materiału organicznego i mineralnego w zagłębieniach terenu, tzw. wertebach, będących efektem procesów krasowych. Torfowiska zasilane są wyłącznie przez opady i wody spływające z otaczających wzniesień. Największy udział w procesach torfotwórczych miała tu kłoć wiechowata Cladium mariscus, która pokrywa ok. 50% powierzchni torfowisk. Drugim istotnym elementem krajobrazu torfowisk są suche wysepki i półwyspy z płytko zalegającymi pokładami kredy, tworzące śródtorfowiskowe wyniosłości terenu zwane "grądzikami", porośnięte albo leśnymi zbiorowiskami, jak dąbrowa świetlista (prawdopodobnie pierwotnymi dla tego siedliska) albo antropogenicznymi murawami kserotermicznymi. W bezpośrednim sąsiedztwie torfowisk znajdują się stanowiska interesujących gatunków roślin, jak np. pełnik europejski Trollius europaeus, starodub łąkowy Ostericum palustre, krzyżownica gorzkawa Polygala amarella. Większość torfowisk pocięta jest kanałami odwadniającymi, związanymi z siecią oczek wodnych. Na obszarze występuje co najmniej 15 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 8 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Jest to jedna z najważniejszych ostoi wodniczki Acroceophalus paludicola w Polsce i Unii Europejskiej. Jest również jedną z najważniejszych ostoi błotniaka łąkowego.

• Nowosiółki (Julianów) (PLH060064) Torfowisko Julianów (o pow. ok. 35 ha) leży na Pagórach Chełmskich w odległości ok. 3 km od miejscowości Nowosiółki. Na terenie obszaru występują zbiorowiska wodne, szuwarowe, łąkowe, torfowiskowe, zaroślowe i leśne. Na obszarze zidentyfikowano 6 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG - twarde oligomezotroficzne wody z podwodnymi łąkami ramienic Chara sp., zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris), torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe,)torfowiska przejściowe i trzęsawiska, górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk. Występują tutaj gatunki z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG jak: Liparis loeselii (populacja licząca kilka okazów)i Ostericum palustre (populacja licząca około 1000 okazów). Rejon ten jest też ostoją rzadkich gatunków owadów, płazów i gadów. Występują tu 4 gatunki zwierząt z Załącznika II

16

Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Gatunki wymienione w p. 3.3. z motywacją D to gatunki prawnie chronione w Polsce, zaś z motywacją A to gatunki z czerwonych list. Głównym celem ochrony jest zachowanie siedlisk - zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, torfowiska przejściowe i trzęsawiska i torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe). Obszar ten ma znaczenie dla utrzymania dość dobrze zachowanych i zajmujących dużą powierzchnię siedlisk 6410 i 7140. Obszar ten chroni także siedliska silnej populacji Ostericum palustre i uzupełnia lukę w zasięgu występowania Liparis loeselii.

• Siennica Różana (PLH60090) Ostoja o pow. 133,7 ha położona na Pagórach Chełmskich na wierzchowinie wzgórza kredowego. Wzgórze porasta w niewielkich płatach grąd Tilio carpinetum. Na większości powierzchni dominują różnowiekowe drzewostany dębowe z dużym udziałem sosny lub sosnowe nie przedstawiające większych walorów przyrodniczych. Występuje tu stanowisko Lucanus cervus.

• Stawska Góra (PLH060018) Obszar położony jest ok. 8 km na północny-zachód od Chełma i 1,5 km na północ od wsi Staw. Obszar w całości pokrywa się z powierzchnią rezerwatu florystycznego utworzonego w celu ochrony roślinności stepowej. W obszarze występują bogate gatunkowo murawy kserotermiczne.

• Torfowiska Chełmskie (PLH060023) Obszar obejmuje kompleks 3 torfowisk niskich, typu węglanowego. Powstały one w wyniku akumulacji materiału organicznego i mineralnego, w zagłębieniach terenu tzw. wertebach, będących efektem działalności krasu powierzchniowego. Torfowiska zasilane są wyłącznie przez opady i wody spływające z otaczających wzniesień. Największy udział w procesach torfotwórczych miała tu kłoć wiechowata Cladium mariscus, która pokrywa ok. 50% powierzchni torfowisk. Drugim istotnym elementem krajobrazu torfowisk są suche wysepki i półwyspy z płytko zalegającymi pokładami kredy. Są to śródtorfowiskowe wyniosłości terenu zwane "grądzikami" porośnięte antropogenicznymi murawami kserotermicznymi. W bezpośrednim sąsiedztwie torfowisk znajdują się stanowiska interesujących gatunków roślin. Większość torfowisk pocięta jest kanałami odwadniającymi, związanymi z siecią oczek wodnych. Ostoja zabezpiecza unikatowe w skali Europy rozległe obszary torfowisk węglanowych z charakterystycznymi zbiorowiskami roślinnymi, bogatą florą roślin naczyniowych z wieloma gatunkami rzadkimi. Znajduje sie tu 1 z 4 w Polsce stanowisk języczki syberyjskiej i 1 z 3 starca wielkolistnego. Zidentyfikowano 7 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, które zajmują ok. 80% obszaru. Jest to najbogatsze w Polsce siedlisko kłoci wiechowatej. Unikatowe jest też występowanie tu gatunków kserotermicznych w bezpośrednim sąsiedztwie terenów silnie podmokłych. Jest to również ważna w skali Europy ostoja rzadkich gatunków owadów. Najważniejsza na Lubelszczyźnie i w skali całego kraju ostoja niskotorfowiskowych gatunków motyli. Występuje tu jedna z najliczniejszych w Polsce populacja przeplatki aurinii. Łącznie występuje tu 9 gatunków wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Torfowiska te mają także bogatą ornitofaunę z licznymi gatunkami zagrożonymi w skali Europy (ważna ostoja ptasia o randze europejskiej E68). Jest to jedna z najważniejszych ostoi wodniczki Acroceophalus paludicola w Polsce. Występują tu też znaczące w skali

17

europejskiej populacje błotniaka łąkowego, sowy błotnej, dubelta i kilku innych niezwykle rzadkich gatunków ptaków.

• Torfowisko Sobowice (PLH060024) Obszar stanowi fragment niskiego torfowiska dolinowego. Jest to torfowisko węglanowe, które powstało w obniżeniu między dwoma pagórami. Na zboczach wzniesienia zamykającego torfowisko od południa, znajdują się rozległe pola uprawne. Wzniesienie graniczące z ostoją od północy jest zalesione. Przy zachodniej granicy obiektu bierze początek, płynący dalej północną jego granicą, niewielki potok - Janówka (dopływ Uherki). Zbiorowiska roślinne tej ostoi są zróżnicowane. Obok zbiorowisk torfowiskowych i łąkowych występują także zbiorowiska ciepłolubnych muraw, a także zbiorowiska zaroślowe i leśne. Powierzchniowo przeważają - zwłaszcza w części zachodniej - zbiorowiska szuwarowe ze związku Magnocaricion. Środkową partię torfowiska zajmuje zaroślowy zespół Betulo-Salicetum repentis, w którym dominują brzoza niska Betula humilis i wierzba rokita Salix rosmarinifolia. W części wschodniej występuje niskotorfowiskowa młaka z zespołami - marzycy rudej Schoenetum ferruginei i turzycy Davalla Caricetum davallianae. Na niewielkich wzniesieniach wykształcił się zespół trzęślicy modrej Molinietum medioeuropaeum. W podmokłych obniżeniach występują fragmenty olsu Ribo nigri- Alnetum. Niewielkie mineralne wysepki porasta ciepłolubna roślinność muraw kserotermicznych z klasy Festuco-Brometea. Na terenie obszaru stwierdzono występowanie 434 gatunków roślin naczyniowych. Obszar o ogromnym bogactwie gatunkowym owadów. Drugie w kraju miejsce występowania licznej populacji strzępotka edypusa.

� Użytki ekologiczne – trwałe nieużytki pełniące ważną rolę w procesie stabilizacji stosunków wodnych, stanowiące ważną ostoję rzadkich i chronionych roślin i zwierząt.

� Pomniki przyrody Na terenie gminy Chełm znajduje się 11 zatwierdzonych pomników przyrody:

• Wzgórze widokowe „Góra Dziewicza” w miejscowości Kolonia Horodyszcze

• Drzewo Platan klonolistny w miejscowości Uher

• Kasztanowiec biały w miejscowości Depułtycze Stare

• Dąb szypułkowy w miejscowości Depułtycze Stare

• Brzoza brodawkowata w miejscowości Ludwinów

• Wierzba biała w miejscowości Zagroda

• Lipa drobnolistna w miejscowości Staw

• 3 modrzewie europejskie w miejscowości Stańków

• Źródło wraz z niszą źródliskową w miejscowości Kolonia Nowosiółki

• Płat roślinności runa leśnego na terenie lasu Leśnictwa Góry Oddział 182 b.

18

lokalizacja obszaru zmiany planu

19

Obszar objęty zmianą planu nie jest położony w granicach obszarów prawnej ochrony przyrody. Najbliżej analizowanego terenu znajduje się Obszar Natura 2000 „Stawska Góra”, położony na północ od działek objętych planem, w odległości ok. 2,0 km w linii prostej. Chełmski Obszar Chronionego Krajobrazu znajduje się w odległości ok. 2,6 km, Chełmski Park Krajobrazowy – 4,5 km. Pozostałe obszary prawnej ochrony prawnej znajdują się w odległości powyżej 5 km od granic terenów objętych planem. W sąsiedztwie analizowanego terenu, w granicach zabytkowego założenia ogrodowego, znajdują się dwa drzewa pomnikowe – lipy drobnolistne (nr ewid. 97 i 98).

11. POWIĄZANIA PRZYRODNICZE

W Krajowej Sieci Ekologicznej (EKONET – PL) północna część gminy Chełm znajduje się w granicach obszaru węzłowego o znaczeniu międzynarodowym oznaczonym symbolem 27M. Wyjątkowo cenną pod względem przyrodniczym część tego obszaru stanowią torfowiska węglanowe, których znaczna część położona jest w gminie Chełm. Na obszarze gminy elementami struktury przyrodniczej pozostają:

� obszary węzłowe (biocentra) – tereny charakteryzujące się trwałym nagromadzeniem gatunków zagrożonych, istotne dla zachowania różnorodności biologicznej – Obszary Natura 2000

� pasma – powiązania ekologiczne o znaczeniu ponadlokalnym – Chełmski Park Krajobrazowy, Chełmski Obszar Chronionego Krajobrazu

� ciągi ekologiczne – leśne i dolinne korytarze ekologiczne (doliny rzek Uherki, Udal).

Sposób zagospodarowania na powyższych terenach powinien być podporządkowany wiodącym funkcjom przyrodniczym.

Teren zmiany planu nie jest położony w żadnym z powyżej wymienionych obszarów przyrodniczych, natomiast znajduje się w bliskim sąsiedztwie doliny rzeki Garki (ok. 150 m od doliny rzeki Garki), która stanowi lokalny korytarz ekologiczny na terenie gminy Chełm. Zagospodarowanie terenu objętego zmianą planu, położonego w sąsiedztwie terenów zabudowanych, przy drodze wojewódzkiej, nie ingeruje w dolinę rzeki i nie wpłynie na drożność i ciągłość korytarza ekologicznego.

12. WALORY KRAJOBRAZOWE ORAZ ZASOBY KULTUROWE

Pod względem geomorfologicznym gmina Chełm jest stosunkowo atrakcyjna z uwagi na

dominujące faliste powierzchnie wyżynne. Wzniesienia tworzą ostańcowe pagóry

poprzedzielane obniżeniami. Najbardziej urozmaicona pod względem rzeźby terenu jest

południowo-zachodnia część gminy, wchodząca w skład Wyżyny Lubelskiej. W północnej

i wschodniej części gminy tereny stanowią rozległą równinę. Elementami wzbogacającymi

20

rzeźbę terenu są doliny rzek – głównie Uherki i Udalu oraz Janówki (w znacznej mierze jednak

o przekształconych korytach). Istotnym elementem krajobrazu gminy pozostają również lasy.

W strukturze osadniczej krajobrazu, dominującą formą osadnictwa jest rzędowy układ

zabudowy, w którym szkielet kompozycyjny opiera się na głównej osi komunikacyjnej, bądź też

na nieregularnym układzie kilku dróg. Centra większych miejscowości (Pokrówka, Okszów,

Żółtańce, Janów, Horodyszcze, Zawadówka) wykazują zwartą zabudowę, natomiast mniejsze

wsie, położone na obrzeżach gminy charakteryzuje zabudowa bardziej rozproszona. Na terenie

gminy Chełm, z uwagi na jej podmiejskie położenie, bardzo wyraźnie dostrzegalne są zachodzące

procesy semiurbanizacyjne, w szczególności dotyczy to miejscowości położonych w sąsiedztwie

miasta, gdzie granica gmina-miasto praktycznie zaciera się. W krajobrazie kulturowym istotne

znaczenie posiadają obszary i obiekty o wartościach historycznych, a w szczególności obiekty

i obszary wpisane do rejestru zabytków, podlegające ochronie prawnej. Są to:

� Kościół parafialny p.w. Wszystkich Świętych (d. cerkiew greckokatolicka) z wyposażeniem

wnętrza, otoczenie w granicach cmentarza kościelnego, dzwonnica w miejscowości

Depułtycze Nowe (A/82)

� Park podworski, w granicach działki wg zał. planu w miejscowości Depułtycze Nowe (d.

Kolonia Depułtycze Nowe) (A/178)

� Pozostałości ogrodu dworskiego, w granicach wg zał. planu w miejscowości Nowosiółki

Kolonia (A/1151)

� Dawna karczma w miejscowości Nowosiółki Kolonia (A/555)

� Kościół parafialny rzymskokatolicki p.w. Św. Trójcy (d. cerkiew), ob. Kościół parafialny pw.

Chrystusa Pana Zbawiciela wraz z wyposażeniem wnętrza w zabytki ruchome, drzewostan

w granicach cmentarza kościelnego w miejscowości Podgórze (A/195)

� Cmentarz wojenny z I i II wojny światowej, w granicach działki – wg zał. mapy w

miejscowości Pokrówka (d. Strupin Łanowy) (A/59)

� Zespół płacowo-parkowy - pałac, park w miejscowości Srebrzyszcze (d.

Serebryszcze)(A/296)

� Założenie ogrodowe w miejscowości Staw Pasieka (A/1139)

� Wieża obronna wraz ze wzgórzem, na którym jest usytuowana w miejscowości Stołpie

(A/65)

� Chałupa poetki Pauliny Hołyszowej, ze strefą ochrony w granicach działki (nie istnieje)

w miejscowości Strupin Duży (A/1433)

� Dawny młyn, w granicach działki wg zał. planu w miejscowości Uher (A/232).

Ponadto na terenie gminy znajdują się zabytki archeologiczne wpisane do rejestru

zabytków:

� Kopiec ziemny (mogiła), wg opisu w decyzji w miejscowości Depułtycze Królewskie (C/53)

� Kopiec ziemny (mogiła), wg opisu w decyzji w miejscowości Depułtycze Stare (C/52)

� Kopiec ziemny (mogiła kurhanowa) w miejscowości Srebrzyszcze (C/68)

� Trzy kopce ziemne (mogiły kurhanowe) w miejscowości Stańków (uroczysko Czułczyce)

(C/66).

Na terenie gminy znajdują się obiekty, takie jak: obiekty architektury i budownictwa,

parki dworskie, cmentarze i miejsca pamięci - o wysokiej wartości historycznej i kulturowej,

które wpisane zostały do wojewódzkiej ewidencji zabytków.

21

Gmina objęta została badaniami Archeologiczne Zdjęcia Polski, w wyniku których zaewidencjonowano 948 stanowisk archeologicznych.

Na analizowanym terenie oraz w jego sąsiedztwie nie znajdują się obiekty wpisane do rejestru i ewidencji zabytków. Nie zidentyfikowano również stanowisk archeologicznych.

Teren objęty zmianą planu pod względem geomorfologicznym nie jest zbyt atrakcyjny.

Nie występują tu urozmaicone formy rzeźby terenu i dominuje krajobraz kulturowy rolniczo-

osadniczy. Szczególnymi elementami w krajobrazie otaczającym działki objęte zmianą planu jest

zabytkowe założenie ogrodowe z drzewami pomnikowymi oraz dolina rzeki Garki (pomimo

zatracenia naturalnego charakteru koryta rzeki poprzez jej uregulowanie) oraz zbiornik

retencyjno-rekreacyjny w miejscowości Staw (położony w odległości ok. 300 m od granic terenu

zmiany planu). Pod względem struktury osadniczej występuje zabudowa mieszana – zagrodowa

i jednorodzinna, otoczone polami uprawnymi i łąkami, miejscami występują śródpolne

zadrzewienia i zakrzewienia uatrakcyjniające otwarty krajobraz rolniczy. Obszar nie posiada

szczególnych predyspozycji do rozwoju funkcji turystyki.

V. STAN ZAGOSPODAROWANIA GMINY I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

Gmina Chełm charakteryzuje się znaczną dynamiką rozwojową. Wpływ na to ma korzystne położenie gminy – w sąsiedztwie miasta oraz przy głównych trasach komunikacyjnych – tranzytowej drogi krajowej oraz drogach wojewódzkich, co sprzyja rozwojowi zarówno funkcji gospodarczych, jak i mieszkaniowych. W zakresie rozwoju mieszkalnictwa towarzyszy temu nasilające się zjawisko suburbanizacji oraz semiurbanizacji. Położenie w bezpośrednim sąsiedztwie Chełma, a także przebieg drogi

krajowej ekspresowej i kolei wpływa na stan i rozmieszczenie ludności, a co zatem idzie, na

rozwój osadnictwa. Jądro urbanizacji znajduje się na północy gminy (w oparciu o trasy

komunikacyjne) i w bezpośrednim sąsiedztwie miasta. Miejscowości: Okszów, Staw,

Pokrówka, Żółtańce charakteryzują się zwartą zabudową o dominującej funkcji

mieszkaniowej jednorodzinnej. W miejscowościach położonych w dalszej odległości od

miasta, w tym w miejscowości Uher, w granicach której położony jest teren objęty zmianą

planu, dominuje zabudowa zagrodowa, w tym kolonijna. Pomimo dynamicznego rozwoju gospodarczego gminy główną funkcją pozostaje rolnictwo

indywidualne w oparciu o gleby dobrej jakości.

Powierzchnia gminy według kierunków wykorzystywania w 2012 i 2014 r.

Kierunek wykorzystywania 2012 r. 2014 r. % udział w powierzchni

gminy w 2014 r.

Powierzchnia ogółem 22180 ha 22180 ha 100 %

22

Użytki rolne razem 15797 ha 15658 ha 70,6 %

Użytki rolne – grunty zabudowane 528 ha 555 ha 2,5 %

Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione

4487 ha 4526 ha 20,4 %

Grunty pod wodami 118 ha 120 ha 0,5 %

Grunty zabudowane i zurbanizowane razem

758 ha 860 ha 3,9 %

Grunty zabudowane i zurbanizowane – tereny komunikacyjne – drogi i tereny kolejowe

580 ha 592 ha 2,7 %

Grunty zabudowane i zurbanizowane – tereny rekreacji i wypoczynku

13 ha 20 ha 0,1 %

Nieużytki 498 ha 499 ha 2,2 %

Na zmiany stanu i jakości środowiska w gminie zasadniczy wpływ ma poprawa stanu i funkcjonowania gospodarki wodno-ściekowej (rozwój sieci kanalizacji sanitarnej, budowa przydomowych oczyszczalni ścieków), ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza na skutek montażu kolektorów słonecznych i inwestycji termomodernizacyjnych oraz oferowanych przez gminę usług w zakresie usuwania wyrobów z azbestu.

Długość zrealizowanej na terenie gminy sieci wodociągowej wynosi 217,4 km, z której

korzysta niespełna 95% mieszkańców gminy. Gęstość sieci wodociągowej wynosiła 96 km/100 km2. Łącznie na terenie gminy Chełm podłączonych było do sieci 89,6% wszystkich budynków mieszkalnych.

Mieszkańcy gminy Chełm zapatrywani są w wodę z ujęć wód:

− Pokrówka - ujęcie składa się z dwóch studni głębinowych o zatwierdzonych zasobach w kat B – Q – 1200 m³/h i głębokości h – 15 – 75 m; układ wodociągu dwustopniowy. W Depułtyczach Starych zlokalizowana jest pompownia II-go stopnia w celu utrzymania stałego ciśnienia w sieci. Wodociąg „Pokrówka” zaopatruje w wodę południowy obszar gminy, obejmując swoim zasięgiem miejscowości: Żółtańce, Żółtańce Kolonia, Pokrówka, Strupin Łanowy, Strupin Duży, Strupin Mały, Rożdżałów, Rożdżałów Kolonia, Krzywice, Krzywice Kolonia, Depułtycze Królewskie, Depułtycze Królewskie Kolonia, Depułtycze Stare, Wojniaki, Depułtycze Nowe, Uher, Zagroda, Weremowice, Uher Kolonia oraz docelowo Ludwinów.

− Okszów - ujęcie wody i stacja wodociągowa znajdują się w północnej części wsi Okszów, na działce o pow. 0,61 ha. Ujęcie wody stanowią dwie studnie głębinowe o zatwierdzonych zasobach w kat. B – 66 m³/h, h – 66,0 m. Układ wodociągu dwustopniowy. Z wodociągu „Okszów” korzystają mieszkańcy wsi: Okszów, Okszów Kolonia, Koza. Wokół ujęcia wyznaczone są strefy ochrony bezpośrednia i pośrednia.

− Kol. Nowosiółki - ujęcie wody i stacja wodociągowa usytuowane są w północnej części

23

Kolonii Nowosiółki. Ujęcie wody składa się z dwóch studni głębinowych

o zatwierdzonych zasobach Q – 49,8 m³/h. Układ wodociągu dwustopniowy, ze

zbiornikiem wyrównawczym V - 125 m³. Sieć wodociągowa obejmuje swoim zasięgiem

wsie: Henrysin, Staw, Stołpie, Tytusin, Józefin, Nowosiółki, Nowosiółki Kolonia, Ochoża

Kolonia, Parypse, Horodyszcze, Horodyszcze Kolonia, Janów, Podgórze. Ujęcie posiada

strefę ochrony bezpośredniej.

Mieszkańcy gminy obszarów przyległych do miasta w miejscowości Srebrzyszcze

zaopatrywani są w wodę z ujęć cementowni Chełm.

W 2016 roku długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Chełm wynosiła 37,0 km. Łącznie w gminie do sieci przyłączonych było 736 budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Liczba ludności korzystających z sieci kanalizacyjnej wynosiła 3,4 tys. osób, co stanowiło zalewnie 23,2% ogólnej liczby mieszkańców gminy. Rozwój sieci kanalizacyjnej dotyczył miejscowości położonych w sąsiedztwie miasta Chełma, w tym głównie przyległych do granic miasta (Pokrówka, Depułtycze Królewskie i Żółtańce Kolonia, Okszów). Generalnie gospodarstwa domowe wyposażone były w bezodpływowe zbiorniki na ścieki bytowe oraz przydomowe oczyszczalnie ścieków. W miejscowości Uher brak jest sieci kanalizacji sanitarnej.

Na terenie gminy, poza oczyszczalniami zakładowymi, nie istnieje oczyszczalnia ścieków sanitarnych, do której odprowadzane byłyby ścieki z terenów zabudowy i ścieki te odprowadzane są do miejskiej oczyszczalni ścieków w Chełmie.

Długość rozdzielczej sieci gazowej na terenie gminy w 2016 roku wynosił ok. 91,7 km.

Łącznie w gminie do sieci przyłączonych było 1349 budynków mieszkalnych i niemieszkalnych, z gazu korzystało 1152 gospodarstw domowych, z czego 714 gospodarstw ogrzewały mieszkania gazem. W przeliczeniu na liczbę mieszkańców z sieci gazowej korzystało 25,4 % mieszkańców gminy (3698 osób).

Mieszkańcy korzystający z instalacji sieciowych w % ogółu mieszkańców w latach 2004-2016

Rok Sieć wodociągowa Sieć kanalizacyjna Sieć gazowa

2004 59,4 12,2 13,9

2005 59,6 12,2 14,3

2006 61,9 13,8 16,4

2007 62,3 23,9 16,5

2008 65,3 14,3 17,1

2009 93,9 14,5 17,7

2010 94,0 14,6 18,5

2011 94,1 15,0 18,8

2012 94,2 15,2 18,6

2013 94,3 17,5 19,5

24

2014 94,5 17,8 19,9

2015 94,6 22,2 20,2

2016 94,7 23,2 25,4

źródło: Bank Danych Lokalnych GUS

Na terenie gminy znajduje się elektroenergetyczna stacja 220/110 kV Chełm w Kolonii Horodyszcze, należąca w części do Polskich Sieci Elektroenergetycznych – Wschód S.A. w Radomiu Operator S.A. i do Polskiej Grupy Energetycznej Dystrybucja S.A. Oddział Zamość oraz linia elektroenergetyczna 220 kV Mokre – Chełm. Linia ta stanowi podstawowe zasilanie w energię elektryczną regionu lubelskiego. Przez teren gminy przebiegają elektroenergetyczne linie napowietrzne: 110 kV (Chełm - Nadrybie, Chełm - Macoszyn, Chełm – Rejowiec tor 1, Chełm – Rejowiec tor 2, Chełm – Chełm Kolejowa, Chełm Kolejowa – Chełm – Północ, Chełm Północ – Chełm Południe, Chełm Południe – Chełm, Chełm – Cementownia Chełm tor 1, Chełm – Cementownia Chełm tor 2), należące do PGE Dystrybucja SA Oddział Zamość. Sieć średniego napięcia na terenie gminy Chełm, to sieć napowietrzna oraz kablowa 15 kV. Zasilanie w energię elektryczną realizowane jest ze stacji transformatorowych – rozdzielczych 110/15 kV (Główne Punkty Zasilające): Chełm Kolejowa, Chełm Północ, Chełm Południe, zlokalizowanych na terenie miasta Chełm. Stacje te są ze sobą połączone liniami 110 kV, pracującymi w układzie pierścieniowym i przyłączone do stacji zasilającej 220/110 kV w Kolonii Horodyszcze. Sieć linii średniego napięcia 15 kV wyprowadzonych z ww. stacji transformatorowo – rozdzielczych tworzy zespół linii magistralnych. Od linii magistralnych odchodzą odgałęzienia linii 15 kV, które zakończone są stacjami transformatorowymi 15/04 kV.

Podstawowy układ komunikacyjno-drogowy tworzą drogi:

− droga krajowa nr 12 (gr. Państwa – Głogów – Leszno – Kalisz – Piotrków Trybunalski – Radom – Lublin – Chełm – Dorohusk),

− droga wojewódzka nr 812 (Biała Podlaska – Włodawa – Chełm – Rejowiec – Krasnystaw),

− droga wojewódzka nr 844 (Chełm – Hrubieszów),

− droga wojewódzka nr 841 (Chełm – Staw – Wierzbica – Cyców),

− droga wojewódzka nr 843 (Chełm – Wierzchowiny – Kraśniczyn – Zamość). Główne drogi uzupełnia sieć dróg powiatowych (o długości ok. 74 km), dróg gminnych

(ok. 652 km) oraz drogi wewnętrzne do pól, lasów i osiedli mieszkaniowych (ok. 23 km). Łączna długość dróg w gminie wynosi 784,1 km. Tereny objęte projektem zmiany planu zlokalizowane są przy drodze wojewódzkiej nr 841 relacji Cyców – Wierzbica – Staw (droga zbiorcza).

25

VI. JAKOŚĆ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

1. STAN CZYSTOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Powietrze atmosferyczne jest czynnikiem, który w sposób bezpośredni decyduje o warunkach życia człowieka. Na terenie gminy tło zanieczyszczeń powietrza kształtują źródła naturalne i antropogeniczne. Źródła naturalne mają główny udział w opadzie pyłu. Są nimi: pola uprawne (z których wywiewany jest pył), roślinność (źródło pyłków roślinnych, których stężenie w powietrzu nasila się w porze kwitnienia traw i drzew). Wśród antropogenicznych źródeł zanieczyszczenia wymienia się: � lokalne punktowe źródła zanieczyszczeń (paleniska domowe, kotłownie) emitujące pył,

tlenki azotu, dwutlenek siarki, tlenek węgla;

� transport w szczególności wzdłuż najważniejszych dróg, w tym wyjazdowych z miasta, emitujący tlenek węgla, tlenki azotu, węglowodory oraz metale ciężkie

� przemysł i zakłady produkcyjne, w tym również na terenie miasta.

Ocena jakości powietrza w regionie lubelskim przeprowadzana jest w 2 strefach: Aglomeracji Lubelskiej oraz strefie lubelskiej. Strefa lubelska, do której przynależy gmina Chełm wyodrębniona w ramach transpozycji Dyrektywy 2008/50/WE w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy. Źródła informacji na temat jakości powietrza pochodzą głównie z raportów Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie. Jak wynika z danych WIOŚ w Lublinie, strefę lubelską, według kryterium ochrony zdrowia, zaliczono do klasy C z uwagi na przekroczenia 24-godzinnych stężeń pyłu PM10, średniorocznych stężeń PM2,5 i benzo/a/pirenu w pyle PM10. Główną przyczyną wysokich stężeń tego rodzaju zanieczyszczeń jest emisja z procesów grzewczych opartych na węglu, w tym tzw. niska emisja z indywidualnego ogrzewania budynków. Drugą przyczyną są niekorzystne warunki klimatyczne, rozumiane jako wystąpienie szczególnie niekorzystnej sytuacji meteorologicznej z punktu widzenia zanieczyszczenia powietrza. Dodatkowymi przyczynami są emisja z zakładów przemysłowych, ciepłowni oraz emisja komunikacyjna. W strefie lubelskiej istotny udział ma również emisja z rolnictwa (uprawy).

2. STAN CZYSTOŚCI HYDROSFERY

Wody podziemne poziomu kredowego, to w przewadze 2-jonowe wody typu wodorowęglanowo-wapniowego. Znaczny udział mają wody 3-jonowe typu wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowego. W rejonach o nieuporządkowanej gospodarce wodno-ściekowej występują wody 4-jonowe, zawierające dodatkowo jony chlorkowe, siarczanowe i sodowe. Generalnie wody kredowe są dobrej jakości ale do celów spożywczych wymagają uzdatnienia z uwagi na duża zawartość żelaza i manganu. Zawartość chlorków i siarczanów jest raczej niewielka i dotyczy w szczególności regionów wzdłuż dróg (jako efekt stosowania soli w okresie zimowym). Wody czwartorzędowe zaliczane są do wód słodkich typu wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowego. Wykazują one podwyższone zawartości żelaza i manganu i wymagają

26

uzdatniania. Stopień zagrożenia wód czwartorzędowych jest duży z uwagi na ich infiltracyjny charakter, płytkie występowanie i niewielką lub brak izolacji od powierzchni terenu.

Na terenie gminy Chełm nie były przeprowadzane w ostatnich latach badania jakości wód podziemnych. Podstawowymi kierunkami środowiskowymi w odniesieniu do jednolitych części wód podziemnych jest utrzymanie lub poprawa ich jakości w celu zachowania dobrego stanu ilościowego oraz chemicznego. Obszar objęty zmianą planu położony jest w obrębie jednolitej części wód podziemnych PLGW200091. Oceny stanu ilościowego oraz chemicznego wód PLGW 200091, pod względem stanu ilościowego oraz stanu chemicznego, oceniono jak dobry.

Ocenę stanu wód powierzchniowych wykonuje się w odniesieniu do jednolitych części wód (JCWP) na podstawie wyników państwowego monitoringu środowiska.

Zasady prowadzenia monitoringu wód określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. 2016 poz. 1178), zaś elementy jakości dla klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego oraz typy wód powierzchniowych z podziałem na kategorie - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2014, poz. 1482). Stan/potencjał ekologiczny JCWP klasyfikowany jest w pięciostopniowej skali, ustalonej wg wskaźników biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych (klasa I - stan bardzo dobry, klasa II - stan dobry, klasa III - stan umiarkowany, klasa IV - stan słaby, klasa V - stan zły). Sposób klasyfikacji i ocenę stanu JCWP określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji (Dz. U. 2016 poz. 1187).

W podziale na obszary jednolitych części wód powierzchniowych obszar zmiany planu położony jest w JCWP RW2000232663449 Uherka od źródeł do Garki.

Ko

d J

CW

P

Na

zw

a J

CW

P

Zle

wn

ia

Sta

tus J

CW

P

Sta

n/p

ote

nc

jał

ek

olo

gic

zn

y

Sta

n c

he

mic

zn

y

Ak

tua

lny

sta

n J

CW

P

Oc

en

a r

yz

yk

a

nie

osią

gn

ięc

ia c

eló

w

śr

od

ow

isk

ow

yc

h

Ty

p o

dstę

pstw

a

Uz

asa

dn

ien

ie d

er

og

ac

ji

RW

2000232663449

Uherk

a o

d ź

ródeł do G

ark

i

Zlewnia Bugu

Naturalna część wód

UMIARKOWANY

DOBRY

ZŁY

zagrożona

bra

k

nie dotyczy

źródło: opracowanie własne na podstawie Aktualizacji Programu Gospodarki Wodnej dorzecza Wisły

27

Głównym źródłem zanieczyszczenia wód Uherki są zanieczyszczenia zawarte w spływach powierzchniowych z terenów zurbanizowanych, nieuporządkowana gospodarka ściekowa w jednostkach osadniczych oraz nieumiejętne nawożenie mineralne i organiczne. W 2015 roku kontynuowane były badania na wyznaczonych obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarach szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć. Działaniami tymi objęto obszary, na których przekroczone zostały średnie wartości azotanów, w tym wody rzeki Uherki (na odcinku od źródła do Garki).

Nazwa

JCWP

Punkt

pomiarowo -

kontrolny

Klasa elementów

fizykochemicznych

Klasa

elementów

biologicznych

Klasa elementów

hydromorfologicznych

Stan/

potencjał

ekologiczny

Aktualny

stan

2016

Uherka od

źródeł do

Garki

Uherka -

Przysiółek

Czułczyce

PPD III I UMIARKO

WANY ZŁY

źródło: opracowanie własne na podstawie Raportu o stanie środowiska w województwie lubelskim 2016 roku,

WIOS 2017

3. STAN CZYSTOŚCI PEDOSFERY

Na terenie gminy nie były przeprowadzane badania stanu jakości gleb pod kątem zawartości metali ciężkich i siarki.

Najczęstszym powodem degradacji gleb jest działalność człowieka. Degradacja gleb potrafi zubożyć funkcje lub całkowicie ich pozbawić oraz przyczynia się do obniżenia jakości środowiska. Stan degradacji gleby najłatwiej jest zmierzyć przez zmiany w ilości i jakości próchnicy, a także kwasowości, czy struktury gleby. Istotnym zagrożeniem gruntów jest wyczerpywanie ich zasobów mineralnych oraz stasowanie środków ochrony roślin, nawozów mineralnych i organicznych. Może to powodować chemiczną degradację gleby poprzez silne zakwaszenie, które ogranicza jej możliwości produkcyjne. Istotnym zagrożeniem jest wynikająca z uwarunkowań geologicznych i geomorfologicznych erozja gleb. Gleby ulegające erozji znajdują się głównie na częściach zboczy oraz w pobliżu działów wodnych. Teren objęty zmianą planu jest w umiarkowanym stopniu narażony na erozję wodną. Ponadto potencjalnymi źródłami zanieczyszczeń gleb są: wprowadzane do gleby nieoczyszczone ścieki komunalne, w szczególności z nieszczelnych szamb oraz emisje do atmosfery zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, szczególnie zanieczyszczenia komunikacyjne. Analizując zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi w punktach pomiarowych przy trasach komunikacyjnych na terenie województwa, nie przewiduje się, że zanieczyszczenia gleb na terenie objętym zmianą planu, w sąsiedztwie drogi powiatowej i drogi gminnej, nieznacznie obciążonych ruchem, przekraczają wartości dopuszczalne, których poziomy określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleb oraz standardów jakości ziemi.

28

4. JAKOŚC KLIMATU AKUSTYCZNEGO

Hałas stanowi uciążliwość środowiskową uznawaną za jeden z ważniejszych powodów pogarszania się standardów życia mieszkańców.

Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez: � utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego poziomu lub co najmniej na tym

poziomie, � zmniejszenia poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany

lub zapobieganiu powstawaniu i przenikaniu do środowiska. Na terenie gminy nie były prowadzone badania monitoringowe środowiska w zakresie

występującego poziomu hałasu. Obowiązujące kryteria oceny hałasu w środowisku reguluje

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych

poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2014 r., poz. 112)

Dominującym źródłem hałasu na terenie gminy Chełm jest wzmożony ruch komunikacyjny na drodze krajowej nr 12, drogach wojewódzkich i linii kolejowej oraz hałas generowany z lotniska w Depułtyczach Królewskich. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy

źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania

i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne wyrażone wskaźnikami

LDWN i LN, które to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej

polityki w zakresie ochrony przed hałasem

Lp.

Przeznaczenie terenu

Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony w dB

Drogi lub linie kolejowe Pozostałe obiekty działalności będące źródłem hałasu

LAeqD

Przedział czasu

odniesienia równy 16 godzinom

LAeq N Przedział

czasu odniesienia

równy 8 godzinom

LAeq D Przedział

czasu odniesienia

równy 8 najmniej

korzystnym godzinom

dnia kolejno po sobie

następujących

LAeq N Przedział

czasu odniesienia

równy 1 najmniej

korzystnej godz. nocy

1. - tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej

61 56 50 40 - tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży

- tereny domów opieki społecznej

2. - tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego

65

56

55

45

- tereny zabudowy zagrodowej

- tereny rekreacyjno - wypoczynkowe

- tereny mieszkaniowo - usługowe

29

Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez przez starty,

lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne wyrażone

wskaźnikami LDWN i LN, które to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia

długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem

Lp.

Przeznaczenie terenu

Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony w dB

Starty, lądowania i przeloty statków powietrznych

Linie elektroenergetyczne

LAeqD Przedział

czasu odniesienia

równy wszystkim dobom w

roku

LAeq N Przedział czasu

odniesienia równy

wszystkim porom nocy

LAeq D Przedział

czasu odniesienia

równy wszystkim

dobom w roku

LAeq N Przedział

czasu odniesienia

równy wszystkim

porom nocy

1. - tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży 55 45 45 40 - tereny domów opieki społecznej i szpitali

2. - tereny zabudowy mieszkaniowej jedno- i wielorodzinnej oraz zabudowy zagrodowej i zamieszkania zbiorowego

60

50

50

45 - tereny rekreacyjno - wypoczynkowe

- tereny mieszkaniowo - usługowe

Na terenie zmiany planu i w jego sąsiedztwie, głównym źródłem hałasu jest ruch komunikacyjny odbywający się drogą wojewódzką nr 841, jednak na podstawie analizy poziomów hałasu od dróg na terenie województwa lubelskiego, można stwierdzić, że ruch komunikacyjny odbywający się drogą wojewódzką nie generuje hałasu przekraczającego dopuszczonych poziomów określonych rozporządzeniem. W rejonie obszaru zmiany planu nie występują inne obiekty i działalności mogące mieć wpływ na pogorszenie klimatu akustycznego.

5. PROMIENIOWANIE ELEKTROENERGETYCZNE

Najpowszechniejszymi sztucznymi źródłami pól elektromagnetycznych występującymi w środowisku są: – linie i stacje elektroenergetyczne – źródła pól elektrycznych i magnetycznych o

częstotliwości 50 Hz; – instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne – urządzenia

wytwarzające pola elektromagnetyczne o częstotliwości od ok. 0,1 MHz do ok. 100 GHz. Gmina Chełm nie została objęta badaniami promieniowania elektromagnetycznego

(PEM). Najbliżej zlokalizowanym punktem pomiarowo – kontrolnym, na którym dokonano pomiaru poziomu promieniowania elektromagnetycznego był punkt na terenie miasta Chełm (ul. Wolności), dla którego dokonano pomiaru w 2015 roku. Średnia arytmetyczna zmierzonych wartości skutecznych natężeń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego dla zakresu częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3 000 MHz uzyskanych dla punktu pomiarowego wyniosła 0,33 V/m (jeden z najwyższych wskaźników zarejestrowanych na terenie województwa lubelskiego) i była zdecydowanie niższa od wartości dopuszczalnej wynoszącej 7 V/m.

30

VII. NATURALNA ODPORNOŚĆ ŚRODOWISKA NA DEGRADACJĘ ORAZ JEGO ZDOLNOŚĆ DO REGENERACJI

Pod pojęciem odporność środowiska przyrodniczego na degradację należy rozumieć zdolność do zachowania wewnętrznej równowagi, mimo naruszenia jej przez czynniki zarówno pochodzenia naturalnego, jak i sztucznego. O ogólnej odporności na degradację decydują takie elementy środowiska naturalnego, jak: rzeźba terenu, biosfera, hydrosfera oraz pedosfera. Ocena odporności środowiska przyrodniczego na degradację umożliwia uchwycenie tych komponentów, które cechują się najmniejszą odpornością na czynniki niszczące, dzięki czemu możliwe będzie podjęcie odpowiednich środków ochrony tych elementów, determinując tym samym sposób zagospodarowania i użytkowania obszarów.

1. ODPORNOŚĆ LITOSFERY

Z punktu widzenia potrzeb planowania przestrzennego istotne znaczenie posiada odporność podłoża skalnego na procesy denudacyjne w postaci ruchów masowych i procesów spłukiwania (erozji wodnej). W granicach obszaru objętego opracowaniem nie występują obszary predestynowane do rozwoju ruchów masowych. W nieznacznym stopniu teren jest narażony na erozję wodną.

2. ODPORNOŚĆ BIOSFERY

Obszar objęty ustaleniami projektu planu, w znacznej mierze jest zabudowany, co spowodowało degradację naturalnej roślinności. Również szata roślinna doliny rzeki Garki, przebiegającej na północ od terenów objętych miejscowym planem i tereny zielone w granicach planu uległy znacznym przekształceniom antropogenicznym, głównie przez budowę sieci rowów melioracyjnych, zmieniających stosunki wodne w celu rolniczego wykorzystania terenów oraz profilowanie terenu.

3. ODPORNOŚĆ HYDROSFERY

Hydrosfera stanowi geokomponent najbardziej wrażliwy i najbardziej narażony na przekształcenia i degradację. O odporności środowiska wodnego na zanieczyszczenia w głównej mierze decydują takie czynniki, jak: wielkość przepływu wód płynących, spadek podłużny koryta, roczna i wieloletnia amplituda przepływów, stan obudowy biologicznej koryt rzecznych oraz wielkość ładunku zanieczyszczeń dopływających do odbiornika. Na obszarze gminy Chełm największy wpływ na stan wód powierzchniowych mają zanieczyszczenia komunalne odprowadzane do rzek oraz zanieczyszczenie rolnicze spływające z pól uprawnych i łąk. Wody podziemne na terenie gminy Chełm wykazują duże zagrożenie zanieczyszczeniami z uwagi na brak warstwy izolującej. Szczelinowy charakter skał kredowych sprzyja pionowej migracji zanieczyszczeń do wód podziemnych. Naturalne warunki ochrony kwalifikują GZWP

31

407 do obszarów o wysokim poziomie zagrożenia jakości wód podziemnych. Na skutek braku nakładu lub nieciągłości jego występowania i znaczniej przepuszczalności, obszar GZWP zalicza się do obszarów bardzo silnie i silnie zagrożonych (czas migracji wynosi poniżej 2-5 lat). Możliwość regeneracji zasobów wód podziemnych jest bardzo mała ze względu na niezwykle wolny proces samooczyszczania się wód i trwa latami nawet po wyeliminowaniu źródła zagrożeń.

Tereny objęte zmianą planu nie są szczególnie podatne na infiltrację zanieczyszczeń do wód podziemnych. Na obszarze zmiany planu występują gliny i pyły zaliczane do gruntów o słabej przepuszczalności, natomiast w jego sąsiedztwie – w dolinie rzeki Garki występują grunty organiczne o średniej przepuszczalności.

4. ODPORNOŚĆ ATMOSFERY

Powietrze jest tym elementem środowiska, na którego stan istotny wpływ mogą mieć źródła emisji szkodliwych substancji położone nawet w znacznych odległościach od badanego obszaru. Gmina sąsiadująca z terenem miasta jest narażona na zanieczyszczenia pochodzące z terenów uprzemysłowionych, dodatkowo nakładają się na nie zanieczyszczenia z lokalnych źródeł, głównie z palenisk domowych oraz zanieczyszczenia komunikacyjne. Jednocześnie atmosfera jest elementem środowiska, które podlega szybkim procesom oczyszczania, w przypadku ograniczenia źródeł zanieczyszczeń. Teren zmiany planu położony jest po północnej stronie miasta – uwzględniając dominujące kierunki wiatrów (z kierunku zachodniego), na terenie tym nie zalegają zanieczyszczenia z obszaru miasta. Teren uznaje się za stosunkowo korzystny pod względem parametrów przewietrzania.

VIII. WSTĘPNA PROGNOZA DALSZYCH ZMIAN ZACHODZĄCYCH W ŚRODOWISKU

Biorąc pod uwagę dotychczasowe kierunki zmian zachodzących w środowisku na terenie

gminy prognozuje się, iż zmiany w zagospodarowaniu będą dotyczyć realizacji inwestycji w

zakresie wszelkich form zagospodarowania. Intensywny rozwój gminy bezpośrednio wynika z

podmiejskiego położenia gminy i natężających się procesów urbanizacyjnych.

W przypadku realizacji nowej zabudowy, głównym wpływem na środowisko będzie zajęcie

powierzchni biologicznie czynnej, a także zwiększenie powstawania odpadów komunalnych,

wzrost emisji zanieczyszczeń powietrza z systemów grzewczych, procesów produkcyjnych,

ruchu pojazdów, a także zwiększone ilości wytwarzanych ścieków sanitarnych. Dodatkowo

lokalizacja nowych funkcji usługowych i produkcyjnych może generować zwiększony hałas.

Dodatkowo realizacja nowych terenów komunikacyjnych może spowodować zanieczyszczenia

środowiska gruntowo-wodnego substancjami ropopochodnymi.

Pozytywnym zjawiskiem dla środowiska jest sukcesywny rozwój infrastruktury komunalnej

oraz coraz powszechniejszego zastosowania niskoemisyjnych źródeł energii, w tym OZE.

Obszar objęty zmianą planu w obecnym stanie zagospodarowania stanowi tereny rolnicze

(trwałe użytki zielone), w znacznej mierze zabudowane. Przeznaczenie terenu zgodnie z

32

przyjętą uchwałą stanowić będzie zatem głównie usankcjonowanie istniejącego

zagospodarowania terenu. Rolnicze użytkowanie terenu nieznacznie wpłynie na stan i jakość

środowiska. Ubytek powierzchni biologicznie czynnej, z uwagi na niewielki zakres

przestrzenny terenu zmiany planu, będzie nieznaczny. Na części terenu objętego planem

znajdują się zadrzewienia i zakrzewienia, które ulegną zniszczeniu w wyniku realizacji nowej

zabudowy. Istniejąca w sąsiedztwie infrastruktura techniczna – wodociągowa i

elektroenergetyczna, umożliwia wykorzystania jej na potrzeby planowanego

zagospodarowania. Niezbędne pozostaje wyposażenie planowanej zabudowy w infrastrukturę

kanalizacyjną – szczelny zbiornik na ścieki bytowe, a perspektywicznie do gminnej kanalizacji

sanitarnej. Prognozuje się, że właściwie dobrane rozwiązania techniczne na etapie

projektowania i realizacji planowanych obiektów, powinny ograniczyć negatywne

oddziaływania na środowisko.

IX. EKOFIZJOGRAFICZNE UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO W MIEJSCOWOŚCI STAW

Na podstawie dokonanej diagnozy stanu i funkcjonowania środowiska w rejonie planowanych

zmian w miejscowości Staw wynika, że:

� grunty cechują się obniżonymi parametrami geotechnicznymi - na terenie tym

występują osady węglanowe wrażliwe na zmiany temperaturowe i wilgotności, co

stanowi, że jest to grunt wysadzinowy. Występują tu płytkie wody gruntowe – na

głębokości 1-2 m p.p.t.; w sąsiedztwie znajdują się rowy melioracyjne drenujące płytkie

wody gruntowe;

� jakość powietrza atmosferycznego jest relatywnie dobra, z uwagi na brak znaczących

źródeł zanieczyszczenia – badania wykazały przekroczenia benzo/a/pirenu w pyle

zawieszonym PM10; główną przyczyną wysokich stężeń tego rodzaju zanieczyszczeń jest

emisja z procesów grzewczych opartych na węglu, w tym tzw. niska emisja z

indywidualnego ogrzewania budynków oraz emisja zanieczyszczeń z zakładów

przemysłowych i ciepłowni zlokalizowanych na terenie miasta;

� obszar zmiany planu charakteryzuje się niezbyt korzystnymi warunkami terminczno-

wilgotnościowymi – teren położony jest na równinie denudacyjnej w sąsiedztwie doliny

rzeki Garki, co jest związane z okresową stagnacją wilgotnego powietrza,

występowaniem stanów przechładzania, częstszym występowaniem przygruntowych

przymrozków oraz gorszymi warunkami przewietrzania w przygruntowej warstwie

powietrza; w ocenie pod względem przydatności pod różne formy użytkowania teren ten

33

niewskazany jest pod zabudowę przemysłową, w związku z gorszymi warunkami

rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, nie istnieją znaczące przeciwwskazania do

użytkowania terenu pod funkcję zabudowy zagrodowej;

� na terenie zmiany planu znajdują się gleby brunatne i pyłowe wytworzone z piasków

nawapieniowych i rędzin kredowych - są to gleby średniej i dobrej jakości produkcyjnej,

głównie żytnio-ziemniaczane (3 kompleks rolniczej przydatności), podobnie użytki

zielone występują w kompleksie przydatności rolniczej 3z. Wysoka przydatność rolnicza

gleb na obszarze zmiany planu pretenduje je do rolniczego użytkowania;

� z uwagi na położenie w Obszarze Najwyższej Ochrony Głównego Zbiornika Wód

Podziemnych Nr 407 Chełm – Zamość, na terenie zmiany planu konieczne jest

wyposażenie w infrastrukturę sozotechniczną.

X. WNIOSKI KOŃCOWE

Przeprowadzona analiza ekofizjograficzna, sporządzona do zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zabudowy zagrodowej w miejscowości Staw, wykazała, na możliwość realizacji planowanego zagospodarowania terenu. Średnio korzystne warunki geotechniczne terenu determinują zastosowania odpowiednich rozwiązań technicznych dotyczących posadawiania budynków. Niewskazana jest realizacja piwnic w budynkach. Ponadto nie wykazano innych istotnych przeciwwskazań do zagospodarowania tereny pod funcie zabudowy zagrodowej. Warunkiem koniecznym pozostaje realizacja infrastruktury technicznej chroniącej środowisko przed degradacją oraz respektowanie przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu.

34

XI. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

AKTY PRAWNE

1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2017 r. poz. 519 z późn. zm.);

2. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2017 poz. 1073, z późn. zm.);

3. Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz. U. 2002 r. Nr 155, poz. 1298);

4. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych części wód podziemnych (Dz. U. 2016 r., poz. 85);

5. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2012 r. poz. 1031);

6. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2014 r. poz. 112);

7. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pół elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192 poz. 1883);

8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. 2012 poz. 1032);

9. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 roku w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych (Dz. U. 2012 r. poz. 463);

BIBLIOGRAFIA

1. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego – Lublin 2015;

2. Ekologiczne uwarunkowania rozwoju i zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego, Biuro Planowania Przestrzennego, Lublin 2000;

3. Opracowanie ekofizjograficzne do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego, Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie,

4. Dokumentacja określająca warunki hydrogeologiczne dla ustanowienia stref ochronnych GZWP Nr 407 (Chełm - Zamość);

5. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Warszawa 2011, (MP. Nr 49, poz. 549);

6. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Warszawa 2016;

35

7. Program ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2016 – 2019 z perspektywą do roku 2023 – Lublin 2016;

8. Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2016 r., Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie, Lublin 2017;

9. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Chełm 2012 r.;

10. Analiza zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy Chełm w celu oceny aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, 2017;

11. Strategia Rozwoju Gminy Chełm na lata 2015-2020 z perspektywą do roku 2030, 2015;

12. Ekofizjografia Gminy Chełm, 2011;

13. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski skala 1 : 50 000, Państwowy Instytut Geologiczny;

14. Mapa Hydrogeologiczna Polski skala 1 : 50 000, Państwowy Instytut Geologiczny;

15. Mapa Geośrodowiskowa Polski, Państwowy Instytut Geologiczny.